Hippocampus 255 (sept.-okt. 2015) by Hippocampus

Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT (NELOS) Nr. 255 – sep./okt. 2015

OW-fotografie

WK CMAS

Briefing bootduik

Spookkreeftjes

OPVALLEND DOOR TECHNIEK. UNIEK DOOR U.

De Mantis zit boordevol innovatieve kenmerken die u al van SCUBAPRO kent, plus

nieuw

één die u nergens anders vindt—uzelf. De Mantis is vanuit de Human Factor™gedachte ontworpen en analyseert voortdurend uw biometrie met als resultaat een duikprofiel waarmee u gegarandeerd bent van optimale veiligheid en maximale bodemtijd. Precies wat u mag verwachten van de leider in de duikmarkt—de meest unieke polscomputer ooit.

SCUBAPRO.COM

MANTIS POLS COMPUTER

Nr. 255 sep./okt. 2015

Van de redactie DOOR IVO MADDER

Bondsnieuws

Het

Briefing voor een bootduik in de Middellandse zee...................................... 5-8 Regionale opleiding Duiker-Hulpverlener 2016........................ 12 Scubapro Testdagen 2015............................. 13 Tekdive 2015...................................................... 37 Wedstrijd ‘Starters video’..............................44 Workshop Assistent-Onderwatervideograaf...........46 Goede redders maken het verschil tussen leven en dood........................................ 56-58 WK OWF Zeeland 2015............................ 60-69 Modelfotografie onder water?...................... 73

redactieteam

heeft tijdens deze zwoele zomer duidelijk niet stilgezeten, want we leveren je opnieuw een goed gevuld bondsblad. Zoals beloofd brengen we nu het uitgebreid

artikel

van het WK CMAS Onderwaterfotografie in Zeeland. Nog meer prachtige wedstrijdfoto's in het verslag over MIMA 2015. Je krijgt nu ook het artikel over 'Duiken tegen kanker op Tenerife' dat normaal al in vorige Hippo had moeten staan. In deze editie kondigen we de technische duiksportbeurs TedDive15 aan en ook enkele activiteiten in de 'Duiktank Zwevegem', zoals een 'Workshop Assistent-Onderwatervideograaf' en een gratis opleiding 'Modelfotografie'. In die duiktank hebben ze nood aan Duiker-Redders. Misschien geen slecht idee om een cursus Duiker-Redder te volgen? Voor Instructeurs Duiken is er zelfs een overgangsmaatregel voorzien. Duik je nog niet maar schakelen ze je wel al

Vaste rubrieken 25 jaar Duikschool Odyssee.......................9-11 Onthoofde zeehonden in het Grevelingenmeer............................................................... 26 Skubba & Fred.................................................. 32 Retro Hippo....................................................... 36 NELOS-stickeractie ........................................ 53

50 jaar DDTienen...................................... 54-55 Hippo las: De verboden dieptes...................59 40 jaar Atlantic Diving Oudenaarde.....70-72 Hippoëzie........................................................... 73 Close-up (Gino Symus).............................92-93 NELOS-Boetiek & BEFOS-FEBRAS...... 94-95 Webdiving..........................................................96 Lopende agenda...............................................98

Reportages Spookkreeftjes............................................14-19 Manta’s en verpleegsterhaaien.............20-24 Duikexpeditie brengt uniek Noordzeerif in beeld....28-29 Duiken naar het verleden........................ 30-31 Het onderhoud van je camera................34-35 MIMA 2015.................................................. 38-43 Duiken tegen kanker op Tenerife.......... 48-53 De Klaverbank, de laatste wildernis in de Noordzee...................................... 74-81 Het duiktoerisme in Benidorm.............. 82-88 Sterke geluidsgolven niet dodelijk onder water............................................90-91

NELOS-Consulenten Sven Vandekerckhove

Ingrid Dekelver

duikonderricht@nelos.be

duikgeneeskunde@nelos.be

• Algemeen duikonderricht • Inschalingen

• Duikgeneeskundige problematiek

François Desmet

Willy van der Plas

in de Middellandse Zee uit. Wist je trouwens

duikmateriaal@nelos.be

erevoorzitter@nelos.be

dat men kan duiken in Benidorm? Aangepaste

• Duikmateriaal

• Verzekering

eens in als 'Veiligheid aan de kant' of ben je van plan om ooit door te stromen tot Assistent-Instructeur, volg dan zeker de cursus Duiker-Hulpverlener. Skubba & Fred ontdekken de debriefing en voor jou leggen we de structuur van een briefing voor een bootduik

briefings kunnen ook gebruikt worden voor een nachtduik in de Malediven, waarbij men duikt

René Van Leeuwen

tussen manta's en verpleegsterhaaien. Al dat

Glenn Tessens

onderwaterleven, zelfs het hele kleine – zoals

sdt@nelos.be

spookkreeftjes – kan je fotograferen of zelfs

• Technisch Duiken

• Juridische kwesties in de duiksport • Duikreglementering

ginnende videograaf. We geven je in deze editie

Jozef Van den Berghe

Elfrie van Poppelen

alvast wat tips voor het onderhoud van je on-

statuten@nelos.be

mental.coaching@nelos.be

derwatercamera. Dat er onder water heel wat

• VZW-statuten en -kwesties

• Bijstand bij duikongevallen

filmen met bijv. een GoPro. Binnenkort is er de wedstrijd 'Promotie Starters video', voor de be-

reglementering@nelos.be

uniek leven te ontdekken valt, zelfs bij ons in de Noordzee, bewijzen we met o.a. de artikels over de duikexpeditie naar het Noordzeerif Borkumse Stenen en de Klaverbank. Tot slot ontdekken we dat sterke geluidsgolven onder water niet dodelijk zijn, wat de zeehonden die onthoofd werden niet kunnen bevestigen.

Eric Vonk veiligheid@nelos.be

• Melden van duikincidenten en bijna-duikongevallen

Eddy Dielen

Veel leesgenot en prachtige duiken tijdens

ombudsman@nelos.be

een hopelijk schitterende nazomer.

• Ombudsman

Ivo Coverfoto: Zachte koralen met duiker op de achtergrond. Foto: Filip Staes.

Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be

Ronny Margodt pr@nelos.be • Public Relations NELOS

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Deze brochure kan je downloaden via de NELOS-downloadserver.

Hippocampus sep./okt. 2015

Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw Lid van BEFOS (Stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS). Erkend door Bloso (Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie). Erevoorzitters: Jozef Van den Berghe – statuten@nelos.be Willy van der Plas – erevoorzitter@nelos.be

Raad van Bestuur Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Vice-voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be Penningmeester: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be

Commissie Biologie

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw

Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – biologie@nelos.be

Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – Gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Secretaris: Jean-Marie Reynaert Gsm 0475 81 43 59 – biologie.sec@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus Voorzitter: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 – redactie@nelos.be Secretaris: Luc Beets Tel. 03 325 07 36 – hippo.sec@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap

Boetiekverantwoordelijke: Karl Van der Auwera Gsm 0486 89 76 67 – boetiek@nelos.be

Voorzitter: Ann Tielen Gsm 0496 75 04 46 – cdmh@nelos.be

Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be

Secretaris: Yves Druyve Gsm 0486 68 33 51 – cdmh.sec@nelos.be

Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0473 24 53 02 – jeugdduiken@nelos.be

Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – brevetten@nelos.be Ereraad: Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – ereraad@nelos.be Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0473 24 53 02 – jeugdduiken@nelos.be Brevettencomité: John Maes Gsm 0495 66 56 19 – brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Glenn Tessens Gsm 0485 57 52 13 – sdt@nelos.be Sectie EDIT: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 – edit@nelos.be Veiligheidscomité: Eric Vonk Gsm 0475 44 55 29 – veiligheid@nelos.be

Geneeskundige Commissie Voorzitter: Ingrid Dekelver Gsm 0479 71 34 69 – duikgeneeskunde@nelos.be Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Sportcommissie Voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 – sportcommissie@nelos.be Secretaris: Free Duerinckx Herkenrodesingel 7d bus 2.2, 3500 Hasselt

Audiovisuele Commissie Voorzitter: Ludo Braeckman Gsm 0475 38 78 04 – audiovisueel@nelos.be Secretaris: Dirk Crutelle Gsm 0472 77 94 72 – maanvis@nelos.be Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie: Gery Beeckmans – owf@nelos.be Voorzitter Sectie Onderwatervideografie: Erik De Groef Gsm 0478 25 09 21 – cursus.owv@nelos.be

Hippocampus sep./okt. 2015

Commissie Solidariteitsfonds Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman, Ronny Margodt

NELOS-secretariaat Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be www.nelos.be – www.wiki.nelos.be CERTIFICATION INTERNATIONAL

Bestuurslid: Sven Vandekerckhove

ma. 9.30 u – 11.30 u, wo. 9.30 u – 11.30 u en 14.00 – 16.00 u, vr. 14.00 u – 16.00 u

Ongevalsaangiften Binnen de 15 dagen in dubbel naar het NELOS-secretariaat, vergezeld van een geneeskundig getuigschrift. Dit attest moet door de dokter worden afgeleverd binnen 3 dagen na het ongeval.Bij een dodelijk ongeval: binnen 2 dagen naar het NELOS-secretariaat en rechtstreeks naar Arena (eventueel telefonisch of per fax): t.a.v. de heer Eddy Van Den Bosch, Jozef II straat 36-38 – 1000 Brussel Tel. 02 512 03 04 – fax 02 512 70 94

Hulpdiensten UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur) HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382 ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Redactieteam: Luc Beets - Jacques Bernaerts Ingrid Dekelver - Chrisje Demuynck - Bert Janssens - Ivo Madder - Katrijn Ools - John Remue - Monique Remue-Demoustier - Jozef Van den Berghe - Wim Van Doeselaer - Patrick Van Hoeserlande - Roland Wantens

Ambassadeur: Herwig Van Cotthem Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58 publiciteit@nelos.be Pre-press & druk: Swinnen Printing Muizenstraat 172 - 1981 Hofstade Tel. 015 45 02 78 - fax 015 45 02 79 info@swipri.be Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414

Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-wiki, meer bepaald via: www.wiki.nelos.be/index.php/Hippo-archief

Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder

Advertentietarieven www.wiki.nelos.be/index.php/Hippocampus Zie 'Media Pack' bij 'Publiciteit'. De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen voor de maand van verschijning. Overeenkomstig de Belgische wet van 08/12/1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer, gewijzigd door de Europese wet van 11 december 1998 tot omzetting van de richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995, melden wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Hippocampus komt tot stand met de steun van

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010 In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland. Call Center: +32 3 253 69 16

www.facebook.com/hippocampusredactie

Adresveranderingen Uitsluitend richten aan het NELOS-secretariaat:

secretariaat@nelos.be

Bondsnieuws Praktisch duiken

Briefing voor

een bootduik in

Foto: Luce De Smet.

de Middellandse Zee

Foto: Roland Wantens.

Als de boot waarvan gedoken wordt een RIB is, dan zal de briefing anders zijn.

Briefing en duikplanning.

Het geven van een briefing voor een bootduik blijkt toch niet zo eenvoudig te zijn. Daarom geven we hier een voorbeeld van een briefing voor een bootduik in de Middellandse Zee .

e bemerken dat het geven van een briefing voor een bootduik vaak heel wat stunteliger verloopt dan een briefing voor een duik in onze wateren. Sommige briefings duurden bijna 20 minuten, terwijl een volledige briefing gemakkelijk op 5 minuten gegeven kan worden. Een korte maar volledige en chrono-

logische briefing voor een bootduik op de Middellandse Zee blijkt dus niet zo evident te zijn. Aan de hand van een voorbeeld, waarvoor we de info uit de NELOS-cursus Theorie sportduiken gehaald hebben, trachten we hier wat aan te verbeteren. Blijkbaar bestaat ook het misverstand dat een briefing hetzelfde is als het 12-puntenduikplan. Dat laatste is eerder een hulpmiddel om een duikplanning op te stellen, welke dan weer een onderdeel is van je briefing. In dit artikel trachten we het opbouwen van een briefing nog eens uit de doeken te doen. Van een duikleider verwachten we dat hij een gestructureerde briefing geeft. Dit mag gerust met een geheugensteuntje, zonder dat een briefing gereduceerd mag worden tot het aflezen van een hoop af-

spraken. Het is zeker niet de bedoeling dat een duikleider een bepaalde modelbriefing van buiten leert. Hij moet wel inzicht hebben in de verschillende onderdelen die deel uitmaken van een briefing: voorstelling, veiligheid, doel van de duik, duikplanning, luchtmanagement, eindeduikafspraken, maximumduikduur, enz. Het geven van een briefing gaat het gemakkelijkst als je tijdens je verhaal in gedachten het verloop van de duik volgt van wanneer en hoe je te water gaat t.e.m. het uit het water komen.

verkennend gesprek Nadat iedereen zich voorgesteld heeft, toets je af welke duikers je in je ploeg hebt. Dat kan uiteraard ruim voor een briefing gebeuren. Het is nogal logisch dat je bij een bekend iemand niet dezelfde vragen stelt, Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Praktisch duiken

als bij iemand die je totaal niet kent. Als je iemand totaal niet kent, vraag je naar zijn duikervaring (aantal duiken, brevet, duikorganisatie). Medisch onderzoek OK? Ben je verzekerd? Hebben jullie beiden voldoende duikervaring en vertrouwen in elkaar om samen te duiken? Waar je altijd naar vraagt: "Ken je de duikplaats?". Zo niet, geef je er een algemene beschrijving van. Zijn er die hun duikcomputer strenger ingesteld hebben? Duikt er iemand met nitrox? Geeft je duikcomputer 'deep stops' aan? Wanneer was de laatste duik en is er toen iets bijzonders voorgevallen? Bijv. materiaalproblemen, last met de koude of de oren, enz., zodat je de duik aan deze mogelijke problematiek kunt aanpassen.

veiligheid De veiligheid is steeds een vast onderdeel in je briefing. Wie is veiligheid aan de kant? Waar is er zuurstof en de EHBO-koffer? Hoe kunnen we de hulpdiensten bereiken? Verliesprocedure. Communiceren we met dezelfde duiktekens? Enz.

doel van de duik Je komt duidelijk overeen wat de bedoeling van de duik is. Wil je de plaatselijke onderwaterfauna en -flora bewonderen? Geef je

Hippocampus sep./okt. 2015

mededuikers mee wat ze zoal kunnen verwachten en wat speciaal de moeite waard is om te exploreren. Tracht je een bepaalde attractie op te zoeken of wil je een bepaald onderdeel inoefenen, zoals bijv. kompaszwemmen of een OSB oplaten?

duikplanning Zonder duikplanning is de briefing niet volledig. Om een duikplanning op te stellen kan je gebruik maken van het 12-puntenduikplan (zie NELOS-cursus Theorie sportduiken), waarin o.a. volgende elementen zitten: Wanneer gaan we te water? Hoe dalen we af? Welk parcours of richting gaan we volgen? Wat is de te verwachten duikdiepte en duiktijd? Wanneer beëindigen we de duik? Hoe gaan we opstijgen? Gaan we uitduiken? Zijn er decostops (veiligheidstrap) voorzien? Wat doen we bij een mogelijke uitval van een computer? Wat is de maximumduikduur? Wat zijn de afspraken rond de nodige luchtvoorraad? Het is de bedoeling dat het vooropgezette plan ook uitgevoerd wordt. Indien het veel logischer zou zijn om van je plan af te wijken, dien je je mededuiker(s) hiervan op de hoogte te brengen en goed na te gaan of het veranderde plan voor iedereen aangewezen is. Altijd maak je duidelijke afspraken in func-

tie van de resterende luchtvoorraad. Je spreekt af hoe je deze gegevens opvraagt en welke info je verwacht van je Een duikplanning is een onderdeel van je briefing. Om een duikplan op te stellen kan je gebruik maken van het 12-puntenduikplan.

mededuikers (bijv. halve flesdruk, reserve). Een duik veilig beëindigen, is steeds de uiteindelijke doelstelling. Je spreekt dan ook af wanneer je de duik zult afbreken: de afgesproken duiktijd, als een duiker op reserve komt, koude, enz.

voorbeeld van een 12-puntenduikplan Dit is een voorbeeld van een 12-puntenduikplan, opgesteld aan de hand van de informatie die vergaard werd tijdens het verkennend gesprek met de mededuikers, de info over de duikplaats, het vaartuig, het duikmateriaal, de ervaring van de duikers, … en de beslissingen van de duikleider. Als er met andere duikers gedoken wordt, er met een andere boot uitgevaren wordt

(bijv. een RIB) of een andere duikplaats gekozen wordt, dan zullen er vanzelfsprekend andere gegevens genoteerd worden in het 12-puntenduikplan.

In een briefing vermeld je best ook hoe je op een veilige manier uit het water komt.

1. Tijdstip te water Vermoedelijk rond 9.30 uur (hangt van de schipper af). 2. Oriëntatie We duiken niet echt in een richting, we zullen een toer rond de rots doen. 3. Daalsnelheid Afdalen langs de daallijn, tegen een redelijk snel tempo. 4. Maximumdiepte De maximumdiepte is 45 meter, maar we gaan normaal gezien niet dieper dan 40 meter. Op diepte blijven we dicht bij elkaar en houden elkaar goed in het oog zodat we tekenen van dieptedronkenschap tijdig kunnen opmerken. 5. Maximumduiktijd We duiken rond de 'sec' en komen langs die rots langzaamaan naar boven. De maximumduiktijd is 10 minuten. Of we kunnen misschien beter een TTS van 15 minuten nemen? 6. Stijgsnelheid Stijgen aan de voorgeschreven stijg snelheid naar de eerste 'deep stop'. 7. Deep stops We volgen de 'deep stops' van de duikleider, die telkens maar 1 minuut duren. Alle computers moeten 'safe' zijn vooraleer er iemand boven een trapniveau stijgt. 8. 12 meterstop en decompressie Op 12 meter nogmaals controle van de computers. We doen de trappen van de computers volgens de regels van gemengde decompressie. 9. Duikduur De vermoedelijke duikduur inclusief duiktijd, stijgen, 'deep stops' en trappen zal 25 à 30 minuten bedragen. De maximumduikduur is 40 minuten. 10. Luchthoeveelheid De nodige luchthoeveelheid is maximaal 3.000 barl. Een goed gevulde 15-literfles is dus noodzakelijk! 11. Back-up In eerste instantie hebben we elkanders duikcomputer als back-up aangezien we vandaag nog niet gedoken hebben. Ik heb een 2e duikcomputer als back-up.

Foto: Ivo Madder.

Nog eens: het 12-puntenduikplan is geen verplichting om op te stellen, het is een hulpmiddel voor een duikplanning.

12. Eindeduikafspraken We beëindigen de duik als één van de duikers op reserve komt, als de afgesproken TTS bereikt wordt of bij een incident.

voorbeeld van een briefing Aan boord is er zuurstof, drinkwater en een EHBO-koffer. De schipper weet hoe de hulpdiensten te verwittigen en welk de dichtstbijzijnde evacuatiehaven is. We varen richting noordwest naar duikplaats X (naam van de duikplaats), voor een diepe duik op een 'sec', waar we van de onderwaterfauna en -flora gaan genieten. Op het teken van de schipper, als we bijna op de duikplaats zijn, maken we ons verder klaar. Op het moment dat we ons boven de juiste plaats bevinden om te droppen en als de schroef niet meer draait, zal de schipper teken doen dat we te water mogen gaan. Op mijn teken vertrekken we met een voor-

waartse sprong langs de achterzijde van de boot. Ik ga als eerste te water. Dan de mededuikers, die telkens te water gaan na een laatste controle door de hekkensluiter en een schouderklopje + OK van hem. Hij zal als laatste springen. Onmiddellijk na je sprong zwem je een paar meter van de boot weg om plaats te maken voor de volgende duikers die te water gaan. Onze ploeg verzamelt zich aan de oppervlakte en blijft gegroepeerd, waarna we in groep naar de markeringsboei van de duikplaats zwemmen. Op mijn teken dalen we langs de daallijn, zonder deze aan te raken, tot 6 meter diepte ter controle van de oren. Als die OK zijn, gaan we op mijn teken redelijk snel naar de bodem, tegen ongeveer 20 m/min. Niemand daalt sneller dan de duikleider of trager dan de hekkensluiter. Zijn er tijdens het dalen of gedurende de rest van de duik problemen, meld ze dan aan de duikleider of de hekkensluiter. Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Praktisch duiken

Indien je de reserve van 1/3 van je flesdruk bereikt (70 bar bij een 200 bar fles) kom het dan melden aan de duikleider. Bij een TTS van 15 minuten beëindigen we de duik. Kom het melden als je 2 minuten van deze TTS verwijderd bent (wijs naar je computer en steek twee vingers omhoog). Eindeduikafspraken: einde duik als de reservedruk van één van de duikers bereikt is, als de afgesproken TTS bereikt is of als er een incident is. Als er een duikcomputer zou falen, weet dan dat mijn computer als back-up kan dienen. Ik heb ook nog een tweede duikcomputer bij. We stijgen dan tegen 10 m/min. Niemand stijgt sneller dan de duikleider of trager dan de hekkensluiter. Ik geef de diepte aan waar we de 'deep stops' van telkens 1 minuut gaan maken. Op 12 meter diepte vraag ik aan iedereen hoeveel decostop je hebt en op welke diepte (doe eventueel het duikteken voor). Op de eerste trapdiepte aangekomen laat de hekkensluiter zijn OSB op. Ook op de eventuele andere trap-

dieptes vraag ik hoeveel decostop je hebt. Als je decostop ten einde is, doe je teken met het welgekende duikteken (doe eventueel het duikteken voor). De maximumduikduur is 40 minuten, maar normaal gezien zullen we maar een duikduur hebben van 25 à 30 minuten. Als de decostops ten einde zijn, gaan we op mijn teken naar de oppervlakte en we blijven in groep, terwijl we teken naar de boot doen om ons op te pikken. Als de boot aangevaren komt, zorg dan dat je tijdig naar de zijkant van de boot zwemt, het touw vastneemt en nadien de ladder kan vastgrijpen. Alvorens uit het water te komen kan de OSB en eventueel ander materiaal (bijv. een 'pony bottle') afgegeven worden. De hekkensluiter gaat eerst uit het water, dan volgt de rest en tot slot de duikleider. Let er bij het opklauteren van de ladder op dat je je ademautomaat in de mond houdt, zodat je hem niet moet zoeken moest je vallen. Niemand bevindt zich onder de ladder als er iemand aan boord klautert. Aan boord gekomen doe je onmiddellijk je zwemvinnen uit en begeef je je naar de afgesproken plaats aan boord (bijv. doorschuiven tot vooraan de boot). Is de verliesprocedure gekend? Kent iedereen de duiktekens? Zijn er nog vragen? Nee? Dan kan de hekkensluiter nog vlug even een materiaalcontrole doen.

slotwoord Het geven van deze voorbeeldbriefing duurt 4 minuten tot 4 minuten 30 seconden. Uiteraard is deze briefing maar een voorbeeld. Als de boot waarvan gedoken wordt een RIB is, dan zal de briefing anders zijn. In deze voorbeeldbriefing worden de 'deep stops' van de duikleider gevolgd, maar dat kan uiteraard ook anders afgesproken worden en hoewel NELOS 'deep stops' bij bepaalde duiken wel aanraadt zijn ze niet verplicht en kan er dus ook beslist worden om ze niet te doen. Naargelang op voorhand overeengekomen werd kan het oplaten van een OSB ook met behulp van een 'reel' (haspel) op diepte geschieden i.p.v. op trapdiepte. Bij deze voorbeeldduik werd aan de hand van het ademgasverbruik bepaald dat een 15-liter duikfles voldoende is, maar naargelang het duikprofiel kan het zijn dat je bijv. extra gasvoorraad nodig hebt of je de duiktijd moet inkorten. Hoe je de nodige hoeveelheid ademgas berekent vind je terug in de NELOS-cursus Theorie sportduiken. Bevinden er zich in de duikploeg duikers van verschillende federaties, dan moet de verliesprocedure duidelijk afgesproken worden en dan is het toch wel wenselijk om even na te gaan of iedereen dezelfde duiktekens gebruikt. Succes met je briefings en duiken.  Ivo Madder

Vergeet niet te vermelden wie er de OSB oplaat en vanaf welke diepte.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: André Vanhecke.

Op de bodem gekomen, bepaal ik de richting. De geplande diepte is 40 meter, met een absolute maximumdiepte van 45 meter. Op diepte blijven we dicht bij elkaar en houden elkaar goed in het oog zodat we tekenen van dieptedronkenschap tijdig kunnen opmerken. Kom het melden als je fles op halve druk komt.

Odyssee duikvakanties, ook in de tropische wateren van Bonaire.

25 jaar

se.

Onder: Marc fier met zijn Fenzy.

iel Devrie

Duikschool Odyssee

Links: Daniel tijdens een van de eerste duikvakanties met Odyssee in Egypte.

Precies 25 jaar geleden werd de Diepzeeduikschool Odyssee boven de doopvont gehouden. Op woensdag 5 september 1990 werd er voor de eerste keer getraind in het zwembad van Wilsele. Met 17 stonden ze rond het zwembad. Het begin van een onvergetelijk avontuur dat vandaag uitgegroeid is tot een duikschool met 80 leden. De duiksport was toen nog niet zo populair als nu, maar door de opkomst van het massatoerisme naar onder meer Egypte en door de snelle evolutie van het duikmateriaal was de duiksport niet enkel meer weggelegd voor gefortuneerde avonturiers met een ijzeren conditie. Van de eerste 17 Odyssee-leden zijn er vandaag nog 3 actief in de club: Daniel, Marc en Bart. We laten deze club-Aboriginals terugkijken op 25 jaar Odyssee-geschiedenis.

et ontstaan van Duikschool Odyssee ligt in het feit dat duikers uit de regio van Rotselaar en Leuven er tegen opkeken om elke week 's avonds een verplaatsing te doen naar de zwembaden

van Tienen, Vilvoorde of Zaventem om hun favoriete sport te beoefenen. Verschillende duikers die elkaar vaak zagen op duikplaatsen aan de Oosterschelde of steengroeves deelden niet alleen dezelfde

passie voor het duiken, maar ook de wens om dichter bij huis te kunnen trainen. Alhoewel er al duikclubs actief waren in het Leuvense, hadden ze ook een beeld, een gezamenlijke visie over een duikclub, namelijk een stevige opleiding aanbieden en hun passie beleven in de verschillende wateren van onze wereldbol. Zo werd in 1990 Duikschool Odyssee opgericht in Rotselaar en werden de trainingen georganiseerd in het zwembad van Wilsele. EĂŠn van de grondleggers en stichtende leden is Daniel Devriese, toen al een ervaren duiker. Hij werd de eerste ondervoorzitter en materiaalmeester van Odyssee. Hij vertelt dat er bewust gekozen werd om een duikschool op te richten en niet alleen een duikclub. Als duikschool ben je niet afhankelijk van externe instructeurs. Je organiFoto: Mar

1990 â&#x20AC;&#x201C; 2015

c Geunes.

Foto: Dan

Foto: Bart Spiessens.

Club in de kijker

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Bart Spiessens.

Club in de kijker

Groepsfoto van het eerste pinkterweekend in Wemeldinge.

seert zelf de opleiding terwijl je nauwlettend toekijkt op de kwaliteit ervan en je tekent een eigen lijn uit. De naam Odyssee werd bewust gekozen omdat de oprichters een duikschool wilden waar véél gereisd werd: duikend op reis én de wereld onderwater leren kennen. Daniel: "Ik vond 'Aquaplaning' een betere naam, omdat die naam sneller afgeroepen wordt tijdens de vergaderingen van NELOS". Het eerste jaar had Odyssee al een klas van 11 leergierige kandidaat-duikers. In die periode duurde de opleiding tot elementair duiker wat langer vergeleken met een 1*Duiker nu. De kandidaten brachten vele maanden door in het zwembad vooraleer ze naar open water konden. Ongeveer zes maand na de start van de opleiding in het zwembad en de nodige examens kon de eerste klas beginnen aan hun doopduik in Mol. Bart Spiessens is vandaag de enige overblijver van de eerste Odyssee-klas. Hij was gefascineerd door de video's van Cousteau en kwam bij de club terecht via een bericht in het lokale reclameblad, de Passe-partout. Hij vertelt dat in de periode van de opleiding zowel jonge studenten als werkende mensen van 'iets minder jonge leeftijd' een hechte groep werden. Ook Marc Geunes was er van de start bij. Hij had al een duikbrevet behaald bij Orca Bree, maar werd aangetrokken door het feit dat hij dichter bij huis kon trainen en de visie van deze nieuwe club. Hij herinnert zich de zware opleiding in die periode: "Je moest echt wel gemotiveerd zijn om al die medische controles te ondergaan. Zes maanden trainen, vijf doopduiken en pas dan proeven afleggen. Veel mensen begonnen er niet aan. En dan was er het financiële aspect". Via sponsoring van een bevriende duikwinkel kreeg de club enkele duikflessen en ademautomaten waarmee Odyssee er in slaagde om de duiksport voor hun leden toegankelijker te maken. "De club heeft zelfs nog een eentrapsademautomaat. Maar

Hippocampus sep./okt. 2015

die wordt enkel bovengehaald op speciale gelegenheden in het zwembad".

Duikschool Odyssee tijdens een zwembadtraining in 2015.

thuisbasis van Odyssee waar alle duikers prachtige duiken beleefden en een zalige vakantie hadden.

de toekomst Marc: "We hebben een sterke reputatie van veilige duikschool. Daarenboven hebben we ook een uitgebreid, vrij jong, gemotiveerd instructeurskader. Dat is een belangrijke troef naar de toekomst". Verder zorgt een bewuste strategie van promotie, opleiding, open communicatie en een aanbod voor alle duikers binnen Odyssee voor een betrokken, hechte en stabiele club. Deze bewezen combinatie van een goede opleiding met een hecht clubleven levert dan ook veel vertrouwen naar de toekomst op. De club ontleent haar naam aan het verhaal Odyssee uit de mythologie, over de held Odysseus. En zoals die held, kijkt ook Duikschool Odyssee hoopvol over de zeeën, openstaand voor alle avonturen… 

iel Devrie

se.

Bart De Poot & Bart Spiessens

Foto: Jos Sp

iessens.

Foto: Dan

is.

Zo kwam er de laatste jaren naast veiligheid een nieuw credo bij: 'Een club voor iedereen'. Alle leden, welk niveau ze ook

In dit jubileumjaar staan er 46 activiteiten op de kalender. Dat is bijna wekelijks een activiteit georganiseerd door de club (en dan tellen we de trainingen nog niet mee!). Ondanks de vele activiteiten is er altijd een grote aanwezigheid. Dit jubileumjaar trok (een groot deel van) de club op duikvakantie naar Moalboal, Cebu op de Filipijnen. Een gesmaakte afwisseling van de Rode of de Middellandse Zee. Bart: "Met 36 duikers was het niet evident om een resort/duikbasis te vinden die ons kon verwelkomen". 'Magic Island Dive resort' in Moalboal was voor twee weken de

aan Kenn

een club voor iedereen

jubileumjaar

Foto: Stef

In de eerste jaren kende de club een organisch verloop: enkele nieuwe leden erbij, enkele vallen weg en de club had een veertigtal leden. Maar rond het jaar 2000, toen Odyssee 10 jaar bestond, zagen we het leden aantal groeien door een geslaagde promotie in de regio. De duiksport was geëvolueerd en toegankelijker geworden. Deze toeloop zette heel wat druk op het beperkte kader in die periode: de enige twee instructeurs Daniel en Marc hadden hun handen vol met de opleidingen en de proeven. Daniel: "Ik herinner me nog dat ik in Ekeren op één dag 5 doopduiken moest afnemen. Dat was te veel en niet voor herhaling vatbaar!". Odyssee schonk toen prioriteit aan het opleiden van kader om de groeiende instroom van beginnende duikers te kunnen opvangen. Bart: "We hebben zelfs voor een korte periode een ledenstop ingevoerd om de kwaliteit van de duikopleiding te kunnen garanderen". Ondertussen telt Odyssee 12 instructeurs, waardoor nu onze leden ruim de kans krijgen om te kunnen duiken en proeven af te leggen.

hebben, vinden hun plaats binnen de club. Ieders vrijwillige inzet wordt gelijk geapprecieerd, ongeacht het brevet of anciënniteit. Hierdoor is Odyssee geëvolueerd van een hiërarchische clubstructuur naar een club met een moderne groepsdynamiek. Deze 'club voor iedereen' vertaalt zich natuurlijk ook in 'duiken voor iedereen': opleidingen voor alle brevetten voor zij die willen doorstromen. Ervaring en uitdaging voor de duikers die nieuwe dingen willen beleven, maar ook activiteiten voor duikers die er simpelweg willen bijhoren en zich amuseren. Dit alles zorgt jaarlijks voor een zeer drukke kalender.

Foto: Pascal De Roo.

breed kader is de basis

Linksboven: Stormtraining om onze leden voor te bereiden op alle omstandigheden. Rechtsboven: Groepsfoto van een zwembadtraining in het eerste Odyssee-jaar. Onder: Begin van de droogpakken.

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws

Geneeskundige Commissie

Regionale opleiding

DHV 2016

Ter voorbereiding van het examen Duiker-Hulpverlener (DHV) worden er lessen georganiseerd in de verschillende regio's. Of je nu duiker bent of niet, je bent welkom. Ook niet-duikers kunnen het brevet van DHV behalen.

Opgelet! Het brevet DHV is een voorwaarde om deel te nemen aan de opleiding Assistent-Instructeur.

Regio AVOS (Antwerpen) Locatie: Huis van de Sport, Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem. Aanvang: De lessen starten telkens stipt om 20.00 uur (tot 22.00 à 22.30 uur). Data, programma en lesgevers: ma. 04/01/2016 anatomie en fysiologie (Tijl Ooms – 3*I). di. 12/01/2016: barotraumata (Dr. Roland Vanden Eede). do. 21/01/2016: decompressieongevallen (Dr. Catherine De Maeyer). wo. 27/01/2016: shock, hypothermie en vergiftigingen (Dr. Ingrid Dekelver). di. 02/02/2016: Mental Coaching, EHBO en casussen (Dr. Ingrid Dekelver). wo. 17/02/2016: CPR en O2-toediening (Dr. Ingrid Dekelver). Info en algemene organisatie: Dr. Ingrid Dekelver, duikgeneeskunde@ nelos.be, www.avos.be.

Regio BRAVOS (Brabant) en regio LIMOS (Limburg) LIMOS en BRAVOS bundelen hun krachten voor de cursus DHV. Locatie: Karteria, Kluisbergstraat 21, 3290 Diest. Aanvang: De lessen gaan telkens door op zondag om 9.00 uur (tot 12.00 uur). Data, programma & lesgevers: 03/01/2016: anatomie en fysiologie (Dr. Michel Libert). 10/01/2016: kleine ongevallen (EHBO), CPR en O2-toediening (Dirk Reyntiens, ver-

Hippocampus sep./okt. 2015

pleger spoed en intensieve). 17/01/2016: shock, vrijduik, intoxicaties door gassen en Mental Coaching (Dr. Etienne Goossens). 24/01/2016: mechanische ongevallen, longoverdruk en decompressieongevallen (Dr. Hans Engels). 28/03/2016: praktische les CPR en O2-toediening (Wim Sas). Organisator en coördinator: Wim Sas, wim.laptop@hotmail.be, gsm 0474 606 369.

Regio OVOS (Oost-Vlaanderen) Locatie: Cultureel Centrum, De Werf, Molenstraat, 9300 Aalst. Aanvang: De lessen starten telkens om 20.00 uur (tot 22.00 uur). Data, programma & lesgevers: ma. 07/12/2015: anatomie en fysiologie (Dr. Brigitte Thierens). ma. 14/12/2015: barotraumata & toxische ongevallen (Dr. Herman Van Bogaert). ma. 04/01/2016: decompressieziekte en bespreken van casussen (Dr. Herman Van Bogaert). ma. 11/01/2016: shock, hypothermie en verdrinking (Dr. Filip Gallant). ma. 18/01/2016: CPR (Dr. Filip Gallant). ma. 25/01/2016: AED en Mental Coaching. ma. 01/02/2016: voorbereidingsles op het examen (John Maes – 3*I). Info: Zie www.ovos.be.

Data, programma & lesgevers: wo. 06/01/2016: anatomie en fysiologie (Dr. Herman Van Bogaert). wo. 13/01/2016: longoverdruk, barotraumata en toxische ongevallen (Dr. Herman Van Bogaert). wo. 20/01/2016: decompressieziekte en bespreken van casussen (Dr. Herman Van Bogaert). wo. 27/01/2016: shock, hypothermie, verdrinking en EHBO (Dr. Filip Gallant). wo. 03/02/2016: theorie CPR en O2-toediening (Dr. Filip Gallant). wo. 10/02/2016: Mental Coaching, AED praktijk CPR en O2-toediening (docenten CPR, o.a. Danny Vanparys). wo. 17/02, 24/02 en 02/03/2015: praktijk CPR en O2-toediening (docenten CPR). Info en algemene organisatie: Danny Vanparys, gsm 0496 269 771, danny. vanparys@hotmail.com, www.wevos.be.

Examen DHV 2016 Het inschrijvingsgeld voor het examen theorie en praktijk bedraagt 15,00 euro, ter plaatse te betalen op het examen theorie. Geen voorinschrijvingen nodig. Het cursusboek Duiker-Hulpverlener (editie 2013) is te koop op het NELOS-secretariaat (mogelijk ook tijdens de eerste les). Theoretisch examen DHV Op vrijdag 05/02/2016 om 20.00 uur stipt, zowel te Gent als te Leuven. • RU Gent, K.L. Ledeganckstraat 35, Auditorium 2 (faculteit Wetenschappen). • KU Leuven, Minderbroederstraat 12, Auditorium AZC, (faculteit geneeskunde). Parking over de ingang (links van nr. 19) zal open zijn vanaf 19.00 uur. Praktijk examen DHV Op zaterdag 05/03/2016 vanaf 9.00 uur. Locatie: Basisschool Campus Hof van Riemen, Frans Coeckelbergsstraat 17A, Heist-op-den-Berg.

Herexamen DHV 2016 Het herexamen DHV zal plaatsvinden op zaterdag 03/09/2016. Tijdens dit herexamen kan zowel worden herkanst voor praktijk als voor theorie. Ter plaatse dient 7,00 euro te worden

Regio WEVOS (West-Vlaanderen)

betaald. Wie echter niet kan deelnemen aan het

Locatie: Opgelet: een nieuwe locatie! Cultureel Centrum 'De Steiger', Waalvest 1, 8930 Menen. Aanvang: De lessen starten telkens om 20.00 uur (tot 22.00 uur).

dan 15,00 euro te betalen. Wie op het herexamen

examen theorie (05/02/2016) kan rechtstreeks deelnemen aan dit 'herexamen' maar dient hier niet slaagt voor theorie en/of praktijk dient alles te herkansen in 2016. Deelname aan het herexamen is enkel mogelijk mits inschrijving op het NELOS-secretariaat vóór 21/08/16 via secretariaat@nelos.be of 015 29 04 86.

Bondsnieuws Duikplaats

Foto's: Ronny Margodt.

VERSLAG SCUBAPRO TESTDAGEN 2015

Tijdens het weekend van 6 en 7 juni 2015 verzamelden zich op het domein Zilvermeer Mol alle Belgische duikers en sympathisanten voor de tweede editie van de Scubapro Testdagen. Op dit evenement kregen ze de kans om een duik te maken en hierbij gratis de Scubapro-producten te testen.

e Vlaamse duiksportbond (NELOS), een materiaalfabrikant (Scubapro), het duiksportcentrum aan het Zilvermeer (D-Center) en twee grote duikwinkels (Cuylaerts uit Turnhout en de Watersportcentrale uit Genk) staken hun schouders onder deze tweede editie van de 'Scubapro Days'. Uiteraard waren ook duikers van andere federaties welkom. "Wat voor ons belangrijk is, is dat dit een evenement wordt voor iedereen", aldus Ronny Margodt, voorzitter van NELOS. Net zoals vorig jaar werd het evenement aan een goed doel gekoppeld. Dit jaar was het de beurt aan de Ocean Clean up. Voor diegenen die nog niet op de hoogte waren de 'Ocean Clean up', ontworpen door Boyan Slat, heeft als bedoeling al het plastic in de oceaan te verzamelen en te deponeren waar het thuis hoort. Voor elke testduik die er gedaan werd, ging er 2,5 euro naar het

project van de 'Ocean Clean up'. Er werd een bedrag van 390,70 euro ingezameld. Allerhande materiaal als 'jackets', ademautomaten, duikcomputers en vinnen konden getest en gekeurd worden. Naast je testduiken met nieuw duikmateriaal kon je onder andere genieten van lezingen, een 'Quick Check' van je ademautomaat en een muziekoptreden achteraf. En uiteraard waren er ook weer enkele geluksvogels die hun prijzenkast mochten aanvullen. Er werden vier duikhorloges (2 Chromis en 2 Meridian) weggeschonken en Ann Tielen mocht het sidemount-vest ontvangen voor de Commissie Duikers met een Handicap. Voor de geïnteresseerden: de Sidemount-vest is een vest waarbij de duikflessen zijdelings aan het trimvest gekoppeld zijn. Enkele voordelen van de Sidemount-vest: een meer gemakkelij-

ke dracht, een verbeterde stroomlijn, een meer gemakkelijke toegang tot de kranen in het geval van ijsvorming in de ademautomaat en ook beter voor de rug van de duiker: een betere gewichtsverdeling. Vanzelfsprekend hadden de leden van NELOS ook een extra voordeel bij hun deelname aan de testdagen. De club met het meeste aantal testduiken krijgt een gepersonaliseerde 'beach flag' cadeau. De club die dit jaar met vlag en wimpel wint, is Actinia Diving uit Middelkerke. Hierbij willen we alle vrijwilligers, sponsors en sympathisanten bedanken voor jullie opkomst. Bedankt en tot volgend jaar.  Katrijn Ools

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Mama machospookkreeftje geeft de eerste levenslessen.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Bettina Balnis.

Biologie

Spookkreeftje maakt een 'Salto mortale'.

Foto: Bettina Balnis.

Spookkreeftjes In augustus kan men spookkreeftjes soms met honderden tegelijk op een geweispons (Haliclona oculata) waarnemen. Bettina Balnis fotografeerde in 2010 een juveniel harig spookkreeftje dat zo te zien de eerste levenslessen van zijn moeder kreeg. Deze foto ('First lesson in life') was de uiteindelijke aanleiding om eens een artikel over deze piepkleine kreeftachtigen te schrijven. 1767), de teringlijder (Phthisica marina – Slabber, 1778) en het harig spookkreeftje of machospookkreeftje (Caprella mutica – Schurin, 1935). Tijdens een duik vinden we van spookkreeftjes en hun familieleden vaak veel meer vrouwtjes dan mannetjes. Vrouwtjes hebben broedbuidels, die bestaan uit een aantal over elkaar vallende plaatjes. In de broedtijd worden hierin de eieren bewaard tot ze uitkomen.

Caprella linearis Het wandelend geraamte (Caprella linearis) is kosmopolitisch (verspreid over bijna alle delen van de wereld) en heeft zijn naam te danken aan zijn klein, langgerekt, staafvormig en doorzichtig lichaam. Het mannetje wordt ruim 2,2 cm lang, het vrouwtje ongeveer 1,5 cm. Het lichaam is zeer duidelijk in segmenten verdeeld. Bij deze soort dragen de middelste segmenten geen pootjes meer, alleen kieuwen. De achterste poten eindigen in een soort grijphaakjes, terwijl de krachtige schaarpoten fors ontwikkeld zijn. Het achterlijf is nogal gereduceerd.

Spookkreeftjes op een geweispons.

Tekening: Lankester's 'Treatise on Zoology', naar Sars. Foto: Ivo Madder.

pookkreeftjes behoren tot de orde Amphipoda (vlokreeften), maar zijn nog verder onderverdeeld tot de sub orde Caprellidea. Ze worden vaak aangetroffen op sponzen en hydroïdpoliepen. Om te eten houden ze zich met de achterpoten vast en grijpen met de scharen naar voorbijkomend zoöplankton (kleine planktondiertjes). In de Oosterschelde komen er meerdere soorten spookkreeftjes voor, maar slechts drie soorten worden door duikers waargenomen of herkend: het wandelend geraamte (Caprella linearis – Linnaeus,

Het vrouwtje draagt de eieren in een broedbuidel onderaan de buik. Je kan ze aantreffen van het intergetijdengebied tot dieper Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Het wandelend geraamte (Caprella linearis).

Foto: Fitis-Sytske Dijksen.

Biologie

water. Meestal zitten ze op wieren, sponzen of hydroïdpoliepen. Daarbij houden ze zich met de haakjes aan de achterpoten vast aan de ondergrond en met de schaarpoten wordt dierlijk plankton uit het water gevist. Als je er één ziet, moet je eens goed rondkijken in hun omgeving: vaak is een spons helemaal bedekt met deze diertjes, die dan allemaal met hun schaarpoten in het water staan te zwaaien.

al is dat maar een heel kleintje (ca. 0,1 mm lang).

Foto's (2): David Fenwick.

De teringlijder (Phthisica marina) draagt aan elk segment een paar poten.

Phthisica marina De teringlijder (Phthisica marina), een ander spookkreeftje uit onze contreien (de West-Europese kusten en de Middellandse Zee), lijkt een beetje op het wandelend geraamte. Maar Phthisica marina draagt aan elk segment een paar poten, terwijl Caprella linearis op de segmenten 3 en 4 enkel kieuwen heeft zitten.

De grote haakachtige grijppoot met een kleine giftand van de teringlijder.

De achterste poten zien er net zo uit als bij het wandelend geraamte. Die dienen dan ook om zich vast te grijpen aan waar hij op zit, om dan met de rest van het lichaam uitgestrekt in de stroming zoveel mogelijk prooien op te vangen.

Foto: Ivo Madder.

Tekening: Lankester's 'Treatise on Zoology', naar Sars.

Hippocampus sep./okt. 2015

Bovendien wordt de teringlijder ongeveer 2,5 cm lang (het vrouwtje blijft wat kleiner) en heeft deze kleine engerd aan zijn tweede gnathopode (tot grijppoten omgevormde looppoten) niet alleen een relatief groot haakachtig geval, maar ook een giftand –

De teringlijder kan je aantreffen beneden het intergetijdengebied, op hydroïdpoliepen, sponzen, wieren en op allerlei drijvend materiaal, inclusief boeien en touwen. 's Nachts zwemmen ze soms rond. Zouden ze dan op jacht gaan? Of zijn ze op zoek naar een beter plekje?

Gnathopoden

Pereopoden zijn looppoten bij geleedpotigen. Ze bestaan van proximaal naar distaal (van binnen naar buiten) uit: coxa (niet op de afbeelding), basis, ischium, merus, carpus, propodus en dactylus. De coxae zijn met de sternieten (segmenten) van het pereon vergroeid.

Bij spookkreeftjes zijn de eerste twee pereopoden tot grijppoten omgevormd en heten dan gnathopoden. Gnathopoden, maar ook schaarpoten van bijvoorbeeld krabben en andere kreeftachtigen, kunnen simpel, chelaat, subchelaat of carpochelaat zijn (zie schetsen hieronder).

Tekeningen (2): Hans Hillewaert.

Pereopoden

machospookkreeftje al in 1935 beschreven was onder de naam Caprella mutica, die dan ook geldt als zijn correcte wetenschappelijke naam. Ook bleek dat het dier al in 1993 voor het eerst in Nederland, in de Roompotsluis in de Oosterschelde, was waargenomen – tevens de eerste waarneming voor Europa. Daar bleef de soort ook in 1994 talrijk. Een jaar later werd de soort ook gesignaleerd in de binnenhaven van Neeltje Jans (Oosterschelde). In 1995, vond men exemplaren in Burghsluis, ook aan de Oosterschelde. Het machospookkreeftje werd pas voor het eerst aan onze kust waargenomen in 1998, toen men exemplaren vond op boeien vóór de kust van Zeebrugge. Dit diertje heeft zich ondertussen ook verspreid naar de andere havens aan de Belgische kust. Meer noordelijk werd de Noorse haven van Hordaland al in 1999 bereikt. Vanuit Nederland verspreidde het machospookkreeftje zich naar de westkust van Schotland, waar het sinds 2000 gesignaleerd wordt. Daar is het harig spookkreeftje uitzonderlijk succesvol en vormt het op sommige locaties kolonies van meer dan 300.000 diertjes per vierkante meter. Vanaf 2000 wordt het ook waargenomen in de havens van Sylt en Helgoland, twee eilanden ten noorden van Duitsland. Sinds 2003 wordt deze exoot ook waargenomen in Ierland. In Frankrijk zijn er enkel meldingen uit Le Havre in 2004, maar er wordt verwacht dat de soort op termijn ook de meer zuidelijke westkust van Frankrijk en Spanje zal koloniseren. Buiten zijn natuurlijke omgeving wordt deze soort vaak aangetroffen op de wanden van schepen, op visnetten en op havenstructuren en pontons, boeien en andere harde substraten en op mosselen of wieren. Het harig spookkreeftje wordt vaak verward met het wandelend geraamte. In de Oosterschelde en de Noordzee worden de mannetjes tot 2 cm lang en de vrouwtjes 1,5 cm.

Caprella mutica Het machospookkreeftje (Caprella mutica) – ook wel harig spookkreeftje genoemd – is oorspronkelijk afkomstig van de kust van Noordoost-Azië, bij Japan. Daar leeft het vastgehecht aan drijvende algen (Sargassowier) of constructies voor aquacultuur.

De scheepvaart of de oesterkweek bracht de soort naar Europa. Deze exoot kan zowel in het ballastwater van schepen als op de scheepsrompen als verstekeling meeliften naar andere havens. In Nederland werd in 1995, naar men dacht, een nieuwe soort ontdekt die de naam Caprella macho kreeg. Later bleek dat het

Caprella mutica is oranje-rood of nagenoeg doorzichtig. De scharen van de mannetje zijn vaak wit met oranje vlekken. De broedbuidel van het vrouwtje is donkerrood gestipt. Van de twee paar kopantennes is het eerste paar zeer lang (opgedeeld in 20 segmenten en iets groter dan de lichaamslengte). De eerste twee lange lichaamssegmenten en de grote scharen van het mannetje zijn bezet met dichte Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Biologie

Een zwanger machospookkreeftje (Caprella mutica).

beharing. Bij het vrouwtje ontbreekt deze beharing. Aan het derde en het vierde lichaamssegment zitten twee paar kieuwblaadjes. Bij het vrouwtje bevindt zich hier de broedbuidel. Op het derde tot en met het zevende segment staan uitsteeksels aan de rug en de zijkant.

Een vrouwelijk (A) en mannelijk (B) exemplaar van het machospookkreeftje. Tekening: Platvoet et al. (1995).

Het harig spookkreeftje heeft – net als de andere twee soorten – slechts drie paar pootjes om zich vast te houden.

De broedbuidel van het machospookkreeftje is donkerrood gestipt. De ondergrond is wit tot zelfs oranjerood.

Het stoere borsthaar van een machoman

Foto's (2): Gino Symus.

Waar komt de grappige Nederlandse naam 'machospookkreeftje' vandaan? De verklaring is te vinden in het harige uiterlijk van deze soort. De beharing – die enkel bij de mannetjes voorkomt en daarenboven enkel op de twee eerste lichaamsegmenten – doet denken aan het borsthaar van machomannen.

Hippocampus sep./okt. 2015

Het harige spookkreeftje beweegt zich voort als een spanrups: eerst buigt het dier zich voorover en grijpt zich vast met de monddelen, waarna het zijn achterlijf bij trekt. Tijdens het vergaren van het voedsel houdt het dier zich met de drie paar pootjes aan het substraat vast en wacht het met een uitgestrekt lichaam en gespreide scharen op prooidieren. Regelmatig worden de kleine met haren bezette antennen uitgekamd, waarschijnlijk wordt op deze manier plankton verzameld. Daarnaast vangen de dieren ook grotere prooien, zoals wad-

Foto: Frankie Van Remoortel.

Machospookkreeftjes (Caprella mutica) op zeesla. Links een vrouwtje, rechts een mannetje.

Bij de voortplanting benaderen en betasten de mannetjes een vrouwtje voorzichtig met de grote antennes. Als een vrouwtje het mannetje niet accepteert, haalt ze fel naar hem uit met haar antennes. Na meerdere onsuccesvolle pogingen druipen de mannetjes af. Als het vrouwtje het mannetje wel accepteert, tast zij naar diens monddelen. Bij eenmaal gepaarde dieren houdt het mannetje voortdurend lichamelijk contact met het vrouwtje en halen beide partners uit naar andere mannetjes. Komt een ongepaard mannetje binnen een bereik van 2 cm dan breekt een hevig gevecht uit. Beide

mannetjes grijpen met de grote scharen in elkaar en strekken zich uit. Nadat het verliezende mannetje, meestal het ongepaarde, vertrokken is, biedt de overwinnaar het vrouwtje vaak een stukje hydroïdpoliep aan. Buiten het territorium van 2 cm reageren ongepaarde mannetjes niet agressief op elkaar. De voortplantingscyclus van Caprella mutica is zeer snel, hetgeen zeer waarschijnlijk een belangrijke reden is waarom Caprella mutica zich buiten het oorspronkelijk leefgebied zo goed heeft weten te handhaven. Vrouwtjes produceren hun eerste broedsel al na ongeveer 24 tot 26 dagen. Gemiddeld produceert een vrouwtje tussen de 11 en 26 nakomelingen per broedsel. Bevruchte vrouwtjes dragen een klompje eieren tusHet lijkt er op dat onder invloed van het machospookkreeftje de andere spookkreeftsoorten verdwijnen.

Foto: Luc Rooman.

kreeftjes en andere vlokreeftjes. Opvallend is dat het mannetje zijn grote scharen niet gebruikt bij het voedsel zoeken. Wel knipt het dier hiermee stukjes hydroïdpoliep af.

sen de kieuwblaasjes in een broedbuidel. Na 5 tot 11 dagen komen de eieren uit. De pas uitgekomen larven zijn slechts 1,33 mm groot. Mannetjes groeien sneller dan vrouwtjes. Officieel is het niet bekend welke invloed de geïmporteerde Caprella mutica heeft op een inheemse soort als het wandelend geraamte. Wel wordt Caprella linearis de laatste jaren niet meer in de Oosterschelde gevonden.  Ivo Madder

Geraadpleegde bronnen • Stichting Anemoon (www.anemoon. org) – Analyse, Educatie en Marien Oecologisch onderzoek. Harig spookkreeftje – Caprella mutica. • Het Vlaams Instituut voor de Zee vzw (www.vliz.be), 'VLIZ Alien Species Consortium (2011). Machospookkreeftje – Caprella mutica'. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. • www.soortenbank.nl – Phthisica marina. • eCOAST – Marco Faasse, bioloog. • Naturalis Biodiversity Center – Adriaan Gittenberger, bioloog. • http://nl.wikipedia.org/wiki/ Pereopode (gnathopode).

Hippocampus sep./okt. 2015

Een manta (Manta birostris) zweeft als een ruimteschip over ons heen.

Reportage

Manta's en verpleegsterhaaien

tijdens een nachtduik Manta's of verpleegsterhaaien aanschouwen tijdens een duik: het kan heel wat duikers bekoren. Kom je ze bovendien tegen tijdens een nachtduik en blijven ze dan als het ware rond jou zwemmen, dan beleef je een unieke ervaring die je niet snel vergeet.

an de verschillende duiktrips die de 'live aboard Princess Rani' (meer info bij Steven Vandevoorde – www. wildwater.be) maakt op de Malediven is er één trip die op het programma een nachtduik met manta's én een nachtduik met verpleegsterhaaien heeft staan.

nachtduik met manta's De enige duikplaats waar je 's nachts manta's kan zien is 'Fesdhu Manta Point', gelegen in het 'Noord Ari Atol'. 'Manta point' is een aparte lagune nabij het resorteiland Fesdhu, aan de westelijke kant van de Malediven. Deze ovaalvormige lagune heeft slechts één toegang. De bovenkant van de buitenzijde van het rif is 2 tot 3 meter diep. De zandbodem binnenin de lagune is overal ongeveer 8 meter diep, maar met een diepe zone van ongeveer 14 meter. In de lagune bevinden zich kleine koraalformaties, meestal opgebouwd van vingerkoraal. De Princess Rani vaart de lagune binnen bij valavond en van zodra het donker

Hippocampus sep./okt. 2015

wordt, steekt men het licht op de achtersteven aan. Plankton wordt door het licht naar de oppervlakte gelokt. Niet veel later komen de eerste manta's (Manta birostris) nieuwsgierig rond de boot zwemmen. Het zijn planktoneters. Vooraleer er te water wordt gegaan, is het wachten tot de manta's tuimelingen beginnen te maken nabij de achtersteven. Tij-

dens die 'koprollen' filteren ze het plankton uit het water. De duikers stappen over op de bijboot waar de compressors op staan. Ook onze duikflessen en het duikmateriaal ligt er. Van zodra iedereen geëquipeerd is, wordt er voorzichtig te water gegaan zonder een plons te maken. De sierlijke planktoneters zouden opgeschrikt kunnen worden als men met een voorwaartse sprong te water gaat. Het is niet de bedoeling dat de duikers rond de manta's gaan zwemmen, dus daarom plaatsen de duikers zich enkele meters van de boot in een brede cirkel met hun knieën op de zandbodem. Het licht van de boot zorgt voor voldoende verlichting

Het plankton wordt naar het licht van de duiklampen gelokt en de manta's komen op het plankton af.

Foto's (2): Ivo Madder.

Reisverhaal

om je positie in te nemen in de cirkel. Men laat best zo weinig mogelijk zand opstuiven tijdens het plaatsnemen op de bodem. Omdat er geen stroming is blijft het redelijk lang stoffig rond de duikers.

Niet veel later zwemmen de manta's het plankton achterna en zwemmen rakelings over de hoofden van de duikers, waarbij ze soms tuimelingen maken in het midden van de cirkel. Luc, de duiker die links naast mij op de bodem zit, voelt toch wel af en toe dat zijn kaal hoofd beroerd wordt en schermt daarom zijn hoofd af met een arm. Ook Filip, die rechts van mij zit, merkt toch af en toe dat één van de manta's hem raken. Ik zit blijkbaar op een goede positie want het lijkt wel alsof deze grote 'gevleugelde' roggen met hun wijd open gespreide bek de cirkel in en uit gezwommen komen op de plek waar ik me bevind. Ideaal om foto's te nemen. Een klein uur lang zijn we getuige van het feestmaal. Eigenlijk hebben we wel geluk, want we zijn begin mei en volgens onze

Een manta passeert Filip rakelings.

duikgids valt het hoogseizoen van dit artificieel seizoensgebonden spektakel vooral in de maanden juni en juli. De gidsen bevestigen wel dat ze ook in andere maanden al regelmatig manta's gespot hebben op deze plek. "Sommige nachten doken er vijf manta's op, die gedurende een uur rondzwommen in de cirkel en andere nachten was er dan weer maar één manta die slechts 10 minuten bij de boot bleef", zegt één van onze duikgidsen. De manta's die van de bodem van de lagune naar het licht van de boot gezwommen komen, om er van het plankton te smullen, worden normaal gezien niet snel verstoord door de duikers. Zelfs na de duik blijven de manta's meestal nog geruime tijd tuimelingen maken ter hoogte van de achtersteven. In dat geval kan men dus nog even met hen gaan snorkelen.

nachtduik met verpleegsterhaaien De nachtduik met verpleegstershaaien vindt plaats op het 'Felidhe Atol', ook gekend als het 'Vaavu Atol'. De naam van de duikplaats is 'Alimatha Jetty'. Deze bevindt zich binnenin een kanaal ('channel'), op ongeveer 100 meter van de kanaalingang en vlakbij de aanlegsteiger ('jetty') van het 'Alimatha Aquatic resort'. Jaren geleden was het de gewoonte van het 'resort' om rond 19.00 uur de haaien, pijlstaartroggen en 'jacks' te voederen met de overgebleven stukjes tonijn en rifvissen van hun gasten. In het begin kwamen daar enkele verpleegstershaaien op af, maar met de jaren werden het er steeds meer. Sommige bronnen beweren dat ze nog steeds gevoederd worden, andere beweren

Met wijd opengesperde bek komt de manta over Luc gezwommen.

Foto's (2): Ivo Madder.

Als iedereen in positie is, worden de duiklampen aangestoken en schijnt men in het midden van de cirkel. In eerste instantie op de bodem en wat later schuin omhoog. Met het fijn rondzwevend koraalzand geeft dit een mysterieus spookachtig beeld. Het plankton wordt nu aangetrokken door het lichtschijnsel in het midden van de cirkel.

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Reisverhaal

Dikkopmakrelen en een Indische Oceaan verpleegsterhaai op zoek naar voedsel. Als je goed kijkt zie je links onder ook nog een murene.

dat er enkel nog geursporen worden uitgezet. Feit is dat ze blijven komen, en dat het een zeer spectaculaire duik is. 'Alimatha Jetty' is de enige plaats in de Malediven waar dit spektakel op een veilige manier te beleven valt omdat er buiten een paar zwartpuntrifhaaien geen andere – meer agressieve – haaien aangetrokken worden naar deze duikplaats. Andere resorts probeerden eveneens, net zoals 'Alimatha Aquatic resort', onschuldige verpleegsterhaaien te lokken. Maar

door het voederen werden ook andere haaien – zoals grijze rifhaaien en zilvertiphaaien – gelokt, waardoor er niet veilig gedoken kon worden tijdens een nachtduik. De bijboot van de 'Princess Rani' dropt ons op de zanderige bodem van het kanaal op een diepte van ongeveer 15 meter. Het begint al goed: ik spring van de boot en voel dat er een duiker onder mij zit, tussen mijn benen. Vreemd? Ik steek mijn duiklamp aan en het blijkt geen duiker te zijn, maar een verpleegsterhaai. Toch wel even schrikken.

Foto's (2): Ivo Madder.

Een grote jagende dikkopmakreel (Caranx ignobilis) tijdens de nachtduik.

Hippocampus sep./okt. 2015

Op de bodem gekomen worden we een redelijk sterke stroming gewaar. We zwemmen we richting 'jetty', wat toch wel wat moeite kost met een camera in de handen, op een zandbodem met hier en daar een klein steentje. Enkele verpleegsterhaaien (Indische Oceaan verpleegsterhaai – Nebrius concolor) en een tiental grote 'jacks' (Caranx ignobilis – dikkopmakreel, 'Giant travellies' of 'Giant kingfish') vliegen met de stroming voorbij. Niet gemakkelijk om daar een foto van te maken tijdens een nachtduik. Je kan hier ook meer dan 30 meter halen, maar dat is zeker niet de bedoeling en zelfs af te raden tijdens een nachtduik. Zeker niet met de sterke stroming die door het kanaal kan razen. Soms is die zo sterk dat het gebruik van een rifhaak noodzakelijk is, zelfs in de buurt van de 'jetty', op 5 meter diepte. Het spektakel vindt enkel 's nachts plaats, maar dan wel elke nacht van het jaar. Vooral tussen de 10 en 5 meter is de actie van het onderwaterleven het grootst. Dus zwemmen we verder door naar het ondiepere gedeelte. Gelukkig zijn daar wat grotere koraalformaties zodat we wat beschut zitten tegen de stroming. Gedurende een uur zien we regelmatig een enorme school van verpleegsterhaaien

D U I KSPO R T DE ZEVEN ZEEEN 

 

Verkoop van alle gekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar

OPENINGSUREN: Wo-Do-Vr 16.30-19.00 u. Za. 10.00-12.00 u. & 13.00-17.00 u.

e-mail: zevenzeeen@telenet.be

ANTWERPSESTRAAT 258 - 2850 BOOM - TEL 03/888.43.34

Hippocampus sep./okt. 2015

Indische Oceaan verpleegsterhaai (Nebrius concolor).

Een doorgeprikt plastic vat met visafval, is het lokmiddel voor haaien en heel wat remora’s.

voorbij zwemmen. Regelmatig zijn er enkele haaien die de school ontglippen en tussen de koraalformaties op het ondieper gedeelte van de zandbodem op zoek gaan naar voedsel. De haaien zwemmen links, rechts, voor en achter aan je voorbij en steken hun neus in de holtes van de koraalformaties. Ook een murene is duchtig op zoek naar voedsel. Als duiker weet je niet waar je eerst moet kijken. Het is een echte 'kick'. Vooral ook

omdat er ook grote 'jacks' en drie verschillende soorten pijlstaartroggen rondzwemmen. In het lichtschijnsel van mijn duiklamp spot ik een hele grote gevlekte pijlstaartrog (Taeniura meyeni), een veerpijlstaartrog (Pastinachus sephen – 'Feather tail stingray' of 'Cowtail stingray') en een lila pijlstaartrog (Himantura fai – 'Pink whipray'). De haaien boezemen me geen schrik in, maar bij de grote gevlekte pijlstaartrog voel ik me toch niet echt op mijn gemak. Die zwemt met zijn staart – met giftige stekel – onder en over mij terwijl ik de verpleegsterhaaien probeer te fotograferen.

Na een uur is het tijd om de nachtduik te beëindigen. Spijtig, er waren nog zo veel prachtige foto's te maken. Deze nachtduik zal ik zeker nooit meer vergeten. Gevaarlijk is deze duik niet, toch niet wat het onderwaterleven betreft. Het enige waar je bijzonder bedacht voor moet zijn is de stroming, het bij elkaar blijven zodat men de groep niet verliest of men zich niet mengt met een andere groep duikers en oppassen voor de schroef van de boten die op en af varen naar de 'jetty'. Tijdens het hoogseizoen kan het best druk zijn aan dit 'resort' en op de duikplaats. Wij waren er gelukkig in mei, nog net buiten het hoogseizoen.  Ivo Madder

Elke nacht komen honderden verpleegsterhaaien naar 'Alimatha Jetty', op zoek naar voedsel.

Een lila pijlstaartrog (Himantura fai).

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto's (4): Ivo Madder.

Een gevlekte pijlstaartrog (Taeniura meyeni) komt over me heen gezwommen.

WWW.DIVEANDTRAVEL.NL

ULYSSES APART HOTEL GOZO – MALTA

8 dagen / 7 nachten 2-pers standaard kamer o.b.v. logies & ontbijt incl. transfers & 12 begeleide kantduiken.

VANAF: € 764,- P.P.

WALVIS EN ORKA ADVENTURE ANDENES - NOORWEGEN

10 dagen / 7 nachten 4-pers kamer o.b.v. logies incl. diverse excursies. 5 boottrips naar de walvissen en orka’s inclusief snorkelen. Vertrek 14 of 21 januari 2016.

PRIJS: € 2.795,- P.P.

SOUTHERN AFRICA UNLOCKED ZUID-AFRIKA

18 dagen / 17 nachten 2-pers standaard kamer of tent o.b.v. logies incl. al het vervoer gedurende de reis. Incl. 12 duiken met eigen uitrusting & vele hoogtepunten. 18 oktober 2015 gegarandeerd vertrek!

VANAF: € 2020,- P.P.

Bovenstaande prijzen zijn incl. retourvluchten (m.u.v. de Afrika reis) en transfers v.v. De duikpakketten zijn incl. fles/lucht/lood excl. duikmateriaal.

Volg ons op Facebook en blijf als eerste op de hoogte van het laatste nieuws.

e duikreis adviezen en Kijk voor meer uitgebreid s aanbod op onze ing een compleet bestemm ANDTRAVEL.NL VE DI W. W website W

L .N L E V A R T D N A E IV .D WWW 15 94 TEL: 033 457

DMZ08_024_Dive_and_Travel.indd 1

23-06-15 11:15

Hippocampus sep./okt. 2015

Grevelingenmeer

Drie onthoofde grijze zeehonden. Het jonge dier (onderaan op de foto) was al in staat van ontbinding.

Foto's (2): Paul Van der Eecken.

Persbericht

Onthoofde zeehonden in het Grevelingenmeer Een groepje wandelaars deed een lugubere ontdekking op de Veermansplaat in de Grevelingen.

aul Van der Eecken, NKO-arts en 1*I, meerde met de boot van vrienden op 11 juli 2015 aan op de Veermansplaat in de Grevelingen om er met enkele duikers een avondwandeling te doen. Even later zagen ze drie onthoofde grijze zeehonden (Halichoerus grypus) zonder flippers liggen. Het ging om twee volwassen en één jong dier. Het jong dier was in staat van ontbinding. Bij de twee anderen kon je de spieren, de slokdarm en het vlees nog goed zien, waardoor Paul veronderstelde dat deze twee tot maximaal drie weken geleden overleden waren.

zeehonden zo teruggegeven worden aan de natuur. "Als een instantie of persoon zeehonden vindt, leggen ze ze soms op een zandplaat om ze terug te geven aan de natuur. Ik zou de Veermansplaat nooit gekozen hebben, omdat mensen er makkelijk bij kunnen". Op de foto's lijken de koppen van de zeehonden er handmatig en systematisch afgesneden. "Het kan zijn dat mensen de beesten hebben zien liggen en de koppen er af hebben gesneden voor de schedel. Dat zie je bij de kadavers van herten vaak ook", zegt Jaap. "Daarvoor is wel een vergunning

De Veermansplaat.

nodig, omdat het om beschermde dieren gaat". Ook de dierenpolitie gaat er van uit dat de koppen afgezaagd werden door een schedelverzamelaar nadat ze een natuurlijk dood gestorven zijn. Paul heeft zijn twijfels daarover. "Het is toch wel vreemd dat drie zeehonden bijna gelijktijdig een natuurlijke dood sterven en dan op dezelfde plek aanspoelen?". Voor de politie is de zaak afgehandeld: er wordt geen verder onderzoek gedaan.  Ivo Madder

"Ik veronderstel dat deze dieren niet aangespoeld zijn, maar er door mensen gedropt zijn", zegt Paul. "Ik vraag me dan wel af waarom men die dieren op een zandplaat achterlaat waar wandelaars passeren en niet op een plaat waar wandelaars niet toegestaan zijn". Jaap van der Hiele van 'Eerste Hulp bij Zeezoogdieren' bevestigt dat het om grijze zeehonden gaat, die maximum drie weken geleden zijn gestorven. "Het karkas van de jonge zeehond is al drie weken oud. Dat zie je aan het rottingsproces. Die andere twee zijn verser, ik schat één à twee weken". Volgens Jaap gebeurt het wel vaker dat

Hippocampus sep./okt. 2015

De kop werd er handmatig afgesneden.

LIJKE NATUURALING ADEMH SVELD T H C I Z E 180째 G TEEM S Y S P M ANTI-DA STEEMen van water) Y S P O T DRY-Srkomt binnendring (voo

Reportage

Het in de Noordzee gelegen rifgebied Borkumse Stenen werd in kaart gebracht.

Duikexpeditie brengt uniek Noordzeerif in beeld Het bijzondere rifgebied Borkumse Stenen in de Noordzee is nog veel rijker aan planten diersoorten dan werd aangenomen. Experts hebben tijdens een duikexpeditie, begin juni 2015, het gebied ten noorden van Schiermonnikoog voor het eerst in beeld gebracht. Daaruit blijkt dat er een hoge dichtheid en diversiteit van diersoorten voorkomen, van dwergpijlinktvissen tot het zachte koraal dodemansduim en allerlei jonge vissen. De organisatoren van de expeditie – Stichting Duik de Noordzee Schoon, het Wereld Natuur Fonds en Stichting De Noordzee – roepen Nederland op om het gebied te beschermen. 28

Hippocampus sep./okt. nov./dec. 2015 2014

an de Borkumse Stenen is pas een klein gedeelte (7%) van het Nederlandse deel goed in kaart gebracht. Toch staat vast dat het gebied zeer belangrijk is voor de natuur in de Noordzee, omdat het voor een groot deel bestaat uit grind en stenen. Op die harde ondergrond kan zich veel zeeleven hechten. De duikers troffen grind aan en stenen van wel 4 meter doorsnede. Opvallend was daarnaast de ontdekking van velden schelpkokerwormen op de zand- en kleibodem. Die dieren maken driedimensionale rifstructuren die, net als stenen, een natuurlijk houvast vormen voor allerlei diersoorten. Die structuren variëren van een soort hoogpolig tapijt tot grotere bulten. Tijdens de expeditie is verschillende keren gedoken in het rifgebied. Daarbij hebben de duikers een aantal bijzondere soorten gezien, waaronder de dwergpijlinktvis, harnasmannetje (een bebaarde vis), dodemansduim (uniek koraal), sponzen, veelkleurige anemonen, zeeanjelieren, jonge krab, jonge platvis, botervis, pitvis, ringsprietgarnaal, grote vlokslak en grondels. Waarschijnlijk heeft het rif een nog veel grotere oppervlakte dan tot nu toe was gedacht.

Foto: Udo van Dongen.

Biologie

bedreigd Dit unieke rifgebied is nog niet beschermd in Nederland. De kans bestaat daardoor dat de bijzondere natuur op dit rif verder verdwijnt. Sleepnetvisserij komt hier nog steeds voor, hoewel het gebied van relatief beperkt economisch belang is voor de visserij. Toch kan iedere sleep van een vissersnet enorme schade toebrengen aan het bodemleven en de rifstructuren die er aanwezig zijn. De Duitse overheid heeft hun deel van het 'Borkumer Riffgrund' al aangewezen voor bescherming. Het gebied kan een belangrijke schakel worden

in een netwerk van beschermde gebieden op de Noordzee. Natuur houdt niet op bij de landsgrens en daarom roepen de initiatiefnemers van de expeditie de Nederlandse overheid op om zo snel mogelijk over te gaan tot bescherming van de Borkumse Stenen. ď&#x20AC;ź Ben Stiefelhagen ben@duikdenoordzeeschoon.nl (Stichting Duik de Noordzee Schoon), Lisa van der Veen l.vanderveen@noordzee.nl (Stichting De Noordzee) Dylan de Gruijl dgruijl@wwf.nl (Wereld Natuur Fonds)

Links: De route die de expeditie Borkumse Stenen aflegde. Rechts: Door sleepnetvisserij zou de bijzondere natuur op het rifgebied Borkumse Stenen wel eens kunnen verdwijnen. Onder: Het wrak Nautilus nadat spooknetten verwijderd werden.

Foto: Cor Kuyvenhoven.

Foto: Udo van Dongen.

De initiatiefnemers wilden met deze expeditie het belang van stenen en grind in de Noordzee op de kaart te zetten en een degelijk beleid afdwingen. Maar, de initiatiefnemers benadrukken dat ook wrakken, die vaak meer dan honderd jaar oud zijn, behouden moeten blijven. "Wrakken zijn niet alleen cultuurhistorisch erfgoed, ze zijn ook kunstriffen en 'hotspots' voor biodiversiteit", zegt Ben Stiefelhagen van Duik de Noordzee schoon. "Ze fungeren als mini-natuurgebieden en kunnen helpen om de rijkdom aan planten diersoorten te herstellen".

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Geschiedenis

Amforenveld.

Foto's (4): Guy Bosmasns.

Guy Bosmans bedient de zandzuiger.

Grote dolia’s (olievaten) op het wrak van Cap Bénat.

Duiken naar het verleden De nieuwe wereld van de onderwaterarcheologie.

icero vertelde dat in zijn tijd de steden en dorpen aan de kusten van de Middellandse Zee als kikkers rond een plas lagen. In de oudheid immers scheen het leven onafscheidelijk verbonden met de aanwezigheid van water in welke vorm dan ook: meren, rivieren of zeeën. Zo komt het dat men op de bodem van grote meren en rivieren en in de zeeën dicht bij de kusten overblijfselen van vroegere beschavingen kan vinden. Nu eens zijn het schepen die hun bestemming nooit bereikten, dan weer gaat het om steden of havens die door veranderingen in de waterspiegel onder water zijn verdwenen. Onder water gelegen historische plekken kunnen voor de wetenschap van meer belang zijn dan oude steden op het vasteland, waar overblijfselen van gebouwen en

Hippocampus sep./okt. 2015

monumenten door latere bouwwerken en verbouwingen grotendeels onherkenbaar zijn geworden. De ontdekking van een oud scheepswrak is dan voor archeologen een grote gebeurtenis. Want een schip is een wereld op zich en alles wat er wordt gevonden, van de lading tot de kleinste spijker, getuigt er van het verleden. Het schip en zijn lading vormen samen een geheel dat ons veel meer openbaart over een tijdperk dan allerlei losse vondsten. Daarbij komt dat, onder bepaalde omstandigheden, modder en water een goede bescherming blijken te bieden. Gereedschap, wapens en aardewerk in vergane schepen komen dikwijls, na een schoonmaakbeurt, als quasi nieuw te voorschijn. In de Middellandse Zee, met zijn gunstige natuurlijke omstandigheden en helder water, zijn gezonken schepen voor onder-

zoekers de meest geliefde vondsten. Het is dan ook daar dat de moderne onderwaterarcheologie zich vanaf 1950 met rasse schreden heeft ontwikkeld. Zelf heb ik het genoegen gehad om deel uit te maken van het opgravingsteam dat geleid werd door de Franse onderwaterarcheologen Jean-Pierre Joncheray en Anne Lopez. Tijdens een periode van tien jaar heb ik acht antieke scheepswrakken helpen opgraven, waaronder zeven uit de Romeinse periode en één uit de 18e eeuw.

voorbereiding van een opgraving Alvorens met de uitvoerige beschrijvingen en plannen – die op elke fase van de opgravingen volgen – te kunnen beginnen, moet de vindplaats of 'site' eerst opgemeten en gefotografeerd worden. Een groot deel van de lading en alle intact gebleven houten

delen van het schip liggen echter onder het zand of in de modder verborgen, tenzij het wrak op een rotsige bodem ligt, wat automatisch betekent dat de zeewormen wel niet veel van de houten romp zullen hebben overgelaten. Het nemen van bodemmonsters kan vaak de omvang van het onder het zand bedolven gedeelte van het wrak helpen bepalen. Wanneer eenmaal de omvang en de ligging van een wrak bekend zijn, wordt een rooster vervaardigd van hard materiaal, dat waterpas ligt over het hele arbeidsveld en dit in vakken van twee vierkante meter indeelt. Dit rooster biedt talrijke mogelijkheden. Men kan de gravers paarsgewijs aan het werk zetten op bepaalde, met nummers en letters gemerkte vakken en zij kunnen dan telkens op dezelfde plek terugkeren, waardoor het werk systematisch verloopt. Duikers kunnen ook, terwijl zij aan het graven zijn, languit op het rooster gaan liggen en zo hun knieën en zwemvinnen buiten bereik van broze voorwerpen houden. Tenslotte is het rooster een grote hulp bij het in kaart brengen, zowel voor de fotografen als voor de tekenaars.

luchtballon en luchtlift Wanneer de voorwerpen in hun oorspronkelijke positie zijn geregistreerd – hetgeen essentieel is voor een eventuele reconstructie van het schip – kunnen zij worden weggehaald en naar de oppervlakte gebracht. Luchtballons van rubbercanvas, die op de zeebodem met lucht worden gevuld, hijsen gemakkelijk manden of laadbakken, gevuld met vele kilo's en zelfs tonnen wegende voorwerpen naar boven. Aan de oppervlakte kunnen deze dan in de boot worden getakeld. Nadat de zichtbare lading op deze wijze in kaart is gebracht en geborgen, is het ogenblik gekomen om door zand en modder heen tot de volgende laag door te graven. Wij gebruikten daarvoor een zuigbuis of luchtlift. De luchtlift is gemakkelijk te vervaardigen. Men neemt hiervoor een zes à acht meter lange plastic buis van vijftien centimeter doorsnee en maakt er een betonnen blok aan vast. De onderkant van een luchtslang, waarin door een compressor vanuit een boot lucht wordt gepompt, wordt in het ene uiteinde van de buis gestoken en het andere uiteinde wordt naar boven gedrukt. De lucht in de buis zal met een ruk stijgen en de buis in een bijna verticale stand drijvende houden. De lengte van het touw, dat de buis met de betonnen blok verbindt, zal de buis echter

zodanig laten hellen, dat zand, slijk, schelpen en kleine stenen uit het werkterrein worden opgezogen. De zuigkracht wordt veroorzaakt door de luchtstroom die door de buis trekt.

Een algemeen zicht met de houten spanten en kiel vastgezet met ontelbare spaken en voorzien van labels.

hout en fietsspaken Houten overblijfselen kunnen het best met de hand worden uitgegraven, met de zuigbuis vlak er boven om de wolken modder weg te zuigen die tijdens de opgravingswerkzaamheden het zicht belemmeren. Om stukken hout in hun oorspronkelijke ligging te houden tot ze nauwkeurig zijn gelokaliseerd kunnen ze op de zeebodem met puntig geslepen fietsspaken worden vastgeprikt. Bij één van de Romeinse wrakken gebruikten wij meer dan 1.000 spaken. Stukken hout en andere voorwerpen moeten van genummerde labels worden voorzien, zodat zij – eenmaal opgehaald – vereenzelvigd kunnen worden met de bijhorende onderwaterfoto's en tekeningen. Alle hier beschreven werkzaamheden vereisen een groot aantal duikers. De volledige opgraving van een Romeins scheepswrak van bescheiden afmetingen – ongeveer 20 meter lengte – heeft circa 1.200 manuren op de zeebodem vereist.

problemen Een antiek wrak opgraven brengt heel wat problemen met zich mee. Het conserveren van het gevonden materiaal is er één van. Maar de meeste problemen kunnen worden opgelost door aan twee beginselen vast te houden. Het eerste is: 'dat de veiligheid boven alles gaat'. Het risico op een decompressieongeval of een longoverdruk is zeer hoog. Daarom is er ook vaak een geneesheer aan boord en is de dichtsbijzijnde caisson op de hoogte van de werken, zodat er onmiddellijk kan ingegrepen worden bij een ongeval. Het tweede beginsel is: 'dat het werk door archeologen, bijgestaan door duikers en andere deskundigen, moet worden verricht'. Het uitgraven van een Romeins scheepswrak uit de 1e eeuw A.D. kostte ons drie zomers duikwerkzaamheden. Met de bestudering van de resultaten echter is men al zes jaar bezig en nog is het werk niet he-

lemaal klaar voor publicatie. Maar wel weten wij hoe het schip werd gebouwd en hoe deze kennis bijdraagt tot de geschiedenis van de scheepsarchitectuur. Beetje bij bee tje werd de geschiedenis van het schip gereconstrueerd: wanneer en waar het werd gebouwd, welk hout er werd gebruikt, wie het bemande, hoe de mensen aan boord leefden, welke goederen en hoeveel zij vervoerden, hoe de laatste reis verliep en wanneer en op welke wijze het zonk. Dit alles heeft ons veel geleerd over de structuur van de Romeinse handel en over het leven op zee twintig eeuwen geleden. Hoe veel waardevoller is dat dan een verzameling hout, amforen en andere voorwerpen in musea. In een volgend artikel wil ik het graag hebben over voorwerpen die we wel vaker als duiker tegenkomen onder water: amforen.

 Guy Bosmans

Hippocampus sep./okt. 2015

Jeugdduikhoekje Skubba & Fred

"Oh, dat is de zuurstoffles en de EHBOkoffer. Weet je wat dat zijn?". "Ja, daar hebben we tijdens de zwembadtrainingen over geleerd", zei Fred fier.

Cartoon: Peter Bosteesls.

"Wanneer komen ze naar boven?", vroeg Fred na een tijdje van stilte. "Dat kan nog wel een tijdje duren, want ze zijn nog maar … laat me even kijken … 10 minuten geleden vertrokken".

Debriefing S Nella deed een OK-teken naar Skubba, waarmee ze vroeg of hij klaar was om te gaan duiken. Zoals een volleerde duiker antwoordde hij met hetzelfde OK-teken. Daarop lieten ze de lucht uit hun trimvest ontsnappen en zakten ze samen langzaam naar beneden. Ze doorbraken de waterspiegel en daalden de onderwaterwereld binnen. Skubba, voor de eerste keer als echte duiker.

Hippocampus sep./okt. 2015

kubba voelde zich onmiddellijk helemaal thuis. Dit was zijn wereld. Dankzij de vele zwembadoefeningen wist hij hoe zijn duikmateriaal te gebruiken en daardoor kon hij met volle teugen genieten. Ook was Nella in de omgeving om hem te helpen als dat nodig moest zijn. Ze wees hem een aantal dingen aan, zodat ook hij de vissen, planten, … zag die zij ontdekte. Hij genoot van elk moment. Fred stond naast de 'veiligheid aan de kant' aan de rand van het water te kijken. Omdat hij alleen maar bubbels kon zien, vroeg hij aan de mevrouw met haar groot blad wat ze als veiligheid moest doen. "Duiken is toch niet gevaarlijk?", vroeg hij. "Nee, duiken is niet gevaarlijker dan bijvoorbeeld voetbal spelen omdat we zorgen dat alles veilig kan gebeuren. Ik noteer iedereen die in het water gaat en ook wie er uit komt. Als een ploeg te lang weg is, kan ik iemand sturen om te kijken of er geen problemen zijn. Ik kijk ook uit naar het wateroppervlak om te zien of de duikers die boven komen geen extra hulp nodig hebben", legde veiligheidsdame uit. "En wat zit er daar in die koffers?", vroeg Fred.

Skubba was teleurgesteld toen Nella hem het teken gaf om op te stijgen. Hij had zin om 'nee' te antwoorden, maar dat zou niet eerlijk zijn tegenover de andere jeugdduikers die stonden te wachten. Langzaam steeg hij terug op, terwijl hij afscheid nam van deze nieuwe wereld. Tot de volgende keer! "Ik zie bubbels voor ons. Ze worden groter. Daar zijn ze!", riep Fred. De vriendelijke veiligheidsdame hield Fred tegen, want ze dacht dat hij in het water zou springen. Zo enthousiast was hij. Fred zou echter nooit in het water springen, daar was hij te bang voor. Hij ging aan de waterkant staan en nam al het materiaal van Skubba en Nella aan. Hij bracht alles op het droge. Hij werd er zelf druipnat van. Zo voelde hij zich ook een beetje duiker. Kletsnat zoals zijn vriend die uit het water kwam. Samen demonteerden ze alles en legden het materiaal allemaal mooi op zijn plaats. Fred hielp Skubba met het uittrekken van zijn duikpak. Nella had gevraagd dat ze naar haar zouden komen, als ze klaar waren. Skubba vertelde Fred voluit wat hij gezien en beleefd had. Na de duik vertelde Nella wat ze allemaal gezien hadden. Ze gaf Skubba ook enkele puntjes mee waarop hij tijdens de volgende duik moest op letten om nog een betere duiker te worden. Ze noemde dit de debriefing. De volgende keer zou Skubba zijn duik mogen vertellen. 

Patrick Van Hoeserlande

DUIKEN 26E JAARGANG NR.4 - APRIL 2015

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWE

SHARKLAB MALTA

€ 5,99

KIES JE CADEAU

RELD | WWW.DUIKEN.NL

WALVISHAAIEN FOTOGRAFEREN

EEN TWEEDE KANS

EEN ONMOGELIJKE OPGAVE?

IBIZA

DUBBEL FEEST

WATER BORN FREEDIVING OP ZIJN MOOIST

rces SpecialkikFo vorsman opleiding

NS VAN DE PITVIS HYPE | UNIEKE BEELDEN: PARINGSDA UG SIDEMOUNTDUIKEN: VOORBIJ DE GOED | CHECK WK-DUIKSTEK: DE ZEELANDBR ALDABRA-ATOL: UNESCO WERELDERF

12 x Duiken + 12 x Digitaal + Cadeau naar keuze *

01504

8 711273 991903

KEUZE

€ 35 BIJBETALING

Scubapro Porter Bag t.w.v. € 159,50

€ 25 BIJBETALING

Scubapro Nova 700 duiklamp t.w.v. € 119

GEEN BIJBETALING

Scubapro Mesh Sack t.w.v. € 50

ZO NEEM OF GEEF JE EEN ABONNEMENT Surf naar duiken.mijntijdschrift.net/hippo2015

Duikmateriaal

Drie onthoofde grijze zeehonden. Het jonge dier (onderaan op de foto) was al in staat van ontbinding.

Tips voor het onderhoud van je onderwatercamera

Foto: Postorgasmickitchen bvba.

Reportage

Om lekkage of andere problemen met je onderwatercamera te voorkomen volg je best onderstaande tips.

1. Spoel je onderwaterhuis in zoet water, zo snel mogelijk na een duik. Blaas het water van tussen de bedieningsknoppen en spoel nogmaals, waarna je nog eens het water van tussen de drukknoppen blaast, zodat er zich geen kalkaanslag kan vormen rond de bedieningsknoppen. Als het niet direct mogelijk is om je onderwaterhuis te spoelen in zoet water, laat het dan in zout water liggen of leg er een natte handdoek over om het opdrogen en de vorming van zoutkristallen te voorkomen. 2. Gebruik siliconenvet spaarzaam. Niet het vet dicht je behuizing af, wel de O-ring. Te veel siliconenvet trekt vuil en onreinheden aan, die lekkage kunnen veroorzaken. Gebruik gewoon juist genoeg vet aan om de O-ring

Hippocampus sep./okt. 2015

glinsterend en vochtig te houden. Sommige soorten O-ringen mogen zelfs niet ingevet worden of mogen enkel ingevet worden met speciaal voorgeschreven vet. 3. Open je behuizing niet meer dan absoluut nodig is. Elke keer je het opent is er een kans dat er water, zand of vuil in het onderwaterhuis terecht komt of het zich vastzet op de O-ring. 4. Demonteer aansluitingen en verbindingsstukken (flitskabels, macro en domepoort afstandsringen, bouten, enz.) regelmatig, vooral wanneer ze van verschillende metalen gemaakt zijn. Corrosie heeft de neiging om ze te doen samenklitten. 5. Schroefdraden van externe voorzetlenzen worden best heel licht ingevet met siliconenvet om het vastzetten of beschadigen van de schroefdraad te vermijden. 6. Vooraleer je te water gaat, controleer dan of alle bouten, aansluitingen en verbindingen goed vastzitten.

7. Plaats een paar zakjes silicagel in je onderwaterhuis om vocht te absorberen en het beslaan van het objectief en van de domepoort te voorkomen â&#x20AC;&#x201C; vooral als het een polycarbonaatbehuizing betreft. Plaats die wel ergens waar ze de bediening van je camera niet hinderen. 8. Zorg ervoor dat je onderwaterhuis droog en stofvrij is voordat je het opbergt. Laat het gesloten om het binnendringen van stof en vuil te voorkomen. Vervang de O-ring van zodra deze plat of droog wordt of tekenen van slijtage vertoont.

Foto: Harry klerks.

ijdens een recente duikreis stelde ik vast dat heel wat beginnende onderwaterfotografen te veel siliconenvet aan hun O-ringen smeerden en deze bovendien na elke duik verwijderden om ze opnieuw in te vetten. Uiteraard foute handelingen. Ook andere problemen deden zich voor. Daarom enkele tips:

Open je behuizing niet meer dan absoluut nodig is.

9. Gebruik geen reinigingsmiddelen om de behuizing te reinigen. Dit kan de buitenafwerking beschadigen en het siliconenvet rond de O-ringen losweken, met name rond de bedieningsknoppen. Indien je zoutkristallen of andere afzettingen wil ontbinden, gebruik dan lauwwarm water met een beetje azijn.

11. Laat de O-ringen zo lang mogelijk op hun plaats zitten. Je hoeft ze niet na elke duik te verwijderen of in te vetten. Besteed wel extra aandacht aan je O-ringen als je gedoken hebt op een plaats met heel fijn zand of slib, want

Foto: Peter Ryngaert.

10. Verwijder de batterijen uit de camera en flitsers als je deze langere tijd opbergt. Zij kunnen scheuren en het batterijzuur kan onherstelbare schade veroorzaken. Dit geldt vooral voor goedkopere batterijen. reiniging kan dan wel noodzakelijk zijn. 12. Als de bediening van je camera niet goed functioneert, begin er dan zelf niet aan te prutsen. Laat er dan naar

kijken door iemand met kennis van zaken. Je kunt waarschijnlijk het best contact opnemen met de verkoper of fabrikant.  Ivo Madder

ADVERTENTIE

wrakduiken € 525 • • • • • •

5 dagen - 5 nachten in vol pension 10 duiken: voor groepen.

Minimum 3*Duikers Verzorgde keuken Comfortabel hotel Volledig pension Vullen van de ﬂessen in het duikcentrum Gans het jaar door (behalve juli en augustus)

CLUB INTERNATIONAL DE PLONGEE DU LAVANDOU SUR LE PORT - 83980 LE LAVANDOU - FRANCE Tél: +33-4-94-71-54-57 Fax: +33-4-94-15-13-09 www.cip-lavandou.fr info@cip-lavandou.fr Hippocampus sep./okt. 2015

Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer

45 jaar geleden Uit Hippocampe nr. 31

oktober 1970

doen en stijgen naar de oppervlakte. • Bovenbrengen van een bewusteloze drenkeling met het hoofd omlaag.

Verschillen in duikcultuur

15 jaar geleden uit Hippocampus nr. 180

september 2000

De kunst om goed te duiken, die zoals alle kunsten integrerend deel uitmaakt van de cultuur, is niet noodzakelijk identiek voor de Antwerpenaar die hoofdzakelijk in de Oosterschelde duikt en voor iemand uit Charleroi die vooral te Lessines of Vodelée duikt en dat bijgevolg de Middellandse Zee niet volledig hetzelfde betekent voor de ene als voor de andere.

Hulpmonitor Van de 40 kandidaten waren er 22 geslaagden. Dit zijn de nieuwe Hulpmonitors (nu 1*I) uit het Vlaamse landsgedeelte: Robert Arnauts (Poseidon), Lode De Grote (Manta), Monique Demoustier (Poseidon), Freddy Diesbecq (Neptunus), Roger Ghyoot (Salvanos), Jacques Limpens (Aquanauten), François Mommaers (Amphora), Jean Sax (Temse Watersport), Arthur Valvekens (Poseidon), Jozef Vandenhoven (KDK).

Jo Lacroix Voorzitter LIFRAS

25 jaar geleden uit Hippocampus nr. 130

oktober 1990

Antoine De Deene

35 jaar geleden uit Hippocampus nr. 80

oktober 1980

Afgeschafte proeven • Duiktoestel en loodgordel op 15 m uit-

Hippocampus sep./okt. 2015

Binnen de duiksport is de kans op een ongeval waarbij zuurstof moet toegediend worden vele malen groter dan de kans op een ongeval waarbij CPR moet toegepast worden. De Medische Commissie, samen met het Veiligheidscomité, promoot daarom de aanschaf en het gebruik van het 'on-demand' zuurstofsysteem. Medische Commissie

Waarom is duiken in de Grevelingen dan zo leuk?

Oosterschelde Veel van onze Belgische duikers zijn geneigd terug te denken aan de Oosterschelde als een obscure nachtmerrie, gewoonweg omdat zij haar niet kennen en de sluier niet wisten op te lichten die haar bedekt. Laat mij daarom uw gids spelen met de toewijding van een Oosters tempeldienaar die over zijn heiligdom spreekt.

Zuurstoftoediening

Autonomie van het Duikonderricht Op 4 februari 1990 beslisten de Nationale Monitors (nu 3*I) van BEFOS dat het Duikonderricht van NELOS en LIFRAS autonomie verkrijgt. Op 13 mei 1990 vergaderden de 3*Instructeurs van NELOS te Gorishoek. Zij verkozen als eerste Bestuur van het autonome NELOS-Duikonderricht: John Remue (voorzitter), Wim Van Doeselaer, Walter Geebelen, Guy Segers, Louis Vleminckx, Rudi Baert, Walter Willems. Ereraad: Fernand Vansteenbeeck (voorzitter), Guy Bosmans, Jeannine De Kimpe, Luc Sels, Lou Vandendries. Brevettencomité: François Desmet (voorzitter), Rudi Baert, Stan Fol, John Maes. Veiligheidscomité: Willy van der Plas (voorzitter), Walter Willems, Gert Heyns, Lambert Sequaris.

Allereerst komt dit door het bijna altijd aanwezige heldere water. De afwezigheid van stroming maakt het duiken in de Grevelingen relatief veilig en mogelijk op ieder moment van de dag. Maar de Grevelingen is ook een fantastisch laboratorium om het fenomeen biodiversiteit en het dynamisch gedrag van planten en dieren in ecosystemen te bestuderen. Peter H. van Bragt (NOB-bioloog)

Commissie Biologie themaduiken Af en toe komt men voor een grappige situatie te staan, zoals die keer dat de spreker in het vuur van zijn uiteenzetting met een gekookte kreeft (een winkel-exemplaar) stond te zwaaien en er een politiewagen stopte. Tiny Heremans

Bondsnieuws Sectie Duiktechnieken

Tekdive15 'Wreck Dive Team vzw' organiseert op 14 en 15 november 2015 Tekdive15, een beurs

Foto's (2): Vic Verlinden.

voor technische duikers.

ekdive is een duikbeurs die gespecialiseerd is in het technisch duiken en die om de twee jaar plaats vindt. Tekdive15 wordt de derde editie! Alle grote merken van rebreathers en tek-duikmateriaal zijn vertegenwoordigd op deze beurs. Met 35 standen uit 7 verschillende landen is de beurs weer uitverkocht! 25% meer dan in 2013.

NELOS terug op Tekdive Sinds enkele jaren biedt NELOS een gans gamma van opleidingen technisch duiken aan. Trajecten werden uitgewerkt voor OC, CCR en Blender. In 2013 was het dan ook vanzelfsprekend dat ook NELOS aanwezig zou zijn op de toonaangevende technische duikbeurs Tekdive. NELOS kan zich hier, op eigen bodem, profileren als een organisatie die hoog kwalitatieve technische duikopleidingen aanbiedt voor een zeer gematigde prijs. Ook dit jaar zal NELOS terug aanwezig zijn op deze beurs.

programma Gedurende twee dagen zullen internationale gastsprekers uit meer dan 10 landen boeiende presentaties geven over wrak- en grotduiken, maar ook de medische aspecten komen aan bod. Gastsprekers zijn onder andere Gabriele Paparo (Italië), Saami Pakarinen (Finland), Stewie Andrews (UK), Frank Vasseur (Frankrijk), Peter Kubicka (Slovakije), Bret Hemphill (USA), Oscar Corna (Italie), Pat Vanstraelen (Belgie), Immi Wallin (Finland), enz. De eerste 100 bezoekers op zaterdag en zondag krijgen het boek 'Duiken naar goud en kunstschatten' of 'Duiken naar oorlogswrakken' gratis (ter waarde van € 29,00). Het 'meet and greet' buffet op zaterdagavond met de gastsprekers is helaas al uitverkocht. Tijdens dit buffet zal ook het totaal bedrag dat de organisatie 'Duiken

tegen kanker' het afgelopen jaar ingezameld heeft, bekend gemaakt en overhandigd worden door de organisator Marc Vermeiren. 'Wreck Dive Team' was een van de eerste sponsors van dit event.  Rik Olievier, namens SDT

Tekdive15 Organisatie: Wreck Dive Team vzw. Website: www.tekdive-europe.com. Locatie: Ter Elst congres center, Kattenbroek 1, 2650 Edegem, België (www. terelst.be). Za. 14 november 2015 van 9.00 - 18.00 u. Zo. 15 november 2015 van 9.00 - 17.00 u. Ticket prijzen: € 25,00 voor een ganse dag, € 45,00 voor een weekendticket. NELOS-leden die de beurs wensen te bezoeken kunnen zich inschrijven via SDT@ nelos.be voor het groepstarief van € 20,00 per dag per persoon (inschrijven vóór 7 november 2015).

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Onderwaterfotografie en -videografie

Foto: Robert Pakiela.

MIMA

2015

Het jaarlijkse onderwaterfoto- en filmfestijn in l'Estartit (Costa Brava, Spanje) bestaat uit een 'shoot-out' ('Open Fotosub') – met foto's gemaakt tijdens de wedstrijddagen, een 'Open Videosub' – met videomontages gemaakt van beeldmateriaal gefilmd tijdens de wedstrijddagen, een online wedstrijd ('On-line Fotosub') voor onderwaterfoto's van eender waar ter wereld en een wedstrijd voor lange videofilms 'Contest Videosub'. Bij de 'Contest Videosub' kaapten Ilse De Gent (België) en Ronald Faber (Nederland) de prijzen weg. De grote winnaars binnen de andere wedstrijddelen waren dit jaar vooral de deelnemers van de Catalaanse Federatie van Onderwater Activiteiten (FECDAS).

Foto: Marc Casanovas.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Jordi Riba.

an 3 tot 7 juni 2015 was de onderwaterwereld van de Medeseilanden voor de kust van het Catalaanse badplaatsje l'Estartit het decor voor de jaarlijkse onderwaterfoto- en videowedstrijd MIMA ('Medes, Imatge I Medi Ambient'). De weergoden waren deze 10e editie gunstig gezind. De 'Open Fotosub' bestond uit vier vooraf gekende categorieën: breedhoek, breedhoek met model, fauna en emotie. Daarnaast waren er nog twee speciale cate-

Foto: Jordi Riba.

Foto: Yeray Delgado.

gorieën, één voor fauna en één voor flora, namelijk: visschool en neptunusgras. De algemene winnaars krijgen respectievelijk € 1.500 voor de 1e plaats, € 1.100 voor de 2e plaats en € 700 voor de 3e plaats. Ook de andere wedstrijdonderdelen werden met een geldprijs beloond. In dit artikel presenteren we enkele van de beste foto's van de 'Open Fotosub'. Op de facebookpagina van MIMA 2015 (www.facebook.com/mimamedes) en de

website van de CMAS-federatie FECDAS (www.fecdas.cat/fotoalbum.php?id_ alb=300) kan je nog veel meer onderwaterfoto's zien van de winnende deelnemers. Ook vind je er de inzendingen van de 'On-line Fotosub', de 'Open Videosub' en de 'Contest Videosub'. Op www.mima-medes. org kan je binnenkort het wedstrijdreglement voor MIMA 2016 raadplegen.  Ivo Madder

Foto: Marc Casanovas.

Hippocampus Hippocampusnov./dec. jan./feb. 2013 2014

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Onderwaterfotografie en -videografie

Open Fotosub

Winnaars

On-line contest Amateur 1e prijs: Jose Manuel Miró (Valencia – Spanje) met 'Red Coral in flowers'. Professioneel 1e prijs: Jordi Riba (Catalonië) met 'Singing'. Populair 'aqua' 1e prijs: Joan Ignasi Riera (Catalonië) met 'Carall Bernat'.

1e prijs fotoreeks: Marc Casanovas en model Susi Navarro (Catalonië). 2e prijs fotoreeks: Jordi Riba en model Beth Espinalt (Catalonië). 3e prijs fotoreeks: Yeray Delgado en model Abigail Martin (Canarische Eilanden). Beste groothoek: Rafael Cosme en model Petronela Prisecaru (Catalonië). Beste groothoek met model: Robert Pakiela en model Martine Ruoppolo (Frankrijk). Beste faunafoto: Ricardo Acosta en model Enrique Garcia (Spanje). Beste emotiefoto: Marc Gimenez en model Regina Malles (Catalonië). Special fauna (visschool): Juan Alarcon en Francisco javier Osa (Spanje). Special flora (neptunusgras): Bassem Jamour en Anne Rodelato (Monaco).

Open Videosub 1e prijs: Marc Cubells en model Jordi Ayala (Catalonië). 2e prijs: Jesús Fernández en model Laia Mercadé (Catalonië). 3e prijs: Marc Pedralsen model Pep Fillat (Catalonië).

Contest Videosub Beste amateur: Jose Luís Huertas (Isla Hormigas) met 'Un mediterraneo salvaje'. Beste profesionele: Ilse De Gent (België) met 'Nothing is what it seems'. Populaire wedstrijd: Ronald Faber (Nederland) met 'The treasures of the Pharao'.

Foto: Bassem Jamour.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Yeray Delgado.

Foto: Marc Jimenez.

Foto: Marc Casanovas.

Zeeleeuwen aan het zonnebaden.

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Onderwaterfotografie en -videografie

Foto: Yeray Delgado.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Jordi Riba.

ADVERTENTIE

veRkOOp vaN TOpmeRkeN aDvIes vaN pROfessIONaLs OffICIëLe HeRsTeLDIeNsT maaTweRk OpLeIDINgeN

HaaL HeT maXImaLe UIT Je ONDeRwaTeRCameRa www.mes-bvba.be

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

Wedstrijd 'Starters

video'

Bij de Audiovisuele Commissie (NELOSAC) hebben we een lange lijst van onderwaterfotografen. De opleiding onderwaterfotografie loopt dan ook al vele jaren en levert ons elk jaar een pak nieuwe contactgegevens. Maar voor de onderwatervideografen zitten we pas aan onze vierde cursus en onze contactlijst is dan ook navenant kort. Daar willen we graag verandering in brengen door de 'Starters video' op de kaart te zetten.

e doen dit op ludieke wijze door een 'Starters video' wedstrijd te organiseren. Al wie al eens een filmpje gemaakt heeft onder water met een fototoestel dat ook filmpjes kan maken of met een echte onderwatercamera, maar de stap nog niet gezet heeft om mee te doen met een echte foto- of filmwedstrijd, kan deelnemen. 'Wedstrijd' is hier wel een beetje overroepen, want elke deelnemer wint. Het ingestuurde filmpje krijgt namelijk een beoordeling van een échte jury, waarbij er vooral constructieve tips zullen gegeven worden en waarbij je alleszins veel zal bijleren. Daarnaast kan je zelf je winkansen verhogen door een hele schare fans mee te brengen naar de proclamatie. 1/3 van de punten is namelijk te verdienen

door het meeste 'extra fans' (mensen die niet als deelnemer aan het OBK aanwezig zijn op de proclamatie) mee te brengen. Die moeten dan op zaterdag 28 november 2015 in Sint-Niklaas aanwezig zijn en op jouw film stemmen! De starter met het meeste punten wint een 'Ricoh WG-M1 actiecamera' (ter waarde van 249,99 euro), geschonken door Ricoh Imaging Belgium (www.ricoh-imaging. com). Het volledige reglement kan je nalezen op www.onderwatervideografie.be. Verder kunnen we onze drempel niet meer verlagen. Tot binnenkort!  Erik De Groef, Voorzitter Sectie Onderwatervideografie

Inschrijven is GRATIS: • met een film van maximaal 7 minuten; • de film mag waar ook ter wereld gefilmd zijn, wanneer dan ook; • via e-mail naar owv@nelos.be, met vermelding van: DD je naam en voornaam; DD je e-mailadres; DD de titel van je film; DD de YouTube-link van je film (om het publiek de kans te geven je film te zien – wat gebeurt via de facebookgroep van de 'Starters video') en digitaal doorgestuurd via Dropbox, Wetransfer of een soortgelijk programma om grote bestanden door te sturen of te delen.

ADVERTENTIE

www.waterproof.eu

Hippocampus sep./okt. 2015

Zorgeloos Filmen & Fotograferen met de nieuwe Sealife MicroHD+ Géén deksels, Géén openingen, Géén o-ringen, Dus ook géén risico op waterschade. Dat is een zorg minder! Je kan je nu volledig focussen op je duik en je opnamen.

Waar service het belangrijkste product blijft! ELKE DAG TOT UW DIENST van 10u tot 12u30 en van 13u30 tot 18u zaterdag van 10u tot 18u Jubellaan4, 542800 | 2800Mechelen Mechelen Steenhoevestraat NIEUW ADRES

Tel.Tel. 015 01543 4301 0131 31 FaxFax 015 01543 4301 0135 35 info@dezeeman.be info@dezeeman.be www.dezeeman.com www.dezeeman.com

07/11/14 UW DUIKSPORTZAAK MET EEN PRIMA SERVICE

DZP_advertentie_85x128mm.indd 1

15:13

- Alle kwaliteitsmerken - Vulstation 300 bar - Eigen hersteldienst - Verhuur duikmateriaal

TE HUUR DEMONSTRATIE DUIKTANK - op wielen - L3m x B2m x H2m - met 5 vensters 80x100 cm - geleverd met filter en verwarmingssysteem

PAUL DE WEERDT Welleweg 72 - 9320 Erembodegem Tel: 0475/73 25 74 www.aqualand.be - info@aqualand.be Open: di-wo-do-vr: 18-21 u & ma-za: op afspraak

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws

Workshop Assistent-Onderwatervideograaf De 'documentaire is passé' hoor je wel eens meer zeggen op internationale onderwaterfilmwedstrijden. Maar om een speelfilm te maken onder water heb je niet alleen een stabiele cameraman nodig, je moet werken met acteurs en belichtingsduikers die perfect in staat zijn om de aanwijzingen in het draaiboek te volgen.

nze NELOS-videografen krijgen tijdens de cursus onderwatervideografie een volle dag theorie en praktische oefeningen in open water om die stabiliteit aan te leren. Op zaterdag 21 november 2015 (10.00 12.00 u) krijg je tijdens onze workshop een soortgelijke initiatie hoe je een onderwatervideograaf kan bijstaan. Eerst wordt het synchroon met de cameraman stilhangen geoefend. Hierbij leren we je onder andere dat je nooit recht in de lens mag kijken en er

zeker niet met je duiklamp in mag schijnen. We leren je ook hoe je te positioneren in de vrije waterkolom of nabij een object. Ter plaatste draaien en zelfs achteruit zwemmen zijn enkele nuttige technieken die in het gewone duikonderricht maar zelden aan bod komen. Ook als je geen acteur of belichtingsduiker wil worden, kan de workshop je helpen om je positie in het water te verbeteren. Je creëert ook nog meer bewustzijn naar je duikbuddy én naar de omgeving toe.

Tijdens de workshop leer je je positie in het water te verbeteren.

De omgeving waar we gaan oefenen is gelukkig niet te broos en niet gevoelig voor een paar foute vinslagen. En stofwolken kunnen we er al evenmin veroorzaken. We duiken namelijk in de splinternieuwe Duiktank Transfo in Zwevegem (duiktank.be). Deelname is gratis voor NELOS-leden. Inschrijven is verplicht en dit vóór 15 november 2015 via cursus.owv@nelos.be. Het gebruik van 'rigide' vinnen (liefst van het type 'jetfins') is ten zeerste aangeraden. Bij het gebruik van splitvinnen bijvoorbeeld is de weerstand in de verticale waterkolom kleiner en is het quasi onmogelijk om precieze positieveranderingen uit te voeren.  Erik De Groef, Verantwoordelijke Onderricht Onderwatervideografie Sectie OWV

ADVERTENTIE

De schoonheid

van oosterschelde Dedeschoonheid

van de oosterschelde

Hippocampus sep./okt. 2015

Nu 15% voorjaars voordeel! Stelhoekweg 3 • 4424 NN Wemeldinge 0113 - 626 443 • www.destelhoeve.nl

Zeeuwse cottages perfect voor een duikweekend.

Foto: Ivo Madder.

Audiovisuele Commissie

V.U. Jan Dekeyser p.a. - TCRB NV - Tramstraat 67c, 9052 Gent, BTW BE 0412.677.887, RPR Gent, Lic (A)1067

Duik jij deze winter in Egypte?

* E GRATIS DUIKBAGA7G/09 Reserveer t.e.m. 2

*Geldig op afreizen naar Hurghada, Sharm el Sheikh en Marsa Alam van 29/10/2015 t.e.m. 04/04/2016

Meer info op thomascook.be/duikvakanties of bij je Thomas Cook Reisagent 144 TCTS adv Duiken Hippocampus.indd 1

23/07/15 15:57

Kom ons Ontdekken! Gouverneur Verwilgehnsingel 2A 3500 Hasselt +32(0)11/241.145 www.prodiving.be info@prodiving.be

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Duiken tegen kanker

op Tenerife Op 6 januari zou ik in de Put van Ekeren mijn eerste duik van 2014 maken. Het nieuwe jaar kondigde zich schitterend en symbolisch aan met een geweldig mooie, grote en felgekleurde regenboog boven de put toen ik mij liet zakken. Ik had mij voorgenomen dat het een fantastisch duikjaar zou worden met extra veel wekelijkse bezoeken aan de Oosterschelde en in september de kers op de taart met een spectaculaire duikreis naar de Galapagos, het ultieme duikmekka. Maar het mocht niet zijn.

Foto: Greet Nuyens.

at ik toen nog niet wist, was dat het evenwel mijn enige duik van dat jaar zou worden vermits enkele weken later mijn wereld compleet zou instorten en voor mij de hel zou losbarsten, gezien er vrij toevallig – naar aanleiding van een zware verkoudheid – iets kwaadaardigs werd vastgesteld in mijn lichaam. Na een wekenlange voorbereiding op een acht uur durende operatie met latere complicaties, met als gevolg een extra verblijf van 14 dagen op de intensive care, kon ik tijdens een maandenlange revalidatie terug leren spreken, leren eten en drinken, leren lopen, enz.

In september 2014 kon ik opnieuw gaan werken, waarbij ik wel rekening diende te houden met de enorme klassieke vermoeidheidsverschijnselen op het eind van Hippocampus sep./okt. 2015

de dag. Energie en kracht zijn immers zaken die zeer langzaam – maar gelukkig wel gestaag – terugkomen. Het gaf tevens een enorme mentale boost om terug deel te kunnen uitmaken van de maatschappij, waarin ik me opnieuw nuttig kon maken en op mijn beurt terug mensen helpen in het oplossen van hun onderlinge conflicten en geschillen. De fut voor het duiken zat er evenwel totaal nog niet in. Mijn afgepeigerd en met 25 kg vermagerd lichaam zag dat niet zitten. Ook niet toen de eerste foto's en films van mijn duikbuddies uit de Galapagos binnenkwamen. Aan chemo en bestraling was ik gelukkig ontsnapt, wat mijn chirurg/levensredder trouwens voorafgaandelijk steeds had voorspeld. Meedoen met de actie 'Duiken tegen Kanker' kon ik psychisch evenwel nog niet aan. Wel maakte ik in oktober 2014 een afspraak met mijn charmante Hippocampusredactiegenote en duikarts Ingrid Dekelver, die me voorlopig goedkeurde om terug enkele kleine en makkelijke duikjes te maken, hoewel ik er totaal nog geen zin in had en de winter reeds vlak voor de deur stond – wat ook niet motiverend is voor een fervente natpakduiker. Zij was ook bezorgd om mijn fitheid, hoewel ik mijn wagen definitief en volledig had ingeruild voor mijn

Foto: Bert Janssens.

Reisverhaal

Foto: Ivo Madder.

fiets, die mij al serieus wat kilometers had laten vreten. Een traditionele skivakantie tijdens de krokusvakantie zat er ook niet in vermits mijn lichaam naar warmte en zon snakte. Mijn lieftallige echtgenote boekte daarom voor die week een trip naar het warme vulkaaneiland Tenerife. Ik nam niets mee van duikgerief, behalve mijn CMAS-kaartje. Dit louter voor het puur theoretische geval, vermits de locatie waar we naar toe gingen geen gekende duikbestemming was. Een zeeschildpad.

De vlucht duurde 4,5 uur en van een vochtig, grijs en ijskoud (4°C) België kwamen we terecht in de volle zon met een aan-

gename temperatuur van 23°C. Tenerife is het grootste eiland (2.057 km2) van de

Foto's van de GoPro Dia 9: Zeepaardje. Dia 10: Een engelhaai. Dia 11: Een school tonijn. Dia 12: Gestreepte zeebrasem. Dia 13: Zeeanemoon. Dia 14: Murene. Dia 15: Een rondzwemmende engelhaai.

Foto’s Go Pro: Thierry Garrigues.

Dia 1: Naaktslak 'John Player Special'. Dia 2: Chopas op hun nest. Dia 3: Kale rotsen. Dia 4: Trekkersvis. Dia 5: Adelaarsrog. Dia 6: Trompetvis. Dia 7: Barracuda's. Dia 8: De gele onderzeeboot.

Canarische eilanden, die tot Spanje behoren, welke in de Atlantische Oceaan liggen op 200 km van Marokko. Het eiland wordt centraal gedomineerd door 'El Teide', de grootste vulkaan met een hoogte van 3.718 meter. Deze hoge vulkaan bepaalt tevens het klimaat op Tenerife. De vochtige wolken boven de Atlantische Oceaan komende van het noorden blijven er tegenhangen zodat het prachtige noorden een rijke subtropische vegetatie kent met veel groen, bomen en bananenplantages maar ook meer bewolking en regen. Het zuiden is dan weer, omwille van deze natuurlijke

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage wolkentegenhouder, heel bruin dor met weinig begroeiing en vele cactussen. Het is geen mooi gebied en het wordt gekenmerkt aan de kust door veel massatoerisme en mastodontresorts. Bewust hadden we toch voor die plaats gekozen uitsluitend omwille van de zon en warmte. De temperatuur met het noorden lag daar inderdaad een 5-tal graden hoger. Voor winterse temperaturen van amper 5°C kon je dan weer gewoon het hoge gebergte in. Zo werden we gestationeerd in Hotel Vincci aan de 'Punta del Guincho' te midden van een kunstmatig groen paradijs voor golfers. Het gras en de palmbomen bleken nochtans wel echt te zijn. Vlakbij was er het kleine pittoreske vissershaventje 'Los Abrigos' waar je voor geen geld in de typisch lokale visrestaurants enorm lekker kon eten: 'almejas' (venussschelpen), 'navajas' (messen), 'mejillones' (grote mosselen), gamba's, kreeft, octopus, pijlinktvis, sepia, doraden, brasem, zeetong en andere zeevissen, meestal klassiek 'a la plancha', 'a la marinera' of 'al vapor'. Met een huurauto bezochten we bijna gans het eiland. De fabelachtige klippen van 'Los Gigantes', die er regelrecht en ontzettend hoog uit de zee oprijzen, de kuststad in het noorden 'Garachico', 'Candelaria', enz. waarbij we enkel de hoofdstad Santa Cruz omwille van de zeer drukke jaarlijkse carnavalstoestanden opzettelijk links lieten liggen. Ook het bezoek aan het gebergte in het spectaculaire 'Parque Naçional Del Teide'

De 'El Teide' vulkaan, 3.718 m hoog.

Hippocampus sep./okt. 2015

is een grote aanrader, waarbij je kilometersl ang door prachtige dennenbossen rijdt alsook door de meest bizarre en vreemde maanlandschappen helemaal opgesmukt door zwarte lava, alsof die gisteren pas was uitgespuwd. Maar tevens eenvoudig in de zomerse zon op het terras van de hotelkamer met zicht op zee gewoon verpozen met een spannend boek was een andere zalige lui-passieve vakantieactiviteit. Of gewoon op de zeedijk langs de lavarotsen op je sleffers romantisch hand in hand met het vrouwtje een rustige wandeling maken al kuierend naar de jachthaven van 'San Miguel'.

duikcenter Rechts van de ingang bevond er zich toch een groot duikcentrum dat nog seizoensgesloten bleek te zijn. Een beetje verder tussen al de jachten en een heuse grote gele duikboot voor toeristen kwam er een zodiac binnengevaren met een ploeg duikers aan boord. Mijn lieftallige echtgenote pushte mij om eventuele duikinfo aan hen te vragen. Ik zag me evenwel nog niet vanzelf op een zodiac terug aan boord trekken na een duik, dit ingevolge mijn zwaar gehavende en gerestaureerde torso. Op het einde van de pier was er een win-

De jachthaven van 'San Miguel'.

keltje en konden we er ook iets drinken. Erachter bleek er nog een duikcentrum te zijn, genaamd 'Buceo Aventura Tenerife' dat wel open was. Mijn aanminnige echtgenote sleepte me naar binnen alwaar we hartelijk werden ontvangen door een sympathieke Fransman/eigenaar, Thierry Garrigues genaamd. Ik was ongemakkelijk zenuwachtig. "Het is niet voor mij maar wel voor mijn echtgenoot, die bijna 700 duiken heeft", doorbrak ze de stilte. Thierry antwoordde dat het uiteraard geen enkel probleem was en dat hij me dan morgenvroeg om 9.00 uur hier verwachtte. Ik bleef al die tijd stilzwijgend en voelde mij plots enorm emotioneel, bijna vrouwelijk hormonaal. "Maar, er is blijkbaar een maar?", vroeg Thierry instinctief en keek me bevragend recht in de ogen. Ik trok mijn T-shirt op zodat mijn enorm groot operatielitteken over de volledige breedte juist onder mijn borst helemaal tevoorschijn kwam. Hij schrok en ik deed hem mijn verhaal.

Het spectaculaire 'Parque Naçional Del Teide'.

Foto’s (6): Bert Janssens.

Reisverhaal

en was ik met Thierry Facebookvriendjes geworden. Hij bleek een 55-jarige CMAS-instructeur te zijn, afkomstig uit Toulouse, die eerder een duikcentrum had op het Spaanse Menorca en dus ook de Middellandse Zee zeer goed kent. Omgedraaid kon hij via mijn Facebookpagina vernemen welk gerevalideerd wereldrondreizend stuk duikvlees hij morgen in de kuip zou krijgen. Echt wel makkelijk en nuttig, die sociale media, om elkaar zodoende voorafgaandelijk beter te leren kennen alvorens samen een duik aan te vatten.

eindelijk terug duiken

De boten van het duikcenter.

"Dus met jouw longen en hart zijn er geen problemen en je hebt de toelating van jouw duikarts? Dan is er voor mij ook geen probleem", zegde hij kordaat. "Je bent morgenvroeg mijn enige klant. Ik neem je volledig onder handen en we gaan er een uiterst kalme en aangename duik van maken". Voor ik het wist, stonden we terug buiten en kon ik mijn oren niet geloven. Ik zou na bijna 14 maanden volledige inactiviteit terug een duik gaan maken, hoewel ik maanden met het idee had geleefd dat ik mijn duikpassie mogelijk nooit meer zou kunnen uitoefenen, net zoals het drinken van een goed glas wijn of een frisschuimende pint. Voor die laatste twee was trouwens net voor de eindejaarsdagen ook het absolute verbod opgeheven geworden wegens mijn zeer gunstige medische periodieke uitslagen en controles. 's Avonds in het hotel had ik via Facebook snel het duikcentrum opgezocht, 'geliked'

De volgende morgen stond ik mij in het duikcentrum aan te tuigen met al het materiaal dat ik voor 20,00 euro te huur had gekregen. De duik zelf kwam daar bovenop met nogmaals 20,00 euro. Ik monteerde mijn stalen 10-literfles onder belangstelling van een op afstand aanschuivende file van toeristen, die met de gele duikboot ook een tripje gingen maken maar dan zonder nat te worden. Met een klein polyester bootje verlieten we de haven om vlakbij achter de hoek de duik uit te voeren. Thierry checkte me, gaf een korte maar krachtige briefing, waarbij hij me wel waarschuwde dat het qua zicht niks spectaculair ging worden, mijn revalidatieduik op zich was immers het centrale focuspunt. Ik stak de ademautomaat in mijn mond, hield mijn duikbril alsook loodgordel vast en met een perfecte voorwaartse sprong gleed ik met een zalige glimlach het zeeschuim in, de kunde en het automatisme zaten er nog duidelijk in. Wat een fijn gevoel.

Enorme hoge klippen aan zee, 'Los Gigantes' genaamd.

De temperatuur van het zeewater gaf 19째C aan. We zwommen naar de boeg en de ankerkoord, waar we ons lieten zakken, uiteraard na eerst nog een dankbaar kusje te hebben geworpen naar de lieftallige echtgenote aan boord, die dit ultieme overwinningsmoment voor geen geld had willen missen. Ik was wat te licht uitgelood maar eens op de bodem kon ik mijn duik probleemloos aanvatten. Het zicht was uitstekend tussen al de grillige lavarotsen. Thierry checkte me regelmatig met het OK-teken welk ik steeds kordaat beantwoordde. Zalig om terug het gevoel te hebben van gewichtloosheid alsmede het gehoor van het scherpe lurkgeluid van je ademautomaat en de belletjes! Ik ondervond geen speciale gewaarwordingen in mijn geopereerde buikholte of aan mijn litteken en ook het zwemmen met vinnen ging uitstekend ondanks er toch wat stroming stond. Zodoende kon ik mij toch gaan concentreren op en genieten van het lokale mariene leven: wolken juffertjes en vele doraden kwamen ons begroeten evenals diverse felgekleurde lipvissen. Ik zat zo precies ergens in de Middellandse Zee te duiken. Ook een kleine tandbaars was er zelfs van de partij. We kwamen tegen de grote betonblokken aan de buitenkant van de havenpier terecht op wit zand waar een heel veld aan sympathiek kleine tuinpalingen hun kopjes vriendelijk uit het zand staken. Dit alles terwijl er twee grote zeetongen plat onder ons doorschoven. Thierry deed me teken, tussen de rotsblokken zat er een grote octopus waarmee we even konden spelen.

De kustlijn: lavastrand met hotels.

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Reisverhaal

Plots voelde ik dat ik bespied werd en keek naar boven, inderdaad een kleine maar fel zilverblinkende barracuda hield me vanuit de hoogte argwanend in het oog.

De lucht raakte op zodat het tijd was om terug naar de profane wereld te keren als een opnieuw ingewijde in de duiksport. De eerste glimlachende woorden van Thierry boven water waren: "Zie je wel dat je het duiken nooit kan verleren!". Dat is geheel juist maar de nodige energie er terug voor kunnen aanmaken, is heel wat anders. Ook deze nieuwe mentale boost van terug te kunnen duiken zou lang blijven nazinderen. Ik was van heel ver gekomen en zulks moest ik aan heel de wereld op Facebook laten weten. Redactiecollega Wim Van Doeselaer reageerde onmiddellijk met de vraag of er dan ook ineens een nieuw duikreisartikel zou geboren worden? Een mens mag dus nooit wanhopen hoe barslecht zijn dobbelstenen er soms ook voorliggen, waarbij immers alles even snel kan veranderen in de andere zin. Uiteraard zowel in de goede als in slechte zin, een realistische gedachte die mij al een jaar te-

Foto. Greet Nuyens.

Mensen, dit was fun! Plots trok Thierry me veiligheidshalve opzij, er kwam immers een kolossaal geel gevaarte op ons af: de toeristenduikboot op 15 meter diepte! Waaien naar de wildenthousiaste foto's trekkende toeristen met hun kinderen binnenin. Kunstjes doen? Nee, dat laatste zou teveel gelijken op die arme in gevangenschap gehouden en gedresseerde zeedieren in attractieparken.

Juist mijn 700e duik gedaan.

vens zeer nederig maakt. Negen maanden geleden, na mijn heropname in het ziekenhuis wegens complicaties, had ik nooit gedacht dat ik dit fysisch ooit nog zou kunnen uitvoeren. Wat was ik mijn echtgenote ontzettend dankbaar voor alles, de steun, het geloof, de motivatie, al het leed dat ze mee had gedeeld, enz. Prompt mocht ik van haar voor overmorgen nog twee duiken bijbestellen. Onderweg naar 'Los Chuchos' vertelde Thierry me dat er op Tenerife heel veel duikplaat-

Foto: Laura Pasch.

Een engelhaai.

Hippocampus sep./okt. 2015

sen zijn waarbij in het zuiden het best gedoken wordt. Ook zouden er teveel concurrerende duikcentra bestaan. Tijdens al zijn duiken had hij hier nog nooit een ontmoeting gehad met grote pelagische vissoorten of haaien met uitzondering dan van een engelhaai, welke op de Canarische eilanden als een van de weinige plaatsen ter wereld nog sporadisch kan waargenomen worden. Ze heeft een platte hoekige vorm en doet wat denken aan de gitaarhaai als kruising tussen een rog en een haai. Beschermde onderwaterreservaten zijn hier nog compleet onbestaande hoewel er al jaren sprake is en gepalaverd wordt door de Spaanse autoriteiten om van 'Los Chuchos' zo een gebied te maken. Eenmaal ter plaatse onder water begreep ik onmiddellijk waarom: een ware explosie aan vis! Het betrof een centraal vlak rotsplateau midden op wit zand niet ver buiten de kust. We begonnen met een grote groep van fluitvissen, verder klassiek wolken juffertjes en zilveren doraden alsmede de bordeaux grijze papegaaivissen, die overal patrouilleerden. Tussen de rotsspleten vertoefden twee murenen, ĂŠĂŠn ervan had zelfs een grote poetsgarnaal te gast. Een kleine sepia zoefde stilletjes voorbij. 3 kleine vijlvisjes waren ook van de partij alsmede twee donkere stekelroggen. Een mega grote rog, die normalerwijze daar resident

wezig was op de kale rotsen en dat de vele grote tandbaarzen op het appel ontbraken omdat ze ongetwijfeld allemaal al lang waren opgegeten door de bevolking. Maar ik constateerde met genoegen dat qua hoeveelheid vis dit onbeschermd onderwaterpareltje absoluut niet moest onderdoen voor dat andere maar wel wereldvermaarde Spaanse natuurreservaat. Dit maakte voor mij het duiken in Tenerife, waarvan ik mij niks had voorgesteld, toch verrassend aangenaam zeker als je daar oorspronkelijk enkel met de bedoeling aanwezig was voor loutere beoefening van de traditionele bovenwaterse toeristische zonactiviteiten.

Waarom voelde ik mij op die plek toch zo thuis? Heel duidelijk omdat ik er al meerdere malen had gedoken maar dan bijna 2.000 km noordoostelijker in Estartit, rond de Medeseilanden! Het enige verschil was dat er eigenlijk hier geen begroeiing aan-

De derde duik geschiedde op 'Montana Amarilla', in een baai aan de gele berg. Thierry waarschuwde voorafgaandelijk dat ik hier veel minder vis mocht verwachten, maar dat hier veel gedoken werd omwille van het prachtige onderwaterlandschap met zijn grillige lavarotsen, Een trekkersvis. wat ook het geval bleek te zijn. Toch onthoud ik hem extra omdat ik deze feestelijk als duik 700 mocht invullen, waarbij ik Thierry een prachtige gitzwarte naaktslak met diepgouden banden liet zien, die als een levende reFoto: Ivo Madder.

en bijna domesticaal was, gaf evenwel verstek vermoedelijk omdat hij elders even boodschappen was gaan doen. Op de zandvlakte ontdekten we tientallen kuilen naast elkaar telkens bevolkt door een zwartgekleurde vis, die zijn territorium met agressieve felheid verdedigde. Ongetwijfeld hardwerkende huishoudelijke mannetjes op nest net zoals bij de trekkersvissen. Volgens Thierry waren het 'chopas', een soort van baarsachtigen. Tot slot mochten we de duik beëindigen met een school van over de 100 jonge barracuda's die ons feestelijk in galaformatie overvlogen.

clame voor het vroegere snobistische autoracemerk John Player Special had kunnen doorgaan. De 'Bonte Avond' kon ingezet worden met voor mij een bescheiden maar frisse Dorada, de locale pils van het eiland. Wel miste ik op dat moment de traditionele alleszeggende blik in de ogen van Jan Baeckens, mijn trouwe onderwaterfotograaf/ buddy. Ook had ik deze maand alleen al meer duiken op mijn conto dan mijn andere onderwaterfotograaf/duikbuddy François Huysmans. Zonder hun tussenkomst zou Thierry Garrigues mij thans depanneren met het stofferen van de nodige begeleidende lokale onderwaterfoto's voor dit onverwachte duikreisartikel. Met mijn duikbuddies samen kon ik terug thuis nu wel echt opnieuw prestigieuze duikprojecten mee op poten gaan zetten richting o.a. Fiji, Bahama's en opnieuw Galapagos want waar hoop is, is steeds een weg, hoe riskant of triest je situatie ook kan zijn. Ik hoop dat ik met het neerpennen van deze persoonlijke ervaringen al mijn andere lotgenoten en hun dierbaren ook op eenzelfde wijze positief kan stimuleren wat immers een uiterst belangrijk wapen is in de gezamenlijke strijd tegen deze niet meer compleet hopeloze ziekte.

 Bert Janssens

Boetiek

NELOS-stickeractie

Trouw wordt beloond De stickeractie waarbij de duiker met een NELOS-zelfklever op zijn auto beloond werd met een cadeaubon, werd sinds Hippocampus van jan./feb. 2015 vervangen door een stickeractie op de duikfles. Dit zijn de winnaars van deze uitgave. Meer informatie? boetiek@nelos.be  Karl Van der Auwera

Sticker-NE

LOS-A7.in

dd 1

Hippocampus sep./okt. 2015 13/01/2015

13:28:47

Club in de kijker

DDT anno 2015 tijdens de wekelijkse training.

DDTienen We weten ondertussen allemaal dat de

Voorzitter Seb Vanderstappen opent het Galadiner met een presentatie zoals in 1965.

duiksport van 50 jaar geleden niet te vergelijken is met die van vandaag. Er bestonden toen slechts een handvol clubs, die zich allemaal een eind van Tienen bevonden.

Het bestuur bedankt AndrĂŠ Joseph en Henri Brehmen, de enige mensen die al 50 jaar lid zijn.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto's (3): Kristel Bruyninckx.

50 jaar

DDT krijgt een mooi aandenken van NELOS uit handen van ondervoorzitter Herwig Van Cotthem.

Foto: Kristel Bruyninckx.

en militair die voor zijn werk van Charleroi naar Tienen verhuisd was, hing een briefje op in het pas geopende stedelijk zwembad om mensen te verenigen die ook wilden leren duiken. In die tijd kon je de uitdrukking 'iets posten op de wall' dus erg letterlijk nemen. Drie Tienenaars reageerden op zijn oproep en samen stichtten ze de eerste duikschool van Tienen, namelijk de Diepzeeduikschool Tienen (DDT). Vandaag 50 jaar later zijn er twee van de vier stichtende leden nog steeds lid, namelijk André 'Pa' Joseph en Henri Brehmen. Beide heren behoren tot de pioniers van het duiken in België maar het is voornamelijk André die als voorzitter van DDTienen 40 jaar lang de Algemene vergadering van NELOS opluisterde met zijn eigen 'speeches' in de typische no-nonsens stijl. De anciens kennen hem allemaal als 'Pa Tienen'. De duikschoolleiders contacteerden hem al te graag om een duikje in Opprebais te reserveren. Niet de grootste, niet de diepste, maar wel de mooiste steengroeve van het land. DDTienen prijst zich gelukkig om hier een paar clubduiken per maand te kunnen organiseren.

ADVERTENTIE lustreerd met een amfoor. Als je deze archeologische vondst omgekeerd naar boven bracht dan zet de lucht, die zich binnenin bevindt, uit zoals beschreven in de wet. Voor de nieuwe duikers: het is volstrekt illegaal om deze amfoor boven te halen. Verder werden nog de mensen die meer dan 40 jaar lid zijn in de bloemetjes gezet, waarna gefeest en gedanst kon worden tot in de vroege uurtjes.

 Ondertussen is Sebastien 'Seb' Vanderstappen al jaren de voorzitter van DDTienen en samen met de overige bestuursleden maakte hij van dit jubileumjaar een echt feestjaar met als hoogtepunt het Galadiner op 2 maart 2015. Tijdens zijn speech heeft de voorzitter aan de hand van enkele afbeeldingen uit de duikbijbel van toen, namelijk 'La Plongée', uitgelegd dat er toch wel het één en het ander veranderd is in 50 jaar. Zo werd in die tijd de Wet van Boyle-Mariotte geïl-

Kristel Bruyninckx

ENKELE VAN ONZE PARTNERS: SCUBAPRO SUB GEAR BARE SUUNTO UWATEC SHEARWATER METALSUB BIGBLUE RIFF GREEN FORCE MARES SEAC PROCEAN DIVESYSTEM UK DICAPAC BRIGHT WEIGHT SEALIFE

DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, …….

SHOWROOM HOFEINDE 21 2350 VOSSELAAR BELGIE TEL: +32(0)14611260 EMAIL: HCV.BVBA@PANDORA.BE WWW.DUIKMATERIAAL.BE

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Duiker-Redder

Goede redders maken het

verschil tussen leven en dood! Ben jij het type mens dat in het leven, thuis, op het werk, in je hobby Foto: Bloso - Vlaamse Trainersschool.

en op (duik)vakantie 'veiligheid' belangrijk vindt? Graag dagen wij je uit om deel te nemen aan de opleiding Duiker-Redder!

et brevet van Duiker-Redder is voor duikactiviteiten in het zwembad en in het open water gelijkwaardig aan het Hoger Reddersbrevet van de Vlaamse Trainersschool-Bloso. Voor info over de cursus Duiker-Redder, surf snel naar: www.redfed.be. Onder Opleidingen (klikken), Beroepsopleidingen (klikken), Duiker-Redder (klikken), vind je meer uitleg over de toelatingsvoorwaarden, kostprijs, enz. Ga naar deze link: www. redfed.be/opleidingen/kalender voor de gedetailleerde planning. Daar vind je de data en locaties. In de cursus Duiker-Redder te Aarschot, vanaf zondag 29 november 2015 (eerste lesdag) tot zondag 21 februari 2016 (examen), wordt aan de deelnemers ook de

Hippocampus sep./okt. 2015

kans geboden om het diploma van Hoger Redder te behalen. Voordelen: in 42 uur i.p.v. 60 uur, gezellig duikers ondereen, extra aandacht op duikongevallen, ... We voorzien een opleiding waarin, naast een theoretische verdieping, de nadruk ligt op praktische oefenkansen zowel voor de reanimatie volwassenen, kind en baby als reanimatie met AED en met zuurstoftoediening (systemen die in de zwembaden ter beschikking zijn), EHBO en de reddingstechnieken (in zwembad en ook 1 dag in volle duikuitrusting). Hieronder zit ook een dosis conditionele en technische zwemtraining vervat. Â De totale kostprijs voor de opleiding (5 vak-

ken) is 175,00 euro (incl. moduleteksten).

Vrijstelling! Als Instructeur mag je deelnemen aan het examen zonder de cursus te volgen. Dit examen zal samenvallen met de datum van het examen van de cursus Duiker Redder op zondag 21/2/2016.Â Kostprijs is dezelfde als de cursusprijs. Komen oefenen in de lessen kan altijd en wordt warm aanbevolen.

overgangsmodule: Instructeurs Duiken naar Duiker-Redder Voor de Instructeurs Duiken werd recent

een overgangsmodule ontwikkeld. De aanzet was de opening van een duiktank met een diepte van 15 m in Zwevegem. In 2015 ging in West-Vlaanderen een eerste organisatie hiervan door. Een tweede opleiding is parallel (maar apart) met de volledige cursus gepland te Aarschot. De Instructeurs Duiken krijgen een verplichte infosessie (4 uur) op 29/11/2015 en 3 doorgedreven oefensessies aangeboden (telkens 4 uur op 17/1, 31/1 en 14/2/2016). De theorie dienen ze in zelfstudie te leren (examen op 3/1/2016). Uiteindelijk dienen ze dezelfde eindtermen te bewijzen op het examen (ook op 21/2/2016).

De totale kostprijs voor de overgangsmodule is 90,00 euro (incl. moduleteksten). Interesse? Maak je kenbaar via kcrombez@ redfed.be. Zit je nog met vragen of wens je meer info, aarzel niet een mailtje te sturen of je mag ook bellen (tel. 016 35 35 00 of gsm 0478 36 17 93 – liefst tijdens de kantooruren)! Inschrijven via Bloso voor de start van de cursus of overgangsmodule: www. bloso.be/vts.

Welkom in de opleiding Duiker-Redder! Een nieuwe uitdaging! 'Go 4 it'.

verschil eindtermen Duiker-Redder en Hoger Redder Het examenreglement is sinds 2013 vernieuwd en heeft als doel de proeven realistischer en meer competentiegericht te maken. Zo krijgt de topic "veilige redding" veel aandacht in de opleiding onder de vorm van reddingssimulaties in de praktijk.

DUIKER-REDDER (42 uur – 4 vakken)

HOGER REDDER (60 uur – 5 vakken)

DD Theorie redding (7 u), reanimatie (6 u) en EHBO (2 u) = 15 uur. DD Praktijk redding Duiker-Redder = 14 uur. DD Praktijk reanimatie = 8 uur. DD Praktijk EHBO = 5 uur.

DD Theorie redding (10 u), reanimatie (6 u) en EHBO (4 u) = 20 uur. DD Praktijk redding Basisredder = 8 uur. DD Praktijk redding Hoger Redder = 12 uur. DD Praktijk reanimatie = 14 uur. DD Praktijk EHBO = 6 uur.

cursusstructuur CURSUS HOGER REDDER (HR)/BASISREDDER (BAR) vak

type

D/ND

HR/BaR (60 u)

Theorie redding/reanimatie/EHBO – HR

Theorie (T)

Niet delibereerbaar

Praktijk redding – BaR

Permanente evaluatie (PE)

Niet delibereerbaar

Praktijk redding – HR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

Praktijk reanimatie – HR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

Praktijk EHBO – DR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

vak

type

D/ND

DR (42 u)

Theorie redding/reanimatie/EHBO – DR

Theorie (T)

Niet delibereerbaar

Praktijk redding – DR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

Praktijk reanimatie – DR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

Praktijk EHBO – DR

Praktijk (P)

Niet delibereerbaar

CURSUS DUIKER-REDDER (DR)

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Duiker-Redder

bijscholingen

docent Duiker-Redder

Indien je wil fungeren als redder moet je in het bezit zijn van het diploma Duiker-Redder of Hoger Redder en een recent bijscholingsattest. Je moet minstens eenmaal per jaar een erkende bijscholing voor redder gevolgd hebben. Bijscholingen Duiker-Redder zijn er voor alle personen met een diploma Duiker-Redder of Hoger Redder die ook duiker zijn. Het praktijkgedeelte 'reddingstechnieken' is specifiek naar duikers gericht, zowel waar de reddingstechnieken in het zwembad doorgaan als waar ze in open water plaatsvinden.

Personen die interesse hebben om docent Duiker-Redder te worden, vinden de aanvaardingsprocedure terug in de bibliotheek op de RedFed-website onder opleidingen, bij Redder. Eerst moet je je (eenmalig) administratief in orde stellen. De scans van de nodige documenten in één mail bezorgen. Nadien word je uitgenodigd voor een screening. Indien je geen examen Duiker-Redder/Hoger Redder deed volgens het nieuwe examenreglement (2013), ben je ook verplicht om – in voorbereiding op de screening – een volledig examen Duiker-Redder/Hoger Redder bij te wonen. Zo heb je zicht op wat verwacht wordt van redders (en van jou op de screening). De screening is een

BIJSCHOLINGEN DUIKER REDDER Zondag 27/09

BRAVOS – Bloso, Hofstade

Donderdag in okt. of nov.

LIMOS – Genk

Woensdag 25/11

AVOS – Wezenberg, Antwerpen

Maandag 7/12

LIMOS – Geel

strenge ingangstest. Deze gaat door in Kessel-Lo, in de kantoren van de RedFed. Meer info later, bij ontvangst van alle documenten. Ben je geslaagd in de screening, kan je stage lopen: het assisteren van twee volledige cursussen (2 x 42 u voor docent Duiker-Redder; 2 x 60 u voor docent Hoger Redder; vanaf 2016 komt er bij beide 4 uur bij) inclusief het examen en twee bijscholingen. Bij gunstige verslagen word je aanvaard op de VTS-denkcel redden.  Kristel Crombez kcrombez@redfed.be Directeur Sportkaderopleiding Redden Bloso – Vlaamse Trainersschool

Foto: Kristel Crombez.

Het gebruik van een AED wordt aangeleerd.

Hippocampus sep./okt. 2015

Hippo las voor u

De verboden

dieptes door Christine Van Oudenhove Christine kruipt in de huid van haar alter ego Sofie om een schets van haar privéleven evenals van haar 'duikleven' te brengen. Over haar jeugd schrijft ze enkele frustraties van zich af o.a. over familiale en financiële problemen. Verder vertelt ze over haar intense vriendschap met haar boezemvriendin Sabine en later over haar grote liefde zonder 'happy end'.

ot het duiken kwam Sofie/Christine op een zeer toevallige wijze: haar vriendin dacht dat ze hen had ingeschreven voor een zeilcursus te Niolon (Zuid-Frankrijk), maar het bleek een duikcursus te zijn! Ze was onmiddellijk in de ban en dat zou zo blijven voor de rest van haar leven. In de tennisclub zag ze een affiche van een duikclub hangen en ze werd er lid van. Het duikavontuur kon beginnen en Sofie/ Christine zou er met volle teugen van genieten. Ze is overweldigd – zoals wij allen – door de pracht en de variëteit van het onderwaterleven, dat ze zeer poëtisch beschrijft. Zo zijn anemonen 'dansende creaturen verkleed als bloemen'. Soms is haar benadering heel origineel, zo vergelijkt ze de duikers op een 2.000 jaar oud amforenwrak met 'late ramptoeristen'. Hoe meer ze duikt in de vele en verschillende waters, hoe meer ze een besef van nietigheid tegenover de natuur verkrijgt. Ze beschrijft natuurlijk een voorbije pe-

V De

erboden

Dieptes:

Verboden-Dieptes.indd 1

riode, waar de viriele manier van duiken overheerste. Ze staat daarin duidelijk haar mannetje. Ze heeft weinig begrip voor duikers die niet zo onmiddellijk watervast zijn, dat vindt ze 'klutsers'. De proeven in die tijd zijn dan ook niet min: op 20 m diepte in de steengroeve van Lessines parcours tussen twee flessen zwemmen. Reglementen vindt ze soms storend, daar verwijst de titel 'Verboden dieptes' natuurlijk naar. Typisch voor die tijd is ook de argwaan waarmee toenmalig nieuw duikmateriaal, zoals het reddingsvest Fenzy, wordt bejegend. Duikcentra zijn er praktisch niet, dus moeten boten en compressor zelf meegesjouwd worden. Gretig begint ze de onderwaterwereld te verkennen en dat brengt haar van de kille Noordkaap tot het toen nog ongerepte Sharm-El-Sheik en van de sensationele amforenvelden bij Yassi Ada tot de wrakken op de woelige Noordzee. Sofie/Christine duikt veel, intens en maakt

dan ook wel wat incidenten mee: een O-ring die het begeeft op 50 meter diepte, mechanische reserve die niet functioneert, ankers die muurvast zitten, geklemd raken in een wrak, hamerhaaien die dreigend dicht komen. Ook neemt ze deel aan de Zeestage, toen nationaal georganiseerd te Bendor. Ze kan zich niet inleven in het rollenspel aldaar. Ze vindt die juryleden maar 'klutsers', maar ziet blijkbaar niet in dat die alleen maar 'klutsers' uitbeelden en dat helemaal niet zelf zijn. De te persoonlijke opmerkingen over collega-duikers, met een schuilnaam aangeduid, zijn soms te scherp en geven een wrang gevoel. Haar leven draaide rond het duiken en dit werk is dan ook een terugblik over een vroegere periode in de duiksport. Het is in een vlotte stijl rechtstreeks uit het hart geschreven, wat misschien maakt dat er te veel slordige spellingfouten in staan.  Wim Van Doeselaer

Ik schreef een spannend boek waarin veel duiken zijn opgenomen. Het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten. Waarom hebben wij die diepere duiken overleefd? Tussendoor een beschrijving van wrakken in de Noordzee. Een roman die elke duiker zal boeien en verbazen. MC. Van Oudenhove. PreBB, Stationsstraat 9, 9620 Zottegem, 09 360 20 68.

59 Hippocampus sep./okt. 2015 26/03/2015 10:45:58

Bondsnieuws

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s (3): Ludo Braeckman.

Pierre-Bernard, Jonathan, Ludo, Filip en Luc (met zilveren medaille).

De beschilderde vinnen van het Chileense model.

Damir Zurub, de 'Overall' winnaar, gefotografeerd bij de Zeelandbrug net voor de laatste duik.

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Nathalie Blockx.

Audiovisuele Commissie

Luc en Filip net voor de laatste duik.

Wereldkampioenschap

Onderwaterfotografie

Zeeland 2015 Dat het Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie dit jaar in onze achtertuin (lees: Zeeland) heeft plaatsgevonden is beslist een vrij unieke gebeurtenis! Het is duidelijk dat de NOB de organisatie van dit evenement naar zich heeft toegehaald in een poging om de Oosterscheldedelta op de 'wereldkaart' te zetten. We kunnen zonder meer stellen dat onze noorderburen wonderwel in hun opzet zijn geslaagd. Niettemin zou het best wel eens lange jaren kunnen duren vooraleer er ooit eens een 'remake' komt. Wereldwijd zijn er immers tal van plaatsen die heel wat te bieden hebben aan eenieder die graag eens kopje onder gaat en aan de onderwaterfotograaf in het bijzonder!

en WK zo dicht bij huis: een ideaal moment om eens lekker te scoren! Onze duikers kennen immers zowat alle duikstekken in Zeeland op hun duimpje. Daar komt nog bij dat NELOS twee bijzonder sterke mensen heeft afgevaardigd om deel uit te maken van de Belgische ploeg: Luc Rooman als fotograaf en Filip Staes als assistent. We hebben dus wel wat troeven in de hand.

In vorige Hippocampus presenteerden we al enkele sfeerbeelden van het WK, de namen van de winnaars binnen de verschillende wedstrijdcategorieĂŤn en vijf winnende foto's. Maar er waren uiteraard nog meer prachtige foto's. In deze editie tonen we telkens de drie winnende foto's binnen elke categorie, goed voor 15 foto's.

Het CMAS Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie wordt om de twee jaar georganiseerd. De fotograaf die NELOS wenst

te vertegenwoordigen kan tijdens de twee jaren die het WK voorafgaan slechts punten verzamelen door actief deel te nemen aan het Open Belgisch Kampioenschap (OBK). Wie het hoogst scoort krijgt de kans om te gaan en kiest zelf zijn assistent. De strijd tussen concurrerende fotografen is echt wel bikkelhard! Zo strandde Gino Meskens vorig jaar heel jammerlijk op slechts 1 puntje van winnaar Luc Rooman... Allebei zijn ze lid van WOFFV, een toch wel bijzonder actieve club voor onderwaterfotografen en -videografen uit het Waasland. Het samenstellen en uitsturen van een Belgische ploeg naar CMAS WK's allerhande is in handen van BEFOS-FEBRAS. In Zeeland bestond de volledige ploeg uit vijf mensen. Luc en Filip voor NELOS, zoals hierboven reeds uiteengezet. Voor LIFRAS waren er Pierre-Bernard Demoulin als fotograaf en Jonathan Vannieuwenhuyze als assistent. En als vijfde man en kapitein van de ploeg tenslotte was er ondergetekende. Een ploegkapitein wordt afwisselend door

NELOS of door LIFRAS aangeleverd. In de aanloop naar het WK verzorgt die vooral de administratieve kant van de hele zaak, en dat is niet niets. En tijdens het WK zorgt hij of zij er voor dat alles op wieltjes loopt, en dat fotografen en assistenten zich hoegenaamd nergens zorgen over hoeven te maken. DĂŠ Wereldduikbond CMAS, die opgericht is in 1959, organiseert al sinds 1985 het WK Onderwaterfotografie. Dit is een evenement van wereldklasse, waaraan natuurlijk enkel de houders van een CMAS-brevet onder bepaalde voorwaarden kunnen deelnemen. Eigenlijk waren we zelfs met zeven: Luc had immers zijn Brigitte meegebracht en Filip was er met Nathalie. En dat zijn twee frisse Vlaamse deernen, die ons een hart onder de riem wisten te steken als dat al eens nodig was. De optocht door Zierikzee en de openingsceremonie op donderdag hebben zonder

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

twijfel 'wereldkampioenschap-allures'. Onze ploeg loopt er alleszins 'pico bello' bij in spiksplinternieuwe en door Hugyfot/Greenforce gesponsorde outfitjes. Op onze mooie rode jasjes werden zelfs onze voornamen netjes geborduurd! Naast reporter van dienst Gery Beeckmans (voorzitter sectie OWF NELOSAC en gewezen voorzitter en stichtend lid van WOFFV) en zijn Arjette merken we langs de weg verschillende bekende gezichten. Je zal wel niet geloven hoeveel deugd zoiets doet. 's Avonds is er nog een algemene briefing met loting van ploegen en duikstekken, planning van de oefenduikdag, en allerlei info en vragen en antwoorden. Het valt op dat NOB de touwtjes goed in handen heeft. De hele organisatie is van bijzonder hoog niveau en er heerst een spannende maar opgewekte sfeer. Als afsluiter wordt op verschillende standjes nog extra info verstrekt over de verschillende duikstekken. Onze eigen Gery (Beeckmans) is info-verantwoordelijke voor Den Osse. Die duikstek kent hij natuurlijk als geen ander, want vlakbij heeft hij zijn eigen optrekje. Later in de bar van het hotel wordt 'La Trappe blond' voor ons het bier van het WK. Het is wel duidelijk dat we het hier in het Grand Hotel Ter Duin in Burgh-Haamstede echt wel naar de zin zullen hebben. Er is ook nog een leuke anekdote: in de bro-

chure die NOB ter gelegenheid van dit WK heeft laten drukken is een foutje geslopen. De namen van de leden van de Belgische ploeg staan er zowel onder België als onder Kroatië vermeld. Meteen al een reden om met dat land en zijn hele ploeg uitgebreid te verbroederen. Vrijdag is een oefendag en onze planning voorziet twee duiken. Eerst gaan we met de Panda naar Dreischor, want dat schip werd ons via loting toegewezen voor de rest van het WK. Ik doe er een duik met Pierre-Bernard en Jonathan, die door LIFRAS werden afgevaardigd. Die jongens laten niets aan het toeval over en ze houden me volle 90 minuten (= maximale duiktijd) onder water met een flesje van 12-liter. Alle deelnemers en hun assistenten duiken immers met identieke flessen, want zo wil het de organisatie. En ergens is dat ook wel logisch natuurlijk. Ondanks mijn droogpak heb ik het op het einde van de duik niet meer echt warm. Lang en koud duiken in droogpak kan trouwens bij tijd en wijle nog andere parten spelen aan de argeloze duiker. Dat ondervindt Filip, die gelukkig nog een reservepak bij heeft... En toch zijn er ook mensen die nat duiken! Ik heb met hen te doen, en blijkbaar met reden, want 's avonds gaan sommigen prompt naar de shop om er een droogpak

aan te kopen. De Chilenen duiken trouwens met een soort van rubberpak, dat echt veel doet denken aan commandant Jacques-Yves Cousteau. Naar eigen zeggen hebben ze het in die pakken best warm. Eén van hun modellen, een bevallig jong meisje, duikt nochtans nat. Het lieve kindje heeft bovendien ook hele mooie lange en beschilderde vrijduikvinnen aan, en dat heeft beslist alles te maken met de reeks 'Breedhoek met model', één van de disciplines van dit WK.

Onderstaande foto, van Luc Rooman, werd genomen op wedstrijddag 1 (Dreischor windmolens). Tijdens de voorbereiding had ik gemerkt dat daar veel grondels met eieren zaten en heb daarom besloten daar mijn visportret te maken. Gelukkig hadden we al vrij vlug de grondel gevonden en heeft Filip Staes de belichting met de snoot gedaan zodat het iets eenvoudiger fotograferen was. Na ongeveer een 45 min deed hij plots zijn muil even open en heb twee foto's kunnen nemen, waarbij ik er direct een goed gevoel bij had. Deze foto zou ik inleveren. Bijna was de foto gediskwalificeerd omdat ik slechts 10 sec vóór het eindsignaal boven ben gekomen.

Foto: Luc Rooman. 2e plaats visportret.

Hippocampus sep./okt. 2015

1e plaats visportret. Foto: Rui Bernardo.

Een woordje uitleg over modellen en assistenten is hier misschien wel op zijn plaats. Buddies van fotografen op een CMAS WK worden assistenten genoemd. Fotografen zijn vrij in de keuze van hun assistent. Sommigen kiezen voor een bijzonder goede fotograaf, die

hen in tal van situaties kan bijstaan. Anderen opteren voor een bevallige zeemeermin, die hen moet toelaten om in de reeks 'Breedhoek met model' hoog te scoren. En ook dit had ik nog niet verteld: aan dit WK nemen niet minder

3e plaats visportret. Foto: JosĂŠ Antonio Garcia Garcia.

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

dan 20 verschillende landen deel. Sommigen komen van ver, zoals de Japanners bijvoorbeeld. Die landden pas gisteren op Schiphol en één ervan werd tijdens de Dreischor-duik onwel. Misschien wel iets met jetlag te maken, maar dat is niet makkelijk uit te vissen want ze spreken geen woord Engels. En natuurlijk is er ook een Mexicaanse delegatie: Mexico organiseert immers het WK in 2017. Uitzonderlijk wordt ons voor dit WK toegestaan om te duiken in een mosselhangcultuur bij Neeltje Jans. Dat is goed meegenomen natuurlijk en die kans pik ik dan ook mee. We rijden er in de namiddag naartoe en we doen er nog maar eens een behoorlijk lange duik. De zichtbaarheid is er niet echt slecht, maar er is behoorlijk wat bloei. En als je die hangcultuur ook maar even aanraakt vliegt er onmiddellijk een gigantische hoeveelheid stof in het rond. Meer en meer wordt duidelijk dat de fotografen het niet echt gemakkelijk zullen krijgen en hier in Zeeland voor een niet te onderschatten opgave staan. John Maes, NELOS-vertegenwoordiger in de Commissie Deltagebied, heeft hier de leiding over een kleine vloot van RIB's en hun (veelal Vlaamse) bemanning. Die hebben als opdracht de deelnemers te droppen op de correcte plaats en tijdstip en dat doen ze ook vlekkeloos. We lopen ook Christ'l Van Zandbergen (WOFFV-videograaf) en haar man Rudi Brocken (WOFFV-fotograaf) tegen het lijf. Allebei zijn ze bij de organisatie van dit WK betrokken en dat geeft een leuk gevoel. 's Avonds op hun kamers doen onze fotografen en hun assistenten nog een laatste 'fine-tuning'. Er is ook nog een enig mooie uiteenzetting met foto's over duiken in Zeeland door niemand minder dan Rinie Luykx. We genieten er met volle teugen van. We gaan vroeg naar bed, vanaf morgen wordt het immers ernstig! En vooraleer we het goed beseffen is het zaterdagmorgen en zitten we op de bus. Alle vervoer gebeurt hier per bus en op die van ons is Ferry Van Dorst de verantwoordelijke van dienst. Bij hem kunnen we terecht met onze vragen waarop hij steeds weer een antwoord heeft. Een kwinkslag is bij hem nooit ver weg. Hij is ook een bekend instructeur technisch duiken. Hij en zijn vrouwtje Leonieke zijn aangenaam gezelschap. We hebben het

Hippocampus sep./okt. 2015

echt wel getroffen op die bus want ook de Kroaten zitten met ons aan boord. Voor onze fotografen en hun assistenten staan vandaag twee duiken op het programma. Met de Panda gaat het eerst naar Dreischor en daarna naar Den Osse. Bij die eerste duik wordt het toch nog even wennen want het gaat er nu echt wel heel serieus aan toe. Aan boord wappert de rode vlag als alle ploegen te water gaan. Alle deelnemers beschikken over ongeveer 5 minuten om zich aan de oppervlakte te begeven naar de plaats waar ze wensen te duiken binnen de afgebakende zone. Die zone is best groot en die 5 minuten zijn dus echt wel nodig. Met verrekijkers wordt gevolgd of iedereen aan de oppervlakte blijft. En dan klinkt de scheepshoorn en wordt de groene vlag gehesen. Best een emotioneel moment als ik onze beide buddy-teams kopje onder zie gaan. Een Zweedse fotografe en haar assistent komen na een paar minuten al weer boven en beginnen snel terug naar de Panda te zwemmen. Ik schat de afstand op zowat 100 meter. Iedere landenploeg wordt begeleid door een 'official' en van hem of haar moet bij het begin van elke duik een close-up foto worden gemaakt, op straffe van uitsluiting van alle foto's die tijdens die duik gemaakt worden. Dat was de kandidate vergeten! Maar uiteindelijk komt alles toch nog goed, zij het met heel wat vertraging natuurlijk. De maximale duiktijd van 90 minuten begint immers te lopen vanaf het moment dat de groene vlag gehesen wordt. Wie later boven komt wordt bestraft met diskwalificatie van alle gemaakte foto's! Leonieke is de official aan boord van de Panda die er over waakt dat alle duikers ten laatste na 90 minuten weer aan de oppervlakte zijn. Achtentachtig (lees: 88...) van die minuten zijn al voorbij en ik sta naast haar over het water te kijken. "Eén ploeg van jou is nog niet boven Ludo!", zegt ze. "Weet ik Leonieke, weet ik, maar geef ze nog wat tijd hé, ze komen nu wel snel!". "We zijn nu wel 89 minuten ver Ludo!", en terwijl ze dat zegt neemt ze de rode vlag in handen... Mijn hart klopt nu sneller en sneller en "Kijk", zeg ik, "daar zijn ze!". "Het is er maar één Ludo", weet Leonieke te vertellen terwijl ze door de verrekijker tuurt. "Enkel de assistent is boven, en ze moeten verplicht allebei boven zijn, het spijt me!". "Dat kan toch niet waar zijn...", is het enige wat ik nog weet uit te kramen... En dan

plots is er niet één, maar zijn er twee duikers aan de oppervlakte! "Kijk Leonieke", roep ik, "Kijk, kijk, dat is 'm!". "Je hebt gelijk en ik ben blij voor jou!", antwoordt ze laconiek terwijl ze de rode vlag hijst. Drie keer klinkt de scheepshoorn over Dreischor en er zwaait wat voor Luc en Filip! Dergelijke toestanden zijn immers nefast voor de gezondheid van een team-captain. Het spreekt vanzelf dat de hele toestand uitgebreid wordt besproken met de hele Belgische ploeg. Het probleem zit 'm eigenlijk in het feit dat heel wat duikcomputers de onaangename eigenschap hebben uit te vallen als je te dicht bij de oppervlakte of aan de oppervlakte komt (om één of ander te bespreken). Als je dan weer onder gaat beginnen die dingen weer vanaf nul, en dat maakt het allemaal wat moeilijk. Met een bottom-timer gaat het al niet beter, maar gelukkig bezorgt Gery ons 's avonds een doodgewoon onderwateruurwerk en is het probleem van de baan.

Via deze weg willen Luc Rooman en Filip Staes hun ploegkapitein Ludo Braeckman nog eens extra bedanken voor de bergen werk die hij zowel voor als tijdens het WK verzet heeft. Hij heeft zijn uiterste best gedaan voor het BEFOS-team.

Na de middag duiken we nog bij Den Osse en nog voor we het goed beseffen zit dag 1 er op. Pierre-Bernard is gelukkig met zijn foto's en Luc kan maar niet zwijgen over die zwarte grondel die hij bij Dreischor 'met open muil' wist te verschalken. Het ziet er allemaal goed uit en na het eten is er een gezellige ambiance in de bar van het hotel. Gery en Arjette zijn er bij om met ons een pintje te drinken, en zelfs Luc Eeckhaut is komen afzakken vanuit het verre West-Vlaanderen, gewoon maar om er bij te zijn. Als dat niet sympathiek is. Het is zondagmorgen 05.00 uur en veel te vroeg als je het mij vraagt. Maar de plicht roept en dat betekent: "Opstaan mannekes, 't krieken van de dag (sic) is al begonnen...". Ik herinner me nog dat onze fotografen en hun assistenten op een normaal uur zijn gaan slapen. De dageraad ziet er veelbelovend uit. Als er gisteren een bewolkte hemel was en af en toe een spatje regen met toch wel wat wind, staat er vandaag

een heerlijk zonnetje en is het nagenoeg windstil. We beginnen al heel vroeg bij een spiegelglad Neeltje Jans en voor breedhoek is dat zonnetje dus echt wel meegenomen. John Maes en zijn kornuiten zijn er al druk doende en in minder dan geen tijd worden onze jongens gedropt op de mosselhangcultuur. Jonna, het Zweedse meisje dat gisteren bij Dreischor ook al in de problemen kwam, komt minuten te laat aan de oppervlakte. Er is sprake van diskwalificatie en er vloeien traantjes. Maar onze jongens komen tevreden en ... op tijd weer boven. Het is niet te geloven, maar we hebben nog amper één duik te gaan en dat is bij de Zee landbrug. De organisatie is er wonderwel in geslaagd om er enkel WK-duikers toe te laten en dat wordt zeer geapprecieerd. Zowel Pierre-Bernard als Luc gaan voor macro, want hun breedhoekfoto's hebben ze al binnen. Allebei halen ze het onderste uit de kan: nagenoeg 90 minuten duiktijd. Op de dijk staat ondertussen een opgewekte vakantiestemming. Het heerlijke weertje is daar natuurlijk niet vreemd aan. Ik heb wat tijd om praatjes te slaan met Arjette en Gery, Claudia Baeckelandt en Gino Meskens die deelnamen aan het WK in Cuba 2013, die ook zijn komen afzakken. Maar er zijn nog meer bekende gezichten, teveel eigenlijk om op te noemen.

1e plaats close-up met thema kreeft Foto: Marco Heesbeen. 2e plaats close-up met thema kreeft. Foto: Damir Zurub.

3e plaats close-up met thema kreeft. Foto: Danja Klink.

En dan plots is alles voorbij. Leonieke heft de rode vlag en produceert daarbij drie maal een geluid als van een scheepshoorn. Dat doet ze met een soort van 'voetbal-supporter-perslucht-toeter' en dat klinkt niet minder indrukwekkend. 'Alea iacta est'! Met de foto's die we hebben, zullen we het moeten doen. Op de bus, die ons terug naar het hotel moet brengen, valt aardig wat stress van ons af. Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

1e plaats breedhoek zonder model. Foto: Stephane Regnier.

3e plaats breedhoek zonder model. Foto: Athila Bertoncini Andrade. 2e plaats breedhoek zonder model. Foto: Jonna Bergstrom.

Hippocampus sep./okt. 2015

Er zijn er die in slaap vallen zoals Luc, en je zou voor minder. Maar er worden ook aardig wat moppen getapt, en met Ferry erbij kan dat ook moeilijk anders. Op zeker moment pols ik eens bij Damir Zurub, de Kroatische fotograaf, naar zijn kansen. Ontwijkend haalt hij zijn schouders op, want de hele bus heeft ons gesprek gevolgd, en hij trekt daarbij een wat beteuterd gezicht. 1e plaats close-up zonder thema. Foto: Damir Zurub.

Ten laatste om 00.30 uur moeten alle deelnemers hun fotoselecties hebben binnengegeven. Voor onze ploeg is dat rond 23.00 uur afgehaspeld. Hoog tijd dus voor een paar Quadrupels, want die hebben we verdiend. Klokslag middernacht is er toch nog wat opschudding. Via via vernemen we dat foto's ook mochten gekanteld en gespiegeld worden. Op de valreep slaagt Luc er nog in om enkele foto's te laten spiegelen. Je gelooft het misschien niet maar het verschil kan best groot zijn. Eind goed, al goed? Nee, eigenlijk niet echt! Bij het begin van de wedstrijd hadden we gevraagd of foto's ook mochten gekanteld worden en toen werd ons negatief geantwoord. Daardoor kon Luc de breedhoekfoto met model die hij en Filip in gedachten hadden niet maken en misten we dus een goede kans. Maar we laten het over ons heen gaan, het kwaad is immers geschied. En bovendien zijn er nog Quadrupels, en hebben we verschillende bekenden op bezoek.

3e plaats close-up zonder thema. Foto: Athila Bertoncini Andrade.

2e plaats close-up zonder thema. Foto: Stephane Sandon.

Maandag is D-day en die zetten we in met een fikse wandeling in de duinen. Dat is nodig om onze zinnen te verzetten, want in gedachten zijn we al een beetje bij de slotceremonie die straks Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

1e plaats breedhoek met model. Foto: Margit Sablowski.

2e plaats breedhoek met model. Foto: Grega Verc.

3e plaats breedhoek met model. Foto: Damir Zurub.

Hippocampus sep./okt. 2015

volgt. Trouwens is het ook algemeen geweten dat stranden duinwandelingen een heilzaam en bloedzuiverend effect hebben op het organisme. Tijdens onze wandeling selecteert de jury voor elke serie de tien beste foto's. Die tien worden dan achteraf publiek gejureerd en gerangschikt in aanwezigheid van alle betrokkenen. Het staat me voor dat een kort woordje uitleg hier beslist op zijn plaats is. Om de tien beste beelden van een bepaalde serie te selecteren moet de jury vanzelfsprekend een quotering toekennen aan alle ingediende foto's. En dat gaat als volgt in zijn werk. Elk van de 7 juryleden quoteert iedere foto op 10 punten. De hoogste en de laagste scores worden telkens geëlimineerd, en de resterende 5 quoteringen resulteren samen in het eindresultaat. Dat betekent dat iedere foto maximaal 50 punten kan halen. De openbare jurering van de 10 beste foto's gebeurt trouwens op net dezelfde manier. Tot zover zit er beslist heel wat logica in dit systeem. Dat wordt echter anders als we bedenken dat de juryleden op geen enkele manier hun 'quotering op 10' moeten verantwoorden. Bij jurering van de foto's van het OBK bijvoorbeeld worden aan elke foto procentueel punten toegekend voor scherpte, belichting, compositie, creativiteit en inhoud, en ten slotte eigen quotering. Vooral die 'en ten slotte eigen quotering' is van belang. Immers, de manier van jureren van het CMAS WK laat zo ontzettend veel, zo niet alle, ruimte voor eigen quotering, en dat is op zijn minst spelen met vuur en naar mijn gevoel zelfs totaal onverantwoord. Ik wens hierbij op te merken dat bij het ONK (Open Nederlands Kampioenschap), en eigenlijk bij zowat alle fotowedstrijden waar ook ter wereld, regels gerespecteerd worden die vergelijkbaar zijn met die van het OBK. Het CMAS WK is hier dus echt wel een buitenbeentje. Ik heb me voorgenomen dit aan te kaarten bij de BEFOS-FEBRAS Audiovisuele Commissie, die CMAS kunnen vragen het reglement te wijzigen. Voor alle duidelijkheid: we hebben deelgenomen aan de wedstrijd en dat betekent dat we ook alle spelregels en jureringen sportief aanvaarden. Dat belet ons echter niet om opbouwende kritiek te geven daar waar we denken dat het nuttig zou kunnen zijn. We staan ondertussen aan het begin van de publieke jurering en het minste wat we kunnen zeggen is dat het er hier impressionant

aan toe gaat. Zowat overal wordt met nationale vlaggen gezwaaid. Her en der hoor je ook slogans roepen, zoals "Sudamerica Unida!" bijvoorbeeld. Het schept allemaal een heel aparte sfeer. Op het grote scherm lijkt alles elektronisch perfect in orde en het ziet er naar uit dat ook het softwareprogramma, dat hier straks alle gegevens moet gaan verwerken, prima functioneert. We gaan van start met de serie visportret en in de Belgische ploeg is de spanning te snijden, want tot en met de jurering van de negende foto staat Luc met zijn zwarte grondel op de eerste plaats. We geloven al in een eerste gouden medaille als de foto van de Portugees Rui Bernardo als tiende op het grote scherm komt. Hij heeft een zwarte grondel met eitjes gefotografeerd en ... hij scoort daarmee net iets hoger dan Luc. Het wordt dus zilver voor ons en we zijn er best gelukkig mee. Daarna is er nog een anjelier van Pierre-Bernard die de top 10 haalt in breedhoek. Geruime tijd ziet het er naar uit dat hij daarmee brons zal halen, maar het mag niet zijn en uiteindelijk wordt het een vijfde plaats. Maar Pierre-Bernard is er gelukkig mee en wij delen in zijn vreugde. In geen van de andere series halen we verder nog de top 10 en dat stelt ons vanzelfsprekend wat teleur. Er is wat rekenwerk mee gemoeid om uit te vissen wie nu uiteindelijk de 'overall-winnaar' van dit WK wordt. Maar zelfs tijdens de publieke jurering is voor ons al duidelijk dat onze Kroatische vriend Damir Zurub verdiend wereldkampioen wordt. Hij heeft een goeie kop met een gemakkelijke glimlach en we gunnen het hem van harte. Tijdens de slotceremonie op het strand wordt dat later ook officieel bevestigd: DD 3e plaats en brons: de Spanjaard Jose Antonio Garcia Garcia); DD 2e plaats en zilver: de Fransman Stephane Regnier; DD 1e plaats en goud: de Kroaat Damir Zurub. Kroatië dus wereldkampioen! En dan te weten dat in de WK-brochure onder Kroatië de namen van het Belgische team staan afgedrukt. Betekent dat dan dat we uiteindelijk toch nog een beetje wereldkampioen zijn geworden? Natuurlijk zijn we dat, want voor wie oprecht houdt van de Wereld der Stilte is 'er bij zijn' zoveel als winnen. Voor de rest zijn die dingen allemaal bijzonder

relatief, al blijft het natuurlijk wel mooi om op het podium te staan. Jammer maar helaas zou het 'overall-winnaar'-podium achteraf trouwens nog een pijnlijk staartje krijgen. Die rangschikking werd verkregen en berekend via een softwareprogramma waarvan je zou verwachten dat het op en top werd uitgetest. Onze eigen Gery kwam er 's anderendaags via wat ouderwets rekenwerk als één van de eersten achter dat de 3e plaats met bronzen plak niet naar de Spanjaard Jose Antonio Garcia Garcia had mogen gaan, maar wel naar de Duitse Margit Sablowski. Een paar dagen later wordt dit trouwens ook officieel bevestigd door organisator NOB. En uiteindelijk wordt het dus: DD Goud: Damir Zurub; DD Zilver: Stephane Regnier; DD Brons: Margit Sablowski. Wij allemaal van 'De Belgische ploeg' zijn er het hart van in als we dat horen. Want uiteindelijk is dit echt wel doodjammer voor de betrokkenen en ook onze vrienden van de NOB hadden zoiets echt helemaal niet verdiend. Twee lange jaren van intense voorbereidingen en duizenden uren vrijwilligerswerk. Een organisatie om 'U' tegen te zeggen, over de hele lijn. Je houdt het niet voor mogelijk, en toch, aldus zijn de dingen des levens, we hebben ze niet altijd onder controle. Maar wat ons betreft blijft dit WK er hoe dan ook eentje waaraan we altijd met de glimlach zullen terugdenken. Blij omdat het ons de kans gaf elkaar binnen de BEFOS-FEBRAS-ploeg beter te leren kennen en appreciëren. Blij omwille van de vele nieuwe vrienden die we er hebben gemaakt. Blij omdat we het er onvoorstelbaar goed naar de zin hadden dank zij mensen als Arieke, Desmond, Carla, Ophelia, Ferry, Leonieke en tientallen anderen, die er allemaal samen hebben voor gezorgd dat dit WK een echte topper is geworden! In naam van de BEFOS-FEBRAS-delegatie: "Onze oprechte dank!". 

Ludo Braeckman

Hippocampus sep./okt. 2015

Foto's (7):

Allerlei vaardigheden kwamen aan bod tijdens de speciale duikavond.

Jan Merga

Club in de kijker

40 jaar

Atlantic Diving Club Oudenaarde Voor duikclub 'Atlantic Diving Club Oudenaarde' (ADC) betekent het jaar 2015 een feestjaar door de viering van het veertig jaar bestaan van de club.

e club ADC werd opgericht op 2 februari 1975. De stichtingsvergadering en eerste bestuursvergadering werd gehouden aan de keukentafel bij Marc Verheye. Marc is trouwens het enigste actief stichtend lid van de club en onafgebroken bestuurslid (zeg maar secretaris voor het leven). De club ging in 1975 van start met 16

leden onder het peterschap van de Gentse club Manta, zoals zovele andere clubs destijds. ADC ontpopte zich door de jaren heen tot ĂŠĂŠn van de meest actiefste duikclubs onder OVOS-clubs. Er zijn een tachtigtal leden waaronder de jongste Thibault (15 jaar) en als oudste lid en wekelijks aanwezig op de training Denise (uit de 'roaring twenties'). Hippocampus sep./okt. 2015

Foto: Ronny De Smedt.

Naar aanleiding van het 40-jarig jubileum werd een speciale duikavond georganiseerd.

Club in de kijker

Ook is ADC een actieve duikschool, want jaarlijks worden diverse brevetten afgeleverd gaande van 1*D tot 3*D. Naast het duiken staat bij ADC ook de verbondenheid en vriendschap centraal zodat eveneens elk jaar een aantal niet-duikactiviteiten worden geor-

Foto: Ronny De Smedt.

Er wordt elke week minstens één clubduikactiviteit georganiseerd in open water. Door de geografische ligging van Oudenaarde tegenover de stad Doornik, werd de steengroeve Barges dé duikplaats bij uitstek voor de club. De zondagmorgenduiken op deze duikplaats zijn quasi wekelijkse kost en dit aangevuld met duiken in Oosterschelde, Grevelingen, Put van Ekeren, Blaarmeersen Gent, steengroeve te Dour, La Gombe en Vodelée alsook de Noordzee. Er is voor elk wat wils. Jaarlijks wordt er een clubreis georganiseerd. Meestal is Egypte de vertrouwde bestemming, maar in het kader van het veertig jaar bestaan werd Bonaire als extra speciaal duikparadijs gekozen. De club traint jaar in jaar uit, getrouw, op donderdagvond in het zwembad van Oudenaarde en naar aanleiding van dit feestelijk jaar werd een speciale duikavond georganiseerd waarvan de hierbij gepubliceerde foto's getuige mogen zijn.

ganiseerd waaronder de traditionele jaarlijkse culturele uitstap, de familiedag en het duikersfeest. Bij de volgende viering zal de erkenning

als 'koninklijke vereniging' en dit naar aanleiding van het 50-jarig jubileum niet mogen ontbreken.  Eric Waeterloos, voorzitter ADC

ADVERTENTIE

Hippocampus sep./okt. 2015

Bondsnieuws

Hippoëzie

Audiovisuele Commissie

Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan, rijen ondenkbaar ijle populieren als hoge pluimen aan de einder staan; en in de geweldige ruimte verzonken de boerderijen verspreid door het land, boomgroepen, dorpen, geknotte torens, kerken en olmen in een groot verband. De lucht hang er laag en de zon wordt er langzaam in grijze veelkleurige dampen gesmoord, en in alle gewesten wordt de stem van het water met zijn eeuwige rampen gevreesd en gehoord. Hendrik Marsman

Foto: Peter Ryngaert.

Herinnering aan Holland

Hoe fotografeer ik een model onder water? Tijdens een fotoshoot in de duiktank te Zwevegem worden er tips en richtlijnen gegeven voor het model en de fotograaf.

e Audiovisuele Commissie van NELOS heeft een 'fotoshoot modelfotografie onder water' op het programma staan. De organisatie is in handen van de Cel F1F WEVOS. De doelgroep voor deze fotoshoot, die gratis is voor NELOS-leden, is: DD de onderwaterfotograaf met zijn onderwatermodel; DD de onderwaterfotograaf zonder onderwatermodel; DD het onderwatermodel zonder fotograaf; DD de duiker(ster) die toekomstplannen heeft als onderwatermodel. Tijdens de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: DD communicatie tussen de onderwaterfotograaf en zijn model; DD tips en richtlijnen voor het model en fotograaf. Het programma: DD deel theorie: 30 à 45 minuten ter plaatse; DD deel praktijk: één uur oefenen met het model en sturing door de moderators; DD tweede uur het bereiken van een geslaagde opname; DD deel evaluatie: bespreking resultaat en bevindingen. De fotoshoot vindt plaats op woensdag 30 september 2015, van 18.00 tot 22.00 uur, in de Duiktank Transfo te Zwevegem (www.duiktank.be). Inschrijvingen dienen te gebeuren via peter.ryngaert@telenet.be. Opgelet: er zijn maar een beperkt aantal plaatsen.  Peter Ryngaert

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Foto: Peter H. van Bragt.

Biologie

Groepsfoto van de Artic Sunrise met kapitein, bemanning, de expeditieleden en de bioloog.

De Klaverbank, de laatste wildernis in de Noordzee

Hippocampus sep./okt. 2015

ngeveer honderdzestig kilometer ten noordwesten van Den Helder [Nvdr: Noordelijke tip vasteland ten zuiden van de Waddeneilanden] vind je Dodemansduim (Alcyonium digitatum).

Foto: Peter H. van Bragt.

Waar geniet je als duiker het meeste van? Juist, van een onderwaterwereld met een grote biodiversiteit. Een onderwaterwereld vol verschillende soorten beesten en beestjes, zodat het blaadje van je logboekje te klein is om alles te noteren wat je duikend pad heeft gekruist. Zulke onderwaterplekjes liggen niet voor het rapen in onze duikcontreien. Maar ze bestaanâ&#x20AC;Ś Maak kennis met een uniek stukje Noordzee: de Klaverbank, de laatste echte wildernis in de Noordzee.

een gebied van een kleine twaalfhonderd vierkante kilometer groot (klein) in de Noordzee: de Klaverbank. Een onderwatergebied op een dertig tot vijftig meter

Foto's (2): Peter H. van Bragt.

Een dubbele 12-liter duikset met trimix en 'stages' met 50% zuurstof vormden voor de meeste duikers de standaarduitrusting.

diepte met een uiterst interessante bodem voor het onderwaterleven, namelijk grind. Een oase van hard substraat in de overigens kale zanderige bodem van de Noordzee. Sediment variĂŤrend in grootte van enkele centimeters tot blokken van ruim een meter. Zulk een aantrekkelijke biotoop trekt massa's verschillende zeebewoners aan die zich niet kunnen handhaven op de kale troosteloze zandbodem in de rest van de Noordzee.

Van boord springen werd via de loodsdeur aan bakboord van het schip gedaan.

Posities van de voor deze studie relevante gebieden en hun gebruiksfuncties (bron: IDONâ&#x20AC;?Integraal Beheerplan Noordzee 2015 Herziening 2013).

Helder water De grote diepte van de Klaverbank (30 tot 50 m) maakt dat de bodem alleen bij zeer zwaar weer door de golfwerking wordt beroerd. Het grind op de bodem is relatief slibarm en het zicht is zo groot dat er tot op een diepte van veertig meter voldoende licht is om de groei van korstvormende kalkroodwieren mogelijk te maken.

de tuin van Eden in de Noordzee In deze oase krioelt het van uniek leven. Tot op 39 meter diepte tiert het zeldzame korstvormende kalkroodwier (vooral Lithothamnion sonderi, maar ook Phymatolithon sp.) er welig tussen de talloze weekdieren, neteldieren, schaaldieren en andere zeedieren. Kalkroodwieren zijn zeewieren die worden gekenmerkt door hun rode of roodpaarse kleur. Hippocampus sep./okt. 2015

Biologie

Foto: www2.units.it.

Reportage

Foto's (2): Peter H. van Bragt.

Steen begroeid met korstvormend kalkroodwier (Lithothamnion sonderi).

Een expeditielid op zoek naar een steen die er in 2011 is gelegd. Steen met beginnende begroeiing, die er 4 jaar eerder, in 2011, is gelegd.

Hippocampus sep./okt. 2015

Greenpeace expeditie Klaverbank mei 2015 Greenpeace organiseerde in april en mei 2015 een tweede expeditie naar de Klaverbank. Greenpeace wou de zevenentwintig stenen terugvinden die ze vier jaar geleden hadden geplaatst in de Klaverbank om te zien wat het effect was op de biotoop en de biodiversiteit. Ze wilden zien wat het effect was van de beperking van de visserij in het gebied. En als laatste: ze wilden de natuurwaarde van de Klaverbank vastleggen, opnieuw bevestigen. Hiervoor is Greenpeace twee keer uitgevaren gedurende telkens een week met de Arctic Sunrise. Tijdens de eerste week werd er met een 'dropcam' en sonar gezocht naar de stenen. Er werd een algemeen beeld van de Klaverbank in zijn geheel gevormd via onderwaterfilmopnames. Ook de duikplaatsen werden dan gedefinieerd. De tweede week was er eentje van hard werken in moeilijke omstandigheden. Er werd gedoken om de stenen te bestuderen, om uitgebreid monsters te nemen, de biodiversiteit werd in kaart gebracht en er werd uitgebreid gefilmd zodat een zichtbaar vergelijk kon aangetoond worden met de situatie vier jaar geleden. Tevens werden er twintig nieuwe stenen op strategische plaatsen geplaatst, met nauwkeurige GPS-lokalisatie. Hiermee kan Greenpeace gedegen informatie aan de Nederlandse staat overhandigen zodat de Klaverbank kan beschermd en beheerd worden, conform de eisen van een Natura 2000 gebied. Greenpeace had hiervoor een ervaren team aangetrokken, bestaande uit een bioloog met grote kennis van de onderwaterwereld in onze contreien. Hij werd bijgestaan door zeven TEC-GUE (Global Underwater Explorers) Divers, die met respectievelijk 32% nitrox en trimix met 50% zuurstof decostages doken. Het duikersteam stond in om lijnen uit te leggen en boeien te bevestigen zodat de bioloog en de fotografen en filmers veilig en efficiĂŤnt hun onderwaterwerk konden verrichten, gaande van monsternames tot zinvol foto-en videomateriaal verzamelen. De Arctic Sunrise was speciaal uitgerust om duikers onder zware omstandigheden veilig te begeleiden, tot een takel toe om de duikers veilig aan boord te halen. En dat was nodig, want de natuur laat zich niet dwingen. De expeditie werd geteisterd door drie zware stormen in een week wat het duiken ernstig hinderde. Maar de doelstellingen werden gehaald. Met vijf duiken en honderd minuten bodemtijd is er een schat aan informatie en fotomateriaal verzameld en zijn er ongeveer zeventig soorten zeedieren gedetermineerd. Deze actie is een zegen voor de Klaverbank, het unieke stuk oerstuk Noordzee: Nederlands laatste wildernis.

CONQUER NEW TERRITORY

SUUNTO D4i THE GREAT ALL-ROUND DIVE COMPUTER The redesigned Suunto D4i comes in a range of fresh colors and with a soft, comfortable silicone strap for that perfect fit. It’s got everything you need – wherever your diving may take you. Check out the new pink and gray editions and find your Suunto D4i at www.suunto.com!

Artemisschelp (Dosinia exoleta).

Foto: Gerrit Beuker.

Foto: G. Beuker.

Foto: M. Mulder.

Een nieuw ontdekte soort: een drie tot vier millimeter grote isopode 'Gnathia dendata'.

Gevlamde tapijtschelp (Polititapes rhomboides). De gezwollen tolhoren (Gibbula tumida).

Foto's (4): Peter H. van Bragt.

Foto: Arjan Gittenberger.

Stevige platschelp (Arcopagia crassa).

Rugstreep oprolkreeft (Galathea intermedia).

Het mosdiertje Cellepora pumicosa.

Foto: Peter H. van Bragt.

Pelikaansvoet (Aporrhais pespelecani).

Gestreepte pegelhoorn (Simnia patula), ook wel eens foutief de Stiefelslak genoemd.

Foto: Arjan Gittenberger.

Een gestreepte pegelhoorn is haar eieren aan het afzetten op een dodemansduim.

Hippocampus sep./okt. 2015

De celwand van kalkroodwieren kan veel kalk bevatten en ze maken daarom vaak een groot deel uit van koraalriffen. Dodemansduim (Alcyonium digitatum), het enige koraal dat wij als duiker in deze contreien kunnen ontmoeten, groeit er tapijtdik. Hallucinant mooi. Heel veel weekdieren vinden hier hun plekje. Zeldzame schoonheden zoals de artemisschelp (Dosinia exoleta), de stevige platschelp (Arcopagia crassa), de gevlamde tapijtschelp (Polititapes rhomboides) en pelikaansvoet (Aporrhais pespelecani) zijn kenmerkend voor het gebied. Helemaal te gek wordt het wanneer je de IJslandse slanke noordhoren (Colus islandicus), de verdikte fuikhoren (Nassarius incrassatus), de van dodemansduim levende gestreepte pegelhoorn (Simnia patula), de gezwollen tolhoorn (Gibbula tumida) en consoorten ontdekt, want zij zijn uniek voor de Klaverbank. Je zal ze nagenoeg nergens anders aantreffen in de Noordzee.

Ook diverse bijzondere soorten zeenaaktslakken zoals de gestreepte knotsslak (Cuthona foliata), en de tot 20 cm grote tritonia (Tritonia hombergii) zijn enkel daar te vinden. De driekleurige knuppelslak (Eubranchus tricolor) is alleen nog maar op de Klaverbank aangetroffen. Mosdiertjes zoals de Cellepora pumicosa leven er zoals ze nergens anders kunnen gedijen. Tijdens de laatste expeditie is er door de bioloog van het team een voor Nederland nieuwe soort ontdekt, een drie tot vier millimeter grote isopode 'Gnathia dendata'. Komt er nog bij dat de Klaverbank wordt doorsneden door een diepe trog, de 'Botney Cut'. Deze trog is zeer visrijk zodat talloze zeevogels worden aangetrokken, evenals bruinvissen, dwergvinvissen en witsnuitdolfijnen. En helemaal uniek: er komen hier geen exoten voor! De Klaverbank, de oorspronkelijke en onbezoeldelde tuin van Eden in de Noordzee, waar vierenveertig procent van de biodiversiteit van de EEZ (zie kader) voorkomt.

Reportage Biologie

Foto's (2): Peter H. van Bragt.

De duikers werden na de duik met een takel aan boord gebracht.

Na de duik werden de duikers liggend op een drijvend 'board' teruggesleept naar de boot.

Greenpeace actie

EEZ Dit is de Exclusief Economische Zone van een land. Een zone die zich tot tweehonderd zeemijl (een driehonderdzeventigtal kilometer) buiten de kust van een bepaalde staat uitstrekt, nog ver buiten de territoriale wateren van de desbetreffende staat. De staat in kwestie heeft rechten tot exploitatie van de zone, onder andere sea mining, visserij en wetenschappelijk onderzoek. Het land moet echter als tegenprestatie de natuur correct beheren in hun EEZ.

Hoe uniek kan een plekje zijn? Ware het niet dat economische honger en laks beleid deze tuin van Eden bedreigt… Hoe kan dat dan? De Klaverbank is toch een Natura 2000-gebied? Met andere woorden, dit gebied zou bescherming moeten genieten van de Nederlandse staat. En dit al sinds het jaar 2000. Helaas, de Nederlandse staat verzandde in oeverloze kafkaiaanse discussies gevoerd door verschillende partijen: de visserij, de gasmaatschappij die aan 'sea mining' wou gaan doen, een maatschappij die grind wou gaan winnen en de natuurbescherming. Een boel tegenstrijdige belangen. Een boel verhitte discussies. Door deze impasse bleef de Klaverbank al die tijd onbeschermd en ging de visserij onverminderd door, zodat delen van dit oorspronkelijk oergebied ten onder dreigen te gaan aan kaalslag.

Hippocampus sep./okt. 2015

In 2011 ondernam Greenpeace actie, zij het op een rustige verantwoorde manier. Greenpeace heeft toen zeventwintig grote stenen gedumpt van natuurlijke grootte en compositie in een klein gebied van de Klaverbank. De GPS coördinaten van de gedumpte stenen waren stuk voor stuk bekend, ook bij de vissers. De stenen dienen in eerste instantie als bescherming van het unieke leven op de bodem tegen de bodemvisserij. Aardig meegenomen is dat de stenen voor extra substraat zorgen. Een kleinschalige actie die in feite op grote schaal had moeten gebeuren door de Nederlandse staat in het kader van de bescherming van Natura 2000-gebieden. De visserij stond op zijn achterste poten en daagde Greenpeace voor de rechter,

maar de Raad van State heeft Greenpeace uiteindelijke in zijn gelijk gesteld. Immers, de Klaverbank is nou eenmaal een Natura 2000 gebied, dat door wetten en conventies moet gerespecteerd en beschermd worden. En uiteindelijk: het gebied behelst slechts tweeëneenhalf procent van de hele Noordzee, die voor de resterende 97,5 % nog steeds mag bevist worden. Het toeval wou dat 'Stichting Duik de Noordzee schoon' net in die periode (in 2011) een duikexpeditie georganiseerd had op de Klaverbank om spooknetten te ruimen en om de biodiversiteit te monitoren. Van deze gegevens kon Greenpeace gebruik maken om een vergelijkende studie uit te voeren. En dat is wat Greenpeace dit jaar heeft gedaan: vier jaar later, in mei 2015.

Exoten De Klaverbank is vrij van exoten. Een uniek gegeven! Exoten zijn soorten die in onze wateren oorspronkelijk niet voorkwamen, maar die door de mens van over de hele wereld zijn aangevoerd en die hier nu overal te vinden zijn en zich hier met gemak kunnen handhaven, behalve op de Klaverbank. Tien procent van de soorten die je als duiker in de Oosterschelde ontmoet zijn exoten. Lijkt je dat weinig? Bedenk dan wel dat die exoten op sommige plaatsen in de Oosterschelde tot negentig procent of meer van de biomassa uitmaken!

Hoe komen die exoten hier? Vooral de internationale scheepvaart is hier schuldig aan: talloze organismen hechten zich vast aan de scheepsrompen en via ballastwater dat geloosd wordt zijn vele 'vreemde' uitheemse soorten in onze kustwateren terecht gekomen. Ook al dan niet opzettelijk uitzetten van 'vreemde' soorten door menselijke activiteit is een grote oorzaak. Denk bijvoorbeeld maar aan de alomtegenwoordige Japanse oester in de Oosterschelde en de Amerikaanse zoetwaterkreeft in onze zoetwaterplassen.

nogmaals vaststellen en bevestigen.

Het onderzoek omvatte dit keer drie doelstellingen, namelijk: • de biodiversiteit op dit moment onderzoeken; • aantonen wat het effect is op de biodiversiteit in een natuurgebied wanneer er een paar jaren geen menselijke activiteit (lees: visserij) is gebeurd; • de natuurwaarde van de Klaverbank

Het loont dus wel degelijk de moeite waard om onze onderwaterwereld respectvol te behandelen en te beschermen in harmonie met de economische belangen. En zeg nu zelf, dat zorgt er tevens onrechtstreeks voor dat wij als duikers nog lang kunnen genieten van onze onderwaterwereld met een grote biodiversiteit. Is het niet daarom dat we duiken? 

Roodgevlekte kroonslak (Doto coronata).

Foto's (3): Peter H. van Bragt.

Dit recente onderzoek heeft alvast boeiende resultaten geopenbaard. De biodiversiteit is op die vier jaar toegenomen. Tot nu toe zijn er al drieënzestig verschillende soorten gedetermineerd. Er zijn nog steeds geen exoten gevonden. En een voor Nederland nieuwe soort werd ontdekt door de begeleidende bioloog, Peter H. van Bragt, de isopode 'Gnathia dendata'.

Driekleurige knuppelslak (Eubranchus cf tricolor). IJslandse slanke noordhoren (Colus islandicus).

Kiki Vleeschouwers

Geschiedenis van de Klaverbank

Toen de ijskap begon te smelten en zich terugtrok ontstond de Noordzee zoals we ze nu kennen. En de Klaverbank is niets anders dan een eindmorene van die gletsjer, sediment dus, afgezet door de gletsjer. Het mariene milieu van de Noordzee

Het sediment bestaat uit grind en zorgt voor de fysische aspecten van het lokale landschap, waar een vrij stabiele temperatuur heerst, met natuurlijke getijden, ver uit de kust, met een stabiel zoutgehalte en relatief helder water. Een echte wildernis, zonder bemoeienis van de mens en met een unieke en oorspronkelijke soortenpopulatie zoals vijftienduizend jaar geleden is ontstaan. Waar kan je dat op het land nog aantreffen?

Grote tritonia (Tritonia hombergii).

Foto: SuperDiverCat.

is dus pas toen ontstaan, na het terugtrekken van de ijskap, na het stijgen van het waterniveau. Een relatief jong milieu dus, maar sindsdien onveranderd, ongerept en stabiel.

Gestreepte knotsslak (Cuthona foliata).

Foto: Peter H. van Bragt.

De Klaverbank ontstond zo'n slordige vijftienduizend jaar geleden, op het einde van het pleistoceen , het einde van de laatste ijstijd in Noordwest Europa. In die tijd stond de Noordzee kurkdroog, was deze een poolwoestijn waarop mammoets en wolharige neushoorns denderden. Daarom kan je er nu in de Noordzee nog fossiele restanten van terugvinden. De mens wandelde rustig van het Europees vasteland naar de Britse Eilanden. De gletsjer van de ijskap reikte ver, tot ver in de Noordzee-poolwoestijn en in het zuiden tot het noorden van België.

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Foto: Nisos Diving.

Reisverhaal

. Foto: Kare

n Doody.

Foto: Peter Ryngae

rt.

Foto: Nisos

Foto: Div

rpioenvis oranje scho scrofa). (Scorpaena

ing Stones

Diving.

Zeevarken,

Hippocampus sep./okt. 2015

De maanvis (Mola

ak (Peltodo

ris atromac

ulata).

Van Leeuw

Benidorm

e Zwer vend draadslak (Cratena . peregrina)

Luipaardsl

Foto: RenĂŠ

Het duiktoerisme van

en.

Op weg naar de duikplaats met de RIB van het duikcenter Nisos Diving.

mola).

In het voorjaar mocht Hippocampus samen met enkele andere grote Europese duikmagazines vanwege de Spaanse Dienst Toerisme een uitnodiging ontvangen voor een 4-daagse duiktrip begin juni 2015 naar Benidorm, ter promotie van het duiken aldaar.

"Niemand?". "Wie wil er nu naar dat uit de 'seventies' versleten Spaans massatoeristisch lelijk trekpleister vol met afschuwelijke hoogbouw, horden dronken en losgeslagen Engelsen, Hollanders en Duitsers, die allen samen nog niet tot 3 kunnen tellen met daar bovenop nog een wilde kolonie Antwerpse Benidorm Bastards?", hoorde je iedereen denken. "Kan er daar trouwens wel echt gedoken worden?", was een schuchtere vraag in een poging om toch maar een uitvlucht te kunnen vinden. "Maar de uitnodiging is volledig gratis op kosten van de Spaanse Staat, vluchten inbegrepen!", probeerde Ivo ons te counteren. Geen reactie. Er waren toch minder erge plaatsen in de wereld om kritisch sceptische redactieleden op strafkamp te sturen? In een vlaag van zinsverbijstering werd ik evenwel plots verblind door aan de vier uiterst fijne oer elementen te denken: een zodiac, Mediterraanse zon, zee en duikbuddies. Wat moet een echte duiker nog meer in zijn sober leven hebben waarbij de duiklocatie dan eigenlijk totaal geen enkel belang speelt? Zonder het te beseffen stak ik daardoor onbewust en geheel opofferend mijn vinger in de lucht tot grote opluchting van mijn

Foto: Diving Stones.

p de maandelijkse redactievergadering van ons bondsblad ontweek iedereen van de redactieleden angstig en afwezig fluitend, met de ogen vluchtend gericht op het plafond, de vraag van onze hoofdredacteur wie zich kandidaat wou stellen om Hippocampus ginds internationaal te gaan vertegenwoordigen vermits hij zelf verhinderd was in die periode. Of werd hij in werkelijkheid mogelijk ook afgeschrikt?

Elephant Cave.

dankbare redactiecollega's, die zich plots gespaard zagen van een mogelijk verplicht Chinees vrijwilligerschap. De vlucht vanuit Zaventem duurde welgeteld amper 2 uur naar Alicante. Aldaar kwamen we van een frisse vochtige Belgische lente terecht in een zonnige zomerse temperatuur van 30°C, waarbij een chauffeur van het gemeentebestuur van Benidorm mij persoonlijk met zijn kleine limousine oppikte om me vervolgens na een korte rit van 30 minuten te stationeren in een reuze building van Hotel Marconforts in een luxe suite op de hoogste (20e) en dus panoramaverdieping van het gebouw met VIP-behandeling en riant uitzicht te midden in het grote centrum van Benidorm. Eigenlijk een uitstekend aangename start ter plaatse hoewel al die typisch stereotiepe wolkenkrabbers aan de Spaanse kust mijn initiële bevooroordeelde gruwel toch niet konden wegnemen. Ik probeerde mijn

uitzicht te veraangenamen en op te smukken door imaginair te denken aan exotische plekken zoals Hong Kong of Rio de Janeiro, wat tot mijn verbazing zelfs een weinig hielp. Beneden in de lobby van het hotel werd ik opgewacht door de uiterst charmante Laura Garcia van de Dienst Toerisme Benidorm, die ons overal zou begeleiden tijdens ons verblijf alsook onder water vermits zij eveneens een duikster bleek te zijn. Verder mocht ik er mijn andere en sympathieke Europese collega/duikjournalisten/ aanstaande duikbuddies begroeten: Jo Caird voor het Engelse duikmagazine 'Diver', Tobias Appelt voor het Duitse 'Unterwasser' en het Zwitserse 'Aquanauten' en ten slotte Joël Ingalaturre voor het Spaanse 'Revista Buceadores'. Tot mijn grote verbazing was er geen Hollander present voor 'Duiken' maar ik vernam dat die later op het jaar zou mogen afzakken. Er zijn dus toch nog zekerheden in het leven. Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Reisverhaal

En het duikteam van Nisos Diving.

g Stones.

nidorm yline van Be angen rsleten sk en en verv ok De oude ve br ge af atig lm se . el st uw wordt ne hoogbo we moder door nieu

Foto's (3):

Bert Jansse

Foto: Bert Janssens.

nter Divin

ns.

Het duikce

Benidorm

Na een eerste kennismaking te voet door het centrum van Benidorm met zijn twee grote stranden (Levante en Poniente) kregen we in één van de bekendste en culinair uiterst verfijnde tapasbars een grote algemene briefing over ons 4-daags programma en info aangaande deze giganteske badplaats. Benidorm wordt jaarlijks overspoeld door ongeveer 5 miljoen toeristen en alles is er mogelijk. Waarom dan eigenlijk nog promotie maken en zeker voor wat betreft duiken, was mijn eerste kritische vraag. Zonder blikken of blozen gaf Laura oprecht toe dat de Spaanse lokale overheid al het mogelijke doet om van haar hierboven geschetst jarenlang stereotiep kwalijk imago af te raken door ook de oude versleten 'skyline' van Benidorm af te breken en op te smukken met nieuwe moderne hoogbouw als een ware facelift. Toegegeven, er zijn nog altijd diverse ho-

Hippocampus sep./okt. 2015

Island.

tels waar vele buitenlandse toeristen aan dumpingprijzen van amper 500 euro zich gedurende 3 weken 'all-in' vol kunnen stoppen met eten en drank van de laagste kwaliteit zonder gedurende al die tijd zelfs het hotel te verlaten omdat alles er voor hen binnenin voorzien is en zij eigenlijk compleet niet in Spanje geïnteresseerd zijn behoudens dan in haar stralende zon. Zij hoeven daar ook verder geen enkele kostbare euro extra te spenderen tot groot ongenoegen van de lokale horeca, die wel lekkere en goede kwaliteit tracht te brengen maar dan uiteraard verwikkeld zit in een onderlinge concurrentieslag om de laagste prijzen. Dit laatste is volgens Laura dan toch een pluspunt om (duik)toeristen met smaak en geld te lokken.

gebieden die we na de lunch al per boot even gingen verkennen onder een staalblauwe hemel met prachtige namiddagzon, waarbij de Middellandse Zee er als een compleet rustige spiegel bij lag zonder enig zuchtje wind. De vakantiesfeer zat er meteen in hoewel we daar dus gekomen waren om te werken voor onze tijdschriften. Het zouden mijn allereerste niet recreatieve 'werkduiken' worden met de zodiac als mijn kantoor, een zeer eigenaardig maar fijn gevoel.

Het duiken zelf concentreert rond Benidorm Island – een klein onbewoond eilandje dat zich op 10 minuten varen midden in de baai bevindt – en het natuurpark Sierra Helada, net boven Benidorm, twee

Diving Stones is gevestigd in de centraal gelegen jachthaven, welke je niet kan missen door haar vlagembleem dat Benidorm Island afbeeldt met daarop de wereldbekende Andy Warhol-tong van Mick Jagger.

Benidorm kent twee duikcenters: Diving Stones en Nisos Diving, die we elk een dag voor telkens twee duiken zouden uittesten te beginnen vanaf de volgende morgen om 9.00 uur.

Foto: Marc Gimenez.

Witte gorgoon met een duiker op de achtergrond.

RUBA

DUIKEN op One Happy Island,

Aruba is een prachtige bestemming als je van duiken houdt. De onderwaterwereld op Aruba is rijk aan allerlei soorten bontgekleurde tropische vissen, zoals blauwe papagaaivissen en koffervissen. Ook vind je er zeeschildpadden, zeepaardjes en kleurrijke koralen.

Tevens is Aruba de topbestemming voor wrakduiken. Je vindt er zelfs het grootste scheepswrak van het Caribisch gebied: de Antilla. Voor de kust, op bereikbare afstand, liggen diverse andere scheeps- en vliegtuigwrakken. Bij tal van duikscholen op Aruba kun je uiteenlopende duikpakketten reserveren en worden diverse cursussen aangeboden.

Talk of the Town Talk of the Town is een intiem boetiek hotel gelegen aan de rand van Oranjestad en niet ver van de luchthaven. Op 150 meter ligt het witte zandstrand, waar ook de Diveshop van S.E.Aruba is gevestigd. Het centrum van Oranjestad ligt op 1 km. loopafstand waar winkels, restaurants en uitgaansgelegenheden volop aanwezig zijn. De Standard kamers zijn aan de straatkant gelegen en beschikken over airco, gratis Wi-Fi, koelkastje, magnetron en twee 2-persoonsbedden.

Een 9-daags DUIKPAKKET boekt u al v.a. € 1.489,00 p.p. Het pakket is inclusief:  een KLM-vlucht Amsterdam – Aruba v.v. (incl. alle taxen en toeslagen) Vertrek vanaf Brussel tegen bijbetaling mogelijk.  7 nachten in een Standard kamer  Ontbijt  6 bootduiken bij S.E.Aruba Fly ’n Dive (toeslag 12 bootduiken: € 167,00 p.p.)  Transfer luchthaven-hotel v.v en host-service  Exclusief: administratiekosten en bijdrage Calamiteitenfonds (totaal € 22,50 per boeking). Bellen: +31 53 3030012 | Mailen: info@abctravel.nl | Bezoeken: De Klomp 120, 7511DJ Enschede

Informeer ook naar de aantrekkelijke aanbiedingen van duikreizen naar Bonaire en Curaçao of bezoek onze website:

www.abctravel.be

Reportage De eigenaar blijkt immers een enorme fan te zijn van de Rolling Stones. Het betreft een kleine maar goed uitgeruste houten barak, waar je naast de huur van duikmateriaal ook de keuze hebt om te duiken met 12- of 15-liter stalen flessen. Zij houden zich ook met jeugdduiken en initiaties bezig. Zelfs niet-duikers kunnen er duiken! Zij hebben speciale Sea Trek-duikhelmen ter beschikking, die 36 kg wegen, waarmee je te voet zonder vinnen in badpak onder water op luttele meters diepte langs een gefixeerde reling, die je met de hand vasthoudt en begeleid door een duiker, een wandeling kan maken. Om te ademen krijg je lucht langs een op de helm aangekoppelde slang binnen. Dit is mogelijk voor mensen tussen 8 en 80 jaar en kan ook samen met de familie. Je moet zelfs niet kunnen zwemmen. Haar en aangezicht blijven droog en je bril of contactlenzen kan je blijven dragen. Het systeem werd in Californië ontwikkeld en is eigenlijk de moderne luchtige badpakversie van de vroegere loodzwaar bepakte professionele helmduikers. Met een RIB vertrokken we voor een 15 minuten durende vaart naar Sierra Helada National Park. Dat bestaat uit een hoge, lange rotsformatie, die steil boven de zee uitkomt. Aldaar heb je Elephant Cave, een onderwatergrot aan een stuk rots, die met wat moeite en enige fantasie lijkt op de kop van een olifant. De grot is niet al te breed of diep en ze mondt uit in een afgesloten zaal met wat druipstenen, waarin je vrij kan ademen. Aldaar tussen de spleten had zich een grote conger verstopt, die in het donker wat verbaasd was door plots geconfronteerd te worden met al dat felle licht van onze zes duiklampen. Uit de grot gekomen, gingen we verder naar een andere grot, Dwarf Cave genaamd. Het landschap is schraal begroeid en er is heel weinig vis. Vervolgens bereikten we eerst een hoge en fel begroeide wand. Daar konden de spelen beginnen vermits mijn Engelse buddy Jo Caird en ik deze aan een grondige inspectie met onze lampen gingen onderwerpen. En ja, deze grot zat vol met diverse kleine naaktslakjes van alle pluimage, witte, purperen, blauwe enz. ongelooflijk prachtig. Onze competitie om ter meeste vinden was op de duur zelfs niet leuk meer. Dwarf Cave was zoals de naam voorspelde

Hippocampus sep./okt. 2015

Een onderwaterparcours leidt je rond over de zeebodem.

erg klein maar had toch nog plaats voor bewoning door een eenzame Brotula barbeel en een piepklein schorpioenvisje. Na 60 minuten in een reeds aangename voorjaarswatertemperatuur van 23°C beëindigden we deze duik. Een beetje verder ankerden we opnieuw, maar thans aan Mediana Island, een piepklein eilandje, dat we onder water helemaal rond zouden verkennen. De start bevond zich boven een enorme weide van zeegras. Hier zat wel redelijk wat leven. Ontelbare juffertjes en diverse soorten doraden opgesmukt door vele kleurrijke lipvissen. Op diepte troffen we een grote Peltodoris atromaculata aan. Deze zeenaaktslak is beter gekend als de luipaardslak of 'Swiss cow' slak. Ons exemplaar was meer dan een vuist groot. Ze komt in de Middellandse Zee heel veel voor en is opvallend gekenmerkt door een wit lichaam met donkerbruine cirkelvormige plekken. Plots wees onze duikgids geëxciteerd naar de blauwe verte, waaruit schimmen tevoorschijn kwamen: een school van een

Foto: Karen Doody.

Reisverhaal

Een school barracuda's.

70-tal barracuda's, die in hun gekende cirkelformatie opdook en welke we tot vlakbij konden benaderen. Prachtig! Onze veiligheidsstop deden we onder het waakzaam oog van een grote octopus. Dit was dus eigenlijk helemaal geen slechte duik. Terug aan wal werden we opgewacht door de Spaanse televisie aan wie Joël Ingalaturre namens onze delegatie een interview diende te geven. Onze Europese inspectieronde was dus niet onopgemerkt voorbijgegaan, te meer daar de plaatselijke sociale media via Facebook ook fel hierover lieten horen via onder meer de toeristische diensten van Costa Blanca, Visit Benidorm en de twee duikcentra, waarna onze tijdschriften het dan ook internationaal begonnen over te nemen. Na een uitstekende pijlinktvislunch in een typisch visrestaurant in de jachthaven zouden we het wijngoed Mendoza voor een proeverij gaan bezoeken. Ik vermeld deze tussenstop toch omdat hij onverwacht

duikgerelateerd bleek te zijn. De sympathieke grootvader-eigenaar vertelde ons immers dat één van zijn afnemers/groothandelaars zijn wijnen een weinig verder op een speciale manier bewaart met name op de bodem van… de zee. Een procedé waarover ik toevallig juist enige tijd eerder in België een reportage had gelezen. De volgende duikdag was het de beurt aan Nisos Diving, welke buiten de jachthaven gevestigd is maar er mee in verbinding staat via een jeep om de duikers en het materiaal te vervoeren om vandaar eveneens met een RIB te vertrekken, thans naar Benidorm Island in het midden van de baai gelegen. Hun bekendste duik is op het zuidelijk deel, La Llosa genaamd, een rotsformatie op de zeebodem. Hier kan je wat diepte vinden in het donker blauwe glasheldere water, waar je al eens dolfijnen kan ontmoeten, adelaarsroggen of zelfs een maanvis (Mola mola) die zich traditioneel op zijn zij even aan het wateroppervlak komt verwarmen

aan de zonnestralen. Er werden hier vorig jaar zelfs zeepaardjes gespot, wat een week later na mijn terugkomst door een knalgeel exemplaar toch opnieuw bevestigd werd door achterna komende Facebookberichten. Het onderwaterreliëf tussen hoge rots pieken en de begroeiing deden me sterk denken aan de Spaanse duikbestemming bij uitstek met name L'Estartit. Ook waren er wolken vis aanwezig zodat er mogelijk actie kon verwacht worden. Op ongeveer 30 m diepte tussen wat kloven troffen we onderaan een spleet een Mariabeeldje als bid- of gedenkplaats aan dat bewaakt werd door een knalrode grote schorpioenvis. De kleuren waren prachtig met de zonnestralen en speling van het water. Ook hier was er een grote wand die vol met naaktslakken bevolkt was evenals een kleinere luipaardslak. Terug boven op het plateau op ongeveer 10 m diepte hielden vele doraden en snappers zich actief bezig terwijl diverse kleine pelotons barracuda's ertussen hevig pa-

Foto: Diving Stones.

Foto: Ivo Madder.

Langoest.

Een vriendelijk murene.

trouilleerden. Dit was werkelijke 'fun' die je niet onmiddellijk zou verwacht hebben in Benidorm tot grote tevredenheid op het laatst van een verscholen murene, die zag dat we het goedvonden. Tijdens zulk intens moment begrijp ik perfect de aparte kleinere categorie van duikers die toch liever in de Middellandse Zee gaan duiken dan in de door allen geprezen en gereputeerde koraal- en visrijkgekleurde Rode Zee. Op Garbi deden we nog een tweede zeer ondiepe duik vlak tegen het eiland in een immens groot aquarium met kleine vis. Met iedereen terug veilig aan de kant kon de Europese Bonte Avond voor duikjournalisten beginnen, waarbij voor één keer eens niet het bekende San Miguel als lokaal bier aan een grondige keuring werd onderworpen maar wel het even vermaarde Mahou. Deze uitnodigingstrip werd de volgende dag afgesloten met een mooie jeeprit door het achterland met de naar tijm, rozemarijn, wilde salie, … en de fel geurende heuvels van Benidorm, waar wandelen, mountainbiken en klimmen veel potentieel Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage

Vlnr: Bert Janssens, JoĂŤl Ingalaturre, Laura Garcia, Tobias Appelt en Jo Caird.

in zich hebben met prachtige vergezichten en zelfs watervallen. Als conclusie kunnen we stellen dat Benidorm weliswaar op zich niet moet beschouwd worden als een grootse duikbestemming, daar zijn trouwens het aantal duikplaatsen te beperkt voor. Maar als je om andere redenen ginds in of rond Benidorm verblijft, moet je er zeker eens gaan duiken want dan loont het wel echt de moeite. Vergeet dus nooit je CMAS-kaartje mee te nemen, welke je trouwens eigenlijk altijd en overal standaard verplicht op zak zou moeten hebben.

Tot slot zijn wij de Spaanse Staat zeer dankbaar voor deze heel aangename alsmede prachtig georganiseerde en uiterst verzorgde werktrip. Zulke internationale uitnodigingen blijven immers altijd welkom in het kader van onze objectieve duikverslaggeving en informatieverspreiding. ď&#x20AC;ź

Bert Janssens

Bij de lokale horeca kan je lekker eten.

Foto: Bert Janssens.

Foto: Diving Stones.

Reisverhaal

Info op Facebookpagina's: DD Visit Benidorm. DD Diving Stones. DD Nisos Diving.

ADVERTENTIE

Ontdek ons volledige aanbod op

www.travelandjoy.be 140 TCTS adv Merksem.indd 1

Hippocampus sep./okt. 2015

15/05/15 11:34

Watersportcentrale N.V. Meer dan 45 jaar HET adres voor al uw duikmateriaal, boten & motoren. Waar service het beste product is! Rozenkranslaan 93-97, 3600 Genk +32 (0)89 30 38 89 | www.watersportcentrale.be

G KORTIN G R O EP S S R E UIK VOOR D

Nemo Dive Club & Hotel & Safari’s Bert en Sofie Red Sea Egypt -Safaga

PROMOTIE! WINTER/ZOMER TWEEDE DUIKER GRATIS! Tel.: 00 20 (0) 100/36 48 708 en 00 20 (0) 100/11 37 707 - info@nemodive.com -

www.nemodive.com

VOOR AL JE DUIK- EN SNORKELMATERIAAL www.desportduiker.be

Xpl re Diving .be

www.

Duikcentrum

“Net dat tikkeltje meer”

Hippocampus sep./okt. 2015

Reportage Biologie

Sterke geluidsgolven

Foto: @Westermeerwind.

onder water niet dodelijk

Een metalen funderingspaal wordt in de zeebodem geheid.

Een uniek experimenteel veldonderzoek in een marien Belgisch windmolenpark toont aan dat sterke onderwatergeluidsgolven niet dodelijk zijn voor geluidsgevoelige vissoorten (jonge zeebaars).

et bouwen van windmolenparken op zee houdt in dat er ettelijke metalen funderingspalen in de zeebodem worden geheid (gehamerd). Vissen in de wijde omgeving van de mariene bouwplaats worden dan blootgesteld aan sterke geluidsgolven. Wegens de intensiteit van het geluid en het feit dat vooral jonge vissen niet snel wegzwemmen van gevaar, werd tot nu toe aangenomen dat bepaalde delen van de vispopulatie in de buurt van de hei-locaties negatieve of zelfs dodelijke effecten zouden oplopen. Een reeks zorgvuldig uitgevoerde experimenten van het Instituut voor Landbouw â&#x20AC;&#x201C; en Visserijonderzoek (ILVO) in samenwerking met de Universiteit Gent en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen bewijst echter dat er zelfs vlakbij het heien geen sterfte optreedt bij jonge zeebaars.

Hippocampus sep./okt. 2015

onderwatergeluid en nood aan veldexperiment Het onderwatergeluid nabij een paal die in de zeebodem wordt geheid bedraagt meer dan 200 decibel. Geluid gedraagt zich anders in het water dan in lucht en juist daarom vermoedden de wetenschappers belangrijke gevolgen voor zeedieren en dus ook vissen, als gevolg van het heigeluid. Onderzoek naar de effecten van heigeluiden op (jonge) vissen was tot nu toe vooral gebaseerd op wiskundige modellen en op experimenten in speciaal daarvoor ontworpen akoestische kamers waarin de hamergeluiden zo goed als mogelijk werden nagebootst. De resultaten van een aantal van deze studies wezen al in de richting van beperkte effecten van heien op de vissengezondheid.

Het is de eerste keer dat de laboratoriumresultaten nu via veldexperimenten zijn gecheckt en bevestigd. Met de medewerking van de constructiebedrijven Northwind NV en GeoSea NV (zij bouwen het windmolenpark op de Lodewijkbank in het Belgische deel van de Noordzee) hebben de onderzoekers in de zomer 2013 van op een heiplatform unieke veldexperimenten kunnen uitvoeren, die alle onder toezicht stonden van een wetenschappelijke ethische commissie.

opzet en resultaten Als vissoort om te observeren selecteerden de onderzoekers zeebaars. Dat is een commerciĂŤle soort die beschikt over een zwemblaas, in tegenstelling tot bijvoorbeeld platvissen als tong, schar, schol. De al dan niet aanwezigheid van een zwemblaas bepaalt de gevoeligheid van de vis voor drukveranderingen, waaronder veranderingen in geluidsdruk. Tijdens de experimenten werden zowel geluidsapparatuur als jonge vissen, meer bepaald zeebaarzen van 60 en 120 dagen oud, in een metalen kooi met waterzakken vanaf het heiplatform neergelaten tot 2,5 meter onder het wateroppervlak en op slechts 45

Foto: Jan Oelker/Repower.

Foto: René Van Leeuwen.

werd geheid gebeurde de vergelijking met gelijk samengestelde groepen jonge baars, die op dezelfde plek en even lang werden neergelaten. Uit een vergelijking van blootgestelde en niet-blootgestelde groepen bleek dat er geen verschil was in sterfte vlak na het experiment, en ook niet na twee weken opvolging van de vissen in aquaria. De onderzoekers concluderen dat zelfs in het ergst denkbare scenario, vlakbij het heien, en met uiterst geluidsgevoelige vissen (en leeftijden), de geluidsimpact helemaal niet zo ernstig is als oorspronkelijk gedacht. Het onderzoek naar dodelijke gevolgen is een belangrijke eerste stap. In een tweede stap kan er verfijnd worden naar verwondingen, gedragsveranderingen en stress bij vissen.

Boven: Een jonge zeebaars. Onder: Tijdens de bouw van een windmolenpark ervaart het onderwaterleven sterke lawaaihinder.

toepassing mogelijk De resultaten van het experiment op zee bevestigen grotendeels wat men vaststelde via labproeven uitgevoerd met nagebootst geluid in geluidskamers. (Goedkopere) experimenten in dergelijke geluidskamers kunnen dus voortaan

meter van een te heien paal. Dit werd herhaald bij vier afzonderlijke palen, steeds met andere vissen. De vissen werden op die manier blootgesteld aan het geluid van meer dan duizend heiklappen of hamerslagen. De geluidsmetingen toonden aan dat de vissen tijdens het heien pieken in geluidsdruk van 210 decibel rond zich kregen, bij frequenties van 125 tot 200 Hertz. In de tussenperiodes waarin niet

als betrouwbaar worden beschouwd. Dat is van belang voor toekomstige studies van geluidsimpact op zee. De veldexperimenten zoals hier uitgevoerd door ILVO waren namelijk logistiek en financieel uitdagend. ILVO meent dat de nieuwe kennis over de effecten van onderwatergeluid kunnen dienen om maatregelen rond dierenwelzijn en het beschermen en voortbestaan van vispopulaties (en de daarbij horende visserij) te verfijnen. Er kunnen adviezen worden geformuleerd om drempelwaarden vast te leggen voor onderwatergeluid in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie. Deze waarden geven aan vanaf welk niveau onderwatergeluid schadelijk is en vanaf wanneer er dus maatregelen nodig zijn om schade te vermijden of activiteiten/werkmethodes te verbieden. Over deze experimenten en de resultaten van de meting van geluidsimpact in het windmolenpark is een wetenschappelijke publicatie verschenen in Plos One op 2 oktober 2014 (www.plosone.org/article/ info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal. pone.0109280). 

Greet Riebbels, communicatie ILVO

ADVERTENTIE

Uw advertentie hier? publiciteit@nelos.be Advertentietarieven: www.wiki.nelos.be/index.php/hippocampus

Poseidon Diving Team Grootste online shop van België

Verdeler van alle grote merken tegen de laagste prijs

poseidondivingteam.com Tel. +32 (0) 54/32 62 82 Hellestraat 63 - 9400 Appelterre (Ninove)

Hippocampus sep./okt. 2015

Close-up NELOS-fotograaf In de kijker

Californische

zeeho

Spelenderwijs.

Lingcod met ee

n visje in zijn be

Klipvis.

Hippocampus sep./okt. 2015

Zeenaaktsla

Naam Gino Symus

Brevet/titel

2*Duiker

Fotografiebrevet Club

Autodidact

KDS (Kempische Duikschool)

Duikt sedert Aantal duiken

1997 2.400

Aantal fotoduiken Duikplaatsen

2.200

Zeeland, Indonesië, Filipijnen, Egypte, Thailand, Zuid-Afrika, Californië, Canada, Mexico, Spanje, Noorwegen, Schotland, Kroatië, Frankrijk, Mozambique, Bonaire.

ond.

Red Roman.

Camera

Canon EOS 40D en Canon EOS 7D

Behuizing Lenzen

Hugyfot Macro 60 mm, Macro 100 mm, Sigma 17-70, Tokina 1017, Nauticam SMC-1 met multiplier

Flitsen

4 x Inon Z-240

Website

www.ginosymus.be Pladijs gereed om

Zeepaardoogje

weg te zwemme

Snapper.

Vlokreeftjes op een pennenschaft.

Sepia die eieren afzet.

Hippocampus sep./okt. 2015

NELOS-boetiek

Alle artikelen kunnen besteld worden bij de regionale verantwoordelijken of kunnen rechtstreeks afgehaald worden in het Duikershuis (na telefonische afspraak).

Badge Assistent-Instructeur € 5,00 – Badges CMAS 1*I, 2*I of 3*Instructeur € 3,00 – Badge Duiker-Hulpverlener € 3,00 – Badge NELOS 1*Instructeur of NELOS 2*Instructeur € 5,00 – Balpen Jeugdduiken € 2,00 – BEFOS geborduurde badge € 10,00 – BEFOS zelfklever € 2,00 – Boek 'Fauna en Flora' € 29,50 – Boek 'Fauna en Flora' + kaart 'Fauna en Flora' € 31,00 – Kaart 'Fauna en Flora' € 5,00 – Boek 'Onderwaterfotografie' € 19,50 – Boek 'Specialisatie Onderwaterbiologie' € 20,00 – Brevetkaart 2*D € 3,00 – Brevetkaart 3*D € 3,00 – Brevetkaart AI € 3,00 – Cursus Gas Blender € 12,00 – Cursus Gevorderde Nitrox-Duiker € 25,00 – Documentenmap 260

TROUW

WORDT BELOOND Nieuwe NELOS-stickeractie

mm hoog op 210 mm breed € 22,00 – Documententas € 7,00 – Documententas 1*D (gevuld) € 40,00 – Dossier Oriëntatie onder water € 8,00 – Dossier Uitloding en loodreflex € 6,00 – Dossier Droogpakduiken € 10,00 – Duikboek € 20,00 – Duikboek jeugd 'Het blauwe paspoort' € 6,00 – Logboek Jeugdduiken € 6,00 – Medische fiche volwassene € 3,00 – Medische fiche jongen € 3,00 – Medische fiche meisje € 3,00 – NELOS-cursus Theorie sportduiken (2-delig) € 40,00 – NELOS-cursus Duiker-Hulpverlener € 10,00 – NELOS-cursus 1*D 'Duiksport ook voor jou!' € 15,00 – NELOS-cursus biologie € 10,00 – NELOS-cursus OW-Videografie € 25,00 – NELOS-Infomap € 10,00 – NELOS-Infomap Technisch Duiken € 10,00 – NELOS-muts blauw € 12,00 – NELOS-straps (sleutelhanger) € 2,50 – NELOS-pull met korte zip donkerblauw € 30,00 – NELOS-strandlaken € 20,00 – NELOS-vest zwart € 80,00 – NELOS-zelfklever € 1,00 – NELOS-pet € 12,00 – Polo vrouw blauw € 25,00 – Polo man rood € 25,00 – Polo donkerblauw man/vrouw € 25,00 – Zwarte sweater met kap unisex € 30,00.

Hippocampus sep./okt. 2015

De stickeractie waarbij de duiker met een NELOS-zelfklever op zijn auto beloond werd met een cadeaubon, werd sinds Hippocampus van jan./feb. 2015 vervangen door een stickeractie op de duikfles. Voor meer informatie zie blz. 90 in Hippo nr. 252. De winnaars van deze periodiek vind je elders in deze Hippo. 

BEFOS

NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Karl Van der Auwera Lintsesteenweg 176 - 2570 Duffel Gsm 0486 89 76 67 (afhalingen na telefonische afspraak) boetiek@nelos.be Rekening boetiek: KB 401-6513621-89 Regionale verantwoordelijken ANTWERPEN: NELOS Duikershuis Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be ANTWERPEN: Frederik RAUSENBERGER Brandheide 2 - 2880 Bornem Gsm 0492 97 65 64 boetiekantwerpen@gmail.com

Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw

BRABANT: Tiny HEREMANS Janseniusstraat 41 - 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be OOST-VLAANDEREN: Mark BULTE Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be WEST-VLAANDEREN: Isabel NEYRINCK Odiel Spruyttestraat 22 - 8870 Izegem Gsm 0478 97 32 69 (na 19.30 u) boetiek.wvl@nelos.be LIMBURG: Stefan PAAS Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm: 0475 76 10 11

Voorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel.02 649 57 95 – bo16@skynet.be Mede-Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Bestuursleden: Robert Henry Av. Doct. Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Tel. 02 653 95 71 – henry.robert@skynet.be Jean-Robert Delobbe Avenue Napoléon 20 – 1420 Braine-l'Alleud Tel. 02 384 86 56 – tresorier@lifras.be Vincent Leroy Kievitlaan 214 – 1800 Vilvoorde Tel. 02 465 75 21 – vince.cas@skynet.be Ivo Hubert Stijn Streuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Herwig Van Cotthem Serigiersstraat 24 – 2020 Antwerpen Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be

Interessante lectuur

Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

voor in de boekenkast.

BEFOS-secretariaat: Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be

En je geld is goed gespendeerd.

Cursus Gevorderde Nitrox-Duiker € 25,00

LIFRAS

r s

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Sous-Marines asbl Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques

Président: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel.02 649 57 95 – bo16@skynet.be Vice-président: Jean Moiny Rue Marexhe 23 a – 4530 Villers Le Boullet Gsm 085 21 36 28 – moiny.jean@skynet.be

Trésorier: Jean-Robert Delobbe Avenue Napoléon 20 – 1420 Braine-l'Alleud Tel. 02 384 86 56 – tresorier@lifras.be Administrateurs: Albert Bastin Rue André Renard 25 – 4020 Montegnée Tel. 071 43 54 91 – a.bastin.lifras@gmail.com Robert Henry Av. Doct. Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Tel. 02 653 95 71 – henry.robert@skynet.be Marc Hiernaux Rue des Alliés – 1190 Forest Gsm 0477 22 78 96 – marc.hiernaux@skynet.be Vincent Leroy Kievitlaan 214 – 1800 Vilvoorde Tel. 02 465 75 21 – vince.cas@skynet.be Marc Lycops Rue Puccini 104 – 1070 Anderlecht Tel. 02 523 60 57 – 12958@lifras.be

Cursus Duiker-Hulpverlener € 10,00

Secretariaat: Katia Van De Veegaete Muriel Van Blommen Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72 katia@lifras.be – muriel@lifras.be

Dossier Droogpakduiken € 10,00

Hippocampus sep./okt. 2015

Webdiving

Voortstuwing Enkele dagen geleden stond ik op de rand van een krater. Voor mij lag het diepste meer van de USA. Hoewel het water zeer helder en aanlokkelijk is, mag je hier niet duiken. Ze kampen met een exoot die amper een paar honderd kilometer verder woont. Een zoetwaterkreeft, die in dit meer verzeild is geraakt, heeft een zware slag toegebracht aan de endemische salamander. Om verdere, onvrijwillige overdracht van vreemde soorten te vermijden, werd duiken verboden. Dit feit maakt het meer echter niet bijzonder, wel zijn creatie. Het ontstond door een vulkanische explosie waardoor de enorme berg erboven implodeerde. De explosie was zo krachtig dat ondanks de tonnen rots die in het gat verdwenen het resulterend meer nog steeds een diepte van bijna 600 meter heeft. Explosieve kracht onder water hebben we als duiker niet nodig, maar voortstuwingskracht wel. Meestal gebruiken we daarvoor onze vinnen, maar soms is een extra zetje meer dan welkom. Het concept van een standaard 'Diver Propulsion Vehicle' (DPV) is een waterdichte cilinder met een motor die een schroef aandrijft en bevoorraad wordt door een oplaadbare batterij. Als duiker controleer je op één of andere manier de snelheid en de richting van de stuwkracht. Op het internet vind je tal van sites en filmpjes van dergelijke toestellen in allerlei prijzen en uitvoeringen. De meest complete modellen vind je voor militaire toepassingen op bijv. http://stiddmil.com. Als het concept van een DPV zo eenvoudig is, dan mag je op het net tal van doe-het-zelfmodellen verwachten. Het resultaat van een dergelijke zoektocht valt

Hippocampus sep./okt. 2015

tegen. Het blad 'Popular Mechanics' heeft al in 1974 een editie waarin de bouw van een DPV uitgelegd wordt. Het is een houten model maar misschien kan het met moderne technieken verbeterd worden. Als je het wil bouwen, lees dan de editie van juli 1974 op Google Books (https://books.google. com) of de uitleg op de site www.digitalmarketingusa.com. Op deze site vind je eveneens plannen voor andere modellen en zelfs voor duikboten.

Natuurlijk kan je modernere versies vinden op YouTube. Een filmpje uploaden van de bouw van je creatie is zeer populair. Hoewel zo'n filmpje maken gemakkelijk gaat, ben je er als zelfbouwer niet veel mee. Ja, je krijgt een goed idee van hoe het ding er uit moet zien en zelfs hoe het werkt, maar om het na te bouwen heb je meer nodig dan een kortfilm. Toch even piepen op www. youtube.com/watch?v=918ZgBbUId0. Het geheel wordt goed uitgelegd, maar ik betwijfel of je het model aan de hand van de film zal kunnen maken. De plannen kan je wel vinden op een Russische site – vraag me niet waarom dat zo is –, maar de URL daarvan past niet in een paar lijntjes tekst. Als je geïnteresseerd bent, dan kan ik je die bezorgen. Een creatief model gebouwd in een garage is te vinden op www.youtube.com/ watch?v=COJwPBLs3ng. De bouwers concentreerden zich voornamelijk op de vorm en gingen het probleem van de waterdichtheid van de schroefas uit de weg door kant-en-klare motoren te gebruiken.

Toch nog een leuk ontwerp. Een zeer professioneel uitziende site voor tal van duik doe-het-zelf projecten kan je vinden via http://subsurfacetech. synergize.co/. Alle projecten worden zeer goed uitgelegd en de verschillende keuzes worden goed verklaard. Je vindt er zeer gedetailleerd plannen en schetsen, alsook foto's van de verschillende tussenstappen. De projecten vergen echter een grote vaardigheid en zijn dus niet voor beginners.

Een variant die iets van het normale afwijkt, wordt aangeprezen op de website http:// pegasusthruster.com/. Hierbij wordt het voorstuwingselement op de rug van de duiker gemonteerd. Door deze constructie heb je als duiker je handen vrij en benadert het gebruik het 'vliegen onder water'. De volgende stap is volgens mij een volledige integratie met de SCUBA-uitrusting. Vandaag ben ik voor de eerste maal tijdens onze trektocht onder de zeespiegel gaan vertoeven. Iets meer dan 85 meter onder atmosferische omstandigheden en zonder voortstuwing. Het gebeurt niet elke dag dat je vanop die diepte naar boven kijkend zicht op het zeeniveau hebt. Maar voor het schrijven van deze webdiving moest ik op het droge blijven. Tot de volgende editie.

 Patrick Van Hoeserlande

Lopende Agenda

Zie ook: http://bit.ly/NELOS-agenda

Oktober 2015

November 2015

01 Cursus OW-fotografie Niv. 1 (theorie)

01-05 Zeestage te Boulouris 05 Cursus OW-fotografie Niveau 2

Locatie: Zwembad 'De Kupe', Diksmuide

Organisatie: BRAVOS Info: www.bravos-vzw.be

13 Kerstduik Manta – OVOS

Info en inschrijving: 0496 98 05 98

Organisatie: ACAVOS

Locatie: Blaarmeersen, Gent

stijn.boussemaere@telenet.be

Cursusdagen: 5, 12, 16 en 26 november 2015

Van 12.30 tot 18.00 u

Info en inschrijving: yteughels@skynet.be

Inschrijven: dorine.neirynck@telenet.be

03-04 Shoot-out fotowedstrijd Organisatie: NELOSAC Locatie: Put van Ekeren Info en inschrijving: comp@nelos.be

03-04 OVOS-proevenweekend Locatie: Scharendijke Info: www.ovos.be

04 BRAVOS-proevendag 'Alle brevetten'

0479 43 68 66

07 Proefexamen 1*Instructeur Organisatie: AVOS Locatie: Huis van de Sport – 19.45 u Info: www.avos.be

12 Instructeursvergadering BRAVOS Locatie: Herberg 't Huis, Provinciebaan 18,

Locatie: Barrage l'Eau d'Heure

3110 Rotselaar

Info: www.bravos-vzw.be

Info: Tiny Heremans – tiny@poseidon.be

04 Beker van het Zilvermeer (Mol)

14-15 TekDive15

Januari 2016 15 Limiet inschrijving theorie 2*I 15-16 Examen theorie 3*I 23-31 boot Düsseldorf Info: www.boat-duesseldorf.com

Februari 2016 05 Examen theorie Duiker-Hulpverlener

Info: www.vinzwemmen.be

Locatie: Ter Elst Congrescenter, Edegem

Locatie: zowel te Gent als te Leuven

Contact: karel.jordens@telenet.be

Info: www.tekdive-europe.com

Aanvang: om 20.00 uur stipt.

06 Cursus OW-fotografie Niv. 1 (praktijk) Locatie: Zwembad 'De Kupe', Diksmuide

16 Limiet inschrijving examen 3*I 17 Schijnexamen 1*Instructeur

RU Gent, K.L. Ledeganckstraat 35, Auditorium 2 (faculteit Wetenschappen).

Info en inschrijving: 0496 98 05 98

Organisatie: BRAVOS

KU Leuven, Minderbroederstraat 12,

stijn.boussemaere@telenet.be

Verantwoordelijke: Tiny Heremans

Auditorium AZC, (faculteit geneeskunde).

Info: www.bravos-vzw.be

Parking over de ingang (links van nr. 19) zal

07 Vergadering Duikschoolverantwoordelijken AVOS Locatie: Huis van de Sport – 19.45 u Info: www.avos.be

11 AV College 3*I Locatie: Duikershuis

11 Pre-Zeestage Locatie: Duikershuis

15 Deadline inzending wedstrijd 'Star-

18 Workshop AVOS Locatie: Huis van de Sport – 19.45 u Info en inschrijven: www.avos.be

21 Workshop Assistent-Onderwatervideograaf

Info: www.duikvaker.nl

21 Examen AI/Initiator (M1 + M3) 21 Herexamen 1*I (M4)

90°

Zwembad: 9.00 - 12.00 u Theorie: 13.00 - 16.00 u

Locatie: zaal 'Den Horinck' in Zellik (onder

Info: Erik De Groef – owv@nelos.be

voorbehoud)

Onderwerp: De multiculturele samenleving

open zijn vanaf 19.00 uur.

Info: Erik De Groef – owv@nelos.be

22 Examen 1*I/Instructeur B (Module 2)

22 Post-Zeestage 28 Shoot-out NELOSAC-fotowedstrijd

Maart 2015 05 Examen praktijk Duiker-Hulpverlener Vanaf 09.00 u

in onze Oosterschelde

Locatie: Sint-Niklaas

Locatie: Basisschool Campus Hof van

Gastspreker: Peter H. van Bragt

Info: comp@nelos.be

Riemen, Frans Coeckelbergsstraat 17A,

Locatie: Zwembad Ieperman, Doornstraat

28 Prijsuitreiking wedstrijd 'Starters

9, 2610 Wilrijk

Video'

Aanvang: 20.00 uur

Locatie: Sint-Niklaas

Inkom: 5 euro, 1 consumptie gratis

Info: Erik De Groef – owv@nelos.be

24 Workshop Licht in de OW-fotografie (broodje, zwembad en flessen inbegrepen)

December 2015

Start om 11.00 u: theorie en voorbereiding,

03 Herexamen 1*I/ Instructeur B

Organisatie: ACAVOS – prijs: 10,00 euro

gevolgd door een zwembadsessie met oefeningen en ondersteuning

(Module 2) Locatie: Zwembad 't Strop, Stropstraat 31,

Info en inschrijving: yteughels@skynet.be

9000 Gent – van 13.00 - 17.00 u

0479 43 68 66

sous-marine 2015 Inschrijven vóór 30/09/2015 info: www.underwater-festival.com

10 Infosessie kandidaat 2*Instructeur Organisatie: AVOS Locatie: Huis van de Sport – 19.45 u Info en inschrijven: www.avos.be

10 Vergadering afspraken 1*I/ Instr. B (Module 3 en 4)

Hippocampus sep./okt. 2015

Heist-op-den-Berg

90°

De volledige agenda van alle vinzwem wedstrijden vind je op: www.vinzwemmen.be/?page_id=8 Opleiding nitrox, extended range, trimix, CCR Info via het menu 'Sectie DuikTechnieken (SDT)' op www.wiki.nelos.be

06 Fysieke fitheidsproeven 1*I/ Instr. B

Ook voor niet-NELOS-leden

29-01 Festival Mondial de l'image

0°

06-07 Duikvaker (24e editie)

Inschrijven vóór 15 november 2015

ters Video'

15 Onderwaterbiologie-avond

12 Mythe 2*Instructeursstage ontsluierd

Controleer even of het evenement inderdaad doorgaat. De zetduivel speelt ons meer dan eens parten! Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden, plaats de gegevens dan in de Lopende Agenda op de NELOS-wiki of bezorg ze aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be.

Het beste van 2 werelden

Heptastar 3000

Dynamic Beam m

Flo

ati

0째

t au

Specificaties

Heptastar Dynamic Beam Spot

Flood

1500 lumen 9째 beam 5400K >75 Ra

1500 lumen 120째 beam 4500K >85 Ra

MADE IN

BELGIUM

info@green-force.com

www.green-force.com

SMART

CENTER OF iNTElligENCE. EDGE OF PERFORMANCE. • Crystal clear-scratch resistant mineral glass display • 4 dive modes: air-nitrox-bottom timer and freedive • Multi-gas for decompression diving • Backlight on demand • Replaceable battery Be intelligent. Take the edge of performance.

mares.com