U dane najvećeg hrišćanskog praznika – Vaskrsa/Uskrsa – istoričari, teolozi, razni eksperti i obični radoznalci obično pokrenu raspravu o Isusovom raspeću. Mnoge sačuvane ili naknadno otkrivene misterije oko toga šta se tačno događalo od Isusovog ulaska u hram u Jerusalimu do njegove smrti, ne prestaju da intrigiraju. Aleksandra Ajdanić pozabavila se brojnim novim hipotezama, ali i i uvreženim tumačenjima poslednjih dana Isusa Hrista
PRILOG: VASKRS
Sve tajne Hristovog raspeća 47 NM50.indb 47
9.4.2012 20:21:38
J
edna stvar je neosporna – niko ne dovodi u pitanje Hristovo raspeće. Opisano u četiri jevanđelja i istorijskim zapisima iz 1. veka, smatra se stvarnim događajem. Detalji iz jevanđelja o Isusovom životu i poslednjim satima i danima predmet su sporenja kroz vekove jer se ne podudaraju u potpunosti, nisu dovoljno objašnjena, pa samim tim pružaju mogućnost za varijacije u tumačenjima. Na to
Najokrutnija smrt
PRILOG: VASKRS
Raspeće je drevna metoda kojom je vršeno pogubljenje grešnika i danas se smatra najokrutnijom smrću. Izvodilo se prikivanjem klinovima ili vezivanjem žrtve za podlogu u obliku krsta, na javnom mestu – kao opomena drugima. Jednom razapeta, žrtva bi bila ostavljena da uz strašne muke umre od gladi i žeđi ili bez vazduha. Jevrejski istoričar Jozef raspeće je opisao kao “najgoru od svih smrti” i tvrdio da je posle rimske opsade Jerusalima rasprostranjen strah od raspeća kojim su Rimljani pretili bio toliki da se jevrejski garnizon predao u zamenu za bezbedan odlazak iz grada. Raspeća si bila naročito zastupljena u Rimskom carstvu, ali su njima kažnjavani samo ne-Rimljani (Rimljanima su odsecane glave) – sve dok Car Konstantin nije doneo odluku o ukidanju 337. godine i to u znak poštovanja
48 NM50.indb 48
prema patnjama i mukama Isusa Hrista. Koreni su joj, prema pisanju Herodota, u Persiji, a praktikovali su je, tvrde antropolozi, i Indijanci, Asirci, Taurijanci, Kelti, Grci, Kartaginjani koji su, inače, to “znanje” preneli Rimljanima. Mada se tačni počeci raspeća ne znaju, prvi pisani tragovi idu do 519. godine pre nove ere i masovnog raspeća Vavilonaca. Jednom proterano iz hrišćanskih zemalja, raspeće se potom koristilo u drugim delovima sveta, ali sve manje. Danas, koliko je poznato, postoji još jedino u kaznenom zakonodavstvu Irana. Razapet, čovek je bio primoran da održava nemogući položaj i da se sve vreme pomera gore-dole kako bi mogao da diše (suprotno imidžu uvek nepomičnog Isusa na krstu). U samom početku težinu tela održavala su bedra, ali zbog grčeva koji bi se javili težinu bi preuzimao gornji deo tela, ramena i ruke, što je zbog njihovog neprirodnog
se nadovezuje i nauka koja pre svega uz pomoć istraživanja i otkrića istoričara, arheologa, antropologa i forenzičara uspeva donekle da rekonstruiše davnu prošlost. Dva arheološka otkrića relativno skorijeg datuma pomogla su verifikaciji nekih detalja vezanih za Isusovo raspeće. Severoistočno od Jerusalima 1968. godine otkriveno je telo muškaraca u kasnim dvadesetim godinama (identifikovan kao Yohan Ben Ha’galgol). Ekspertizom je utvrđeno da je umro u 1. veku u vreme jevrejske pobune protiv Rimljana. Nađena je i neidentifikovana kost stopala uzeta sa krsta, takođe iz 1. veka. Mnogi veruju da je Isus pogubljen na zahtev jevrejskih starešina koje
12/04/2012.
NOVI MAGAZIN
BROJ 50
položaja brzo dovodilo do iščašenja ramena, pa lopatica, pa laktova (zato su Isusove ruke neprirodno duge). Onda je dolazilo do istezanja grudnog mišića i “otvaranja” rebara. Da bi mogao da diše, raspeti je morao da se odupire nogama o mali podupirač koji je nekada stavljan ispod nogu. Tada već bez snage, gubio je dah. Veruje se da se u ovakvim mukama za život moglo boriti najviše do 24 sata, zavisno od konstitucije razapetog. Nekada su vojnici olakšavali muke umirućem prebijajući mu potkolenice (kako se više ne bi podizao da udahne) ili probadanjem kratkog koplja, iskosa, kroz grudi. Isus je, međutim, izdahnuo posle svega tri sata, što crkva objašnjavaju uglavnom njegovom rešenošću da umre, a deo naučnika i patologa - Isusovom iscrpljenošću, obilnim krvarenjem i mentalnoemotivnim terorom kojem je bio izložen.
su njegovo učenje smatrali bogohulnim. Kako bilo, istorijski odgovornost za njegovo pogubljenje stavlja se Rimljanima na dušu, prefektu Pilatu direktno koji je naredio njegovo pogubljenje razapinjanjem jer mu je Isusovo apokaliptično propovedanje i neprekidno insistiranje na budućem kraljevstvu čiji bi on bio kralj - slutilo na pobunu i zaveru protiv Rimskog carstva. Uhvaćen je u hramu, na velikoj tržnici prepunoj hodočasnika u dane Pashe, a izdao ga je jedan od njegovih učenika - Juda. Ali šta se tačno događalo, kada i kako i da li je Isus uhvaćen dan ili dva pre raspeća, koliko mu je puta suđeno – ako je uopšte - da li je na krstu izdisao šest ili tri sata i kada je
tačno umro, samo su neka od pitanja čija misterija ne bledi. U novom viđenju Isusovog raspeća od svih je najdalje - i najpreciznije prema mišljenju mnogih naučnika - otišao Frederik Zagibi, američki forenzičar svetskog glasa koji više od pet decenija proučava fenomen raspeća. Koristeći krst precizno napravljen po ugledu na krstove iz 1. veka, Zagibi je obavio jedinstvene eksperimente koji su mu pomogli da razume kompleksnost raspeća i njegovih efekata na ljudsko telo. Ilustrovao ih je sa 95 slika u poslednjem izdanju knjige o Isusovom raspeću, praveći neku vrstu virtualne autopsije. Da krenemo od kraja - Zagibi tvrdi da je Isusova smrt nastupila od
9.4.2012 20:21:40
Misterija svetog pokrova
NM50.indb 49
Posle skidanja sa krsta Isusovo telo bilo je umotano u platno za koje se veruje da se nalazi u Katedrali svetog Jovana Krstitelja u Torinu (otud ime i ime Torinski pokrov) i na kojem se vide obrisi Isusovog lika razapetog na krstu. Prvi poznati dokument koji spominje ovaj pokrov datira iz 1357. godine. Advokat po imenu Sekondo Pija napravio je prvu poznatu fotografiju pokrova na čijem se negativu vide obrisi Isusovog lika. Pokrov je do sada samo pet puta bio javno izložen i smatra se najsvetijim objektom katoličke crkve, mada se ona nije izjasnila oko njegove autentičnosti ostavljajući to naučnim istraživanjima, kako je rekao papa Jovan Pavle II 1998. godine. Poslednji put pokrov je javno pokazan u crkvi 2000. godine kada ga je videlo više od tri miliona ljudi, a naredni put “na izložbi” će biti 2025. godine. Grupa eksperata je 1973. godine, proučavajući materijal i tragove prašine sa površine platna dugog više od 4 metra, utvrdila prisustvo polena sa biljaka tipičnih za Izrael i Tursku. Pet godina kasnije urađeno je novo testiranje, a Beri Švorc, fotograf, rekao je televizijskom kanalu “Discovery” da su koristili rendgen, ultraljubičaste i spektralne zrake, da su fotografisali svaki milimetar i najsitniji detalj platna, ali da nisu mogli da daju
odgovor na pitanje “kako je formiran taj lik na platnu”. Deo pokrova dat je na radiokarbonsku analizu 1988. godine u tri različite laboratorije i svi testovi pokazali su da platno potiče iz Srednjeg veka, ali je kasnije dokazano da ova metoda nije bila ispravna, niti se njeni rezultati mogu sa sigurnošću usvojiti. Stručnjaci za tekstil iz Švajcarske su 2002. godine, uz odobrenje Vatikana, obavili radikalnu i dramatičnu restauraciju platna. Uklonili su 30 zakrpa koje su opatice ušile u 16. veku kako bi zakrpile rupe, kao i našivenu poleđinu platna. Lik je bio prisutan na oba dela razdvojenog platna. Nekoliko godina kasnije urađena je i kompjuterska rekonstrukcija obrisa tela i u 3D tehnici prikazano je i telo, ali opet niko nije objasnio kako je taj obris nastao. Pre četiri godine platno je prvi put fotografisano i snimljeno u visokoj rezoluciji. Tehničari HAL9000, kompanije specijalizovane za umetničku fotografiju, sastavili su 1.600 načinjenih snimaka, svaki veličine kreditne kartice, i napravili fotografiju skoro 1.300 puta “jaču” – precizniju - od fotografije koja se dobije kamerom od 10 miliona piksela. Drugim rečima, na takvoj fotografiji svaki detalj deluje kao da se gleda kroz mikroskop. Ali… tajna i dalje ostaje tajna.
PRILOG: VASKRS
posledica šoka zbog gubitka krvi i tečnosti posle duhovne torture i višečasovnog batinanja koje je prethodilo raspeću, a ne od gušenja usled nemogućnosti disanja na krstu. Posle decenija istraživanja i eksperimentisanja na leševima i volonterima koje je razapinjao na krst kako bi merio fizičke efekte tog čina na njihova tela, Zagibi je opovrgao svaku mogućnost gušenja kao uzročnika Isusove smrti. Zagibijeva celokupna teorija ne nudi samo sliku tog poslednjeg mučnog čina na krstu, već pruža kompletan uvid u proces Isusove smrti – od kada je uhvaćen do misterije Torinskog pokrova – platna u koje je umotan prilikom sahranjivanja. Zagibi nije izučavao samo kako je Isus fizički mučen, već i mentalnu stranu torture, a posebno ga je zanimala emotivna bol praćena “krvavim znojenjem” tokom molitve u vrtu nakon Poslednje večere koju spominju jevanđelja. Iako opis može da zvuči i pomalo simbolično, u medicini postoji fenomen – iako redak – zvani hematidroza, kada se krv pojavljuje u znoju usled proširenja i pucanja kapilara u koži i uvek se dovodio u vezu sa jakim duševnim uzbuđenjima. Suština je da je gubitak krvi na ovaj način znatno veći od vidljivog jer krvarenje ide u kožu i potkožno tkivo i povećava neotpornost kože na spoljne mehaničke povrede. To se, smatra Zagibi, dogodilo Isusu i on je već uveliko krvario, što je podstaklo i dehidraciju pre saslušanja kod Sinedriona, vezivanja i slanja na sud kod Pilata i novog emotivnog mučenja. Usledilo je šamaranje, izrugivanje, pljuvanje, sramoćenje, višesatno bičevanje, udaranje trskom sa trnjem po glavi od koje je posle napravljen i na glavu Isusa stavljen venac. U agoniji bola, neispavan, gladan, žedan (po vrlo toplom danu, kako se pretpostavlja) i uz sve obilnije krvarenje, Isus je već potpuno iscrpljen morao da odvuče poprečni deo krsta oko 300 metara do Golgote, mesta svog pogubljenja. Jednom zakovan i razapet, izdržao je svega tri sata.
49 9.4.2012 20:21:42
NM50.indb 50
PRILOG: VASKRS
2
Stešnjen u gomili, Isus bi otpozadi bio udaran flagrumom - bičem sa nekoliko kožnih traka sa metalnim kuglicama ili opiljcima ovčijih kostiju na vrhovima koji su pri svakom udaru sve dublje prodirali kroz kožu izazivajući strahovitu bol, veliko krvarenje i razdiranje mišića.
metalne kuglice
kožni kaiš
1 Isusova smrt počela je pre nego što je prikovan na krst. Shodno rimskim običajima pred razapinjanje optuženog na krst, i Isus je prethodno više sati bičevan, što je bila jedna od nekoliko fizičkih kazni kojima je osuđenik mučen i iznurivan kako bi njegovo telo i volja slabili.
KAKO JE ISUS
50
9.4.2012 20:21:46
voda iz pluća
krv
mesto uboda noža
10
plućna maramica (PLEURA)
pluća
Postoji nekoliko teorija o probodenom Isusovom srcu kao krajnjem uzroku smrti. Prema tumačenju američkog forenzičara Zagibia, Isus je pre mogao da doživi srčani udar od šoka izazvanog dugotrajnim krvarenjem, agonijom u bolovima i dehidracijom.
nož (LANCA)
srce
podupirači
11
12
Biblija kaže da je vojnik kopljem probo Isusove grudi kako bi potvrdio njegovu smrt. Postojao je poseban način da se probode grudni koš, ukoso, kratkim mačem, između četvrtog i petog rebra kako bi se došlo do srca, odnosno vode nakupljene u plućnoj maramici nastale od bičevanja.
Klasična slika krsta sa “vrhom” iznad poprečnog dela pojavila se zbog toga što je ploča sa natpisom bila zakovana na samom vrhu osnove krsta, pa je tako izgledalo. Na ploči je bilo zapisano na hebrejskom, grčkom i latinskom “Isus od Nazareta, Kralj Jevreja”.
RAZAPET?
NM50.indb 51
9.4.2012 20:21:50
12
4
cm
Istoričari koji proučavaju Isusovu smrt veruju da je noseći krst, on zapravo nosio “samo” horizontalni deo – patibulum, težak 27 kilograma. Najverovatnije da je on “samo” vukao taj deo za sobom, jer da je bio vezan za njega pao bi ničice pod njegovim teretom.
patibulum
dublje prodirali kroz kožu izazivajući strahovitu bol, veliko krvarenje i razdiranje mišića.
3
5 Prema proceduri raspeća iz tog vremena Isusa su za patibulum zakovala verovatno tri vojnika. Jedan mu je sedeo na grudima kako bi ga imobilisao, drugi mu je vezivao noge, a treći razapinjao ruke.
Kako navodi Biblija, venac od trnja na Isusovoj glavi – što je bila provokacija rimskih vojnika “kralju Jevreja” – znatno je doprineo daljem gubitku krvi. Da bi bio što “delotvorniji”, venac je fiksiran i dobro “natučen” kako bi trnje što dublje prodrlo i oštetilo i nerve.
6
Neki istoričari tvrde da su Isusu zakovani ručni zglobovi, suprotno od onoga što kaže Biblija. Ali američki forenzičar Frederik Zagibi uradio je testove koji dokazuju da je telo moglo da održi sopstvenu težinu i sa ekserima zakovanim kroz dlanove.
7
duge kosti stopala
Rimski krst bio je u obliku rimskog slova T, tako da uspravni deo krsta nije izvirivao iznad poprečnog. Osnova krsta već je bila pobodena u zemlju, a poprečni deo –patibulum – dvojica vojnika bi podigla sa prikovanim osuđenikom koga je pridržavao treći vojnik i stavila odozgo na pravljeni žljeb.
8 Kontroverzno je tumačenje načina na koji su Isusove noge bile zakovane. Američki forenzičar Zagibi tvrdi da su noge bile jedna uz drugu sa ekserima zakucanim između dugih kostiju u prednjem delu noge i tabana oslonjenih na krst.
osnova krsta
podupirači
Na nekim umetničkim delima Isus je prikazan sa tabanima prikovanim na drveni deo - podupirač - koji je pridržavao noge. Te slike pojavile su se u 9. veku, ali ne postoje nikakvi istorijski dokazi da su korišćeni takvi podupirači. Isus je umro dovoljno brzo da bi se mogle prihvatiti neke teorije o tome da je imao krst s “podupiračem”, što bi produžilo njegove patnje.
9
agonijom u bolovima i dehidracijom.
patibulum
podupirači
PRILOG: VASKRS
Nepoznato o poznatom
52 NM50.indb 52
J
evrejski propovednik iz Nazareta i njegovi sledbenici stigli su negde oko 30. godine u Jerusalim u tadašnjoj Judeji pod rimskom vlašću, na Pashu kojom su Jevreji obeležavali oslobođenje od egipatskog ropstva. Velikom broju hodočasnika Isus je držao apokaliptične propovedi tvrdeći da je njegov autoritet stigao od Boga, pa su ga neki dočekali kao mesiju. Predviđajući svojim govorima, između ostalog, i uništenje hrama, izazvao je pažnju vlasti koje su procenile da je opasan i da bi mogao da izazove nerede. Sveštenstvo (jevrejsko) ga je ispitivalo, ali je on osporio njihov autoritet, pa je uhvaćen i predat Rimljanima, tačnije namesniku Ponti-
12/04/2012.
NOVI MAGAZIN
BROJ 50
Kog je dana tačno razapet Isus Krst, sa koliko su mu eksera probodene ruke, koju je tajnu Rimljanima otkrio Juda... ju Pilatu, po čijem je naređenju kasnije pogubljen.
JUDA: Mnogi istorijski dokazi upućuju na to da je Isusa izdao jedan od njegovih učenika - Juda, mada ima mnogo sporenja oko toga šta je Juda zapravo mogao da otkrije vlastima: Isusovo verovanje da će biti kralj ili način kako je Isusa najlakše zarobiti? Kada je uhvaćen, navodno su se svi Isusovi učenici i sledbenici razbežali. U moru kontroverzi, jedna je i koliko
je suđenja Isusu održano – jedno ili dva. Ili nijedno, prema mišljenju nekih naučnika koji dodatno tvrde da, čak i da je bilo nečega nalik suđenju, dijalozi su izmišljeni jer - ako su se svi njegovi sledbenici razbežali, ko je onda prisustvovao suđenjima da bi mogao da prenese Isusove reči.
JUDEJSKI KRALJ: Ima naučnika koji tvrde da se neki navodi iz nekog ili svih jevanđelja nisu mogli dogoditi onako kako su opisani. Prema jevrej-
9.4.2012 20:21:52
DATUM SMRTI: Ostao je nejasan i datum Isusove smrti. Jevreji su u to vreme koristili lunisolarni kalendar prema kojem su mesečeve mene korišćene kao datumi, što samo po sebi komplikuje njihovo izračunavanje prema solarnom (našem) kalendaru. Pri tom, tumačenja u jevanđeljima su različita - prema jednom umro je u petak 14. nisana, a prema drugom - tajna večera je bila tek na dan pashe 15. nisana. Naučnici imaju svoja tumačenja, a prema knjizi Džona Mejera koji je proučavao vladavinu Pontija Pilata i datumima na koje se održavala pasha u Pilatovo doba, Isus je umro 7. aprila 30. godine, ili 3. aprila 33. godine. VREME SMRTI: Ne zna se ni tačan sat smrti jer prema jednom jevanđelju Pilat je osudio Isusa na smrt na Veliki petak oko podne, dok je prema drugim pre podneva već razapet na krst. Kako se veruje da su njegove muke praćene pomračenjem Sunca,
NM50.indb 53
zapisano je da je Isus umro ili nešto posle 15 časova tog popodneva ili pred zalazak Sunca. Osim pomračenja Sunca, jevanđelja kažu da se još nekoliko natprirodnih pojava dogodilo u času Isusove smrti – zemljotres, sveci na nebu, sva zvona su popucala… Zbog ovog poslednjeg u pravoslavnim hramovima koji su zadržali istočni hrišćanski obred, na Veliki petak ne zvone zvona već se bogosluženja najavljuju drvenim klepalima. SAHRANA I VASKRSENJE: Suprotno rimskim običajima da razapete ostavljaju da trunu na krstu - kao dodatno poniženje pogubljenom i njegovoj porodici i upozorenje drugima - Jevreji nisu želeli da Isus (i još dva razbojnika istog dana razapeta) ostanu na krstovima do subote ujutru - dana Pashe, pa su
uz Pilatovo odobrenje krenuli da im prebiju potkolenice kako bi ubrzali smrt i sklonili ih sa vidika. Dvojici razbojnika to su i učinili, ali Isus je već bio mrtav, tako da mu je jedan od vojnika probo grudni koš kako bi i potvrdio smrt. Druga verzija navodi da su Isusovi učenici Josif i Nikodim izmamili dozvolu od Pilata da Isusovo telo skinu sa krsta. Te večeri on je sahranjen u kamenu grobnicu. Tri dana posle smrti, na Veliku nedelju, Isus je vaskrsao i tokom narednih 40 dana “javljao” se 11 puta. O tome govore i jevanđelja, mada se opet javlja mnogo oprečnih detalja. Nauka tu staje. Istoričari verovanje u vaskrsenje pripisuju nečijoj viziji o kojoj se brzo proširila priča, mogućnosti da su neki njegovi sledbenici ukrali Isusovo telo iz groba pa su ga usput ljudi videli i opet se priča proširila, a većina veruje da je u pitanu legenda nastala u kasnijim vekovima. EKSERI: Jedna od neotkrivenih misterija je i da li su Isusove ruke bile prikovane za krst kroz dlanove ili ručne zglobove, kako većina slika to prikazuje, a na osnovu tumačenja jevanđelja, ili između spoljne kosti lakta i palca, kako neki eksperti sugerišu uzimajući u obzir težinu tela koju je trebalo da nose. Iako je Isus prikovan za krst sa 3 ili 4 eksera (i taj broj je predmet debata), već na početku 20. veka širom riznica Evrope postojalo je 30 “svetih” eksera, navodno sa Isusovog krsta. Od tada je pronađeno još desetak za koje se verovalo da bi mogli
PRILOG: VASKRS
skom pravu iz tog doba sud nije mogao da zaseda noću ili u praznične dane, optužbe protiv Isusa nisu bile za najstrožu kaznu, jevrejska smrtna kazna obavljana je kamenovanjem i slično. Ipak, Isus je po naređenju prefekta tada rimske provincije Judeje pogubljen na rimski način - razapinjanjem na krst. Istoričari kažu da je Pilat pogubio Isusa jer je bio javna smetnja i pretnja, a smetala mu je i njegova opsednutost idejom da će biti budući kralj, pa je zbog toga na ploču iznad razapetog Isusa cinično stavljen natpis “Kralj judejski”.
53 9.4.2012 20:21:56
Marija Magdalena
Marija Majka Božja
da budu sveti. Pre tri godine, recimo, u ukrašenoj kutiji u zabačenom zamku na malom ostrvu nedaleko od Madere, uporištu nekadašnjih Templara, nađen je jedan gvozdeni ekser za koji se veruje da je iz doba Hristovog raspeća. Arheologe je iznenadila činjenica da je ekser očuvan u tako dobrom stanju da je verovatno smatran relikvijom, a neka tumačenja sugerišu da su ih sami vitezovi Templari (koji su tokom krstaških ratova u XII veku učestvovali u pohodima
na Jerusalim) smatrali jednim od eksera upotrebljenih u Isusovom razapinjanju na krst. Najpoznatija do sada je priča o dva eksera sa Hristovog raspeća koja su navodno otkrivena u grobnici u Jerusalimu staroj dva veka. O njima je snimljen i dokumentarni film u kojem autor iznosi brojne tvrdnje o autentičnosti ovih zarđalih eksera. Mnogi veruju da je grobnica u kojoj su oni nađeni pripadala jevrejskom prvosvešteniku Kajafi, koji je pred-
Isus na velikom platnu
đelskom životopisu Isusa, a u islamskoj interpretaciji porekla hrišćanstva. Jednu od zanimljivijih verzija, “Kralj nad kraljevima”, snimio je Sesil de Mil krajem dvadesetih godina 20. veka u crno-beloj tehnici sa scenom varskrsnuća u koloru, što je bilo nepojmljivo za to doba. Ostalo je posebno upamćeno da
PRILOG: VASKRS
Kao vekovni simbol patnje i žrtve, vaskrsenje Isusa Hrista bilo je oduvek motiv umetnika. Na filmu se Isus pojavio prvi put u američkom crno-belom, nemom ostvarenju iz 1898. godine, a igrao ga je Frank Rasel. Od tada je snimljeno 60 filmova o Isusu, a jedno od njih i u Iranu - “Mesija” – rađeno prema jevan-
54 NM50.indb 54
12/04/2012.
NOVI MAGAZIN
BROJ 50
Jovan Krstitelj
sedavao Isusovom suđenju kod Sinedriona (pre nego što su ga poslali kod Pilata), a kako je on, veruje se, sugerisao Pilatu da razapne Isusa, smatra se da je sasvim prirodno da su u njegovoj grobnici nađeni ekseri kojima je Isus zakovan. Slično ekserima, postoje i mnogobrojni “autentični” parčići drveta sa Isusovog krsta, a u Parizu i Rimu poprilično veliki komadi, tako da bi se od svih na gomilu verovatno moglo napraviti bar stotinka krsta.
je De Mil sa glumcima potpisao petogodišnje ugovore kojima su se obavezivali da se uzdržavaju od ponašanja koje ne preporučuje Biblija – između ostalog od odlazaka na utakmice ili u noćne klubove, od vožnje kabrioletima ili kartanja… Poslednje delo sedme sile o Nazarićaninu potpisao je Mel Gibson 2004. godine pod naslovom “Stradanje Isusovo”. Zanimljivost ovog filma je da nijedna reč nije izgovorena na engleskom, već na jezicima iz Isusovog doba - aramejskom, hebrejskom i latinskom. Mada je Gibsonovo viđenje Isusovog stradanja inkasiralo golem profit, film je izazvao ogromne kontroverze zbog izuzetno brutalnih scena Isusovog stradanja. Ipak, nije izazvao ni približno toliko kritika, protesta i zabrana kao Skorsezeovo “Poslednje Isusovo iskušenje”, film napravljen prema romanu Nikolasa Kazancakisa. Sa izuzetnom glumačkom ekipom (Isusa tumači Vilijam Defo, a Pilata Dejvid Bouvi), godinama je anatemisan zbog ogorčenja koje je izazvalo predstavljanje Isusa kao najobičnijeg čoveka sa svim uobičajenim slabostima, od straha i sumnje do depresije i pohote. Za razliku od filmova, rok opera “Isus Hristos superstar”, legendarnog Britanca Endrjua Lojda Vebera, zabeležila je fantastičan uspeh od prvog izvođenja na Brodveju do svake pozornice sveta na kojoj je izvedena, a mnoge njene numere postale su svetski muzički hitovi.
9.4.2012 20:21:57