MagUZA 85 by Jansen & Janssen

zorgmagazine van het UZA – juli 2011 – #85 – www.maguza.be

Afgiftekantoor Antwerpen X, Maguza 85, Tijdschrift – kwartaalblad, jul – aug – sep 2011, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

Dossier Artrose

Orthopedie UZA en Monica samen sterk

Huidkanker Schoonheidsvlek of kankerplek?

Nederlandse patiënten Zorg stopt niet aan de grens

Telegeneeskunde

Draadloos naar de dokter www.maguza.be

advertentie

VOETCENTRUM E R K E N D O R T H O P E D I S T• B A N D A G I S T RIZIV 16/10596/19/131 • RIZIV 6-42896-20-241

nummer 1 in trendy comfortschoenen van maat 20 tot 50

• KINDEREN VAN MAAT 20 TOT 40 • DAMES VAN MAAT 34 TOT 45 • HEREN VAN MAAT 39 TOT 50 • PARAMEDISCHE VOETVERZORGING (terugbetaald door verschillende mutualiteiten) • DIGITALE VOETANALYSE • STEUNZOLEN • STEUN-EN THERAPEUTISCHE KOUSEN • BANDAGES • THERAPIESCHOENEN (diabetes,reuma, obesitas) • MAATWERK SCHOENEN VOETCENTRUM ......... WHERE COMFORT MEETS FASHION

10% Chr. Pallemansstraat 2 2950 KAPELLEN Tel.: 03/664 84 25

Antwerpsestraat 158 2640 MORTSEL Tel.: 03/844 64 29

Oude Koornmarkt 52 2000 ANTWERPEN Tel.: 03/294 60 03

De Vrijheid 208 HOOGSTRATEN Tel.: 03/314 27 87

ma 10 -17u di - vrij 9-18u za 9 - 17u

di - vrij 9.30 - 18u za 9.30 -17u

ma - za 10-18u

di - vrij 9.30-12.30u 13.30 tot 18u za 9.30 tot 17u

KORTING

OP VERTOON VAN DEZE BON

rubriek

HOOP OP beterscHAP i

n december 2010 werd in Egypte een papyrusrol gevonden die de archeologen konden dateren rond 3000 voor Christus. Op die rol stond een vijfduizend jaar oud medisch voorschrift, waarschijnlijk het oudste ooit. Het was een voorschrift voor een anti-rimpelcrème. Er stond geschreven: ‘Verzamel de duurste ingrediënten die je kunt vinden. Stop ze in de mooiste flacon die je hebt. Schud er mee en je hebt een zeer dure emulsie. Iedereen zal dus geloven dat het werkt.’ Er is op 5000 jaar niet veel veranderd als het over esthetische geneeskunde of cosmetica gaat: de illusie mag veel geld kosten. Helemaal anders wordt nu de kost van het kankeronderzoek in vraag gesteld. Iedereen wil de nieuwe geneesmiddelen, maar niemand wil de peperdure rekening betalen. Nieuwe kankermedicatie is gepersonaliseerd: specifieke mutaties van cellen die specifieke vormen van kanker in gang zetten, worden bestreden. Meestal gebeurt dat door een bepaald eiwit aan te vallen dat in de tumor sterk aanwezig is. Het Californische biotechbedrijf Genentech slaagde daar als eerste in, meer dan tien jaar geleden. Daar was vijftien jaar onderzoek aan voorafgegaan. Aangezien een welbepaald soort tumor wordt aangevallen, zijn deze medicijnen maar bruikbaar voor kleine groepen patiënten en hebben we dus veel verschillende categorieën van die gepersonaliseerde medicijnen nodig. Dat maakt de ontwikkeling en productie afschuwelijk duur. Omdat de resultaten in bijkomende overlevingstijd niet zo spectaculair zijn als de kostenexplosie – meestal leven patiënten maar enkele maanden langer –, wordt het nut van dit onderzoek in tijden van besparingen in vraag gesteld. Dat is fundamenteel verkeerd. De ontwikkeling van een medicijn duurt vijftien jaar, het toegepast krijgen en na evaluatie aanvaard laten worden als de beste praktijk duurt nog eens twintig jaar. Dat onderzoek – en we zijn weeral een onderzoeksgeneratie verder – afbouwen betekent een terugslag van decennia. Testen om mutaties in cellen die kanker veroorzaken te ontdekken staan nog in hun kinderschoenen. Werkzame medicijnen vinden om die mutaties af te blokken, is nog moeilijker. Het gaat hier echter om leven of dood. Het gaat niet om een illusie die veel geld mag kosten, zoals 5000 jaar geleden, maar om de hoop op leven.

Iedereen wil de nieuwe kanker medicijnen, maar niemand wil de peperdure rekening betalen.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder

maguza 003

advertentie

Niks vergeten?

. n e l l u p je s kt. r n o e o d v e j d e n Zorg go ze sneller da st e i l r e v Je

Regelmatig worden kleine spullen zoals brillen, hoorapparaten, gsmâ&#x20AC;&#x2122;s en gebitten vergeten. Wij trachten er zo goed mogelijk voor te zorgen. U ook?

Tip: Breng geen waardevolle spullen mee.

iN Dit NuMMer

Medisch

010

telegeneeskunde

010

Telegeneeskunde is vandaag al een feit, ook in het UZA. Kinderen met diabetes en hartpatiënten worden door hun arts vanop afstand opgevolgd.

013

Allergie voor wespen-, bijen- of hommelsteken: immunotherapie als oplossing

014

Orthopedie UZA en Monica: samen sterk

gezond

028

schoonheidsvlek of kankerplek?

028

Schoonheidsvlek, melanoom of moedervlek: hoe maakt u het onderscheid?

032

Gezond op reis: tien tropische tips

Zorg

038

034

Ombudsman in het UZA: bemiddelaar van beroep

036

Het UZA in cijfers

038

Nederlandse patiënten: zorg stopt niet aan de grens

Nederlanders in het uZA

Artrose hoeft geen handicap te zijn Prof. dr. Gaëtane Stassijns

019

Artrose is niet te genezen, maar met de juiste aanpak krijgen de meeste patiënten hun probleem onder controle.

Dossier artrose

019

DOSSIER ARTROSE en verder

016

uZA 2020

015

U zegt? Antioxidantia

016

UZA 2020. Verpleegkunde in volle verandering

041

Onvergetelijk

043

Witjas: de pijnverpleegkundige maguza 005

doorgelicht

006

Minuscule boosdoener

Berkenpollen: misschien bent u een van de vele hooikoortspatiënten die van deze pollen zwaar onder de voet kan zijn. Een op vier Belgen kampt vandaag met een allergie, en de helft daarvan is allergisch voor boompollen zoals berk. Een verontrustende evolutie die ook in het UZA van heel dichtbij wordt opgevolgd. ‘De toename van pollenallergie wordt grotendeels veroorzaakt door de vervuiling,’ zegt prof. dr. Didier Ebo, allergiespecialist in het UZA. ‘Het broeikaseffect zorgt ervoor dat planten meer en langer pollen afgeven als overlevingsmechanisme.’ Het slechte nieuws houdt daar echter niet op. Zo’n boompollenallergie is een kruisallergie: wie allergisch is aan berk, heeft één kans op twee om ook allergisch te worden aan vruchten, noten en groenten die een gelijkaardig eiwit bevatten. Die evolutie gaat geleidelijk, maar is niet te stoppen. Het UZA is een van de voorlopers in het onderzoek naar allergieën, meer bepaald naar manieren om heel precieze diagnoses te stellen, maar ook naar behandelingen zoals immunotherapie (zie ook p. 13).

maguza 007

kOrt

Inclusie- en exclusiecriteria

s bewust beknopt ecifieke informatie die, waaraan een men, vervangen.

Met de nieuwe generatie radiotherapietoestellen kunnen we ook moeilijk bereikbare en complexere tumoren bereiken zonder gezond weefsel te beschadigen.

De criteria die vervuld moeten worden vooraleer je wordt toegelaten tot een studie (de inclusiecriteria zoals leeftijd, soort en fase van je ziekte en exclusiecriteria, zoals bijvoorbeeld het hebben van nog andere aandoeningen) vormen een belangrijk deel van het studieprotocol. Dit betekent dat het mogelijk is dat je arts je na de eerste onderzoeken moet vertellen dat je niet kan deelnemen aan de studie omdat je niet voldoet aan alle inclusie- en exclusiecriteria. Deze criteria kunnen zeer streng zijn omdat de sponsor er zeker wil van zijn dat het effect van het nieuwe geneesmiddel niet beïnvloed wordt door andere factoren.

e steeds terecht bij je e arts.

KLINISCHE STUDIE Informatie voor de patiënt

Hoe kan ik deelnemen?

Zowel België als de Europese Unie houden een lijst bij van alle lopende studies. Deze lijst kan geraadpleegd worden op https://www.clinicaltrialsregister.eu. Meestal zal je echter iets vernemen over een nieuwe studie via je arts of patiëntenorganisatie.

ambert - B- 1200 Brussels

.be

Als je geïnteresseerd bent om deel te nemen aan een klinische studie zal je arts je het doel van de studie en de voordelen waarvan je kan genieten uitleggen. Je arts zal er ook op wijzen dat deze voordelen niet gegarandeerd kunnen worden en dat er altijd ongewenste bijwerkingen kunnen optreden omwille van het onderzoeksstadium waarin het nieuwe geneesmiddel zich nog bevindt.

O, de Belgische vereniging van CROs eid van de Internationale Dag van het 20 mei 2011.

Zoals reeds vermeld, zal ook nagegaan worden of je voldoet aan alle inclusie- en exclusiecriteria die vooropgesteld zijn in het studieprotocol, voor deelname aan de studie. Indien je voldoet aan al deze criteria zal je een geïnformeerd toestemmingsformulier krijgen. Hierin staan de belangrijkste aspecten van de studie en het studiegeneesmiddel, evenals je rechten, zoals het recht om op eender welk ogenblik je deelname aan de studie te stoppen, beschreven. Als je dit formulier getekend hebt, kan je deelnemen aan de studie.

Prof. dr. Danielle Van den Weyngaert, bij de opening van het nieuwe radiotherapiecentrum van het UZA en ZNA. Meer nieuws op www.maguza.be

HET CLUBHUIS VAN

simon en Odil

Langdurig zieke kinderen hebben vaak heel wat vragen die ze niet altijd aan de volwassenen in hun omgeving stellen. Voor hen is er nu de website www.simonodil.com. Simon en zijn knuffel Odil nemen de kinderen mee naar hun clubhuis, waar ze heel wat eerlijke antwoorden vinden op hun vragen over ziek zijn. Er is ook een receptenrubriek met aangepaste maar lekkere receptjes voor kinderen met bepaalde aandoeningen, uit de culinaire koker van groentekok Frank Fol. Voorts zorgen spelletjes en verhaaltjes voor een beetje afleiding. Drijvende kracht achter de site en de vzw 4 Kids is dr. Philip Maes, kinderoncoloog in het UZA. iNfO www.simonodil.com

535 personen lieten begin juni hun hart testen in het UZA, tijdens de Week van het Hartritme. Met de test werd nagegaan of de persoon in kwestie tekenen vertoont van voorkamerfibrillatie. Nog nooit van gehoord? Nochtans heeft u vanaf uw 40e één kans op vier om ooit voorkamerfibrillatie te krijgen. Het is een ernstige aandoening die het hart op hol doet slaan en het risico op een trombose of beroerte vervijfvoudigt. Het goede nieuws is dat de aandoening via een eenvoudige test kan worden opgespoord. iNfO www.mijnhartritme.be

008

BELGIË TOPLAND VOOR

klinische studies Maar weinig mensen weten het, maar België is een koploper als het aankomt op klinische studies – dat zijn studies die leiden tot de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Er vonden er de laatste vijf jaar maar liefst 3000 plaats in België. Ook in het UZA wordt aan patiënten soms gevraagd om mee te werken aan klinische studies: in 2010 liepen er in het ziekenhuis maar liefst 340. Ze zijn van vitaal belang voor de ontwikkeling van nieuwe medische toepassingen en behandelingen. Ze gebeuren natuurlijk volgens heel strikte regels, om de patiënt te beschermen. Op 20 mei, de Internationale dag van de Klinische Studies, werd dat feit in de Belgische ziekenhuizen in de kijker gezet. Meer info en een informatiefolder vindt u op www.becro.be CAPTAIN EARSMEAR ZEGT:

IETS MINDER IS de

max

BREEK GERUST HET KOT AF, NIET JE OREN! SLURF & WIN

IETSMINDERISDEMAX.BE

SURF & WIN 3 iPODS TOUCH MET

€ 1000 SONGS NAAR KEUZE!

IETSMINDERISDEMAX IS EEN PREVENTIECAMPAGNE VAN DE VLAAMSE OVERHEID OVER GEHOORSCHADE V.U. Chris Vander Auwera, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Koning Albert II-laan 35 bus 33, 1030 Brussel

De gehoorschade bij jongeren neemt verontrustende vormen aan. Daarom loopt er deze zomer een campagne om hen aan te zetten voorzichtiger om te gaan met luide muziek, onder het motto Iets minder is de max. Op de bijbehorende website vinden jongeren informatie over gehoorschade en hoe ze te voorkomen, een evenementenagenda … Om na te gaan wat het effect is van de campagne voert de dienst NKO van het UZA voor en na een gehoorstudie uit bij jongeren uit het secundair onderwijs. Een kleinere studie bij een honderdtal geneeskundestudenten leverde alvast onthutsende vaststellingen op: 86% van hen heeft al eens tijdelijk last gehad van oorsuizen na luide muziek; bijna 16% heeft al permanent oorsuizen. Slechts 1 op 5 studenten draagt gehoorbescherming tegen lawaai.

FIETSEN

tegen kanker Acht UZA-medewerkers fietsten begin juni op vier dagen tijd 1000 kilometer tegen kanker. ‘We hebben elk een halve dag gefietst – telkens een parcours van 125 kilometer’, zegt Winfried Vangramberen, een van de deelnemers. ‘Alles is prima verlopen en ook de organisatie was perfect in orde.’ In totaal kwamen 267 teams aan de start. Elk team bracht 5000 euro sponsorgeld mee, goed voor een totaalsom van 1.335.000 euro die integraal zal worden gebruikt voor het kankeronderzoek.

INFOAVOND

‘reuma in beweging’ Lijdt u aan reumatoïde artritis, psoriasisartritis of spondylartropathie (ziekte van Bechterew)? Dan nodigen wij u graag uit op de infosessie ‘Reuma in beweging’ op woensdag 21 september. Tijdens deze avond geven we u wat meer uitleg over deze vormen van reuma en de behandelingswijzen. Daarnaast vertellen we u ook wat kinesitherapie en ergotherapie voor u kunnen betekenen. Aan het woord komen prof. dr. Luc De Clerck, een verpleegkundige, een kinesitherapeut, een ergotherapeut en een maatschappelijk werker. Nadien is er de gelegenheid om na te praten bij een drankje. Van harte welkom!

iNfO www.ietsminderisdemax.be Leven met reuma, 21 september 2011, 19 tot 21 uur, Gemeenschapszaal UZA. Deelname is gratis, inschrijven gewenst. Meer info op http://symposium.uza.be/reuma

maguza 009

MeDiscH

De patiënt stuurt de gegevens van zijn » insulinepomp thuis door naar een centrale databank. Het kinderdiabetesteam kan in het ziekenhuis de gegevens raadplegen en zo de patiënt advies geven.

telegeNeeskuNDe

DrAADlOOs

Uw arts die automatisch een bericht krijgt als uw hartritme rare sprongen maakt, of de diabetesverpleegkundige die vanop afstand meevolgt hoe uw suikerspiegel evolueert, het is al lang geen science ﬁction meer. Telegeneeskunde is vandaag al een feit, ook in het UZA.

Dr. Hielko Miljoen 010

Prof. dr. Raoul Rooman

e glucometers waarmee diabetespatiënten hun bloedsuikerspiegel meermaals per dag meten en de insulinepompen waarmee ze insuline inspuiten, hebben vandaag de dag nog een extra functie: ze slaan allerlei gegevens op, die nadien kunnen worden uitgelezen of naar een online databank gestuurd. Ook pacemakers en ICD’s (implanteerbare cardioverter defibrillators) die zijn ingeplant bij hartpatiënten sturen gegevens naar de behandelende arts. betere informatie, beter advies ‘Diabetes is typisch een ziekte waarbij telegeneeskunde nut heeft,’ zegt prof. dr. Raoul Rooman van het kinderdiabetesteam in het UZA. ‘De bloedsuikerspiegel kan veranderen op vijf minuten tijd. Patiënten krijgen vaak te maken met uitzonderlijke situaties en dan willen ze snel met ons overleggen.’ Vroeger belden patiënten – of hun ouders, aangezien het om kinderen gaat – de nodige gegevens dan door. ‘Dan zat je minutenlang aan de

telefoon cijfertjes te noteren,’ vertelt diabeteseducator Anne Gotemans. Omslachtig, niet efficiënt en ook niet overzichtelijk. ‘We hebben heel veel gegevens nodig: de bloedsuikerspiegel, de ingespoten insuline, de voeding, hoeveel de patiënt bewogen heeft, en bovendien moeten we tijdstip en duur inschatten …’, gaat Anne verder. ‘Al die factoren beïnvloeden hoe je de therapie gaat aanpassen. Nu krijgen we alles helder op ons scherm, zelfs thuis als we wachtdienst hebben.’ Dat maakt een enorm verschil, in het voordeel van de patiënt. ‘Het stelt ons zeker in staat beter advies te geven’, bevestigt Rooman. Het diabetesteam kan patiënten ook veel nauwkeuriger opvolgen, als de therapie recent is aangepast of als we de dagelijkse bloedsuikerregeling van de patiënt willen verbeteren. Rooman: ‘Het resultaat is dat patiënten minder vaak op consultatie moeten komen. En door ze telefonisch door moeilijke periodes heen te helpen – soms uur na uur – daalt ook het aantal ziekenhuisopnames.’

naar de dokter Patiënten leven langer Cardioloog dr. Hielko Miljoen heeft gelijkaardige ervaringen bij hartpatiënten met ICD’s. ‘We kunnen sneller ingrijpen. We krijgen allerlei gegevens binnen die ons waarschuwen, bijvoorbeeld als het toestel een interventie heeft moeten doen bij een patiënt, of als het toestel zelf niet goed meer werkt. Het gevolg is dat we patiënten

Sommige toestellen sturen automatisch gegevens door naar de arts vroeger vragen om langs te komen. We kunnen korter op de bal spelen en daardoor gaan patiënten minder ver achteruit. Uit een observatiestudie in de Verenigde Staten is gebleken dat mensen met telemonitoring langer leven dan mensen die het niet gebruiken. Ze worden immers sneller behandeld als er iets aan de hand is. Ook het aantal

raadplegingen zou afnemen, maar dat hebben wij zelf nog niet gemerkt.’ Op de dienst cardiologie worden momenteel twee soorten toestellen gebruikt: Reveal en ICD. ‘Reveal is een implanteerbare hartritmemonitor, die het hartritme van de patiënt registreert. Wij gebruiken het toestel binnen een studie met patiënten die een TIA, een lichte beroerte, hebben gehad zonder dat daar een oorzaak voor is gevonden. Hoewel een TIA zich afspeelt in de hersenen, kan een hartritmestoornis aan de basis liggen. Ook bij mensen die geregeld flauwvallen (syncope) gebruiken we het. Het apparaat meet constant, maar als de patiënt klachten heeft, kan hij een activator gebruiken om de metingen uit die periode op te slaan. Dat levert ons belangrijke informatie op voor de behandeling.’ Hartbewaking de klok rond Bij sommige mensen met ritmestoornissen of een verhoogd risico op een plotse hartstilstand wordt een ICD ingeplant. Die toestellen hebben als eerste functie het hart weer normaal te doen

kloppen als het hapert. Ze slaan echter ook gegevens op en sturen die zelfs automatisch door naar de arts. ‘Als er iets aan de hand is met een patiënt, krijgen wij een alarm, en kunnen we online de meetgegevens bekijken. Die worden via het telefoon- of het gsmnetwerk naar ons doorgestuurd, soms volledig automatisch. Zo was er het geval van een voetballer die op het veld een hartstilstand kreeg. Zijn arts kon thuis meteen zien wat er aan de hand was.’ Het hoeft niet gezegd dat het ook de patiënt een gerust gevoel geeft dat zijn hart als het ware voortdurend wordt bewaakt. Onbetaald werk Telegeneeskunde biedt zonder twijfel heel wat voordelen. Het kan ook een antwoord zijn op de groeiende vraag naar gezondheidszorg, een gevolg van de vergrijzing. Toch zijn er nog een aantal drempels. Zo geldt de tijd die de arts en zijn team besteden aan het interpreteren van de vele gegevens en aan het advies via mail of telefoon niet als een raadpleging en wordt het dus ook niet vergoed. maguza 011

MeDiscH

« Sam en zijn mama Ann gebruiken sinds januari een telesysteem. Alle betrokkenen kunnen daardoor vlot opvolgen hoe het met Sam en zijn behandeling gaat.

Anne Gotemans

‘Heel VlOt OVerleggeN’ Sam, de tienjarige zoon van Ann, kreeg op zijn achtste de diagnose diabetes type 1. Sinds begin dit jaar heeft hij een insuline pomp, met een onderhuids naaldje in zijn buik waarlangs de nodige insuline wordt toegediend. Hij heeft ook een sensor die zijn bloedsuikerspiegel in de gaten houdt. Meteen maakten zijn ouders ook kennis met de wereld van de telegeneeskunde. ‘De pomp op zich heeft al heel wat voor delen, zeker voor Sam, die nu veel meer vrijheid heeft’, zegt Ann. ‘Het telesysteem is vooral voor mij en voor Sams papa een pluspunt. Uit de gegevens van de pomp en de sensor kunnen wij ’s avonds aﬂei den of alles overdag wel goed is gegaan. We kunnen zien hoe zijn bloedsuikerspie gel is geëvolueerd in de loop van de dag, hoeveel insuline er is gegeven op welk moment enzovoort. Zo kunnen we hem opvolgen en zien of we moeten bijsturen. De gegevens worden naar een centrale server gestuurd. We hebben coouder schap, maar op die manier kunnen we toch heel vlot overleggen. Als ouder leer je snel hoe je de therapie zelf kunt bijsturen, maar als we het toch eens zelf niet weten, bellen we naar het ziekenhuis, waar ze ook toegang hebben tot de gegevens. Het is een heel eenvoudig maar heel effi ciënt systeem.’

iNfO 012

Miljoen: ‘Het is voor de artsen meer en eigenlijk onbetaald werk. Nu is dat nog geen probleem, omdat het nog om een kleine groep patiënten gaat. Ik neem aan dat er in de toekomst wel een vergoeding voor zal komen. Het is immers aangetoond dat er minder raadplegingen nodig zijn, zodat de gezondheidszorg die extra kost kan recupereren. Zolang er geen officiële terugbetaling is, zal het echter geen vlucht nemen zoals in de VS wel het geval is.’ ‘we kunnen niet meer zonder’ Alle betrokkenen geloven rotsvast in de toekomst van de telegeneeskunde. Anne Gotemans: ‘Wij zouden niet meer zonder kunnen. We willen niet terugkeren naar het dagboekje dat de patiënt moest bijhouden, als de technologie er is om ons en de patiënten het leven te vergemakkelijken.’ Prof. dr. Raoul Rooman werkt intussen samen met een privébedrijf aan zijn eigen systeem. Dat stuurt de gegevens via een modem automatisch naar het medisch dossier van de patiënt. ‘Het alarmeert ook het diabetesteam als er bepaalde drempels worden overschreden, bijvoorbeeld als de patiënt vijf lage waarden op rij heeft. Het kan bijvoorbeeld ook een sms sturen als het al te lang geleden is dat er waarden zijn ontvangen. Of het kan de waarden van een kind op school naar

Dienst pediatrie, T 03 821 32 51, dienst cardiologie, T 03 821 35 38

de gsm van de ouders sturen. Je kunt er zelfs een tv-scherm aan koppelen waarop het diabetesteam aanwijzingen geeft aan de patiënt.’ Rooman wil zijn systeem vanaf het najaar in een klinische studie uittesten. ‘We willen nagaan of de diabeteszorg verbetert bij kinderen die we op deze intensieve manier opvolgen in vergelijking met kinderen die op de klassieke manier worden opgevolgd. We willen ook aan de overheid tonen wat de tijdsbesparing is.’ Een belangrijke vraag blijft immers de kosteneffectiviteit. Dr. Miljoen: ‘Het gaat om dure systemen. Momenteel bieden de firma’s ze vaak nog gratis aan, om ze te promoten, maar dat zal niet blijven duren. En de studies zijn er vandaag nog niet over uit of de kost wel opweegt tegen de voordelen.’ Dat is voor de overheid natuurlijk een erg belangrijke factor om al dan niet in terugbetaling te voorzien. Hoe dan ook zal telegeneeskunde nooit de gewone geneeskunde vervangen. Diagnoses stellen vanop afstand is zeker niet aan de orde. ‘Het gaat om de opvolging van een chronische problematiek bij patiënten die je persoonlijk begeleidt,’ vat Anne Gotemans samen. ‘We krijgen juist weer meer ruimte voor het menselijke aspect aangezien we de gegevens tijdens de raadpleging al kant-en-klaar voor ons hebben liggen.’

MeDiscH

Jaarlijks sterven er in Europa zo’n 150 mensen aan een allergische reactie na een wespen- of bijensteek. Wie één keer een veralgemeende allergische reactie heeft gehad, kan een tweede voorkomen met behulp van immunotherapie.

eeN steek Met eeN stAArtje e

en steek van een wesp, bij of hommel is nooit fijn, maar meestal snel vergeten. Niet zo voor wie allergisch is voor het gif. ‘Is de huidreactie groter dan 10 centimeter en na 24 uur nog niet verdwenen, dan spreek je van een grote lokale reactie’, zegt prof. dr. Didier Ebo van de dienst immunologie, allergologie en reumatologie. ‘Zijn er binnen het kwartier ook klachten op andere plaatsen van het lichaam, zoals jeuk, bultjes of zwelling, dan heb je te maken met een algemene allergische reactie. In het slechtste geval gaat die gepaard met een astma-aanval, zwelling in de keel of een plotse bloeddrukdaling.’ Bij een algemene allergische reactie is er 50 tot 60% kans dat de patiënt een volgende keer minstens even heftig reageert. Ebo: ‘Die mensen raden we dan ook sterk immunotherapie aan. Die is heel effectief en kan hun leven redden. In afwachting van de therapie moeten ze altijd een adrenalineprepa-

iNfO

raat op zak hebben dat ze in geval van nood kunnen inspuiten.’ gif in de aderen Op basis van de beschrijving van de patiënt en bijkomende tests gaat de arts eerst na voor welk gif de persoon in kwestie allergisch is. Afhankelijk van de allergie is voor de eigenlijke therapie een opname van drie of vijf dagen nodig. ‘De patiënt krijgt meerdere inspuitingen met sterk verdund gif, telkens in een hogere concentratie. Na de opname moeten we de inspuitingen regelmatig herhalen, met almaar grotere tussenpozen. In totaal duurt de behandeling vijf jaar’, zegt allergologe dr. Kathleen De Knop. In geval van een allergie voor wespengif zijn patiënten na de opstartbehandeling van drie dagen voor 95 tot 99% beschermd. Dat wil zeggen dat de kans op een allergische reactie nog maar 1 à 5% bedraagt. Bij een allergie

voor bijen- of hommelgif bedraagt die bescherming 85 tot 90%. Treedt er toch nog een allergische reactie op, dan is die meestal een stuk milder. ‘De bescherming is het hoogst tijdens de periode van de behandeling. Daarna kan het risico op een allergische reactie opnieuw stijgen tot 10%. Als mensen echt heel bang zijn geworden voor een steek, kunnen we ze eventueel blijvend behandelen om het risico tot een minimum te beperken’, geeft Ebo nog mee.

Prof. dr. Didier Ebo

Dienst immunologie, allergologie en reumatologie, T 03 821 32 99 maguza 013

MeDiscH

De diensten orthopedie van het UZA en het AZ Monica vormen voortaan samen de associatie orthopedie. ‘Met een gezamenlijk team van meer dan 30 orthopedisten worden we een van de grootste centra in België. Zo kunnen we het hele scala van orthopedische problemen behandelen’, klinkt het.

OrtHOPeDie uZA eN MONicA buNDeleN De

Prof. dr. Johan Somville

e samenwerking tussen beide diensten komt niet uit de lucht gevallen. De dienst orthopedie van het UZA werd in 1990 opgestart door het voormalige diensthoofd orthopedie van Monica, prof. dr. Jozef Verstreken. Het overwegend jonge artsenteam werkte vooral de eerste jaren nauw samen met de collega’s uit Deurne. Voor orthopedische ingrepen aan de rug en de hand bleef het UZA tot op vandaag een beroep doen op twee artsen van Monica. Vanwaar het idee om de samenwerking verder uit te bouwen? Prof. dr. Johan Somville, diensthoofd orthopedie UZA: ‘Onze directies denken al langer aan een intensievere samenwerking tussen beide ziekenhuizen. In de Antwerpse regio zijn immers twee grote ziekenhuisblokken ontstaan. Door de 573 bedden van het UZA samen te voegen met de 400 bedden van Monica staan ook wij veel sterker.’ Dr. Jef Michielsen, diensthoofd orthopedie AZ Monica: ‘Omdat onze diensten al jaren officieus samenwerkten, was het logisch dat orthopedie het

iNfO 014

voortouw nam. Na een succesvolle proefperiode van twee jaar is de samenwerking nu officieel bekrachtigd.’ Hoe ziet de samenwerking er concreet uit? Michielsen: ‘Basisingrepen, zoals een knie- of schouderoperatie, blijven in beide ziekenhuizen gebeuren. Voor de meer ingewikkelde ingrepen verwijzen we de patiënt naar de dienst met de meeste expertise.’ Somville: ‘In de eerste fase zal het AZ Monica vooral de rug- en handoperaties op zich nemen, terwijl wij ons blijven toeleggen op tumoren, het bekken en de voetchirurgie. Heel uitgebreide problemen waarbij meerdere diensten betrokken zijn en de ondersteuning door intensieve zorg cruciaal is, worden in het UZA behandeld.’ welke voordelen biedt die nieuwe aanpak voor de patiënt? Somville: ‘Doordat we onze expertise samenleggen, kunnen we een heel breed gebied aan specialisaties bestrijken. Op het vlak van rug-, hand-, tumor-,

Dienst orthopedie UZA, T 03 821 32 48, dienst orthopedie AZ Monica, T 03 320 58 00

bekken- en voetchirurgie mogen we ons centre of excellence noemen.’ Michielsen: ‘Samengeteld werken er op onze diensten 22 orthopedisten. Met de geneesheren in opleiding erbij komen we tot een team van meer dan 30 artsen. Daarmee worden we een van de grootste centra in België en kan de patiënt met elk orthopedisch probleem bij ons terecht. Een kleinere dienst kan nooit dezelfde service en kwaliteit bieden.’ uit de samenwerking zich ook op andere vlakken? Michielsen: ‘Ja, studenten en geneesheren in opleiding zullen stage kunnen lopen in beide ziekenhuizen. En we wisselen ook knowhow uit, onder meer op het vlak van IT.’ Somville: ‘Ook voor wetenschappelijk onderzoek krijgen we meer armslag, doordat onze gezamenlijke patiëntenpopulatie vergroot en we de kosten kunnen delen.’ Michielsen: ‘Uniek is trouwens dat artsen die voor de associatie werken, in een privéziekenhuis zoals Monica kunnen werken en tegelijk aan wetenschappelijk onderzoek kunnen doen.’

u Zegt?

wAt

zijn antioxidantia?

Het verhaal begint eigenlijk bij de vrije radicalen.

Dat zijn moleculen die ontstaan als een normaal

gevolg van onze stofwisseling. Ze proberen zich zo snel mogelijk aan andere stoﬀen in ons lichaam

te binden. Tot op zekere hoogte is de aanwezigheid van vrije radicalen normaal en onschadelijk.

Ze zijn zelfs nuttig doordat ze zich kunnen binden

aan bacteriën en die zo uit de weg kunnen ruimen. Een teveel aan vrije radicalen, ook wel oxidatieve

DANtiA

ANti OXi

Dr. Jef Michielsen

stress genoemd, is echter nadelig: in dat geval bin-

krAcHteN

den ze zich aan gezonde lichaamscellen en raken die beschadigd. Dat verhoogt het risico op kanker

en hart- en vaatziekten en zou een rol spelen bij

veroudering. Zo komen we bij de antioxidantia: dat zijn precies stoﬀen die zich aan de vrije radicalen binden en ze zo als het ware in toom houden.

intussen blijven jullie wel afzonderlijke diensten. Somville: ‘Inderdaad, maar er is wel een gemeenschappelijke medisch coördinator met een mandaat van vier jaar. Momenteel is dat dr. Michielsen, over drie jaar neem ik de fakkel over.’ Michielsen: ‘Die wissel van de wacht is een bewuste keuze. We willen niet dat een van beide centra een dominante rol speelt.’ Zo’n samenwerking is ongetwijfeld niet van de ene dag op de andere beklonken. Michielsen: ‘Zeker niet. Dat twee diensten van een universitair en een privéziekenhuis samenwerken, is hoogst uitzonderlijk.’ Somville: ‘De combinatie is niet evident doordat onze filosofie verschillend is: in een academisch ziekenhuis nemen opleiding en onderzoek een grote plaats in, waardoor je niet hetzelfde tempo haalt als in een privéziekenhuis. Je mag ook niet vergeten dat we jaren goede concurrenten zijn geweest, en nu opeens collega’s. Dat vraagt een aanpassing.’

HOe ontstaat een teveel aan vrije radicalen? Een teveel aan vrije radicalen kan ontstaan door milieuvervuiling, bepaalde ziekteprocessen zoals ontsteking of een ontregelde stofwisseling, bijvoorbeeld als gevolg van diabetes. Ook roken en

overdreven blootstelling aan de zon bevorderen de aanmaak van vrije radicalen.

HOe

krijgen we voldoende antioxidantia binnen?

Antioxidanten halen we in de eerste plaats uit

onze voeding: daarin zitten onder meer de antioxi-

danten vitamine C, vitamine E en beta-caroteen.

Omdat de vervuiling in onze maatschappij is toegenomen, is ook de behoefte aan antioxidantia

gestegen. Zo heeft de Hoge Gezondheidsraad in

België de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid vitamine C verhoogd van 70 naar 110 mg. Voordien gold die hoeveelheid alleen voor rokers.

wAArOM is het zinloos om extra antioxidanten in te nemen? Er bestaan voedingssupplementen waaraan antioxidantia zijn toegevoegd, maar binnen een

gezonde voeding zijn supplementen niet nodig.

Wie goed en gevarieerd eet, krijgt vanzelf de

nodige voedingsstoﬀen én antioxidantia binnen. Een teveel aan antioxidanten kan bovendien ook schadelijk zijn.

maguza 015

uZA 2020 rubriek

Ver iN

Hoe evolueert de verpleegkunde in de toekomst? En ook: hoe gaan we het groeiende tekort aan verpleegkundigen opvangen? ‘Recruteren uit het buitenland is geen oplossing’, vindt Paul Van Aken, directeur patiëntenzorg.

aul Van Aken: ‘De verpleegkunde staat voor

een grote transformatie. Enerzijds worden almaar hogere eisen gesteld aan zorgkwaliteit en pati-

entveiligheid, anderzijds moeten

we steeds eﬃciënter omspringen met onze middelen. Dat is een

hele uitdaging.’

Hoe kan de verpleegkundige zorg aan efficiëntie winnen? ‘Technologisch is er nog veel vooruitgang mogelijk. Een voorbeeld: onze

verpleegkundigen

hebben

een elektronische bloeddrukmeter,

maar het resultaat noteren ze op

een briefje. Zoiets moet onmiddel-

lijk kunnen worden geregistreerd.

Maar ook organisatorisch kan het

altijd beter. Nieuw zijn de lean-programma’s (lean betekent mager). Die hebben als doel alle overbodige han-

delingen te schrappen en zo meer tijd over te houden voor echte zorg.

Als je om antibiotica toe te dienen, maar twee keer over en weer moet lopen in plaats van vier keer, is dat

een hele winst. Er is ook nood aan 016

PleegkuNDe

VOlle VerANDeriNg meer professionalisering. We inves-

het idee dat elke verpleegkundige

eﬀect is niet altijd meetbaar. In de

lueert meer naar een zorgcoördina-

teren sterk in bijscholing, maar het

VS kunnen verpleegkundigen een

certificaat behalen. Daarvoor moeten ze om de drie jaar praktische

tests aﬂeggen. Dat systeem waar-

borgt de kwaliteit beter dan vrijblijvend bijscholing volgen.’

er is al jaren een tekort aan verpleegkundigen. wordt dat probleem nog groter? ‘Ik vrees van wel. Een hele genera-

tie verpleegkundigen staat voor zijn

werkers deel uitmaken. Medewer-

in groot-brittannië en de Vs heb je de zogenaamde nurse practitioners, verpleegkundigen die ook aan onderzoek doen en bepaalde taken van de arts kunnen overnemen.

de niet-verpleegkundige taken, zoals

stander van. Nu merk je soms dat

alles doet. De verpleegkundige evotor binnen een groter team waarvan

ook niet-verpleegkundige zorgmedekers met andere kwalificaties nemen

‘Daar ben ik absoluut een voor-

bedden opmaken en patiëntentrans-

hooggespecialiseerde verpleegkun-

port, op zich. Voor specifieke proble-

men zoals complexe wondzorg zijn

er de gespecialiseerde verpleegkundigen. Zo herverdelen we het werk.’

digen op een muur botsen. Onze wondzorgverpleegkundige heeft

voor bepaalde zalven nog altijd een

doktersvoorschrift nodig, hoewel zij perfect weet wat haar patiënt nodig

pensioen en intussen kiezen almaar

heeft. Pas op, ik pleit er niet voor om

minder jongeren voor het vak. Vroe-

en hoe stimuleren we jongeren om voor verpleegkunde te kiezen?

ger waren er voor meisjes niet zo

gek veel alternatieven. Nu kan een

‘Door het beroep aantrekkelijker te

verpleegkundigen van maken.’

jonge vrouw alle kanten uit – geluk-

maken, onder meer door ervoor te zorgen dat verpleegkundigen in hun

kig maar. We kampen ook met een

imagoprobleem. Het beeld van de

verpleegkundige die veel ’s nachts en in het weekend moet werken, blijft

bestaan. Terwijl er bij onze verpleegkundigen net een grote tevredenheid

is over de combinatie werk-gezin. Ook het cliché van de verpleegkun-

dige met de bedpan is achterhaald:

ons vak biedt net de combinatie van hoofd, handen én hart. Volgens

Vacature is verpleegkunde trouwens het tweede best betaalde beroep

binnen het diploma professionele

bachelor. Ook dat argument wordt te weinig uitgespeeld.’

van onze verpleegkundigen kleine

artsen te maken. We moeten er grote

verpleegkundigen met een master-

Almaar meer ziekenhuizen werken met buitenlandse verpleegkundigen uit onder meer roemenië, Polen en tunesië.

ook op de werkvloer. In het UZA

landse verpleegkundigen die hier

job kunnen doorgroeien. Zo moeten er meer gepaste functies komen voor

diploma. Doorgroeien kan trouwens

‘Ik heb veel respect voor buiten-

hebben we binnen bepaalde speci-

hun mannetje staan, maar het blijft

aliteiten, waaronder het operatiekwartier, het systeem van klinische

ladders. Verpleegkundigen die binnen hun werkdomein meer verant-

woordelijkheid kunnen dragen of expertise opbouwen, worden daarvoor financieel beloond. Voorts zou-

den verpleegkundigen meer moeten wegen op het beleid, zodat ze meer

controle krijgen over hun werkomgeving. In het UZA hebben we nu

Hoe kunnen we dat tekort intussen opvangen?

twee nursing councils, die advies

‘We moeten alleszins afstappen van

van hun ervaringen.’

formuleren aan de directie op basis

een pleister op een houten been.

Je zit altijd met een taalbarrière. Bovendien verschuif je zo het pro-

bleem. Ik heb me laten vertellen

Paul Van Aken, directeur patiëntenzorg

dat ze in Roemenië tegenwoordig verpleegkundigen

uit

Moldavië

moeten halen ︙ We moeten in de

eerste plaats de verpleegkundigen die we hebben, behouden, en pas

in tweede instantie de instroom verhogen. Verpleegkundigen die met plezier in het UZA blijven werken, zijn de beste ambassadeurs voor ons beroep.’

maguza 017

advertentie

Speelvogel kinderopvang

gratis professionele kinderopvang tot 12 jaar alle werkdagen open van 8.00 tot 17.30 uur

meer info aan het onthaal

rubriek

Dossier Artrose

Stramme en pijnlijke gewrichten, eenvoudige bewegingen die niet meer lukken … artrose is geen pretje. De dienst fysische geneeskunde van het UZA benadert het probleem vanuit

Als

verschillende hoeken. ‘Artrose is niet omkeerbaar, maar gelukkig wel controleerbaar’,

bewegen zegt prof. dr. Gaëtane Stassijns.

doet

pijn maguza

zorgmagazine van het UZA – juli 2011 – #85 maguza 019

DOssier ArtrOse

rtrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening. Een gewricht is, eenvoudig gesteld, de plaats waar twee botten samenkomen, bijvoorbeeld ter hoogte van de knie of de elleboog. Op het bot bevindt zich kraakbeen: een soort van beschermlaag die als schokdemper fungeert. Met de tijd kan die beschermlaag wegslijten, meestal als een gevolg van overbelasting. Dan spreek je van artrose. Het bot verhardt en op termijn ontstaat er ook botaanwas. ‘Artrose zie je vooral aan de handen en voeten, de nek, de lage rug, de heupen en de knieën’, zegt prof. dr. Gaëtane Stassijns, waarnemend diensthoofd fysische geneeskunde. De aandoening gaat gepaard met pijn en stijfheid bij bepaalde bewegingen, bijvoorbeeld stappen, bukken of kleine voorwerpen hanteren. Patiënten met ernstige artrose in de knieën of heupen, kunnen soms nog maar moeilijk gaan. ‘Typisch is startpijn: de eerste stappen na lang stilzitten zijn bijvoorbeeld moeilijk, maar daarna gaat het weer. Ook na langdurige belasting, bijvoorbeeld werken in de tuin, kan de pijn opduiken, om weer te verdwijnen na een tijd rusten’, zegt dr. Henk Dijs, staflid fysische geneeskunde en revalidatie. Patiënten kunnen ook een opstoot van artrose hebben, waarbij het gewricht ontsteekt, pijn doet en er zwelling optreedt. ‘Dat kan onder meer

Prof. dr. Gaëtane Stassijns 020

gebeuren na sterke overbelasting, bijvoorbeeld na een grote schoonmaak’, zegt Stassijns. Kromgewerkt Maar hoe krijg je artrose? ‘Artrose ontstaat als er lang een onevenwicht is tussen belasting en belastbaarheid. Vaak hangt dat samen met iemands beroep, soms ook met sport. Poetsvrouwen krijgen al eens artrose in hun handen, verhuizers in hun knieën. Ook gewezen topsporters lopen meer risico’, legt Stassijns uit. Vrouwen ontwikkelen gemakkelijker artrose dan mannen en vaak speelt ook erfelijke aanleg mee. Voorts kunnen anatomische afwijkingen het proces versnellen. Mensen met X- of Y-benen zijn bijvoorbeeld vatbaarder voor artrose doordat hun gewrichten op een andere manier worden belast. Ook bijkomende gewrichtsaandoeningen kunnen mee aan de oorzaak van het probleem liggen. En ten slotte is ook overgewicht een negatieve factor. Artrose ontstaat meestal geleidelijk en neemt langzaam toe met de leeftijd. De aandoening kan jaren stabiel blijven, maar er zijn uitzonderingen. Wie bijvoorbeeld een breuk in een gewricht heeft gehad, kan in enkele jaren tijd ernstige artrose ontwikkelen. Sommige patiënten hebben polyartrose: zij hebben kraakbeen van een minder goede kwaliteit, waardoor op de duur meerdere gewrichten worden aangetast. De meeste patiënten zijn 60 of ouder, met een piek tussen 75 en 80 jaar. ‘Maar we zien het probleem ook bij veertigers en vijftigers. Meestal gaat het dan om mensen die om een of andere reden meer risico lopen, bijvoorbeeld door een belastend beroep’, aldus Stassijns. Hoe krijg ik mijn sokken aan? Bij de diagnosestelling vormt het verhaal van de patiënt, gekoppeld aan een lichamelijk onderzoek, het groot-

ste houvast. Een röntgenfoto kan de diagnose bevestigen. Bij ernstige gevallen van artrose stelt de arts een multidisciplinair behandelingsplan voor. Stassijns: ‘Ons sterke punt is dat we het probleem binnen één dienst vanuit verschillende hoeken benaderen: de patiënt wordt begeleid door een arts, kinesitherapeut, ergotherapeut en indien nodig een orthesist, die een brace kan aanpassen. Zo proberen we het probleem zo goed mogelijk onder controle te krijgen.’ Medicatie kan deel uitmaken van de behandeling. Soms is er nood aan pijnstillende medicatie of ontstekingsremmers om een opstoot te onderdrukken. ‘Dat kan in te nemen medicatie

Het kraakbeen slijt weg, meestal door overbelasting zijn, maar ook een inspuiting in het ontstoken gewricht’, licht Stassijns toe. ‘De inspuitingen gebeuren onder echografische controle, zodat zowat elk gewricht veilig kan worden ingespoten. Er is almaar meer ervaring met specifieke medicatie om het kraakbeen te beschermen en langer te behouden.’

Schoudergewricht met artrose.

Tijdens de kinesitherapie leert de patiënt oefeningen die zijn gewrichten enerzijds soepel houden en anderzijds beschermen (zie artikel p. 23). Patiënten met overgewicht kunnen bij de diëtiste terecht. Ergotherapie is een andere belangrijke pijler. ‘We leggen uit waarom bepaalde bewegingen schadelijk zijn en tonen hoe je overbelasting van de gewrichten kan vermijden’, zegt hoofdergotherapeute Clara Cook. ‘Het gaat dan over heel praktische dingen: hoe stap je in en uit bad? Hoe sta je op uit de zetel? Ook hulpmiddelen kunnen een wereld van verschil maken: van een douchezitje of badlift tot hulpmiddelen om sokken aan te trekken en

Wat is wat? » Reuma: verzamelnaam voor aandoeningen die gepaard gaan met pijn in en om de gewrichten, zoals artrose en osteoporose » Artrose: slijtage van het kraakbeen van de gewrichten » Osteoporose: verlies van bot, ook wel botontkalking genoemd » Artritis: ontsteking van de gewrichten » Wekedelenreuma: mildere aandoeningen waarbij de pezen rond de gewrichten ontsteken. Een bekend voorbeeld is de tenniselleboog.

maguza 021

dossier artrose

Er bestaan allerlei hulpmiddelen die dagelijkse handelingen makkelijker maken.

verlengstukken voor huissleutels.’ Voor sommige patiënten is dan weer een wandelstok of brace een goede oplossing. ‘Maar veel patiënten willen daar niet van weten, omdat ze zich daarmee opeens oud voelen’, zegt Dijs. Soms kunnen patiënten terugbetaling krijgen voor aanpassingen in hun

Met de juiste aanpak krijgen we het probleem bijna altijd onder controle. woning of hulpmiddelen. Ook daarbij helpt de ergotherapeut hen op weg. Verder maakt de dienst orthesen voor de pols en duim, een soort van spalken die de patiënt in staat stellen opnieuw bepaalde bewegingen te doen. ‘Veel patiënten worden door de arts verwezen voor een eenmalige sessie. Daarmee zijn ze vaak al enorm geholpen’, zegt Cook. Chirurgie is maar voor een minderheid van de patiënten nodig. ‘Die stap wordt alleen gezet als de patiënt

info 022

ondanks behandeling nog heel veel last heeft van zijn artrose. We geven die mensen vooraf advies – hoe moeten ze na de operatie een trap op bijvoorbeeld? –, en zien ze hier nadien terug voor de revalidatie, zowel tijdens als na hun opname’, zegt Stassijns. Zoek tijdig hulp Artrose kan een ware handicap zijn, maar dat is het lang niet altijd. ‘Patiënten komen soms met pijn in de gewrichten en zijn dan erg aangeslagen als wij zeggen dat ze artrose hebben’, zegt Dijs. ‘Ze denken dan dat ze voor de rest van hun leven pijn zullen hebben. Dat hoeft helemaal niet. Meestal is die pijn er door tijdelijke overbelasting. Eens het probleem onder controle is, hebben ze misschien jaren geen last meer.’ ‘De patiënt geruststellen en gericht advies geven is een belangrijk onderdeel van de behandeling’, zegt Stassijns. ‘Artrose genezen kunnen we niet, maar met de juiste aanpak krijgen we het probleem bijna altijd onder controle.’ Ze beklemtoont nog dat mensen niet moeten wachten met hulp zoeken tot ze bij wijze van spreken invalide zijn. ‘Hoe minder gevorderd de artrose, hoe meer we nog preventief kunnen werken. We passen de begeleiding aan het stadium van de ziekte aan.’

Dienst fysische geneeskunde, T 03 821 31 96

Spaar uw gewrichten Hebt u last van artrose? Vermijd dan zeker overbelasting van uw gewrichten. » Spreid belastende activiteiten zo veel mogelijk in de tijd en las vol doende rust in. » Ga nooit boven uw krachten. » Vermijd zoveel mogelijk statisch spierwerk, dat is spierwerk waarbij er geen beweging te zien is, bijvoor beeld rechtstaan of druk uitoefenen. » Zorg voor een goede bureaustoel en werktafel. » Een goede matras en matrasdrager zijn heel belangrijk om uw lichaam de kans te geven te recupereren. » Er bestaan allerlei hulpmiddelen om belastende bewegingen in het dagelijkse leven te vermijden: een nagelknipper die u kunt vastzetten op de wastafel, een toiletverhoger, aangepast bestek, een keukenmes met ergonomisch handvat, hulp middelen om bokalen te openen, een helping hand om voorwerpen mee op te rapen… Informeer bij uw mutualiteit.

Weggesleten kraakbeen kun je niet terugtoveren. Wel kun je de algemene conditie verbeteren en de spieren rondom de getroffen gewrichten versterken. Met kinesitherapie herwinnen artrosepatiënten vaak een groot stuk beweeglijkheid.

Sterker door

beweging I

n de zetel blijven zitten is ook voor artrosepatiënten geen oplossing. Oefenen is de boodschap, maar dan wel op de juiste manier. ‘De patiënt moet goed weten wat hij wel en niet mag doen’, zegt hoofdkinesitherapeut Rik Van Herpen. ‘Piekbelasting moet je altijd vermijden. Beter is het om lange tijd dezelfde bewegingen te herhalen zonder aan overbelasting te doen. Zo stimuleer je de gewrichten in kwestie, maar bescherm je ze ook: de omringende spieren worden sterker en nemen de belasting over. Zo krijg je meer stabiliteit.’ Daarnaast werkt de patiënt ook aan zijn algemene conditie en leert hij omgaan met eventuele hulpmiddelen, zoals een wandelstok of brace. Van Herpen: ‘Soms werken we ook specifiek op gewrichten die verstijfd zijn. Met de juiste manuele technieken kun je die in een paar sessies weer beweeglijker maken. Belangrijk is dan wel dat de patiënt nadien de juiste oefeningen blijft doen om nieuwe verstijving tegen te gaan.’

van het soort artrose. In die zin geven we elke patiënt advies op maat’, zegt prof. dr. Gaëtane Stassijns. Sommige patiënten komen een vijftal keer en kunnen daarna zelf verder. Anderen hebben meer begeleiding nodig, bijvoorbeeld omdat ze een minder goed inzicht hebben in de werking van hun spieren. Die patiënten blijven soms twee keer per week komen bij wijze van onderhoudsbehandeling. Ook bij acute opstoten is vaak een meer doorgedreven begeleiding nodig en komen patiënten soms drie tot vijf

keer per week. Na een operatie is dagelijkse therapie nodig. Maar ook als de patiënt met een knie- of heupprothese naar huis gaat, levert een voortgezette multidisciplinaire revalidatie in het UZA heel wat winst op. Artrose verdwijnt niet zomaar. Blijven bewegen is dus een must. ‘Door je gewoontes aan te passen en de juiste oefeningen te doen, kunnen mensen vaak vrij goed omgaan met hun artrose en een operatie vermijden. Het is dus zeker de moeite waard’, besluit Van Herpen.

Verboden stil te staan Cruciaal is ook dat de patiënt leert wat zijn ziekte inhoudt en hoe hij ermee om moet gaan. Hoe ontstaat artrose? Wat doe je beter wel of niet om zo weinig mogelijk last te hebben van pijnlijke gewrichten? Welke sporten kun je nog doen? ‘Veel is afhankelijk maguza 023

DOssier ArtrOse

Heupprothese

Schouderprothese

Bij verregaande artrose kan een kunstheup of -knie de oplossing

kuNst

zijn. Al blijft het een laatste optie, beklemtoont prof. dr. Johan Somville, diensthoofd orthopedie. ‘We opereren alleen als de patiënt er zelf om vraagt én als hij bereid is om te revalideren.’

hirurgie kan een uitkomst bieden voor patiënten bij wie de artrose zo lelijk heeft huisgehouden dat hun levenskwaliteit er sterk door wordt aangetast. Heup-, knie-, enkelen schouderoperaties zijn bij de dienst orthopedie vrij courant. ‘Het zijn succesvolle operaties, maar we gaan er nooit licht over’, zegt Somville. ‘Een gewricht opgeven en vervangen door een prothese doe je niet zomaar. Bovendien houdt elke ingreep risico’s in en moet de patiënt vrij lang revalideren.’ Voor wie? Patiënten vragen meestal om een

Prof. dr. Johan Somville 024

iNfO

Dienst orthopedie, T 03 821 32 48

operatie omdat ze veel pijn hebben of nog nauwelijks kunnen stappen. Ieder bepaalt voor zich wat de grens is. Somville: ‘Meestal gaat het om patiënten van zestig of ouder. We opereren vandaag vaker dan vroeger omdat mensen ouder worden en hogere verwachtingen koesteren. Vroeger vond iedereen het normaal dat grootmoeder met haar kapotte knie niet meer vooruit kon. Vandaag wil die grootmoeder nog overal naartoe. Leeftijd speelt op zich geen rol. Wat we ons vooral afvragen is of de patiënt beter af zal zijn met een prothese. En kan hij of zij de operatie en de revalidatie nog aan? Ik heb ooit een knieprothese gestoken bij een dame van 92 jaar. Die beklaagde het zich nadien dat ze het niet veel eerder had laten doen.’

prothese kunnen we bijvoorbeeld alleen het kraakbeen verwijderen en vervangen door een soort van metalen muts. De meeste mensen hebben echter een totale heupprothese nodig, waarbij we echt stukken bot wegnemen. In dat geval komt het ene stuk van de prothese in het dijbeen terecht, het andere stuk in de heupkom zelf. Maar ook die prothesen zijn sterk geëvolueerd: zo worden ze

wat voor prothese? De heupen knieprothesen zijn de laatste vijftien jaar sterk verbeterd. ‘We proberen het natuurlijke gewricht zo goed mogelijk na te bootsen en zo weinig mogelijk bot te verwijderen’, legt Somville uit. ‘Bij een heup-

niet meer vastgehecht met een soort plastic, maar groeit het bot met de tijd in de prothese. Dat zal naar alle waarschijnlijkheid de levensduur verlengen. Wel brengen we tussen het metaal en het bot altijd nog een laag kunststof aan.’

Geen prothese zonder revalidatie: vooral in het begin is dat doorbijten

Enkelprothese

Knieprothese

gewricht als laatste optie Wat zijn de risico’s? Zoals bij elke ingreep kan er altijd iets foutlopen. Heel uitzonderlijk komt de prothese snel weer los te zitten, bijvoorbeeld als gevolg van een infectie. ‘Gemiddeld moeten we bij 1 tot 2% van de patiënten de prothese vroegtijdig vervangen doordat er zich een probleem voordoet’, aldus Somville. ‘Daarnaast zijn er de risico’s van de operatie zelf. Vooral als patiënten bijkomende problemen hebben, zoals suikerziekte of een hart- en vaatziekte, zijn complicaties nooit helemaal uitgesloten.’ Hoe lang revalideren? Patiënten die voor een heupprothese kiezen, moeten de revalidatie erbij nemen. Al de dag na de operatie komt de kinesitherapeut op de kamer. Na de opname, die normaal vijf dagen duurt, moet de patiënt dagelijks blijven oefenen. Somville: ‘Ik zeg altijd tegen de patiënt: wij doen de helft van het werk, de andere helft moet u zelf doen. Geen prothese zonder revalidatie. Vooral in het begin is dat even doorbijten en hoort wat pijn erbij.’ Gemiddeld duurt

het drie maanden voor een patiënt met een knieprothese weer goed te been is. Bij een heupprothese duurt de revalidatie meestal maar zes weken. De meeste patiënten gaan na de ingreep naar huis, anderen gaan naar een revalidatiecentrum. De revalidatie wordt al gepland op het moment dat er beslist wordt te opereren. Wat kan nog en wat niet? Patiënten met een heup- of knieprothese kunnen in principe alles doen wat leeftijdsgenoten ook kunnen, al zijn er beperkingen. Somville: ‘Zowat alle sporten, van fitness tot tennis, zijn nog mogelijk, al zien we bijvoorbeeld niet zo graag dat onze patiënten gaan skiën. Maar sommige jonge mensen doen het toch.’ Verder zijn er kleine beperkingen waarmee de patiënt moet leren rekening houden. Zo mogen mensen met een heupprothese hun heup niet buigen in een hoek groter dan 90 graden. Vandaar dat ze bijvoorbeeld een verhoogd toilet nodig hebben en beter een douche nemen in plaats van een bad. Ook diep bukken of onderuitzakken in

een zetel kan slecht aflopen. ‘Vooral in het begin, als de spieren nog niet sterk genoeg zijn en de prothese zich nog moet vastzetten, kan een heupgewricht bij een verkeerde beweging ontwrichten. Gelukkig gebeurt dat maar zelden’, vertelt Somville. Definitieve oplossing? Een heup- of knieprothese gaat doorgaans vijftien tot twintig jaar mee. ‘Daarom willen we ook niet te vroeg opereren’, zegt Somville. ‘Want na die periode moet je de prothese opnieuw onder handen nemen. Dat kan één of twee keer, maar geen derde keer. Je kunt niet blijven bot wegnemen. Die beperkte houdbaarheid kan een reden zijn om oudere mensen net wel vroeg te opereren. Een vitale 80-jarige is na de operatie opnieuw mobiel en de kans dat het nog tot een tweede ingreep komt, is relatief klein. Bij jonge patiënten, bijvoorbeeld mensen die vervroegd artrose hebben na een breuk, is het een heel ander verhaal. Dan stel je een operatie liefst zo lang mogelijk uit.’

maguza 025

dossier artrose

Ze had voortdurend pijn en kon niet meer stappen: de artrose sloeg hard toe bij Ann Coens (66). Een tijd lang verbeet ze de pijn, tot ze hulp zocht bij de dienst fysische geneeskunde in het UZA. Vandaag is het leed zo goed als geleden.

‘Ik ga niet meer

over mijn grenzen’

nn was altijd een sportieve en actieve dame. Toen ze vorig jaar erge pijn in haar onderrug kreeg, wachtte ze tot het vanzelf overging. Maar dat gebeurde niet. ‘Het was een voortdurende pijn die van mijn onderrug tot helemaal in mijn tenen trok. Het leek wel alsof mijn spieren te kort waren. Op de duur begon ik te manken. Ik sliep ook slecht doordat ik mij nog nauwelijks kon omdraaien in bed, en dus raakte ik heel vermoeid’, vertelt ze. Ann onderdrukte de pijn een tweetal maanden met pijnstillers. Geen definitieve oplossing, wist ze zelf ook, en dus zocht ze medische hulp. ‘Op de dienst fysische geneeskunde werden scans en foto’s genomen en daaruit bleek dat

026

ik artrose had in de rug. Daardoor was mijn zenuwkanaal vernauwd en dat veroorzaakte de pijn.’ ‘Ik strijk nu zittend’ Prof. dr. Gaëtane Stassijns gaf Ann een inspuiting in het getroffen gewricht en schreef kinesitherapie en ergotherapie voor. ‘In het begin keek ik vreemd op van de oefeningen die de kinesitherapeut me liet doen. Zo moest ik op een toestel gaan zitten en telkens licht naar voor buigen met mijn bovenlichaam. Op het scherm voor mij kon ik zien of ik het goed deed. Ik kon me echt niet voorstellen dat zoiets zin had. Liever had ik stevige oefeningen gedaan. Maar na verloop van tijd zag ik in dat

die therapie echt hielp.’ Ook het advies van de ergotherapeute was een openbaring. ‘Ze toonde me hoe ik moest gaan zitten, gewichten tillen enzovoort. Ik heb geleerd mijn gewrichten zo min mogelijk te belasten. Zo strijk ik nu zittend en zet ik tijdens het afwassen regelmatig één voet op een klein verhoogje.’ Na een paar maanden therapie is de pijn enorm afgenomen. Ann oefent nog een vijftal keer per week thuis en blijft één keer per week naar het UZA komen voor kinesitherapie. ‘En verder let ik er vooral op om niet over mijn grenzen te gaan. Een slapend kleinkind terug naar zijn bedje dragen? Dat laat ik voortaan aan anderen over.’

advertentie

ThyssenKrupp Monolift Comfort voor nu en later Trapliften

sPectruM leZiNgeNreeks Platformliften

In deze cyclus extra: Spectrum Tribune: ‘Er roert etwat in het dierbaar land der vaderen!’ 6 dubbel-lezingen (2 sprekers per middag), start op dinsdag 27 september 2011 om 14u15 sePteMber 2011 Do 08/09/2011 Focus – Op zoek naar de waarheid: De Wachttoren kennismaking met de Getuigen van Jehova ofwel Moskeebezoek ofwel Russisch Orthodoxe Ritus Do 15/09/2011 Openingslezingen Spectrum XIIIe (14u15) Dhr. Pascal Smet, Minister Onderwijs, UA Alumnus & Prof. dr. Vincent Timmerman, VZ Onderzoeksraad Do 22/09/2011 Spectrum XIIIe (14u15) Prof. dr. Cosyns, UZA Forensische psychiatrie Ma 26/09/2011 Forum-Apart Uw gezondheid, onze zorg Kennismaking met het Provinciaal Instituut Hygiëne (Kronenburgstraat, Antwerpen) Do 29/09/2011 Spectrum XIIIe (14u15) Prof. dr. Eric Lancksweerdt /

UA Rechten Burgerparticipatie OktOber 2011 woe 05/10/2011 Special: Beroemde medeburgers: P.P. Rubens in de focus: het Rubenianum m.m.v. mevr. Veronique Van de Kerk, conservator of Arnout Balis, kunsthistoricus – Locactie: Colveniersstraat Do 06/10/2011 Spectrum IIIe – (14u15) prof. dr. Philippe Claeys, VUB, Geologie

Huisliften

Di 11/10/2011 Spectrum-Extra: bezoek aan Artesis / Conservatorium Singel i.s.m. mevr. Pascale de Groote, directeur Do 13/10/2011 Spectrum XIIIe – (14u15) dhr. Tom Naegels, UA Alumnus, auteur woe 19/10/2011 Onmoeting met Wetenschap Exacte Wetenschappen. Do 20/10/2011 Spectrum XIIIe – (14u15) drs. Anne Laudisoit, UA / Biologie Onderzoek in de jungle

Di 25/10/2011 ActUA-Talentclub: Laureaten prijzen onderzoeksraad Do 27/10/2011 Spectrum XIIIe – (14u15) prof. dr. Hendrik Opdebeeck, UA / L&W, Centrum voor Ethiek Hoe overleven we de consumptie!

Xiiie sPectruM leZiNgeNreeks Start op donderdag 15 september 2011 om 14u15 Locatie: Universiteit Antwerpen – Campus Drie Eiken – Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk, auditorium: Promotiezaal

Meer info?

BEL 0800 94 365 GRATIS www.thyssenkruppmonolift.be Wij adviseren u de ideale oplossing, geheel vrijblijvend!

geZOND

scHOONHeiDsVlek Schoonheidsvlek, moedervlek of melanoom: hoe maakt u het onderscheid? Moeten we ons allemaal regelmatig laten controleren door de huidarts? En hoe onbezorgd mogen we nog de zon in? Zes dingen die u moet weten over melanomen en hoe ze te voorkomen.

AbcDe: NAAr De DOkter DAArMee? Aan de hand van de ABCDEregel kunt u nagaan of een pigmentvlekje verdacht is. Vertoont een vlek een of meer van de volgende kenmerken, dan gaat u het best naar de huidarts. A asymmetrie: een asymmetrische vorm of samenstelling, bijvoorbeeld een verdikking of opvallend kleurverschil aan één kant B border of rand: een grillige rand C Colour of kleur: een gewone vlek bestaat uit maximaal twee schakeringen van bruin of beige. Zwart, rood, wit of grijzig zijn verdachte kleuren. D Diameter: vlekken met een diameter van 5 mm of meer hebben meer kans om kwaadaardig te worden. Maar ook kleinere vlekjes kunnen problematisch zijn. E evolutie: verandering van dikte, kleur, grootte of vorm 028

Melanomen ontstaan uit pigmentvlekken. Maligne melanoom – kortweg melanoom – is een huidkanker die ontstaat uit huidpigmentcellen. Het kan gaan om een bestaande pigmentvlek die ontaardt of om een nieuw opgedoken vlekje dat meteen kwaadaardig is. Maligne melanoom is een agressieve, snel evoluerende kanker. Vroeg opsporen is dus de boodschap. Bij een melanoom dat dunner is dan een millimeter, is de kans op genezing 98%. Is het melanoom dikker dan 4 mm, dan bedraagt die kans nog maar 35%. sommige mensen lopen meer risico. Diverse factoren kunnen een melanoom in de hand werken. Hebt u een bleke huid die gemakkelijk verbrandt, dan loopt u meer risico. Hetzelfde geldt als u veel of onregelmatige pigmentvlekken hebt of als iemand in uw familie een melanoom heeft gehad. Ook als u vaak zonnebrand hebt opge-

iNfO

Dienst dermatologie, T 03 821 32 72,

Bovenaan twee goedaardige moedervlekken, onderaan twee melanomen.

of kankerplek? lopen, moet u extra alert zijn. Toch kunnen ook personen met een laag risico worden getroffen, zelfs mensen zonder pigmentvlekjes of met een zwarte huid. Risicotypes laten zich het best regelmatig controleren bij de huidarts. Wie behoorlijk wat pigmentvlekken heeft, gaat het best rond zijn achttiende naar de huidarts om zijn risicoprofiel te laten bepalen. Op dat moment kan die zich een goed beeld vormen van uw collectie pigmentvlekken en uw huidtype. Afhankelijk daarvan kan hij eventueel adviseren om jaarlijks op controle te komen. Loopt u echt een hoog risico of liet u al eens een vlekje verwijderen waarvan de cellen onrustig waren, dan is halfjaarlijkse controle een must. Iedereen doet er goed aan zichzelf thuis te (laten) controleren. Zelfs als u geen verhoogd risico loopt, is het aan te raden maandelijks of twee-

maandelijks uw pigmentvlekjes te controleren. Vraag uw partner of iemand anders om de vlekjes te bekijken die u zelf niet kunt zien. Hebt u afwijkende pigmentvlekken, dan kunt u ze fotograferen en na een maand of twee checken of ze zijn veranderd. Ook wie op controle gaat bij de huidarts, bekijkt zijn vlekjes het best ook nog tussendoor. Verbranden is niet goed, verbranden als kind is nefast. Agressieve blootstelling aan de zon – genre: met een spierwitte huid uren gaan zonnebaden – verhoogt de kans op melanomen. Niet toevallig zien we nu een flinke stijging van het aantal gevallen, veertig à vijftig jaar nadat vakanties naar de zon gemeengoed werden. Zonnebrand is absoluut te vermijden. Voor kinderen is het risico nog groter: hoe vaker een kind verbrandt, hoe groter de kans dat het later huidkanker krijgt. De gevoelige leeftijd is tot twintig jaar. Ook ‘gewoon’ bruinen brengt de huid overigens schade toe.

Verstandig zonnen is de beste manier om melanomen te voorkomen. Onveilig zongedrag is niet altijd de oorzaak van een melanoom, maar het verhoogt wel aanzienlijk het risico. Een gezond kleurtje is prima, verbranden of fanatiek zonnen niet. Smeer u daarom elke twee tot vier uur rijkelijk in. Zoek tussen 12 en 16 uur de schaduw op of bescherm u met een pet en kleding.

Wie veel pigment vlekken heeft, laat het best rond zijn 18e zijn risicoprofiel bepalen Een waterproof zonnecrème is goed, maar geen wondermiddel. Na het zwemmen – en zeker na het afdrogen – bent u aan een nieuwe smeerbeurt toe.

www.veiligindezon.be maguza 029

* Raadpleeg steeds je arts als je een Health Mate® infraroodcabine wil gebruiken voor medische doeleinden.

www.amcogroup.be

advertentie

( )

Wat doe jij voor een mooie huid?

UMME EN

Surf naar www.healthmate.be voor de verschillende toepassingen, getuigenissen, wetenschappelijke studies en het volledige dealeroverzicht. Of bel 03 295 50 25 voor een gratis brochure.

Worldleader in the Infrared Sauna Industry since 1979

Ervaar het dermatologisch effect* van een Health Mate® infraroodcabine. Stimuleert de bloedcirculatie en reinigt de huid poriëndiep.

Heilzaam relaxen bij je thuis met een Health Mate® infraroodcabine Een Health Mate® infraroodsessie kan bijzonder heilzaam zijn bij tal van ongemakken: Verbetert je algemene conditie Verzacht spieren gewrichtspijnen Verlicht nek- en rugklachten Vermindert hoofdpijn en verjaagt stress Verdrijft afvalstoffen uit je lichaam Verlicht astma en bronchitis Verbrandt calorieën Vermindert cellulitis Een klassieke sauna kan deugd doen, maar is lang niet zo efficiënt als een infraroodcabine van Health Mate®. De temperatuur in een Health Mate® infraroodcabine is comfortabel en het effect is groter omdat de infraroodstralen direct op je lichaam

inwerken. Je verliest niet alleen gifstoffen maar je verbrandt ook calorieën. Je lichaam komt tot rust, je spieren ontspannen en al na één beurt voel je je herboren. Geen wonder dat ook topsporters er graag gebruik van maken.

Verbetert de bloeddoorstroming Verhelpt diverse huidproblemen Verbetert je algemene weerstand Vergroot je immuniteit Opgelet: raadpleeg steeds je (huis)arts als je een infraroodcabine om medische redenen wilt gebruiken.

“Zeg nooit gewoon ‘sauna’ tegen een Health Mate®!” Dat een regelmatige infraroodbeurt heilzaam is, wist je al. Maar dat er een hemelsbreed verschil is tussen merken en types, wist je misschien niet. Daarom, àls je voor een infraroodcabine gaat, kies dan voor de enige, echte Health Mate®. • Uniek aan een Health Mate® is het gepatenteerd M-type incoloy stralingselement, met een veilige golflengte van precies 7.080 Nm. Een bereik dat veel hoger ligt dan dat van andere stralingselementen. • De Health Mate® cabines zijn gemaakt van Western red Cedar.

Een mooi, geurig hout met een natuurlijk oliegehalte waardoor het perfect weerstaat aan zweet. Bovendien weerkaatst dit hout de infraroodstraling. Het blijft ook vormvast bij grote vocht- en temperatuurverschillen. • Health Mate® heeft meer dan 30 jaar ervaring en biedt levenslange garantie (behalve op de radio/cdspeler). • De nieuwste cabines hebben extra stralingselementen ter hoogte van de lage rug én vloerverwarming, voor nog meer comfort.

Meer info? Surf naar www.healthmate.be of bel ons voor een brochure: 03 295 50 25

• Health Mate® is het enige merk dat in haar gamma een cabine met zitbanken op twee niveaus heeft en een cabine voor mindervaliden. • Elke cabine heeft standaard een Blaupunkt radio/cd-speler en een sterrenhemel voor kleurentherapie. • Health Mate® is het enige merk dat het FSC-certificaat kan voorleggen.

Worldleader in the Infrared Sauna Industry since 1979

geZOND

tieN trOPiscHe na uw verblijf verder te nemen. Zelfs als u de pillen neemt, moet u zich tussen zonsondergang en zonsopgang beschermen tegen muggen.

laat u vaccineren De vaccinatie tegen gele koorts is in sommige regio’s verplicht. Zorg dat ook uw vaccinaties tegen difterie, tetanus en kinkhoest in orde zijn. Voorts bent u het best ingeënt tegen hepatitis A en B. Reist u naar Afrika of Azië, dan zijn ook hernieuwde inentingen tegen polio en buiktyfus nodig. Op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (www.itg.be) krijgt u per bestemming advies in verband met vaccinaties. Ga bij voorkeur een paar weken voor uw vertrek bij de huisarts langs.

Voorkom malaria Malaria is een heel ernstige ziekte met soms een fatale afloop. Het risico op besmetting kan binnen een land verschillen van regio tot regio en van seizoen tot seizoen. Check ook daarvoor www.itg.be. Vergeet niet de voorgeschreven medicatie ook tijdens en

iNfO 032

rijd niet ’s nachts ’s Nachts rijden naar uw bestemming is geen goed idee. De kans dat u even wegdoezelt, al is het maar een paar seconden, is bijzonder groot en kan desastreuze gevolgen hebben. Wilt u absoluut de files vermijden, vertrek dan liever in alle vroegte na een nachtrust van minstens zes uur. Rijdt u toch ’s nachts, stop dan elk uur om uw benen te strekken. Las bij grote vermoeidheid een korte slaappauze in, zodat uw grootste slaapbehoefte is ingelost. Hou eventueel een energiedrankje in de aanslag of zorg voor iets om te knabbelen. Al kauwend valt u wellicht niet in slaap.

lange vlucht? trombosegevaar! Vooral bij lange vluchten bestaat er een risico op trombose. Dat komt door het luchtdrukverschil, maar ook doordat reizigers dan lang stilzitten en vaak te weinig drinken. U verlaagt het risico door voldoende te drinken en zogenaamde travel socks te dragen. Die vindt u bij de apotheker. Het helpt ook

om regelmatig even te stappen, draaiende bewegingen te maken met uw enkels en de kuitspieren op te spannen en te masseren. Mensen met spataders lopen meer risico en dragen daarom beter therapeutische steunkousen.

Zet uw biologische klok juist Als u de Atlantische Oceaan oversteekt richting Amerika, moet u de klok al gauw acht uur terugdraaien. Pas u zo snel mogelijk aan het nieuwe ritme aan en ga zoveel mogelijk buiten: daglicht onderdrukt het slaapverwekkende hormoon melatonine. De klok verder draaien, zoals wanneer u naar Azië reist, is veel moeilijker. Lijdt u echt onder een jetlag, dan kan de huisarts u eventueel medicatie voorschrijven die melatonine bevat. U moet de tabletten dan beginnen te nemen drie dagen voor uw vertrek, telkens voor het slapengaan.

kijk uit met wat u eet en drinkt Voedsel en drank zijn de grootste bron van ziekte op vakantie. Vooral kraantjeswater is te mijden in zuiderse of tropische landen. Eet dus ook geen rauwe groenten – die zijn immers gewassen met leidingwater – en vermijd ijsblokjes. In buitensportzaken kunt u tablet-

Dienst tropische geneeskunde, T 03 821 51 59, dienst dermatologie, T 03 821 32 72, slaapcentrum T 03 821 38 00, www.itg.be

Natuurlijk zijn malariamuggen en besmette ijsjes niet het eerste waar u aan denkt als u op vakantie vertrekt. Dat hoeft ook niet. Toch zijn een goede voorbereiding en een gezonde dosis voorzichtigheid geen overbodige luxe als u naar het zonnige zuiden of de tropen vertrekt. Tien gouden tips.

op reis

tips

ten kopen waarmee u water kunt ontsmetten. Pas ook op met voedsel: het moet altijd vers bereid en goed gebakken of gekookt zijn. Eet geen ijsjes die op straat worden verkocht.

Opgepast met vervuild zand Met goed onderhouden stranden van grote hotels is er doorgaans geen probleem; met minder nette stranden kijkt u beter uit. Zand bevat vaak heel wat bacteriën en parasieten en een klein wondje is genoeg om te worden besmet. Draag indien nodig gesloten schoenen, ook als u de lokale bevolking blootsvoets ziet voorbijwandelen. Zij zijn zich vaak minder bewust van de risico’s.

Bescherm u tegen de zon Zonnebrand is zowel op korte als lange termijn schadelijk. Smeer u daarom om de twee tot vier uur overvloedig in met zonnebrandcrème. Een zuinig laagje is minder effectief dan een dikke laag. Bedekkende kleding en een pet beschermen uiteraard nog het best. Zoek tussen 12 en 16 uur zoveel mogelijk de schaduw op. Smeer u na het zwemmen altijd opnieuw in. Bepaalde medicijnen, waaronder sommige antibiotica, verhogen de kans op zonnebrand. Informeer bij uw huisarts.

Blijf uit zoete wateren Zwemmen of pootjebaden in zeewater kan meestal geen kwaad, in zoet water is het af te raden. In bepaalde delen van Afrika, Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika kan zoet water namelijk minuscule larven bevatten die schistosomiase kunnen overbrengen. De larven dringen door je huid binnen en na enkele maanden leggen de volwassen wormen eitjes in je lichaam. Afhankelijk van de plaats kan dat onder meer leiden tot schade aan de lever, de urinewegen of het zenuwstelsel, met soms zelfs verlamming tot gevolg. Check het risico op uw bestemming op www.itg.be (onder ‘schistosomiase’).

stopt u 10 Dit in de reisapotheek: » Ontsmettingsmiddel en kompresjes » Medicatie tegen misselijkheid en diarree » Zakjes zoutoplossing om bij diarree uitdroging te voorkomen » Als u naar een afgelegen gebied reist: een antibioticum » Pijnstillers, ontstekingsremmers en pilletjes tegen reisziekte » Muggenwerend product » Middel tegen insectenbeten en jeuk » Zonnebrandcrème » Koortsthermometer

maguza 033

zorg

Ombudsman in

Bemidde Van een zoekgeraakte bos bloemen tot een zware medische complicatie, bij ombudsman Hans De Block komen heel uiteenlopende vragen en klachten binnen. ‘Vaak brengt de juiste informatie al een oplossing.’

inds 2002 moet elk Belgisch ziekenhuis een ombudsman in dienst hebben. Dat is een neutrale persoon bij wie patiënten of familieleden met een klacht, probleem of vraag terechtkunnen. In het UZA is Hans De Block sinds ruim twee jaar ombudsman. De ombudsman is zeker niet het eerste aanspreekpunt voor alle vragen. Als u als patiënt vragen hebt over uw behandeling, dan klopt u eerst bij uw arts aan. En als u een vraag hebt over uw factuur, dan staat de dienst facturatie ter beschikking. ‘Soms hebben patiënten echter het gevoel geen bevredigend antwoord te krijgen,’ zegt Hans De Block. ‘Of ze weten niet aan wie ze hun vraag moeten stellen. Dan kunnen ze bij mij terecht.’ Om de drempel zo laag mogelijk te houden, heeft het UZA het kantoor van de ombudsman strategisch in de inkomhal geplaatst.

info 034

Ombudsman Hans De Block, T 03 821 31 60,

het UZA

laar van beroep Ombudsman kiest geen partij De ombudsman probeert de mensen te helpen met informatie of advies, of door een oplossing te zoeken voor hun probleem. ‘De essentie van mijn wettelijke opdracht is eigenlijk bemiddeling. Ik begeleid de partijen en probeer ze te verzoenen, bijvoorbeeld door met alle betrokkenen aan tafel te gaan zitten om de tegengestelde standpunten te bespreken.’ Een bemiddelaar is onpartijdig en neemt zelf geen standpunt in. ‘Ik sta dus noch aan de kant van de patiënt, noch aan de kant van het ziekenhuis. Daar bestaat soms verwarring over. Ik leg ook geen bindende beslissingen of sancties op.’ Zo’n bemiddeling is vaak al voldoende om een probleem op te lossen. ‘Een patiënt ziet bijvoorbeeld een verstrekking op zijn factuur die volgens hem niet klopt. Voor de administratie is dat in sommige gevallen moeilijk na te gaan. Ik kan het probleem analyseren en eventueel overleggen met de behandelende artsen. Of een patiënt vindt dat zijn arts hem niet genoeg informatie heeft gegeven over de resultaten van een onderzoek. Dan kan ik de arts vragen om die patiënt nog eens te woord te staan, waartoe de arts meestal direct bereid is.’ Informatie brengt soelaas Vaak blijkt een tekort aan medische, financiële of administratieve informatie aan de basis te liggen van het probleem. Eens de mensen voldoende geïnformeerd zijn, is de zaak vaak al voor een groot deel opgelost. Ook in verband met de kwaliteit van de zorg-

verstrekking of de geïnformeerde toestemming komen klachten voor. Ook om hun patiëntendossier in te kijken of er een kopie van te krijgen, kunnen patiënten bij de ombudsdienst terecht. ‘Vaak gaat het natuurlijk om heel emotionele zaken. Nabestaanden blijven na het overlijden van een patiënt

Ik begeleid de partijen en probeer ze te verzoenen soms met heel veel vragen achter. Indien nodig kan ik dan een gesprek organiseren tussen de familie en de artsen. De nabestaanden krijgen daar in alle rust antwoord op al hun vragen en vaak brengt dat voldoening.’ … maar niet altijd Niet alle klachten en vragen leiden echter tot een bevredigend antwoord. ‘In dat geval heb ik een adviserende functie. Stel dat een patiënt vindt dat er een fout is gebeurd in zijn behandeling, terwijl de arts zegt dat er enkel sprake is van een complicatie. Als de patiënt niet tevreden is met dat antwoord, wil hij daar soms mee verder gaan. Ik geef dan advies over de mogelijkheden die hij heeft, bijvoorbeeld via de juridische dienst van zijn ziekenfonds.’ Voor sommige klachten bestaat er echter gewoon geen pasklare oplossing. ‘Een patiënt die vindt dat een arts

onvriendelijk is bijvoorbeeld. Ik kan dat signaleren aan de arts, maar dat is ook het enige. Of mensen hebben een afspraak en blijken bij aankomst in het ziekenhuis door een misverstand niet op het programma te staan. Dat is bijzonder vervelend, maar ik kan dan alleen maar uitzoeken wat er is gebeurd. Soms is de patiënt ontevreden over de factuur, of de prijs van de parking, over het eten, over de netheid … Ik kan die opmerkingen signaleren en opnemen in mijn jaarverslag, maar meer ook niet.’ Klachten voorkomen De ombudsman maakt elk jaar een verslag op over de klachten die binnenkomen. ‘Ik doe daarin aanbevelingen voor de verschillende diensten en voor de directie. Op basis daarvan kan worden nagedacht of bepaalde procedures herzien moeten worden, zeker bij terugkerende problemen. Maar eigenlijk gaat het heel vaak over eenmalige gebeurtenissen, bijvoorbeeld als gevolg van een samenloop van omstandigheden.’ Tot slot heeft de ombudsman ook de taak om klachten te helpen voorkomen, door de ziekenhuisafdelingen te ondersteunen. ‘Door de communicatie zo goed mogelijk te laten verlopen, kun je klachten vermijden. Artsen en verpleegkundigen vragen mij soms om advies om te voorkomen dat een situatie zou escaleren. Of ze vragen mij om aanwezig te zijn bij een moeilijk gesprek.’ Overigens blijft het aantal klachten in het UZA min of meer stabiel, terwijl het aantal ingrepen en opnames wel jaar na jaar stijgt.

ombudsdienst@uza.be maguza 035

ZOrg

573 bedden

2084 vrouwelijke medewerkers

2742 medewerkers van gemiddeld 45Â jaarÂ oud

658 mannelijke medewerkers

0 0 20 dag

tijd

al ma

er np

uZA iN cijf 67

transplantaties in 2010

mensen per dag doen een beroep op de spoeddienst

daarvan worden opgenomen

iNfO Meer cijfergegevens vindt u in het UZA jaarverslag, www.uza.be/UZA/Over+UZA/jaarverslagen 036

500

klanten per dag in de cafetaria

340

1538

klinische studies per jaar

610

raadplegingen perÂ dag

ers

lakens per dag in de was

2300 telefoontjes per dag op het algemeen nummer 03 821 30 00

220

patiĂŤntenbrochures in omloop

180

WC-rollen per dag

98650 mÂ˛ bebouwde oppervlakte

1860 parkeerplaatsen

maguza 037

ZOrg

NeDerlANDers

ZOrg stOPt

Een kleine 6% van de patiënten in het UZA zijn Nederlanders. Ze wonen in de Antwerpse regio of over de grens, of worden naar het UZA doorverwezen door Nederlandse ziekenhuizen. Wat vinden zij van onze gezondheidszorg? En wat brengt dat praktisch met zich mee?

038

uud Arends (57) uit Vlissingen werd op 13 april met pijn op de borst opgenomen in het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis in Goes, net over de grens in Zeeland. ‘De filmpjes van mijn katheterisatie werden naar het UZA gestuurd’, vertelt hij. ‘De diagnose was een klap: ik had drie of vier overbruggingen nodig. Die ingreep wordt in Goes niet aangeboden. Ik werd naar het UZA overgebracht en een week later geopereerd.’ ‘Zo’n 12% van de patiënten die we opereren, zijn Nederlanders’, zegt prof. dr. Inez Rodrigus, diensthoofd cardiochirurgie. ‘Er is door de jaren met een aantal regionale ziekenhuizen uit Zeeland en Zeeuws-Vlaanderen een vaste samenwerking ontstaan. Dat is deels historisch gegroeid: vroeger waren er in Nederland immers enorme wachtlijsten voor hartoperaties.’ Praktisch verloopt de samenwerking vlot. ‘Via een digitaal systeem worden katheterisatiebeelden doorgestuurd. Op basis van die beelden en het patiëntendossier beoordelen de cardiochirurgen of een patiënt in aanmerking komt voor een operatie’, zegt Catherine Wauters, secretaresse cardiochirurgie.

binnen 90 minuten bereikbaar De ligging van het UZA is natuurlijk een belangrijke factor. Voor heel wat Nederlanders is het UZA het dichtstbijzijnde universitair (in Nederland ‘academisch’) ziekenhuis. Voor de ZuidNederlandse ziekenhuizen ligt het UZA bovendien binnen de cruciale tijdsspanne van 90 minuten. Bijvoorbeeld bij een hartinfarct moet een patiënt binnen de 90 minuten in een gespecialiseerd ziekenhuis terechtkomen. Medisch directeur prof. dr. Marie-José Tassignon: ‘Voor dergelijke hooggespecialiseerde zorg hebben we akkoorden gesloten met een aantal Nederlandse ziekenhuizen in de grensstreek. De academische ziekenhuizen in Nederland liggen vaak verder weg, en dus is het UZA voor hen een evidente keuze. Het is zeker niet onze bedoeling te concurreren met onze buurlanden.’ Vrij verkeer van diensten Op de dienst neurochirurgie zijn 32% van de patiënten Nederlanders. Dat komt onder meer doordat diensthoofd prof. dr. Andrew Maas zelf een Nederlander is. ‘Gezondheidszorg stopt voor

Rotterdam

Elke rode stip vertegenwoordigt een ziekenhuis dat patiënten naar het

Vlissingen

Breda Eindhoven

UZA doorverwijst.

Antwerpen

iN Het uZA:

Niet bij De greNs mij niet aan de grenzen’, zegt hij. ‘Ook heel wat spoedgevallen vanuit de regio Zeeland en West-Brabant worden naar onze afdeling neurochirurgie verwezen. In maart van dit jaar werd er overigens een Europese richtlijn aanvaard die stelt dat ook binnen de gezondheidszorg vrij verkeer van personen, diensten en goederen geldt. Met andere woorden: de Europese Unie schaart zich mee achter grensoverschrijdende

De ligging van het UZA is een cruciale factor gezondheidszorg.’ Maas merkt dat de Nederlandse patiënten ook graag naar het UZA komen. ‘Ik hoor vaak dat ze de persoonlijke en vriendelijke benadering in het UZA als een verademing beschouwen in vergelijking met hun ervaringen in Nederlandse ziekenhuizen.’ Administratief is alles goed geregeld. Een zevental jaar geleden sloot de

directie van het UZA zorgcontracten af met de Nederlandse zorgverzekeraars. ‘Tot dan moesten we Nederlandse patiënten aansluiten bij een Belgische mutualiteit. Nu sturen we de factuur gewoon naar de Nederlandse zorgverzekeraar. Voor de Nederlandse patiënt is het wat dat betreft net alsof hij naar een Nederlands ziekenhuis gaat’, zegt Leo Avonds, hoofd patiëntenadministratie. ‘Bijna alle behandelingen zijn gedekt door de zorgcontracten, met uitzondering van onder meer vruchtbaarheidsbehandelingen en lasertherapie’, vult Geert Roef aan, die verantwoordelijk is voor opname en onthaal. ‘echt klasse’ Ook Ruuds factuur zal integraal worden betaald door zijn zorgverzekeraar. ‘Wel zal ik blijkbaar nog een factuur krijgen voor de telefoon en (grappend) het platte water. Ja, plat water, die uitdrukking kennen wij niet.’ Over de zorg in het UZA is hij erg tevreden. ‘Echt klasse. Iedereen neemt de tijd voor je. Ik raad niemand een hartinfarct aan, maar ik ben hier wel erg goed geholpen.’

kOMt u uit NeDerlAND? » Komt u als Nederlandse patiënt naar het UZA, neem dan altijd uw identiteitskaart of paspoort, geldig verzekeringskaartje van de zorgver zekeraar en verwijsbrief mee. Voor de facturatie aan uw zorgverzekeraar heeft het ziekenhuis ook uw Burger Service Nummer (BSN) nodig. » Bij elke raadpleging laat u zich cen traal inschrijven aan het loket in de inkomhal. Ook bij een opname moet u zich telkens aan de onthaalbalie beneden melden. Zo is het UZA op de hoogte als u bijvoorbeeld van zorgverzekeraar bent veranderd. » Noteer vooraf welke medicatie u neemt. » Hebt u een GPS, voer dan als adres Wilrijkstraat 10 in Edegem in, niet te verwarren met de Wilrijk straat in Antwerpen. » Als u op een eenpersoonskamer wilt liggen, kost dat extra. Dat geldt uiter aard niet als u ongevraagd op een eenpersoonskamer komt te liggen. maguza 039

column

Annemie Peeters is radiojournaliste en columnist, maar ook mama, partner, dochter, vriendin. Met twee voeten stevig in het leven heeft ze het in haar column over gezondheid, ziekte, lief en leed.

Van wit naar rood, en terug

us zout is wél gezond! Dat heeft tenminste een Leuvense professor gezegd, en

het heeft in het lang en het breed in de kranten gestaan. Diezelfde kranten

waarin eerder Antwerpse professoren beweerden dat zout te vermijden was, en Gentse professoren ook. En Brusselse, fin, het was bewezen wetenschap: ‘Zout is slecht voor hart en bloedvaten’.

Niet dus. Zegt die Leuvenaar. Tenminste: dat zegt de kop in de krant. Je moet

altijd meer dan de koppen lezen – nuances zitten in de kleine lettertjes. Dat is in

bijsluiters het geval, in reclameboodschappen, en dus ook in krantenartikels. Dus ik mijn leesbril gezocht. De hele horde kleine lettertjes doorploegd. Die zeggen

dat ze in Leuven 25 jaar lang 3700 proefpersonen hebben gevolgd. Puur op zoutgebruik. En dat gebleken is dat mensen met een lage

Gezondheid is het hoogste goed. Daar heeft een mens een versterving voor over.

zoutinname een groter risico lopen om te sterven aan hart- en vaatziekten.

Lap! Ik ken mensen van mijn leeftijd, vijftigers, die al

jaar en dag veel energie steken in zelf brood bakken omdat ze er dan geen zout hoeven in te doen. Die zich

geoefend hebben in het leren appreciëren van friet zonder zout – lekker is het niet, maar ja, gezondheid is het hoogste goed en daar heeft een mens een verster-

ving voor over. Nooit eens een Royco-minute soepje – hoewel dat deugd kan doen op koude winterdagen. Maar véél te zout. Nooit popcorn geproefd. Tenzij met suiker maar dat is geen echte. Nooit maar één mil-

limeter chips. En nu worden ze eigenlijk uitgelachen?

Wat dan met al die andere gezondheidsadviezen? Dat rode wijn beter is dan witte.

Maar géén alcohol nog beter. Of neen: één glas per dag. Tenzij je een aanleg voor

verslaving hebt. En chocola: dat je daar dik van wordt. Maar dat het wel goed is voor het gemoed.

Mijn oude oom bracht zijn dagen door met het lezen van kranten en blaadjes.

En met het geloven van al wat daarin stond. Dus ook met het toepassen van tips

om langer te leven. Dat was een helse klus. Want om de week kwam er wel weer

een nieuw advies. Dat het vorige tegensprak. Zo moest hij soms van de ene dag op de andere van rood naar wit omschakelen. Wat wijn betreft, want wit bleek

toch gezonder. Van boter naar margarine. En dan weer terug. Wegens weer een nieuw en opzienbarend onderzoek.

Mijn oom werd oud maar niet gelukkig. Wegens overstresst. Van al die adviezen.

Annemie 040

onvergetelijk

info

UZA-medewerkers over een patiënt of moment om nooit te vergeten.

tot uw dienst Nuttige Telefoonnummers » algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00 » onthaal en opname: T 03 821 31 01 » patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levenbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) » ombudsdienst: T 03 821 31 60 » inlichtingen facturen: T 03 821 31 28 » mobiele medische urgentiegroep: T 03 821 38 06 » school in het UZA: T 03 821 58 86 Kinderopvang De Speelvogel In de kinderopvang zijn kinderen van patiënten en bezoekers van harte welkom. U vindt De Speelvogel in de rechtervleugel op het gelijkvloers. Pijlen vanop de parking wijzen de weg. Meer info: T 03 821 38 87 Gastenkamers Ter Weyde Wilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: T 03 440 48 18. Winkelgalerij In de inkomhal vindt u: » de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur en in het weekend van 12 tot 20 uur » een broodjeszaak, in de week open van 9.30 tot 14.30 uur » enkele shops (bloemen, geschenken, voeding, lectuur enz.) in de week open van 8 tot 20 uur, zaterdag van 10 tot 19 uur, zondag van 13.30 tot 19 uur » een bankautomaat

Gynaecologe prof. dr. Bettina Blaumeiser werkt op het Centrum Medische Genetica, en hielp een jonge vrouw haar grootste droom waar te maken. ‘Ze had de hoop op een kind al opgegeven.’

Ze kwam haar

dochter voorstellen ‘Enkele jaren geleden was er een vrouw bij me in behandeling van wie de moeder en grootmoeder op jonge leeftijd overleden waren aan de gevolgen borst-

kanker. In zo’n geval is de kans groot dat we een genetische oorzaak kunnen vinden voor de ziekte. We

ontdekten dat ze inderdaad een mutatie in het borstkankergen had geërfd, en besloten om preventief haar borsten weg te nemen. In een tweede fase zouden ook

Restaurant Het restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke dag open van 12 tot 14 uur.

haar eierstokken worden verwijderd. De vrouw was

colofon

doorgeven aan haar zoon of dochter vond ze te groot.’

Maguza – driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen – jaargang 23, juli 2011 – Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@ uza.be – Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten – Hoofdredacteur: Ann Segers – Redactiesecretariaat: Françoise Lippevelt – Redactieraad: Patrick Cras, Annick Deckers, Glen De Cock, Anneleen De Vos, Marc Peeters, Geert Roeyen, Ann Segers, Elke Smits, Kris Thieren, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele – Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Uitgeverij, www.jaja.be – Fotografie: Eric de Mildt, Jan Locus – Illustratie p. 16: Debora Lauwers – Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest – Reclameregie: Little Joe, www.littlejoe.be – De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. www.maguza.be

toen halverwege de dertig, bijna de leeftijd die haar

moeder had toen ze stierf. Zelf had ze haar kinderwens

al opgeborgen: het risico dat ze het borstkankergen zou ‘Toen heb ik haar voorgesteld om een IVF-behandeling

te ondergaan met preïmplantatie genetische diagnose

(PGD) voor we haar eierstokken zouden wegnemen. Met PGD kunnen we het genetisch materiaal controleren

voordat we de bevruchte eicel opnieuw inplanten. Zo hebben we ervoor gezorgd dat ze het gen niet doorgaf

aan haar baby. De vrouw werd zwanger, maar daarna

ben ik haar uit het oog verloren. Tot ze hier na enkele jaren op een dag voor de deur stond. Ze wilde graag

haar dochter aan me voorstellen. Ik zal nooit vergeten

hoe gelukkig ze was omdat ze ondanks alles een gezond kind had gekregen. Haar dochter is geen drager van het gen en zal nooit de zware ingreep moeten ondergaan die zij destijds kreeg.’

info

Centrum Medische Genetica, T 03 275 97 74 maguza 041

PuZZel

PuZZel & wiN! 1

1 2 3 4

5 6

8 9

12 reizigersdiarree – handvat – oude lengtemaat 13 lithium – tot afscheid – spil – vorstelijk paleis op Bali 14 onheilsgodin – pilaar in de vorm v.e. forse mannengestalte – stuurboord 15 voldoende – meisjesnaam – uitroep van afschuw 16 psychische aandoening – zieke

11 12 13

14 15

16 1

Verticaal 1 besmetting – ongemak na lange vliegtuigreis 2 hoofdbegroeiing – dopheide – te kennen geven 3 trekdier – trotse houding – boksterm – dokter – een zekere 4 koeienmaag – zwaarlijvig – nimmer – open universiteit 5 slede – hoofdslagader – wellusteling 6 vernauwing v.e. kanaal in het lichaam – bruto – zelfbewustzijn 7 piekeraar – geheiligd 8 jaartelling – band – kippenlegsel – uitverkoop (Eng.) 9 Rode Kruis – Fries watertje – bobijn – muzieknoot 10 eirond – doelpunt – bende 11 Los Angeles – overgang – politieke partij 12 luitenant – voordeel – vaartuig – etage 13 Europese taal – ego – onverpakt 14 honingbij – hiaat – getij 15 overdreven – mannetjeshond – waadvogel – meisjesnaam 16 jeukende huidziekte – caloriearm (Eng.)

Horizontaal 1 galvet – in goede gezondheid 2 woestijnplaats – kever – scheepstrap 3 achter – meisjesnaam – getemd 4 brandgang – deel van het skelet – toiletgerei – Romeinse keizer 5 idem – gevangeniskamer – deel van een camera – daar 6 ouderdomskunde – thans – gemakszuchtig 7 ingenieur – lage temperatuur – handel 8 loofboom – kalmte – doodmoe – vrucht 9 anti – zuivelproduct – maand 10 bevestiging – onder andere – sinaasappelhuid 11 muzieknoot – levendigheid – op die wijze – akkersleep 1

DOe Mee eN wiN! Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan samen met uw naam en adres voor 15 augustus 2011 naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op twee van de tien Kinepolisbioscooptickets. 042

H 2 O 3 r 4 M 5 O 6 O 7w 8 P 9 r 10 e 11 P 12 A 13 r 14 A 15 A 16 t 1

u i s A r r D e A N N e s e r e l A g4 i O r k A V A l ij A f s P i e8 k O i N s P A t A t g P O6 N A t l A i e P D e r l O N g s t

10 11 12 13 14 15 16

t s O r g A s u t O b A A N t r e l t A u i e r r i f e g Z O s A P O r i s7 A t c e H e M e u r t k A i k P O k e r e u i t e N5 D r N N A Z i e c H O A N A3 t t t s A l i uw A l b e u i e r u r A r e l i2 N g u

M e O P l i D1 O u O r g A l r e A A t t O X s i A N r e

OPlOssiNg MAguZA 84 DIAGNOSE – Tim Boonen (Malle), Peter Ghyselbrecht (Oostende), Ria Heulens (Wommelgem), Veerle Rosiers (Wilrijk), Joske Verbeken (Grimbergen) winnen elk een Vivabox-cadeaubon. De winnaars krijgen hun Vivabox-cadeaubon in de bus!

witjAs

Pijnverpleegkunde is een relatief nieuwe specialisatie in de verpleegkunde, maar Fernand Bruyninck maakt er al vijftien jaar zijn beroep van. Als geen ander weet hij wat pijn doet met een mens, en hoe hij daarmee moet omgaan.

De mens achter de pijn:

Fernand Bruy ninck pijnverpleegku ndige

de pijnverpleegkundige w

e ontmoeten Fernand in de pijnkliniek van het UZA, waar

zowel chronische als acute pijnpa-

tiënten worden behandeld. ‘Samen

daag doen we veel meer dan gewoon een pilletje voorschrijven.’

Fernand is zo eerder toevallig in

mensen met chronische pijn,’ vertelt

werkte in het operatiekwartier, waar

Fernand. ‘Dat doe ik al sinds het prille begin van de pijnkliniek, vijftien jaar geleden. Die is eigenlijk ontstaan

als een afsplitsing van de anesthesie. Mensen die na een operatie pijn

leden, kregen medicatie voorgeschreven. De manieren en technieken om pijn te bestrijden is men dan verder

gaan bestuderen en verfijnen. Van-

pijnverpleegkunde

beland.

door heel open met die patiënten te

praten kun je een vertrouwensband

Vooral veel ervaring

met twee andere pijnverpleegkundi-

gen voer ik de behandelingen uit bij

hen van de pijn kan afhelpen. Alleen

‘Ik

mijn taken vergelijkbaar waren met

wat ik nu doe. Patiënten die nog bij bewustzijn waren, stelde ik gerust door hen uit te leggen wat er precies

ging gebeuren. De ervaring die ik zo heb opgedaan, kan ik nog altijd goed gebruiken. Al heb ik natuurlijk wel

opbouwen. Ik ben altijd heel eerlijk als ik hen vertel over hun behandeling en de resultaten die ze mogen

verwachten. Als die niet helemaal

pijnloos is, dan waarschuw ik hen op voorhand. En ik leg hen uit dat

de pijn daarna niet plots verdwenen

is. We kunnen mensen helpen, maar geen wonderen verrichten.’

De pijn verzachten

moeten leren hoe je infiltraties – een

De pijnkliniek wordt bezocht door

zich precies situeert –, en andere pijn-

mensen met bottumoren, zware rug-

inspuiting op de plaats waar de pijn behandelingen uitvoert. Dat is geleidelijk aan gekomen. In die tijd waren er simpelweg nog geen opleidingen

voor pijnverpleegkunde. Ik heb dus alles al doende geleerd.’

Praten met mensen Mensen helpen, dat is Fernand zijn passie. ‘Mensen die hier belanden,

hebben vaak al allerlei behande-

lingen uitgeprobeerd, zonder resul-

taat. Sommigen hebben al hun hoop gesteld op de pijnkliniek van het

UZA, anderen zijn juist heel sceptisch en geloven niet dat iemand

iNfO

patiënten met verschillende klachten: klachten, oorsuizen, zware migraine, of patiënten met pijnklachten na een

operatie. ‘Meestal kunnen we hun pijn verzachten, in enkele gevallen verdwijnt hij helemaal. De chroni-

sche pijnpatiënten komen elke vier tot zes maanden terug voor een

behandeling. Maar ook die mensen

zijn vaak heel dankbaar. Velen konden voordien nauwelijks normaal functioneren,

maar

dankzij

onze

inspanningen draaien ze weer volop mee in de maatschappij. Dat gevoel,

als iemand echt geholpen is, dat is onbeschrijfelijk.’

Pijncentrum, T 03 821 35 86, pijncentrum@uza.be maguza 043

geholpen? rubriek

Zes jaar geleden verhuisde Jordann Schmidt (18) van de States naar België. Al sinds ze een half jaar oud was, was ze daar in behandeling voor mucoviscidose. Als ze zich wilde settelen in Antwerpen, moest ze dus ook hier op zoek naar een dokter.

Van Minnesota naar het UZA T

ot haar twaalfde woonde Jor-

het moment dat ik hier ben komen

bang voor het resultaat van de con-

het noorden van de Verenigde Sta-

Hilde maak ik regelmatig een babbel.

dat heel goed mee. Nu gaat het weer

dann in de staat Minnesota, in

ten. Daar werd ze al haar hele leven behandeld voor mucoviscidose of taaislijmziekte, een erfelijke long-

aandoening die de longen stelselmatig beschadigt en die u misschien

kent van de film Adem. ‘Ook in Amerika moest ik elke drie maanden mijn longfunctie laten meten, net als

hier in het UZA. Ze kenden mij daar

dus al goed. Maar op mijn twaalfde ben ik bij mijn mama in Wilrijk

wonen. En ook met verpleegster

De kinesiste van het UZA bezoek ik maar één keer per jaar, of als ik ziek

ben. Elke drie maanden moet ik bij

prof. Desager op controle. Dan test

ze mijn longen, en kijkt ze of ik extra medicatie nodig heb.’

‘Het is wel een gewoonte geworden

om naar het ziekenhuis te gaan, maar leuk zal het denk ik nooit wor-

den. Elke keer ben ik toch een beetje

trole. Alhoewel, de laatste keer viel beter met me, maar begin dit jaar

was ik echt ziek en hebben ze me even moeten opnemen. Ik had een longinfectie

opgelopen

gegaan. Toen ik enkele maanden

later op controle moest, vreesde ik dus het ergste. Maar mijn longfunc-

tie was met 15% gestegen. Ik ben dus weer voor een tijdje gerust.’

komen wonen. De bedoeling was om

hier een jaar te blijven, om te kijken hoe het me hier beviel. Ondertussen zijn het er al zes.’

‘De taal had ik op negen maan-

den tijd onder de knie, daarna ben ik gewoon naar school beginnen te

gaan. Ik zit nu in mijn voorlaatste

jaar. Daarna wil ik graag iets met kinderen doen. Eerst dacht ik aan kleuteronderwijzeres, maar dat zou waarschijnlijk een te grote fysieke inspanning

vragen.

Daarom

heb

ik nu mijn zinnen gezet op een job als verpleegkundige op de kinderaf-

deling van een ziekenhuis. En ja, waarom niet in het UZA.’

Leuk zal het nooit worden ‘In het UZA kennen ze me onder-

tussen ook heel goed. Prof. Kristine

Desager heeft me opgevolgd vanaf

044 oproep!

waardoor

mijn longfunctie erg was achteruit-

Hebt u ook iets bijzonders meegemaakt in het UZA? Laat het ons weten via maguza@uza.be