NEW X-MISSION EVOLUTION X - Mission Evolution is made with BARE’s highest rated material for flexibility and is the perfect drysuit for movement in the water, on the surface, and for travel. Designed and built with a team of technical cave divers to meet their high standards of protection, X-Mission Evolution features BARE’s most advanced materials. NYLON MICRO RIPSTOP TRILAMINATE Extremely flexible, durable and lightweight.
FEATURES •
CAVE CUT Anatomically shaped torso, arms and legs.
2mm nylon/smoothskin “Smart Collar” with vented neck drain
•
Removable inflator valve backer pad to reduce discomfort when “squeezed” at depths
COLORS: BLACK, RED
•
Flexible double-taped reinforcement at critical wear seam points for added durability
MENS’ SIZING: available in 19 sizes and MTM S – 4XL (MShort – 4XLShort, MTall – XLTall)
•
Adjustable elastic waistband at the back for snugging up for that perfect fit
•
M-Padz knee protection
•
Expandable Tech/DATA pockets with 2 internal compartments and 5 bungee cords
•
Low profile APEKS Valves
•
Delivered with Bare Elastek Dry Hood, Suspenders, LP-Hose and luxury Drysuit Bag
WOMEN’S SIZING: available in 11 sizes and MTM XS – XL (XSShort – XLShort, MTall)
PROMO! ADJUSTMENTS TO YOUR PERSONAL PREFERENCES (NO SURCHARGE FROM 01/10/19 TO 01/03/20)
EXTRA ORDER INFO:
NEOPRENE WRISTSEALS (Instead of standard latex bottleneck seals)
Size:
LATEX NECKSEAL (Instead of standard neoprene neckseal)
Size:
REPLACING BOOT(SIZE) (From Techboot to Softboot or Size only)
Size:
LENGTHEN OR
SHORTEN DRYSUIT ARMS (With a maximum of 5 cms)
Cms:
LENGTHEN OR
SHORTEN DRYSUIT LEGS (With a maximum of 10 cms)
Cms:
MORE INFO @ YOUR AUTHORIZED BARE DEALER OR CHECK WWW.AMILCOSPORTS.NL
Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 276 – nov./dec. 2019
INNOVATIONS FOR TECH, READY FOR REC
Juridische Commissie OBK ‘shoot-out’
S620 TI ADEMAUTOMATEN
DE ULTRALICHTE ADEMAUTOMAAT DIE U ULTRACOMFORT LEVERT. scubapro.com
S620 TI
Het duikmagazine Hippocampus – kortweg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.
Bondsnieuws Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: ..... 4
Reportages Kaartje leggen of (non-alcoholic) pintje pakken onder water? .................................... 6 De Aqua-kerstman ............................................ 7 Het schattig zeekonijntje ................................. 8 Onderwatercafé (3 jaar TODI)....................... 10 De schepjes rukken op.............................. 14-15 Kunnen vissen een orgasme faken? ........... 17 De Meern 1 (Romeins schip) ................... 18-19 Duiken op een Boeing 747........................ 20-21 Visum voor Egypte 'online' ..................... 22-23 STARESO, de stilte van de zee? ............. 26-27 De droomfabriek 2.0 (duikinitiatie)........ 30-31 Welkom bij Blauwtipje! ................................. 34 Poorten naar de onderwereld ............... 36-37 Amertha Bali Villa's ................................ 38-44 Duik de Noordzee Schoon....................... 54-57 Leven op het water ................................... 62-64
Vaste rubrieken Hippo las: Prentenboek 'Sepia' .......................5 Een 'nette(n) training' ................................ 12-13 Hippo las: Basisgids Strandvondsten..........16 35 jaar duikclub Sepia Gent..................... 24-25 60 jaar CVD.................................................. 28-29 50 jaar Stingrays........................................ 32-33 Duikmateriaal onder de kerstboom......48-53 Spotlight: Documentaire videograaf (Ilse De Gendt)........................................68-69 Persbericht: Vakantiesalon Brussel ........... 58 Weekend 'Duiken op alle getijden'......... 60-61 Persbericht: boot Düsseldorf........................ 65 Close-up (Kris Smets)................................66-67 50 jaar Duikernikkers............................... 68-69 Mijn buddy: De helmduikers (De patrouilleurs).................................. 70-71 Persbericht: Vakantiesalon Antwerpen .....72 Retro-Hippo........................................................73 Hippoëzie (Vrijheden).......................................77 BEFOS-FEBRAS.................................................93 NELOS-Boetiek................................................. 94 Lopende agenda............................................... 95 NELOS-katern/Hippo-colofon...................... 96
Nr. 276 november/december 2019
Van de redactie DOOR IVO MADDER In deze editie heel wat clubs in de kijker, enkele tips voor duikmateriaal onder de kerstboom en twee boekbesprekingen. Ben je al eens een zeekonijntje tegengekomen? Je zal het zeker niet in de determinatie app over zeenaaktslakken in onze wateren terugvinden, maar het bestaat wel. De onderwaterwereld blijft fascinerend, zoals mag blijken uit het onderzoek naar visgeluiden en de artikels over het faken van een orgasme bij beekforellen, de oprukkende schepjes in de Oosterschelde en de poorten naar de onderwereld. Niet verwonderlijk dat mensen de zee opzoeken om erop te varen zoals de Romeinen ooit deden of om er te wonen. Er zijn er zelfs die erin slagen onder water te leven – al dan niet tijdelijk – en dan hebben we het niet over de Aqua-kerstman. Hippocampus kon een gezin warm maken voor een duik in de droomfabriek Todi en wie weet vragen ze binnenkort een visum aan voor een duikreis naar Egypte of trekken ze zelfs nog verder om bijv. te duiken in Bali of op een vliegtuigwrak in Bahrein? Dromen van vakanties kan je ook tijdens Boot Düsseldorf of de vakantiesalons in Brussel en Antwerpen. Daar zal ook NELOS aanwezig zijn en ze zoeken trouwens nog enkele helpende handen.
Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be. Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be.
Regionale info www.avos.be
www.ovos.be
www.bravos-vzw.be
www.wevos.be
Deze keer niet zoveel bondsnieuws, maar wat we brengen is best interessant: het derde en laatste artikel over hartziekten en duiken; de wedstrijdresultaten van het Open Belgisch Kampioenschap 'shoot out' onderwaterfotografie en -videografie met een hele reeks mooie onderwaterfoto's; een impressie van wat er dit jaar verteld werd tijdens het EUBS-congres over de impact van hyperbare omstandigheden op het brein; de tweede sessie van het examen Duiker-Hulpverlenr; aankondiging van de cursus Duiker-Redder; aandachtspunten over wat te doen of net niet te doen als je als duiker een vrijduiker onder water ontmoet, … en we stellen de nieuwe Juridische Commissie voor. Kortom heel wat leesgenot. Prettige eindejaarsfeesten.
Ivo Madder Coverfoto: Zeeschildpad met snorkelaars in de Rode Zee. 2e plaats breedhoek met model OBK-festival 2018. Camera: Olympus E-M1 Mark II, ISO 640, 1/160 sec. bij f/16. Foto: Thomas Van Puymbroeck.
Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.
www.limos-vzw.be
AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: number: ARENA 2.009.718/010. Policy In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland. Call Center: +32 3 253 69 16. Hippocampus nov./dec. 2019
3
Inhoudstafel Bondsnieuws
Vrijduiken in ...
Duiker-Redder
EUBS-congres 2019
Freediver below!
in Barrage Lac van de officiĂŤle 74 Vrijduiken 75 Data de l'Eau d'Heure. cursus Duiker-Redder.
als je als duiker invloed van hyperbare 78 Opgelet 76 Deomstandigheden een vrijduiker tegenkomt. op het
Hartziekten en duiken
Proclamatie OBK 2019
80
Klepproblemen en aangeboren hartafwijkingen.
Juridische Commissie
Hippocampus nov./dec. 2019
2e sessie examen DHV
Verslag van het examen, van de nieuwe JuDe wedstrijdresultaten van 94 86 84 Opstart alsook de vragen en antridische Commissie en de het OBK 2019 'shoot out' Sportrechtbank NELOS.
4
brein.
met een greep uit de foto's.
woorden.
Nederlandstalig, Hardcover, 32 blz. Auteur: Susanne Timbers. Uitgever: De Vier Windstreken ISBN 978 90 5116 762 7 – € 14,95
Hippo las
Prentenboek 'Sepia' Voor de toekomstige duikertjes kwam in september 2019 het bijzonder mooie prentenboek 'Sepia' uit.
S
epia, het inktvisje, woont vlakbij een prachtig koraalrif. Tussen al die grillige vormen en paarse, groene en gele zeeanemonen speelt ze graag verstoppertje. Het boek is rijkelijk versierd met prachtige onderwaterillustraties en voorzien van uitklapbare pagina's met informatie over de anatomie van de inktvis. Kinderen die gek zijn op dieren en de onderwaterwereld zullen echt smullen van dit boek. Door de illustraties zie je duidelijk hoe al de dieren die aan bod komen in het boek eruitzien. Erg leuk hoe je op een hele subtiele manier kinderen door middel van een verhaal en de illustraties dingen kunt leren, zonder dat ze het zelf door hebben.
De verhaallijn in 'Sepia' is erg stoer en avontuurlijk. Kinderen zijn natuurlijk heel erg benieuwd of de weg naar huis zal gevonden worden. De dieren komen tijdens hun avontuur een enge haai tegen, die ze op een hele grappige manier te slim af zijn. Achteraan in het boek heeft bioloog Tanja Dietrich nog een aantal feitjes en weetjes over de sepia (zeekat) geschreven. Hiermee wil ze proberen om natuurwetenschappen voor kinderen bevattelijk te maken en uiteindelijk is het doel natuurlijk dat kinderen hier enthousiast over worden. Volgens mij is die missie geslaagd! Dit is echt een heel leuke manier om kinderen dingen aan te leren. Susanne Timbers is de auteur en illustatrator van dit toffe onderwaterwereldpren-
tenboek. De illustraties versterken de tekst ontzettend mooi. Kinderen zien door middel van de tekeningen het verhaal als een film voor hun ogen afspelen. De illustraties zijn vrij simpel en sober gehouden, wat goed past bij het verhaal. Het is een geweldig verhaaltje om samen met de kinderen te lezen en ik ben er zeker van dat je er als ouder ook van zal genieten IVO MADDER
Advertentie
performante rebreathers voor sport-, technische en gouvernementele duikers kwaliteit, innovatie en betrouwbaarheid
Europlongée Boulouris
VACATURE Om de verdere groei te ondersteunen is rEvo op zoek naar een “verantwoordelijke productie en dienst na verkoop (m/v)” * Je kan zelfstandig werken met oog voor kwaliteit * Je bent technisch opgeleid: A1 of professional bachelor electromechanica * Je bent vlot in het Nederlands, Engels en Frans, zowel gesproken als geschreven * Je begrijpt de taal van het duiken * Voor een profielbeschrijving of meer info: pieter@revo-rebreathers.com
Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension
10 duiken aan € 539 per persoon.
Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk) 6 personen minimum
www.europlongee.fr FAX: 04 94 19 03 26 GSM: 06 09 18 53 74 • contact@europlongee.fr rEvo-rebreathers D. Martensstraat 3A 8200 Brugge tel. 050/454407 info@revo-rebreathers.com www.revo-rebreathers.com
Hippocampus nov./dec. 2019
5
Reportage Wetenschap
Kaartje leggen of (non-alcoholic) pintje pakken onder water? Hoe frustrerend kan het zijn? Je duikt op een prachtige stek, waar vissen en koralen vechten om je aandacht en waar je uren zou willen blijven, maar je manometer en duikcomputer dwingen je naar
M
ichael Lombardi van National Geographic en NYU professor Winslow Burleson ondervonden dezelfde duikafknappers. Zij staken de koppen bij elkaar en ontwikkelden de 'Ocean Space Habitat', die ze begin dit jaar aan de pers voorstelden.
onderwatercamping
Het systeem wordt op dit moment langs de kust van Rhode Island getest met het Foto: Michael Lombardi.
De 'Ocean Space Habitat' is een draagbare onderwatertent die snel en eenvoudig kan opgezet worden en een met lucht gevulde ruimte vormt, waarin duikers binnen kunnen zwemmen en zich van hun uitrusting kunnen ontdoen om te rusten. Hij is opgebouwd uit een opblaasbare zak, ondersteund door een geraamte dat in de bodem kan worden verankerd. Het geheel is niet groter dan een doorsnee rugzak en kan met een voortstuwingsmotor worden uitgerust. Vensters en zitplaatsen zijn voorzien. Een hervulbare zuurstofbron en een systeem om CO2 uit de tent te filteren, zorgen voor een leefbare omgeving. Je kan in de tent eten, drinken, foto's bekijken en volgens de ontwerpers rustig decompresseren op
een geringe diepte met het oog op de volgende diepe duik. Het idee is niet nieuw. Jacques Cousteau, de duiker met de rode muts, experimenteerde tussen 1962 en 1965 met onderwaterhuizen die hij 'Précontinents' 1, 2 en 3 noemde. In deze laatste 'woning' dompelde hij 6 mannen gedurende een maand onder op 110 meter diepte. Het NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration – USA) gebruikt een soort van duikersklokken voor wetenschappelijk onderzoek. De 'Ocean Space Habitat' is wel het eerste draagbare en voor liefhebbers betaalbare systeem.
Tekening: Michael Lombardi.
boven. Daar moet je je dan uit- en aankleden en wachten voor je opnieuw in het water kan.
Een opblaasbare zak, ondersteund door een geraamte dat in de bodem kan worden verankerd.
oog op commercialisatie. De testperioden bedragen momenteel 12 uren, maar de ontwerpers mikken op 24 uren in de komende zes maanden.
Decompresseren? Er rijzen onmiddellijk vragen over decompressie en de stikstofverzadiging van de trage weefsels bij een verlengd verblijf onder water. De druk in de 'Ocean Space Habitat' is immers dezelfde als die van het water dat hem omringt. Dit heeft tot gevolg dat we de onderwatertent slechts zullen kunnen verankeren en gebruiken op geringe diepte (max. 9 meter) en dat je zelfs dán je decompressietijden nauwlettend in het oog zal moeten houden. Zou het dan toch niet goedkoper en aangenamer zijn om even uit het water te komen en op de boot uit te rusten?
De 'Ocean Space Habitat' heeft de afmetingen van een doorsnee rugzak.
6
Hippocampus nov./dec. 2019
PATRICK SWINNEN
Reportage
'High fives' met 'Scuba Santa' in het 'Virginia Aquarium' in 'Virginia Beach', zaterdagochtend 8 december 2018. De kerstman zwaaide en poseerde voor foto's met kinderen terwijl hij in de Rode Zee tunnel rondzwom samen met roggen en een haai. Foto: Bill Tiernan - The Virginian-Pilot.
Kerstsfeer
Vorig jaar mocht ons redactielid Patrick Van Hoeserlande (Hoesy), terwijl hij voor zijn werk in Amerika zat, als Kerstman in het 'Virginia Aquarium' rondzwemmen. De bezoekende kinderen waren er dol op. We brengen hier zijn verhaal.
W
aarschijnlijk ken je het verschijnsel van op de tv of in de cinema: de Amerikaanse gekte in de periode voor kerst. Tussen de buren ontstaan competities, waarbij huizen versierd worden met miljoenen lichtjes die dansen op de muziek die uit je autoradio klinkt. Er worden massa's kerstfilms, oude en nieuwe, op het tv-kijkend publiek en de bioscoopgangers losgelaten, maar één figuur loopt echter met de meeste belangstelling weg; zonder hem geen kerstsfeer: de Kerstman. Je vindt deze oude man en zijn helpers echt overal. Klassiek zit deze verre neef van onze Sinterklaas op zijn troon in een 'shopping mall' (winkelcentrum). Kinderen, en niet alleen de kleinsten, schuiven met hun ouders aan om even op zijn schoot te mogen zitten en hun verlanglijstje voor cadeautjes onder de kerstboom te overhandigen. De goede man blijft zelfs na het honderdste 'dit zou ik graag willen' kalm en vriendelijk. Even traditioneel is de Kerstman met bel van het Leger des Heils, die winkelend Amerika aanspoort tot een kleine, geldelijke donatie voor
de armsten onder de bevolking. Daarnaast zie je de man in zijn dik, rood pak op publiciteitsborden, in promotieblaadjes en op allerlei kerstspullen. Er zijn ook minder voor de hand liggende plaatsen waar je hem kan tegenkomen. Als bezoeker van een aquarium verwacht je niet direct een onderwaterkerstman te ontmoeten. Kinderen weten wel beter, want jaren training heeft hen geleerd dat deze goede man overal kan verschijnen. Hij weet immers alles en dus moet hij ook overal aanwezig zijn. Bijna ieder aquarium in de Verenigde Staten krijgt het bezoek van een duikende kerstman. Dit is niet de man zelf, want hij duikt veel liever in koud water onder het ijs. Nee, het zijn de duikers die normaal voor het onderhoud van de aquaria zorgen. Ze trekken in die periode met plezier het speciaal gemaakte rood neopreen pak aan. Met baard en muts duiken ze naar de bodem om vriendelijk te zwaaien naar klein en groot die voorbijkomen.
Als duiker is het een zeer leuke en gewaardeerde activiteit, zeker omdat sommige kinderen zeer verrast reageren. Ze kunnen dan wel niet op de schoot komen zitten, maar een vuistje maken of een 'high five' geven is even plezant. Het dikke plexiglas vormt daarbij geen hindernis. De kinderlijke verwondering dat de Kerstman onder water kan, verdwijnt heel snel. Niet omdat ze onze duikuitrusting zien, maar gewoon omdat ze geloven dat de poolbewoner alles kan. En ja, ik kijk uit naar de volgende Kerst hier in het land aan de andere kant van de plas. De kerstsfeer mag ietsje over de top zijn, ik weet dat ik terug het rood duikpak mag aantrekken en weer een glimlach op kindergezichtjes kan toveren. Die momenten weten de ouders te waarderen en leveren mooie plaatjes op. Voor mij is het één van de weinige duiken waarbij je als duiker direct een positieve impact op anderen hebt. PATRICK VAN HOESERLANDE
Hippocampus nov./dec. 2019
7
Reportage Biologie
Foto: Crawl Ray.
Het schattig zeekonijntje
Jorunna parva is een slakkensoort uit de familie van de Discodorididae. Ze zijn hermafrodiet, wat betekent dat ze zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen hebben. De wetenschappelijke naam van de soort is voor het eerst geldig gepubliceerd in 1938 door de Japanse onderzoeker, Kikutaro Baba. Deze soort kent 16 (minder schattige) varianten.
Na het merkwaardige slakje Phylliroe in Hippocampus nr. 273 laten we je kennismaken met een nichtje, Jorunna parva. In 2015 werd dit donzig diertje herontdekt in Japan en sindsdien is het land er helemaal weg van, zelfs op sociale media.
J
e moet geen slakkenliefhebber zijn om tijdens je duik verrast op te kijken van een wit pluizig beestje met konijnenoortjes. De bijnaam 'zeekonijn' is de perfecte beschrijving voor dit slakje, maar dan wel in de wit-zwarte versie. De meeste zijn echter bruin of geel, waardoor ze minder lief lijken. Jorunna parva kan gevonden worden in de Indische Oceaan en voornamelijk nabij de Filipijnen en Japan, maar er komen ook meldingen vanuit Tanzania, de
Het zeekonijntje (Jorunna parva) gefotografeeerd in Réunion.
Sechellen en Réunion. Spijtig genoeg kent dit konijntje maar een korte levensduur, namelijk een jaar.
uiterlijk De kleine konijnenoortjes op de slak zijn eigenlijk rhinoforen, waarin tastlichaampjes, geur- en smaakorganen zitten. Hiermee ontvangt de zeeslak de meeste gegevens over partners, voedsel en de stroomrichting van het water. Haar zachte pels wordt 'Caryophyllidia' genoemd. Het zijn sensorische uitstulpingen. Ze worden omringd door kleine naaldachtige structuren die spicules worden genoemd.
giftig Ondanks het feit dat ze er schattig uitziet, is het zeekonijntje zeer giftig. Ze haalt haar gifstoffen — de toxines worden zelfs gebruikt bij kankerbestrijding — uit de zeesponzen die ze opgraast. Het zeeslakje, dat niet groter wordt dan 2,5 cm, kan zelfs gif van haar vijand opnemen. Als het slakje het opneemt tegen een giftige kwal en wint, dan zal het slakje het gif overnemen en dat voor haar eigen verdediging gebruiken. Wees gewaarschuwd als je het niet kan laten om Nijntje, het zeekonijntje, te knuffelen. CHRISJE DEMUYNCK
Bronnen: Deepseanews.com & Wikipedia.
8
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto: John Sear.
Foto: Katia Ferrer.
Naast witte heb je ook gele en oranje exemplaren van het zeekonijntje.
Onbeperkt kantduiken
WWW.DIVEANDTRAVEL.NL
MALEDIVEN
CARPE VITA LIVEABOARD www.bontravel.nl
LUB MET JOUW DUIKC NAAR DIVERS E? PARADISE BONAIR
Luxe schip met een week vol met manta’s en haaien. 8 dagen / 7 nachten 2-pers standaard hut o.b.v soft all-inclusive en gratis Nitrox en 17 duiken.
VANAF: € 1166,-
(exclusief vlucht)
T BON TRAVEL
NEEM CONTACT OP ME
Eigen villa met
RODE ZEE
huisrif
NEMO DIVE CLUB & HOTEL
Echt duikers hotel met persoonlijke service 8 dagen / 7 nachten 2-pers standaard kamer o.b.v. volpension, 5 dgn 2 bootduiken p.d.
VANAF: € 672,- P.P.
essen ru duikfl h T e iv r D deur naast de p u k ic p
INDONESIË
PASSPORT TO PARADISE
Combineer 3 resorts en 3 verschillende duikgebieden (Manado, Bangka en Lembeh) in noord Sulawesi 10 dagen / 12 nachten 2-pers kamer VP incl 24 bootduiken
VANAF: € 2796,Bovenstaande prijzen zijn incl. retourvluchten en luchthaven transfers v.v. De duikpakketten zijn incl. fles/lucht/lood excl. duikmateriaal. Bagagekosten kunnen van toepassing zijn.
Volg ons op Facebook en blijf als eerste op de hoogte van het laatste nieuws.
e duikreis adviezen en Kijk voor meer uitgebreid s aanbod op onze ing een compleet bestemm TRAVEL.NL EA website WWW.DIV ND met uurauto H p u k Pic dekking volledige
DMZ12_000 Dive_and_Travel.indd 115
.NL L E V A R T D N A E IV .D W WW 94 TEL: 033 457 15
29-10-19 09:18
Reportage
Foto's: Patrick Swinnen.
Duikplaats
': P
atr
ick
Sw
i
nn en
.
Onderwatercafé
Fo t o
TODI blies drie kaarsjes uit en vierde dat met een onderwatercafé voor één dag.
V
oor be-MINE, de mijnsite van Beringen, is 28 oktober wel een bijzondere datum. Op die dag in 1989, precies 30 jaren geleden, sloot de steenkolenmijn van Beringen haar deuren. Een (klein) deel van de site werd omgebouwd tot het indoor duik- en snorkelcentrum TODI dat, jawel, op 28 oktober 2016 de deuren opende.
De afkorting TODI staat voor 'Total Diving Experience'. Bedoeling is een toeristische trekpleister met internationale uitstraling te zijn op de oude mijnsite. TODI kan vandaag mooie resultaten voorleggen: D Door gezonde waterkwaliteit groeide het aantal tropische zoetwatervissen uit tot meer dan 5.000 exemplaren. D Het bezoekersaantal blijft stijgen en de waardering van de klanten is zeer hoog. Drie jaar later werd deze mijlpaal herdacht Uit een enquête blijkt dat meer dan 98% met de eenmalige inrichting van een onvan de bezoekers graag terug komt. Ze derwatercafé. Het café werd al duikend genoten voornamelijk van de beleving, geopend door Thomas Vints, burgemeesde vissen en de onderwaterdecoratie. ter van Beringen. Gedurende 12 uur tapDat resulteert in een algemene stijging ten TODI's CEO's Dirk Heylen en Wouter van 30% meer bezoekers ten opzichte Schoovaerts en hun medewerkers vervan 2018. schillende streekgebonden mocktails voor D Jaarlijks trekt TODI meer dan 100.000 alle geïnteresseerde duikers onder water. bezoekers. D Het aantal duikers steeg met 25% sinds 2018 en 44% sinds het Burgemeester Thomas Vints eerste jaar. Het aantal spreekt de pers toe. snorkelaars kent een stijging van 38% in vergelijking met 2018 en maar liefst 155% sinds de opening.
10
Hippocampus nov./dec. 2019
De zaakvoerders van TODI.
D TODI heeft een internationale uitstraling en ontvangt naast bezoekers uit eigen land voornamelijk duikers en snorkelaars uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk. D Met meer dan 160 deelnemende zeemeerminnen is de jaarlijkse Merconvention reeds aan z'n 3e editie toe. In 2020 vindt dit magische evenement in TODI plaats op 16 en 17 mei en trekt zeemeerminnen en -mannen van over de hele wereld aan: van Israël en Finland tot Amerika en Australië. Een duik tussen de vissen in het TODI-bassin (met achteraf een drankje of een etentje in de gezellige brasserie) is ook deze winter een aparte belevenis. PATRICK SWINNEN
DE DUIKWINKEL VAN
NEDERLAND EN BELGIE
Mares XR3 droogpakset • • • • •
Neopreen droogpak met rugrits Neopreen nekseal Grote pocket op rechterbeen Met Comfort Mid onderpak Latex polsseals
Aqualung Outlaw trimvest • Superlicht reistrimvest • Ook stevig genoeg voor duiken in BE/NL • Demontabel
€ 799,-
Suunto Vyper Novo met zender
Apeks ATX40 automatenset
• Helder dot-matrix display • Digitaal kompas • Nu met zender zolang de voorraad strekt
• Betaalbare Apeks automatenset • Gemonteerd en duikklaar geleverd • Compleet met 1e trap, 2e trap, octopus, inflatorslang en console naar keuze
€ 499,-
€ 349,-
€ 269,-
SubLub Rotterdam
SubLub Amstelveen
Admiraal de Ruyterweg 40a 3031 AD Rotterdam T +31 (0)10-2440111 | rotterdam@sublub.nl Open di-vr 12-18 u & za 10-17 u
SubLub Zuidlaren
Verlengde stationsweg 12 9471 PL Zuidlaren T +31 (0)50-8200479 | zuidlaren@sublub.nl Open di-vr 11-18 u & za 10-17 u za 10-17 u
Uilenstede 314 1183 DB Amstelveen T +31 (0)20-6407806 | amstelveen@sublub.nl Open di-vr 13-19 u & za 10-17 u
SubLub Nieuwegein
Merweplein 1 3432 GN Nieuwegein T +31 (0)30-2074062 | nieuwegein@sublub.nl Open wo 16-21 u do & vr 12-18 u, za & zo 10-17 u
WWW.SUBLUB.NL
SubLub Limburg
Valkenburgerweg 12 6367 GV Voerendaal T +31 (0)45-2033013 | voerendaal@sublub.nl Open ma, di, do & vr 14-19 u & za 10-16 u
Club in de kijker
Er worden heel wat oefeningen op hetzelfde moment uitgevoerd.
Een 'nette(n) training' De evenementencoördinator van onze club, Safe Diving, wou ons verwennen en organiseerde een training met netten in het zwembad. Hiervoor nam hij contact op met Technical Diving Antwerpen uit Kontich.
D
e avond begon in de vergaderzaal met een uitgebreide briefing – met filmpje – waarin de verschillende proeven werden uitgelegd. Het uitgangspunt was steeds hetzelfde: hoe kan je uit een benarde positie geraken? De nadruk werd sterk gelegd op de veiligheid en volgend aandachtspunt was dan ook van belang: je buddy is steeds in de buurt en houdt je in het oog. Met hoge verwachtingen ging het daarna richting zwembad. Iedereen was verwonderd over de hoeveelheid materiaal die in het water gekieperd werd. De constructies waren echter allemaal goed uitgekiend om de verschillende situaties onder water na te bootsen: D ergens aan vastzitten met de kraan van je fles in stromend water; D vastzitten in een fuik; D je materiaal uitdoen om door een smalle opening te kunnen zwemmen; D ontsnappen van onder een horizontaal net;
12
Hippocampus nov./dec. 2019
D controleren hoe ver je onder water kan zwemmen na het uitademen. Voor bepaalde oefeningen waren blinddoeken voorzien. Gelukkig waren die groot genoeg, zodat je je duikbril kon ophouden. Er was op voorhand gevraagd aan iedereen om de uitrusting voor buitenduiken aan te doen, inclusief handschoenen. Zoals onze duikopleiding gebaseerd is op oefeningen in het zwembad met de bedoeling om van de belangrijkste handelingen een automatisme te maken, zijn de nettentrainingoefeningen gebaseerd op situaties die zich onder water kunnen voordoen. Ik heb een hele tijd aan de kant gestaan en zag tijdens de training dat sommigen lachten en anderen voldaan waren dat ze iets bijgeleerd hadden. Bij de debriefing werden de meest flagrante voorvallen van de avond besproken: D Waarom hangt je mes daar? D Kan je manometer nergens anders vastgemaakt worden?
D De hals van je fles is minder breed dan de voet: daarom is het beter die eerst door een nauwe doorgang te sturen.
Technical Diving Antwerpen is een club uit Kontich, waarbij leden van verschillende organisaties zijn aangesloten. Bij hen worden alleen de IANTD-brevetten in beschouwing genomen; in die club zijn er duikers van verschillende niveaus van andere federaties (bijv. PADI, NELOS, ….), maar die niveaus zijn niet bepalend voor wie met wie duikt. Het is alleen het niveau van IANTD dat daarvoor bepalend is.
Gedurende een kort gesprek met Gunter Slootmans, Luc Smet en Tom Verbelen kwam ik meer te weten over het concept dat door deze club werd uitgewerkt. Hippo: Doen jullie dit op een commerciële basis? TD: Je kan stellen dat wij de nettentraining
Foto: Roland Wantens.
Fo
to
:G
un
te
rS
lo
ot
m
an
s.
Ontsnappen uit een net boven je.
Foto: Roland Wantens.
Foto: Gunter Slootmans.
Zoeken waar de kraan van je fles vastzit.
een semi-commerciële basis geven. Voor de kosten vragen we een vergoeding, die naar de club gaat. Aan de medewerkers betalen we vrijwilligersbijdragen. Hippo: Waar komt het idee vandaan? TD: Het is een concept dat binnen de club
Je buddy houdt je nauwlettend in het oog.
Foto: Roland Wantens.
Foto: Gunter Slootmans.
Vóór je het weet , zit je vast!
Materiaal afleggen om door een nauwe doorgang te gaan.
gegroeid is. Door mond-tot-mondreclame zijn we bekend geraakt. Ondertussen organiseren we sessies voor militairen, voor leden van het DOVO-team en voor verschillende brandweerkorpsen in het Antwerpse, die ons om de twee jaar uitnodigen om een training te geven.
Hippo: Is jullie club dan nog een vzw? TD: Wij zijn een vzw en geven ook wekelijks zwembadtraining. Meer info over onze club en de nettentraining vind je op: www.technicaldivingantwerpen.be. ROLAND WANTENS
Advertentie
Hippocampus nov./dec. 2019
13
Reportage Biologie
De schepjes rukken op! Schepjes zijn witte slakjes die hun Nederlandse naam danken aan de vorm van hun inwendige schelp. Sinds enkele jaren ploegen ze ook door de slibbodem van de Oosterschelde. Maak kennis met de Philine quadripartita.
I
n 2016 treffen duikers op de slibhelling bij duiklocatie Zoetersbout in het Zijpe bij Bruinisse tientallen schepjes en hun eipakketten aan. Deze slakjes zijn nog niet eerder door Oosterscheldeduikers gemeld (Stichting Anemoon / Nature Today). In 2015 werden in dezelfde tak van de Oosterschelde wel reeds de typische ovale eipakketjes waargenomen.
determinatie
In Bretagne en Schotland werden exemplaren groter dan 7 cm waargenomen met een schelphoogte tot 28 mm, dus bijna
dubbel zo groot als deze in de Oosterschelde.
verspreiding Het schepje komt voor vanaf KaapverdiĂŤ tot in Noorwegen en in de Middellandse en Zwarte Zee. In Nederland is de slak reeds jaren bekend; een tekening van zowel het dier als het schelpje is reeds onder de naam 'schepjesslak' te vinden in 'Het strandboekje' van Heinsius & Jaspers (1913). Op de Waddeneilanden spoelen er wel schelpjes aan maar vondsten van levende Schepjes zijn er erg zeldzaam lezen we in 'Schelpen van de Waddeneilanden', de gids van alle soorten zeeschelpen en weekdieren met hun bijzonderheden, geschreven door De Bruyne & De Boer (2008). In het werk 'Nederlandse ZeeFoto: Peter Vaes.
Schepjes worden in de Oosterschelde ongeveer 4 cm lang. Het lichaam van deze soort is afgerond rechthoekig en aan de rugzijde zijn vier verschillende partjes zichtbaar: een kopschild aan de voorkant, een lob van de voet aan weerszijden en achteraan, de mantel. Deze vierdeling verklaart ook de wetenschappelijke
naam. De kleur is hoofdzakelijk wit, maar langs de rand van het kopschild kan een gelige band zichtbaar zijn. In detail zijn minuscule witte spikkeltjes te onderscheiden: klieren die zwavelzuur kunnen afscheiden ter verdediging. De mantel heeft aan de achterkant een insnijding. Onder de mantel zit een dunne schelp verborgen. Schepjes zijn dan ook geen echte naaktslakken. De familie van de Philinidae maakt, net als de Nudibranchia, deel uit van de infraklasse Opisthobranchia. In ons faunagebied komen meerdere Philinidae voor, het schepje is hiervan de grootste soort.
Schepjes (Philine quadripartita) ploegen massaal door de slibbodem van de Oosterschelde.
14
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto: Peter Vaes.
De ovale eikapsels van schepjes bevatten tot 50.000 eitjes.
mollusken', jarenlang het belangrijkste populair-wetenschappelijk boek over mariene schelpen in Nederland beschrijven Kaas & Ten Broek (1942) de soort als zeer zeldzaam langs onze kust, maar melden wel dat de soort naar het zuiden, vooral langs de Belgische kust, steeds algemener wordt. Al met al vermoedde men dus al dat het schepje langs de Nederlande kust voorkwam, maar vondsten uit de Oosterschelde waren nog niet bekend. Sinds kort nemen we ze dus voor het eerst levend waar als Oosterschelde duiker, want de geografische locaties zijn nu wel bekend. In 2016 werden Schepjes gespot bij Zoetersbout, het Krammer, Goudwaardweg en De Broezel, aan de overkant bij Anna Jacoba Polder, Stavenisse en de Quaak, allemaal waarnemingen in de noordelijke tak van de Oosterschelde. Slechts twee keer kwamen de meldingen in 2016 van locaties buiten de noordelijke tak van de Oosterschelde: bij Kulkenol en bij Halverwege. In de zomer van 2017 wordt het schepje eveneens in het westelijk deel van de Oosterschelde aangetroffen. Het lijkt er op dat de soort zich, tenminste voorlopig, succesvol in de Oosterschelde aan het vestigen is en zich zelfs verder aan het verspreiden is. Deze zomer treffen we bij
duikstek Strijenham eveneens een grote aanwezigheid van zowel slakjes als eikapsels op de slibbodem en dit tijdens al onze duiken in juli en augustus. De dieren leven op bovengenoemde plaatsen op een diepte (bij laag water) tussen 7 en minstens 40 m. Schepjes kruipen door het oppervlak van een slibrijke ondergrond. Omdat ze daarbij veel slijm produceren laten ze vaak een mooi spoor na. In rust kruipen ze onder het slib en verraadt alleen een heuveltje waar ze zitten. Vooral ‘s nachts zijn ze actief. Schepjes zijn carnivoren (organismen die dierlijk materiaal als voedsel gebruiken) en hebben een breed voedselspectrum: foraminiferen (amoebevormige 'protisten' of eencelligen met een celkern, die een typisch schelpje of skeletje ontwikkelen), borstelwormen zoals goudkammetjes, juveniele tweekleppigen, huisjesslakjes en kleine stekelhuidigen zoals het zeeboontje.
levensloop Schepjes kunnen enkele jaren oud worden. Jonge dieren leven vaak in baaien met zeegras waarbij ze over de planten kruipen. Schepjes trekken pas vanaf hun derde levensjaar naar slibbodems waar ze zich voortplantten. De soort plant zich eveneens voort in de Oosterschelde, in de buurt van de dieren vind je vaak ook de karakteristieke eipakketten. Het zijn
tot 4 cm lange, knotsvormige tot ovale blaasjes die met een steeltje uit de bodem komen. De blaasjes bevatten snoeren met tot wel 50.000 eieren. De periode waarin tot nu toe eipakketten werden waargenomen, eind april tot begin oktober, komt grotendeels overeen met het voortplantingsseizoen dat gemeld wordt voor andere locaties als de Britse Eilanden, Wales en Denemarken. Gezien de mogelijke aanwezigheid in de kustzone van de Noordzee, valt niet uit te sluiten dat de soort de Oosterschelde op natuurlijke wijze heeft bereikt. Omdat er al in 2015 eipakketten van het schepje werden gevonden, was de soort hier toen zeker aanwezig. Maar als we aannemen dat het minstens drie jaar duurt voordat de slakken zich voortplanten, dan moet, gezien het massale voorkomen in 2016, een natuurlijke uitbreiding tot in de Oosterschelde zeker al in 2014 hebben plaatsgehad. Toch is een natuurlijke introductie niet bewezen. Kleine exemplaren werden namelijk nooit waargenomen. Deze juvenielen leven vermoedelijk op groot zeegras (Zostera marina), dat sublitoraal groeit in de Oosterschelde, onder andere bij de Grevelingendam. 
JAN DIEU
Hippocampus nov./dec. 2019
15
Hippo las
Basisgids Strandvondsten Kennismaking met het zeeleven langs de Nederlandse kust.
D
e uitgever schrijft op de website: "Deze gids laat je kennismaken met de organismen die op het strand en ook elders langs de kust aanspoelen. Behalve zandstrand heeft onze kust ook pieren, havenhoofden en strekdammen. Daar leven nog andere soorten. Hetzelfde geldt voor de slikplaten en schorren in Zeeland en het Waddengebied, met elk ook weer een eigen fauna en flora". Met andere woorden, de gids is zowel bruikbaar voor het determineren van strandvondsten, als voor vondsten langsheen de Zeeuwse dijken en schorren, alsook slikken en kwelders. Er staan 230 soorten in, verdeeld over 21 'groepen', zoals stekelhuidigen, kreeftachtigen (onderverdeeld in 'krabben, kreeften, garnalen' en in 'zeepokken en eendenmossels'), weekdieren (drie groepen), enfin, zoals gebruikelijk. Er is één speciaal groepje: 'barnsteen, fossiele haaien- en roggentanden'. De eerste vraag is natuurlijk in welke groep een strandvondst thuishoort om verder te komen. En de vervolgvraag is natuurlijk of de strandvondst inderdaad in deze basisgids staat. Er zijn zoveel soorten en er moesten dus door de auteurs keuzes gemaakt worden. Als ik denk aan wormen die je op/in het zandstrand kunt vinden, komen de namen op van algemene soorten als zandzager (Nephtys hombergii), goudkammetje (Lagis), schelpkokerworm (Lagis koreni) en gemshoornworm (Scolelepis squamata) naar voor. In het slik is dat de zeepier (Arenicola marina) en als er veel mossels liggen ook de zager of zeeduizendpoot (Alitta virens) en de veelkleurige zeeduizendpoot (Hediste diversicolor). Onder stenen aan de dijk denk ik dan aan de geschubde zeerups (Lepidonotus squamatus) en de gladschubbige zeerups (Harmothoe imbricata). In deze gids wordt bij deze algemene soorten alleen maar aandacht geschonken aan het goudkammetje, de schelpkokerworm, de zeepier en de zeerupsen. De andere soorten ontbreken. Er is daarentegen wel plaats ingeruimd voor de trompetkokerworm (Ficopomatus enigmaticus), een brakwatersoort, en de waaierkokerworm (Sabella pavonina), een soort die vooral door duikers in Zeeland
16
Hippocampus nov./dec. 2019
gezien wordt. Deze soorten spoelen nauwelijks aan en je zal ze ook op een dijk niet tegenkomen. De fluwelen zeemuis (Aphrodita aculeata), de driekantige kalkkokerworm (Pomatoceros triqueter) en de gespikkelde dieseltreinworm (Phyllodoce maculata) verdienen terecht wel een plekje in dit boek. Deze analyse maakt een probleem zichtbaar. Wat doe je met algemene soorten die moeilijk te determineren zijn? Er is voor gekozen ze weg te laten en dus niet als groepjes op te nemen en erbij te vermelden dat ze moeilijk op soort te determineren zijn. Dat speelt bij meer diergroepen, zoals de vlokreeften en de wadslakjes: heel algemeen en moeilijk te determineren. Achterin het boek ('Verder verdiepen') wordt aangegeven dat je, als je meer wilt weten, je bijvoorbeeld het Zeeboek van de Jeugdbonden en de KNNV of het boek 'Strandvondsten' van Hans de Blauwe kunt raadplegen. Dat zijn prima boeken, maar zou het voor identificatie van de strandvondsten ook niet handig geweest zijn als naar een aantal 'Apps' verwezen zou zijn? Aan de kust is dat echt handig. Er is slechts eentje vermeld: www.anemoon.org/soorteninformatie en er zijn er zoveel meer. Het boek ziet er prima uit, de foto's zijn heel duidelijk en heel fraai. Het is wel even wennen aan de manier waarop de beschrijvingen en foto's gekoppeld zijn (met piepkleine groene verbindingstekentjes). De eerste soort op een bladzijde heeft geen cijfertje, de volgende wel. Natuurlijk is er detailkritiek mogelijk. Bij de leegloper of zeepier (Arenicola marina) zie je het beest tweemaal en zie je ook zijn kenmerkende uitwerpselen. Bij de Franse tap (Arenicola defodiens) is maar één foto opgenomen en ontbreekt een plaa tje van zijn kenmerkende uitwerpselen. Dat zou dus anders gekund hebben. Een foto minder bij de ruwe boormossel (er zijn er vier), en er was ruimte voor een paalworm (het beest). En met wat inschikken was er bij de grote bruinwieren ook nog wel een plekje geweest voor het groefwier (Pelvetia canaliculata). Een zo kenmerkende soort bovenin de getijdenzone. Maar dat gaat eigenlijk over de vraag welke soorten er opgenomen moesten worden.
Tenslotte, het boek is bedoeld voor een 'geïnteresseerde en beginnende kustliefhebber'. In veel gevallen is de beschrijving echter nogal technisch. Bij de strandvlo: "Voorlijf met achter de kop 7 segmenten, elk met een paar looppoten. Eerste paar schaarloos, 2e paar heeft een klein plat schaartje met een kleine 'duim'. Achterlijf met 3 paar zwempoten en 3 paar staartpoten, de 3e met een lange eindstekel. Tweede antenne langer dan de eerste". Ik had hier liever zien staan dat er veel soorten zijn die op deze soort lijken. Nu denkt de kustliefhebber wellicht dat hij nu de naam gevonden heeft van het springende beestje dat hij gevangen heeft. Bij de zeepissebed is het beter: "Achterkant met kenmerkende uitstekende punt, geflankeerd door twee veel kleinere". Jammer is dat nergens verwezen wordt naar de SWG-tabellen van de Strandwerkgemeenschap). Soms verouderd, maar beter dan niks. Maar ja, het is lastig genoeg om de flora en fauna van de Nederlandse kust in een niet al te dik boekje samen te vatten voor een potentieel geïnteresseerd publiek. In een keuzesituatie, voor een sinterklaascadeau bijvoorbeeld, zou ik toch liever het boek van Hans de Blauwe aan mijn kleindochter geven. En de puberzoon van kennissen, die al wat fanatiek begint te worden, is denk ik beter af met het Zeeboek van de Jeugdbonden en KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging). Enfin, de auteurs hebben een verdienstelijk boek samengesteld. De echte kust- en strandliefhebbers verzamelen zulke boeken natuurlijk en het is zeker de moeite waard om aan te schaffen. GERARD HEEREBOUT, EERDER GEPUBLICEERD IN HET ZEEPAARD, TIJDSCHRIFT VAN DE SWG (WWW. STRANDWERKGEMEENSCHAP.NL)
Basisgids Strandvondsten KNNV Uitgeverij, Zeist. 2019 Paperback, 144 blz., 250 soorten Auteur(s): Rykel H. de Bruyne & Adriaan W. Gmelig Meyling. ISBN 980 90 5011 6855 – € 22,95
Beekforel (Salmo trutta) die in kleine kreek de voorbereidingen voor het paaien treft.
Reportage
Foto: Rostislav Stefanek - Dreamstime.com.
Biologie
Kunnen vissen een orgasme faken? Volgens het blad Libelle doen 67% van de vrouwen wel eens alsof ze klaarkomen, terwijl dat helemaal niet het geval is. Ik vroeg mij af of dat bij vissen ook wel eens zo kon zijn en jawel, er bestaat wetenschappelijk bewijs dat het vrouwtje van de beekforel (Salmo trutta fario) haar partner soms een rad voor de verliefde ogen draait.
De beekforel leeft in onze Europese wateren en kan tot 60 cm lang worden. Hij werd tot voor kort beschouwd als de niet-trekkende vorm van de forel (Salmo trutta), maar nu blijkt dat iedere forel zich kan ontwikkelen tot een migrerende vorm (zeeforel) of gewoon ter plaatse kan blijven in zoet water (beekforel). Een onderscheid in ondersoorten (Salmo trutta fario en Salmo trutta trutta) is dus onjuist. Een natuurlijke populatie van forellen is een indicatie van een zuurstofrijk en schoon milieu. Het paaien gebeurt boven grind en zand zodat de eitjes beschermd worden. De opgroeiende visjes trekken stroomafwaarts naar zee. De mens zet sinds eeuwen forellen uit in vijvers, rivieren tot zelfs in het Veerse Meer.
S
hakespeare schreef het al in zijn 'A Midsummer Night's Dream': in een liefdesverhouding zijn er veel struikelblokken, maar de voornaamste hindernis in een relatie is waarschijnlijk onze innerlijke drang om te liegen. Ook dieren bedriegen hun minnaars. Ze gebruiken allerlei listen om een partner te vinden en om er zeker van te zijn dat geen ander hem of haar verleidt. De vrouwelijke beekforel gaat nog iets verder: zij simuleert een orgasme. Het liefdesspel bij de beekforel lijkt op dat van meeste eierleggende gewervelde dieren. Je kan het best beschrijven als dominante mannelijke monogamie en vrouwelijke mengeling van bedeesdheid en behaagzucht. Het mannetje maakt het wijfje het hof en probeert zichzelf zo goed mogelijk te verkopen om voor een nageslacht te mogen zorgen. Als het wijfje op zijn avances denkt in te gaan, zoekt ze een nestplaats en begint ze een bedje te graven voor de toekomstige kroost. Het mannetje betuigt zijn blijdschap door trillende bewegingen, aangezien hij geen forsballen kan tonen. Hij wrijft zich tegen het wijfje aan en bevestigt zijn verhoopt monopolie door alle andere mannetjes in de omgeving te verjagen.
schieten en dat zijn tijd dus gekomen is.
'fake orgasm' Het kuit schieten en het spuiten van de hom (het sperma bij vissen) gebeurt bijna gelijktijdig. Na het geflikflooi bedekt het wijfje de eitjes met een laagje kiezel en vertrekt ze naar andere avonturen. Zij kan immers tot acht keren kuit schieten vooraleer al haar eitjes gelegd zijn. Bij een 'fake orgasm' schiet ze geen kuit en zwemt ze abrupt na het voorspel weg. Het mannetje is dan al zo opgewonden dat hij niet meer anders kan dan de hom op het lege nest te spuiten. Waarom ze het mannetje zo om de tuin leidt is niet helemaal duidelijk. Misschien wil ze gewoon van een opdringerige vrijer verlost worden of beseft ze plotseling dat er betere kandidaten op de markt zijn. Maar het is in ieder geval slecht nieuws voor mijnheer forel die zijn kostbare hom zo verspeelt. 
PATRICK SWINNEN
Bron: The Association for the Study of Animal Behaviour 2001.
Wanneer het wijfje klaar is met het opmaken van het kinderbedje, opent zij de mond en beeft ze over het hele lichaam. Voor het mannetje is dit het sein dat zij gaat kuit
Hippocampus nov./dec. 2019
17
Foto: Rijksdienst voor het Cultuezzl Erfgoed.
Reportage Geschiedenis
De Meern 1 Niet alleen in zee, maar ook langs de binnenwateren zijn nog schatten te vinden. De Rijndelta is al 2000 jaar de doorvoerhaven van Noordwest-Europa. Het vrachtschip 'De Meern 1', dat in 2003 is opgegraven in de Leidsche Rein, wordt beschouwd als een nationale cultuurschat, omdat het schip vergaan is met alles erop en eraan.
gebouwd voor de Rijn Dit type schip is door de Romeinen speciaal ontworpen voor rivieren als de Rijn. Door de vlakke bodem en geringe diepgang kon het goed varen op een kronkelige rivier vol zandbanken en ondiepe gedeeltes. De bodem bestaat uit vier planken van 60 centimeter breed, de vlakgangen. De zijkant, ook wel boord genoemd, is uit drie delen opgebouwd: het kimstuk gemaakt uit een uitgeholde boomstam in de vorm van een 'L' dat dient om het schip stevig en waterdicht te maken, de boordgang en het boeisel, de bovenste rand van de zijkant dat de hoge golven buitenboord houdt. De drie delen zijn met zware spijkers aan elkaar gezet. De bodem, het kimstuk en de zijkant
18
Hippocampus nov./dec. 2019
werden bij elkaar gehouden door leggers, waarvoor stammen werden uitgezocht met een tak die precies de juiste hoek maakte om bodem en zijkant met elkaar te verbinden. Zo'n 'kniestukken' leverden een oersterke constructie op.
spijkers en pluis De verschillende delen van het schip zijn aan elkaar vastgemaakt met grote spijkers van soms wel 20 centimeter lang. Vaak zijn die spijkers aan het eind krom geslagen om de constructie extra stevig te maken. Om de naden van het schip waterdicht te maken, werden ze gevuld met het pluis uit de 'sigaar' van de lisdodde, een moerasplant die aan de oevers groeide. Om het pluis tegen het water te beschermen, waren de naden afgedekt met zo'n 10.000 kleine spijkertjes met een brede kop. Dit was alleen nodig onder de waterlijn en daardoor is gemakkelijk te zien wat de diepgang van het schip was. Bij 'De Meern 1' lag die op maximaal 50 centimeter.
jagen en bomen
Opgraving van het Romeinse schip.
men'. Daarbij werd een lange stok gebruikt om het schip vooruit te duwen vanop de oever.
anders 'De Meern 1' wijkt af van de meeste Romeinse vrachtschepen. Zo is het schip opmerkelijk smal. Ook heeft het een kajuit, iets wat bij de meeste schepen ontbreekt. In het voorste gedeelte van de kajuit, de kombuis, kon gekookt worden. In het achterste deel stond een bed voor de schipper. Daar waren ook opbergmogelijkheden voor persoonlijke bezittingen. Opmerkelijk zijn de vele gereedschappen die in het schip gevonden zijn. Van heel wat voorwerpen waren er zelfs twee exemplaren aanwezig, alsof er een kleine timmerploeg mee aan de gang moest kunnen. Speelde het schip misschien een rol bij onderhoudswerken aan kades, bruggen en wachttorens?
Om zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts te kunnen varen, kon het schip op verschillende manieren worden voortgestuwd. Er kon geroeid worden, het schip had een mast om te zeilen en omdat de mast vrij ver voorin het schip stond, kon er ook een touw aan worden vastgemaakt
om het schip voort te trekken. Dit jagen gebeurde door een paard of door mensen die op de oever liepen. Tenslotte was 'De Meern 1' door de geringe diepgang te 'bo-
de bemanning Over de bemanning is niet veel bekend. Wel zijn er schoenen van verschillen-
Het wrak wordt tentoongesteld in de hall van het museum Hoge Woerd, Utrecht.
D
e meest spectaculaire vondst bij het archeologische onderzoek in de Leidsche Rein is ongetwijfeld het Romeinse schip, 'De Meern 1', uit de tweede eeuw na Christus. Het schip is in 1997 ontdekt bij De Meern (vandaar ook de naam) en in 2003 opgegraven en geborgen. Later werden er nog een zestal Romeinse wrakken of delen ervan gevonden, maar geen enkele is zo compleet als 'De Meern 1'. Het 25 meter lange schip behoort tot de grote Romeinse transportschepen, maar heeft wel een paar unieke eigenschappen. Zo is het opvallend rank en heeft het een fraai omhooglopend achtersteven, waardoor het goed wendbaar was en dus kon ingezet worden op moeilijkere bevaarbare rivierdelen. Bijzonder was ook dat 'De Meern 1' een kajuit met een keukentje en een klein slaapvertrek had, waarin meubels, gereedschap en persoonlijke spullen zijn gevonden. Daaruit blijkt dat het schip met zijn hele hebben en houden door een calamiteit is vergaan. Daardoor is het een unieke tijdcapsule die veel vertelt over het leven op een binnenvaartschip in de glorietijd van het Romeinse Rijk.
Foto & tekening: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Schets van 'De Meern 1'. Het voorste deel van de kajuit was de kombuis. Waarschijnlijk had ze een tentdak, mogelijk van leer.
de maten gevonden die mogelijk van een vrouw of een scheepsjongen waren. Hoe dan ook zullen er minstens twee mensen nodig geweest zijn om met het schip te kunnen varen. Mogelijk was de bemanning in dienst van het Romeinse leger. Al kwam het ook voor dat particuliere schippers door het leger werden ingehuurd. De schipper van 'De Meern 1' kwam vermoedelijk uit de betere kringen. Niet alleen waren zijn schoenen en kleding modieus, hij kon ook lezen en schrijven. Dat blijkt uit de vondst van een inktpen en twee griffels, een soort schrijfstift van vrij zachte steen.
het inderdaad lang in de vaart is geweest, blijkt ook uit de slijtage van het hout en de vele reparaties die zijn uitgevoerd. Het hout voor de scheepsbouw kwam van een misschien wel 200 jaar oude eikenboom van minstens 40 meter hoog. Gezien het ontbreken van zijtakken stond hij in
Vlaams hout
zettelijk te zijn afgezonken om oevers en kades te beschermen tegen het rivierwater, maar dan werd het schip eerst leeggehaald. Bij 'De Meern 1' is dat niet gebeurd, waardoor men vermoedt dat het plotseling is vergaan. Na de ramp is het in zijn geheel op de rivierbodem terechtgekomen. Doordat er snel zand inspoelde, was het waarschijnlijk onmogelijk om de kajuitdeuren te openen en gereedschap of bezittingen te redden. Door het kolkende rivierwater zonk
het schip op één plek dieper weg, waardoor het in de lengte vervormde. Uiteindelijk is alleen het gedeelte dat onder het zand verdween, bewaard gebleven. Het schip is bij toeval gevonden bij graafwerkzaamheden. Na jarenlange voorbereidingen is het schip geborgen en geconserveerd. Het water in het hout is daarbij geleidelijk vervangen door een kunstwas die op kaarsvet lijkt.
Uit jaarringonderzoek blijkt dat de drie bomen waarvan de romp is gemaakt, omstreeks het jaar 148 zijn omgehakt. Aan te nemen is dat het schip kort daarop is gebouwd. Uit
Utrecht
verschillende voorwerpen die in en rond het schip zijn gevonden, blijkt dat het ongeveer 50 jaar later is vergaan. Dat
een dicht bebost woud. Mogelijk was dat in Vlaanderen, want het jaarringpatroon van 'De Meern 1' lijkt het meest op dat van eikenhout uit onze streek. Dergelijke hoge bomen waren in de Romeinse tijd al erg zeldzaam.
geen redden meer aan
Niet alleen het wrak, kasten, keukengerei maar ook scheepsattributen zoals een roeispaan en een hoosschep worden tentoongesteld. Voor wie in de buurt van Utrecht een uitstap plant, is het echt de moeite waard om een bezoek te brengen aan deze gratis tentoonstelling in het museum Hoge Woerd. CHRISJE DEMUYNCK
Bronnen: Museumhogewoerd.nl & Wikipedia Op YouTube kan je een filmpje over de ontdekking bekijken: https://youtu.be/PtEfKB8w9YY
Veel Romeinse scheepswrakken lijken opHippocampus nov./dec. 2019
19
Reportage Foto (5): Divebahrain - Bahrain Tourism and Exhibitions Authority.
Duikplaats
Duiken langsheen de 70 meter lange Boeing 747.
Duiken op een Boeing 747 Welkom aan boord van het gezonken vliegtuig van Bahrein, dat in augustus 2019 geopend werd als onderdeel van een groot onderwaterthemapark (100.000 vierkante meter).
H
et koninkrijk Bahrein, een kleine eilandstaat in de Perzische Golf, hoopt duikers van over de hele wereld aan te trekken met de uitgestrekte duiklocatie bij Diyar Al Muharraq, een stad die zich op zeven kunstmatige eilanden bevindt. Het middelpunt van wat wordt aangekondigd als 's werelds grootste onderwaterpark is een buiten gebruik gestelde Boeing 747. Nooit eerder
werd zo'n groot vliegtuig bewust afgezonken als dit speciaal daarvoor bestelde toestel.
milieuvriendelijke project "Als duiker glijd je door de geheimzinnige dieptes van de Perzische Golf, langsheen de 70 meter lange Boeing 747, op 24 meter diepte. Vissen en zeedieren vergezellen de diep-
Montage van hoe de Boeing 747 op de zeebodem rust.
zee-ontdekkingsreiziger terwijl hij door de jet zwemt tot aan de voorkant, in wat ooit de cockpit was", zegt Zayed bin Rashid Al Zayani, minister van Industrie, handel en toerisme van Bahrein. "We zijn trots om dit unieke milieuvriendelijke project te lanceren," zegt de minister. Het subaquatische project is het product van een partnerschap tussen de 'Supreme Council for Environment', 'Bahrain Tourism and Exhibitions Authority' (BTEA) en de particuliere sector. De duiklocatie zal ook een replica van het huis van de Bahreinse parelhandel, kunstmatige koraalriffen en kunstsculpturen bevatten.
goed voor het ecosysteem "De nieuwe attractie in Bahrein voldoet aan strikte milieunormen en objecten op de zeebodem zullen de groei van het leven in zee bevorderen. Het lokale ecosysteem zal herleven", dit is wat de ministers beweren. Maar mariene specialist Adriana Humanes, gepromoveerd in 'Marine Ecology aan de James
20
Hippocampus nov./dec. 2019
Een duiker verkent de afgezonken Boeing 747.
Een 'selfie' in de cockpit.
Nadat het vliegtuig ontmanteld en speciaal geprepareerd werd, liet men het te water.
Foto: Bahrain News Agency.
water brengen en de omliggende mariene organismen beïnvloeden. Corrosie zal op termijn leiden tot het verlies van de structurele integriteit van het wrak, wat mogelijk het zeeleven in het gebied beïnvloedt of een veiligheidsbedreiging voor de duikers vormt".
Cook University' in Australië en momenteel gevestigd aan de 'Newcastle University' in het Verenigd Koninkrijk, zegt dat kunstmatige koraalriffen niet altijd ecologisch verantwoord zijn. "Naarmate de koraalriffen minder overvloedig worden en duikers meer bekwaam en ervaren worden en hun interesse verliezen, zijn kunstmatige riffen populaire alternatieven geworden die door overheden en de toeristenindustrie worden gebruikt om bezoekers naar bepaalde gebieden te lokken", zegt Humanes. "Wrakken behoren tot de oudste objecten die worden gebruikt om kunstmatige riffen te bouwen, door een structuur te bieden aan sessiele mariene organismen en vissen". Humanes zegt dat wrakduiken "unieke, diverse en intrigerende duikervaringen biedt", maar verduidelijkt dat er nadelen kunnen zijn. "Hun materialen – koper, koperlegeringen, aluminium, lood en staal, koolwaterstoffen zoals aardolie en andere potentiële verontreinigende stoffen – kunnen onderhevig zijn aan corrosie, (zware) metalen in het zee-
vrij van giftige stoffen en speciaal behandeld
verwijderen van alle bedrading, alle hydraulische, pneumatische en brandstofsystemen en alle lijmen, isolatie, kunststoffen, rubbers, chemicaliën of andere potentieel giftige stoffen. Alle vliegtuigoppervlakken werden onderworpen aan een hogedrukreiniging met biovriendelijke reinigingsmiddelen om ervoor te zorgen dat alle postproductiecoatings, olie en aanslag verwijderd werden", vertelde een woordvoerder voordat het vliegtuig tot zinken werd gebracht. Op www.divebahrain.com vind je meer info, tenminste als je virusscanner de website niet blokkeert, omdat hij hem onveilig acht. Op https://vimeo.com/343683994 kan je een video van een duik op het vliegtuig bekijken. IVO MADDER
Het Bureau voor Toerisme en Tentoonstellingen in Bahrein weerlegt dit doemdenken, omdat het vliegtuig speciaal werd vo o r b e re i d voordat het in het water werd afgezonken. "Er werd veel tijd besteed aan het verwijderen van verontDe Boeing 747 moest nog een heel eind gesleept worden naar reinigingen uit zijn uiteindelijke rustplaats. het vliegtuig. Dit omvatte het Hippocampus nov./dec. 2019
21
Reportage Administratie
Vraag je
visum
voor Egypte
'online' aan Je reist naar Egypte, stapt het vliegtuig uit en dan kan je beginnen aanschuiven voor je visum. Naargelang aan welk loket je aanschuift, wordt er een ander tarief aangerekend. Op de luchthaven van Marsa Alam bijv. is het visum bij het loket aan de linkerkant het goedkoopst. Je kan het aanschuiven echter vermijden, want een visum voor Egypte kan ook online aangeschaft worden.
E
en visum is een verleende toestemming om een land in te komen, er binnen te reizen en er een bepaalde periode te verblijven. Het visum kan verschillende vormen hebben: een stempel of sticker in je paspoort, een officieel document of een elektronisch visum (E-visum). Op de sticker, het document en het E-visum staat hoelang je in het land mag blijven. Een visum voor Egypte, ter plaatse aangeschaft.
Betreft het een stempel, dan is de datum waarop je het land binnenkwam erop vermeld. In alle gevallen moet je in het oog houden dat je de maximum verblijfsduur, gekoppeld aan je visum, niet overschrijdt. Let op dat een visum soms maar geldig is voor een eenmalige binnenkomst in die bepaalde periode. Zo heb ik eens meegemaakt dat ik Tanzania binnenkwam met een visum dat ik op voorhand aangekocht had op de
ambassade van Tanzania (in Brussel). In Tanzania gingen we aan boord van een schip dat onder Belgische vlag voer. Tot zover geen probleem, maar toen we terug aan de kade aanmeerden, stond de douane ons op te wachten. We mochten niet aan land, want we hadden geen visum om Tanzania opnieuw binnen te komen! Hoezo? Wel, de boot was Belgisch grondgebied en nu wilden we Tanzania terug binnen met een visum dat al een keer gebruikt was om binnen te komen. Gevolg: een boete voor de schipper en wij moesten een nieuw visum aanschaffen. Niet elk land eist een visum. Veel hangt af van welke nationaliteit je hebt. Ook de aanvraagprocedure kan verschillen. Alle informatie daarover vind je terug op de website van Buitenlandse Zaken. Heb je geen zin om de visumaanvraag zelf te regelen? Weet dan dat er speciale visumbureaus zijn die de procedure volledig uit handen nemen. Er worden in dat geval wel bemiddelingskosten aangerekend die kunnen oplopen tot meer dan â‚Ź 50,00 bovenop de kostprijs van het visum.
22
Hippocampus nov./dec. 2019
visum voor Egypte Als Belg heb je voor alle (duik)vakanties en toeristische reizen naar Egypte een geldig visum nodig. Reizen naar Egypte kan met een internationaal paspoort of met een Belgische identiteitskaart. Het visum kan je aanvragen op de Egyptische ambassade (in Brussel) of – wat tot voor kort het meest gedaan werd – het ter plaatse in Egypte regelen. Het is dus nog steeds mogelijk om een visum voor Egypte, voor een verblijf van maximaal 30 dagen, aan te schaffen bij aankomst in één van de Egyptische luchthavens vooraleer je bij de immigratie ambtenaar passeert. Je betaalt hiervoor cash een bedrag van 25 $. Naast de lange wachtrij houdt het ter plaatse aanschaffen van een visum wel een risico in. Er is geen garantie dat de toegang ook daadwerkelijk zal worden verleend.
den geldig is bij aankomst in Egypte (vergeet dat niet ruim op voorhand te controleren, zodat je eventueel nog een nieuw paspoort kan aanvragen). D De aanvraag gebeurt minimaal 90 dagen voor de vertrekdatum (normaal gezien heb je het visum binnen de 7 dagen). D Aanvragen voor kinderen zijn ook vereist; D Je neemt een afgeprinte versie van het e-visum mee. D Je hebt (vlieg)tickets voor de heen- en terugreis. D Je kan je hele verblijf aantonen d.m.v. boekingsbevestigingen of een uitnodiging.
D Indien je zakelijk reist, breng je de uitnodigingsbrief van het te bezoeken bedrijf mee. Vergeet naast je paspoort zeker het afgeprinte E-visum niet mee te nemen! Bij aankomst in Egypte controleert de Egyptische douane alle reisdocumenten. Het is belangrijk dat de gegevens op je internationale reispas overeenkomen met de visumaanvraag. Klopt dit niet, dan kan de douane je de toegang tot Egypte weigeren. IVO MADDER
Egypte E-visum 'online' aanvragen Tegenwoordig kan je het visum voor Egypte ook 'online' aanvragen. Het E-visum voor Egypte is maximaal drie maanden geldig. De geldigheidstermijn gaat in van zodra de visum-documenten worden goedgekeurd door de Egyptische immigratiedienst. Reizigers hebben de mogelijkheid om 'online' een eenmalige visum ('single entry' – voor een verblijf van max. 30 dagen) of een meervoudig visum ('multiple entry' – 90 dagen geldig, tot 30 dagen in het land) aan te vragen. Hiermee kan je respectievelijk één of meerdere keren het land betreden. Het visum voor Egypte kan worden gebruikt voor zowel toeristische als zakelijke doeleinden. De aanvraag werkt heel eenvoudig: je voert de vereiste informatie in, betaalt met je kredietkaart (Visa of MasterCard) en vervolgens komt het E-visum in je mailbox. Bij het passeren van de douanecontrole in Egypte kan de douanier in het computersysteem zien dat je in het bezit bent van een visum. Aan het onlinevisum voor Egypte zitten wel een aantal voorwaarden verbonden: D Je bent in het bezit van een internatio nale reispas die nog minimaal 6 maan-
Hoe vraag je een E-visum voor Egypte aan? Een E-visum voor Egypte aanvragen kan op verschillende manieren: D Ofwel via het Egyptische E-visumportaal, waar je via de registratiepagina www.visa2egypt.gov.eg (Engels, Frans, Duits), eerst een account aanmaakt. Na bevestiging van je accountregistratie meld je je met je inloggegevens aan bij het Egyptische E-visumportaal en selecteer 'Nu toepassen'. Selecteer het type visum en lees de instructies aandachtig door. Vul het aanvraagformulier in en betaal met je kredietkaart. Een 'Single entry visa (Tourism)' kost 25 $ en een 'Multiple entries visa (Tourism)' kost 60 $. Dat er nog een extra 'service fee' van 59 $ bijkomt ontdek je pas bij het afrekenen. Wacht op goedkeuring via e-mail, download vervolgens je E-visum en print het af. D Ofwel via de officiële www.egyptian-visa.com (Engels, Duits). Hier moet je niet op voorhand registreren. Je betaalt € 69,00 voor je visum. D Ofwel via www.evisumservice.be/visum-egypte (Nederlands). Op voorhand registreren is niet nodig, het aanvraagformulier is volledig in het Nederlands opgesteld en de procedure kan binnen de 5 minuten worden afgerond. Betalen kan met Bancontact, Belfius, KBC, Paypal of een kredietkaart en kost je € 34,95. Je kan het visum ook per post ontvangen (€ 3‚50 extra per visum).
Advertentie
G KORTIN G R O EP S S R E IK U VOOR D
Nemo Dive Club & Hotel & Safari’s Bert en Sofie Red Sea Egypt -Safaga
Tel.: 00 20 (0) 100/36 48 708 en 00 20 (0) 100/11 37 707 - info@nemodive.com -
www.nemodive.com Hippocampus nov./dec. 2019
23
35 jaar duikclub Sepia Gent
Foto: Nele Vanslembrouck.
Club in de kijker
Een tuinfeest, een aangename locatie, de zon, lekker eten, een gezellige bende en een cocktail in de hand, meer heb je niet nodig om een koralen samenwerking te vieren.
CHRISJE DEMUYNCK
24
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto van een clubduik uit de doos met oude foto's. Foto: archief Sepia Gent.
Ik overhandig graag het glazen beeldje in naam van de Raad van Bestuur van NELOS en stel vast dat duikclub Sepia Gent in vol vertrouwen mag vooruitkijken naar de toekomst.
Briefing tijdens een clubduik anno 2019.
Foto: Robert Faucconier.
H
et is de voorzitter, Diane Bauwens, die het woord neemt. Ze bedankt ieder van de aanwezigen die elk op een eigen manier een bijdrage heeft geleverd. In het bijzonder haalt ze een aantal 'oude' duikers aan. Zo ook de secretaris, Jacques Hautekeete, die net geen oprichter is, maar zijn taak al 35 jaar waarneemt. Bescheiden haalt Diane aan dat Sepia geĂŤvolueerd is tot een ontspannen club, waarin iedereen alle kansen krijgt om te groeien in een vriendschappelijke sfeer. Sepia Gent heeft ondertussen een jeugdiger bestuur dat zorgt voor een vernieuwende dynamiek. Er is ook al een aantal jaren een vaste kern van buddy's die gebeten zijn door de duikmicrobe en die elkaar voorttrekken naar hogere brevetten.
Foto: Wim Bollein.
Wij zijn echte BBQ-liefhebbers.
Clubreis
Foto: Jean Pierre Neels.
Foto: Wim Bollein.
Groepsfoto tijdens een clubreis.
Logboekje invullen op het einde van de duikdag.
Foto: archief Sepia Gent.
Foto: archief Sepia Gent.
Foto: Nele Vanslembrouck.
Foto van een clubduik uit de doos met oude foto's.
Clubduik in Wemeldinge.
Hippocampus nov./dec. 2019
25
Reportage
De oranje schorpioenvis (Scorpaena scrofa) maakt 'kwa'-geluiden.
Foto: Frankie Van Remoortel.
Biologie
STARESO De stilte van de zee? Océanographiques' van de Luikse Universiteit Ulg voor. In dit artikel belichten we één van hun onderzoeken, namelijk dat van de geluiden die vissen kunnen voortbrengen.
H
et programma loopt onder leiding van Prof Eric Parmentier, hoofd van het laboratorium voor functionele en evolutieve morfologie van deze universiteit. Vissen communiceren inderdaad door middel van geluid en sinds enkele jaren verwonderen wetenschappers zich over een bepaalde 'zang'. Ze hebben namelijk ontdekt dat je, tussen de maanden mei en september, van 6 uur 's avonds Het Belgisch onderzoekscenter 'Station de Recherches Océanographiques' (STARESO) in Corsica.
26
Hippocampus nov./dec. 2019
tot 6 uur 's morgens, een onderwaterkoor hoort 'zingen'. De hydrofoons nemen een geluid op dat te vergelijken is met de roep van padden, een soort 'kwa'.
zo stom als een vis Welke vissen deze klanken produceren is nog niet met zekerheid geweten, maar het gaat om een soort die in het Neptunusgras leeft. Volgens de laatste publicaties zou het waarschijnlijk om een vertegenwoordiger
gaan van de schorpioenvissen (Scorpaena sp.), omdat deze soort beschikt over 3 tot 5 pezen in de buikholte die hij als vioolsnaren kan gebruiken om een 'kwa' te spelen. Vissen kunnen dus kwaken, blaten of blaffen (een woord voor vissentaal moet nog uitgevonden worden), maar waarom doen ze dat? Hoogstwaarschijnlijk om een partner te vinden of om hun territorium te verdedigen. Zelfs in water met een perfecte zichtbaarheid kunnen veel obstakels het zicht belemmeren en vanaf 100 meter diepte is het meestal donker. Vissen zouden geuren kunnen verspreiden, zoals zoogdieren dat doen, maar dat werkt alleen in de richting van de stroming. Geuren verdunnen ook heel snel in het water. Geluid kan dus de oplossing zijn.
Foto: STARESO.
In vorige Hippocampus stelden we het 'Station de Recherches
Wetenschappers hebben ontdekt dat vissen ook slimme manieren hebben ontwikkeld om hun omgeving te gebruiken, waardoor hun gezang nog sterker klinkt. De grondel, zoals bijv. de zwarte grondel (Gobius niger) uit de Oosterschelde, gebruikt een geluidsversterkend hol en ook de Onuxodon margaritiferae (een parelvisjessoort dat in Frans-Polynesië woont) versterkt zijn serenade door middel van de oesterschelp Pteria penguin.
Foto: Hedwig Dieraert.
Foto: Dharani g.
het onderzoek in STARESO
Vissen produceren klanken op verschillende manieren. Sommige laten hun zwemblaas trillen, andere klapperen met de tanden.
Het parelvisje Onuxodon margaritiferae versterkt zijn serenade door middel van de oesterschelp Pteria penguin.
In de baai van Calvi werden hydrofoons tot op een diepte van 20 meter neergelaten om tijdens een lange periode de visgeluiden te kunnen waarnemen. Uit de opnames bleek dat de frequentie van de klanken afhankelijk is van bepaalde parameters, zoals de watertemperatuur. Enkele graden verschil heeft een invloed op de spieren die de klanken produceren en dus ook op de 'vissenzang'. Bij sommige vissoorten kan de watertemperatuur op één graad na bepaald worden door de frequentie.
Een zwarte grondel in een lege oesterschelp bewaakt zijn eieren die aan de binnenzijde van de oester afgezet werden.
Bepaalde soorten, zoals de haringen, persen gasbelletjes uit hun anale opening: een luidruchtig windje.
Op langere termijn is het de bedoeling klanken op te nemen tot op 2.000 meter diepte. Vissen die op deze diepte in het donker leven, produceren méér geluid dan deze die dichter bij de oppervlakte zwemmen. Door de taal van de vissen te interpreteren, zullen wetenschappers in de toekomst de gezondheid van de vispopulatie kunnen meten. De resultaten zijn meteen een goede barometer voor de staat van het milieu waarin de vissen leven en voor de impact van de opwarming van de aarde op grote dieptes. PATRICK SWINNEN
Haringscheten of de 'flatus van de haring' Haringen (Clupea harengus) persen lucht uit hun anale opening. Dit gebeurt vooral 's nachts, wat erop wijst dat het geluid geproduceerd wordt met de bedoeling de school bij elkaar te houden, wanneer het zicht ontbreekt of wat minder wordt. Haringscheten klinken als een knetterend geluid met een frequentie tussen 1,5 en 2,2 kilohertz wat voor de mens perfect hoorbaar is, maar voor veel predatoren niet. Canadese biologen stelden vast dat een windje gemiddeld 2,5 seconden duurt, met volzinnen van soms wel acht seconden. Haringscheten kregen de naam 'Fast Repetitive Tick' of FRT.
Hippocampus nov./dec. 2019
27
Groepsfoto tijdens het duikweekend in Goes.
F o t o'
s (2 ) : R o b Va n S t e e n e .
De Paasduik. Foto onder: Afzwemmen van de Ourthe, een klassieker onder de clubactiviteiten.
60 JAAR CVD een duik in het verleden
CVD staat voor 'Centrum ter Verspreiding der Duiksport', een naam die zijn oorsprong vindt eind jaren '50, toen een enthousiaste 'Brusseleir', Robert Knauer, in oktober 1959 een eigen duikclub oprichtte.
D
e naam mag dan wel wat ouderwets aandoen, de onderliggende betekenis is nog steeds brandend actueel: we verspreiden de duiksportmicrobe in de ruimste zin van het woord door het aanbieden van sportduiken, onderwaterhockey en vrijduiken. Daarnaast occasioneel ook eens vinzwemmen, onderwaterrugby en -voetbal. Voor een interessante inkijk in de eerste 50 jaar van onze club, van zelfgemaakte compressors en duikpakken tot Noordzeerally's, verwijzen we graag naar het artikel over ons 50-jarige bestaan (Hippocampus 224, mei/juni 2009).
een onderdompeling in het heden Met ruim 180 leden zijn we een van de grootste duikclubs in Vlaanderen en misschien wel in België, waarschijnlijk de meest bekende in Antwerpen en omstreken en één van de weinig clubs met zo'n groot aanbod en zo'n diversiteit. Groot wordt meestal geassocieerd met asociaal, maar het tegendeel is waar! Dat bewijzen we graag door de waaier aan clubactiviteiten die we dit jaar organiseerden in het
28
Hippocampus nov./dec. 2019
kader van ons feestjaar, naast de specifieke trainingen (CPR, zuurstof, nettraining, ...) en de gebruikelijke opleidings-, doop-, proeven- en clubduiken. Traditiegetrouw startte het kalenderjaar met de Champagneduik. Het weekend na nieuwjaar was het verzamelen geblazen aan de Put van Ekeren. Toen iedereen uit het water was, mochten na de speech van de voorzitter de champagneflessen lustig knallen. Meteen het startschot voor een lekker etentje en aansluitende fuif. Dit jaar spaarde het feestbestuur geen moeite om een heuse feestmenu te voorzien met onder andere pasta vongole en een grote feesttaart. Een maand later lag er een mooi sneeuwtapijt op het jaarlijkse Valentijnsweekend dat in een feeërieke sfeer kon plaatsvinden. Met een gezellig vakantiehuis in de buurt van Philippeville als uitvalbasis, deden we er natuurwandelingen en was er sneeuwpret voor de kinderen. Uiteraard werd er ook gedoken, ditmaal in de steengroeven van Villers-Deux-Eglises en Vodelée. Naarmate de temperaturen in het voorjaar stijgen, verschuift het zwaartepunt van onze activiteiten uiteraard naar de prachtige Oosterschelde. We vieren er elk jaar Pasen
Foto: Kristof Luycx.
Club in de kijker
Verbroederingsduik 'CVD & Friends'.
F
met een onderwaterzoektocht naar paaseieren tijdens de Paasduik. Het feestbestuur volgde voor deze editie een opleiding pizza bakken, voorzag een mobiele pizzaoven en bakte aan de lopende band verse pizza's. Buon appetito! Tijdens ons feestjaar werd een oude activiteit van onder het stof gehaald: de Donderdagavondduiken in de Oosterschelde hebben voor de ideale ontspanning gezorgd in de vaak drukke werkweken in mei en juni. De producten van de Noordzee worden uiteraard ook zeer gesmaakt. Zo voorzag onze eigen visboer zoals elk jaar de Hollandse Nieuwe met bijhorend natje na de Maatjesduik. Het is uiteraard niet enkel nemen, maar ook geven. Om geld in te zamelen voor Stichting de Oosterschelde organiseerden twee dappere duikers in het weekend van 8 en 9 juni 'Duiken op alle getijden'. Hierbij werd er op elk van de 8 getijden tijdens dat weekend gedoken en tevens geld ingezameld via een bijdrage voor elke duik. Het gedetailleerd relaas van dit avontuur kan je in deze Hippocampus lezen. Ook in onze thuisbasis De Wezenberg bruiste het water van de activiteit. Het olympisch zwembad werd in 2018 volledig gerenoveerd in het kader van de Vlarem II-wetgeving en is elke woensdagavond de 'place to be' voor de vrijduikers. Op maandagavond trainen de verschillende brevetten er naast onze eigen onderwaterhockeyploeg, de Antwerp Sharks. Dankzij de sportverantwoordelijke
vond er in februari een heuse competitie onderwaterrugby plaats en in mei namen ploegjes van verschillende duikclubs zelfs deel aan een heus tornooi onderwatervoetbal! Voor één keer mochten de vinnen aan de kant blijven.
' oto
s (5
): R o
b Va n
Ste e n e .
Bestuursleden op de receptie voor het 60-jarige bestaan.
Dicht bij huis is de Put van Ekeren onze vaste stek. Voor ons 60-jarige bestaan nodigden we de bevriende clubs uit voor 'CVD & Friends', een verbroederingsduik in de Put van Ekeren, gevolgd door cocktails en Bicky burgers onder een stralende lentezon. In de zomer verhuizen we volledig van het zwembad naar de Put en houden we er elke maandagavond een BBQ-duik. Clubleden spreken af met een buddy en voorzien eigen vlees. Dankzij een beurtrolsysteem zorgen vrijwilligers voor een groentebuffet en wordt de BBQ bemand. De zomermaandagavonden vormen zo een ideaal moment om de vriendschapsbanden aan te halen. Eén van de hoogtepunten van ons feestjaar zou de clubreis naar Egypte worden tijdens de herfstvakantie. Helaas gooit het faillissement van Thomas Cook roet in het eten en is het onwaarschijnlijk dat deze reis zal kunnen doorgaan. Uitstel is natuurlijk geen afstel en gelukkig hangt een geslaagd feestjaar niet af van een enkele activiteit.
We kijken nog uit naar onze afsluitfuif om zo het feestjaar in schoonheid te eindigen.
Graag nog een woord van dank aan iedereen die zich inzet voor onze club. Onze duikschoolleiding en de 39 instructeurs, die elk in hun domein zorgen voor scholing en de uitbouw van de club; het bestuur dat zich belangeloos inzet om de club draaiende te houden en natuurlijk alle leden van CVD: zij vormen het hart van onze duikclub. Bedankt! We hebben een instroom van ongeveer 10 kandidaten 1*Duiker via tweejaarlijkse duikinitiaties en dit jaar reeds 13 gehomologeerde 1* Duikers. 8 kandidaat 2*Duikers en 11 kandidaat 3*Duikers legden met succes het examen af, waarvan er reeds 4 gehomologeerd zijn als 2*Duiker en 5 als 3*Duiker. Tot slot bereiden 1 kandidaat AI/4*Duiker en 2 kandidaten 1*Instructeur zich momenteel volop voor op hun examensluitstuk eind dit jaar. We kijken de komende 60 jaar dan ook vol vertrouwen tegemoet. KRISTOF LUYCX ASSISTENT-VOORZITTER CVD
Hippocampus nov./dec. 2019
29
De familie Devriese omringd door de andere winnaars van de Hippocampus-enquĂŞte en de begeleiders voor de initiatieduik.
Reportage
De droomfabriek 2.0
Foto: Chrisje Demuynck.
Duikinitiatie
Het startte voor mij met een wens: samen duiken met de familie. Mijn wens omvat niet alleen het sporten, want duiken is meer dan jezelf onderdompelen in water. Duiken gaat om vertrouwen en verbinding. Het gaat om een woordeloze verstandhouding onder water, om
E
r is niets mooiers dan deze band met je eigen familie te kunnen beleven en die wereld te ontdekken in goede tijden en in stressmomenten, net zoals het leven ook echt is. Het idee achter de opleiding is het buddysysteem, waarbij elke duiker omringd wordt door tal van goed opgeleide mensen die hun vaardigheden aan je doorgeven, waarna jij op je beurt jouw kennis doorgeeft aan de volgende generatie duikers. Een mooie gedachte, vind ik, een beetje zoals in de film 'Pay it forward'.
mijn visjes Ik droomde ervan om als pater familias
30
Hippocampus nov./dec. 2019
tussen mijn 'eigen visjes' te zwemmen. Zo zou ik kunnen zien dat het goed gaat met hen, zou ik Briefing aan de begeleidende ze kunnen bevestiinstructeurs. gen in hun durven en doen. Ik kan dan hun overwinning onder water meemaken en zo de onafhankelijkheid en zelfredzaamheid Na mijn opleiding tot 3*Duiker bij RDT meegeven die zo belangrijk is in het leven. Brugge en mijn 2*Vrijduikbrevet bij BarHet gaf me een ongelooflijk sterk gevoel racuda Brugge, schreef ik me in voor een dat ik deze duikfakkel zou kon doorgeven sessie vrijduiken in TODI Beringen via aan de volgende generatie, net zoals ik NELOS. Het leek me superfijn om tussen mijn kinderen en kleinkinderen heb leren de tropische vissen te mogen zwemmen en zwemmen. vrijduiken.
Foto: Marijke Van Cauwenberghe.
het samenzijn in een nieuwe, andere wereld.
Foto's (3): Marijke Van Cauwenberghe.
Een vis, zo dichtbij, is altijd even schrikken.
Eén van de winnaars is meer ervaren en vertrekt om het bassin te verkennen.
Er was die dag een prijsuitreiking voor de fotowedstrijd met als thema 'zeepaardjes' (nvdr: Guylian Seahorses of the World) en een enquête van het magazine Hippocampus. Ik vulde een enquêteformulier in waarmee je de winnaar van de publieksprijs mee kon bepalen. Maar het was een zinnetje onderaan het formulier dat mijn aandacht trok: "Bedenk een originele prijs die je graag zou winnen en wie weet, win je die wel". Ik had wat plaats te weinig om mijn idee – mijn stil gekoesterde droom – op papier te zetten. Na een leuke namiddag trok ik terug naar huis, tevreden over de duikjes, maar met toch wat spijt dat ik dit niet direct kon delen met mijn 'visjes'.
Nemo Enkele weken later kreeg ik heel onverwacht een e-mail van Chrisje Demuynck (redactielid Hippocampus) om te melden dat ze er alles aan zou doen om mijn wensdroom uit te laten komen. Op een afgesproken avond in juni (nvdr: 6 juni 2019) trokken we dan met de familie naar Beringen om een initiatie te volgen onder leiding van een groep instructeurs: mijn vrouw om te snorkelen, mijn kinderen en schoonkinderen om te duiken en ik om te vrijduiken als een Nemo-visje tussen mijn anemonen. Ik was met mijn hoofd in de wolken, zij hadden allemaal een klein hartje …
zeehondjes Maar hun angst bleek ongegrond, want een ganse ploeg van instructeurs stond ons op te wachten aan de ingang. We hadden gewoonweg het volledige zwembad voor onszelf, wat een luxe! Na het uitdelen van de cadeautjes – een NELOS-polo op maat én een cadeaubon van de Water-
sportcentrale (Genk), Scuba Service Store (Schoten) en Bubble and Dive (Gent) – mochten we het tropisch zwembad in. Daarbij werden we de hele tijd begeleid. Ik had handen en ogen tekort om alles te kunnen filmen en registreren. Zo'n buitenkans krijg je maar zelden. Een vaak gehoorde opmerking was dat het vreemd aandeed om niet door de neus te kunnen ademen. Dat zo'n eenvoudige dingen tijdens de eerste kennismaking opvallen, was ik al lang vergeten. Maar de instructeurs legden alles haarfijn uit en stelden gerust … Tine, mijn vrouw, snorkelde zowaar in één keer naar de middenconsole, mijn (schoon)kinderen gingen één na één kopje onder in buddyparen als volleerde zeehondjes. We genoten met volle teugen van dit spannend avontuur. De vissen kronkelden zich in scholen met nieuwsgierige blikken tussen de duikers door. Blijkbaar vond iedereen het ook super, want telkens bij het opstijgen staken ze hun duim naar elkaar op.
De veiligheid primeert met een extra toezichter iets verder.
sche ramen van TODI als duizend sterretjes op het water en ik zag niets dan trotse, blije gezichten. Onvergetelijk. "Schrijf maar op papa: we komen zeker terug", zeiden mijn zeepareltjes. Er werd heftig over en weer verteld over de ervaringen, zeg maar de ontlading tijdens de debriefing. Met een verfrissend drankje in het mooie restaurant van TODI kwam een einde aan het protocol onder en boven het water. Maar zoals de inmiddels beroemde uitspraak van onze Koning Filip, gericht aan Dirk Frimout, luidt : "Zeg maar Filip, want … onder water is geen protocol!". GEERT DEVRIESE
Het redactieteam Hippocampus wil niet alleen de sponsors bedanken, met name de Watersportcentrale (Genk), Scuba Service Store (Schoten), Bubble and Dive (Gent), TODI en NELOS, maar ook alle vrijwilligers die de groep die avond begeleid hebben.
zeepareltjes
Marijke Van Cauwenberghe, redactielid van Hippocampus, maakte een video van de duikinitiatie in TODI. Je kan de video bekijken op het YouTube-kanaal van NELOS: https://youtu.be/1DqYLApyHMg
De avond viel toen we het water uitkwamen. De zon glinsterde door de gigantiHippocampus nov./dec. 2019
31
Club in de kijker
Het kader en bestuur tijdens het feest ter ere van het 50-jarig bestaan van de club.
Dit jaar viert duikschool Stingrays uit Vichte haar jubileum. De club, oorspronkelijk gevestigd in Deerlijk, mag 50 kaarsjes uitblazen.
32
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto's (2): Elien Carlier.
50 JAA
Foto: Arlindo Alves.
Foto: Andy Raes.
Foto: Elien Carlier.
ijder, ere Links: Frank De Leersn indo Alves, voorzit ter. Rechts: Arl de huidig voorzit ter.
Groepsfoto van het Zeelandweekend. Het leslokaal.
De Stingrays, blijkbaar genoemd naar de 'Stingray Corvette' en niet naar de vis, startte vijftig jaar geleden met 16 leden, 4 duikflessen, 4 ademautomaten en een 'fenzy', maar groeide uit tot een duikschool met 95 leden en een mooie verzameling duikmateriaal, waaronder een forse compressor met een 200/300 bar vulstation en een zuurstoffles die het mogelijk maakt om nitroxduiken te doen. De club heeft een jeugdafdeling onder leiding van Frank lin Forrez. Zij trainen momenteel om de twee weken op vrijdagavond in Tielt. De volwassenenafdeling, onder leiding van Dieter T'Siolle, traint wekelijks op maandagavond in het zwembad van Zwevegem. Na de opening van het nieuwe zwembad in Vichte in 2020 hopen ze samen op dinsdag te trainen.
Het clubhuis van de Stingrays.
De Stingrays beschikt over een zeer uitgebreid kader, waardoor er binnen de club opleidingen van 1*Duiker tot 4*Duiker/Assistent-Instructeur worden voorzien. Verder ondersteunt het hoger kader de kandidaten 1*, 2* en 3*Instructeur. Ook kunnen er het hele jaar door initiaties georganiseerd worden. Het zevenkoppige gedreven bestuur, onder leiding van voorzitter Arlindo Alves, gebruikt haar professionele ervaring in IT, communicatie, digitalisatie, … om de club zo optimaal mogelijk te besturen. De club is erg betrokken binnen de duikwereld. Verschillende leden zijn actief in het dagelijks bestuur van WEVOS (met onder andere voorzitter Kurt Lommens) en NELOS (met onder andere Verantwoordelijke Duikonderricht Sven Vandekerckhove) en in het clubhuis worden regelmatig opleidingen en bijscholingen gegeven. Op vlak van duiken komen de leden zeker aan hun trekken. Naast het jaarlijkse Zeel andweekend wordt er wekelijks gedoken in Doornik. Tijdens de zomervakantie organiseren we elke woensdag een bootjesduik in Zeeland en er wordt regelmatig gedoken in de Gavers in Harelbeke, de steengroeves in Wallonië, Zeeland, Forme 4 (een oud droogdok in Duinkerke), … Er worden geen duikreizen georganiseerd in clubverband, maar jaarlijks trekken verschillende groepjes duikers samen op vakantie.
Bij de Stingrays staat de vriendschap centraal. Niet enkel de duikers, maar ook de partners en kinderen worden nauw betrokken bij het clubleven. Naast de gebruikelijke apero na de zondagsduiken, wordt er ook samen gewandeld, gequizd, gegeten, op vakantie gegaan, … Na trainingen, uitstapjes, … wordt telkens nagepraat aan de bar in het clublokaal in Vichte. De nodige grapjes (iedereen vergeet wel eens iets), verschillende kleurrijke figuren, wilde plannen (op een dag maken we barbrevetten … 3*I nr. 0001 werd al uitgedeeld), mooie duikverhalen (we kunnen de duikreis naar Noorwegen al bijna navertellen) en vele anekdotes (de rode veeg op de paal bij de Zeelandbrug, twee buddy's zien elkaar door een patrijspoort, maar kunnen elkaar niet bereiken, ... ), maar ook serieuze onderwerpen als duikgerelateerde informatie, weetjes, kennis en motiverende en opbeurende gesprekken zorgen ervoor dat een voormiddagje duiken kan uitlopen tot een avondje keuvelen. De Stingrays hopen nog minstens 50 jaar verder te werken aan het opleiden van nieuwe generaties recreatieve duikers en instructeurs en verder te genieten van de prachtige momenten, zowel boven als onder water. ELIEN CARLIER, VERANTWOORDELIJKE COMMUNICATIE EN PR NAMENS DE STINGRAYS
Hippocampus nov./dec. 2019
33
Foto: Arlindo Alves.
D
it 50-jarig bestaan gaat uiteraard niet zonder de nodige toeters en bellen voorbij. Zo kregen alle leden aan het begin van het jaar een gepersonaliseerde duiktas. Op 15 september 2019, exact 50 jaar na oprichting, was er een feestduik in de Barges in Doornik voor zowel de jeugdduikers als de volwassen duikers met aansluitend een aperitief in het clublokaal. De zaterdag daarop werden de feestelijkheden verdergezet met een receptie en avondfeest. Ook bevriende clubs deelden mee in de feestvreugde. In april organiseerde de club een quiz, waar een tiental clubs aan deelnamen.
Reportage Biologie
Welkom bij Blauwtipje!
De app 'Blauwtipje' voor iOS en Android is helemaal vernieuwd. In versie 2.01 zijn alle 70 soorten zeenaaktslakken beschreven die in de Nederlandse kustwateren voorkomen.
S
inds 2016 is er www.blauwtipje.nl, waarmee je alle zeenaaktslakken van de Zeeuwse Delta kan determineren (zie Hippo 258 – maart/april 2016). Je kan er ook je waarnemingen, eventueel voorzien van foto's, loggen. In 2018 werd er een gelijknamige app uitgebracht. Die 'Blauwtipje Determinatie App' werd in juni 2019 helemaal vernieuwd en is beschikbaar voor zowel iOS als Android. In de uitgebreide soortenlijst met beschrijvingen staan nu de kenmerken vermeld waarmee je als duiker de soorten onder water kan herkennen. Daarnaast vind je ook met welke soorten ze mogelijk verward kunnen worden, welk voedsel ze nuttigen, hoe hun eiersnoer eruit ziet, in welke periode ze voorkomen en
34
Hippocampus nov./dec. 2019
wat hun verspreiding is in de Nederlandse kustwateren, in Europa en zelfs wereldwijd. Uniek is dat zelfs de inwendige en uitwendige parasieten waarmee elke soort te kampen heeft, worden beschreven. Alles is telkens goed gedocumenteerd met foto's (er staan meer dan 1.000 foto's in de app). Ook heel nuttig is het determinatiemenu, waarmee je de waargenomen dieren gemakkelijk op naam kan brengen. In de determinatietabel vind je foto's waarop je met behulp van pijltjes de relevante kenmerken van de soorten kan terugvinden. Interessant is de verklarende woordenlijst, die regelmatig aangevuld wordt. Hier worden begrippen uitgelegd zoals aggregeren, juveniel, koptentakels, rhinofoor, enz. Zowel de app als de website zijn een initiatief om de Nederlandse zeenaaktslakken beter in kaart te brengen en worden onderhouden door de sitebouwer Victor Heijke en de zeenaaktslakkenspecialist Peter H. van Bragt. De 'Blauwtipje Determinatie App' is gelinkt aan de website www.blauwtipje.nl.
Het gebruik van de website is gratis, de app kost € 6,99 en de opbrengst komt geheel ten goede aan het onderhoud van de app en het onderzoek naar de Nederlandse zeenaaktslakken. Wat (voorlopig) nog niet kan met de app is je waarnemingen registreren. Je kan wel foto's toevoegen aan een bepaalde soort, maar die foto's zijn enkel voor jezelf zichtbaar. Op de website kan je wel je waarnemingen van zeenaaktslakken 'in onze wateren' registreren en bovendien kan je foto's uploaden en foto's van anderen bekijken. De waarnemingen worden ook opgenomen in de Nederlandse biodiversiteitsdatabase van Telmee (www.telmee.nl). Door je waarnemingen te registreren ondersteun je aldus ook nog eens het Nederlandse onderzoek naar biodiversiteit. IVO MADDER
Reportage
36
Hippocampus nov./dec. 2019
80 kilometer voor de kust van Florida op het westelijke punt van de Bermudadriehoek liggen de Bahama's, een archipel van meer dan 700 eilanden. Hier vinden we een van de meest mysterieuze krachten van de Bermudadriehoek (zie ook Hippo 275): draaikolken die volgens de legenden mensen en schepen verzwelgen, de zogenaamde 'blue holes'.
W
anneer je als onervaren duiker voor de eerste keer aan de rand van de grote put van de Put van Ekeren komt, weet je niet wat je kan verwachten in het koude 'zwarte gat', zoals ik het meteen genoemd heb. Datzelfde gevoel wordt opgeroepen als je aan het wateroppervlakte over een 'blauw gat' zwemt. Zelfs voor ervaren duikers is dit natuurverschijnsel een gevaarlijke uitdaging. Een bezoek aan dit verschijnsel heeft spijtig genoeg al meerdere mensenlevens gekost. In heel veel bekende duikgebieden wordt er misbruik gemaakt van deze naam om ondergrondse grotten met een schoorsteen als 'blue hole' te benoemen, omdat het niet alleen duikers aantrekt, maar tegelijkertijd ook de aandacht vestigt op het gevaar van de duikplaats.
Blue hole Bahama's Blue holes zijn enorme onderzeese grotten die zich tot honderden meters diepte uitstrekken. Omdat de Bahama's op een uitgestrekt kalksteenplateau liggen, gekend als de Grote Bahamabank en omdat kalksteen zo poreus is, kan water er gemakkelijk doorheen dringen. Wanneer er genoeg gesteente is weggesleten, zal het dak onder zijn eigen gewicht instorten. Zo kunnen er na verloop van tijd enorme ondergrondse holtes ontstaan. 'Dean's blue hole' is de grootste en diepste (202 meter) van allemaal. Op een diepte van 18 meter is de ruimte 45 meter breed. Op 25 meter is dat al verdubbeld tot ongeveer 90 meter breed. Ga je nog dieper, dan vind je op 36 meter zijtunnels waarin de hoofdschacht zich vertakt. De zijgangen zijn klein, maar oefenen een grote aantrekkingskracht uit. Ze hebben een sterke getijdenstroming die duikers probeert op te slorpen. Technische duikers haalden ondertussen al enorme dieptes, maar de bodem blijft onverkend. De lokale bevolking blijft er bewust weg, afgeschrikt door verhalen over bovennatuurlijke verschijnselen. Een bekende legende vertelt dat er een monster, genaamd Lusca, in de blauwe put leeft. Het water dat erin en eruit beweegt, geeft de ademhaling van Lusca weer. Wanneer schepen te dicht komen, worden ze opgezogen door de inademing van Lusca.
Blue hole Belize Foto: DR.
dlerewretawredno ed raan netrooP
Poorten naar de onderwaterwereld
Duikplaats
Lusca, een 'Sharktopus', het monster van de Bahama's.
Het 'Great Blue Hole' is een onderwatergrot voor de kust van Belize en ligt nabij
Foto: www.academy.ca.
het midden van het Lighthouse-rif, een klein atol voor de kust van het vasteland. Het 'grote blauwe gat' is bijna perfect cirkelvormig, met een diameter van 300 meter en een diepte van 124 meter. Het is een beroemde attractie voor spor tduikers sinds de Franse onderzoeker Jacques-Yves Cousteau (19101997) de exacte diepte kwam opmeten. Cousteau en zijn duikers zakten af langs de wand tot op een diepte van meer dan 40 meter. Twee éénpersoonsonderzeeërs doken verder af tot op de bodem. Onderweg kwamen ze haaien en ander zeeleven tegen, maar de bodem was een uitgestorven maanlandschap. Cousteau is ook nog naar de blauwe gaten van de Bahama's afgereisd, waar hij door middel van fluorescerende verf aantoonde dat deze gaten onder water met elkaar in verbinding staan. In december 2018 dook Cousteaus kleinzoon Fabien samen met de Britse miljardair en Virginbaas Richard Branson naar de bodem in een speciaal daarvoor uitgeruste duikboot. Samen met een team van Aquatica Submarines legden ze prachtige beelden vast en ontdekten ze stalactieten van misschien wel 100.000 jaar oud. Met een sonarscan werd een 3D-kaart gemaakt die binnenkort wordt vrijgegeven op http://bit.ly/3d-BlueHole, samen met videobeelden die ook verwerkt zijn tot een documentaire.
Vrijduiken naar de onderwaterwereld van de Blue hole in de Bahama's.
Voor beginnende duikers of duikers die graag een bodem bespeuren, is dit de duik om over te slaan. Duiken in het onbekende is bedoeld voor gevorderde duikers die de risico's van een soortgelijke expeditie kennen, het mogelijke gevaar kunnen inschatten en ervaring hebben met diep duiken. Tenslotte blijft het een onheilspellende, maar natuurlijke geologische bezienswaardigheid en is het de poort naar een andere (onderwater)wereld. CHRISJE DEMUYNCK
Bron: Wikipedia
Ontstaan van een blue hole: In de laatste ijstijd was het zeepeil laag, waardoor kalksteen boven water stak. Zure regen sijpelde in de kalksteen en maakte grote holtes in het gesteente onder de oppervlakte. Ten slotte stortte het plafond van een holte in, zodat er een typisch flesvormige blauw gat ontstond. Toen op het einde van de ijstijd het zeepeil steeg, kwam alles onder water te staan. Deze theorie kan men al duikend herkennen.
Blue hole Rode Zee
De reden waarom deze site de gevaarlijkste ter wereld is, heeft waarschijnlijk te maken met de zoektocht naar de tunnel. • De tunnel ligt vrij diep, waardoor het effect van stikstofnarcose groter is. • Duikers die de tunnel niet vinden, zullen zo lang mogelijk proberen te zoeken en eventueel dieper duiken, waardoor het
luchtverbruik aanzienlijk stijgt. De 'boog' zelf is ook misleidend: • Door de lichtinval van buiten de grot lijkt de afstand om door de boog te zwemmen korter dan hij in werkelijkheid is. • Stroming door de 'boog' richting the Blue hole zorgt ervoor dat de tijd die nodig is om erdoorheen te zwemmen, toeneemt. • Door het zeer heldere water lijkt de 'boog' misschien wel dichterbij dan hij is.
Foto: The Backpacker.
'The Blue hole', een paar kilometer van Dahab in Egypte is iets meer dan 100 meter diep. Er is een 26 meter lange tunnel, bekend als de 'boog', waarvan de top op een diepte van 55 meter ligt. The Blue hole is eveneens een hotspot voor vrijduikers, vanwege de directe toegankelijkheid vanaf de kust en het gebrek aan stroming. The Blue hole bij Dahab wordt verondersteld de gevaarlijkste en meest dodelijke duiklocatie ter wereld te zijn. Sommigen suggereren dat ze de laatste 15 jaar het leven heeft gekost aan 130 tot 200 duikers.
The Wonder of Dean’s Blue Hole in the Bahamas.
Hippocampus nov./dec. 2019
37
Reportage
Foto's (2): Ivo Madder.
Reisverhaal
Java-apen of krabbenetende makaken (Macaca fascicularis), ook bekend als de langstaartmakaken, bij het 'Monkey Bassin' of het apenzwembad.
De 'Pulaki Agung Temple' in de nabijheid van Amertha Villa's.
38
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto's (4): Ivo Madder.
We redden een juveniel schildpadje dat afgelopen nacht zijn weg naar de zee niet gevonden heeft.
De ingang van de 'Pulak i Agun g Temple' wordt bewaak t door een draa k.
De grondels zijn er veel kleuriger dan in de Oosterschelde.
Amertha Bali Villa's Paradijselijk duiken bij 'Karang Divers' in het noordwesten van Bali.
I
n juli 2019 vlogen hoofdredacteur Ivo Madder en ikzelf samen met onze partners naar het Indonesische Bali om er de minder bekende kant van het eiland te verkennen. We boekten onze reis bij 'Wild Water Diving Holidays', trouwe partner van NELOS/Hippocampus en exclusief agent voor 'Karang Divers' in de Benelux. Na een comfortabele vlucht in Economy Class was het op de luchthaven van Denpassar, de hoofdstad van Bali, uitkijken naar de chauffeur die ons gezelschap naar het logies aan de noordwestelijke kust van het eiland zou brengen. De lange rit – van bijna 4 uur – in een geriefelijke wagen doorkruiste het hele eiland. Onderweg konden we genieten van prachtige uitzichten op terrasrijstvelden en eeuwenoude tempels, op grappige kolonies langstaartmakaken en prachtige bergmeren. Het einddoel was Amertha Bali Villa's, gelegen bij het dorp Pemuteran.
het Eiland van de Goden Bali wordt 'het Eiland van de Goden' genoemd. Met reden, want naast een ontelbaar aantal tempels biedt het eiland een uitbundige groene natuur, verscholen watervallen en kristalhelder zeewater boven kleurige koraaltuinen. Het heeft een oppervlakte van 5.780 km2 en telt iets meer dan 3,5 miljoen inwoners. De meesten onder hen zijn hindoes. Ze zijn vriendelijk en gastvrij en je mag gerust stellen dat het een veilige vakantie- en duikbestemming is voor het hele gezin. De restaurants en de plaatselijke eethuizen of Warungs zijn zeer goedkoop naar onze normen. Een lekkere maaltijd met drank kost meestal minder dan 10,00 euro. Een scooter voor een hele dag huur je voor 6,00 euro. De noordwestelijke kuststrook is minder toeristisch dan het zuidelijke Nusa Dua, waar vooral Australische feestvierders de
nachten bevolken. Kuta en Sanur zijn zo mogelijk nog drukker. In feite is heel zuidelijk Bali zeer toeristisch en druk, maar wij kozen dus voor het rustige noordwesten.
How do you like your eggs this morning? De kleine sierlijke Balinese dienster stelt ons iedere morgen, met een stralende glimlach, dezelfde vraag. Bij het uitgebreide ontbijt met diverse verse fruitsoorten wanen we ons in het paradijs. Onze ontbijttafel staat op het strand en we kunnen – als we er vroeg bij zijn – af en toe de eerste passen van een zeeschildpadje vanuit onze stoel waarnemen. Mei Jamal, de elegante PR-dame van de Amertha Villa's, vertelt ons dat het complex 34 suites telt, verdeeld over 14 villa's van 2, 3 of 4 kamers. Elke villa heeft een eigen privé zwembad, een keuken en een binnen- en soms bijkomend een buitenstortbad. Er is airco en wifi in alle kamers.
Onze villa in Amertha Bali Villa's.
Hippocampus nov./dec. 2019
39
Reportage Reisverhaal
Banggai cardinalfish of juweel kardinaalbaars (Pterapogon kauderni).
De gasten worden verwend door 63 personeelsleden. Verwend? Elke dag worden de handdoeken ververst en in kunstzinnige vormen geplooid. Het complex biedt 'liquid therapy' (in samenwerking met het duikcentrum), 'wellness', spa en yoga en elke nieuwe gast wordt met een drankje en met een gratis voetmassage van 15 minuten verwelkomd. Er zijn dagelijkse activiteiten gepland en er is zelfs een babysit- en kinderopvangdienst met leuke activiteiten voorzien, zodat duikende ouders hun kroost met een gerust hart kunnen achterlaten.
Amertha Villa's telt twee restaurants, waarvan één op het strand. In de onmiddellijke nabijheid vind je verschillende plaatselijke eethuizen en leuke winkeltjes.
Karang Divers Elke ochtend doen de apen zich te goed aan de eetbare offers aan het tempeltje van het duikcentrum. Het is hen gegund, omdat het brengen van het offer op zich genoeg is om ons een veilige duikdag te verzekeren. De eigenaar van het duikcentrum, Gonçalo Henriques, Gonzo voor de vrienden, is van
Een pitvis. Foto's (3): Ivo Madder.
Een zeenaald tussen de zeesla in 'Secret Bay'.
Portugese origine. Bij een plaatselijk Bintangbier vertrouwt hij ons toe dat hij 4 jaar lang de hele wereld is afgereisd om een geschikte plaats voor zijn duikcentrum te vinden. De criteria waren streng: er moest in alle seizoenen kunnen gedoken worden door duikers van alle niveaus, dit in een veilige regio en in samenwerking met een klassevol hotel. De noordwestelijke kust van Bali en in het bijzonder de omgeving van Pemuteran voldoen helemaal aan zijn eisen. In maart van dit jaar (2019) opende Gonzo het duikcentrum Karang Divers – 'koraalduikers' in het Nederlands – in de prachtige tuinen van de Amertha Villa's.
40
Hippocampus nov./dec. 2019
Half volwassen Oosterse diklipvis - Plectorhinchus vittatus (Indian Ocean oriental sweetlips) met een poetsvisje.
Foto's (5): Ivo Madder.
Een zeepaardje.
Langs het strand van ongeveer 10 kilometers lang tellen we 23 'divecenters'. Dikwijls is het niet meer dan een bureau met een paar stoelen. Materiaal, flessen en boot worden elders gehuurd als er zich klanten aanbieden. Karang Divers beschikt over eigen, nieuw materiaal en een praktisch en comfortabel gebouw dat geschikt is voor 24 duikers. Er zijn zelfs duikpakjes en kleine flessen voor kinderen en maskers en tuba's voor snorkelaars ter beschikking. Er is een ruime tafel met voldoende stopcontacten voorzien voor het materiaal van de fotografen- en videografen. Elke duiker of snorkelaar krijgt een persoonlijke hand-
Vanaf het terras van het 'Menjangan resort' heb je een prachtig uitzicht op het 'Bali Barat Nationaal Park'.
doek en een herbruikbare alu-drinkbus ter beschikking. Een bijkomende gratis verzekering bovenop je eigen Arenapolis wordt je eveneens aangeboden. Na de duik wordt je duikmateriaal gespoeld door het personeel.
Let's get wet We staan elke dag voor de keuze: een duik van de kant op het huisrif of een bootduik naar een verder gelegen rif of naar het nationaal park Menjagan Island. Op speciaal verzoek is ook een uitstap met de wagen naar Secret Bay, de befaamde baai voor 'muck diving', mogelijk.
Bidsprinkhaankreeft (Odontodactylus scyllarus).
Sepia.
De boot van het duikcenter biedt ruim plaats aan 12 duikers en is uitgerust met toilet en met een uitneembaar wanddeel aan stuurboord om gemakkelijk in en uit het water te komen. Twee Yamahamotoren van elk 200 pk stuwen het vaartuig naar een snelheid van 20 knopen, zodat de vaartijd naar de duikplaats steeds redelijk kort blijft. Om ons duikmateriaal hoeven wij ons niet te bekommeren: de crew brengt de 12- en 15-liter lucht- of nitroxflessen aan boord. Elke bootuitstap telt twee duiken van maximaal ĂŠĂŠn uur. In de tussentijd wordt de innerlijke mens versterkt met een smakelijke maaltijd door de hotelkeuken voorbereid. De herbruikbare alu-fles kun-
Reportage
De comfortabele boot van het duikcenter 'Karang Divers'.
nen we in het duikcenter gratis vullen met water en ook aan boord kunnen we ze onbeperkt bijvullen. Gede, een uitstekende en behulpzame plaatselijke duikgids, vergezelt ons bij elke duik. De man heeft niet alleen een gedegen kennis van het onderwaterleven, zijn (zee) arendsoog ziet een glasgarnaaltje op meer dan 6 meter afstand.
Enkele duikplaatsen D Menjangan Island Menjangan Island maakt deel uit van het nationaal park en was Bali's eerste
internationaal bekende duiklocatie. De duikplaatsen zijn beroemd om hun prachtige 'wall dives/drop offs' die ook voor beginnende duikers toegankelijk zijn. Op de meeste plaatsen kan er ook gesnorkeld worden. Het water is warm (29°C) en er kan een uitstekende zichtbaarheid zijn van wel 50 meter (en meer). De witte zandstranden van het eiland bieden tevens goede mogelijkheden om te snorkelen. De 'drop offs' van Menjangan starten op een diepte van 10 meter en gaan tot 26 à 60 meter. De spleten, uitsteeksels en gaten zitten vol leven en worden gekenmerkt door de aanwezigheid van grote hoeveelheden zachte koralen, sponzen en
Vuurpijlvis (Nemateleotris magnifica) .
42
Hippocampus nov./dec. 2019
enorme aantallen gorgonen (met pygmeezeepaardjes als bewoners). Het visleven is uitbundig en ook schildpadden zijn regelmatige bezoekers van deze riffen. D Anchor Wreck Dive Niemand kent de oorsprong van dit wrak, noch de echte naam van het schip. 'Anchor' komt van het anker dat nog steeds op ongeveer 6-8 m van het oppervlak ligt. De resten van het wrak liggen op 35 meter en dieper. Het is één van de diepste duiklocaties die wordt aangeboden door Karang Divers Amertha. D Secret Bay Gilimanuk – bekend als Secret Bay in de
Keizerpoetsgarnaal (Periclimenes imperator).
Foto's (3): Ivo Madder.
Reisverhaal
Foto: Ivo Madder.
al wordt door de Het duikmateria ctie tuigd en na inspe ge op en ids duikg naar de boot n he or do r ike van de du gebracht.
Ook aangepast duikmateriaal voor jeugdduikers kan gehuurd worden.
duikgemeenschap van Bali – is de enige baai van de smalle Straat van Bali waar stromingen 7 knopen kunnen bereiken. De getijden zorgen ervoor dat de baai fungeert als een enorme kweektank voor vissen en ongewervelden. Het water is hier vrij koud, rond de 20-25°C. Gilimanuk is een zeer aantrekkelijke duiklocatie voor macrofotografen. De maximum diepte bedraagt hier zo'n 10 meter. D Bio Rock Deze duikplaats kan je direct vanaf het strand bereiken. Je kan er duiken of snorkelen. Het is het oudste en grootste kunstmatig koraalrif ter wereld en telt momenteel 100 m2 structuren verspreid over 2
Foto's (2): Chatchanee Chaluthong.
Gonzo was aangenaam verrast van de professionele kwaliteit van ons magazine Hippocampus.
hectaren zee. De ondertussen rijkelijk begroeide metalen structuren hebben kunstzinnige vormen en worden onder zwakstroom gezet door zonnepanelen op het strand. Vier vaste personeelsleden zorgen voor het onderhoud en maken jacht op de doornenkroonzeester ('Clown- of Thornsstarfish' – Acanthaster planci), een zeester die een diameter van 40 cm kan bereiken, en op de zeeslak Drupella cornus ('Horn drupe' – hoorn steenvrucht) beide predatoren van het koraal. D Temple Wall Gebouwd als één van de drie door 'BRF/Aus Aid' gefinancierde projecten, met de plaatselijke duikcentra. Deze griezelige locatie
Juveniele zwartzadelvijlvis (Paraluteres prionurus).
bestaat uit een kleine 'tempeltuin' die begint op 30 meter diepte en zich een weg terug baant naar de 'drop off' 'Temple Wall'. In 'tempeltuin' zie je standbeelden van Boeddha, Ganesha, schildpadden en meer achter een sierlijke Balinese poort. Op sommige Boeddhahoofden tref je meerdere poetsgarnalen. Tegen de muur en in de spleten erachter zie je elektrische oesters. D Pemuteran Bay Het leven in deze baai werd vroeger grotendeels vernietigd door dynamiet- en cyanidevissen. Ondertussen herstelt het huisrif zich langzaam maar zeker. De meeste van deze duiklocaties liggen op 5-10 minuten varen. Hier zijn verschillen-
De karetschildpad (Eretmochelys imbricata), ook wel echte karetschildpad genoemd, gefotografeerd met een 60 mm macrolens! Dat lukt enkel als de zeeschildpad niet te groot is en het water helder is.
Hippocampus nov./dec. 2019
43
Reportage
Een garnaal in de plooi van een zeeanemoon.
de interessante mogelijkheden, waaronder de duikstekken Close Encounters, Deep Reef en Bio-rock. Ook vanaf het strand is duiken mogelijk. Op sommige plaatsen kan je ettelijke zeepaardjes waarnemen.
maar er is meer De streek rond Pemuteran heeft veel meer te bieden dan duiken alleen. Op enkele kilometers afstand bevindt zich het 'Monkey Bassin' of het apenzwembad, waar talloze Java-apen dagelijks baden en zwemmen. Met de gehuurde scooter bereik je het 'Bali Barat National Park' of 'The Menjangan West Bali National Park', waar je kan ver-
44
Hippocampus nov./dec. 2019
Garnaal tijdens een nachtduik.
dwalen in een ongerepte natuur met meer dan 175 plantensoorten. Er leven luipaarden, herten, wilde buffels, slangen, leguanen, schildpadden en natuurlijk apen. Midden in het park heb je de 'Bali Tower Bistro', een onderdeel van het 'Menjangan resort', vanwaar je een prachtig uitzicht hebt terwijl je een hapje eet of geniet van een cocktail. In het resort kan je overnachten en van daaruit trektochten in het park maken. Een tempelbezoek hoort vanzelfsprekend bij een vakantie in Bali. Bezoek eens een minder toeristische tempel, zoals de 'Pulaki Agung Temple' in de nabijheid van Amertha Villa's. Daar kan je ongegeneerd proeven van de Balinese cultuur en tradities.
Advertentie
Foto's (2): Ivo Madder.
Reisverhaal
zet je touroperator aan het werk Trek wat tijd uit voor je vakantie en maak een rondreis op het eiland. Duik op verschillende plaatsen in het kristalblauwe water en bezoek de hoogtepunten van het Eiland van de Goden. Een combinatiereis met bijvoorbeeld duiken in Amertha, Tulamben en Nusa Lembongan en een bezoek aan Ubud in het centrum van Bali wordt een onvergetelijke ervaring. Zet je touroperator aan het werk voor een indivueel programma of neem deel aan een geplande rondreis.  PATRICK SWINNEN
23 - 26 JAN 2020 ANTWERP EXPO
Thema:
Vakantie te water
1 TICKET = 4 BEURZEN! Gratis toegang tot de beurzen Let’s Camp, B&B Days en Aventuria met uw Vakantiesalon Antwerpen ticket! Bestel je tickets 2,50€ goedkoper op vakantiesalon-antwerpen.be
Spotlight
Foto's (5): archief Ilse De Gendt.
NELOS-videograaf in de kijker
Documentaire videograaf Dag Ilse, waar en hoe ben jij beginnen duiken?
V
an kinds af aan was ik gek op de zee, je kan me echt wel de 'waterrat' van de familie noemen. Ik was nochtans de enige thuis die daar zo zot van was en ik droomde er als kind dan ook altijd van om aan zee te gaan wonen. Die droom is nog steeds niet gerealiseerd, maar je kan wel zeggen dat ik me nog steeds thuis voel op en in het water (lacht). Mijn allereerste duik was in Turkije. Ik was toen 25 jaar en al een hele tijd nieuwsgierig naar het duiken. Ik wist ook meteen dat ik dat meer zou doen. Spijtig genoeg heeft het door omstandigheden nog even geduurd voor ik echt kon beginnen. In 1996 leerde ik mijn partner Gino Rosiers kennen en had ik het geluk dat hij ook een sportduiker is. In 1997 sloot ik me aan bij een club en startte het duiken echt. Vanaf dat moment hebben Gino en ik samen heel veel duikreizen gemaakt. Gino was op dat moment al bezig met onderwatervideografie en ik genoot gewoon van het heerlijke warme water en al het moois.
Hoe ben je dan begonnen met videografie onder water? Eigenlijk was het Gino die me aanspoorde.
46
Hippocampus nov./dec. 2019
Ikzelf had er niet zoveel zin in, maar hij heeft me dan toch overtuigd om eens een 'duikje' te wagen met zijn videocamera en om eerlijk te zijn vond ik dat toch heel leuk! Natuurlijk had ik dan ook eigen materiaal nodig. Zo konden we beiden filmen en dat is niet alleen leuk, maar ook heel handig. Op die manier heb je vaak de 'actie' uit twee verschillende hoeken en dat maakt het dan weer veel interessanter voor de montage achteraf.
Welk materiaal gebruik je onder water?
nende ooit en de kleuren komen echt veel meer tot hun recht. Sinds ik mijn camera kocht, heb ik geen enkele duik meer zonder gedaan. Ik werk ook al een tijdje met hetzelfde materiaal, maar dat stoort me helemaal niet. Het is nog steeds een super goede camera en als je verandert dan moet je ook altijd alles opnieuw instellen en je materiaal leren kennen. Nu kan ik dat met mijn ogen dicht!
Wat is de meest memorabele filmduik die je ooit hebt gemaakt?
Op een bepaald moment was ik samen met Een 'Sony HC 9' camera in een Bluefin beGino in Bali, waar we een nog onbekend huizing. Het is een enorm handige cameoctopusje konden filmen. Dat wisten we ra met een hele goede lens en dat is voor natuurlijk niet, maar toen we de beelden mij wel uiterst belangrijk, aangezien ik het opstuurden naar enkele biologen die dit liefst het allerkleinste op de zeebodem film. We gaan heel graag duiken in IndonesiĂŤ en de Filipijnen, maar mijn favoriete plekje ligt in MaleisiĂŤ, Kapalai. Daar vind je heel veel naaktslakken, octopussen, garnalen, kreeftjes enz. Het liefst maak ik een nachtduik, dat is voor Ilse De Gendt en Gino Rosiers tijdens het monteren van een film. mij het meest ontspan-
Na am
e t haar G endt m ra. Ilse De eocame id rv te a onderw
soort van octopus nog nooit hadden gezien, is dat toch een moment dat je nooit meer vergeet! We hebben samen al heel veel mooie dingen kunnen filmen. Zo zagen we ooit een slak die zijn prooi vergiftigde met slijm. De slak graaft zich in en zijn slijm vergiftigt de 'peacock shrimp'. Wanneer die dan op zijn rug ligt te creperen komt de slak terug van onder het zand en wordt de prooi levend verorberd. Aangezien we dit samen hebben kunnen filmen, hebben we hier prachtige beelden van. Dat geeft toch ook wel wat voldoening.
Richten jullie dan alle reizen op 'macroleven' of ook soms op het 'grote leven' onder water? Tot voor kort was dit echt telkens gericht op 'macroleven', maar onlangs hadden we met een wedstrijd een reis gewonnen naar Mexico. Zowel Gino als ik wisten niet goed wat we daar moesten verwachten, want dat is toch meer het 'grote leven'. Maar de reis was zo leuk! Een van de beste duikreizen ooit. We zagen walvishaaien, haaien, dolfijnen, manta's, enz. We hadden dat nog al wel gezien, maar nu was het echt alles bij elkaar! Waarschijnlijk zullen we in de toekomst toch ook wat meer 'groot leven' filmen, gezien dit zo'n fantastische ervaring was.
Ilse De G
e nd t
r 2*Duike el it t / t e v e Br em Hemiks ik team u D Club 1 9 97 de r t Duik t se > 4.000 duiken l a t n a A 20 0 n +/eoduike id v l a t A an 9 S o ny H C ion t en Mot Came ra an Ligh v n fi e Blu m o d o, g Bali, Ko ion t t, Behuizin o a , ... p M n m e A , Eg ypte Light (Raja , Mexico hting donesië a c li In id r , r e ië v lo o F is Vide aire, Male ...), Bon ipijnen, A mbon, n Fil , e it s t a a tr la S Duikp Le mbe h mhd.be ht tp://u e it s Web Een dvd met twee film's van Ilse en Gino: 'The Insects of the Sea' en 'Living Carpets'.
Hoeveel filmpjes maak je zo per jaar? Dat hangt er een beetje vanaf. Soms lukt het ons om drie keer per jaar 2 of 3 weken op reis te gaan en soms gaan we voor twee maanden naar dezelfde bestemming. Het grote voordeel daarvan is dat je alle duikstekken begint te kennen. Je weet op welke plaats je bepaalde dieren kan vinden en je kan zo ook echt hun gedrag waarnemen en filmen. Dat vinden wij echt heel fijn en ook belangrijk. We zijn daar zo in gegroeid. Door de jaren heen zie je meer en meer diertjes die je nog nooit hebt gezien. Je gaat dan op zoek naar de naam, naar hoe het eet, leeft, zich voortplant, … Je praat erover met verschillende biologen en je bent er al snel volledig in verdiept. We zijn er ook wel elk weekend mee bezig. Het is niet zo dat we elk weekend gaan duiken, maar we selecteren beelden, monteren, doen opzoekingswerk, enz.
Doe je regelmatig mee aan wedstrijden? Ja, we hebben wel al deelgenomen aan enkele videowedstrijden in binnen- en buitenland. We namen ook al deel aan de Hugycup en zowel Gino als ikzelf hebben al eens gewonnen!
Maar we wonnen ook al enkele andere leuke prijzen: • 2010: 1e plaats tijdens het MIMA-festival in l'Estartit met 'Insects of the Sea'; • 2014: 1e plaats tijdens het NELOS-festival met 'Celebrate the Sea'; • 2015: bronzen palm tijdens het wereldfestival in Marseille met 'Beneath the Sea'.
Zijn er bepaalde projecten waar je aan deelneemt? Op dit moment werken we samen met Danny van Belle aan een reeks van tien documentaires. We hebben ondertussen wel alle beelden, maar we werken super hard om de montages af te krijgen. Daar zijn we momenteel elk weekend mee bezig, maar dat doen we ook heel graag! Het is ook fijn dat ik dit samen met mijn partner kan doen. Over de inhoud van de documentaires kan ik voorlopig nog niets vertellen, daar moeten jullie nog even op wachten.
Dank je wel, Ilse! We kijken uit naar de documentaire reeks! JUTHA HEYMAN
Hippocampus nov./dec. 2019
47
Reportage
Duikmateriaal verzameld door Ivo Maddder
Duikmateriaal voor onder de kerstboom Fourth Element
Scubapro In het nieuwe verstelbare trimvest 'Level' heeft Scubapro zijn beste functies voor prestatie en comfort verwerkt. Dittrimvest is licht van gewicht en uitermate robuust. De luchtkamer is gemaakt van duurzaam 'EndurTex 420 nylon', maar waar de 'Level' echt in uitblinkt is zijn comfort. Dankzij de schouderbanden met handige draaibare gespen, de borstband en de verstelbare buikband kan je het trimvest helemaal op jouw lichaam afstellen. De luchtkamer zit comfortabel rond je lichaam en drukt nergens tegenaan. Je duikfles wordt door het 'backpack'
en de gebruiksvriendelijke 'super cinch-flesband' rotsvast op zijn plaats gehouden voor maximale stabiliteit. Richtprijs: 429,00 euro. In de nieuwe Scubapro 'K2 Extreme' onderkleding blijf je droog en warm! Deze warme, ademende en elastische onderkleding is gemaakt van dubbel fleecemateriaal (629 g/m2) en heeft een modern in het oog springend design. Op beide heupen zitten er zakken met een ritssluiting. Nieuw is dat er nu ook een vrouwenmodel is, dat voorzien is van een grote plasrits achteraan en een opening voor een 'V-valve' vooraan. Het herenmodel heeft een 'frontrits' met twee ritssleden en de mogelijkheid om een 'P-valve' te gebruiken via een opening op het been. Geschikt voor gebruik met een trilaminaat droogpak. Richtprijs: 259,00 euro. www.scubapro.com
Advertentie
48
Hippocampus nov./dec. 2019
Verwarmde onderkleding is ideaal voor duiken in koud water, maar er is een goed alternatief: de 'X-Core' onderkleding van Fourth Element. Deze onderkleding heeft geen batterijen of draden, maar houdt je toch comfortabel warm door gebruik te maken van je eigen thermische warmteafgifte. Ze houdt die vast. De 'X-Core' onderkleding bevat 76% gerecycled polyester en is ontworpen om te dragen als extra laag onder je droogpak. Het sneltransporterende materiaal verplaatst transpiratievocht naar het buitenoppervlak, waardoor je droger en warmer blijft. De 'Four-way stretchstof', voor mannen of vrouwen, zorgt voor een aansluitende pasvorm. Richtprijs: het vest 124,95 euro, de broek 188,95 euro. www.fourthelement.com
Deepblu Cosmiq+ De 'Cosmiq+' duikcomputer van Deepblu, met een 2,2 inch (5,6 cm), 'high-contrast' LCD-scherm en waterdicht tot 100 meter, lokt een revolutie uit op het gebied van duikcomputers. Deepblu maakt een zeer complete duikcomputer voor een ongekend lage prijs. Deze computer is voorzien van bijna alle functies die je kunt bedenken! Denk aan 'advanced bottom timer' functie voor technische duikers, diverse leuke kleuropties, een ingebouwde klok en kalender, watertemperatuur, speciale modus voor vrijduiken, recreatief duiken en technisch duiken en alles gekoppeld aan je 'smartphone' met de gratis 'Deepblu App'. Ook de 'firmware upgrades' zijn gratis. De 'Cosmiq+' gebruikt Buhlmann ZHL16C als decompressiemodel, is nitrox instelbaar van 21% tot 40% (ppO2 instelbaar van 1,2 tot 1,6 bar), heeft
drie veiligheidsinstellingen (conservatief, normaal of progressief). Zowel audio als visuele alarmen en een duiklogboek tot 25 duiken. Via Bluetooth 4.0 kan je de 'Cosmiq+' koppelen aan je mobiel via 'Deepblu App', waarmee je ook de instellingen kan aanpassen. De oplaadbare Lithium-Ion batterij laad je via een magnetische USB-connector (6 tot 7 uur duiktijd per lading). De 'Cosmiq+' wordt geleverd met NATO polsband (2 stuks), bungeekoord, oplaadkabel, anti-spiegeling displaybescherming (2 stuks), een 'quick start guide' en
een opbergkoffer. Richtprijs: 349,00 euro. http://about.deepblu.com/ cosmiq-dive-computer www.divequipment.nl
Advertentie
Watersportcentrale N.V.
Meer dan 45 jaar HET adres voor al uw duikmateriaal, boten & motoren. Waar service het beste product is!
Rozenkranslaan 93-97, 3600 Genk +32 (0)89 30 38 89 | www.watersportcentrale.be Hippocampus nov./dec. 2019
49
Reportage
Duikmateriaal verzameld door Ivo Maddder
Mares Een duiktas voor je duikmateriaal is praktisch, maar als je die tas daarnaast ook als mat kan gebruiken, is dat wel heel handig. De Mares 'Cruise Carpet', is een lichtgewicht tas met dubbele functie: je kan ze helemaal openleggen om te gebruiken als omkleedmat. Zo bescherm je je duikmateriaal en je blote voeten tegen de ondergrond. Of die nu van zand en steentjes of bladeren en modder aan de waterkant is, met de 'Cruise Carpet' kom je er niet mee in contact. Na de duik leg je je duikmateriaal op de mat en vouwt ze dicht tot een draagtas, die bovendien waterdicht is. Dus geen water in je kofferbak. Ondanks het feit dat hij ruim is, past hij perfect in elke tas of rugzak, dus je kunt hem altijd meenemen. Je kan hem zelfs gebruiken voor picknicks in de natuur. Is je 'Cruise Carpet' vuil, dan steek je hem gewoon in de wasmachine. Dit handige tapijt droogt snel. Richtprijs: 39,00 euro.
'Ultraskin', de nieuwe lijn van Mares-onderkleding, is gemaakt van een nieuw 3-laags materiaal, met een fleece laag tegen de huid voor de beste thermische bescherming, een ademend en windbestendig intern membraan en een externe nylon laag voor een grotere duurzaamheid en verbeterde elasticiteit. Opmerkelijke eigenschappen: gemakkelijk om aan te trekken, goede bewegingsvrijheid en een hoge weerstand tegen slijtage. 'Ultraskin' onderpakken zijn de ideale keuze voor gebruik onder natte of droge pakken, maar kunnen ook afzonderlijk worden gebruikt voor warm waterduiken, tijdens een zwembadtraining of bij andere watersportactiviteiten. Er zijn verschillende modellen (met korte of lange broek, met of zonder mouwen, met een kap), voor mannen of vrouwen. Richtprijs: 199,00 euro. Voor de vrijduikers heeft Mares de 'Razor Apnea' vin met een keuze tussen een medium en zacht vinblad. Gemaakt van hoge kwaliteitsglasvezel (voorge-
50
Hippocampus nov./dec. 2019
ïmpregneerde glasvezellagen) biedt deze vin een optimale kanaalstuwkracht en buigzaamheid (flex). Daarnaast heeft ze een opvallend witte kleur. Het blad is 20,5 cm breed en 65 cm lang. De bladhelling ten opzichte van de voetpocket bedraagt 22°. De voetpock et is ontworpen om te worden gedragen met een neopreen sok van 3 mm. Verkrijgbaar in de maten 39 tot en met 48. De vinnen worden geleverd in een beschermingstas. Je kan de 'Razor Apnea' vinnen ook laten bedrukken met een eigen ontwerp of een foto. Richtprijs: 269,10 euro. www.mares.com
Hugyfot Hugyfot heeft een nieuw opwindend product toegevoegd aan de Hugyfot 'Vision Xs'-lijn. Ze komen uit met een 'Standalone 5-inch HDMI-monitor', met daarin verwerkt de zeer erkende 'Feelworld F5 4K' professionele veldmonitor, verpakt in een compacte en reisvriendelijke aluminium monitorbehuizing! Deze standalone HDMI-monitor kan worden gebruikt in combinatie met elke behuizing met een M15 Hugyfot- of M16x1-poort. De 5-inch HDMI-monitor heeft een helder IPSscherm van 1920 x 1080 pixels en is niet alleen zeer nuttig voor videografen, maar ook voor fotografen; bijvoorbeeld om de scherpte van hun macrobeelden te controleren. Dankzij de kijkhoek van 160 ° (in alle richtingen) is het nu mogelijk om verbluffende groothoekfoto's te maken vanuit anders onbereikbare posities of hoeken. De 'Feelworld F5'-monitor biedt professionele functies zoals 'Peaking Focus Assist', 'Histogram', 'Zebra-belichting', 'Zoom', ... De Hugyfot 'Vision Xs'-monitor is ontworpen om te werken met het 'HugyCheck preduik vacuümcontrolesysteem', maar is ook volledig compatibel met alle andere pre-duiksystemen dankzij de 'HugyCheck Vacuum HDMI-aansluiting' die standaard bij de monitor wordt geleverd. Deze 'Hugy-
Check Vacuum HDMI-verbinding' draagt het HDMI-signaal over en biedt een robuust luchtdoorlaatkanaal tussen de camerabehuizing en de monitorbehuizing. Op deze manier wordt de monitorbehuizing op hetzelfde vacuümniveau gezet als de camerabehuizing en wordt deze bewaakt door hetzelfde controlesysteem vóór de duik. De monitor kan eenvoudig worden verwijderd uit de 'Vision Xs'-behuizing voor landgebruik en wordt gevoed door één 'Sony F-serie' batterij die een batterijduur van 3 uur garandeert. Maar voor onder de kerstboom zal het niet lukken, want hij komt pas in de loop van januari op de markt. Binnenkort mag je trouwens nog meer
nieuws verwachten, want bij Hugyfot werken ze aan nieuwe ALU-poorten voor op de DSLR-behuizing. Ze zijn ook volop bezig aan een behuizing voor de nieuwe GoPro Hero 8. www.hugyfot.com
Advertentie
WIJ ONDERHOUDEN & HERSTELLEN ALLE MERKEN WWW.MES-BVBA.BE INFO@MES-BVBA.BE +32 11 85 15 08
Hippocampus nov./dec. 2019
51
Reportage
Duikmateriaal verzameld door Ivo Maddder
Bare Het is verkrijgbaar in twee kleurvarianten: volledig zwart of zwart afgewerkt met blauwe lijntjes. Er is ook een 'Sport S-Flex Shorty' verkrijgbaar. Richtprijs: 169,00 euro voor de versie met lange mouwen en benen, 105,00 euro voor de shorty.
Ben je op zoek naar een ideaal duikpak voor tropische wateren? Dan is de 'Sport S Flex Full 3/2 mm' van Bare zeker een aanrader. Met dit 'full stretch' pak van 3 mm voel je je heel beweeglijk in het water. Met de legendarische pasvorm en het elastisch neopreen lijkt het alsof je geen pak aanhebt. Het pak voelt boterzacht aan en trek je heel gemakkelijk aan en uit, mede dankzij de extra lange 'heavy duty' rits op de rug. Met de comfortabele voorgevormde 2 mm 'GlideSkin'-kraag met klittenband omsluit je je hals. De naadloze oksels zorgen voor superieur comfort. Omdat het duikpak perfect aansluit, isoleert het uitermate goed. Pas het en je bent direct verkocht, want het comfort valt direct op.
www.amilcosports.nl
Advertentie
Duikshop zeeën de
7
Bekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar
Openingsuren: wo. – do. & vr. 16.30 – 19.00 u za. 10.00 – 12.00 u & 13.00 – 17.00 u
Antwerpsestraat 258 – 2850 Boom 03 888 43 34 – zevenzeeen@telenet.be 52 Adv_7-Zeeen_20170126.indd Hippocampus nov./dec. 2019 1
2/02/2017 15:57:28
SeaCam De bekroonde Nikon-camera's uit de Z-serie (Z6 en Z7) belichamen de elegantie, duurzaamheid, bediening en werking van Nikon D-SLR-camera's, maar dan in een kleinere behuizing. Het zijn spiegelloze en full足 frame camera's met nooit geziene technische eigenschappen. Nikon zet hiermee de fotografiewereld weer op zijn kop. Voor deze camera's heeft Sea足 Cam compleet uitgeruste onderwaterhuizen ontworpen. Voor bijkomende flexibiliteit kunnen de behuizing足 en zowel met als zonder de Nikon FTZ-adaptor gebruikt worden. Je kan dus zowel de F-lenzen (de standaard lenzen voor de Nikon D-SLR) als de nieuwe Z-lenzen gebruiken.
De intu誰tieve bediening, de zeer compacte bouwvorm en het tijdloze SeaCam-design, zorgen ervoor dat het spiegelloos fotograferen op een aangename en ergonomische manier naar het profi-niveau wordt gebracht.
www.seacam.com
Advertentie
Hippocampus nov./dec. 2019
53
Reportage
Een noordzeekrab verstrikt in een visnet.
Foto: Udo van Dongen.
Foto: Cor Kuyvenhoven.
Biologie
Het aan boord brengen van een visnet.
Duik de Noordzee Schoon Duikexpeditie vindt nieuwe diersoort op de Doggersbank en onderzoekt onbekende onderzeeboot in de Noordzee.
nieuwe zeenaaktslak Tijdens de expeditie werd op de Doggersbank een voor Nederland nieuwe diersoort ontdekt. Het gaat om een naaktslak Knoutsodonta pusilla, die de naam kleine sterslak
heeft gekregen. Naast deze nieuwe soort zijn er onder water ook vele zeldzame waarnemingen gedaan. Zo werd tijdens één van de duiken een platte oester of gewone oester (Ostrea edulis) gevonden. Dat is uitzonderlijk aangezien deze rifvormende soort vrijwel uitgestorven is in de Noordzee. De vondst van een levende oester op een wrak is goed nieuws voor de projecten die deze soort proberen te herintroduceren.
den krabben en kreeften bevrijd uit de netten. Dergelijk achtergelaten vistuig vormt een bedreiging voor het onderwaterleven. Ook kunnen nylon netten op termijn een bijdrage aan de 'plastic soep' gaan leveren.
visnetten en afval
Doggersbank
Het expeditieteam werd een aantal dagen gehinderd door hoge golven en zeer dichte mist, waardoor het aantal duiken beperkt bleef. Toch is er meer dan 500 kg aan visnetten en ander afval geborgen en zijn honder-
Het grootste gedeelte van de expeditie vond plaats op de Doggersbank, een ondiepte zo groot als België. Het gebied bevindt zich op 400 kilometer ten noorden van het vasteland van Nederland en wordt sporadisch
Foto: Oscar Bos.
54
Hippocampus nov./dec. 2019
"We hebben de Noordzee weer schoner achtergelaten dan we haar aantroffen", Ben Stiefelhagen, expeditieleider.
Een dwergvinvis zwemt voorbij.
De kleine sterslak (Knoutsodonta pusilla).
Foto: Martijn Spierenburg.
H
et team van 28 duikers van 'Duik de Noordzee Schoon' nam begin juli 2019 een week lang actief deel aan de zoektocht naar de laatste nog vermiste Nederlandse onderzeeboot, de O13. Met de 'multibeam sonar' werden 76 objecten gescand. Op 16 daarvan is gedoken. Eén van de wrakken was een onderzeeboot, waarvan de precieze identiteit nog niet kon worden vastgesteld. Helaas voor de nabestaanden bleek dit niet de O13 te zijn.
De biologen ontdekken een levende platte oester.
bezocht door duikers. De wrakken hier kenmerken zich door een hoge biodiversiteit. Het expeditieteam heeft er de afgelopen jaren tientallen voor Nederland nieuwe en zeldzame dieren waargenomen. Dit unieke natuurgebied staat ook bekend als belangrijk gebied voor zeezoogdieren. Naast zeehonden, dolfijnen en bruinvissen heeft het expeditieteam ook bijna een uur lang bezoek gehad van drie dwergvinvissen, waarvan
Foto's (2): Udo van Dongen.
Sommige wrakken zijn bijna volledig ingepakt met netten.
er ĂŠĂŠn nieuwsgierig rondjes om het schip zwom. Deze walvissen gebruiken de randen van de Doggersbank om te foerageren. "Het water is superhelder en we kunnen, ook nu de duisternis intreedt, zijn witgevlekte zijvinnen eenvoudig volgen", aldus bioloog Oscar Bos.
expeditieteam De expeditie is een initiatief van 'Stichting Duik de Noordzee Schoon' die in 2011 is opgericht om spooknetten van wrakken te verwijderen. Die zijn schadelijk voor het leven onder water, omdat vissen en krabben er in verstrikt raken en sterven. Tijdens 13 expedities zijn in totaal ruim 6.500 duiken op 150 wrakken gemaakt, waarbij 45.000 kilo
Foto: Joost van Uffelen.
De netten worden aan de oppervlakte zorgvuldig nagekenen op levende en nieuwe diersoorten.
Hippocampus nov./dec. 2019
55
Reportage Biologie
Geef je op als vrijwilliger
Foto: Cor Kuyvenhoven.
Ben je ervaren noordzeeduiker en denk je dat je een meerwaarde kunt zijn tijdens onze expedities? Bijvoorbeeld omdat je wrakken wilt schoonmaken, verstand hebt van het dierenleven, ander wetenschappelijk onderzoek wilt doen of op een andere manier kunt bijdragen? Geef je dan op als vrijwilliger van Duik de Noordzee schoon. Meer informatie over de eisen en voorbereidingen vind je terug op www.duikdenoordzeeschoon.nl/ steun-ons/meeduiken/regels-veiligheid/.
Het van en naar de duikplaats brengen van de duikers is een belevenis.
aan spooknetten en lood van wrakken is gehaald. Het expeditieteam bestaat uit marien biologen, amateurarcheologen, ecologen, fotografen, filmers en supportduikers. Het duikwerk kan alleen worden gedaan door zeer ervaren duikers, gezien de lastige omstandigheden: dieptes van 25 tot 45 meter in koud, stromend water met wisselend zicht (2 tot 25 meter). Het team werkt
nauw samen met onderzoeksbureaus, het bedrijfsleven, universiteiten en de overheid. 'Duik de Noordzee Schoon' wil het belang van natuurlijke en kunstriffen in de Noordzee op de kaart zetten. Wrakken en stenen fungeren als kraamkamers en schuilplaatsen voor veel dieren: er leven naar schatting ruim 500 verschillende diersoorten op deze harde substraten. De wrakken zijn boven-
dien tijdscapsules van groot cultuurhistorisch belang. 'Duik de Noordzee Schoon' heeft samen met 'Stichting Nabestaanden Onderzeeboten 1940-1945' en de bedrijven 'Damen Shipyard' en 'Amels' (die de O13 hebben gebouwd) het initiatief opgepakt om elkaars doelstellingen en expertise te versterken in de zoektocht naar de O13.
56
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto: Joost van Uffelen.
Uit de bovengehaalde netten worden de nog levende krabben verwijderd.
Foto's (3): Udo van Dongen.
De netten worden opgehaald met een hefballon.
"Ook al is de O13 nog niet gevonden, we kunnen wel punten van de zoeklijst schrappen en straks mogelijk de identiteit van weer een onderzeebootwrak vaststellen", Jouke Spoelstra. De expedities worden gefinancierd door de vrijwilligers zelf en door een aantal spon-
Dodemansduim en een oud visnet op het wrak.
soren: Stichting Zabawas, Wereld Natuur Fonds, Checkmark, Sportvisserij Nederland, Besix, Sirtema Stichting, Damen Shipyard, Amels, Stichting Rees Klatte, Luminis, Sas Consultancy en Stichting Nabestaanden Onderzeeboten 1940-1945.  CORRIE ROMIJN, NAMENS DUIK DE NOORDZEE SCHOON
Een octopus, een noordzeekrab en dodemansduim op de Doggersbank.
Hippocampus nov./dec. 2019
57
Persbericht
Van 6 tot en met 9 februari 2020 is het weer zover: het Vakantiesalon van Brussel opent haar deuren. Klaar om iedereen weer te voorzien van eindeloos veel reisinformatie en tal van animaties, dit allemaal in Paleizen 3, 4 en 5 van Brussels Expo.
A
ctie, sport en avontuur. Daar draait het tegenwoordig om als we aan vakantie denken. En juist daarom zorgt het Vakantiesalon van Brussel voor meer avontuurlijke bestemmingen. Bestemmingen waar je de mooiste onderwaterskyline kan vinden. Bestemmingen die je hart letterlijk sneller doen slaan. Op de beurs zal ook heel wat actie voorzien worden. Een podium waarop traditionele dansen van over de hele wereld voorgesteld worden en die je zelf kan meedoen. Een wereldkeuken in het 'cooking theatre', de welgekende BEFOS-duiktank waar jong en oud kennis kunnen maken met de onderwatersport en nog zoveel meer! Naast avontuur staat ook Eco-toerisme mee centraal. Wat doen touroperatoren om hun voetafdruk te verlagen? Hoe kan de reiziger zelf meer milieubewust vertrekken? De antwoorden hierop kan je bij verschillende standen terugvinden, maar ook op het bestemmingstheater waar 'bloggers', fervente reizigers en experts komen vertellen over hun ervaringen.
Het marien plastic probleem onder de aandacht brengen, dat is de missie van de 'Eneco Clean Beach Cup' door middel van de grote strandopruimactie. Dit jaar zijn ze aanwezig op de beurs om iedereen te sensibiliseren en te motiveren om deel te nemen aan deze missie. 7.305 deelnemers haalden vorig jaar maar liefst 12.745 kg afval op. Bezoek hun stand op het Vakantiesalon van Brussel en schrijf jezelf en je hele duikclub in om deel te nemen. Ruim onze stranden mee op tijdens de grote 'Eneco Clean Beach Cup' op zondag 22 maart tussen 13.00 en 18.00 u in alle Belgische badsteden en hun bijhorende surfclubs. Kijk op enecocleanbeachcup.be voor meer informatie. MARTHE PARADA, SOCIAL MEDIA COÖRDINATOR VAKANTIESALON BRUSSEL
Heb je zin om de duiksport te promoten of vertegenwoordig je graag je club tijdens de beurs, stuur dan snel een e-mail naar: secretariaat@nelos.be.
Advertentie
START TO
DIVE
Meer informatie www. nelos .be
58
Hippocampus nov./dec. 2019
Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 15/03/2020
Foto: Alexander Kunze.
2020
VAKANTIESALON BRUSSEL
Foto : © AdobeStock
Voeg echte vrienden toe.
AANBIEDING HIPPOCAMPUS
GRATIS TOEGANG
Gratis toegang op vertoon van deze QR-code aan de ingang van de beurs. Geldig voor 2 personen, van 6 tot 9/02/2020. Niet cumuleerbaar met andere acties of promoties.
Brussels expo 06 > 09 februari www.vakantiesalon.eu
Club in de kijker
Klaarmaken voor de eerste duik, een nachtduik.
Foto's (2): archief CVD.
Verslag weekend 'Duiken op alle getijden' Op 8 en 9 juni 2019 stond het CVD-weekend 'Duiken op alle getijden' gepland. Koen en Marc gingen niet zomaar wat duiken, maar heel veel duiken. Elk getijde, elke 6 uur, stond er een duik gepland. Iedereen die wilde, kon meeduiken en dat voor een goed doel.
E
lke duiker mocht per duik 5,00 euro storten en dat inschrijvingsgeld gingen we integraal doorstorten naar 'Stichting De Oosterschelde' om hen te steunen in hun missie om de onderwaternatuur van de Oosterschelde maximaal te beschermen. Er was speciaal voor dit weekend gekozen, omdat de getijden redelijk comfortabel vielen, we op Pinkstermaandag konden uitslapen en we in juni normaal gezien al zomerse weersomstandigheden hebben. Hadden we ons in dat laatste even vergist. De dagen voor het weekend werd er dan ook druk heen en weer gemaild over de voorspelde wind. Zaterdag 6 Bft met pieken tot 9 Bft. De slaagkans van ons projectje leek met de dag te slinken. Als gevolg van de slechte duikomstandigheden konden we niet anders dan de kandidaten 1*Duiker te melden dat ze op zaterdag niet mochten deelnemen aan de duiken.
vrijdag: 'Spannend' Op vrijdagavond kriebelde het voor de deelnemers: "Kan er worden gedoken of zijn de omstandigheden te slecht?". De enige manier om dat te weten te komen was door in Wemeldinge naar de duikplaatsen te gaan kijken: er stond heel veel wind, maar de duikomstandigheden vielen al bij al nog mee. De zuiderwind blies over de dijk, waardoor het aan de instapplaats relatief kalm was. De omstandigheden waren verre van ideaal, maar duiken was mogelijk. Snel terug naar de camping, zodat we nog wat konden rusten voor het weekend echt van start zou gaan.
zaterdag: 'Storm op zee' Na een uurtje slaap stonden we (Koen + Marc en Tom + Bram) klaar voor duik 1 (LW 1:35 uur), een nachtduik aan de Tetjes. Er waren geen andere duikers in de buurt, wat ook niet verrassend was. Dus 't Scheld was van ons alleen. Na een mooi duikje met
60
We waren tevreden over de dieren die we tegenkwamen tijdens onze derde duik.
Foto's (2): archief CVD.
Na drie uur slaap waren we klaar voor de tweede duik.
goed zicht, veel kreeften, een dikke paling, verrassend grote garnalen en redelijk veel harlekijnslakjes mochten we ons in volle storm terug omkleden. Na een snelle politiecontrole "Wat zijn de heren van plan?" en ongeloof dat we bij deze weersomstandigheden toch hadden gedoken, konden we al slalommend tussen afgebroken takken terug naar de camping. Om 7:15 uur, na 3 uur slaap, stonden we al aan Wemeldinge Parking voor duik 2 (HW 8:00 uur). Verrassend genoeg stonden we er niet alleen. Nog drie andere Vlaamse duikers waren aanwezig. Koen en Marc gingen duiken, Tom verzorgde de veiligheid aan de kant. Na 45 minuten duiktijd, een paar grote zeedonderpadden en wat kreeften zat de duik erop. Duik 3 (LW 14:05 uur) was gepland in Putti's Place. De omstandigheden waren echter te slecht om er te kunnen duiken, waardoor we naar Wemeldinge Kleine Stelle uitweken. Koen dook met Marc, Tom
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto: Ivo Madder.
De achtste en laatste duik van het weekend.
Ook duik 4 (HW 20:15 uur) aan de Zeelandbrug bleek een probleem te zijn. Door de zuiderwind sloeg het water tot op de dijk. Duiken was hier onmogelijk. Er werd daarom opnieuw uitgeweken naar Wemeldinge voor een duikje op het Galjoen Zonder Poen, waar de omstandigheden best okĂŠ waren. Na 46 minuten, veel anemonen, harlekijnslakjes en mooie sponzen zat duik 4 erop, we waren halverwege het duikweekend.
zondag: 'Sepia Sunday' Zondag was een mooie dag. De wind was erg afgezwakt en de duikomstandigheden waren ideaal. Voor duik 5 (LW 2:30 uur) was er met duikschool Campinia afgesproken aan de Tetjes te Wemeldinge. Koen
dook opnieuw met Marc, Tom dook met Kurt. Het werd een super nachtduik. De zichtbaarheid was enorm, we zagen enkele sepia's, zeenaalden en slakjes en speelden wat met een sepiola. Mede dankzij de nachtelijke koffiekoeken, met dank aan Mike Melis, werd duikdag 2 goed ingezet. Om 8:00 uur stonden Koen en Marc weer paraat in Wemeldinge. Tom zorgde voor de veiligheid. Duik 6 (HW 8:55 uur) aan Paal 1601/1602 werd een zoektocht naar een zeepaardje dat er ooit gespot was. Het zicht was een pak slechter dan tijdens de nachtduik. Toch zagen we weer sepia's en een slakje. Het zeepaardje zat te goed verstopt en werd niet gevonden. Dankzij het prachtige weer was het zeer druk aan de Zeelandbrug, waar we onze 7e duik van het weekend zouden doen (LW 15:05 uur). Ook vanuit CVD begonnen er meer duikers bij te komen. De grote hoeveelheid sepia's, grote noordzeekrabben en kreeften verwelkomden onze 7 duikers.
Klaarmaken voor de zesde duik, een ochtendduik.
Dit was ongetwijfeld de mooiste duik van het weekend. Zondagavond gingen Koen en Marc voor de 8e keer samen het water in (HW 21:05 uur) aan Wemeldinge Parking, de afsluiter van het weekend 'Duiken op alle getijden'. Deze duik was eveneens een geplande clubduik, waardoor er 12 duikers aanwezig waren. Na acht duiken op twee dagen was het weekend meer dan geslaagd. Niet enkel omdat Koen en Marc, ondanks de weersomstandigheden, effectief op elk getijde hadden gedoken, maar ook omdat we met dit event een mooi bedrag hebben bij elkaar gedoken voor 'Stichting De Oosterschelde', namelijk 320 euro. Als afsluiter stond de cava fris. Dat was een meer dan verdiend einde van een zeer vermoeiend weekend.  MARC DE HOON EN KOEN WILLEMSE
Voor de duik bij de Zeelandbrug, onze zevende duik, kwamen meer duikers opdagen.
Hippocampus nov./dec. 2019
61
Foto's (2): archief CVD.
vond zijn buddy in Bram. Ondanks de mindere zichtbaarheid zagen we veel kleine zeenaalden, grote garnalen en een vijfdradige meun.
Reportage Foto: Nejdet Duzen - Shutterstock.com
Waterwonen
Leven op het
water Foto boven: De Bajau in Borneo worden ook wel zeezigeuners genoemd, omdat ze hun hele leven op zee doorbrengen.
Foto: Kleindienst Group.
Foto onder: 'The Floating Seahorse', een drijvende woning in 'The Heart of Europe' (Dubai).
62
Hippocampus nov./dec. 2019
T
erwijl het hebben van een waterbron in de gemeenschap vroeger noodzakelijk was, beschouwt men water stilaan als een bedreiging voor de toekomst. Vaste grond onder de voeten hebben, wordt een luxe. Wij kunnen ons dit moeilijk voorstellen, maar miljoenen mensen leven al in een waterwereld.
waterdorpen De Bajau in Borneo worden ook wel zeezigeuners genoemd, omdat ze hun hele leven op zee doorbrengen. Er wordt gezegd dat ze enkel aan land komen om hun doden te begraven, maar af en toe zetten ze ook voet aan wal om kruiden, hout of water te halen. Het drijvende dorpje Aberdeen in de haven van Hong Kong kent een hele lange geschiedenis. Al in de zevende eeuw vestigden de Tanka zich in deze streek toen die opkwam als havengebied. Aberdeen wordt nu omringd door een drukke zakenwijk, maar nog altijd wonen er zo'n 6.000 mensen in jonken, de traditionele Chinese zeilschepen. De inwoners van het dorpje Ganvie in Benin leven net als de inwoners van Lingshui in Zuid-China op en van de zee. Het drijvende dorp Belen, middenin de jungle van Peru, vlakbij de stad Iquitos is een veel bezochte bezienswaardigheid. Ook nog in Peru leven de Uros op zogenaamde islas flotantes, van riet gemaakte eilandjes in het Titicacameer. De dorpjes op het Inlemeer in Birma drijven niet echt, maar de huizen staan op hoge palen. De straten tussen de huizen zijn kanalen en de vervoersmiddelen kano's. De inwoners leven van de teelt van fruit, bloemen en groenten die op drijvende eilandjes groeien. Kampong Ayer (vrij vertaald als waterdorp) ligt in de Brunei rivier in Bandar Seri
Foto: Igor Plotnikov - Shutterstock.com.
Het drijvende dorpje Aberdeen in de haven van Hong Kong.
Begawan, de hoofdstad van Brunei. Dicht op elkaar gepakt wonen hier bijna 25.000 mensen in huizen op palen. Het is daarmee het dichtstbevolkte deel van het land. De huizen, winkels en restaurants zijn met elkaar verbonden door loopbruggen. De Kampong bestaat al sinds de veertiende eeuw. Het Tonle Sap meer in Cambodja bevat in het regenseizoen vijf maal zoveel water als in het droge seizoen. De huizen op palen steken in het droge seizoen ongeveer 6 meter boven het water uit, maar wanneer de regen komt, verdwijnen de palen volledig onder water. In de moerassen van Zuid-Irak wonen al zeker sinds de negende eeuw de Moeras Arabieren. Ze leven in huisjes langs de waterkant of op kibasha, eilandjes gemaakt van riet.
Foto: Chrisje Demuynck.
De meeste beschavingen zijn ontstaan in de buurt van water, maar sommige volkeren gingen op het water wonen in plaats van erlangs. Daar leven ze tot op de dag van vandaag nog. Drijvende dorpen zijn dus geen rariteit, integendeel, misschien wordt dit net het nieuwe wonen. Als gevolg van de alsmaar stijgende waterspiegel en (water)natuurrampen poppen er veel projecten op die onderzoek doen naar de mogelijkheden van leven op het water.
waterwonen in Nigeria Als het water je huis bedreigt, zet je huis dan bovenop het water. In die logica ligt de droom van Nigeriaans architect Kunle Adeyemi. In zowat alle Afrikaanse steden aan de kust hebben mensen af te rekenen met overstromingen, zo ook in Makoko aan de rand van Lagos, de hoofdstad van Nigeria. Vanuit de lucht ziet Makoko er schilderachtig uit. Bootjes varen tussen een lappendeken van vlotten en drijvende winkeltjes. Meer dan een eeuw geleden bouwden de vissers hier hun huizen op palen. Nu is het een miljoenenstad die maar blijft groeien. De bevolking leeft van handel en visserij. De gemeenschap heeft geen wegen, geen land en geen moderne infrastructuur. Omdat het gebied zeer modderig en moerassig is, is het een uitdaging om een groot stabiel gebouw (op palen) neer te zetten.
De palmboom in Dubai is bijna volledig volgebouwd.
Hippocampus nov./dec. 2019
63
Reportage Waterwonen
Foto: D3 Applied Technologies.
'The Floating Seahorse' in Dubai.
waterwonen in Dubai Dubai wint al jaren grondgebied van de zee. Voor de kust is een eiland in de vorm van een palmboom gecreëerd door zand op te spuiten. Dat eiland is nog bereikbaar met de wagen of het openbaar vervoer. Verder van de kust probeert men nu een eilandengroep in de vorm van een soort wereldbol te maken. Deze eilanden zijn enkel te bereiken per boot. Nog extremer is de creatie van drijvende huizen die nu nog dienst doen als vakantiewoning, nabij het eiland St-Petersburg (één van de zes prachtige eilanden die deel uitmaken van 'The Heart of Europe'). 'The Floating Seahorse' heeft een onderwaterdek, een dek bovenwater en een gelijkvloers (https:// youtu.be/BaDL9VyN1V0). De slaap- en badkamer bevinden zich onder het waterniveau, waardoor er optimaal kan genoten worden van de onderwaterwereld. Ook in de Malediven is er al een resort bestaande uit deze drijvende zeepaardhuisjes. Genieten van een kleurrijk rif zal daar wel meer van toepassing zijn. Een te realiseren project op het water van de Put van Ekeren?
Brugge onder water Architect Peter Van Driessche plant een verticale leefstructuur op de waterpar-
64
Hippocampus nov./dec. 2019
tij aan de site Oud Sint-Jan. Een projectie toont hoe we zullen leven als de stad onder water staat. De rechthoekige units worden opgestapeld tot torens en elke unit is mobiel. Wanneer het waterniveau de onderste unit bereikt, kan die losgemaakt en hoger geplaatst worden. Of deze torens bestand zijn tegen hevige wind of hoe je deining zal voelen, is nog af te wachten.
verhuist, is het niet moeilijk je hebben en houden te verslepen. Heb je wat verbouwingen te doen, sleep je je woning buiten je waterdorp en hebben je buren geen last van de bouwwerkzaamheden. Heb je een feestje, dan hebben de buren er geen hinder van. Enkel de zeeziekte zal dan je dag groener maken. CHRISJE DEMUYNCK
project van de toekomst Leven op het water heeft, als we het goed aanpakken, veel voordelen voor de toekomst. Met zonnepanelen, wind- en golfslagenergie en een groen zuiveringsproces om drinkwater te maken, kan je huis zelfvoorzienend zijn. Wanneer je werkgever
Bronnen: www.nleworks.com www.thefloatingseahorse.com www.triennalebrugge.be
De drijvende school van architect Kunle Adeyemi.
Foto: Design Indaba.
Adeyemi zette een prototype van een drijvende school in de steigers, een voorbeeld voor een modern Makoko. De fundering dreef op ongeveer 250 tonnen, waardoor ze kon meedeinen op de getijden. Onstuimige wind liet het concept uiteindelijk instorten.
Persbericht
Twee duiksporthallen op boot Düsseldorf 2020 Ondanks de oppervlakte van meer dan 20.000 vierkante meter was hal 3, de duikhal, telkens volledig volgeboekt en groeide de wachtlijst met potentiële deelnemers.
V
anaf 2020 wordt hal 3 gebruikt voor kleine motorboten en achteraan in die hal kunnen potentiële startende booteigenaars info krijgen over wat er allemaal komt kijken bij de aankoop van een boot, zoals onderhoudskosten, liggelden, veiligheidsvoorzieningen, enz. De meer dan 400 exposanten van de duikbranche bevinden zich nu in hal 11 en 12, vlak naast de toerismehallen 13 en 14. Het 'Dive Center' is de favoriete bezoekersmag-
neet voor alle ervaren duikers en zij die het willen worden. Je kan er terecht voor duikinitiaties en demonstraties en voor het testen van materiaal. Iedere beursdag worden er interessante films over exotische duikbestemmingen getoond, interviews met internationale sterren zoals Pierre-Yves Cousteau uitgezonden en aan beginners waardevolle tips voor een proefduik gegeven. Florian Fischer zal er dagelijks een gratis workshop geven met tips en tricks voor speciale onderwaterfotografie en het gebruik van videocamera's en drones. RIB's vind je in hal 9, waar je ook terecht kan voor materiaal en uitrustingsstukken. Hal 8a, waar de 'trendsports' aan bod komen, krijgt een naamswijziging: 'surfsports', wat duidelijker aangeeft waarover het gaat. Nieuw is de invulling van hal 5. Daar staan de 'super boats' opgesteld. Voorwaarde is dat ze innovatief, extraordinair, speciaal,
volledig elektrisch, extreem luxueus, enorm snel of onzinkbaar zijn. In hal 13 wordt 50 ton zand gedropt, waarmee een kunstenaar een groot zandkasteel gaat maken. IVO MADDER
Praktisch: D www.boot.de D Van 18 tot en met 26 januari 2020. D Van 10.00 tot 18.00 uur. D 17 beurshallen op 220.000 m². D Duiksport in hallen 11 en 12. D eTickets zijn online verkrijgbaar en geven tevens recht op gratis vervoer naar en van de beurs met de openbare vervoersmiddelen in de regio Rhein-Ruhr (VRR-2e klas, treinen zonder toeslag).
Advertentie
Mijn passie begint hier. FOLLOW THE CALL.
Voor meer informatie: Fairwise BVBA Hubert Frère-Orbanlaan 213 – B-9000 Gent Tel. +32 (9)245 01 68 info@fairwise.be
boo2002_TA_175x127_BE_nl.indd 1
17.10.19 10:22
Close-up
NELOS-fotograaf in de kijker
Port Gh
alib (Eg
ypte). Spiegelkarper (Cyprinus carpio) in La Gombe.
Kortsnuitzee paardje (Hippocampu s hippocam pus) aa
Een s
t ra n d
66
vlo aa
gem n het
aal D
reisch
or.
Hippocampus nov./dec. 2019
Een soor t
luciferslak
in de Filip
ijnen.
n de Zeelan
dbrug.
Risbecia pulchella,
een zeenaaktslak
ets Kris Sm Naam Duiker titel 3* / t e v e r B t OWF1 fiebreve Fotogra k er s G en raalduik Club Ko 9 de r t 2 0 0 Duikt se 740 uiken A a nt al d n, n 400 ngroeve toduike fo l a t n nd, stee a la n A e e e n Z ij jk ip eli , Fil voornam anje, Frankrijk atsen Sp , te p y g Duikpla E s EPL-3 Olympu a r e m Ca , 5L -42 mm PT-EP0 lympus daard 14 100 O n g ta s in , iz o macr Behu UWL n INON mm f3.5 uiko 30 INON UCL 165 e .Z M Lenzen natte lenzen: 2 e n YS - 0 s _ album a YS-110 e S & a e /photos S .7 ts e n e m s Flit ris.s k.com/k .faceboo w w w Website di. u) in To
van de Rode Zee.
Picasso
Rode poon (Trigla
lucerna) in de Ooste
kogelvis
do (Tetrao
n mb
rschelde.
Brede ringsprietsla k (Facelina bostonien sis) in de Oosterschelde.
in de Oosterschelde. Een jonge sepia (Sepia officinalis)
Zeedahlia (U
rticina felina)
in Den Osse.
Hippocampus nov./dec. 2019
67
Foto's (3): archief Duikernikkers.
Club in de kijker
Groepsfoto van de Duikernikkers.
50 jaar Duikernikkers In 1967 gingen enkele fervente zwemmers en tevens mensen van de Marine, begeesterd door Cousteau, op zoek om zelf een duikclub op te starten.
D
at jaar kwam het niet zover, maar het jaar erop, in september 1968, was de eerste Bredense duikclub een feit, weliswaar nog onder voogdij van de zwemclub 'Waternikkers'. Met steun en onder peterschap van commandant Liekens van CEDRA werden we officieel erkend als duikclub en wijzigde de naam in 'Duikernikkers Bredene/Klemskerke', omdat Bredene toen nog geen eigen zwembad had en we trainden in Vosseslag/ Klemskerke. Om de opleidingen tot een goed einde te brengen, werd federaal monitor nr. 0034
(nu 2*I) Etienne Jacobus aangesproken om het peterschap op zich te nemen, wat hij ook deed en dit leidde tot een lange vruchtbare samenwerking (zijn zoon Claude startte zijn duikcarrière ook in 1967 op 9-jarige leeftijd en werd in '72 officieel lid van de club, waar hij later verschillende bestuursfuncties bekleedde en uiteindelijk voorzitter en duikschoolhoofd werd, respectievelijk in '91 en '96). De club floreerde. In '73 splitste hij echter en de eerste voorzitter, Robert Henri, stichtte een nieuwe club in Oostende, namelijk 'Okeanos'. Zijn opvolgers, allemaal
Bredenaars, bleven: Jozef Declercq, Iwan Plovie Speech Claude Jacobus, Erevoorzitter DNBO. (startte ook een eigen club in Oostende, namelijk 'Scuba Diving'), Patrick Hendriks, Claude Jacobus, Redgy Duinslaeger en sinds 2019 Yvan Zeebroek. Het aantal gebrevetteerden groeide en dankzij sponsors – ik denk hier aan Norbert Ramman, Jules en Julien en Jean-Pierre Aercke – wakkerde de team-
Duikuitstap naar Barrage de l'Eau d'Heure.
68
Hippocampus nov./dec. 2019
Foto's (7): archief Duikernikkers.
Clubreis naar Frans-Polynesië.
Speech Ronny Margodt, voorzitter NELOS.
geest aan. Onder impuls van Patrick Hendriks (nvdr: de eerste voorzitter OWT bij NELOS en later ook bij BEFOS) namen we deel aan vele OWT/TSA-wedstrijden, we richtten er zelf ook in en we stonden in voor de veiligheid, waaronder een anekdotische: de Zevensprong met Jan Theys, waarbij de presentator tijdens de live-uitzending in het water viel (1972). Daarnaast kwamen we eveneens in het nieuws met de 'Onderwatergemeenteraad' in 2010. De 'Nacht van de duiker', rond en in de Spuikom te Oostende, werd een gesmaakt spektakel met reddings-, overlevingsoperaties en zelfs auto's die in ware stuntstijl in het water werden gereden. In 1987 vonden de laatste grootse organisaties plaats als gevolg van de strengere veiligheidsmaatregelen en de kleinere budgetten.
nodig had. Het werd de vaste stek voor regionale opleidingen Duiker-Hulpverlener, cursussen onderwaterfotografie, de Watersportdag en voor vijf edities van de NELOS D-Dive Day.
Sinds 1981 heeft de club een eigen lokaal op gehuurde gronden. Dit clubhuis zorgde na enige jaren voor de opgang die de club
Intussen zijn een 1.500-tal gebrevetteerden gepasseerd en zijn er veel instructeurs gekomen en gegaan. Niet zonder trots mo-
de onderRonny Margodt legt beelden van . water gemeenteraad vast op video
Jaarlijks werden bovendien mooie clubreizen georganiseerd, in de beginjaren zeer avontuurlijke, later zeer luxueuze: Egypte, Soudan, Djibouti, Spanje, Cuba, Thailand, Indonesië, Sulawesi, Frans-Polynesië, Sipadan, Malediven… allemaal passeerden ze de revue. Daarnaast bleven de vaste jaarlijkse uitstappen naar Zeeland, les Lacs de l'Eau d'Heure en Frankrijk de blijvende honger naar duiken stillen.
Speech Sven Vandekerckhove, verantwoordelijke Duikonderricht NELOS.
gen we de huidige voorzitter van onze liga, Ronny Margodt, tot onze leden rekenen! De laatste jaren zijn we met een gestaag aantal leden van om en bij de 70 en hebben de jongeren hun schouders onder verschillende organisaties gestoken, zodat de oudgedienden kunnen meegenieten. Het feest ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan werd alvast een succes en vond plaats in aanwezigheid van de nog levende voorzitters, NELOS- en WEVOS-afgevaardigden en vele leden. De aanvraag voor erkenning als Koninklijke Vereniging werd ingediend en we gaan voor nog eens 50 jaar. CLAUDE JACOBUS
Oud voorzitters. Vlnr: Redgy Duinslaeger, Claude Jacobus, Patrick Hendriks en Iwan Plovie.
Clubreis naar Djibouti. Clubreis naar Egypte.
Foto: Anna Rogalska.
Mijn buddy
De helmduikers Het begrip 'buddy' heb ik in deze serie nogal ruim geïnterpreteerd, zeker ruimer dan ik bij de start had kunnen denken. Ook voor dit artikel ga ik ver buiten de oorspronkelijke, eerder beperkte definitie van mededuiker uit de cursus sportduiken, zonder evenwel de geest ervan te verloochenen. De titel verraadt het al een beetje, voor deze duik is 'mijn buddy' een volledig team. Dit soort duiken doe je immers niet alleen, ook niet met twee, maar met een ganse groep.
O
p een heerlijke zomerdag in april begeef ik me naar Lebbeke voor een duik in wat 'De patrouilleurs', de 'bokaal' noemen. Het zou geen duik op een normale duikstek worden en uit de spottende benaming kan ik afleiden dat het waarschijnlijk om een mobiele duiktank met veel vensters zal gaan. Toch kijk ik uit naar deze ervaring. Ik heb al met heel wat helmen gedoken, maar deze groep focust zich op de uitrusting gebruikt tijdens Wereldoorlog I en dus verwacht ik een echte 'scaphander' uitrusting te zien. Hoewel al veel bekeken, nog nooit heb ik met dergelijke uitrusting gedoken en waarschijnlijk krijg ik nu de kans. Het is even zoeken waar ik mijn auto kan parkeren om dan naar het pleintje van het gebeuren te wandelen. Rond een container staat een grote groep mensen. Er is duidelijk iets aan de gang. Ondanks het zonnige en warme weer zie ik water rond de container liggen en er bovenop staat er iemand met een dikke slang in de handen, sprekende tekenen van een actieve duiktank. Ik kijk even rond, neem mijn camera voor het maken van enkele sfeerfoto's en begeef me daarna naar de bijbehorende tent. Een bord in het midden maakt duidelijk dat ik op de juiste plaats ben. Terwijl ik mezelf voorstel aan een groepslid, bemerk ik in mijn ooghoeken twee
70
Hippocampus nov./dec. 2019
mannen die aan het pompen zijn. Het is een manuele luchtpomp die eruit ziet alsof hij 100 jaar oud is. Deze groep werkt echt zoals het in het begin van de vorige eeuw gebeurde. Er is plots commotie bovenaan de tank. Ik hoor een trap kraken en dan verschijnt een helmduiker. Langzaamaan komt hij naar beneden, waar hij van zijn zware uitrusting verlost wordt. De leider, David Moortgat, stelt me zijn team voor. Al snel word ik ingewijd in de werkzaamheden van de Belgische duikers in 'Bachten de kupe' tijdens Wereldoorlog I. Ik leer dat het openhouden van het sluizencomplex in Nieuwpoort het werk was van helmduikers, die hun activiteiten soms onder artillerievuur moesten uitvoeren. Zij waren noodzakelijk voor het behoud van het beschermend water voor onze troepen in de loopgraven en dus het verdedigen van het laatste stukje Belgisch grondgebied. Een geschiedkundig feit dat ik niet kende. Tijd om het water op te zoeken. Een aanlokkelijk voorstel in dit warme weer. De eerste moeilijkheid is in het pak geraken. Er is maar één opening en dat is de dikke rubberen nekring. Twee mannen rekken de ring ietsje uit, terwijl ik me met veel moeite door het gat worstel. Daarna gaat het snel. Door de vele handen van het geolied team word ik aangekleed. Met de seconde voel ik me zwaarder worden. Als de duikhelm op de koperen ring geplaatst wordt, bevind
Profiel 'De patrouilleurs' • Startjaar historisch duiken: 2016. • Aantal duikdemonstraties: 10. • Duikbrevetten van de leden: twee brandweerduikers, één gevechtsduiker Defensie, één 2* en één 4* NELOS-duiker. • Speciaal materiaal: 'standaard' duikuitrusting 'Charles Petit', Paris en een luchtpomp 'Grand Profondeur' René Piel, Paris. • Favoriete duikplaats 'onze wateren': De Nekker. • Waar was de plezantste plaats om te duiken? Demonstratieduik aan het Passchendaele Museum in Zonnebeke (2017). • Waar zou je eens een demo willen geven? In een haven met helder water. • Meest spectaculaire helmduik: onze eerste duik na de restauratie van het materiaal in 'De Nekker' in Mechelen.
Patrick Van Hoeserlande (Hoesy) tijdens zijn helmduik.
ik me plots in mijn eigen bokaal. Het enige contact met de buitenwereld zijn de dikke glazen waardoor ik kijk en de zwaartekracht die trekt aan de kilo's lood waarin ik gehuld ben. David geeft me instructies over hoe ik mijn oren kan klaren en lucht uit mijn helm laat. Als ook de communicatie werkt, geeft hij mij teken dat ik naar de tank mag wandelen. Iedere stap vraagt inspanning en bovenaan de trap wacht nog extra gewicht op mij. Het zweet breekt me uit en ik verlang naar het verfrissend water. Nog even wachten en dan mag ik afdalen. Bij iedere stap voel ik de zwaartekracht afnemen. Heerlijk. Afdalen moet langzaam gebeuren, want de pompploeg moet kunnen volgen. In open water kan een plotse en te snelle afdaling tot gevolg hebben dat de duiker in het enige onsamendrukbare volume geperst wordt, namelijk de helm. In de stilte van het water hoor ik geruststellend de pomp aan het werk. Rond de tank staan veel toeschouwers. Ik zwaai en poseer voor de foto. Het is niet iedere dag zo dat droge buitenstaanders een foto van je als duiker kunnen nemen. David vraagt me of er geen lekken zijn. Ik kijk en voel en behalve een beetje condenswater dat van boven naar beneden druppelt, zie ik geen redenen tot ongerustheid. Ik wandel over de bodem om bij ieder venster te verschijnen. Ik hoor David uitleg geven, maar ik versta niet echt wat hij vertelt. Ik trek me er niets van aan. Deze paar kubieke meter water is nu mijn thuis.
Foto's (2): David Vandenberghe.
'De patrouilleurs' verlossen Hoesy in een mum van tijd van zijn duikuitrusting.
Dan hoor ik de luidspreker klikken en David vragen of ik op de bodem wil gaan liggen en lucht uit mijn pak kan laten? Terwijl ik me log naar een liggende positie beweeg, duw ik met de achterkant van mijn hoofd tegen de uitlaatklep. Ik hoor lucht ontsnappen en de waterdruk begint op mijn lichaam te drukken. Gelukkig voel ik me niet richting helm bewegen. Ik lig amper volledig op de bodem of ik hoor de frequentie van de pomp toenemen. De luchtdruk in mijn pak stijgt en ik begin me lichter te voelen. Door het extra volume en de kracht van Archimedes kan ik gemakkelijk terug rechtkomen. Als David ziet dat ik ventileer, geef hij de pompploeg de opdracht het tempo te verlagen. Het is niet de bedoeling dat ik helemaal naar de oppervlakte stijg. Ik wandel nog een paar rondjes in mijn tank en na enkele zwaaibeurten krijg ik het sein om terug naar boven te komen. Ik stap de ladder op. Bij iedere stap vermindert het gevoel van gewichtsloosheid en krijgt de zwaartekracht meer grip. De trap opklimmen vergt spierkracht en -coördinatie. De zware helm wordt verwijderd en ik krijg de kans om nog even als een 'echte' duiker, volledig bezweet, met de helm te poseren. Daarna gaat het bliksemsnel. In een mum van tijd word ik van het materiaal ontdaan. Ik sta plots met alleen het pak aan. Nu begint de zogenaamde 'hergeboorte'. Ik moet terug door de rubberen ring heen kruipen en deze keer zonder de hulp van de zwaartekracht. Terwijl ik me zo dun mogelijk moet maken, rekken ze met z'n drieën de ring zo ver mogelijk uit. Dankzij de groepsinspanning ben ik een paar minuten
ontdaan van al de duikuitrusting. We hebben er zowaar dorst van gekregen. Zo'n duik mag dan een lange voorbereiding vergen en is niet iets dat je even snel kan doen, maar het is wel een unieke ervaring. Het doet je ook de zin voor avontuur en de fysieke lef van de eerste helmduikers ervaren. In open water met dit systeem duiken in het zicht van de vijand moet een grote portie uithoudingsvermogen gevergd hebben. Daarmee vergeleken verdwijnt mijn duikje in de tank, omsingeld door nieuwsgierige blikken, in het niets. We praten nog even na over de duik en de geschiedenis van het helmduiken. Als de ploeg zich klaarmaakt voor de laatste demonstratie, dank ik David en zijn 'Patrouilleurs' voor 'onze' duik en om me te laten meegenieten van hun duikactiviteit. Dankzij hen wordt een deel van de Belgische onderwatergeschiedenis bewaard. Voor ik mijn parkeerplaats verlaat, bekijk ik nog even mijn foto's. Leuke herinneringen. Wie is mijn volgende buddy? En tot welk onderdeel van het duiken zal hij of zij me inleiden. Even op mijn lijstje kijken. Ah juist. Ik weet het, maar jij zal moeten wachten tot de volgende editie van de Hippocampus. Of misschien ben jij mijn volgende buddy? Kandidaat? Dan mag je je kenbaar maken via patrick.vanhoeserlande@nelos.be. PATRICK VAN HOESERLANDE
Hippocampus nov./dec. 2019
71
VAKANTIESALON Antwerpen
Foto: shutterstock.
Persbericht
Sinds de overname door Conceptum van het Vakantiesalon van Antwerpen is deze beurs uitgegroeid tot de grootste vakantiehappening in Vlaanderen die 80.000 bezoekers aanspreekt. Omdat vakantie zo veelzijdig geworden is, wordt de beurs sinds vorige editie opgesplitst in vier aparte beurzen: het Vakantiesalon Antwerpen, B&B Days, Let's Camp en Aventuria.
L
et's Camp is de beurs voor kampeerliefhebbers en vindt in de nieuwe Hal 5 plaats. Hier presenteren campings in binnen- en buitenland en verhuurders en verkopers van campers hun nieuwste
aanbod voor 2020. Wie liever in een bed & breakfast verblijft, moet naar B&B Days in Hal 2. Op de beurs Aventuria lokt het echte avontuur in binnen- en buitenland: trektochten door de steppen in Azië, kanotochten, rondreizen te paard of trekkings in de Ardennen zijn slechts een paar van de mogelijkheden die exposanten aanbieden. De welbekende duiktank van NELOS staat daar perfect op zijn plaats. Hal 4 van Antwerp Expo staat niet alleen in het teken van avontuurlijke vakanties, maar ook van klassieke verre reisbestemmingen en -formules. Dichtbijbestemmingen vindt de bezoeker in Hal 1. Opvallend is hier de grote stand van buurland Nederland dat steeds meer Belgische vakantiegangers verleidt.
Vakantiesalon Antwerpen, Aventuria, B&B Days en Let's Camp vinden plaats van donderdag 23 tot en met zondag 26 januari 2020 in de hallen van Antwerp Expo. Bezoekers aan één van de vier beurzen hebben meteen ook gratis toegang tot de andere vakantiebeurzen en de animaties en presentaties. Tijdens het weekend is kinderopvang voorzien. Meer informatie over de beurzen vind je op: www.vakantiesalon-antwerpen.be, www. bnbdays.be, www.letscamp.be en www. beursaventuria.be. VALÉRIE OBBIET
Heb je zin om de duiksport te promoten of vertegenwoordig je graag je club tijdens de beurs, stuur dan snel een e-mail naar: secretariaat@nelos.be.
Advertentie
ENKELE VAN ONZE PARTNERS: SCUBAPRO SUB GEAR
BARE SUUNTO UWATEC SHEARWATER METALSUB BIGBLUE RIFF GREEN FORCE MARES SEAC PROCEAN DIVESYSTEM UK DICAPAC BRIGHT WEIGHT SEALIFE DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, …
showroom Hofeinde 21, 2350 Vosselaar, België Tel: +32(0)14 61 12 60 E-mail: Hcv.Bvba@Pandora.Be www.duikmateriaal.be
72
Hippocampus nov./dec. 2019
Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer
45 jaar geleden uit Hippocampus nr. 51
december 1974
Hulp aan clubs met onvoldoende kader Vrijwillige Federale Monitors zullen in de clubs als raadgevers van het Nationaal Duikonderricht optreden; zij komen helemaal niet als controleurs. Bovendien zal iedere club, die aangeduid wordt om het bezoek van Federale Monitors te krijgen, over de hulp van een Nationale Monitor als 'peter' kunnen beschikken.
Duikpak uit één stuk In water van rond de nul graden kan een duikpak uit verschillende delen een gevaar opleveren voor de duiker, omwille van de onvoldoende bescherming van de nek. Wanneer een duiker dan het hoofd omdraait zal er onvermijdelijk water in het pak dringen en het lichaam aanvallen op bijzonder gevoelige plaatsen waar zenuwcentra gesitueerd zijn, zoals de basis van de schedel. Dit is een belangrijk argument om met een duikpak uit één stuk (kap inbegrepen) te duiken in koud water.
Hydra IV
De Murene breekt wereldrecord
Reeds in 1945 werd door Arne Zetterstrom een poging ondernomen om waterstof als ademgas te gebruiken. Ook in 1968 was er een mislukt experiment. Thans werd opnieuw een experiment opgezet, namelijk Operatie Hydra IV in het nieuwe gedeelte van het Centre Expérimental Hyperbare van de COMEX te Marseille. De duikers, 4 Fransen en 2 Engelsen, verbleven met een ademmengsel van helium en zuurstof vooreerst 2 dagen op 180 m, dan 2 dagen op 240 m en ten slotte 2 dagen op 300 m. Op deze verschillende dieptes hebben ze proeven genomen met ademmengsels waarin waterstof de hoofdtoon voerde. Het experiment was een succes.
Duikers van De Murene slaagden erin om het wereldrecord 'Gezelschapsspelen onder water' op hun naam te zetten. Het vorige record stond op 12u en 35 min. De duikers van De Murene brachten dit nu op 15 u en 2 min. Er werd het kaartspel 'kingen' onder water gespeeld met zelf geplastificeerde speelkaarten.
uit Hippocampus nr. 201
december 2004
Operatie Grevelingen Vermits vele clubs niet over de nodige monitors beschikken en vaak moeten aankloppen bij grotere duikscholen om hulp te verkrijgen bij het afnemen van openwaterproeven, besloot het beheer van OVOS om een speciaal duikweekend in te richten te Scharendijke in de Grevelingen. Er werden zomaar 142 proeven afgenomen door vele monitors. 4 boten zorgden voor de veiligheid. Deze OVOS-première heeft er dan ook ontegensprekelijk toe bijgedragen dat zowel monitors als kandidaten elkaar beter leerden kennen en vooral waarderen. Rudi Schollaert
25 jaar geleden uit Hippocampus nr. 151
december 1994
Tijdschrift van de Finse Federatie
35 jaar geleden uit Hippocampus nr. 101
december 1984
15 jaar geleden
Brandt het in Wemeldinge? Dit dachten de passanten door de massa brandweerwagens aldaar. Maar het was het derde brandweerduik evenement dat plaatsvond. Nederlandse brandweerduikers begeleid door Belgische brandweerduikers konden zo kennismaken met de planten- en dierenwereld van de Oosterschelde. 31 Vlaamse brandweerkorpsen en 32 Nederlandse waren vertegenwoordigd, tezamen met 220 duikers!
Jeugdduikers ruimen de Put van Ekeren op Onder het motto 'Weg met de rommel' organiseert AVOS sinds enkele jaren een duik in de vijver van het recreatiedomein Muisbroek, de gekende 'Put' van Ekeren. Jongeren van de AVOS Jeugdduikclub waren present om de rommel mee op te ruimen. In totaal werd er circa 70 kg afval uit de vijver verwijderd, waarvan de jongeren het leeuwendeel voor hun rekening namen. Jacques Limpens
D-Dive Day te Oostende De initiaties in het zwembad bij het Jeugdduiken kennen een ongelooflijk succes: 120 geïnitieerden. Door het uitvoeren van de longfunctietest krijgt de infostand van de Geneeskundige Commissie veel belangstelling. De Commissie Biologie houdt inschrijvingen voor strandwandelingen met een Oostendse gids. Aan de stand van de Commissie Duikers met een handicap gaat de aandacht naar verschillende films over duikreizen met mindervaliden. Bezoekers krijgen een goede indruk van het onderwaterleven door het beeldmateriaal van de Commissie Foto-, Film- en Video. De specialisten van de Sectie Technisch Duiken en van de Sportcommissie staan klaar om elke bezoeker te woord te staan. Aan de infobalie van de Commissie Duikonderricht en Hippocampus worden de tijdschriften verdeeld en informatie over de clubs gegeven.
Hippocampus nov./dec. 2019
73
Bondsnieuws
Vrijduiken in
Barrage Lac de l' Eau d'Heure Toen ik hoorde dat we met de 'Freedivers' van NELOS naar de Barrage l'Eau d'Heure trokken, werd ik een beetje zenuwachtig. Ik dacht dat we in de Barrage een foutloos parcours dienden af te leggen, een beetje zoals een barragewedstrijd bij een jumping.
G
elukkig is Barrage de l'Eau d'Heure een duikstek met veel mogelijkheden en was het de bedoeling om met de vrijduikers het grootste zoetwatergebied van België te gaan ontdekken. Ik heb al eens van 'zoet' water geproefd, maar dat viel ferm tegen. Het smaakt echt niet zo zoet als de naam laat uitschijnen. Nu, we waren er om – in tegenstelling tot de vele zwembadsessies – eens in 'open lucht' te gaan duiken. Ik begrijp niet goed waarom dit zo heet, want we duiken toch niet in lucht, maar wel in water? (Nvdr: normaal spreken we over gaan duiken in open water).
en het werd zomer Op zondag 28 juli 2019 trokken we met meer dan 20 duikers naar dit stuwmeer om er geboeid te gaan duiken. Dat mag je letterlijk nemen. Als je de diepte ingaat, ben je met een 'lanyard' verbonden aan het boeitouw. Dit is gebaseerd op het buddysysteem. De buddy zorgt voor de veiligheid van de duiker volgens een vast protocol. Vanaf zo'n 20 m diepte verminderen de temperatuur en de zichtbaarheid en dan zorgt de buddy ervoor
74
Hippocampus nov./dec. 2019
dat je veilig weer aan de oppervlakte verschijnt. Een lanyard met 'snap release'.
Maar vooraleer we onze lanyard in de aanslag konden brengen, moesten we eerst nog een eindje uitzwemmen om diepte te zoeken. We kunnen dus met trots zeggen dat al onze duikers over diepgang beschikken. Gelukkig werkten de natuurlijke sonars van onze instructeurs feilloos, waardoor we al snel het boeilood naar een diepte van zo'n 30 meter konden uitgooien. Na wat opwarmingsduiken – nog zo'n raar woord, want ik kreeg het er helemaal niet warm van – werden nog enkele diepteproeven VWT (variabel weight) afgelegd door kandidaten 2* en 3*Vrijduiker. Daarna gingen we om beurt de diepte in, zo diep als onze ademteug (en de compensatie van de druk op onze oren) ons toeliet. 's Middags konden we dan iets eten en verpozen in het vernieuwde complex aan de oever van het meer. Het viel me op dat er opvallend weinig vis werd besteld.
Voor de tweede sessie in de namiddag klaarde de hemel helemaal op. "Het werd zomer", zoals Rob De Nijs zingt in zijn liedje. Al betwijfel ik dat hij daarbij het vrijduiken in de Barrage bedoelde, eerder liefde en vriendschap. Dus toch over het 'Freediven': de liefde voor het water en de vriendschap tussen de buddy's. De kans die we krijgen om ons bij iedere duiksessie verder te verdiepen (heb je hem?) in deze mooie sport, met de mensen waar we zo hard kunnen op rekenen en waarbij vertrouwen een basisprincipe is. Bedankt Walter Mellaerts, 3*I Vrijduiken, voor de feilloze organisatie. Bedankt Bart Denys (neen, geen broer van Rob De Nijs) voor de vele tips. Dat deze zomer nog lang mag duren. GEERT DEVRIESE, BARRACUDA BRUGGE
Foto: Geert Devriese.
Sportcommissie
Bondsnieuws
Duiker-Redder Vind jij veiligheid in alle omstandigheden een prioriteit, dan is de opleiding Duiker-Redder zeker iets voor jou. Goede redders maken immers het verschil!
E
en Duiker-Redder kan tijdens duikactiviteiten als redder optreden en dit diploma wordt voor deze specifieke doelgroep als gelijkwaardig beschouwd aan het diploma van Hoger Redder van de Vlaamse Trainersschool (VTS) / Sport Vlaanderen voor het begeleiden van de duikactiviteiten in het zwembad en in open water. Dit diploma is onder andere vereist om in de duiktank 'Transfo' te Zwevegem te kunnen fungeren als redder! Door het volgen van deze opleiding leer je onder andere: D functioneren in een zwemgelegenheid; D het preventief handelen voor het voorkomen van en het vakkundig ingrijpen bij verdrinkingsrisico's bij duikers in (niet) overdekte circulatiebaden en open zwemgelegenheden en andere ongevallen overeenkomstig de bepalingen zoals vermeld in Vlarem; D reddings-, reanimatie- en EHB(duik)Otechnieken snel en vlot toepassen.
de cursus lichting 2019-2020 Waar? Zwembad Demervallei, Demervallei, 3200 Aarschot. Wanneer? Start op zondag 1 december 2019 (eerste lesdag) en loopt tot zondag 16 februari 2020 (examen). Omvat 7 lesdagen (totaal 46 lesuren) en 1 examendag. Kostprijs? 175,00 euro (incl. moduleteksten Redder). De nadruk ligt, naast een theoretische ver-
dieping, vooral op praktische oefenkansen zowel voor de reanimatie (met AED) van een drenkeling, een volwassene, een kind en een baby als voor de reanimatie met zuurstoftoediening (systemen die in de zwembaden ter beschikking zijn), EHBO en de reddingstechnieken. Hierin zit tevens een dosis conditionele en technische zwemtraining vervat. Toelatingsvoorwaarden: D Minimum 18 jaar worden in het jaar waarin de cursus start. D Minimum 2*Duiker zijn (CMAS ** of als gelijkwaardig aanvaard door NELOS). D Het NELOS-brevet Duiker-Hulpverlener (DHV) of de VVW-speciality Duiker-Redden-HVD bezitten (of als gelijkwaardig verklaard door NELOS of de Vlaamse Reddingsfederatie). D Minimum 30 duikuren of 60 duiken hebben uitgevoerd. Voor info over de cursus Duiker-Redder, surf snel naar: www.sport.vlaanderen/vts. Ga naar 'Sportbegeleiders' => 'Opleiden en bijscholen' => 'Vind een VTS-opleiding op jouw maat' => 'Opleiding' => 'Duiker-Redder' of surf naar www.redfed.be. Klik onder opleidingen, 'Reddersopleidingen': 'Duiker-Redder'. Daar vind je meer uitleg (onder andere de toelatingsvoorwaarden). Ga voor de gedetailleerde planning naar 'Activiteiten' via deze link: www.redfed.be/index. php/activiteiten. Hier selecteer je eerst
'Cursus' bij Categorie en 'Duiker-Redder' bij Type. De eindtermen (examenrichtlijnen) kan je downloaden in de 'Infotheek' onder 'Redder' => 'Reglementen'. Interesse? Maak je kenbaar bij de cursusverantwoordelijke Kristel Crombez via kcrombez@skynet.be. Wil je meer info, aarzel niet een mailtje te sturen. Je mag ook bellen (liefst na 18.30 uur) op 0478 36 17 93. Inschrijven: via Sport Vlaanderen ten laatste één week voor de start van de cursus: www.sport.vlaanderen/vts. Info en vragen: via sofie.journee@sport. vlaanderen. Welkom in de opleiding Duiker-Redder! KRISTEL CROMBEZ CURSUSVERANTWOORDELIJKE DUIKER-REDDER
Assimilatie voor duikers met een Hoger Reddersbrevet tot Duiker-Redder Alle duikers (die voldoen aan de toelatingsvoorwaarden voor Duiker-Redder) en die Hoger Redder zijn – met een geldig bijscholingsattest (< 1 jaar) – kunnen zich laten assimileren tot Duiker-Redder. Deze inschaling is gratis en kan je enkel rechtstreeks aanvragen bij VTS via een link op www.sport.vlaanderen/ sportbegeleiders/opleiden-en-bijscholen/ info-voor-cursisten/aanvragen-assimilatie Heb je specifieke vragen? Dan mag je hiervoor mailen naar: bie.dillen@sport.vlaanderen.
Hippocampus nov./dec. 2019
75
Foto: Sport Vlaanderen - Vlaamse Trainersschool.
Foto: Geert Devriese.
Officiële cursus
Foto: Steven Galicia.
Duiker-Redder
Bondsnieuws
EUBS-congres 2019 (deel 1) De invloed van hyperbare omstandigheden op het brein
Het jaarlijkse congres van de 'Europese Underwater Biomedical Society' had plaats in Tel Aviv van
Arteriolen
Haarvaten (capillairen)
Venule
9 tot 12 september 2019. Niet alleen uit Europa, maar ook uit de
Terugslagklep
ander continenten ontmoetten hyperbare artsen en duikerartsen
Slagader
Ader
elkaar om de laatste inzichten te delen.
H
et algemene thema in 2019 was de invloed van hyperbare omstandigheden op het brein. Ongeveer de helft van de presentaties belichtte de behandelingen van patiĂŤnten in de hyperbare centra, de andere helft ging grotendeels over decompressieproblematiek en zuurstoftoxiciteit. Budgetten voor onderzoek zijn beperkt, zowel voor laboratoriumonderzoek als voor het verzamelen van data, dus vooruitgang gebeurt met muizenstapjes. Echt nieuws is dus zeldzaam, maar het is toch boeiend om te zien hoe inzichten langzaam evolueren. Een van de redenen daarvoor is dat
76
Hippocampus nov./dec. 2019
Vaatholte (lumen) Endotheelcellen
Glad spierweefsel
Binnenste elastische laag
Glad spierweefsel
saturatieduiken toenemen, ook op kleinere dieptes. Dit gebeurt in zeer gecontroleerde omstandigheden en dat geeft de kans om gebeurtenissen zoals decompressieaandoeningen goed te kaderen.
oppervlakkige en algemene impressies. Het is dan ook uitdrukkelijk niet de bedoeling dat iemand zijn manier van duiken zou aanpassen op basis van wat hier wordt meegedeeld.
Enkele bevindingen zijn de moeite waard om te noteren. Wegens de techniciteit van de onderwerpen blijven dit natuurlijk zeer
Zoals ook uit mijn ervaring blijkt, geven reeksen onderzoeken in grote centra aan dat in 97 % van de decompressieongeval-
Foto: allegro60 - Fotolia.
Geneeskundige Commissie
len, waarbij het om een aantasting van het evenwichtscentrum gaat ('vestibular hit'), er een groot PFO (Patent Foramen Ovale; een opening tussen de linker- en rechtervoorkamer van het hart) gevonden wordt. Verder is ook duidelijk dat korte, diepere duiken eerder neurologische decompressieongevallen opleveren en duiken waarbij de decompressieperiode onvoldoende stikstof uitdrijft eerder 'bends' veroorzaken. Ook inzichten in de precieze processen over hoe decompressieongevallen kunnen ontstaan, worden langzaam duidelijker. Hier zien we twee factoren: naast bellen spelen ook ontstekingsfactoren een rol. Het bestaan van microbellen in weefsels is al langer gekend. Zij spelen een rol in het ontstaan van bellen, die eerder neurologische decompressieongevallen zouden veroorzaken. Als die bellen dan loskomen van de wand van het bloedvat kunnen ze een deel van de binnenbekleding afrukken, wat ontstekingsprocessen veroorzaakt. De schade aan het endotheel (een bedekkend eencellig laagje aaneengesloten cellen dat onder andere de binnenkant van hart, bloedvaten en lymfevaten bekleedt bij ge-
wervelden) veroorzaakt een loslating van micropartikeltjes die zich via de bloedbaan overal verspreiden in het lichaam. Zo kan er ook schade ontstaan op plaatsen die ver verwijderd zijn van de initiële bellen. Dit zou dan weer de oorzaak kunnen zijn van vooral Type 1-ongevallen (pijn). Het verhaal van de microbellen is op zich interessant. Ze bestaan ook bij normobare omstandigheden in waterafstotende weefsels en zijn het gevolg van de zogenaamde 'oxygen window'. Dit is het verschil tussen de partiële zuurstofdruk bij inademen en uitademen. Het 'oxygen window' zorgt voor een ietsje lagere totale gasspanning, waardoor er in theorie minder kans op belvorming is. Er zijn al enkel jaren studies bekend bij proefdieren die aangeven dat trillingen, inspanningen voor de duik en 'oxygen preconditioning' (voorconditionering met zuurstof) beschermen tegen decompressieongevallen. Waarschijnlijk gebeurt dit voor een groot deel door vermindering van de microbellen in de lipofiele (vet lievend) weefsels.
Nu stellen we ook vast dat die microbellen met de leeftijd toenemen in aantal en volume en we zien ook dat de efficiëntie van de longfilter er met ouder worden niet op vooruit gaat. Duikers lopen het risico op decompressieziekte (DCS) wanneer de omgevingsdruk een kritieke drempel overschrijdt. Hyperbare zuurstof (HbO2) preconditionering of 'oxygen preconditioning' is gebruikt om verschillende verwondingen te voorkomen, maar het beschermende effect op DCS is niet goed onderzocht.
Na de discussie die op de presentaties volgde, was alleszins één ding duidelijk: "You can't influence age, but you can be a fit diver" (Je kunt de leeftijd niet beïnvloeden, maar je kunt wel een fitte duiker zijn). In een volgende bijdrage wat meer over zuurstoftoxiciteit. Een boeiend onderwerp in deze tijden van 'tec diving'. ROLAND VANDEN EEDE, DUIKERARTS
Hippoëzie
Vrijheden De zee, één water van vrijheid, Dansend oneindig licht, De lucht, één ruimte van vrijheid Zonder gewicht,
Foto: Konstantin Sutyagin .
Zij spelen de een met de ander, Vrijheden ontmoetend elkaar. Herman Gorter (Wormerveer 1864 – Brussel 1927)
Hippocampus nov./dec. 2019
77
Een vrijduiker is met een 'lanyard' verbonden aan de daallijn en mag niet naar boven kijken tijdens het stijgen.
Bondsnieuws
Foto's (2): Laurent Schmitz.
Sportcommissie
Vrijduikers kijken niet waar ze naartoe gaan.
Freediver below! Je hebt ze misschien al gezien op de bodem van Vodelée, La Gombe of de Put van Ekeren? Ze verschijnen 'out of the blue', doen je soms schrikken en verdwijnen dan even vlug als ze gekomen zijn. 'Freedivers' of vrijduikers behoren tegenwoordig tot het onderwaterleven van onze favoriete duikplekken. Meestal verloopt het samenleven met deze andere bezoekers van de diepte probleemloos. Toch moeten ademluchtduikers extra alert zijn als ze het water delen met vrijduikers.
S
tel je even voor: na een lange voorbereiding neem je een laatste diepe ademteug: de 'breathe up'. Je verdwijnt onder water met een elegante achterwaartse eendenduik. Je lange vinnen duwen je efficiënt richting bodem. De 'lanyard', die je verbindt met de daallijn, glijdt met een karakteristiek geluid een meter onder je naar beneden. Je ogen zijn toe, de concentratie is maximaal. Je oren klaren moeiteloos, je geniet van een euforische vrije val. Dit is de perfecte vrij duik, deze keer ga je voor het einde van je 'comfortzone'... tot je plotseling tegen een ademluchtduiker botst! De onwetende duiker gebruikt je daallijn om even van 40 meter op te stijgen … De klap was wel niet
78
Hippocampus nov./dec. 2019
zo pijnlijk, maar adrenaline jaagt je hartritme nu gevaarlijk hoog. Erger nog: door de klap ben je een deel van je lucht kwijt en is je masker volgelopen. Razend keer je terug naar de oppervlakte en dan besef je dat je niet enkel zuurstof mist, maar vooral drijfvermogen. Je benen voelen zwaar, paniek dreigt: ga ik het halen?
Niet kijken! We bekijken dit even vanuit het oogpunt van ademluchtduikers. Weet je het nog? Als kandidaat duiker kreeg je duizend keer te horen dat je moet uitblazen en naar boven moet kijken bij een opstijging. Wel, vrijduikers doen dat niet. Die lucht hebben ze nodig, zowel om hun hersenen van zuurstof te
voorzien als om te drijven. "Maar dan zien ze niet waar ze naartoe gaan?", hoor ik je zeggen. Inderdaad! Vrijduikers kijken niet, zelfs niet een beetje. Dat moet ook niet, omdat ze de daallijn volgen. Ze weten dat ze aankomen als ze de tennisbal of de plaat zien/ voelen op het einde van de lijn. In het zwembad rekenen ze op de donkere markering op de bodem om niet tegen de muur te botsen. Daardoor kunnen ze eventuele obstakels ook niet vermijden.
Niet aanraken! Niet alleen botsingen zijn gevaarlijk voor vrijduikers. Hun daallijn is vastgemaakt aan een duikboei en zakt verticaal. Op de bodem ligt ballast, onder de vorm van een 'loodzak'
of een ander zwaar voorwerp: loodgordel, 'kettle bell' of halterschijf. Nieuwsgierige duikers die zo'n voorwerp tegenkomen, moeten het niet verplaatsen noch aanraken. Als de daallijn niet meer strak zit, bestaat het risico dat de 'lanyard' van de vrijduiker errond draait en blokkeert, met mogelijk ernstige gevolgen. Verplaats je de loodzak, dan kan de hele daallijn wegdrijven onder de boei, misschien tot tegen een obstakel. En als de daallijn loskomt, dan zal het touw beginnen drijven en een gigantisch kluwen vormen. Dit kan levensgevaarlijk zijn voor zowel duikers als vrijduikers.
Goede afspraken
De daallijn is een levensbelangrijke veiligheidsuitrusting voor de vrijduikers. Ga daar niet aanhangen!
De loodzak of ballast onderaan de daallijn werd daar niet toevallig achtergelaten. Kom er niet aan!
Geen lucht geven! Er is nog één groot verbod in het samengaan van de twee soorten duikers op één locatie: een ademluchtduiker mag NOOIT lucht geven aan een vrijduiker. Ademlucht inademen tijdens een vrijduik vormt een groot risico op longoverdruk en andere barotraumata. Dus als een vrijduiker het bekende 'geef mij lucht'-teken doet, moet je tegen je gevoel ingaan en kordaat weigeren. Vrijduikers weten dat ze geen lucht mogen vragen, maar sommige (minder) ervaren 'cowboys' kunnen toch niet aan de verleiding weerstaan … Nu, wat doe je als je een vrijduiker tegenkomt die werkelijk een probleem heeft ('lanyard' verstrengeld in de daallijn, …)? Je moet beseffen dat de veiligheidsduiker aan de oppervlakte elke seconde kan ingrijpen door een zogenaamde 'Rope Rescue' uit te voeren. Als de veiligheidsduiker zijn vrijduikbuddy binnen de voorziene tijd niet ziet terugkeren, gaat hij op de boei liggen en trekt hij zo snel mogelijk de daallijn op. Op die manier komen loodzak, touw en vrijduiker naar boven. Als je dan lucht aan het geven bent, kan je plotseling meegesleurd worden in een ongecontroleerde opstijging. Dus: geen lucht geven en ook niet tussenkomen!
Geen hyperstrekking! En als je een (bewusteloze) vrijduiker vindt die niet aan een daallijn hangt? Misschien was hij een parcours aan het afleggen. In zo'n geval wordt hij gered door zijn vrijduikbuddy, die hem boven in de gaten moet
houden. Als dat niet gebeurt, moet je de vrijduiker uiteraard zelf boven brengen. Hou zijn hoofd tegen de borst (geen hyperstrekking!) en sluit zijn mond met één hand zodat er geen lucht kan ontsnappen. Stijg vervolgens zo snel mogelijk op, maar zonder zelf in de problemen te geraken. Denk aan je eigen veiligheid! Vrijduikers drijven vanaf ongeveer 10 meter naar de oppervlakte. Het zou dus wel kunnen dat je het slachtoffer in de laatste meters van de opstijging los moet laten om zelf af te remmen. Het enige denkbare scenario waarin een duiker lucht mag geven aan een vrijduiker is als die laatste verstrikt geraakt is in een net of een vislijn, tijdens een vrijduik in de Oosterschelde bijvoorbeeld. De vrijduiker moet dan wel bij bewustzijn zijn. Geef toe, dit is een 'one in a million' situatie.
De daallijn is zoals een drukke weg: een vrijduiker kan elk moment passeren. Blijf op afstand!
Geef onder water nooit lucht aan een vrijduiker!
Niet (doen) schrikken! Dan hebben we ook nog een verzoek voor de vrijduikers. Als je ademluchtduikers tegenkomt tijdens een onderwaterparcours is de verleiding groot om hen te gaan begroeten. Niets leuker dan een ademluchtduiker te laten zien hoe je ook op 30 meter komt, zonder die 'rommel' op je rug … Doe dat op een verstandige manier! De kans is groot dat ze je niet gezien hebben. Als je ze plotseling in de ribben gaat porren of voor hun neus verschijnt, jaag je ze de daver op het lijf. Bedenk dat sommige mensen minder op hun
Vrijduikers, laat de duikers niet schrikken! gemak zijn onder water. Als je een minder ervaren duiker doet schrikken, kan hij ongepast reageren door bijv. te hyperventileren of in paniek op te stijgen. Zo gebeuren domme ongevallen, ongevallen die we met dit artikel willen vermijden. LAURENT SCHMITZ
Hippocampus nov./dec. 2019
79
Bondsnieuws
Foto: Ivan Shidlovski.
Geneeskundige Commissie
Arts houdt afgeprint echocardiografisch beeld van de aortaklep vast en toont met de balpen de afwijking ter hoogte van de klep (bicuspiede klep, zie verder).
Hartziekten en duiken klepproblemen en aangeboren hartafwijkingen In dit laatste deel van het drieluik over hartziekten en duiken nemen we de klepproblemen onder de loep en wordt de duikgeschiktheid bij aangeboren hartafwijkingen besproken.
H
Deel 3A: Klepproblemen.
et menselijk hart heeft vier hartkleppen: twee ter hoogte van de rechterhartzijde, namelijk de tricuspiedklep tussen de rechtervoorkamer en de rechterkamer, en de pulmonalisklep, tussen de rechterhartkamer en de longslagader. Ook ter hoogte van de linkerhartzijde zijn er twee hartkleppen: de mitralisklep tussen de linkervoorkamer en de linkerkamer en de aortaklep tussen de linkerhartkamer en de hoofdslagader of de aorta. De aortaklep, pulmonalisklep en tricupiedklep bestaan uit drie klepblaadjes, de mitralisklep uit twee blaadjes. De kleppen worden door samentrekken van de hartspier opengeduwd om het bloed van de ene holte naar de andere te laten lopen. Je kan ze beschouwen als deurtjes of poortjes.
80
Hippocampus nov./dec. 2019
Zoals in de vorige artikels al aangegeven, zorgt onderdompeling voor de bloodshift, een aanzienlijke verhoging (700-1000 cm3) van de veneuze return, dit is het bloed dat vanuit de perifere terugkomt naar de rechtervoorkamer. Koude versterkt dit effect en zorgt bijkomend voor het samenknijpen van de bloedvaten. Deze koudegerelateerde
vasoconstrictie in de perifere weefsels verhoogt de weerstand waartegen de linkerhartkamer het bloed moet uitpompen (dit is de 'afterload'). Het hart moet dus harder werken en een optimaal functioneren van de hartspier is cruciaal. Ook de hartkleppen moeten goed werken om deze immersie-effecten goed te doorstaan.
Wat kan er mis zijn met een hartklep? Hartkleppen kunnen verkalken, waardoor de klep minder goed opengaat en de opening waardoor het bloed moet passeren, kleiner wordt. We noemen dit een klepstenose. Er zijn verschillende gradaties van verkalking (van licht tot ernstig). Een verkalking zal vaak progressief verlopen, met andere woorden erger worden tijdens het levensverloop. Een stenose van een klep leidt tot een overbelasting van de hartholte voor de klep, en in ernstige gevallen zal de output vanuit het hart ook een stuk minder worden. De eventuele klachten die iemand met een klepstenose ondervindt, hangen hiervan af. Kleppen kunnen echter ook lekken, dit betekent dat ze niet meer volledig afsluiten. We noemen dit een insufficiëntie. Hierdoor loopt bloed terug van de holte voorbij de klep, naar de holte ervoor, bijv. van de linkerhartkamer naar de linkervoorkamer bij samentrekken van de hartkamers. Als gevolg van een klepinsufficiëntie zal de holte voor de klep overbelast worden, soms veroorzaakt dit ook verhoging van de druk voor deze holte (kettingbotsingeffect). Ook klepinsufficiënties verlopen meestal gradueel. De oorzaak kan een aangeboren beschadiging van de kleppen zijn (bijv. een prolaps, dit is het doorplooien van de klepblaadjes waardoor de klep onvoldoende afsluit), maar ook door ouderdom of door bijv.
hartinfarcten kan een klep beginnen lekken. Klepproblemen, zowel verkalkingen als lekkages, kunnen leiden tot grote problemen onder water, bijv. longoedeem of gevaarlijke ritmestoornissen, ook bij beperkte inspanningen. Daar waar er duidelijke richtlijnen zijn voor bijv. duikers met kransslagadervernauwingen (zie deel 1) en hoge bloeddruk (zie deel 2), zijn de richtlijnen voor klepproblemen iets minder precies. Essentieel is wel dat enkel personen die boven water klachtenvrij zijn in aanmerking komen voor duikactiviteiten. In de beoordeling van de duikgeschiktheid bij klepproblemen zijn een electrocardiogram, een echografie en vaak ook een inspanningstest (eventueel met echocardiografische beoordeling van het klepprobleem) noodzakelijk.
enkele voorbeelden van klepafwijkingen Mitralisklepstenose: een verkalking of stenose van de mitralisklep komt in de Westerse wereld tegenwoordig relatief weinig voor. Deze klepcomplicatie wordt gezien na doormaken van acuut gewrichtsreuma op de kinderleeftijd. Vermits deze aandoening bij kinderen in onze contreien quasi niet meer voorkomt, zien we ook de complicatie een stuk minder. Bij dit klepprobleem zal het bloed moeilijker van de linkervoorkamer naar de linkerkamer lopen, wat tot overbelasting van de linker voorkamer en
hierdoor ook tot een verhoging van de druk in de longen zal leiden. Secundair hieraan zijn ook ritmestoornissen mogelijk. In geval van een ernstige stenose of een matige stenose met een verhoging van de longdruk, kan er niet gedoken worden. Mitralisklepinsufficiëntie: een veel vaker voorkomende probleem ter hoogte van de mitralisklep, is lekkage of insufficiëntie. In deze situatie zal de klep niet volledig sluiten en zal bloed tijdens het samentrekken van de linkerhartkamer niet naar de aorta lopen, maar 'teruglekken' naar de linkervoorkamer. Dit zal leiden tot een overbelasting van de linkervoorkamer en secundair soms ook tot een verhoging van de druk in de longen. Het voornaamste symptoom is toegenomen kortademigheid bij inspanning. Immersie longoedeem kan hierdoor mee uitgelokt worden. De duikgeschiktheid hangt af van de bevindingen op echocardiografie: linkerkamerfunctie, afmetingen van de linkerhartzijde en hoeveelheid teruggelekt bloed. Zware lekkages ter hoogte van de mitralisklep zijn een tegenindicatie voor beoefening van de duiksport. Lichte lekkages komen veel voor en als de kandidaat duiker klachtenvrij is, is er geen probleem. Regelmatig opvolgen van de klepsituatie is uiteraard belangrijk. Zo de duiker onder water bijv. kortademigheidsklachten zou ontwikkelen, moet de klep sneller beoordeeld worden. Een inspanningsechocardiografie is dan nuttig, ook bij de 'matige' lekkages. Hippocampus nov./dec. 2019
81
Bondsnieuws
Foto: Sudok1 - Dreamstime.com.
Geneeskundige Commissie
Een mechanische hartklep wordt geïmplanteerd.
Aortaklepstenose: dit klepprobleem komt ook frequent voor in de Westerse wereld. Vaak is dit een ouderdomsaandoening, maar bij personen met een initiële misvorming van de klep (bicuspiede aortaklep, waarbij er slechts 2 i.p.v. 3 klepblaadjes gevormd zijn. zal de verkalking sneller ontstaan, soms vanaf 30-jarige leeftijd. Klepvervanging is in deze groep vaak nodig tussen 50 en 60 jaar. Een aortaklepstenose kan lange tijd asymptomatisch blijven, maar eens er klachten zijn, zijn die vaak ernstig (pijn op de borst, syncope, kortademigheid, plots overlijden). Als gevolg van de verkalking zal bloed moeilijker vanuit de linkerhartkamer in de aorta gepompt worden, waardoor bij een ernstige stenose bijv. ook minder vlotte doorbloeding ter hoogte van de hersenen ontstaat. Secundair aan een aortaklepstenose de linkerhartkamerwand verdikken, wat kan leiden tot functieverlies en/of kwalijke ritmestoornissen. Essentiële onderzoeken in de duikgeschiktheidsbeoordeling zijn opnieuw de inspanningstest en de echocardiografie. Een ernstige aortaklepstenose is niet compatibel met duiken, bij de lichte en matige stenose mag er geen belangrijke weerslag ter hoogte van het hart zijn om duikgeschikt verklaard te worden. Aortakleplekkage: dit klepprobleem komt vaak samen met uitzetting van de aorta-
82
Hippocampus nov./dec. 2019
wortel en/of het stijgend deel van de aorta voor. Soms kadert dit in een overerfbare aandoening, bijv. de ziekte van Marfan. Een lekkage aan de aortaklep zal leiden tot een progressieve uitzetting en overbelasting van de linkerhartkamer. Patiënten blijven vaak lange tijd klachtenvrij. Bij een zware lekkage is duiken tegenaangewezen, lichte en matige lekkages zonder ander structureel hartlijden zijn vaak geen probleem. Ook ter hoogte van de pulmonalis- en tricuspiedklep kunnen er stenoses en lek kages optreden. Dit komt een stuk minder vaak voor en wordt daarom in dit artikel niet besproken.
Wat na een klepingreep/klepvervanging? Bij ernstige klepproblemen is herstel of vervanging van een hartklep nodig. Hierdoor zullen de klachten flink afnemen, maar uiteraard wordt de ideale, natuurlijke situatie niet bereikt. Beschadigingen secundair aan het kleplijden zijn niet altijd omkeerbaar en zullen mee bepalen wat de duikgeschiktheid is. Er bestaan verschillende ingrepen ter hoogte van de kleppen, gaande van klepherstel met behulp van een ring (vaak de keuze bij een lekkage van de mitralisklep) tot vervanging van de volledige klep (bijv. bij een aortaklepstenose). Soms wordt hierbij ook een deel van de aorta mee
vervangen. Een klep kan ofwel vervangen worden door een biologische klep (bijv. een varkensklep) of door een mechanische klep. De keuze hiertussen hangt ondermeer af van de leeftijd van de patiënt. Veel klepingrepen gebeuren momenteel nog via een open hartoperatie, maar sommige procedures kunnen via een sleutelgatingreep of via de lies gebeuren. Soms wordt ervoor gekozen om tijdens dezelfde ingreep ook overbruggingen te plaatsen. Wanneer er voor een mechanische klepprothese gekozen wordt, zal levenslange inname van een krachtige bloedverdunner (anticoagulans, type coumarine) noodzakelijk zijn. Bij plaatsing van een bioprothese (zonder ritmestoornissen) zal geen coumarine nodig zijn en zal aspirine voldoende zijn. Aangeven aan de chirurg dat je duikt kan nuttig zijn, het is belangrijk om dit mee te nemen in de therapiebeslissing. Sowieso geldt na een klepingreep een duikverbod van 6 tot 12 maanden. Zowel een gunstige echografie (met normalisatie van de klepsituatie zonder noemenswaardige restlekkage of -stenose en een normale functie van de linkerhartkamer) als een goede inspanningstest zijn noodzakelijk voor duikhervatting. Inname van anticoagulantia is geen absolute contra-indicatie voor duikhervatting, op voorwaarde dat de INR-waarde (International Normalized Ratio) niet boven '3' moet liggen. De INR-waarde is een indica-
tor voor de verdunning van het bloed, hoe hoger de waarde, hoe dunner het bloed. De streefwaarde van de INR wordt bepaald door de ingreep die gebeurd is en door eventuele ritmestoornissen. Een moeilijke INR-regeling, met andere woorden een bloedverdunning die moeilijk te regelen is, kan een reden zijn om een patiënt niet duikgeschikt te verklaren. Bloedverdunners zorgen voor extra bloedverlies bij barotraumata, decompressieongevallen en verwondingen, waardoor die ernstiger kunnen zijn. Het is belangrijk hiermee rekening te houden. Een regelmatige (minstens jaarlijkse) opvolging van de klepsituatie is noodzakelijk. Zoals gezegd moeten er zeker een echografie en inspanningstest gebeuren om de duikgeschiktheid te beoordelen.
Deel 3B: Aangeboren (congenitale) hartafwijkingen. Door de toenemende behandelingsmogelijkheden hebben personen met een aangeboren hartafwijking een verbeterde
overleving, inspanningsvermogen en levenskwaliteit. De vraag naar duikgeschiktheid wordt dan ook vaker gesteld. Positief hierbij is dat een aangeboren hartafwijking niet altijd incompatibel is met duiken. De congenitale hartafwijkingen vormen een zeer diverse groep met aantasting van kleppen, obstructies ter hoogte van rechter- en linkerhartzijde, verbindingen of shunts tussen de linker- en rechterhartzijde, foute plaatsing van de grote bloedvaten, … Vaak komen meerdere problemen samen voor. Uiteraard is het niet de bedoeling om de verschillende afwijkingen allemaal in detail te bekijken, maar eerder om enkele algemene aandachtspunten mee te geven. De problematiek rond PFO (Patent Foramen Ovale) wordt hier achterwege gelaten, omwille van te uitgebreid en al verschillende beschikbare artikels hierover.
Deze beoordeling is ook bruikbaar voor de inschatting van de duikgeschiktheid. Belangrijke punten in deze beoordeling zijn de echocardiografische (structurele) inschatting van de situatie(aanwezigheid van een shunt, evaluatie van de kleppen bijvoorbeeld) en vooral ook de beoordeling van het fysieke of conditionele vermogen. Bij patiënten met een congenitale afwijking wordt geadviseerd om een inspanningstest met VO2-max meting te doen, vermits deze test een optimaal beeld van de conditionele mogelijkheden van de patiënt geeft. Een individuele beoordeling door artsen met kennis van zaken is essentieel voor deze kandidaat-duikers. Soms zal de duikgeschiktheid beperkt worden tot bepaalde duikomstandigheden. Zoals hoger vermeld: het is de moeite waard om de vraag aan je behandelend arts te stellen.
Enkele jaren geleden werd de sportgeschiktheid van personen met een congenitaal hartgebrek uitgebreid uitgewerkt.
VOORZITTER GENEESKUNDIGE COMMISSIE,
CATHERINE DE MAEYER, DUIKARTS, CARDIOLOOG, CARDIAAL REVALIDATIEARTS
Advertentie
DUIKTANK
TE HUUR +32 475 73 25 74
DUIKCENTRUM Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst
Verhuurdienst - Duikopleidingen www.aqualand.be info@aqualand.be
Hippocampus nov./dec. 2019
83
Bondsnieuws
Juridische Commissie en Sportrechtbank NELOS Opstart van een nieuwe NELOS-commissie.
I
edereen kent de Ereraad. Het is het orgaan binnen de Commissie Duikonderricht NELOS dat duikers en instructeurs, die tegen de regels en de ethiek van de NELOS en het NELOS-Duikonderricht handelen of gehandeld hebben, kan horen, beoordelen en bestraffen. Gezien de Ereraad verkozen wordt door het College van 3*Instructeurs en hij als dusdanig valt onder de Commissie Duikonderricht, is zijn bevoegdheid ook beperkt tot die bepaalde Commissie. Soms – en hoe langer, hoe vaker – overstijgen de zaken die voor de Ereraad gebracht worden het niveau van het zuivere duikonderricht. Vandaar de nood aan een overkoepelend orgaan op NELOS-niveau.
aangepaste NELOS-statuten Op de bijzondere Algemene NELOS-Vergadering van 27 maart 2019 werd het voorstel van de Raad van Bestuur NELOS om een nieuwe commissie op te richten goedgekeurd: Artikel 29 van de NELOS-statuten voorziet in een Juridische Commissie (hierna 'JC' genoemd). De JC heeft als taak: het verstrekken van juridisch advies aan
84
Hippocampus nov./dec. 2019
de Raad van Bestuur en de Commissiebesturen van NELOS VZW; het samenstellen, coördineren, adviseren en superviseren van de Sportrechtbank NELOS – hierna 'SRB' genoemd – en het beoordelen van verzoeken tot wraking van leden van de Sportrechtbank NELOS, of van verzoeken tot herziening of cassatie met betrekking tot uitspraken gedaan door de Sportrechtbank NELOS.
RIO De werking van de JC en de SRB wordt vastgelegd in een Reglement van Inwendige Orde, dat via de NELOS-website kan geraadpleegd worden. De JC bestaat uit minstens 4 personen, houders van één van volgende diploma's: Master in de Rechten, Licentiaat in de Rechten, Postgraduaat in de Bemiddeling, Bachelor in de Rechten, Doctor in de Rechten of gelijkwaardig. De kandidaten worden voorgedragen door de Raad van Bestuur NELOS en benoemd door de Algemene Vergadering NELOS VZW. Hun mandaat duurt drie jaar.
bevoegdheden Kort samengevat (voor details verwijzen wij naar het RIO) zal de werking van de JC en de SRB als volgt zijn: De JC is bevoegd voor: D Alle inbreuken tegen de regels van NELOS en de reglementen van de NELOS-Commissies, alsook klachten in verband met de ethiek en/of de deontologie met betrekking tot de duiksport, zoals beschreven in de 'Gedragscode van de NELOS-leden'. D Het behandelen van een verzoek, door een belanghebbende, duiker of instructeur van NELOS om gehoord te worden aangaande gepleegde inbreuken tegen de regels van het Duikonderricht NELOS en/of gepleegde overtredingen in verband met de ethiek en/of de deontologie met betrekking tot de duiksport en/of aangaande de omstandigheden of de gevolgen met betrekking tot een duikongeval.
Foto: Igor Stevanovic.
Juridische Commissie
De JC is niet bevoegd: D Voor het behandelen van geschillen inzake de vzw-wetgeving, clubreglementeringen en club/duikschoolstatuten. De JC kan in dit geval alleen een adviserende rol spelen en verder verwijzen naar de bevoegde instanties. D Voor het behandelen van persoonlijke twisten voor zover hieruit geen inbreuken tegen de regelgeving, de ethiek en de deontologie gepleegd zijn. D Voor de behandeling van geschillen over lichamelijke schade. D Voor de behandeling van financiële geschillen.
ontvankelijkheid Na ontvangst van een klacht – alle klachten moeten schriftelijk gebeuren en gemotiveerd zijn – duidt de voorzitter een Ontvankelijkheidscomité (hierna 'OCom' genoemd) aan. Dit OCom kan een aantal beslissingen nemen. Ofwel een beslissing tot onontvankelijkheid: dit betekent de stopzetting van de procedure. Ofwel een beslissing tot ontvankelijkheid: dit leidt steeds tot een doorverwijzing naar een SRB. Een beslissing tot ontvankelijkheid zal tevens vermelden welke relevante Commissies zullen zetelen in de SRB. De SRB (bijna altijd bestaande uit vijf leden) wordt steeds samengesteld in functie van de betrokken Commissies waarop het dossier betrekking heeft.
hoorzitting Eens de SRB is samengesteld, zal de voorzitter van de SRB onmiddellijk alle betrokken partijen op de hoogte brengen van de klacht en de datum vaststellen waarop de zaak door de SRB zal behandeld worden (de hoorzitting). Alle partijen krijgen de gelegenheid hun standpunten naar voor te brengen en er zal met termijnen gewerkt worden. De SRB kan naast einduitspraken ook voorlopige maatregelen uitspreken, dit in afwachting van een eindbeslissing. De SRB kan partijen ook voor bemiddeling doorverwijzen naar de Ombudsman NELOS en in afwachting van dat bemiddelingstraject de procedure opschorten. Op de hoorzittingen – die steeds in raadkamer gebeuren en dus niet publiek zijn – mogen partijen zich laten bijstaan door een vertrouwenspersoon naar keuze. Het is de partijen evenwel verboden om documenten, convocaties, conclusies, klachten en replieken publiek te maken of mee te delen aan derden.
uitspraak en sancties De JC/OCom/SRB doen op een gemotiveerde wijze uitspraak over de zaak. Behoudens herziening of cassatie zijn de uitspraken definitief en kan er geen hoger beroep te-
gen worden ingesteld. De SRB kan volgende sancties opleggen: het geven van hetzij een waarschuwing, hetzij een berisping, hetzij een blaam (al dan niet met periode van toezicht en evaluatieverplichting), of het uitspreken van een tijdelijke weigering tot een volgend brevet of een schorsing van een brevet/titel, hetzij voor bepaalde, hetzij voor onbepaalde duur. De uitspraak wordt steeds schriftelijk meegedeeld aan de gedaagde partij en aan de aanklagende partij. Verder zullen eveneens belanghebbende derden van deze uitspraak op de hoogte gebracht worden. De SRB kan tevens besluiten tot de – steeds volledig naamloze – publicatie van de uitspraak, met als doel alle NELOS-duikers inzicht te geven in wat wel en niet kan en hoe de 'Gedragscode NELOS' en andere regelgeving geïnterpreteerd wordt.
vanaf 1 januari 2020 Alle dossiers, ingediend na 1 januari 2020, zullen door de JC en SRB behandeld worden conform het nieuwe RIO. Reeds lopende dossiers zullen afgehandeld worden volgens de regels, van kracht voor de oprichting van de JC. Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen wij graag naar het Reglement van Inwendige Orde, dat via de NELOS-website kan geraadpleegd worden. Mochten er daarnaast nog vragen zijn, dan staan de leden van JC graag ter beschikking. NAMENS DE JURIDISCHE COMMISSIE NELOS RENÉ VAN LEEUWEN, VOORZITTER
Foto: Igor Stevanovic.
Is dat de Commissie Duikonderricht, dan zal de SRB worden voorgezeten door de voorzitter van de Ereraad en verder bestaan uit drie leden van de Ereraad, aangevuld met één lid van de JC.
Is dat een andere commissie, dan wordt de SRB voorgezeten door een expert van de betreffende commissie en verder bestaan uit een tweede expert van die betreffende commissie, twee leden van de Ereraad en één lid van de JC (noot: de Ereraad blijft dus binnen de schoot van de Commissie Duikonderricht bestaan, zoals dit tot op heden het geval is).
Hippocampus nov./dec. 2019
85
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Masters thema slakken â&#x20AC;&#x201C; goud. Foto: Filip Staes.
Masters breedhoek met model â&#x20AC;&#x201C; brons. Foto: Filip Staes.
86
Hippocampus nov./dec. 2019
Open Belgisch
Kampioenschap voor Onderwaterfotografie
en -videografie
2019
Juniors macro – brons. Foto: Mieke Noordanus. Masters thema – brons. Foto: René Weterings.
De 6e editie van het OBK zit er officieel op!
O
De proclamatie met prijsuitreiking op 23 november 2019 in het Duikershuis te Mechelen was de spreekwoordelijke kers op de taart! Marc Vermeiren stak opnieuw een schitterende show in elkaar en er waren tevreden gezichten, zowel bij het organiserende team als bij de vele deelnemers uit België en Nederland. In het kort: een zeer mooie afsluiter van een wedstrijd die ondertussen toch zowat het kruim van de Vlaamse en Nederlandse onderwaterfotografen en -videografen aan de start kan brengen!
Masters visportret – goud. Foto: Filip Staes.
op het lijf geschreven Het NELOSAC-bestuur, begin 2014 aangesteld, sloeg opnieuw de handen in elkaar om de organisatie van de wedstrijd verder te optimaliseren. Er werd vooral aan de deelname-flexibiliteit gesleuteld in een poging om het OBK door de deelnemers te laten ervaren als een 'hun op het lijf geschreven wedstrijd'. Het algemeen gesmaakte concept van een 'opdracht-sms' bij het begin van elk wedstrijdonderdeel, gecombineerd met de mogelijkheid om op twee aaneensluitende dagen (naar keuze) te kunnen duiken, en voor de eerste keer zelfs de keuze om te starten met zoet of zout water, wierp zonder twijfel zijn vruchten af bij het bereiken van die doelstelling. Daarnaast werd er ook opnieuw de mogelijkheid geboden om de gemaakte beelden op het einde van elke wedstrijdtweedaagse Hippocampus nov./dec. 2019
87
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Masters macro – goud. Foto: René Weterings.
Masters macro – zilver. Foto: Filip Staes.
Masters breedhoek – goud. Foto: Luc Rooman.
Masters thema slakken – zilver. Foto: Cornelis van Rijswijck. Juniors thema slakken – zilver. Foto: Marlène Terpstra.
digitaal door te sturen naar de wedstrijdcommissaris en dat werd door iedereen geapprecieerd! Daardoor kwam immers meer tijd vrij voor de eigenlijke wedstrijd. Twee wedstrijdweken, waarbij op voorhand gekozen kon worden om op twee opeenvolgende weekdagen of tijdens het weekend te fotograferen: één daarvan in zout water (Zeeland) en één in zoet water, zijnde Domein Muisbroek (Put van Ekeren). Net zoals vorig jaar waren de juryleden op
88
Hippocampus nov./dec. 2019
Juniors breedhoek – zilver. Foto: Lia van Nieuwenhuizen. Masters breedhoek met model – zilver. Foto: Jef Driesen.
Juniors macro – goud. Foto: Marco van Rijswijck.
Masters breedhoek met model – goud. Foto: Rebecca Pauwels.
voorhand niet bekend en werden alle foto's van de 'shoot out' door de jury in één keer gejureerd, dit om fluctuaties in de puntenverdeling uit te sluiten.
proclamatie Voor de proclamatie trokken we opnieuw naar de stad van de Maneblussers: Mechelen. Het NELOS-Duikershuis was dit jaar de plaats van het hele gebeuren. De fotografen konden meedingen in vijf verschillende series: visportret, macro,
Hippocampus nov./dec. 2019
89
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Juniors breedhoek met model – brons. Foto: Tom Van Hout.
Juniors thema slakken – goud. Foto: Kevin De Saeger.
Masters visportret – brons. Foto: Luc Rooman. Masters macro – brons. Foto: Luc Rooman.
90
Hippocampus nov./dec. 2019
Shoot-out foto Juniors Visportret 1) Marco van Rijswijck 2) Kevin De Saeger 3) Lia van Nieuwenhuizen 4) Mieke Noordanus 5) Thierry Vandenplas 6) Tom Van Hout / Stijn Heyndrickx 7) ---8) Marlène Terpstra
Macro 1) Marco van Rijswijck 2) Lia van Nieuwenhuizen 3) Mieke Noordanus 4) Marlène Terpstra 5) Tom Van hout 6) Thierry Vandenplas 7) Pieter Firlefyn 8) Stijn Heyndrickx 9) Kevin De Saegher 10) Jessica Van Craen
Breedhoek 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
Marlène Terpstra Lia van Nieuwenhuizen Marco van Rijswijck Mieke Noordanus Tom Van Hout Thierry Vandenplas Jessica Van Craen
Breedhoek met model
Masters breedhoek – brons. Foto: Filip Staes. Juniors breedhoek – brons. Foto: Marco van Rijswijck.
breedhoek, breedhoek met model en thema. Het thema was dit keer 'slakken'. De wedstrijd zelf nu: nieuwkomer Marco van Rijswijck kon bij de Juniors in 3 van de 5 categorieën de hoofdvogel afschieten, waardoor de eindoverwinning hem niet meer kon ontlopen. Lia van Nieuwenhuizen nam de overhand in strijd voor de tweede plaats en liet hierbij Marlène Terpstra achter zich die op een mooie derde plaats eindigde en zo het juniorpodium volledig Nederlands deed kleuren. Bij de Masters was het Filip Staes die aan het langste eind trok en hiermee respectievelijk Luc Rooman en Jef Driesen naar een tweede en derde plaats verwees.
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)
Marco van Rijswijck Marlène Terpstra Tom Van hout Lia van Nieuwenhuizen Thierry Vandenplas Pieter Firlefyn Mieke Noordanus Jessica Van Craen
Thema 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
Kevin De Saeger Marlène Terpstra Lia van Nieuwenhuizen Pieter Firlefyn Tom Van Hout Marco Van Rijswijck Mieke Noordanus Stijn Heyndrickx Thierry Vandenplas
Portfolio 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Marco van Rijswijck Lia van Nieuwenhuizen Marlène Terpstra Tom Van hout Mieke Noordanus Thierry Vandenplas
Hippocampus nov./dec. 2019
91
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Juniors breedhoek – goud. Foto: Marlène Terpstra.
Shoot-out foto Masters Visportret
Breedhoek met model
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)
Filip Staes René Weterings Luc Rooman Jef Driesen Cornelis van Rijswijck Rebecca Pauwels Harry klerks Thomas van Puymbroeck Gino Symus
Macro 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
René Weterings Filip Staes Luc Rooman Harry klerks Jef Driesen Cornelis van Rijswijck Rebecca Pauwels Thomas van Puymbroeck Gino Symus
Breedhoek 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
92
Luc Rooman Jef Driesen Filip Staes Thomas van Puymbroeck Cornelis van Rijswijck René Weterings Harry klerks Rebecca Pauwels Christiaan van Roeyen
Hippocampus nov./dec. 2019
Rebecca Pauwels Jef Driesen Filip Staes Luc Rooman Harry klerks René Weterings Cornelis van Rijswijck Thomas van Puymbroeck
Thema 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
Filip Staes Cornelis Van Rijswijck René Weterings Luc Rooman Harry klerks Jef Driesen Thomas van Puymbroeck Gino Symus Rebecca Pauwel
Portfolio 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)
Filip Staes Luc Rooman Jef Driesen René Weterings Cornelis van Rijswijck Rebecca Pauwels Harry klerks Thomas van Puymbroeck
Tom Van Hout is uitgeroepen tot 'Kampioen van België fotografie Juniors 2019'. Marco van Rijswijck is uitgeroepen tot winnaar van het OBK juniors 2019. Bij de Masters mochten we niemand minder dan Filip Staes kronen tot 'Kampioen van België onderwaterfotografie 2019'. Met 10 inschrijvingen voor het 'shoot out' gedeelte bij de Juniors en 13 inschrijvingen bij de Masters, zagen we de inschrijvingen lichtjes dalen ten opzichte van de voorbije 'shoot out'-jaren. Bij zowel foto als video konden we opnieuw rekenen op heel wat grote namen bij onze juryleden. De talrijke foto's werden vakkundig gejureerd door: Casper Douma, Rudy Van Geldere, Werner Graf, Marco Heesbeen en Chris Demuynck. De juryleden voor video waren: Johan Devolder, Crist’l Van Zandbergen, Paul Engels en Ilse De Gendt. Langs deze weg spreekt NELOSAC nogmaals haar oprechte dank uit aan al die mensen voor het door hen gepresteerde professionele werk! Uitgebreide info betreffende het OBK 2020 krijgen jullie beslist zeer binnenkort via Hippocampus en de NELOSAC-website. Als afsluiter misschien nog dit: de sfeer zat goed, de resultaten waren verbluffend en wij van NELOSAC hopen jullie allen volgend jaar opnieuw in het OBK te kunnen begroeten of voor het eerst te mogen verwelkomen! STIJN BOUSSEMAERE
BEFOS Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw
Voorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel. 02 649 57 95 – gsm 0477 74 38 17 pilarlifras@gmail.com
Shoot-out video Starters 1) Dirk Van den Bergh (The hunt for seahorses in the Easter Scheldt) 2) Tom Piessens (Farne Islands)
Mede-Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Bestuursleden:
Shoot-out video Juniors
Marc Lycops Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu
1) Paul Devriendt (Early morning divers) 2) Thierry Vandenplas (D'en Osse een populaire duikstek)
Catherine Bes Rue de la Plaine 10 – 1390 Archennes Gsm 0476 24 92 89 – catherine.bes@skynet.be
Shoot-out video Masters
Jean-Pierre Vlieracker Rue Georges Rodenbach – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com
1) Jo De Smedt (Riffen) 2) Gery Beeckmans (De erfenis)
Dirk Saman Groeningenlei 106 – 2550 Kontich Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be Ivo Hubert Stijn Steuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar Gsm 475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be Juniors macro – zilver. foto: Lia van Nieuwenhuizen.
BEFOS-secretariaat:
Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be
LIFRAS
r s
Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques
Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl
Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel. 02 649 57 95 – gsm 0477 74 38 17 pilarlifras@gmail.com Vice-président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Secrétaire Général: Roland Thiebault Hoogstraat 31 - 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03– roland.thiebault@proximus.be Administrateurs: Didier Arts rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be Juniors breedhoek – goud. Foto: Marlène Terpstra.
Catherine Bes Rue de la Plaine 10 – 1390 Archennes Gsm 0476 24 92 89 – catherine.bes@skynet.be Sylviane Godin Rue Bruyère St Jean 95– 1410 Waterloo Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com Robert Henry Av. Docteur Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Gsm 0475 76 77 85 – henry.robert@skynet.be Marc Lycops Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Frédéric WIllem Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur) Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be
Secretariaat: Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be Boekhouding: comptabilite@lifras.be Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72
Hippocampus nov./dec. 2019
93
Foto: Serge Koeyvoets.
Bondsnieuws
Geneeskundige Commissie Commissie Duikonderricht
Tweede sessie examen Duiker-Hulpverlener 2019
Op zaterdag 19 oktober 2019 vond de tweede examenreeks Duiker-Hulpverlener van dit jaar plaats in Mol.
94
Hippocampus nov./dec. 2019
: Iv
o
We stelden voor de derde keer op rij vast dat deelnemers die weinig of nooit naar de lessen komen, vaker niet slagen.
r.
We kregen enkele keren de vraag of inzage van het theoretisch examen mogelijk is. Vanuit de organisatie kiezen we ervoor om dit niet te doen. De vragen en antwoorden worden immers na het examen in de Hippocampus gepubliceerd. Ook het bekendmaken van de gedetailleerde score na het examen, lijkt ons geen meerwaarde. 'Geslaagd of niet geslaagd' is waar het uiteindelijk om draait.
to
de
Hoe goed of hoe slecht was ik?
Fo
ad
Het slaagpercentage was opnieuw vrij hoog: 88% slaagde voor theorie, 76% voor de praktijk. Bij de herkansers voor de praktijk slaagde iedereen.
bereid je goed voor en volg zeker de lessen
M
E
r was ook bij dit najaarsexamen van Duiker-Hulpverlener (DHV) met 94 deelnemers een grote opkomst. De meeste kandidaten (84) legden zowel het theoretische als het praktische examen af. Er waren 6 kandidaten die enkel voor het praktische deel kwamen en 4 kandidaten die enkel nog de theorie moesten afleggen. De voormiddag verliep opnieuw vlot, niet in het minst door de optimale organisatie door LIMOS.
enquête De deelnemers aan de opleiding DHV ontvingen na het examen opnieuw een enquête om zowel de opleiding als het examen verder te verbeteren. Dit gebeurde ook na de voorjaarssessie. De resultaten worden op korte termijn door de verantwoordelijken DHV en RedFed besproken. In de enquête die we na de examens rondstuurden, vroegen sommige deelnemers of het niveau van de lessen DHV verhoogd en/of verdiept kan worden. We vinden het heel belangrijk dat ook niet-duikers en beginnende duikers die weinig achtergrondkennis hebben, kunnen deelnemen aan de opleiding. We kiezen er om deze redenen voor om de moeilijkheidsgraad niet op te drijven en in te zetten op kwaliteitsvolle lessen. We blijven hierbij focussen op het up-to-date houden van de lesinhoud en de presentaties.
Een sessie 'Train de Trainer'.
'Train de Trainer' Sinds 2019 nemen ook de jurerende artsen verplicht deel aan één van de tweejaarlijks georganiseerde 'Train de Trainer'-sessies. De jury bestaat dus sinds dit jaar enkel en alleen nog uit instructeurs en artsen die de bijscholing volgden. Het blijft steeds interessant om de lessen te volgen bij deze instructeurs/artsen, vermits zij ook de examinatoren zijn. Enkel zo ben je steeds opgeleid volgens de meest recente (CPR)-richtlijnen.
Foto: Nicolas De Smyter.
Op onze NELOS-flickr-pagina (www. flickr.com/photos/nelos-vzw/albums) vind je nog meer foto's van het examen Duiker-Hulpverlener.
Het slachtoffer in stabiele zijlig leggen.
regionale lessenreeksen Ook in 2020 zijn er opnieuw twee DHV-lessenreeksen. De voorjaarsreeks wordt door OVOS en WEVOS georganiseerd. Raadpleeg de website van je regionale VOS voor meer informatie. Het voorjaarsexamen vindt plaats op 16 mei 2020 in Gent, de definitieve locatie volgt
nog. Je kan daar zoals steeds deelnemen aan het theoretische en praktische deel van het examen. Vergeet niet dat je alle gestandaardiseerde PowerPoint-presentaties van de DHV-lessen èn de beoordelingscriteria voor het praktijkexamen en de scenario's op de NELOS-website kan terugvinden.
terugvinden. Hieronder de lijst van nieuwe Duiker-Hulpverleners. Een welgemeende proficiat aan alle geslaagde deelnemers. Voor de kandidaten die nog in opleiding zijn, veel succes gewenst bij een volgende deelname.
Op de volgende pagina's kan je het theoretisch examen met de juiste oplossingen
VOORZITTER GENEESKUNDIGE COMMISSIE
CATHERINE DE MAEYER,
De 53 nieuwe Duiker-Hulpverleners van oktober 2019 Ynias Bensch (De Zeester), Jolien (Bleyen De Zeester), Joris Boden (Moby Dick Diving Team), Aaron Bogaert (Adventure Diving), Sven Bogaerts (De Zeester), Alain Byloos (Gobius), Tessa Cornelissen (Odyssee), Kurt Crauwels (Aronnax), Jef De Brabandere (Neptunus), Mathias De Waele (KGCS Manta), Dieter De Winter (Profunda Diving vzw), Eline Declerck (AVOS Jeugdduikclub Duffel), Axel Dekeyser (The SeaMasters), Jurgen Dils (Sub Aqua Club), Vanessa Doms (De Zeester), Elfi Elsen (Diestse Sportduikers), Rita Flemings (Oceanica), Dave Geysemans (2 Dive 4), Veerle Haemels (Poseidon), Bart Hermans (Diestse Sportduikers), Bert Houben (Odyssee), Sarah Huybrechts (Aronnax), Els Huyghe (K.T.W.V.), Jozsef Jansen (Argos), Bart Jennis (Campinia), Linsy Laurent (M.D.K.), Kurt Meganck (Koraalduivels), Rudy Minnebo (Safe Diving), Karel Missinne (Poseidon), Annick Montulet (Odyssee), Stefaan Peeters (Salvanos), Tina Rayner (Moby Dick Diving Team), Jolien Sadones (C.V.D.), Niels Salimans (Odyssee), Gunter Schmid (Koraalduivels), Stefaan Stoops (Neptunus), Filip Termote (KGCS Manta), Marc Theuwis (Gobius), Nick Theys (Amfibie), Korneel Van Eyken (Aronnax), Jeroen Vanmassenhove (Nuclea), Tatiana Ven (Moby Dick Diving Team), Miek Verachtert (De Zeester), Frank Verbeek (Aeginor), Sylvie Verheecke (Actieve Duikschool Eeklo), Shane Verstrepen Gobius), Timothy Vissers (Amphora), Ellen Vlaminck (Koraalduivels), Jos Vliegen (Gobius), Ronny Vochten (Safe Diving), Jan Vos (Blue Sea), Lieve Vreys (Aeginor), Guy Werelds (Blue Sea).
Hippocampus nov./dec. 2019
95
Bondsnieuws
Nakijken of de antwoorden correct gegeven werden.
Examenvragen Duiker-Hulpverlener sessie oktober 2019 Lees aandachtig de vragen en antwoorden. Elk woord is van belang! Geef aan welke beweringen juist zijn. Er is steeds minstens één antwoord correct. 1 Klaplong. Welke beweringen zijn juist? a. Ontstaat als je buddy je een te hevige klap geeft om je bij te brengen na bewusteloosheid. b. Kun je vermoeden als de borstkas niet symmetrisch beweegt bij het ademen. c. Ontstaat bij longoverdruk als er lucht tussen borst- en longvlies raakt. d. Kan de ademhaling erg bemoeilijken en vereist activatie van de hulpdiensten.
2 Een slachtoffer dat gered wordt na een verdrinking in een zwembad, dat terug goed bewust is en goed ademt moet toch steeds naar een ziekenhuis gebracht worden om volgende reden(en). a. Het slachtoffer kan uren later kortademig worden. b. Er kan een chloorvergiftiging optreden. c. Er kan een kramptoestand van de stembanden optreden. d. Hier is geen reden voor; deze bewering is fout.
96
Hippocampus nov./dec. 2019
3 Tijdens een duik naar een diepte van 18 m gebeurt er na 20 minuten het volgende: bij het bedienen van de inflatieknop van het droogpak blokkeert deze plots en de duiker stijgt ongecontroleerd op. Aan de oppervlakte hoest de duiker en heeft de duiker pijn aan de borst. Meest waarschijnlijke oorzaak (één antwoord): a. b. c. d.
decompressieongeval; hartinfarct; longoverdruk; hypercapnie.
4 Duizeligheid (vertigo) komt meestal voor bij: a. hyperventileren; b. binnenoorletsels; c. letsel van de frontale of voorhoofdssinus; d. perforatie van het trommelvlies.
5 Hypercapnie … a. veroorzaakt een hijgende ademhaling. b. is te wijten aan het gebrek aan zuurstof. c. wordt bevorderd door inspanning en/of koude.
d. kan afnemen door sneller te vinzwemmen.
6 Je duikt met een verkoudheid. a. Dit verhoogt het risico op decompressieziekte. b. Dit verhoogt het risico op stikstofnarcose. c. Dit is gevaarlijk voor de sinussen. d. Dit is gevaarlijk voor de trommelvliezen.
7 Wat kunnen symptomen zijn van zuurstofvergiftiging (acuut of chronisch)? a. b. c. d.
Ademhalingsmoeilijkheden. Stuipen. Verhoogde urineproductie. Tunnelzicht.
8 Welke zaken kunnen zorgen voor bijkomende onrust bij een getroffene? a. Zoekactie buddy; contact met andere leden van de club; verhalen sociale media. b. Verhalen op sociale media; contact met de familie en andere buddy's; artikel in de krant.
Foto: Nicolas De Smyter. Foto's (3): Ivo Madder .
Geneeskundige Commissie Commissie Duikonderricht
Foto: Serge Koeyvoets.
Wie wou kreeg nog wat uitleg over de werking van de zuurstoffles.
c. Roddels in de club; verhalen op sociale media; schuldgevoelens. d. Veel vragen stellen aan de getroffene; facebook; roddels in de club.
9 Immersielongoedeem. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Treedt typisch op tijdens de daalfase. b. Treedt typisch op tijdens de bodem- of stijgfase. c. Kan nog verergeren eens de duiker de oppervlakte heeft bereikt. d. Kan optreden tot een uur na de duik.
10 Welke beweringen zijn juist? a. Men koelt sneller af in koude lucht dan in koud water. b. De beste manier om warm te blijven in koud water is intensief bewegen. c. Het hoofd is een belangrijke bron van warmteverlies. d. Onderkoeling leidt tot bewustzijnsstoornissen.
11 Welke bewering(en) over wondzorg is/zijn correct? a. Ontsmetting is steeds noodzakelijk. b. Vochtige wondheling heeft de voorkeur bij schaaf- en brandwonden. c. De tetanusvaccinatiestatus moet worden nagevraagd. d. Langdurig koelen met water is altijd de
eerste stap bij brandwonden.
12 J e buddy klaagt 30 minuten na de duik nog steeds van duizeligheid, gehoordaling en oorsuizen. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. 24 uur afwachten. b. Start met geven 100% normobare zuurstof. c. Kan zowel een middenoor- als binnenoorprobleem of beide zijn. d. Oordruppels geven.
13 Welke van volgende bewering(en) is/zijn correct? a. Bij vermoeden van een kneuzing ter hoogte van de enkel zorg je voor lokale afkoeling, een verband om te immobiliseren, hoogstand van de enkel en rust. b. Een aderlijke bloeding geeft een hevig, stootsgewijs bloedverlies. c. Bij een diepe snijwonde die meer dan 1 mm open staat is medisch nazicht niet nodig. d. Bij het aanbrengen van een 'Garrot' of 'Tourniquet' (knelverband) is het noodzakelijk om de tijd van aanbrengen te noteren.
14 Deze secundaire zorgen kunnen worden toegepast na contact met een gevaarlijk zeedier:
b. Heetwater Onderdompeling Techniek (HOT). c. (Anti) Humaan immunodeficiĂŤntievirus - (Techniek) of HIV. d. Azijn Behandeling Techniek (ABT).
15 Welke bewering(en) is/zijn juist? a. De buis van Eustachius verbindt de neus-keelholte met het middenoor. b. Er zijn slechts 4 sinussen of neusbijholten. c. De kleine hersenen (cerebellum) spelen geen rol in het evenwicht. d. Het dagelijks gebruik van wattenstaafjes/oorstokjes (bij voorkeur in hout) beschermt de duiker tegen ontstekingen van de uitwendige gehoorgang.
16 Welke beweringen zijn fout ivm de Druk Immobilisatie Verband Techniek (DIV)? a. DIV zorgt er voor dat gif zich niet verder verspreidt in het lichaam. b. Als vingers koud aanvoelen na aanleg van een DIV is dit geen probleem. c. Wanneer men een DIV heeft aangelegd, mag het slachtoffer het aangetaste lichaamsdeel blijven bewegen. d. Een DIV mag maximum 18 uur aangelegd worden
a. Algemene Wond Behandeling (AWB). Hippocampus nov./dec. 2019
97
Foto: Nicolas De Smyter.
De jury kijkt aandachtig toe.
17 Contact met een zeekomkommer: a. is geen enkel probleem; b. kan een pijnlijke vergiftiging veroorzaken die met eenvoudige eerste hulp te behandelen is; c. (Gifcode 2) in geval van pijn gewaarwording kan men met azijn en nadien koude behandelen; d. veroorzaakt een levensbedreigende vergiftiging waarvoor antigif beschikbaar is.
18 Welke ziektetekenen kunnen het gevolg zijn van longoverdruk? a. b. c. d.
Ophoesten van bloederig schuim. Kortademigheid. Pijn in de borstkas. Gevoel van sneeuwkraken ter hoogte van de hals en de sleutelbeenderen.
19 Hart en bloedvaten. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Het hart bestaat uit 2 voorkamers en 2 kamers. b. De grote bloedsomloop voert zuurstofarm bloed naar de longen. c. De kransslagaders voeren bloed naar de hartspier zelf. d. De aorta voert het bloed vanuit het lichaam terug naar het hart.
98
Hippocampus nov./dec. 2019
20 Decompressieziekte: a. kan optreden ondanks respecteren van stijgsnelheid en (eventuele) decompressiestops; b. begint steeds onmiddellijk na het beëindigen van de duik; c. vereist altijd deskundig advies; d. kan leiden tot blijvende invaliditeit.
21 T ijdens het dalen kunnen baro trauma’s optreden ter hoogte van: a. b. c. d.
de huid binnen het masker; het trommelvlies; het longweefsel; het binnenoor.
22 De kans dat stikstofbellen zich vormen na een duik vergroot: a. door sport te doen kort na de duik; b. door veel te drinken (vooral bruiswater) na de duik; c. door te vrijduiken direct na de duik; d. door liggend te gaan rusten.
23 Toediening van 100% zuurstof bij decompressieziekte heeft tot doel … a. de bloedstolling te verlagen. b. trachten de weefsels achter een stikstofbel extra zuurstof te bezorgen. c. de stikstofuitwas te bevorderen. d. de ademhaling terug op gang te brengen.
24 Na een duik mag je niet direct het vliegtuig nemen omdat: a. de luchtdruk in het vliegtuig hoger is dan 1 bar. b. de luchtdruk in het vliegtuig lager is dan 1 bar. c. de lucht in het vliegtuig zeer droog is. d. je langdurig moet blijven zitten.
25 Buiten adem raken tijdens het duiken (hijgtoestand): a. leidt tot verhoogd luchtverbruik. b. kan bewusteloosheid veroorzaken. c. verlaagt het risico op decompressieziekte. d. wordt beïnvloed door de algemene conditie of het gebrek eraan.
26 Een duiker wordt na een te snelle opstijging verlamd (paraplegie) aan de kant gebracht. Wat kan jij als duikerhulpverlener zoal doen? a. Voorlopig niets. Dit is een geval voor professionele hulpverleners. b. De hulpdiensten verwittigen. c. De vitale functies controleren. d. Zuurstof toedienen.
Foto: Nicolas De Smyter.
De juiste antwoorden 1
Feedback van de jury.
2
27 Een vermindering van de gehoorscherpte na een duik: a. is van geen belang; b. vereist een raadpleging van een NKO-specialist (Neus-Keel-Oor); c. vereist verlenging van de trappen bij een volgende duik; d. kan een behandeling in een herdrukkingskamer vereisen.
28 Bij een longoverdruk kunnen ook bewustzijnsstoornissen optreden. a. Dit heeft te maken met luchtbellen die in de bloedcirculatie terechtkomen en naar de hersenen gaan. b. Dit wijst op een gelijktijdig decompressieongeval. c. Men noemt dit ook wel CAGE. d. Dit wijst op een gelijktijdige stikstofnarcose.
29 Stikstofnarcose (dieptedronkenschap) … a. b. c. d.
kan iedereen overkomen. begint steeds op dezelfde diepte. tast het helder denken aan gaat over bij het stijgen.
30 Welke bewering(en) over immersielongoedeem is/zijn correct? a. Een slecht onderhouden ademauto-
maat kan bijdragen tot het ontstaan van immersielongoedeem. b. Eens de symptomen verdwenen zijn mag men opnieuw duiken. c. Immersielongoedeem en hijgtoestand (CO2-vergiftiging) zijn hetzelfde. d. Niet alleen duikers, maar ook zwemmers kunnen het slachtoffer zijn van immersielongoedeem.
b
3 a
5
a
b
d c
6
c a
b
8
d d
c
9
b
10
c c
d d
11
b
c
31 Bij een slachtoffer met bloedverlies uit de neusholten, het linker oor en hevige nekpijn…
12
b
c
a. mag je de neusbloeding trachten te stoppen. b. moet je denken aan een schedelbasisfractuur. c. moet je trachten het hoofd zo weinig mogelijk te verplaatsen. d. mag je het hoofd achterwaarts kantelen.
13
a
14
a
15
a
16 17
d b
d
b
c
b
c
b
c
18
a
19
a
c
20
a
c
21
a
22
a
b
23
b
24
b
a. tijdens oefeningen met duikfles in het zwembad. b. bij vrijduikoefeningen dieper dan -3m. c. bij vrijduikoefeningen dieper dan -15m. d. bij glottisspasme (kramptoestand van de stemspleet).
25
a
26
c d c
b
d d
28
a
c
29
a
c
30
a
31
d d
b b
27
d
c
32 Een longoverdruk kan voorkomen …
32
d
c
4
7
c
a
d d
b
c
a
d d
Hippocampus nov./dec. 2019
99
NELOS-boetiek Fleece € 45,00
T-shirt kind € 10,00
Longsleeve € 17,00
Polo € 20,00
Alle artikelen kunnen besteld worden via het NELOS-secretariaat. De bestellingen worden opgestuurd vanuit het NELOS-secretariaat of worden afgehaald bij de regioverantwoordelijken. Meer informatie: boetiek@nelos.be. Bij het opsturen worden verzendingskosten aangerekend.
NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 boetiek@nelos.be Rekening boetiek: BE45 4016 5136 2189
NELOS-boetiek Duikerhuis Limburg: Stefan Paas Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be
NELOS-structuur?
Antwerpen: Frederik Rausenberger Brandheide 2 2880 Bornem Gsm 0468 57 58 75 boetiek.ant@nelos.be
Oost-Vlaanderen: Mark Bulte Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be
Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...
Vlaams-Brabant: Tiny Heremans Janseniusstraat 8 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be
West-Vlaanderen: Kurt Lommens Jules Deconinckstraat 16 8560 Wevelgem Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be
Brusselsesteenweg 313-315 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be
Regionale verantwoordelijken
100
Hippocampus nov./dec. 2019
Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.
Lopende Agenda
December 2019 15 Grenzeloos Spelplezier Locatie: Stedelijk zwembad Aalst, Zwembadlaan 2, Aalst – 14.00 - 18.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Januari 2020 10 Examen 2*I – Limiet inschrijvingen Inschrijven: secretariaat@nelos.be
10-13 Duiksportbeurs in Parijs Locatie: Exhibition Park, 1 place de la Porte de Versailles 75015, Parijs, Frankrijk Info: www.salon-de-la-plongee.com
11 Examen 3*I – Theorie Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 08.00 - 18.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
18-26 boot Düsseldorf Info: www.boot.com
20 Infoavond – Nitrox-Instructeur Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 20.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
31 Duikvaker 2020
Raadpleeg de uitgebreide Lopende Agenda op www.nelos.be voor meer info.
Locatie: Gemeentelijk Sportcentrum,
Juni 2020
Kleistraat 204, Aartselaar
06-07 Scubapro testweekend
08 Herexamen 1*I
14 Herexamen 3*I – Theorie
16 Duiker-Hulpverlener
313-315, 2800 Mechelen – 08.00 - 13.00 u
Train the Trainer
14 College der 3*I (+ workshop) Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen
16 Herexamen Nitrox-Instructeur Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 20.00 - 23.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
21 Symposium Duikgeneeskunde Locatie: nog te bepalen – 14.00 - 17.00 u
29 Academische Zitting Locatie: Cultuurcenter De Waai, Werft 28, 2440 Geel – 14.00 - 17.00 u
April 2020 10 Examen 3*I Indienen Verhandelingen Sturen naar: secretariaat@nelos.be
26 Examen 2*I – Theorie Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Locatie: Expo Houten, Meidoornkade 24,
313-315, 2800 Mechelen – 09.00 - 13.00 u
Houten, Nederland – 18.00 - 21.00 u
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Info: www.duikvaker.nl
Februari 2020 01-02 Duikvaker 2020
Locatie: Put van Ekeren – 09.00 - 17.00 u
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Mei 2020 07 Examen 2*I – Theorie – Herkansing Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 20.00 - 23.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
20 Antwerp Wet Wheels DiveDay 2020 Locatie: Put van Ekeren – 10.00 - 16.00 u
September 2020 01 Examen 1*I – Limiet inschrijvingen Inschrijven: secretariaat@nelos.be
06 College der 3*I (+ workshop) Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 09.00 - 13.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
06 Zeestage 2*I en 3*I – pre-Boulouris Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 14.30 - 17.30 u
Oktober 2020 04-08 Zeestage 2*I en 3*I Locatie: Hotel Cap Boulouris, 2430 Route de la Corniche, 83700 Saint-Raphaël, Frankrijk
17 Duiker-Hulpverlener Examensessie 2 Locatie: nog te bepalen – 08.30 - 17.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
25 Examen AI/Initiator – M1 + M3
Locatie: Expo Houten, Meidoornkade 24,
313-315, 2800 Mechelen – 19.00 - 22.00 u
Locatie: nog te bepalen – 09.00 - 13.00 u
Houten, NL – 10.00 - 18.00 (zo. tot 17.00 u)
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Info: www.duikvaker.nl
16 Examen AI/Initiator – M1 + M3
12 Examen 3*I – Verhandeling (afhankelijk van aantal inschrijvingen)
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
313-315, 2800 Mechelen – 09.00 - 13.00 u
313-315, 2800 Mechelen – 19.00 - 23.00 u
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
17 Examen Nitrox-Instructeur – Theorie
13 Examen 3*I – Verhandeling (afhanke-
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
lijk van aantal inschrijvingen)
313-315, 2800 Mechelen – 20.00 - 23.00 u
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
313-315, 2800 Mechelen – 19.00 - 23.00 u
18 Duiker-Hulpverlener Train the Trainer
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
16 Duiker-Hulpverlener Examensessie 1
Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg
Locatie: nog te bepalen – 08.30 - 17.00 u
313-315, 2800 Mechelen – 20.00 - 23.00 u
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Maart 2020 01 Algemene Vergadering NELOS 04 Herexamen AI/Initiator – M1 + M3 Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 19.00 - 22.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
16-23 Technische Stage Locatie: Malta
November 2020 05 Ronde Tafel regio AVOS Locatie: nog te bepalen – 20.00 - 22.00 u
08 Examen 1*I – Theorie Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 09.00 - 12.30 u
08 Zeestage 2*I en 3*I – Post-Boulouris Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 13.00 - 15.00 u
09 Limiet inschrijving examen 3*I Inschrijven: secretariaat@nelos.be
09 Herexamen AI/Initiator – M1 + M3 Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Info en inschrijven: SDT@nelos.be
19 Kick-off Zeestage 2*Instructeur Locatie: Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen – 20.00 - 22.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be
22 Limiet inschrijving Zeestage 2*I en 3*I Inschrijven: secretariaat@nelos.be
Op www.nelos.be/sdt vind je meer info over de opleiding extended range, trimix, CCR, ... Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden? Bezorg ze dan aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be.
Hippocampus nov./dec. 2019
101
CERTIFICATION INTERNATIONAL
De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.
www.facebook.com/NederlandstaligeLigaVoorOnderwateronderzoekEnSport Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be
INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw
Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be
Ereraad: Wim Van Doeselaer Gsm 0479 82 48 84 – voorzitter.ereraad@nelos.be
Vice-voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be
Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be
Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – Gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be
Raad van Bestuur
Penningmeester: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Bestuurslid: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be
Secretariaat & Ombudsman Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be
Ongevalsaangiften-administratie
Brevettencomité: John Maes Gsm 0495 66 56 19 voorzitter.brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Glenn Tessens Gsm 0485 57 52 13 – voorzitter.sdt@nelos.be Sectie EDIT: Lutgart Stals Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be Veiligheidscomité: Eric Vonk Gsm 0475 44 55 29 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be
Geneeskundige Commissie Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be
Audiovisuele Commissie Voorzitter: Marc Vermeiren Gsm 0472 27 96 67 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be
Arena Nv: Tel. 02 512 03 04, www.arena-nv.be arena@arena-nv.be. Contactpersoon Inge Ghijsels.
Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie: Marc Vermeiren – owf@nelos.be
Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!
Voorzitter Sectie Onderwatervideografie: Jo De Smedt Gsm 0478 25 09 21 – owv@nelos.be
Hulpdiensten
Commissie Biologie Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be
Commissie Redactie Hippocampus Hoofdredacteur: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be
Commissie Duikers met een Handicap
UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)
Voorzitter (ad interim): Jan Decrock Gsm 0483 66 79 01 – voorzitter.cdmh@nelos.be
HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382
Commissie Innovatief Sporten
ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)
Deadlines artikels Hippocampus Editie januari/februari: vóór 5 december Editie maart/april: vóór 5 februari Editie mei/juni: vóór 5 april Editie september/oktober vóór 15 juni Editie november/december: vóór 5 oktober
Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 voorzitter.duikonderricht@nelos.be
102
Hippocampus nov./dec. 2019
Voorzitter: Mario Verhaeghe Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be
Juridische Commissie Voorzitter: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be
Sportcommissie Voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 voorzitter.sportcommissie@nelos.be
Commissie Solidariteitsfonds Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman, Ronny Margodt
Erevoorzitters Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be
Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be
Redactieteam: Luc Beets, Natalie Decrock, Chrisje Demuynck, Jan Dieu, Ivo Madder, Bart Morent, Katrijn Ools, Patrick Swinnen, Marijke Van Cauwenberghe, Jozef Van den Berghe, Wim Van Doeselaer, Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens Ambassadeur: Ivo Hubert Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar:
februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414.
Gedrukt op:
Advertentietarieven Zie 'Media Pack' op: www.nelos.be/mediapack Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning. Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR – General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), welke op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.
Lid van:
Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.
www.facebook.com/hippocampusredactie
S620 TI ADEMAUTOMATEN
DE ULTRALICHTE ADEMAUTOMAAT DIE U ULTRACOMFORT LEVERT. scubapro.com
S620 TI
NEW X-MISSION EVOLUTION X - Mission Evolution is made with BARE’s highest rated material for flexibility and is the perfect drysuit for movement in the water, on the surface, and for travel. Designed and built with a team of technical cave divers to meet their high standards of protection, X-Mission Evolution features BARE’s most advanced materials. NYLON MICRO RIPSTOP TRILAMINATE Extremely flexible, durable and lightweight.
FEATURES •
CAVE CUT Anatomically shaped torso, arms and legs.
2mm nylon/smoothskin “Smart Collar” with vented neck drain
•
Removable inflator valve backer pad to reduce discomfort when “squeezed” at depths
COLORS: BLACK, RED
•
Flexible double-taped reinforcement at critical wear seam points for added durability
MENS’ SIZING: available in 19 sizes and MTM S – 4XL (MShort – 4XLShort, MTall – XLTall)
•
Adjustable elastic waistband at the back for snugging up for that perfect fit
•
M-Padz knee protection
•
Expandable Tech/DATA pockets with 2 internal compartments and 5 bungee cords
•
Low profile APEKS Valves
•
Delivered with Bare Elastek Dry Hood, Suspenders, LP-Hose and luxury Drysuit Bag
WOMEN’S SIZING: available in 11 sizes and MTM XS – XL (XSShort – XLShort, MTall)
PROMO! ADJUSTMENTS TO YOUR PERSONAL PREFERENCES (NO SURCHARGE FROM 01/10/19 TO 01/03/20)
EXTRA ORDER INFO:
NEOPRENE WRISTSEALS (Instead of standard latex bottleneck seals)
Size:
LATEX NECKSEAL (Instead of standard neoprene neckseal)
Size:
REPLACING BOOT(SIZE) (From Techboot to Softboot or Size only)
Size:
LENGTHEN OR
SHORTEN DRYSUIT ARMS (With a maximum of 5 cms)
Cms:
LENGTHEN OR
SHORTEN DRYSUIT LEGS (With a maximum of 10 cms)
Cms:
MORE INFO @ YOUR AUTHORIZED BARE DEALER OR CHECK WWW.AMILCOSPORTS.NL
Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 276 – nov./dec. 2019
INNOVATIONS FOR TECH, READY FOR REC
Juridische Commissie OBK ‘shoot-out’