Steekpartij
Dilemma over etniciteit
Angst voor stigma is reëel Slotervaart opgeschrikt door steekpartij Wijk houdt adem in Moeten media etniciteit melden? DOOR IVO VAN WOERDEN EN HANS PIETER VAN STEIN CALLENFELS AMSTERDAM
Donderdagmiddag. De Amsterdamse wijk Slotervaart is net opgeschrikt door een dodelijke steekpartij op het Technisch College (TeC). Een groepje opgeschoten jongens hoort dat de achternaam van het slachtoffer Mokhtari is. ‘Ah, een Marokkaan.’ Slotervaart, zondagmiddag. Een tot dan toe onbekende man heeft twee politieagenten in het politiebureau aan het August Allebéplein neergestoken, en is daarbij doodgeschoten door de politie. De buurt houdt zijn
adem in. Wat is de achtergrond van de dader? Het is een bekende reflex: de oorzaak van geweld en criminaliteit wordt gezocht in de afkomst van de betrokkenen. Maar heeft dat wel altijd iets te maken met wat er gebeurd is? En moeten justitie en media die etniciteit altijd vermelden? Het Openbaar Ministerie is in principe terughoudend. ‘We vermelden het alleen als we het gevoel hebben dat de burger anders zijn vertrouwen in de rechtsstaat verliest’, zegt een woordvoerder. Art. 1, het voormalig Landelijk Bu-
reau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie erkent bij monde van een woordvoerder dat het onvermijdelijk is dat de etniciteit van een dader of verdachte vermeld wordt als een krant of tv-zender dieper op een bepaalde zaak ingaat. De meeste media hanteren de vuistregel: als het relevant is voor het verhaal, bijvoorbeeld als het duidelijk gaat om een racistische moord, of als er eerder etnische spanningen zijn geweest, moet de achtergrond van de verdachte of het slachtoffer vermeld worden. Maar in de praktijk zijn media lang niet zo consequent. ‘Sinds 1995 zijn de opvattingen over over buitenlanders negatiever geworden’, zegt Ard Heuvelman mediapsycholoog aan de Universiteit Twente.
‘En sinds de opkomst van Pim Fortuyn is het steeds gewoner geworden om melding te maken van iemands achtergrond. Janmaat werd niet serieus genomen, maar Fortuyn kon later zeggen waar bij Janmaat nooit naar geluisterd was.’ In het geval van Bilal B., die doodgeschoten werd op het politiebureau, was het duidelijk niet nodig te vermelden dat het om een Marokkaanse Amsterdammer ging, vindt Wasif Shadid, hoogleraar Interculturele Communicatie aan de universiteiten van Tilburg en Leiden. ‘Het kan alleen maar leiden tot stigmatisering. Je denkt alleen maar: weer een criminele allochtoon. Maar zijn afkomst hangt helemaal niet samen met zijn criminele achtergrond.’