14 mei 1940
Herdenking bombardement
Rotterdam bra ndt nog één keer 130 lichtbundels markeren de vuurgrens van 1940 Het gat dat het Duitse bombardement sloeg in het stadshart is bijna gedicht De stad is dit jaar centrum voor architectuurminnaars IVO VAN WOERDEN / VERSLAGGEVER ROTTERDAM
Het bombardement dat het centrum van Rotterdam 67 jaar geleden met de grond gelijkmaakte, wordt vanavond opnieuw zichtbaar. 130 lichtkanonnen lichten om 22.45 uur de grens uit tot waar de brand heeft gewoed, en laten zo opnieuw de impact van de vuurzee zien. Cees Schäfer (77) woonde in het Rotterdam van toen en herinnert zich de dag dat de stad nooit mer hetzelfde zou zijn. ‘Het centrum oogde als Amsterdam; gezellige oude huisjes en veel water.’ Op 14 mei 1940 veranderde alles. Schäfer: ‘Ik zag de vliegtuigen overkomen en het huis trilde van de bominslagen. De hemel was zwart, terwijl een zonnige dag was voorspeld.’ De stad is – bijna een mensenleven verder – vrijwel volledig hersteld van het bombardement en geldt nu als het Mekka van de architectuur. Jaarlijkse bezoeken duizenden liefhebbers de moderne gebouwen die staan op de plek waar ooit grachten liepen en oude fabriekspanden stonden.
Schäfer vindt het maar niks, al die nieuwe architectuur. ‘Als je naar dat oude Hotel New York kijkt, staan daar nu twee enorm grote lelijke blokken voor.’ Hij doelt op de KPN-toren en de hoogste woontoren van Nederland: Montevideo. Maar juist die moderne bouwstijlen zijn voor toeristen trekpleisters. Dit jaar is Rotterdam daarom City of Architecture. Het hart van de stad is terug en klopt als nooit tevoren, zegt de organisatie. In de tussenliggende decennia van wederopbouw wilden de Rotterdammers laten zien dat ze niet klein te krijgen waren. Niet gek dus dat het eerste gebouw dat na het bombardement in 1941 voltooid was, in het centrum van de brandplek stond en een dure bank was. Stedenbouwkundige Koos Hage weet wel waarom: ‘Om te laten zien dat het financiële centrum nog steeds klopte.’ Ook het in 1952 opgeleverde Groot Handelsgebouw was jarenlang het hoogste bouwwerk van Europa. Hage: ‘De Rotterdammers moesten weer trots worden op hun stad. Als je het
hart van de stad kwijt bent, verlies je je identiteit.’ De oorlog en alle nieuwbouw daarna hebben de stad er niet gezelliger op gemaakt, hoor je vaak. Hage: ‘Dat komt doordat alle grote kantoren en winkels bij elkaar in de binnenstad zijn gezet en er relatief weinig mensen wonen. Daardoor bruist het centrum minder.’ Maar volgens Hage is de laatste jaren sprake van een verandering: ’Straten als de Witte de With en de Nieuwe Binnenweg zijn heel gezellig geworden.’ De brandgrens van 1940 wordt vanavond door Mothership, dat lichtkunst produceert, uitgelicht met 130 lichtkanonnen. De apparaten zijn twee meter hoog en schieten bundels van 7000 watt omhoog, zodat de stad langs een lijn van 11,5 kilometer nog één keer lijkt te schreeuwen als toen. Koos Hage werkte een jaar aan de herdenking en tekende de brandgrens. ‘Door oude kaarten over elkaar te leggen en inventarisatielijsten te gebruiken van de woningen die het hadden overleefd en die vernietigd waren, kon ik stukje bij beetje de
grens van het vuur reconstrueren.’ Hage legt uit dat het markeren van de brandgrens nu relevant is omdat de stad inmiddels zo ver is herbouwd dat alle tekenen van de vuurzee langzaam vervagen. ‘Je ziet het nog wel in sommige straten, waar een nieuw en oud pand tegen elkaar aan zijn gebouwd’, zegt Hage. Zo zit op de Mauritskade de bruidsmodewinkel Sonja International in een grijze behuizing met blauwe tussenstukken. Pal daarnaast zit Aziatisch restaurant Shang Hai in een pittoresk pand van rode
bakstenen en versierd met tierelantijntjes. ‘Langs de brandgrens zie je echt de fases die de stad heeft doorgemaakt in de wederopbouw’, zegt Hage. ‘Kijk bijvoorbeeld naar Centraal station. Als je daar dertig jaar geleden uit liep, zag je nog een vlakte met een hertenkamp.’ Nu staat daar de dichtbebouwde Weena en op de plek waar de herten graasden, gokken bezoekers in het Holland Casino. Naast het station trekt het hoogste kantoorpand van
Nederland, dat van Nationale Nederlanden, de aandacht met zijn glimmende en donkere raamwerk. Daartegenover brengt het West-in Hotel zijn gasten onder op 32 verdiepingen met 231 kamers. Beide gebouwen staan vanavond even in ‘lichterlaaie’, om de bevolking nog eens te herinneren aan de reden waarom ze gebouwd zijn.
Bekijkgratis welk deel van Rotterdam in 1940 is verwoest: sms ROTTERD AMnaar 7585
Architectuurjaar ➔ Belangrijke gebouwen zijnhet hele jaar te herkennen aan een paars teken. Zo is een van de kubuswoningen in paars gehuld. ➔De sculptuur Brandende stad – Bloeiende stad wordt vandaag onthuld op het Schouwburgplein.De levensgrote stadsmaquette is gevuld met bloemen en ontworpen door AndriaanGeuze.
Hierkomen ze voor:
De vuurgrens Luchtfotona het bombardement, gemaakt door de Duitse Luftwaffe
Centraal Station Groothandelsgebouw Schouwburgplein Beurstraverse (‘Koopgoot’) Centrale bibliotheek Station Blaak Kubuswoninge n Erasmusbrug Westelijk handelsterrein WitteHuis Skatepark Westblaak Las Palmas Schiecentrale rotte rdam2007.nl
Rotterdam nu Zichtop BoijmansVan Beuningen, aan het Museumpark(FOTO IVO VANWOERDEN)
Het bombardement op R’dam in cijfers Circa25.000 woningenzijn verwoest. Ongeveer 11.000 andere panden werden gedeeltelijk vernield. 80.000 dakloze burgers vluchtten de stad uit of zochten onderdak bij kennissen. Er vielen 800 doden, een getal dat relatief meevalt en dat waarschijnlijk kwam doordat het bombardement ’s middags werd gebombardeerd. Veel inwoners waren niet thuis, maar aan het werk.
Rotterdam, 14 mei 1940 De vuurzee in het centrum Rechts: het huidige BoijmansVan Beuningen FOTO: GEMEENTEARCHIEF ROTTERD AM