Bestaat de Kondratieff-golf echt? De grote schokken in het koersverloop van vooral aandelen doen ook de belangstelling voor een in 1938 door Stalin vermoorde econoom Kondratieff weer in belangstelling toenemen. De geschiedenis en vooral de economische geschiedenis zal nooit een directe voorspelling mogelijk maken maar kennis van de geschiedenis helpt wel bepaalde parallellen te herkennen en kan daarmee wel, enige hulp bieden bij het voorspellen van de toekomst. Een van de vele problemen bij het herkennen van een lange golf is dat er vele kleine golven dwars doorheen lopen. Zo zijn er volgens de theorie 3, 7 en 11 jarige golven met een eigen dynamiek. Het duidelijkst is de lange golf ook pas 20-30 jaar later te herkennen zodat het zogenaamde bewijs lang op zich laat wachten. Tijdens mijn studie aan de Erasmus Universiteit in de jaren 1968 – 1974 ben ik voor het eerst met de theorie van Kondratieff in aanraking gekomen. Wie kon in 1968 weten dat wij in dat jaar een sociale en politieke trendbreak meemaakten? Het besef daarvan kwam pas in latere jaren toen het zicht op de recente geschiedenis duidelijker werd. Het interessante bij een discussie over deze lange golf is dat velen, net als in geloofskwesties, een andere eigen interpretatie ervan zullen hebben en waarschijnlijk houden. Deze inleiding dient om met geïnteresseerden de discussie aan te gaan en zo de kennis van de economische geschiedenis een kader te geven. Ontstaan golf. Kijkend naar de economische geschiedenis vanaf rond 1780 kan men met enige fantasie ook vaststellen dat de versnellingsfase iedere keer met een doorbraak te maken heeft op transportgebied. Ofwel het dichter bij elkaar brengen van vraag en aanbod. Ook het politieke en sociale leven krijgt in de versnellingsfase een positieve impuls. Men heeft het gevoel dat er sprake is van een “Aufbruch”. Misschien is dat ook de reden dat in deze fase vaak ook weer de kiem wordt gelegd voor de aanjager van de volgende versnellingsfase. Lengte golf. In een aantal artikelen wordt aangegeven dat deze golf een lengte heeft van ongeveer 45 jaar. De toppen en de dalen zijn meestal (achteraf) duidelijk te herkennen. Dat kan niet altijd gezegd worden van de perioden daartussen. De versnellingsfase en de vertragingsfase zijn meestal ook redelijk duidelijk te herkennen maar vlak voor of na de top is het herkennen uiterst moeilijk mede door de al eerder aangegeven andere cycli. Vanaf 1750 zijn er min of meer betrouwbare economische data bekend zodat een onderbouwing enigszins mogelijk is. Ook wordt er vaak op gewezen dat alleen in een geïndustrialiseerde samenleving een golf als deze voorkomt.
Figuur 2.1 Opbouw Kondratieff-cyclus
1
De toppen en dalen.
1776 Top.
De grote kanalen in Engeland, Frankrijk en de inland waterway aan de oostkust van de V.S. zijn aangelegd. De stoommachine wordt uitgevonden.
1789
Politieke strubbelingen door de neerwaartse economie.
1798 Dal 1821 Top
De stoommachine veroorzaakt een enorme versnelling in de industriële productie. De kiem voor de eerste spoorwegen wordt gelegd.
1844 Dal 1848
Politieke strubbelingen. Definitief einde van de ‘’oude’’ politiek in Europa. Opkomst van het Liberalisme.
1868 Top
De trein geeft zijn maximale bijdrage aan de economische ontwikkeling in de VS en ook Rusland. Tot vandaag de dag zijn vele spoorlijnen in Nederland in die periode aangelegd. De kiem voor de benzinemotor wordt gelegd.
1870
Uitbreken van de Frans-Duitse oorlog. In het algemeen een periode van een vrij negatieve wijze van denken.
1889 Dal 1904 Top
De scheepvaart geeft de basis aan de bloeiperiode die aan deze top vooraf gaat. De auto en later het vliegtuig doen hun eerste stapjes.
1914
Start WO I tijdens de
1929
Beurskrach. Tussen 1929 en 1935 een steeds verder wegzakken van de geïndustrialiseerde economie. Tevens werd de politieke voedingsbodem voor het fascisme gelegd.
1935 Dal
Pas na 1935 begonnen heel voorzichtig de eerste positieve economische ontwikkelingen.
1948/’58 Top
Deze top is moeilijk te herkennen door WO II. In de VS lag hij eerder, in Europa later. Wel wordt in deze periode het begin gelegd van de IT revolutie waar wij de volgende top aan te danken zullen hebben. Het vliegtuig en de auto dragen in hoge mate de groei.
1973/’82 Dal
In de herinnering van velen in Nederland zullen de jaren 1982 en 1983 als een dieptepunt geboekt staan. Einde van de oude politiek (RSV-enquete) en het besef dat een andere arbeidspolitiek een must is. Voor de gemiddelde Amerikaan lag het dieptepunt eerder dan in Europa.
1996 – 1999
Maximale versnelling van de economie.
maximale vertragingsfase.
Tabel 2.2 Toppen en Dalen in de Lange Golf *
Wordt 2003 het einde van de opgaande golf? Waar bevinden wij ons vandaag? Doordat de top eind’40 begin 50-er jaren moeilijk te definiÍren valt is er ook een probleem om te voorspellen wanneer wij onze top bereikt hebben. Maar indien men in de lange golf van Kondratieff gelooft zitten wij kennelijk aan het einde van een periode van 22-24 jaar omhoog. Ook zal tijdens deze periode de kiem weer gelegd moeten worden voor de groeiperiode die zal leiden tot de top rond 2047! Zou het de Biotechnologie zijn?
Rotterdam, 21 oktober 2002 Ref.: 020671-jyw