BlasfemINistki – katalog wystawy

8 III 2022 – 31 III 2022 Kraków 1

←

na okładce praca Beaty Ewy Białeckiej, Kapłanka, olej na płótnie, haft, złota nić, koraliki, 100×70 cm, 2017

auf dem Umschlag Arbeit von Beata Ewa Białecka, Die Priesterin, Öl auf Leinwand, Stickerei, Goldfaden, Perlen, 100×70 cm, 2017

2

BlastfemINistki

Religia, zgodnie z encyklopedyczną definicją, to zespół wierzeń dotyczących istnienia Boga lub bogów, pochodzenia i celu życia człowieka, powstania świata oraz związane z nimi obrzędy, zasady moralne i formy organizacyjne.

Elementem wspólnym wszystkich religii jest stosunek do sacrum. Jak pisze Józef Keller w Zarysie dziejów religii: owo sacrum może być bytem osobowym i bezosobowym, duchowym lub materialnym, może mieć charakter moralny lub czysto techniczny (dynamiczny). Postawy, słowa lub czyny uwłaczające komuś, a także temu, co jest ogólnie poważane lub przez religię uznane za święte (sacrum) określane są mianem bla­ sfemii. Etymologiczne korzenie tego pojęcia sięgają do języka greckiego i znaczą tyle, co szargać reputację.

Wraz z rozwojem myśli oświeceniowej i filozoficznej oraz z postępującą walką o wolność słowa kary za akty blasfemii zostały złagodzone, lecz nie wyeliminowane. Francuski historyk, Alain Cabantous w swojej książce Histoire du blashème en Occident przytacza wiele dokumentów prawnych, które świadczą, że oskarżenie o bluźnierstwo było formą dyscyplinowania społeczeństwa i kierowano je wobec osób, które nie chciały podporządkować się narzuconym regułom życia społecznego i wyrażały to za pomocą słów lub gestów. Współcześnie prawodawstwa wielu krajów gwarantują ochronę „uczuć religijnych” swoich obywateli i tylko w niektórych państwach zostały one zastąpione pojęciem „pokojowego współistnienia ludzi różnych wyznań”.

Blasfemia odnosi się jednak nie tylko do sfery związanej z religią, chociaż właśnie w tym kontekście najczęściej się pojawia i zwykle kojarzymy ją z obrazą uczuć religijnych.

Tymczasem szarganie reputacji, spotwarzanie czy używanie obelżywych słów może dotyczyć każdego. W ostatnim czasie takie działania stosuje się w stosunku do osób ho-

BlasfemINisten

Religion, so die enzyklopädische Definition, ist ein Komplex von Überzeugungen bezüglich der Existenz von Gott oder Gottheiten, des Ursprungs und des Ziels des menschlichen Lebens, der Erschaffung der Welt und der damit verbundenen Rituale, moralischen Grundsätze und Organisationsformen. Was alle Religionen verbindet, ist ihr Bezug zum Sacrum. Wie Józef Keller in seinem Buch Zarys dziejów religii schreibt, kann dieses Sacrum ein persönliches oder unpersönliches, ein geistiges oder materielles Wesen sein, einen moralischen technischen (dynamischen) Charakter haben. Haltungen, Worte oder Taten, die etwas herabwürdigen, was allgemein verehrt wird oder in einer Religion als heilig (sacrum) gilt, werden als Blasphemie bezeichnet. Die etymologische Wurzel dieses Begriffs geht auf das Altgriechische zurück und bedeutet so viel wie Rufschädigung.

Im Zuge der Aufklärung und des philosophischen Denkens sowie des fortschreitenden Kampfes für Meinungs­freiheit wurden die Strafen für blasphemische Akte zwar gemildert, aber keineswegs abgeschafft.

Der französische Historiker Alain Cabantous zitiert in seinem Buch Histoire du blasphème en Occident zahlreiche juristische Dokumente, die belegen, dass der Vorwurf der Blasphemie eine Form der Disziplinierung der Gesellschaft war und sich gegen all jene richtete, die sich nicht an die auferlegten Regeln des sozialen Zusammenlebens halten wollten und dies durch Worte oder Gesten ausdrückten.

Heute garantieren die Gesetze vieler Länder den Schutz der „religiösen Gefühle“ ihrer Bürgerinnen und Bürger und nur in einigen Ländern wurden sie durch das Konzept der „friedlichen Koexistenz von Menschen unterschiedlichen Bekenntnisses“ ersetzt.

3

moseksualnych, osób niewierzących czy feministek. Jednak nikt nie pozywa tych, którzy dopuszczają się tego rodzaju obraźliwych ataków.

Osobami najczęściej oskarżanymi o blasfemię są artyści. W wydanej w 2006 roku książce Blasphemy: Art. That Offends jej autor S. Brent Plate pisze, że żadna praca artystyczna nie jest sama w sobie bluźnierstwem. Ona musi zostać za takie uznana poprzez struktury władzy politycznej lub religijnej. Aby postawić komuś zarzut blasfemii trzeba do tego zarówno artysty, jak i odbiorcy. Stawiane coraz częściej zarzuty obrazy uczuć religijnych przez „odbiorców sztuki” sprawiają, że nie łatwo jest podjąć dialog artystyczny obejmujący ten obszar życia społecznego. Tym uważniej trzeba przyglądać się artystkom, które odważnie ten dialog podejmują i krytycznie odnoszą się do narzuconych przez patriarchalne reguły sposobów celebrowania i przeżywania rzeczywistości transcendentnej.

Tematyka religijna pojawia się w sztuce kobiet kontestujących zastany świat i stworzony przez mężczyzn wizerunek boga oraz liczną ikonografię potwierdzającą dominujące wartości i uprzedzenia. Wiele z nich w swojej twórczości przywołuje zapomniane wizerunki bogiń i kobiecych bóstw, archetypy płodności, obfitości lub opiekuńczości, czy też figury kultu wykorzystywane w przedchrześcijańskich wierzeniach i obrzędach. Inne z kolei nawiązują do katolickich portretów świętych lub sięgają po sceny biblijne, aby opowiedzieć je z własnego punktu widzenia. Częstym motywem jest figura Madonny będąca odniesieniem do przeciętnej kobiety, która w przeciwieństwie do Matki Boga jest pokalana i grzeszna. Artystki obnażają też wszechobecną hipokryzję, wykorzystując do tego celu religijne symbole lub przedmioty kultu. Ta – jak pisze Marta Smolińska – feminizacja chrześcijańskiej ikonografii może wydawać się, z punktu widzenia zastanego stosunku do sacrum, bluźnierstwem, jeśli za bluźnierstwo uzna się oddanie głosu kobietom.

Renata Kopyto

4

Blasphemie bezieht sich jedoch nicht nur auf die mit der Religion verbundenen Lebensbereiche, auch wenn der Begriff in diesem Kontext am häufigsten auftaucht und vor allem mit der Beleidigung religiöser Gefühle assoziiert wird. Dabei können Rufschädigung, Diffamierung oder Beschimpfungen jeden Menschen treffen – in jüngerer Zeit besonders Homosexuelle, Nichtgläubige und Feministinnen.

Dennoch verklagt niemand diejenigen, die sich solcher diffamierenden Übergriffe bedienen.

Die Personen, die am häufigsten der Blasphemie

Iwona Demko ze studentkami Aleksandrą Olszar i Anną Zuzelą w czasie oprowadzania

bezichtigt werden, sind Künstler. In seinem 2006 erschienenen Buch Blasphemy. Art that Offends schreibt der Autor S. Brent Plate, dass „kein künstlerisches Werk an und für sich Gotteslästerung ist. Sie muss von den Strukturen der politischen oder religiösen Machthaber als solche anerkannt werden. Um jemanden der Blasphemie zu beschuldigen, braucht man sowohl den Künstler als auch den Rezipienten.“ Die immer häufiger von „Rezipienten von Kunst“ erhobenen Vorwürfe der Verletzung religiöser Gefühle erschweren den künstlerischen Dialog mit diesem Bereich des gesellschaftlichen Zusammenlebens.

Umso nötiger ist es, Künstlerinnen zu beobachten, die diesen Dialog mutig aufnehmen und kritisch auf die von patriarchalen Regeln oktroyierten Formen des Zelebrierens und Erlebens der transzendenten Wirklichkeit hinweisen.

Die religiöse Thematik taucht in der Kunst von Frauen auf, welche die bestehende Welt und das von Männern geschaffene Gottesbild und die umfangreiche, die vorherrschenden Werte und Vorurteile bestätigende Ikonografie in Frage stellen. Viele von ihnen beschwören in ihrem Schaffen halbvergessene Bilder von Göttinnen und weiblichen Gottheiten, Archetypen der Fruchtbarkeit, der Fülle oder der Fürsorge herauf, oder auch Kultfiguren, die in vorchristlichen Glaubensvorstellungen und Ritualen wurzeln.

Andere beziehen sich auf katholische Heiligenbilder oder greifen auf biblische Geschichten zurück, um diese aus ihrer eigenen Sicht zu erzählen. Ein häufiges Motiv ist die Figur der Madonna, ein Verweis auf die Durchschnittsfrau, die im Gegensatz zur Muttergottes unrein und sündig ist. Durch die Verwendung religiöser Symbole oder Kultgegenstände stellen die Künstlerinnen auch die allgegenwärtige Heuchelei bloß. Wie Marta Smolińska schreibt, mag diese Feminisierung der christlichen Ikonografie aus der Sicht der überkommenen Einstellung zum Sacrum blasphemisch erscheinen, wenn wir es auch als Gotteslästerung erachten, Frauen eine Stimme zu geben.

Renata Kopyto 5

6 Oprowadzanie, fot. Barbara Maroń Renata Kopyto i Iwona Demko otwierające wystawę, fot. Ewa Pasternak i Aneta Pawłowska

Lampy, 2003

BlasfemINistki, wernisaż / BlasfemINisten, Vernissage Iwona Demko, Aleksandra Liput, Katarzyna Wyszkowska, Julia Belova, Kle Mens, Julia Curyło, Beata Ewa Białecka, Renata Kopyto fot. Ewa Pasternak 7

Julia Belova www.instagram.com/pinkinspace

8

Urodziła się w 1991 w Twerze w Rosji. W latach 2009–2015 studiowała w St. Petersburg State Academy of Art and Design, od 2016 kontynuowała naukę w wiedeńskiej Akademie der Bildenden Künste oraz podczas wymiany semestralnej w Royal Institute of Art w Stokholmie. Mieszka i pracuje w Wiedniu.

Geboren in 1991 in Twer in Russland. In den Jahren 20092015 studierte sie in der St. Petersburg State Academy of Art and Design, seit 2016 setzt sie ihre Ausbildung an der Wiener Akademie der Bildenden Künste und während eines Semesteraustauschs am Royal Institute of Art in Stockholm.

Sie lebt und arbeitet in Wien.

W swojej praktyce artystycznej Julia Belova bada znaczenie baroku, który w sztuce i architekturze uznawany jest za styl kościoła katolickiego. Artystka łączy ten okres z teraźniejszością i eksperymentuje z religijną estetyką tej epoki. Jej rzeźby to kolaże złożone z elementów przypominających barokowe formy, w których Belova fetyszyzuje cielesność i seksualność, a także pokazuje je w kontekście współczesnego podejścia do intymności, jakie prezentuje religia.

Używając porcelany jako głównego materiału swoich rzeźb artystka utrwala przy ich pomocy momenty subiektywnego postrzegania rzeczywistości albo jej fragmentów.

In ihrer künstlerischen Praxis erkundet Julia Belova die Bedeutung des Barocks, der in Kunst und Architektur als Stil der katholischen Kirche gilt. Die Künstlerin verbindet diese Periode mit der Gegenwart und experimentiert mit der religiösen Ästhetik der Epoche. Ihre Skulpturen sind Collagen aus Elementen, die an barocke Formen erinnern. Belova fetischisiert darin Körperlichkeit und Sexualität und zeigt sie im Kontext der heute von der Religion vermittelten Einstellung zu Intimität. Indem die Künstlerin Porzellan als Grundmaterial für ihre Skulpturen verwendet, fängt sie Momente der subjektiven Wahrnehmung der Wirklichkeit oder ihrer Fragmente ein.

Pink religion i Wet Jesus ceramika, porcelana, glazura, materiały tekstylne, plastik, perły / 60×60×130 cm, 2018 porcelana glazurowana, 20×30 cm, 2020 Pink religion, Keramik, Porzellan, Glasur, textile Stoffe, Plastik, Perlen, 60×60×130 cm, 2018 Wet Jesus, Glasiertes Porzellan, 20×30 cm, 2020

9

fot. Katarzyna Nadworna

Beata Ewa Białecka

www.bialecka.pl

Malarstwo nauczyłam się kochać już we wczesnym dzieciństwie, za moją mamą, uzależnioną od obrazu (piękna). Malarką jestem odkąd sięgam pamięcią, Akademia była jedynie wspaniałym uzupełnieniem. Moje malarstwo powstaje w dialogu tradycyjnej ikonografii chrześcijańskiej z ikonosferą kultury popularnej. Od lat feminizuję ikonografię religijną, zamieniam świętych męskich w święte kobiety. To strategia artystyczna oraz świadome wyrównywanie szans wizerunkowych.

Ewa Beata Białecka

Ich habe schon früh gelernt, die Malerei zu lieben, da meine Mutter süchtig nach dem Bild (der Schönheit) war. Malerin bin ich, seit ich denken kann, die Akademie war dann nur noch eine Ergänzung. Meine Bilder entstehen in einem Dialog zwischen traditioneller christlicher Ikonografie und der Ikonosphäre der Populärkultur. Seit Jahren feminisiere ich die religiöse Ikonografie, indem ich männliche Heilige in heilige Frauen verwandle.

Das ist eine künstlerische Strategie und eine bewusste Nivellierung der Imagechancen.

Ewa Beata Białecka

Kapłanka wznosi ręce w górę majestatycznym gestem orantki.

Objawia się w pełen splendoru sposób niczym bizantyńska cesarzowa Irena. W analogiczny sposób w tradycyjnych przedstawieniach ukazywano często rodzącą personifikację Ziemi – Geę (Gaję). Na obrazie Białeckiej w haftowanych złotych „arkadach” pojawiają się z kolei postacie kobiet w pozie i z atrybutami skromnej Wenus (Venus Pudica) i sfeminizowanego Świętego Sebastiana. W tym ujęciu to sama kobiecość jest przedmiotem ataku i ofiarą strzał głęboko wbijających się w ciało. Kapłanka – na swojej rytualnej, przepysznie strojnej szacie – prezentuje zatem ikony kultu, który celebruje.

10

Marta Smolińska o obrazie Kapłanka (na okładce katalogu)

Die Priesterin hebt ihre Hände im majestätischen Gestus der Orantin in die Höhe. In dieser prunkvollen Manier erscheint sie als byzantinische Kaiserin Irene. Auf ähnliche Weise wurde oft die gebärende Gäa als Personifikation der Erde wiedergegeben.

In Białeckas Bild erscheinen allerdings in den gestickten goldenen „Arkaden“ Frauenfiguren in Posen und mit Attributen der keuschen Venus (Venus Pudica) und eines feminisierten heiligen Sebastian. In dieser Fassung ist die Weiblichkeit selbst Objekt des Angriffs und Opfer der tief in den Körper eindringenden Pfei­ le. Die Priesterin präsentiert also auf ihrem prächtigen Ritualgewand die Ikonen des Kults, den sie zelebriert.

Marta Smolińska über das Bild Die Priesterin (auf dem Umschlag)

Mdłości / Übelkeit olej na płótnie, 120×150 cm, 2014 / Öl auf Leinwand, 120×150 cm, 2014

11

fot. Adam Gut

Julia Curyło www.juliacud.com Urodziła się w Warszawie. Ukończyła stołeczną Akademię Sztuk Pięknych. Jest autorką obrazów oraz instalacji prezentowanych w przestrzeni publicznej. Jej prace znajdują się w wielu państwowych kolekcjach. Regularnie zajmuje wysokie notowania w corocznym Kompasie Młodej Sztuki. W 2021 nakładem brytyjskiego wydawnictwa Unicorn ukazała się książka pt. Ko(s)miczny obraz rzeczywistości w malarstwie Julii Curyło. W lipcu 2021 uzyskała stopień doktora sztuki.

W centrum kompozycji na ziemskiej planecie stoi Bogini.

Nie jest to jednak wizerunek Madonny na globie znany z chrześcijańskiej ikonografii. Wyglądem przypomina posąg Artemidy z Efezu, której statyczną postać pokrywają kuliste formy w kształcie piersi. Wokół bogini unoszą się niemowlęce postaci. Przypominają one bardziej lalki niż dziecięce ciała z krwi i kości, zaś ich twarze zastąpione są czaszkami zrobionymi z błyszczących, sztucznych kryształków – takich, jakie zdobią współczesne gadżety w designerskich sklepach.

Figura niemowlęcia z czaszką zamiast twarzy ma przypominać o przemijaniu. Putta dryfują wokół kuli ziemskiej w tańcu nawiązującym do motywu danse macabre.

12

Wurde in Warschau geboren. Absolventin der Akademia Sztuk Pięknych in Warschau und Autorin von Bildern und Installationen im öffentlichen Raum. Ihre Werke befinden sich in vielen Sammlungen. Im Wettbewerb „Kompass der jungen Kunst“ erreichen ihre Arbeiten regelmäßig Spitzenplätze.

2021 erschien im britischen Verlag Unicorn das Buch The Co(s)mic Picture of Reality in the Art of Julia Curylo. Im Juli 2021 erlangte sie den Grad eines Doktor artis.

Im Zentrum der Komposition steht eine Göttin auf dem Planeten Erde. Dennoch handelt es sich hier nicht um das bekannte Bild der Madonna auf der Erdkugel. Die Göttin ähnelt der Statue der Artemis aus Ephesos, deren statische Figur von kugelförmigen Gebilden in Form von Brüsten bedeckt ist. Um die Göttin herum schweben Babyfiguren.

Sie erinnern eher an Puppen als an Körper von Kindern, und ihre Gesichter sind durch Totenköpfe aus funkelnden Kunstkristallen in der Art modischer Gadgets in Designerläden ersetzt. Das Motiv des Säuglings mit einem Schädel soll uns an die Vergänglichkeit unter Umgehung ihrer dämonischen Dimension erinnern. Die Putten treiben in einem an das Motiv des Danse macabre erinnernden Reigen um den Globus.

Danse macabre olej, kamienie akrylowe, 140×210 cm, 2013 / Öl, Acrylsteine, 140×210 cm, 2013

13

Anna Krenz www.annakrenz.net

14

Urodziła się w 1976 w Poznaniu. Ukończyła Wydział Architektury na Politechnice Poznańskiej. Od 2000 jest członkinią kobiecej grupy Sinus_3, której działalność obejmuje sztukę, architekturę, ekologię i zagadnienia proje­ktowania przestrzeni publicznych. Aktywnie angażuje się w projekty dotyczące praw kobiet w Berlinie i w Polsce, lokalne działania w Puszczykowie oraz w Poznaniu. Redaktorka naczelna magazynów o designie: „VOX Design” i „re:design“.

Geboren 1976 in Posen. Absolventin der Fakultät für Architektur der Technischen Universität Posen. Seit 2000 ist sie Mitglied der Frauengruppe Sinus_3, deren Tätigkeit Kunst, Architektur, Ökologie und Fragen der Gestaltung öffentlicher Räume umfasst. Die Künstlerin engagiert sich aktiv für Frauenrechtsaktionen in Berlin und Polen sowie örtliche Projekte in Puszczykowo und Posen. Chefredakteurin der Designmagazine „VOX Design“ und „re:design“.

Siedmiu Wspaniałych to cykl figurek przedstawiających męczenników chrześcijańskich w momencie śmierci. Wizerunki świętych poddawanych okrutnym torturom i umierających za wiarę są w tradycji chrześcijańskiej powszechne. W średniowieczu sprzedawano relikwie błogosławionych, a kościoły zamawiały u artystów obrazy i freski przedstawiające sceny z życia świętych. Wykonane przez Annę Krenz mię­ kkie przytulanki są miłe w dotyku, różowe, wyszywane cekinami i koralikami. Komercjalizacja przedmiotów kultu, jaką zaobserwować można w kulturze zachodniej trwa już od wieków, mimo, że teoretycznie jest wbrew zasadom wiary.

Siedmiu Wspaniałych to bohaterowie wiary na sprzedaż.

Die glorreichen Sieben besteht aus einer Serie von kleinen Figuren, die christliche Märtyrer im Augenblick des Todes darstellen. Bildnisse von Heiligen, die grausam gefoltert wurden und für ihren Glauben starben, sind in der christ­ lichen Tradition sehr geläufig. Im Mittelalter wurden ihre Reliquien verkauft und die Kirchen beauftragten Künstler mit der Anfertigung von Gemälden und Fresken, die Szenen aus Heiligenviten darstellten. Die von Anna Krenz gefertigten kuschelig weichen Plüschfiguren sind angenehm anzufassen, rosa, mit Pailletten und Glasperlen bestickt. Die Kommerzialisierung von Kultgegenständen vollzieht sich in der abendländischen Kultur schon seit Jahrhunderten. Die glorreichen Sieben sind käufliche Helden des Glaubens.

Siedmiu Wspaniałych / Die glorreichen Sieben Jezus, św. Joanna, św. Florian, św. Wojciech, św. Sebastian, św. Agata, św. Joanna filc, włóczka, cekiny, koraliki, 2005 / Filz, Garn, Pailletten, Glasperlen, 2005 15

Aleksandra Liput

16

www.instagram.com/aleksandraliput miejsceartysty.pl/portfolio/aleksandra-liput

Urodziła się w 1989. Zajmuje się ceramiką, miękkimi rze­ źbami, obiektami i instalacjami. W swojej twórczości mierzy się z problematyką lęku, dziedziczenia traum, szeroko rozumianą duchowością i magicznymi przedmiotami. Interesuje się koncepcjami związanymi z mitem i utopią. Asystentka i doktorantka na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pię­ knych w Warszawie. Wraz z Michaliną Sablik tworzy duet kuratorski DZIDY.

Geboren 1989, ist eine bildende Künstlerin, die sich mit Keramik, weichen Skulpturen, Objekten und Installationen beschäftigt. In ihren Arbeiten setzt sie sich mit Themen wie Ängsten, der Vererbung von Traumata, im weiteren Sinne verstandenen Spiritualität Konzepten, die mit Mythos und Utopie zu tun haben, auseinander. Arbeiten an der Akademia Sztuk Pieknych in Warschau. Zusammen mit Michalina Sablik bildet sie das Kuratorenduo DZIDY.

Instalacja Totemy DIY powstała pod wpływem badań nad zjawiskiem dziedziczenia traumy. Według epigenetyków traumy i lęki dziedziczmy poprzez pamięć komórkową nazywaną metaboliczną lub epigenetyczną. Obok tradycyjnej terapii istnieją sposoby, które przywołując szamańskie te­orie, magiczne rytuały oraz wiarę w uzdrawiającą moc kamieni i zwierząt, pomagają uporać się z odziedziczonymi emocjami.

Instalacja Totemy DIY składa się z trzech obiektów/totemów: Szamana, Węża i Łapacza snów. Uzupełniają ją ręce symbolizujące uzdrawiającą siłę dotyku i kontaktu, dzięki którym możliwe jest przekazywanie i dzielenie się dobrą energią.

Na wystawie została też zaprezentowana praca Naczynie Astral jug.

Die Installation Totems DIY entstand unter dem Einfluss von Forschungen über das Phänomen der Vererbung von Traumata. Nach den Erkenntnissen der Epigenetik werden Traumata und Ängste durch ein zelluläres Gedächtnis ver­ erbt. Neben der traditionellen Therapie gibt es Methoden zur Bewältigung der ererbten Emotionen, die sich auf schamanische Theorien, magische Rituale und den Glauben an die heilende Wirkung von Steinen und Tieren berufen. Die Installation besteht aus drei totemartigen Objekten: Schamane, Schlange und Traumfänger, ergänzt durch Hände, welche die heilende Kraft der Berührung symbolisieren, durch die positive Energie übertragen und geteilt werden kann.

Totemy DIY / Totems DIY instalacja, materiały tekstylne, obiekty znalezione, metal, kryształ górski, plastik, 2019, fot. Szymon Rogiński Installation, textile Stoffe, Fundstücke, Metall, Bergkristall, Plastik, 2019

17

Kle Mens www.kle-mens.pl

18

Urodziła się w 1985. Działa w różnych mediach (malarstwo, obiekty, sztuka wideo). Laureatka głównej nagrody XII edycji Konkursu Gepperta (2016), najbardziej prestiżowego konkursu dla młodych malarzy w Polsce. Kle Mens ukończyła warszawską Akademię Sztuk Pięknych w 2014 pod kierunkiem Jarosława Modzelewskiego i Igora Przybylskiego.

Geboren 1985, ist eine bildende Künstlerin aus Warschau, die in verschiedenen Medien arbeitet (Malerei, Objektkunst, Video). Preisträgerin des Hauptpreises der 2. Ausgabe des Geppert-Wettbewerbs (2016), des prestigeträchtigsten Wettbewerbs für junge Maler in Polen. Kle Mens absolvierte die Warschauer Akademia Sztuk Pięknych unter der Anlei­ tung von Jarosław Modzelewski und Igor Przybylski.

Pokazuję swoją własną wersję XV-wiecznego Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga. To kolaż – animacja zdjęć, na których wcielam się w wiele postaci, także męskich. To piekło kobiet i niebo nacjonalistycznych mężczyzn. Korzystam z tradycji ruchomych szopek i grobów Pańskich, które poruszają tematy polityczne, stąd pojawiają się u mnie – zamiast aniołów – husarze, „żołnierze wyklęci”, tatuaże z orłem. Skazane na piekło kobiety, erotyczne, zmysłowe, buntują się, trzymając czarne parasolki jak spadochrony. Tak o swojej pracy mówiła artystka w wywiadzie dla „Wysokich Obcasów” przeprowadzonym 15.06.2019 roku przez Annę J. Dudek.

Ich zeige meine eigene Version des aus dem 15. Jahrhundert stammenden Jüngsten Gerichts von Hans Memling. Es handelt sich um eine Collage aus animierten Fotos. Das ist die Hölle der Frauen und der Himmel der nationalistischen Männer. Ich greife zurück auf die Tradition bewegter Krippenspiele und Gräber des Herrn, die politische Themen aufgreifen, weshalb bei mir – anstelle von Engeln – Husaren, „verstoßene Soldaten”, Tätowierungen mit Adlern. Die zur Hölle verdammten Frauen sind erotisch, sinnlich, lehnen sich auf, halten schwarze Regenschirme wie Fallschirme. Die Künstlerin rekurriert also auf polnische Traditionen (Gräber des Herrn – „Installationen“ in polnischen Kirchen in der Passionszeit) und Mythen (die s.g. verstoßenen Soldaten, die sich nach 1945 den neuen Machthabern widersetzten) und aktuelle Entwicklungen (schwarze Regenschirme als Zeichen der Frauenproteste).

Sąd Ostateczny / Das Jüngste Gericht wideo, 1’ 30’’, 2019 / Video, 1’ 30’’, 2019

19

Autoportret, 2017

Agata Serafin www.byserafin.com

20

Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku (fotografia i projektowanie graficzne), studiowała też w Bratysławie oraz w St. Gallen (Szwajcaria). Założycielka artystyczno-kulinarnego projektu zero waste (ZW) Cuisine And Art (www. cuisineandart.com), współzałożycielka duetu fotograficznego hueckelserafin (z Magdą Hueckel). Wielbicielka dobrego jedzenia i gotowania. Miłośniczka psów i gołębi. Przewo­ dniczka nurkowa. Europejska obywatelka świata od lat blisko związana z Katalonią.

Absolventin der Akademia Sztuk Pieknych in Danzig (Fotografie und grafischer Entwurf), studierte auch in Bratislava und St. Gallen. Gründerin des künstlerisch-kulinarischen Projekts Zero Waste (ZW) Cuisine And Art Project (www. cuisineandart.com), Mitbegründerin des Fotografinnenduos hueckelserafin (mit Magda Hueckel). Begeisterte Köchin und Liebhaberin guten Essens. Hunde- und Taubenfreundin. Tauch­führerin. Europäische Weltbürgerin und seit vielen Jahren eng mit Katalonien verbunden.

Raj w zachodnim świecie owładniętym niepohamowaną konsumpcją i żądzą zysku stał się synonimem komercji i stanu posiadania. Przyciągający uwagę i widoczny z daleka wyraz, w którym niektóre litery zostały podświetlone, oznacza w języku angielskim NIEBO, ale tym niebem nie jest. W angielskim HEAVEN mieszczą się dwa inne wyrazy, które artystka wydobywa za pomocą światła: HAVE, czyli mieć i AVE – z łacińskiego „Bądź pozdrowiony”, „Chwała Ci”.

Czerwone, spływające kable są jak układ krwionośny, jak korzenie, życiodajne przewody łączące trzy kluczowe we współczesnym świecie słowa: w dzisiejszym raju pozdrowionymi są ci, którzy posiadają.

Das in der westlichen Welt von ungehemmtem Konsum und Gewinngier beherrschte Paradies ist zum Synonym für Kommerz und Besitzstatus verkommen. Der von weitem sicht­bare und die Aufmerksamkeit anziehende Ausdruck, in dem einige Buchstaben beleuchtet sind, bedeutet auf Eng­ lisch „Himmel“, aber er ist nicht dieser Himmel. Auf Englisch enthält das Wort HEAVEN zwei weitere Ausdrücke: HAVE, also „haben“, und AVE – aus dem Lateinischen „Sei gegrüßt“, „Ruhm sei dir“. Die herunterhängenden roten Kabel wirken wie ein Blutkreislauf, Wurzeln, lebensspendende Leitungen, die drei Schlüsselbegriffe der modernen Welt verbinden: Im heutigen Paradies werden diejenigen respektiert, die Besitz haben.

HEAVEN, HAVE, AVE instalacja: stal, kable, żarówki, 200×50×5 cm, 2017 / Installation: Stahl, Kabel, Glühbirnen, 200×50×5 cm, 2017

21

fot. Andy Conrad

Susanne Stiegeler www.susannestiegeler.de Urodziła się w 1979 w Augsburgu. W latach 2004-2005 studiowała w Akademie der Bildenden Künste w Norymberdze oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Helsinkach (Finlandia) na Wydziale Czasu i Przestrzeni. Brała udział w wielu indywidualnych i zbiorowych wystawach oraz sympozjach artystycznych w Niemczech, Finlandii, Rumunii i Polsce.

W 2000 zdobyła nagrodę w dziedzinie sztuki przyznawaną przez miasto Lauf za instalację Przestrzeń sakralna, a 5 lat później za film dokumentalny Oranki. Mieszka i pracuje w Norymberdze.

Prace Susanne Stiegeler z dwóch cykli Wunderkammer i Heilige nawiązują do rozpowszechnionego w kościele katoli­ ckim i prawosławnym kultu relikwii oraz osób uznanych za święte. Artystka tworząc swoje obiekty wykorzystuje fo­ rmę relikwiarza, aby nadać im magiczną moc, w którą wierzy tylko ich autorka. Misterna, drobiazgowa konserwacja znalezionych przedmiotów, potraktowanych z ironicznym dystansem, ma pomóc w odrodzeniu rytuału, stworzenia własnych przedmiotów kultu, które staną się remedium na przemijanie. Podobny zabieg artystka stosuje w portretach „świętych”, którymi są jej bliscy czy przyjaciele i ona sama.

22

Geboren 1979 in Augsburg. In den Jahren 2004–2005 studierte sie an der Akademie der Bildenden Künste in Nürnberg und der Akademie der schönen Künste in Helsinki an der Fakultät für w Zeit und Raum. Sie beteiligte sich an vielen Einzel- und Gemeinschaftsausstellungen in Deutschland, Finnland, Rumänien und Polen. Im Jahr 2000 gewann sie einen von der Stadt Lauf verliehenen Kunstpreis für ihre Installation Sakraler Raum und fünf Jahre später für den Dokumentarfilm Oranki. Sie lebt und arbeitet in Nürnberg.

Susanne Stiegelers Arbeiten aus den bedien Reihen Wunderkammer und Heilige knüpfen an die in der katholischen und der orthodoxen Kirche verbreiteten Reliquien- und Heiligenkult an. Bei der Schaffung ihrer Objekte nutzt die Künstlerin die Form des Reliquienschreins, um ihnen eine magische Kraft zu verleihen. Die meisterhafte, minutiöse Konservierung von Fundstücken, behandelt mit ironischer Distanz, soll bei der Wiederbelebung des Rituals helfen, der Schaffung eigener Kultgegenstände, die zu einem Gegenmittel gegen die Vergänglichkeit werden. Eines ähnlichen Kunstgriffs bedient sich die Künstlerin bei ihren Porträts der „Heiligen“, die eigentlich ihre Angehörigen oder Freunde sind.

prace z cyklu: Gabinet osobliwości / Arbeiten aus den Reihen Wunderkammer und Heilige 23

Katarzyna Wyszkowska www.katarzynawyszkowska.com

24

Urodziła się w 1994 w Tuchowie. Absolwenta krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, na której ukończyła dwa kierunki studiów: w 2019 Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, a w 2020 malarstwo w pracowni prof. Andrzeja Bednarczyka. Oprócz malarstwa zajmuje się również tworzeniem rzeźb, instalacji i prac wideo.

Geboren 1994 in Tuchów. Absolventin der Akademie der schönen Künste in Krakau, wo sie zwei Studiengänge abschloss: 2019 an der Fakultät für Konservierung und Res­ taurierung von Kunstwerken und 2020 Malerei im Atelier von Professor A. Bednarczyk. Neben der Malerei beschäftigt sie sich auch mit Skulptur, Installationen und Videoarbeiten.

Na wystawie zostały zaprezentowane dwie prace: Demon ekologizmu oraz Take Your Hands Away From My Piece. Inspirację do powstania obrazu Demon ekologizmu była wypowiedź arcybiskupa Marka Jędraszewskiego w re­akcji na wystąpienia Grety Thunberg: To jest sprzeczne z tym wszystkim, co jest zapisane w Biblii, począwszy od pierwszych rozdziałów księgi rodzaju, gdzie wyraźnie jest mowa o cudzie stworzenia świata przez Boga. Bóg się tym światem zachwyca, a człowiek jest postawiony jako ukoronowanie dzieła stworzenia. Tam jest też wyraźnie powiedziane: czyńcie sobie ziemię poddaną. Ceramiczny tort z kolei, to metafora ziemi w ujęciu proponowanym przez Jędraszewskiego, czyli jako miejsca nieograniczonej eksploatacji wszelkich jej zasobów.

In der Ausstellung wurden zwei Werke präsentiert: Demon ekologizmu und Take Your Hands Away From My Piece. Die Inspiration für das Bild Dämon des Ökologismus lieferte eine Äußerung von Erzbischof Marek Jędraszewski als Reaktion auf die Auftritte von Greta Thunberg: Das steht im Widerspruch zu allem, was in der Bibel steht, angefangen bei den ersten Kapiteln des Buches Genesis, wo deutlich vom Wunder der Erschaffung der Welt durch Gott die Rede ist. Gott hat Freude an dieser Welt und der Mensch ist die Krönung der Schöpfung.

Dort heißt es auch ausdrücklich: Macht euch die Erde untertan.

Die Keramiktorte ist eine Metapher für die Erde, wie sie Jędraszewski vorschlägt, nämlich als Ort der unbegrenzten Ausbeutung aller seiner Ressourcen.

Take Your Hands Away From My Piece ceramika, 32×30 cm śr., 2021 / Keramik, 2021

25

ANA-SUROMAI PRZECIWKO WOJNIE

ANA-SUROMAI GEGEN DEN KRIEG

Ana-suromai to rytualne podniesienie spódnicy. Akt występujący w różnych okresach historycznych i w różnych, niezależnych od siebie miejscach na świecie. Został opisany w 445 r. p.n.e. przez Herodota, a później przez Diodora Sycylijskiego w 60 r. p.n.e. Prezentacja kobiecego sromu miała trzy główne zastosowania: mogła przekazać i tym samym wzmóc płodność i urodzajność, powodując wzrost roślin i żyzność gleby. Następnie mogła zapobiec nieszczęściu, odstraszyć wrogów, złe duchy, drapieżników czy ujarzmić niszczące siły natury, a także być środkiem dyscyplinarnym, czy zawstydzającym winowajcę.

W traktacie O cnotach kobiet Plutarch opisuje Kobiety z Persji (VI w. p.n.e.), które prezentując swoje sromy zawstydziły mężczyzn i tym samym zmieniły bieg bitwy. Historia ta została uwieczniona przez Otto Van Veena na obrazie Perskie kobiety (1597) i przez Fransa Franckena Młodszego na obrazie Odwaga perskich kobiet. Akt podniesienia spódnicy miał większą moc, jeśli w rytuale uczestni­czyła większa liczba kobiet. Bohaterkami najliczniejszego aktu obnażenia były Kamerunki. Siedem tysięcy kobiet zaprotestowało przeciwko władzom kolonialnym, zmuszając je do negocjacji. 1 sty­ cznia 1960 roku francuska część Kamerunu zyskała niepo­ dległość. Czyniąc ze swoich narządów płciowych narzędzie zdolne obalić rządy kolonialne, kobiety przyczyniły się do wyzwolenia ojczyzny.

Ana-suromai ist das rituelle Heben des Rocks. Eine Handlung, die in verschiedenen historischen Epochen und an verschiedenen unabhängigen Orten auf der ganzen Welt stattfand. Es wurde 445 v. Chr. von Herodot und später von Diodorus Siculus im Jahr 60 v. Ch. beschrieben. Das Zeigen der weiblichen Vulva hatte drei Hauptzwecke: es könnte sich auf die Fruchtbarkeit auswirken, das Unglück verhindern, Feinde, böse Geister, Raubtiere erschrecken oder die zerstörerischen Kräfte der Natur zähmen. In der Abhandlung über die Frauentugenden beschreibt Plutarch Frauen Persiens (6. Jahrhundert v. Chr.), die dank dieses Ritual Männer beschämten und damit den Ausgang des Kampfes veränderten. Diese Geschichte wurde von Otto Van Veen in dem Gemälde Persische Frauen (1597) und von Frans Francken dem Jüngeren in dem Gemälde Mut persischer Frauen ver­ ewigt. Der Akt des Hochhebens des Rocks hatte stärkere Wirkung, wenn mehr Frauen an dem Ritual teilnahmen. In Kamerun siebentausend Frauen protestierten gegen die Kolonialbehörden und zwangen sie zu Verhandlungen. Am 1.

Januar 1960 erlangte der französische Teil Kameruns die Unabhängigkeit. Frauen, die ihre Genitalien zu einem Waffen machten und damit die Kolonialherrschaft stürzten, waren an der Befreiung ihres Landes beteiligt.

Film z performance

26

Ana-suromai przeciwko wojnie / Ana-suromai gegen den Krieg performance wykonany w dniu wernisażu, z udziałem artystek i kuratorek / 8.03.2022 / fot. Ewa Pasternak Performance am Tag der Eröffnung unter Beteiligung von Künstlerinnen und Kuratorinnen Od lewej: Renata Kopyto, Iwona Demko, Kle Mens, Aleksandra Liput, Julia Curyło, Julia Belova, Katarzyna Wyszkowska

27

WERNISAŻ

VERNISSAGE

Po raz kolejny 8 marca dyrektorka Domu Norymberskiego Renata Kopyto razem z artystką i wykładowczynią ASP w Krakowie Iwoną Demko otworzyły wystawę kobiet-artystek. To wspólne świętowanie Dnia Kobiet miało miejsce w Galerii Domu Norymberskiego już dziewiąty raz.

Die Leiterin des Nürnberger Hauses, Renata Kopyto und die Künstlerin und Dozentin an der Akademie der Bildenden Künste in Krakau, Iwona Demko eröffneten am 8. März eine Ausstellung von der Frauenkunst. Das gemeinsame feiern des Frauentags in der Galerie des Nürnberger Hauses fand zum neunten Mal statt.

Nürnberger Haus

fot. Ewa Pasternak

Dom Norymberski

28

29

fot. Ewa Pasternak

WYSTAWA

AUSSTELLUNG

BlasfemINistki są kontynuacją cyklu wystaw rozpoczętego w Galerii Domu Norymberskim przez duet kuratorski: Iwona Demko i Renata Kopyto w 2015 roku projektem Krzątaczki.

Kolejnymi ekspozycjami były: Gastronomki (2017), Decydentki (2018) oraz Ciałaczki (2020). Do wystaw tych zapraszane są wyłącznie artystki. Do tej pory na wystawach ósmomarcowych zaprezentowano w sumie prace ok. stu kobiet.

Die Ausstellung BlasfemINisten ist eine Fortsetzung der Ausstellungsreihe, die 2015 in der Galerie des Nürnberger Hauses mit dem Projekt Emsigkeit angefangen wurde. Danach folgten: Gastwirtinnen, Entscheiderinnen und Bodyaktivistinnen. Zu den, von I. Demko und R. Kopyto kuratiertenW Ausstellungen werden nur Frauen eingeladen. Bisher wurden Arbeiten von rund hundert Künstlerinnen präsentiert.

Nürnberger Haus

fot. Iwona Demko

Dom Norymberski

30

31

fot. Iwona Demko

FÜHRUNG

Co roku oprócz wernisażu kuratorki organizują oprowadzanie po wystawie, na którym opowiadają o koncepcji oraz o poszczególnych pracach każdej z artystek. Tym razem oprowadzanie odbyło się w towarzystwie licznie zgromadzonych gościń i gości 20 marca w niedzielę o godz. 17.00.

Neben der Vernissage organisieren die Kuratorinnen jedes Jahr eine Führung durch die Ausstellung, wo sie über das Konzept und einzelne Arbeiten sprechen. Diesmal fand sie in Begleitung zahlreicher TeilnehmerInnen am Sonntag, den 20. März um 17.00 Uhr statt.

fot. Iwona Demko

fot. Aneta Karolina Pawłowska

OPROWADZANIE

32

33

fot. Iwona Demko

fot. Aneta Karolina Pawłowska

fot. Aneta Karolina Pawłowska

SPOTKANIE z Moniką Leisch-Kiesl

TREFFEN mit Monika Leisch-Kiesel

Upodmiotowanie kobiet jako bluźnierstwo / 1.04.2022

Ist Le livre de la cité des dames / Das Buch von der Stadt der Frauen der französischen Autorin Christine de Pizan ein wunderbares und kostbares mittelalterliches Manuskript oder eine Geste der Blasphemie? Mögliche Antworten auf diese Frage hängen von dem/der Betrachter-Leser/ in ab. Zweifelsohne ist das nur noch in fünf Exemplaren erhaltene Werk ein Glanzstück frühneuzeitlicher Buchkunst. Und zweifelsohne hat es Sprengkraft – nicht trotz, sondern vielmehr aufgrund seiner klugen und anregenden künstlerischen Gestaltung. Monika Leisch-Kiesl’s kürzlich erschienenes Buch Die Dame Vernunft und das Schreiben von Geschichte. Christine de Pizans „Livre de la cité des dames” (2021) geht der besonderen Wirkkraft dieses im Kontext der europäischen Querelle des femmes geschriebenen Buches auf den Grund.

Czy Le livre de la cité des dames / Księga Miasta Dam francuskiej pisarki Christine de Pizan to wspaniały i cenny średniowieczny rękopis czy gest bluźnierstwa? Możliwe odpowiedzi na to pytanie zależą od widza-czytelnika. Bez wątpienia dzieło, które zachowało się tylko w pięciu egzemplarzach, jest arcydziełem wczesnonowożytnej sztuki książkowej. I bez wątpienia ma siłę eksplozji – nie dlatego, że, ale ze względu na mądrą i sugestywną konstrukcję artystyczną. Monika Leisch-Kiesl opublikowała niedawno książkę Lady Reason and the Writing of History. Livre de la cité des dames Christine de Pizan (2021), gdzie analizuje szczególny wpływ tej książki napisanej w kontekście europejskiego Querelle des femmes.

Prowadzenie rozmowy: Monika Drożyńska.

34

Moderation des Gesprächs: Monika Drożyńska.

35

fot. Iwona Demko

BLASFEMinISTKI 8.03 – 1.04.2022, Kraków Galeria Domu Norymberskiego w Krakowie Artystki / Künstlerinnen: Julia Belova, Beata Ewa Białecka, Julia Curyło, Anna Krenz, Aleksandra Liput, Kle Mens, Agata Serafin, Susanne Stiegeler, Katarzyna Wyszkowska.

Kuratorki / Kuratorinnen: Iwona Demko i Renata Kopyto Organizatorzy / Organisatoren

Tłumaczenie / Übersetzung: Peter Seraphim Projekt graficzny / Grafisches Design: Iwona Demko Autorki zdjęć / Fotos: Ewa Pasternak, Iwona Demko, Aneta Karolina Pawłowska

Druk / Druck: Drukarnia Biały Kruk, Białystok Wydawca / Herausgeber: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie pl. Jana Nowaka-Jeziorańskiego 3 31-154 Kraków e-mail: wydawnictwo@asp.krakow.pl www.wydawnictwo.asp.krakow.pl © Copyright by Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 2022 ISBN 978-83-66564-54-1

36

BLASFEMINISTKI: JULIA BELOVA BEATA EWA BIAŁECKA JULIA CURYŁO ANNA KRENZ ALEKSANDRA LIPUT KLE MENS AGATA SERAFIN SUSANNE STIEGELER KATARZYNA WYSZKOWSKA

KURATORKI:

IWONA DEMKO I RENATA KOPYTO