de New Belgica

De Steenschuit en de bouw van de

De New Belgica van achter bekeken. In Boom wordt een schip gebouwd. Niet zomaar een schip, maar een replica op ware grootte van de Belgica, het schip waarmee Adrien De Gerlache in 1898 overwinterde op de Zuidpool. De werf is een oude loods en de scheepsbouwers zijn werkzoekenden in beroepsopleiding. Jos Van Reeth trok samen met de hoofdredacteur van Hippocampus naar de werf: de Steenschuit.

New Belgica

Foto: Ivo Madder.

Al eeuwenlang wordt in de Rupelstreek klei gedolven voor de baksteennijverheid. Duizenden arbeiders verdienden er een karige boterham met het harde werk in de kleiontginning en de steenbakkerijen. 'Steenschuiten' vervoerden de bakstenen over het water naar allerlei bestemmingen.

Maar vanaf de jaren '70 van de vorige eeuw ging het bergaf: verscherpte concurrentie, nieuwe bouwmethoden en flink hogere brandstofkosten betekenden het einde van talrijke steenbakkerijen. De arbeiders moesten elders aan de slag of bleven werkloos.

Vrijwilligers startten een project om werklozen om te scholen. Er werd gekozen voor houtbewerking. Op de boorden van de Rupel werd er ooit aan scheepsbouw en scheepsherstelling gedaan. Een stoutmoedig plan nam vorm aan: de bouw van een klassieke houten steenschuit. De initiatiefnemers hadden geen enkele maritieme kennis, maar kregen raad van ervaren scheepsbouwers.

In 1991 werd 'De Steenschuit' opgericht, een organisatie voor de bouw en de restauratie van historische schepen. Ondertussen werden reeds twee nieuwe schepen opgeleverd: de steenschuit Rupel, een tweemast schoener die in 1996 te water werd gelaten en een replica van de Gentse Barge (2003). Tussendoor werden nog enkele restauraties en kleinere projecten afgewerkt. De Steenschuit is nu een volwaardig opleidingscentrum voor laaggeschoolde werkzoekenden en een partner van de VDAB.

Vroeger werd er massief balkenhout gebruikt, nu wordt er gekozen voor laminaathout.

Foto's (4): Ivo Madder.

De Steenschuit is een volwaardig opleidingscentrum voor laaggeschoolde werkzoekenden en een partner van de VDAB. De 63 spanten zijn elk 17 cm breed en hebben een tussenafstand van 43 cm.

Werking van De Steenschuit vzw

Na een audit in 2012, kwam Kurt Van Camp aan boord als CEO van De Steenschuit vzw. Daar worden nog steeds werkzoekenden opgevangen om hen een opleiding in houtbewerking en een passende werkattitude bij te brengen. Daarbij richt de vzw zich vooral op personen die het lastig hebben om zich in het arbeidscircuit te integreren. De werkingskosten van De Steenschuit komen uit subsidies, sponsoring en giften.

De beroepsopleiding is erkend door de VDAB, die partner is van De Steenschuit. Het traject omvat de opleiding houtbewerking, het aanleren van een gepaste arbeidsattitude, zoals stiptheid, orde en werkzaamheid. Veiligheid is eveneens een belangrijk aandachtspunt. Daarnaast wordt nadruk gelegd op sociale vaardigheden, zoals het goed samenwerken met de collega's. De werkzoekenden krijgen ook hulp bij het solliciteren en bij allerlei papierwerk. Het resultaat is niet steeds positief. Niet alle cursisten hebben hun traject met vrucht doorlopen of hebben zich na de opleiding kunnen inpassen in het gewone arbeidscircuit. Gelukkig zijn er heel wat cursisten die wél met succes hun traject afgerond hebben en een passende job vonden.

Laminaathout is gemakkelijke te buigen en bovendien steviger. start project New Belgica

Ondertussen groeide er een nieuw idee: waarom geen replica op ware grootte bouwen van de Belgica, het schip waarmee Adrien De Gerlache van 1897 tot 1899 naar de Zuidpool trok? Naar verluidt zou het idee ontstaan zijn tussen pot en pint, tijdens Boom-jaarmarkt. Onder het motto 'Men moet het doel zien, niet de obstakels' begon men eraan met veel enthousiasme, maar zonder haalbaarheidsstudie. Het project kreeg de naam New Belgica. Al snel staken allerlei problemen de kop op en dreigde het project vast te lopen.

Foto's (4): Ivo Madder.

Dirk Meulemeester, architect van de New Belgica. De romp wordt met 4 lagen huidlatten opgebouwd.

Naast de New Belgica is een klein museum ingericht over de geschiedenis van de Belgica.

Midden 2013 werd Dirk Meulemeester gevraagd om eens een kijkje te komen nemen. Dirk heeft gestudeerd aan de Hogere Zeevaartschool en is professioneel actief in de scheepsbouw. Tot zijn verbazing zag hij dat de eerste vier spanten (scheepsribben) ondersteboven werden gebouwd. Het was de bedoeling om de romp om te keren van zodra die afgewerkt was, maar dat bleek geen goed idee.

Van de oorspronkelijke Belgica bestaan geen plannen, maar De Gerlache had zijn schip laten opmeten voor verbouwingen. Op basis daarvan tekende Dirk Meulemeester een spantenplan. Daarmee kon het project opnieuw opstarten. Dirk werd werfleider.

de New Belgica krijgt vorm

In 2015 waren van de New Belgica enkel de kielbalk en zowat de helft van de spanten afgewerkt. Twee jaar later waren alle spanten, de boeg en de spiegel (achterzijde) klaar om de huidbeplanking te ontvangen. Die werd al goed zichtbaar vanaf 2019. Intussen werden het bovendek en de binnendekken al deels voltooid, zodat men nu in de buik van het schip kan rondwandelen.

De bouw van de New Belgica vordert gestaag. Al gaat het bijzonder traag, zeker in vergelijking met een traditionele professionele scheepswerf.

gegevens van de New Belgica

De New Belgica wordt geen exacte replica van het schip waarmee De Gerlache naar de Zuidpool trok. Dat kan ook niet, omdat de bouwmethoden, de veiligheidsvoorschriften en algemene voorwaarden voor het bekomen van een zeewaardigheidsattest nu geheel anders zijn dan op het einde van de negentiende eeuw.

Was de oorspronkelijke Belgica nog uit massief balkenhout gebouwd, dan wordt nu gekozen voor laminaathout. Daarbij worden houten latten op elkaar gelijmd tot een stevig geheel. Voor de spanten wordt epoxylijm gebruikt en voor de beplanking van de romp is dat een speciale rubberlijm. Door het gebruik van deze lijmen en van aangepaste houtsoorten, zoals oregon pine, wordt een stevig geheel bekomen.

Infopanelen informeren de bezoekers over de geschiedenis van de Belgica.

De 63 spanten zijn elk 17 cm breed en hebben een tussenafstand van 43 cm. De romp wordt met 4 lagen huidlatten opgebouwd. De binnenste laag is 2,5 cm dik en wordt in de langsrichting aangebracht. Daarop komen kruiselings twee lagen van elk 1,5 cm dik. De buitenste laag tenslotte, zal 4,5 cm dik zijn en wordt weer in de langsrichting aangebracht.

Het is de bedoeling om de New Belgica te water te laten zodra de eerste drie huidlagen afgewerkt zijn. Dan wordt het schip overgebracht naar Oostende voor het aanbrengen van de laatste huidlaag en voor de verdere afwerking.

Eenmaal afgewerkt zal het schip 40 m lang zijn en 7,5 m breed. De waterverplaatsing (het gewicht) zal zo'n 500 ton bedragen, waardoor de New Belgica een diepgang van ongeveer 4 m zal hebben. Drie masten en een moderne motor zullen voor de voortstuwing zorgen. Mogelijk wordt het schip zelfs uitgerust met een elektrische motor.

Voor het toekomstig gebruik en het onderhoud van de New Belgica zijn er enkele voorlopige pistes. Misschien zullen de Belgische Marine en de Hogere Zeevaartschool het schip gebruiken voor opleidingen. Een andere optie is dat een privé-bedrijf het schip overneemt voor toeristische of publicitaire rondvaarten.

Wanneer de New Belgica voor het eerst de zeilen zal hijsen, is nu nog koffiedik kijken. NELOS wenst het schip alvast een behouden vaart! 

JOS VAN REETH

Foto's (4): Ivo Madder.

Het bovendek.

Jos Van Reeth in gesprek met Dirk Meulemeester en Kurt Van Camp. Kurt Van Camp, CEO van 'De Steenschuit vzw'.

De Steenschuit vzw

Het adres van de werf van de New Belgica is: De Steenschuit vzw, Noeveren 26, 2850 Boom. Website: www.newbelgica.be.

Groepen die de werf willen bezoeken, dienen dit aan te vragen bij Toerisme Rupelstreek, Domein De Schorre, Schommelei 1 bus 3, 2850 Boom. Tel: 03 880 76 25 – www.toerismerupelstreek.be.

Individueel bezoek is enkel mogelijk tijdens opendeurdagen of andere gelegenheden, zoals Open Monumenten Dag of een Kerstmarkt. Die worden aangekondigd op de website en op de Facebookpagina van de werf.

Voor haar werking is De Steenschuit aangewezen op subsidies, sponsoring en giften. Alleen al de aankoop van het nodige hout voor de scheepsbouw kost handenvol geld. Wie het project New Belgica wil steunen, kan een gift storten op de rekening van de erfgoedorganisatie HERITA VZW: BE59 7450 2147 1526, met vermelding 'Gift project New Belgica'. Vergeet vooral deze vermelding niet. Voor giften van 40,00 euro of meer wordt een fiscaal attest bezorgd.