Socjaldemokratyczna polityka społeczna Rafał Bakalarczyk Instytut Polityki Społecznej UW
Socjaldemokratyczna polityka społeczna
polityka społeczna a sprawa robotnicza Rozwój polityki społecznej a samoorganizacja klasy robotniczej/ pracowniczej Polityka społeczna a gospodarcza i rynek pracy
Ekonomiczny wymiar polityki społecznej
Kreowanie i stabilizowanie popytu
Stabilizacja dochodów w ciągu życia jednostki
Zmniejszanie kosztów alternatywnych
Zmniejszanie kosztów naprawczych
Inwestowanie w potencjał ludzki
Sprzyjanie inowacyjności
Sprzyjanie aktywizacji zawodowej
Modele/warianty polityki społecznej
Istnieje wiele typologii ( najczęściej odwołują
się do ideologii politycznych lub kraju/regionu w którym dany model jest realizowany)
Koncepcja Espinga-Andersena
- socjaldemokratyczny - konserwatywny - liberalny
Liberalna polityka społeczna
Państwo ingeruje w niewielkim stopniu, dopiero gdy w danym przypadku zawiodą inne źródła dobrobytu jak rodzina i rynek Programy są selektywne, w założeniu adresowane do najbardziej potrzebujących ( stosuje się różne kryteria selekcji, najczęściej jest to kryterium dochodowe). Duża rola pomocy społecznej, a niewielki udział świadczeń o charakterze zaopatrzeniowym Wsparcie socjalne może prowadzić do stygmatyzacji jego adresatów co ma w założeniu motywować do korzystania z niego tylko w skrajnych przypadkach i jak najszybszego powrotu na rynek pracy ( służą temu także mechanizmy work- fare) Dążenie by interwencja socjalna w niewielkim stopniu zaburzała mechanizmy rynkowe, brak dążeń do świadomego kształtowania nierówności społeczno-ekonomicznych ze strony państwa Otwarcie na mechanizmy rynkowe w zabezpieczeniu społecznym ( duża rola podmiotów prywatnych i społecznych).
Konserwatywna polityka społeczna - istotna rola rodziny w zaspokojaniu potrzeb jednostki i zapewnianiu jej bezpieczeństwa socjalnego
- rozbudowany system państwowych ubezpieczeń społecznych, które chronią jednostki na wypadek zaistnienia ryzyk socjalnych - instytucje socjalne skierowane do żywiciela rodziny, który ma zapewnić swojej rodzinie byt - instytucje publiczne utrwalają tradycyjny podział ról w rodzinie - interwencja socjalna ma nieznacznie korygowować i usprawniać mechanizmy rynkowe
Duża rola lokalnych sieci wsparcia ( rodzina, wspólnota sąsiedzka, grupy samopomocowe i religijne)
Socjaldemokratyczna polityka społeczna - państwo odważnie ingeruje w stosunki rynkowe w celu zmniejszania nierówności i realizacji innych społecznych celów - wysoki udział wydatków socjalnych w PKB i budżecie ( traktowanie polityki społecznej jako wartej podjęcia inwestycji). - państwo odgrywa doniosłą rolę w zaspokajaniu potrzeb swoich obywateli i zapewnianiu im godziwych i bezpiecznych warunków życia - przeważają programy uniwersalne( zaopatrzeniowe), niezależne od testu dochodów, a oparte o diagnozie potrzeb lub innych kryteriach ( np.wiek). - duża rola powszechnych usług publicznych adresowanych do wszystkich obywateli/mieszkańców ( kategoria obywatelstwa socjalnego) - dążenie by pozycja na rynku pracy ani sytuacja rodzinna nie determinowała możliwości uczestniczenia w życiu społecznym i zaspokojenia potrzeb - promowanie partnerskiego modelu rodziny i tworzenie możliwości dla łączenia ról rodzinnych i zawodowych -aktywna i wielowymiarowa polityka wsparcia, zwłaszcza grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i zawodowym ( jak niepełnosprawni, kobiety, imigranci etc)
Selektywność a uniwersalizm Słabości selektywnej polityki społecznej
ryzyko stygmatyzacji koszty weryfikacji
ryzyko niedotarcia do osób potrzebujących
Rozbijanie wspólnoty i kapitału społecznego
ograniczona presja jakościowa
Socjaldemokratyczna polityka rodzinna Cele: - rekompensowanie kosztów zwiazanych z wychowywaniem dzieci oraz opieką nad osobami zależnymi - zapewnienie wszystkim dzieciom praw społecznych niezależnie od statusu rodzinnego - dążenie do wyrównywania warunków życia rodzin - szczególne wsparcie grup w trudniejszej sytuacji jako element uzupełniający uniwersalnej polityki rodzinnej - umożliwienie godzenia aktywności rodzinnej z zawodową - promocja równości płci i partnerskiego podziału ról - umożliwiwienie świadomej prokreacji w warunkach bezpieczeństwa socjalnego
Instrumenty - uniwersalne dostępne usługi opiekuńcze i wspomagające względem rodzin z dziećmi ( i innymi osobami zależnymi) - świadczenia materialne dla rodzin wychowujących dzieci ( w tym zwłaszcza, ale nie tylko, tych ze specjalnymi potrzebami, np. ubóstwo czy niepełnosprawność) - praca socjalna z rodzinami dysfunkcyjnymi i prewencja rozmaitych trudności w życiu rodzinnym - urlopy rodzicielskie, a nie macierzyńskie
Polityka rodzinna w Polsce - próba oceny z punktu widzenia socjaldemokracji
- pod kątem skuteczności realizacji celów i wartości - pod kątem wdrażanych instrumentów
Realizacja celów i urzeczywistnienie wartości
- duże różnice w warunkach życia rodzin - duża część rodzin nie mogąca zaspokoić swoich potrzeb - nierówność płci na rynku pracy i w sferze rodzinnej - niski poziom aktywizacji kobiet - nierówne szanse w dostępie do dóbr i usług dla dzieci ze względu na pochodzenie rodzinne
Ograniczony dostęp do publicznych usług opiekuńczych ( jeden z najniższych w OECD wskaźników objęcia opieką żłobkową i przedszkolną, wysokie koszty tejże opieki ponoszone przez samych rodziców, duży udział podmiotów i nakładów prywatnych w sferze opieki) Ograniczone wsparcie materialne ( niskie i selektywne zasiłki rodzinne, nieobecność pieniężnych świadczeń uniwersalnych, niskie progi uprawniające do pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych, niskie wsparcie dla rodzin z niepełnosprawnymi ) Słabo rozwinięta praca socjalna na rzecz rodzin dysfunkcyjnych i z różnymi trudnościami ( wciąż niewielka podaż asystentów rodziny, niewielka liczba pracowników socjalnych przypadających na liczbę rodzin, słaba koordynacja służb pracujących z rodziną). Urlopy rodzicielskie ( długie, ale słabe bodźce do korzystania z nich przez ojców, wiele kobiet - bez umowy o pracę – i tak nie może korzystać z tych uprawnień) Polityka podatkowo-transferowa w niewielkim stopniu wyrównująca warunki waterialne życia rodzin ( z ulg korzystają przede wszystkim bogatsze rodziny)
Zadanie 1 - czy dzisiejsza polityka wsparcia socjalnego uczniów broni się z socjaldemokratycznego punktu widzenia? - jak mogłaby wyglądać socjaldemokratyczna polityka wsparcia socjalnego uczniów?