Maguza juli 2009

maguza Afgiftekantoor Antwerpen X, Maguza 77, Tijdschrift – kwartaalblad, jul – aug – sep 2009, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

zorgmagazine van het Uza – jUli 2009 – #77 – www.magUza.be

Narcose en verdoving In goede handen bij de anesthesist

Goed vet, slecht vet Zet gezonde vetten op het menu

Pijn bestrijden bij kinderen Toverzalf helpt echt

Nieuw kathlab

Opereren in een magnetisch veld

+ Dossier Leven met epiLepsie

advertentie

ORTHOPEDIST - BANDAG IST

O R T H O PED I E

O R T H O PED ISCH E SCH O EN EN

COM FO R T SCH O EN EN

BAN DAG IS T ER I E

I N VALI D E WAG ENS

T H U IS V ER ZO R G I N G

Bezoek onze ruime toonzaal Traditioneel maatwerk

Discrete pasruimte

Moderne technologieën en technieken

Studiedienst

Grote keuze artikelen van hoogstaande kwaliteit

Goed uitgeruste werkplaatsen

Comfort en mobiliteit

Met deskundig advies

Speciaalzaak leefcomfort RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 Deurne • Tel. : 03/326 11 30 • fax: 03/326 06 79 • info @schaeps.be Week van 9 - 18 u, zaterdag van 9 - 13 u • Tram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GR ATIS PARKING O R T H O P E D I E • B A N DAG I S T E R I E • S C H O E N E N • I N VA L I D E N WAG E N S • H O M E C A R E • R E VA L I DAT I E

www.schaeps.be

De techNOlOGIsche sAmeNzwerING D

e eerste technologische revolutie in de moderne biologie dateert van vijftig jaar geleden toen de structuur van DNA voor het eerst werd beschreven.

Daaruit ontstond de biotechnologie. Tien jaar geleden legde de ontrafeling van het menselijke genoom de basis voor de ontdekking van de oorsprong van ziekten. Nu ontstaat een derde innovatiegolf: het samengaan van ingenieurswetenschappen en biologie.

Wetenschap en technologie gaan het verstand van de burger misschien te boven, maar het zijn wel de drijvende krachten achter de toegenomen medische successen. Hooggespecialiseerde professionals worden steeds belangrijker om technologie te ontwikkelen, toe te passen en te onderhouden. De overheid vindt intussen dat gezondheidszorg voor iedereen altijd en overal toegankelijk moet zijn. Dat houdt een onbeperkte zorgvraag in, maar dat is onmogelijk.

Irreëel verwachtingspatroon De medische wereld creëerde zelf een cultuur die medische successen onderstreept en ook haalbaar acht. De utopie van de totale gezondheid is in het leven geroepen met een irreëel verwachtingspatroon van de burger over artsen die iedereen een goed en lang leven kunnen garanderen. Men verwacht dan ook van artsen dat ze dat realiseren, ongeacht de kosten. Grenzen aan het medisch handelen worden steeds minder geaccepteerd. Intussen wijzen diezelfde burgers hun eigen verantwoordelijkheden af. Het is de tabaksindustrie die verantwoordelijk is voor longkanker, niet de roker zelf. Het is de arts die moet zorgen voor de nieuwste en duurste technologie, waar de eisende patiënt gratis recht op zou moeten hebben. De mutualiteiten steunen hun leden hierin onvoorwaardelijk: recht op futuristische technieken met als doel het eeuwige leven, maar aan de prijs van middeleeuwse kwakzalverij. Ook dat is onmogelijk.

De utopie van de totale gezondheid, ongeacht de kosten

Afspraken maken Ziekenhuisfederaties en artsensyndicaten vinden elkaar ondertussen in het gemeenschappelijke geloof dat alles, ook het allerduurste en allernieuwste, overal moet kunnen. En dat dat moet kunnen worden betaald per prestatie. Ze worden daarin gesteund door de veeleisende patiënt, maar maatschappelijk is dat nefast. De enige oplossing is een betere verstandhouding tussen de innovatieve ziekenhuizen met artsen die niet per prestatie worden betaald enerzijds en mutualiteiten en overheid anderzijds. Samen kun kunnen zij als objectieve partners afspraken maken over welke technologie onder welke voorwaarden wordt ingezet voor het genezingsproces van patiënten die het nodig hebben.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder

maguza 003

advertentie

Beter verstaan dankzij Bluetooth technologie TM

iPCA, het veelzijdige hoor-wonder Verrijk uw leven met een groter luistercomfort.

Hoor vanaf nu ook uw GSM, laptop, MP3, radio en TV draadloos in stereo via de nieuwste iPCA® van Lapperre.

Inderdaad, alle multimediatoestellen, uitgerust met Bluetooth™ technologie krijgen draadloos en rechtstreeks contact met uw beide oren.

Hightech en bovendien uiterst trendy!

by

®

Beter verstaan onder alle omstandigheden, dat is pas een grote stap naar meer hoorcomfort.

www.lapperre.be

info@lapperre.be

0800-10 888

Je ziet niet meer hoe goed je hoort

IN DIt Nummer

medisch

010

hartkatheterisatie

010

Per jaar ondergaan zo’n 6.000 patiÍnten een hartkatheterisatie in het UZA. Recent werd een nieuw, hoogtechnologisch kathlab in gebruik genomen. Voordelen? Een grotere precisie en minder straling.

014

Maakt u zich zorgen over uw narcose? Nergens voor nodig, zeggen anesthesisten prof. dr Marcel Vercauteren en dr. Luc Sermeus.

U slaapt en wordt pas wakker als zij dat willen.

016

Leverdialyse kan levens redden bij acuut leverfalen.

Gezond

033

Goede vetten op het menu

030

Gezond op reis: zeven pretbedervers op een rij

033

Zet goede vetten op het menu

zorg

036

toverzalf helpt echt!

036

Kinderen en pijn: toverzalf helpt echt!

038

Op mensen getest: wat beweegt vrijwilligers die proefpersoon spelen voor nieuwe vaccins?

040

Interculturele bemiddeling zorgt voor meer begrip

Zes op tien patiĂŤnten raakt van aanvallen verlost Prof. dr. Peter De Jonghe

021

Epilepsie: onderzoek en behandeling maken een lastige ziekte draaglijker

leven met epilepsie

021

Dossier Leven met epiLepsie en verder

018

017

U zegt? De schildklier

018

UZA 2020. Prof. dr. Herman Goossens: Snel infecties opsporen met sneltests

035

Witjas: de orthoptist

labo: sneltests komen op maguza 005

doorgelicht

006

NIersteeN verbrIjzelD

Nierstenen bestaan uit kristallen die zich ophopen en neerslaan in de nier. Het kan gaan om calcium, meestal in verbinding met fosfaat of oxalaat. Als die stoffen sterk genoeg in de urine aanwezig zijn, vormen ze kristallen die geleidelijk aangroeien aan de wand van de nier.

‘Nierstenen kunnen uitgroeien tot koraalvormige stenen die zo groot zijn dat ze bijna een afgietsel zijn van het hele nierbekken,’ vertelt dr. Benny Verheyden van de dienst urologie van het UZA. In het kadertje op de foto ziet u zo’n grote koraalsteen bij een eerste schokgolfbehandeling met de niersteenverbrijzelaar. Bij zo’n behandeling wordt door een kussen met water een schokgolf gestuurd, die de steen aan het trillen brengt waardoor hij barst.

De steen op de foto valt in vier stukken uit elkaar.

Dr. Benny Verheyden: ‘De oorzaak van nierstenen kan een genetische afwijking zijn of een verstoring in de nierfunctie. In het overgrote deel van de gevallen ontstaan nierstenen echter doordat de persoon in kwestie veel te weinig drinkt.’

maguza 007

kOrt

17 september: dag tegen kanker

urOlOGIe deelt kennis met Vietnam

Op de dienst urologie van het UZA draaien dit jaar artsen en verpleegkundigen uit Vietnam mee. Een eerste duo volgde in het voorjaar drie weken lang een intensieve training, een tweede duo wordt verwacht in augustus. Prof. dr. Jean-Jacques Wyndaele, hoofd van de dienst urologie, geeft sinds 2002 geregeld vorming in Vietnam en Laos, waar de Belgische tak van Handicap International een aantal revalidatiecentra voor mensen met ruggenmergletsels heeft opgericht. Bij die problematiek komen heel wat urologische aspecten kijken. ‘Die centra zijn van nul opgebouwd en er moest dus ook een urologisch beleid worden uitgestippeld. We hebben artsen, verpleegkundigen, kinesisten… opgeleid. Nu is het de bedoeling de kennis over te brengen naar de niet-stedelijke gebieden. De mensen die wij hier opleiden, zullen dus op hun beurt hun collega’s opleiden.’

meer weteN? www.handicap-international.be

Op donderdag 17 september neemt het UZA opnieuw deel aan de Dag tegen Kanker. We dragen die dag allemaal het gele lintje, om aandacht te vestigen op de nood aan blijvende investeringen in kankerbestrijding, maar ook uit solidariteit met kankerpatiënten. De gele lintjes worden die dag ook uitgedeeld aan alle bezoekers. Op het onco- en hematologisch dagcentrum maken vrijwilligers van de Vlaamse Liga tegen Kanker tijd voor een persoonlijk gesprek.

Dit jaar focust het UZA op borstkanker. We willen patienten, ex-patiënten en hun naasten alsook het brede publiek meer duidelijkheid geven over het waarom van screening en preventie. Ook de fysische en psychosociale gevolgen van de behandeling van borstkanker komen aan bod.

INfONAmIDDAG bOrstkANker Auditorium Kinsbergen UZA, 17 september 2009, van 13 tot 16.30 uur. Toegang gratis. Inschrijven via borstkliniek@ uza.be of T 03 821 39 05. Bekijk het volledig programma op www.uza.be > agenda patiënten De Dag tegen Kanker is een initiatief van de Vlaamse Liga Tegen Kanker: www.tegenkanker.net

Is mijn assistentiehond Dieren en ziekenhuizen gaan niet samen, om hygiënische redenen. De enige uitzondering op die regel zijn assistentiehonden (aangelijnd en met certificaat).

Zij mogen in bepaalde gevallen hun baasje in het UZA vergezellen.

Assistentiehonden zijn toegelaten: in de inkomhal > bij een raadpleging, maar dan alleen in de gangen en publieke ruimtes >

Assistentiehonden zijn niet toegelaten: op de hospitalisatieafdelingen > in ruimtes waar onderzoeken of behandelingen plaatsvinden > in het personeelsrestaurant >

008

Als u een assistentiehond hebt en u wilt op bezoek bij iemand die in het UZA verblijft, dan beschikt het ziekenhuis over een hondenhok. Ook als u zelf onderzoeken of behandelingen moet ondergaan waarbij uw hond niet aanwezig mag zijn, kunt u het hondenhok voor korte tijd gebruiken. Biedt u daarvoor aan bij het onthaal. Als u wordt opgenomen, mag uw assistentiehond u niet vergezellen.

Bent u van plan het UZA te bezoeken met een assistentiehond? Neem dan vooraf contact op met het onthaal (T 03 821 31 01) of de dienst patiëntenbegeleiding (T 03 821 40 11), zodat wij het nodige kunnen doen. Alle details vindt u in de folder Assistentiehonden in het ziekenhuis, te verkrijgen aan het onthaal.

e de Verpleegkund ationale Dag van 12 mei | Intern

verpleegkunde

s op mijn job!

Elke dag weer trot

s zijn ook elke dag trot Wil jij net als Evi kunde!

Studeer verpleeg Meer informatie

over het beroep

vind je bij één

op wat je doet?

n:

van deze schole

Op 12 mei – de geboortedag van Florence Nightingale – werd in het UZA de verpleegkunde in de kijker gezet. Voor de gelegenheid waren de omliggende scholen voor verpleegkunde aanwezig in de inkomhal. Zij gaven meer informatie bij de beroepskeuze. Het UZA wil daarmee een stap zetten naar meer aandacht voor dit fijne beroep.

Aantrekkelijke

ktaan.be

jobs op www.uzatre

Gratis surfen in het uzA Goed nieuws voor computerfanaten: sinds 1 april kunnen patiënten gratis draadloos surfen tijdens hun verblijf in het UZA. U moet daarvoor wel uw eigen laptop meebrengen. Bij de inschrijving vraagt u vervolgens het formulier voor toegang tot het internet.

Daarop vindt u een username (= aanmeldingsnummer) en een paswoord (= pincode). Inloggen doet u op het netwerk UZA_Internet. Veel surfplezier!

welkom?

88 centimeter: bent u een vrouw en meet uw buikomtrek meer dan dat, dan loopt u een reëel gezondheidsrisico. Voor mannen ligt de grens op 102 cm. Naast uw BMI (de verhouding tussen uw gewicht en uw lengte) geeft ook uw buikomtrek immers een aanwijzing over eventueel overgewicht. Obesitas (waarvan sprake is bij een BMI hoger dan 30) kan leiden tot verhoogde bloeddruk, diabetes, hart- en vaataandoeningen en leververvetting. Een op tien Belgen is intussen obees. Wanhopen is echter niet nodig: er bestaan wel degelijk succesvolle manieren om van overgewicht af te raken.

INfO IN

Dienst endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten: T 03 821 32 76

Onze man in Bajkonoer

prof. dr. Floris Wuyts

Op 27 mei begon astronaut Frank De Winne aan zijn zes maanden durende ruimtemissie. Ook voor prof. dr. Floris Wuyts van het Antwerps Universitair Research centrum voor Evenwicht en Aerospace (AUREA) was dat een belangrijk moment. Niet alleen omdat hij aanwezig kon zijn bij de lancering op Bajkonoer, maar ook omdat de missie van De Winne het onderzoek van AUREA vooruit helpt. AUREA peilt naar de oorzaken van evenwichtsstoornissen en zoekt naar mogelijke remedies, ook voor astronauten. Het evenwichtsorgaan heeft immers behoorlijk te lijden tijdens periodes van gewichtloosheid.

Voor een onderzoeksproject in opdracht van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft Floris Wuyts Frank De Winne vooraf onderzocht op evenwicht en cardiovasculaire functie. Dat wordt na de ruimtereis drie keer herhaald.

‘Eerder onderzochten we al drie astronauten. We willen nagaan of er manieren zijn om evenwichtsproblemen bij astronauten te beperken, eventueel door middel van medicatie of een centrifugestoel aan boord.’ Zeker bij langere ruimtereizen, zoals een missie naar Mars, kan dat een cruciale factor zijn.

uit de pers

Aandacht voor

maguza 009

meDIsch

OPerereN IN eeN mAGNetIsch velD Het UZA installeerde als tweede centrum in Vlaanderen een katheterisatielaboratorium met magnetische navigatie. Daarin staat de arts niet meer aan de behandeltafel, maar stuurt hij de katheter van op afstand aan door het magnetische veld aan te passen.

Voordelen zijn een grotere precisie en minder straling.

010

h

et aantal hartkatheterisaties in het UZA stijgt nog elk jaar. In 2008 voerde het kathlab zo’n 6.000 procedures uit, wat een stijging betekende van 10% tegenover het jaar voordien. Ook de afgelopen maanden was er een groei. Prof. dr. Chris Vrints, diensthoofd cardiologie, ziet die trend nog een tijd aanhouden.

‘Met de vergrijzing van de bevolking zal het aantal 65-plussers de komende decennia nog gevoelig toenemen, en dus ook het aantal patiënten met hartproblemen. Over twintig tot dertig jaar zullen er waarschijnlijk twee keer zoveel behandelingen van de kroonslagader nodig zijn als nu. Ook het aantal hoogbejaarden dat nood heeft aan cardiologische behandeling, zal stijgen. En op die leeftijd moet je ingrijpende chirurgie zoveel mogelijk vermijden. Dan kies je sneller voor

hArtk medicatie, en in bepaalde gevallen ook voor een katheterisatie.’

Als antwoord op de stijgende vraag werd vorig jaar al een minikathlab geïnstalleerd. Dat is een eenvoudig kathlab, bedoeld om kleinere ingrepen in uit te voeren en zo de andere vier katheterisatiezalen te ontlasten. ‘Als universitair ziekenhuis richt het UZA zich voornamelijk op de meer complexe ingrepen’, legt Vrints uit. ‘Vandaar de noodzaak om voortdurend te vernieuwen en te investeren in speerpunttechnologie. Daarom hebben we dit voorjaar dus een nieuw, hoogtechnologisch kathlab in gebruik genomen.’ magneten van 1,5 ton Het bijzondere aan de nieuwe katheterisatiezaal is dat er met magnetische navigatie wordt gewerkt. De patiënt wordt op een tafel gelegd met links en

hArtkAtheterIsAtIe: kIjkeN eN behANDeleN in het katheterisatielaboratorium, zeg maar kathlab, worden katheterisaties uitgevoerd. Daarbij wordt een dunne, lange buis via een ader of slagader in de lies, tot in de hartstreek of kroonslagader gebracht. in de katheter wordt een contraststof gespoten, die tijdens de procedure zichtbaar wordt gemaakt met röntgenopnamen. Zo krijgt de arts een nauwkeurig beeld van de aders, het hart en eventuele afwijkingen of vernauwingen. een hartkatheterisatie gebeurt zowel om vernauwingen of hartafwijkingen op te sporen als om een behandeling uit te voeren, zoals een ballondilatatie of plaatsing van een stent, die vernauwde aders weer openen. ook hartritmestoornissen kunnen via een katheterisatie worden behandeld, meer bepaald met een ablatie. Daarbij wordt het stukje hartweefsel dat de ritmestoornis veroorzaakt, vernietigd met behulp van een elektrode die elektrische prikkels afgeeft.

kAtheterIsAtIe rechts twee grote magneten van elk 1,5 ton. Die creëren een magnetisch veld. De arts zit aan een computerscherm en manipuleert de magneten met een joystick in een bepaalde richting. Zo verandert hij het magnetisch veld en stuurt hij tegelijk de katheters aan, die in de tip met een klein stukje metaal zijn uitgerust.

‘Dat betekent niet dat we helemaal niet meer bij de patiënt moeten staan.

De katheters worden nog altijd manueel via een ader of slagader in de lies tot in het hart of de kransslagader gebracht. Maar eenmaal op hun plaats worden ze magnetisch aangestuurd’, verduidelijkt Vrints.

Gps wijst de weg Het nieuwe systeem steunt op een meer doorgedreven gebruik van beeldvorming. Voor de procedure

wordt als het ware een driedimensionale landkaart gemaakt van de hartkamer of kroonslagader.

‘Je creëert in feite een virtuele realiteit, een beetje zoals met een gpssysteem’, zegt Vrints. ‘Neem bijvoorbeeld de behandeling van hartritmestoornissen in de linkervoorkamer.

Tijdens die ingreep moet de arts met zijn katheter van de rechtervoorkamer naar de linkervoorkamer manoeuvreren. In het nieuwe kathlab wordt vooraf een CT-scan van de linkervoorkamer gemaakt. Die informatie wordt in het systeem geladen. Als de arts het hart heeft bereikt, tast hij via een elektrode die op de katheter is bevestigd, systematisch de hartkamer af. Die gegevens worden in de vorm van coördinaten naar de computer geseind. Door die gegevens aan de CT-scan te koppelen, ontstaat er een virtueel beeld van de

hartkamer. Zo weet de arts haarfijn in welke richting hij de katheter moet sturen.’

‘Met dat systeem heb je ook minder straling nodig’, voegt elektrofysioloog dr. Hielko Miljoen eraan toe. ‘Bij een klassieke ingreep neem je regelmatig

Vorig jaar voerden de artsen in het kathlab zo’n 6.000 procedures uit. een röntgenopname. Dat is nu nog amper nodig, doordat je over de vooraf gemaakte 3D-reconstructie beschikt.

Het is net alsof de hele ingreep onder radioscopie gebeurt, maar dan zonder maguza 011

meDIsch

straling.’ Voordien werd de behandeling van hartritmestoornissen in de linkervoorkamer ook altijd onder slokdarmechografie gedaan, als extra veiligheidsmaatregel. ‘Maar dat betekende een bijkomende belasting voor de patiënt. Het doorslikken van zo’n echosonde voelt toch altijd een beetje als degenslikken’, zegt Vrints.

Dankzij de 3D-reconstructie hoeft de arts eigenlijk niet meer ter plaatse aanwezig te zijn. Vrints: ‘Er zijn al experimenten gedaan waarbij een arts vanuit een Amerikaans ziekenhuis een katheterisatie uitvoert bij een patiënt in een Italiaans kathlab. Een vorm van telegeneeskunde, zeg maar. Maar zo ver gaan wij het hier niet drijven (lacht).’

Prof. dr. Chris Vrints

Elektrofysioloog dr. Hielko Miljoen 012

hoog prijskaartje De nieuwe apparatuur zal worden gebruikt voor de behandeling van hartritmestoornissen en aandoeningen van de kroonslagader. Vanwege het hoge prijskaartje zullen in de eerste plaats complexe procedures in aanmerking komen. Vrints: ‘We starten met de behandeling van hartritmestoornissen. In een latere fase zullen we ook ingrepen aan de kroonslagader doen, vooral als het om vernauwingen gaat die moeilijk te bereiken

INfO

Dienst cardiologie, T 03 821 35 38

of te behandelen zijn. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de behandeling van een onregelmatig gevormde kroonslagader. Met de klassieke methode is dat een hachelijke onderneming.’ veiliger en nauwkeuriger De voordelen van de nieuwe technologie zijn talrijk. Dankzij het mappingsysteem en de computergestuurde katheters kunnen ingrepen nauwkeuriger en veiliger worden uitgevoerd. Er is minder manuele vaardigheid nodig en moeilijk gelegen plaatsen in het hart zijn gemakkelijker bereikbaar.

Miljoen: ‘Voor de arts is het comfortabeler werken, doordat hij niet meer in een loodschort aan de tafel hoeft te staan. Uiteraard is ook de verminderde straling een pluspunt, zowel voor de patiënt als voor het team. Verder is vastgesteld dat er bij ablaties gemiddeld minder keren moet worden gebrand per procedure, wat alleen maar positief kan zijn.’

Doordat complexe ingrepen sneller verlopen, is er tenslotte ook minder contrastvloeistof nodig. ‘Dat is vooral voor bejaarde patiënten belangrijk.

Contrastvloeistof is hoe dan ook belastend voor de nieren, en bij oudere patienten is er vaak al een verminderde

advertentie

nierwerking. In het slechtste geval kan dat leiden tot nierfalen. Bij acuut zieke patiënten met veel bijkomende problemen is dat risico nog groter’, licht Vrints toe.

Pacemaker mag, piercing niet Doordat het toestel een sterke magnetische straling heeft, zijn er een aantal veiligheidsmaatregelen nodig.

Een metalen bril, piercing of bankkaart kunnen bijvoorbeeld niet mee in de behandelkamer. De richtlijnen zijn vergelijkbaar met die voor een MRI-onderzoek, maar dan minder strikt omdat de magnetische straling een stuk minder sterk is. Daardoor komen bijvoorbeeld patiënten met een pacemaker wel in aanmerking voor behandeling in de nieuwe katheterisatiezaal, terwijl zij geen MRI-onderzoek kunnen ondergaan.

De eerste procedure werd eind april uitgevoerd. Eerder die maand trok een deel van het team naar het universitair ziekenhuis van Kopenhagen om een aantal ingrepen bij te wonen.

De patiënt zelf zal voorlopig niet veel van de nieuwe apparatuur merken. In eerste instantie zullen vooral hartritmestoornissen worden behandeld, en dat gebeurt onder algemene verdoving.

DC090202 © Dimitri Cools / foto: © Getty Images

Nirwana verwent u en uw rug.

Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana op onafhanke lijke en transparante wijze oplossingen voor gezond liggen, zitten en gaan: van ergonomische slaapsystemen, stoelen, tafels en relaxzetels, tot en met kantoor- en kindermeubilair, babyproducten en schoenen.

Nirwana verwent u en uw rug.

Open van dinsdag t.e.m. zaterdag van 10u00 tot 18u00.

ONAFHANKELIJK ADVIES VAN ONZE KINESISTEN I DIENST NA VERKOOP

www.nirwana.be I De Bruynlaan 127 2610 Antwerpen I 03-820 98 30 maguza 013

meDIsch rubrIek

ANesthesIe:

… eN u vAlt …

Patiënten zijn soms ongeruster over de narcose dan over de operatie zelf.

Nochtans zorgen de anesthesisten ervoor dat alles veilig verloopt. ‘Eigenlijk beschermen wij de patiënt tegen de agressie van de operatie,’ zeggen prof. dr.

Marcel Vercauteren en dr. Luc Sermeus. vOOrAf OP rAADPleGING Als u in het UZA een operatie moet ondergaan, gaat u vooraf op raadpleging bij de anesthesist.

Dat gebeurt minstens 48 uur voor de operatie en best niet langer dan drie tot zes maanden op voorhand, afhankelijk van uw gezondheidstoestand.

Als de anesthesist het nodig acht, worden bepaalde onderzoeken uitgevoerd (bloedonderzoek, eCG…). U krijgt op dat moment ook informatie over wat u voorafgaand aan de operatie wel of niet mag doen (eten en drinken, medicatie, of u nadien zelf mag rijden…).

Aarzel zeker niet om zelf vragen te stellen over de verdoving en over de pijnbestrijding achteraf.

014

A

nesthesie is ervoor zorgen dat de patiënt niks voelt. Die verdoving kan heel plaatselijk zijn, zoals bij de tandarts of de huisarts als die een snee hecht, maar ook algemeen of regionaal (zie kader). Bij die laatste twee komt de anesthesist in actie.

Ongegronde angst ‘Mensen vrezen een narcose vooral omdat ze daarmee de controle over zichzelf afgeven,’ zegt prof. dr. Marcel Vercauteren. ‘Die angst is echter ongegrond. Narcose is door de jaren heen steeds veiliger geworden. Van

INfO

Dienst anesthesiologie, T 03 821 30 42

« Prof. dr. Marcel Vercauteren en dr. Luc Sermeus: ‘Narcose is veilig, dankzij betrouwbare producten, hoogtechnologische wmonitoring en goed opgeleide anesthesisten.’

AlGemeNe verDOvING

reGIONAle verDOvING

Bij algemene verdoving slaapt de patiënt: hij is zich niet bewust van wat er gebeurt. Daarvoor wordt medicatie toegediend via een ader, of soms gas. De anesthesist gebruikt een combinatie van verschillende middelen: › een slaapmiddel, › een spierverslapper, › een pijnstiller, › en diverse antidota tegen die drie. voor de spierverslapper kunnen er verschillende redenen zijn: de patiënt moet worden beademd via een buisje bijvoorbeeld, maar soms is het ook voor de operatie zelf belangrijk dat de spieren ontspannen zijn.

Bij regionale verdoving blijft de patiënt wakker. Alleen het gebied waar geopereerd wordt, wordt verdoofd door middel van lokale anesthetica die de pijngeleiding in de zenuwen blokkeren. er zijn verschillende soorten regionale verdoving: › epiduraal of spinaal Bij een epidurale of spinale verdoving worden de zenuwen verdoofd in de buurt van het ruggenmerg, meestal via een katheter. rond het ruggenmerg zit lendenvocht en rond dat vocht zit een vlies, de dura. Bij een spinale prikt de anesthesist door het vlies en spuit hij

het verdovend middel in het lendenvocht. Bij een epidurale doorprikt hij het vlies niet, maar spuit hij het product op de zenuwen waar die het ruggenmerg verlaten. een epidurale biedt de anesthesist meer controle over welk gebied precies wordt verdoofd. De katheter, met een medicatiepomp, kan tot dagen na de operatie blijven zitten met het oog op pijnstilling. › Perifeer block De zenuwen worden op een andere plaats dan de rug geblokkeerd: in de oksel, aan het sleutelbeen, de knie, de elleboog…

IN … slAAP de producten die we vandaag gebruiken, kunnen we het effect heel goed voorspellen. Ook de monitoring van patiënten is enorm toegenomen. We volgen een hele reeks parameters voortdurend op. Anesthesisten zijn als piloten in de cockpit van een vliegtuig.

Bovendien geldt in België de regel: één operatietafel, één anesthesist.’

In elke zaal een anesthesist Niet alleen zijn de technische middelen van een hoog niveau, ook de anesthesisten zelf zijn goed opgeleide professionals. Luc Sermeus: ‘In België is er bovendien inderdaad in elke operatiezaal een anesthesist aanwezig. Dat is in andere landen, zoals Nederland, zeker niet het geval. Er kan natuurlijk nog altijd iets gebeuren, zoals een allergische reactie of hartproblemen.

Maar als dat gebeurt, merken we het wel meteen op en kunnen we adequaat ingrijpen.’

Net als algemene verdoving zijn ook spinale en epidurale verdoving veilige vormen van anesthesie. Vercauteren: ‘Je werkt natuurlijk in de buurt van het rug-

genmerg, maar dankzij onze opleiding en ervaring is de kans erg klein dat er iets misgaat. Ik heb in dit ziekenhuis nog nooit iemand verlamd weten blijven door een epidurale of spinale verdoving.’ zenuwen blokkeren Ook in de lokale verdoving vinden steeds nieuwe technieken en middelen ingang. Sermeus: ‘Vroeger verdoofden we op vaste plaatsen op het lichaam, waar we de zenuwen goed wisten liggen. Nu gebruiken we een echografie om de zenuwen te zoeken waardoor we ze op elke plaats kunnen blokkeren.

Nu kunnen we zelfs zien hoe het middel zich verspreidt rond de zenuw, zodat we precies genoeg verdoving kunnen geven terwijl het comfort voor de patiënt even hoog blijft. De algemene tendens vandaag is immers alleen te verdoven wat moet worden verdoofd.’

In het UZA komt iedereen die een operatie moet ondergaan, vooraf op consultatie bij een anesthesist. Vercauteren: ‘Soms doen we onderzoeken, zoals bloedonderzoeken of een cardiogram, maar zeker niet altijd. Tot

op een bepaalde leeftijd doen we dat zelden.’ Ook over het type anesthesie wordt dan gepraat. ‘De patiënt heeft daar inspraak in. Wij zeggen wat wij meestal doen in hun geval en waarom.

Sommige mensen willen per se wakker blijven, maar bij langdurige of zware operaties is dat echt niet aan te raden.’ wakker worden!

Tot slot, wat te denken van mensen die zeggen dat ze hun operatie ondanks de verdoving toch bewust hebben meegemaakt? Sermeus: ‘Als iemand niet genoeg wordt verdoofd, is dat mogelijk. Maar de kans is heel erg klein. Op die miljoenen narcoses die plaatsvinden, komt zoiets een handvol keren voor. De hoogtechnologische monitoringsystemen die wij gebruiken, maken het nog extra onwaarschijnlijk. Bovendien hebben wij in bepaalde omstandigheden zelfs een toestel waarmee we voortdurend de diepte van de slaap kunnen volgen.

Patiënten mogen gerust zijn: ze slapen wanneer ze moeten slapen en worden wakker als wij dat willen.’ maguza 015

meDIsch

leverDIAlyse Als de lever het acuut laat afweten, bood een dringende levertransplantatie tot voor kort de enige kans op overleving. Sommige van die patiënten kunnen nu ook geholpen worden met leverdialyse. Geen wondermiddel, maar wel een manier om kostbare tijd te winnen.

in 2008 werden 26 patiënten met leverdialyse behandeld.

016

b

ij leverdialyse worden afvalstoffen uit het bloed verwijderd die de zieke lever niet meer zelf kan opruimen. De behandeling wordt toegepast bij patiënten met bepaalde chronische leverziekten die een acute opstoot doormaken en zonder leverdialyse weinig of geen kans op overleving hebben. De techniek die het UZA gebruikt, is MARS, voluit Molecular Adsorbent Recirculating System.

‘Het is de bedoeling om de patiënt uit het acute stadium te halen, of als dat niet lukt, vier of vijf dagen tijd te

INfO

reDt

winnen in afwachting van een levertransplantatie’, verduidelijkt prof. dr.

Peter Michielsen, adjunct diensthoofd gastro-enterologie hepatologie. ‘In die korte periode ondergaat de patiënt drie tot vijf dialysesessies. Het bloed wordt gespoeld met albumine, een eiwit waaraan de afvalstoffen zich binden. Doordat vergevorderd leverfalen vaak gepaard gaat met nierproblemen, ondergaat de patiënt tegelijk klassieke nierdialyse. Ondersteuning door de dienst nefrologie-dialyse is dan ook noodzakelijk.’ wie gaat dat betalen?

De behandeling is peperduur en werd tot voor kort niet terugbetaald.

Michielsen: ‘Sinds 2008 financiert het Riziv leverdialyse echter in het kader van een studie waaraan alle Belgische transplantatiecentra deelnemen. In 2008 werden in totaal 26 patiënten met MARS behandeld, van wie tien in

Dienst hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde, T 03 821 33 30 » Dienst gastro

u zeGt?

De schil childklier wat is de schildklier?

De schildklier bevindt zich vooraan in de hals. Ze pro produceert hormonen die een cruciale rol spelen bij de

stofwisseling en beïnvloedt zowat alle vitale lichaams-

functies, waaronder verbranding, polsslag, hartfunctie, lichaamstemperatuur en gewicht. Bij een foetus zijn

schildklierhormonen essentieel voor de ontwikkeling van de hersenen. Bij jonge kinderen regelt de schild-

klier onder meer de groei van de botten en het zenuwstelsel. Problemen kunnen ontstaan als de schildklier te traag of te snel werkt.

wat als de schildklier de traag werkt?

In dat geval spreken we van hypothyroïdie. De verbranding verloopt trager en het lichaamsgewicht neemt toe. Patiënten hebben vaak te kampen met

vermoeidheid, koudegevoel, een trage pols en een verhoogde cholesterol, en uitzonderlijk ook haaruitval of afbrokkelende nagels. Een trage schildklier kan het gevolg zijn van de ziekte van Hashimoto, een auto-

immuunziekte waarbij lichaamseigen cellen worden

leveNs het UZA. Van die 26 kregen tien intussen een donorlever, zes konden na de behandeling van de acute wachtlijst worden gehaald. Tien anderen zijn toch overleden.’

‘Vanwege de hoge kosten komen alleen patiënten met welbepaalde indicaties in aanmerking. Onder hen mensen met een acute opstoot van bijvoorbeeld hepatitis B of C of heel ernstige leververgiftiging, patiënten van wie de lever na een transplantatie niet op gang komt en personen bij wie een heel groot stuk van de lever is weggenomen’, zegt prof. dr. Dirk Ysebaert, diensthoofd transplantatieheelkunde.

Leverdialyse kan niet alle leverfuncties overnemen. Een wondermiddel is het dus zeker niet. ‘Maar het geeft ons wel extra tijd en verhoogt zo de overlevingskansen. De studie zal uitwijzen of het zinvol is om de therapie als standaardbehandeling te weerhouden’, aldus Michielsen.

-enterologie hepatologie, T 03 821 33 23

afgebroken. Zo’n 0,1 tot 10% van de bevolking, voornamelijk vrouwen, krijgt met Hashimoto te maken.

Behandeling is relatief eenvoudig en bestaat uit een dagelijkse tablet met schildklierhormoon.

wat als de schildklier te snel werkt?

Bij een te snelle schildklierwerking of hyperthyroïdie

gaat het lichaam in overdrive. De patiënt is hyperactief, reageert vaak nerveus en emotioneel, verliest

gewicht en heeft het altijd warm. Vaak is ook hier de

oorzaak een auto-immuunziekte: de ziekte van Graves-

Basedow, die voorkomt bij 0,1 tot 2% van de bevolking en vijf keer vaker bij vrouwen. Een typisch symptoom zijn uitpuilende ogen. De ziekte van Graves wordt in

eerste instantie behandeld met medicijnen. Bij her-

haalde opstoten en als er geen oogproblemen zijn, probeert men het met radioactief jodium. In zeldzame gevallen wordt de schildklier operatief verwijderd.

waarom is jodium zo belangrijk?

Jodium is een essentieel element voor de productie van schildklierhormoon en zit onder meer in verse vis, zeevruchten, melkproducten en bepaalde groenten. In

regio’s waar die producten minder vaak op het menu staan komen vergrote schildklieren of kropgezwellen

vaker voor. Bij jonge kinderen kan een ernstig jodiumtekort leiden tot een groeiachterstand en verminderde intellectuele ontwikkeling.

maguza 017

uzA A 2020

snel in s

met snel Prof. dr. Herman Goossens staat aan het hoofd van het labo klinische biologie in het UZA. Hij is een autoriteit, niet in het minst omdat hij de problematiek van de antibioticaresistentie onder de aandacht bracht. Hoe ziet hij zijn vakgebied evolueren?

h

ardnekkige ziekenhuis­ infecties, de vleesetende bacterie, resistentie… zijn de micro­organismen vandaag agressiever dan vroeger?

‘Ik denk het niet. Het zijn eerder de mensen die vatbaarder worden voor infecties: door allerlei behandelingen blijven zwakkere mensen immers langer in leven. De resistentie van bacteriën door te veel antibioticagebruik is natuurlijk wel een reëel probleem, net als de ziekenhuisinfecties.’ hoe ziet u het probleem van de ziekenhuisinfecties evolueren?

‘We moeten in elk geval verder op de ingeslagen weg, met hygiënemaatregelen, verstandig antibioticagebruik enzovoort. In België daalt het aantal ziekenhuisinfecties. We hebben het probleem vrij goed onder controle, maar we moeten waakzaam blijven en de overheid moet ons blijven ondersteunen. In Zuid-Europese landen bijvoorbeeld blijven de ziekenhuisinfecties toenemen, doordat men laks

018

fecties opsporen

ltests is. Elders in de wereld, zoals in Azië, is het nog dramatischer. Breedspectrumantibiotica zijn er gewoon vrij te koop op straat, met alle gevolgen van dien.’

met erg competente mensen. Het zal ook een grote uitdaging worden om die kennis te behouden, want daarmee maken we immers het verschil.’

Intussen automatiseert het labo klinische biologie van het uzA steeds verder. Is dat de toekomst?

‘Nog dit jaar wordt in het labo een automatenstraat gebouwd. Als we op lange termijn willen overleven, moeten we automatiseren en groeien.

Vandaag al worden er grote, maar onrendabele ziekenhuislabo’s gesloten, in Duitsland, Zweden, Engeland… óók in universitaire ziekenhuizen. Als we een eigen labo willen behouden, moeten we mee evolueren.’

ziet u nog andere belangrijke evoluties in uw vakgebied?

‘Er wordt vandaag hard gewerkt aan de ontwikkeling van sneltests.

Met zo’n test kan een arts aan het bed van zijn patiënt binnen het half uur een testresultaat hebben: het suikergehalte in het bloed, de bloedgassen, welke micro-organismen de infectie veroorzaken… Door het verdwijnen van laboratoria ontstaat een markt voor dergelijke sneltests. Het zijn veelal kleine bedrijven en onderzoekscentra zoals het onze die samen dergelijke tests ontwikkelen, met steun van de Europese Unie. Het is een erg complex iets: op een chip van enkele centimeters moet je de functies van een volledig laboratorium (de bench, de proefbuizen, de broedstoven enz.) bundelen. Dat is een gigantische uitdaging.’

waarom is het zo belangrijk om een eigen laboratorium te hebben?

‘Artsen uit ziekenhuizen zonder labo wenen van ellende. Hun stalen gaan naar enorme privélaboratoria die duizenden monsters per dag verwerken.

De patiëntenzorg lijdt daar enorm onder. De service van een eigen labo ontbreekt en je kan niet meer zo kort op de bal spelen. Ik vind het dan ook onze opdracht om het labo te consolideren en te automatiseren. Daarnaast moeten de klinisch biologen nog meer in dialoog gaan met de artsen. In het UZA hebben we een uitstekend labo

wat voor sneltesten staan er zo op stapel?

‘Wij zijn betrokken bij de ontwikkeling van een sneltest voor luchtwegeninfecties. Daarmee kan een arts binnen het half uur uit wat slijm of een keelof neusuitstrijkje detecteren wat voor micro-organisme er aanwezig is: een

virus, een bacterie, enzovoort. Een ander project is een sneltest die detecteert welke bacterie een bloedinfectie veroorzaakt. Ik schat dat die tests binnen vijf tot tien jaar op de markt zijn. ‘ zo’n sneltest bij luchtwegen­ infecties kan ook een grote rol gaan spelen in de strijd tegen resistentie?

‘Ja, dat is de voornaamste drijfveer. Als je weet dat het niet om een bacterie gaat, vermijd je onnodig antibioticagebruik. Tegelijk creëert het mogelijkheden voor antivirale middelen. Die bestaan, maar je kunt ze pas gebruiken als je snel kunt testen om welk virus het gaat. In de recente pandemie van het nieuwe griepvirus H1N1 had een sneltest een wereld van verschil kunnen maken. Als je binnen het half uur weet dat het om het nieuwe virus gaat, zou je mensen sneller kunnen behandelen en sneller beschermingsmaatregelen kunnen nemen. Los daarvan bieden sneltests ook nieuwe mogelijkheden voor nieuwe soorten antibiotica, die heel gericht bepaalde bacteriën doden. Zonder tests is daar geen markt voor. De diagnostiek is jarenlang achtergebleven. Sinds Pasteur en de uitvinding van de penicilline is er eigenlijk niet heel veel veranderd.

Er is decennialang veel meer geïnvesteerd in behandeling dan in diagnose.

Maar daar komt nu dus verandering in.’

Prof. dr. Herman Goossens, dienst klinische biologie

maguza 019

advertentie

7 Tips voor zitten, liggen en slapen

Ook bij rug-, schouder-, spier- en gewrichtspijn, allergie, transpiratieproblemen, ... $ OOHUJLHK \JL ¶ Q H

Aircosleep dubbeldoek is een dubbel elastische matrasstof met uitzonderlijke eigenschappen.

Lyocell, kapok, AloÔ Vera en Silver Guard maken dit dubbeldoek X LWHUVW JHVF KLNW Y RRUP HQ VHQ P HW allergie en iedereen die hygiÔ ne belangrijk vindt. $ LUF RV OHHSGX EEHOGRH NLV • 3 x Antibacterieel • 3 x Schimmelwerend • Antistatisch • Antiallergisch • Geurvoorkomend • Wasbaar (60°C.) • Vochtregulerend • Goed ventilerend • Dubbel elastisch = extra comfortabel Deze eigenschappen zijn blijvend, ze verminderen niet na het wassen.

Ergorelaxmatrassen, -hoofdkussens, matras- en kussenbeschermers zijn steeds gemaakt met Aircosleep GX EEHOGRH N (wit of zwart).

7UDQ VSLUDW LHYH Q W LODW LH

Heb je vaak last van overvloedig transpireren in bed of zetel dan kunnen de 3-D hoofdkussens, rugkussens, kussenslopen en matrasbeschermers van Aircosleep een groot verschil maken.

3-D zorgt voor een maximale ventilatie en voorkomt daardoor overvloedig transpireren.

Hoofdkussen op maat in 3-D: gouden tip bij allergie en overvloedig transpireren.

6 F KRX GHUSLM Q

Veel zijslapers hebben last van schouderpijn of slapende armen. Zorg dat de vorm, hoogte en zachtheid van uw hoofdkussen 020

perfect passen bij uw schouderbreedte en slaaphouding en u zal wellicht enorm geholpen zijn.

HOE ERGER DE RUGPIJN, HOE GROTER HET VOORDEEL!

Het Triple hoofdkussen van Ergorelax (ó 80, met afritsbare Aircosleephoes) is een absolute aanrader: Perfect op maat, wasbaar, antiallergisch, uiterst comfortabel, 3 nachten op proef!

De zero-gravity houding stimuleert bovendien de bloedcirculatie en is daardoor een echte aanrader voor sportmensen, hart- en longlijders.

Let er wel op dat uw matras niet te hard of versleten is. Ook dat zorgt vaak voor pijnlijke schouders.

Relaxzetels met kantelpositie en instelbare rugsteun zijn een aanrader bij rugpijn en oedeem. Ze worden op maat gemaakt en kunnen voorzien worden van een RSVWDKX O S om in- en uitstappen gemakkelijker te maken.

5 X J V SLHUHQ JHZ ULF KW SLM Q

Matrassen van Ergorelax zijn 30 tot 100% duurzamer en comfortabeler dan matrassen van vergelijkbare prijsklassen omwille van hun dikkere comfortlagen en de hoogwaardige materiaalkeuze.

Hierdoor geven ze langdurig een goede ondersteuning en bescherming van schouders, rug, bekken, gewrichten en spieren. + RHJURW HUGHVODDSSUREOHP HQ KRH JURW HUGHYRRUGHOHQ e

Neem uw Ergorelaxmatras 1 week op proef. Zo ben je zeker van de kwaliteit en de voordelen en sluit je een miskoop uit.

5 X JSLM Q U HF X SHUDW LH

Elke ruglijder en rugspecialist kent deze houding, ook wel de zero-gravity houding genoemd: de knieën in 128° en de rug helemaal ontspannen.

.

Q LHSUREOHP HQ 0

6RHGHHP e

9 HUP RH LG VWLM YH VSLHUHQ VWUHVVe

Ergonomische massagezetels laten u heerlijk zitten of liggen terwijl u van een deugddoende rug- en beenmassage geniet. Een goede massage stimuleert de bloedcirculatie en daarmee de afvoer van afvalstoffen uit het lichaam.

Het ontspant lichaam en geest en zorgt voor ï lichaamsbewegingÍ voor mensen die door ziekte of leeftijd aan hun bed en zetel gebonden zijn. Meerdere modellen beschikbaar.

Meer info + showroom: Ergorelax / De Bedstee Dorp 78 - 2230 Herselt www.ergorelax.eu - info@ergorelax.eu Tel. 014/ 54 55 11 - (Wo + zo gesl.)

DOssIer leveN met ePIlePsIe rubrIek

leveN met ePIlePsIe Leven met epilepsie moet je leren. De aanvallen zijn een zware dobber, maar ook de dreiging dat er altijd een volgende aanval kan komen, weegt door. Dankzij nieuwe medicatie kan gelukkig 60% van de patiĂŤnten zich blijvend aanvalsvrij noemen.

maguza 021 0021

DOssIer leveN met ePIlePsIe

Wat als je een aanval krijgt op het werk? of op de fiets?

De eNe AANvAl Is De ANDere NIet Grof gesteld zijn er twee grote groepen epilepsieaanvallen, gegeneraliseerde en partiële aanvallen. gegeneraliseerde aanvallen, waarbij beide hersenhelften worden getroffen. › tonisch-clonische aanval. De patiënt verliest het bewustzijn en valt op de grond. Hij verstijft, klemt de kiezen op elkaar en wordt blauw in het gezicht, gevolgd door stuiptrekkingen. vaak is er urineverlies en bijt de patiënt op zijn tong. › absence. De patiënt is als het ware even weg van de wereld, vaak maar enkele seconden.

Prof. dr. Peter De Jonghe

Prof. dr. Katrien Smets 022

e

pilepsie is een verzamelnaam voor ziekten die met elkaar gemeen hebben dat de patiënt geregeld een epilepsieaanval krijgt. Bij zo’n aanval is er een verstoorde elektrische activiteit in de hersenen, hetzij in een beperkte zone, hetzij in de volledige hersenen.

Er zijn verschillende soorten aanvallen, maar ze stoppen vaak vanzelf na één tot twee minuten.

Een epilepsieaanval is beangstigend, maar op zich niet schadelijk. Het gevaar schuilt vooral in de omstandigheden: je zult maar je bewustzijn verliezen als je bovenop een ladder staat.

Een uitzondering is een status epilepticus. Dat is een aanval die urenlang kan duren en soms blijvende sporen nalaat in de hersenen. Een dergelijke aanval, die uitzonderlijk zelfs fataal is, moet zo snel mogelijk met medicatie worden gestopt en is dan ook een spoedgeval.

Nogal wat mensen hebben maar één keer een epileptische aanval. Pas vanaf de tweede aanval is de kans op herhaling groot en wordt er van epilepsie gesproken. ‘Naar oorzaak zijn er twee grote groepen’, zegt UZA-neurologe dr. Katrien Smets. ‘Om te beginnen is er verworven epilepsie, die wordt veroorzaakt door een letsel. Dat letsel kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld een hersenbloeding, een operatie, een ongeval, een tumor of een infectie.

Daarnaast is er idiopathische epilepsie, dat zijn aangeboren vormen waarvan de oorzaak meestal genetisch is.’

zoeken naar de juiste medicatie De behandeling bestaat bijna altijd uit medicatie. De meest effectieve geneesmiddelen zijn al jarenlang carbamazepine en valproïnezuur, waarmee respectievelijk partiële en gegeneraliseerde aanvallen (zie kaderstuk) worden onderdrukt. Zes op tien patiënten wordt met medicatie volledig aanvalsvrij. Dat betekent wel dagelijks medicijnen slikken. Niet evident als je weet dat er wel eens neveneffecten opduiken, zoals een belangrijke gewichtstoename, slaperigheid, depressie, haaruitval of prikkelbaarheid.

‘Het is soms lang zoeken naar een medicijn of een combinatie van medicijnen die de patiënt goed verdraagt’, zegt UZA-neuroloog prof. dr. Peter De Jonghe. ‘Zelfs milde neveneffecten zijn een probleem omdat de patiënt de medicatie jaren, soms zelfs levenslang moet nemen. De geneesmiddelen moeten ook te combineren zijn met eventuele andere medicatie.’ Gelukkig zijn er de afgelopen jaren veel geneesmiddelen bijgekomen, waardoor er voor de meesten een geschikt medicijn te vinden is. stukje hersenweefsel wegnemen ‘Als patiënten twee jaar aanvalsvrij zijn, proberen we soms de medicatie af te bouwen en uiteindelijk stop te zetten, zeker als de medische beeldvorming

Partiële aanvallen, waarbij maar een deel van de hersenen wordt getroffen. › eenvoudige partiële aanval. De patiënt blijft bewust, maar krijgt bijvoorbeeld trekkingen in een arm of been of abnormale gewaarwordingen. Hij ruikt, hoort of ziet dingen die er niet zijn. › Complexe partiële aanval. De patiënt is minder bewust en vertoont soms automatismen als kauwen, slikken, ergens aan prutsen...

Daarnaast bestaan er ook partieel secundair gegeneraliseerde aanvallen, die in één hersenhelft beginnen, maar nadien uitbreiden.

herseNeN IN beelD Bij behoorlijk wat epilepsiepatiënten worden de aanvallen veroorzaakt door een letsel in de hersenen. Het opsporen van zo’n letsel gebeurt vandaag met behulp van computertomografie (Ct) of magnetische resonantie beeldvorming (mri, beter gekend als nmr). omdat mri een veel hogere contrastgevoeligheid heeft dan Ct, is mri meestal het voorkeursonderzoek. Het wordt toegepast om vaatafwijkingen, tumoren, herseninfarcten, infecties en mesiale temporale sclerose, een afwijking ter hoogte van de temporaalkwab, te detecteren.

Bij epilepsiepatiënten die moeilijk of niet te behandelen zijn, toont mri in 70% van de gevallen een afwijking.

Bovendien geeft de techniek nauwkeurige informatie over de ligging van het letsel en de nabijheid van andere functionele hersengebieden, wat vooral bij chirurgie uiterst belangrijk is. nadeel van het onderzoek is dat de patiënt twintig tot dertig minuten stil moet blijven liggen.

Ct wordt voornamelijk gebruikt in de acute fase na een ongeval of operatie en bij patiënten ouder dan zestig met een eerste aanval, omdat in die groep vaker hersenbloedingen optreden. ook mensen die niet in aanmerking komen voor mri, krijgen een Ct-scan.

Een voorbeeld van een MRI.

maguza 023

Dossier Leven met epiLepsie

en het EEG (elektro-encefalogram) normaal zijn. Maar je moet elk dossier apart bekijken en telkens inschatten hoe groot het herhalingsrisico is.

Gemiddeld is er na twee jaar zonder aanval een kans van 60 tot 70% dat de patiënt zonder medicatie aanvalsvrij blijft. Maar als iemand niet wil stoppen, respecteren we dat uiteraard ook’, zegt Smets. Soms houdt de behandeling ook een aanpassing van levensstijl in: eten en slapen op regelmatige tijdstippen en alcohol en stress beperken vermindert het risico op een nieuwe aanval.

Met de huidige medicatie is er nog altijd een groep van zo’n 20% die niet volledig aanvalsvrij raakt en nog eens 20% bij wie de ziekte heel moeilijk te controleren is. De Jonghe: ‘Een aantal van die patiënten kun je helpen met chirurgie. Afhankelijk van de aandoening gebeurt dat door een stukje hersenweefsel weg te nemen of een elektrode rond een welbepaalde hersenzenuw te plaatsen. Er zijn maar twee centra in Vlaanderen die die operaties doen.’

Autorijden met attest Leven met epilepsie is vaak niet gemakkelijk. Zeker als de aanvallen niet onder controle zijn, heeft dat verregaande maatschappelijke gevolgen.

‘Vooral de dreiging van een mogelijke aanval is zwaar om dragen’, zegt De Jonghe. ‘Want wat als je een aanval

Voor de meeste patiënten is een geschikt medicijn te vinden. krijgt op het werk? Of als je aan het fietsen bent? Ook milde verschijnselen kunnen heel storend zijn. Beeld je maar in dat je in een winkel werkt en dat je opeens afwezig voor je uit begint te staren en dwangmatig aan je kraag begint te prutsen. Zoiets komt heel vreemd over.’

De ziekte heeft ook praktische conse024

info

quenties. Patiënten mogen bijvoorbeeld maar autorijden als ze een medisch attest kunnen voorleggen waaruit blijkt dat ze helemaal aanvalsvrij zijn. Dat kan een reden zijn om de medicatie niet af te bouwen. Want een nieuwe aanval betekent weer minstens drie maanden geen attest. Een beroep als chauffeur is sowieso verboden.

Een zwangerschap is zeker niet uitgesloten, al moet ook dat patiënt per patiënt heel zorgvuldig worden bekeken. Andere dingen zijn een kwestie

van gezond verstand. Smets: ‘Bijvoorbeeld niet alleen gaan zwemmen, een helm dragen op de fiets... Risicosporten als duiken en rotsklimmen zijn eerder af te raden.’

Hoewel epilepsie een zwaar verdict blijft, is er medisch gezien al een lange weg afgelegd. Onderzoek, betere medicatie en chirurgie maken de ziekte beter controleerbaar. ‘Epilepsie is beter op te sporen en te behandelen, waardoor vandaag meer patiënten aanvalsvrij zijn’, besluit Smets.

epiLepsie in cijfers Wie? › 5% van de mensen krijgt ooit in zijn leven een epilepsieaanval › 40% van de epilepsiepatiënten is jonger dan 16 jaar › 20% van de epilepsiepatiënten is ouder dan 65 jaar Oorzaken? › 40 tot 60% van de patiënten heeft epilepsie met een genetische oorzaak › 15% ontwikkelt de ziekte als gevolg van een hersenbloeding of CVA (cerebrovasculair accident, beter gekend als beroerte) › 6% ontwikkelt de ziekte als gevolg van een tumor › 30% en meer heeft de ziekte zonder dat er een oorzaak bekend is Neveneffecten? › 20% heeft last van tonisch-clonische aanvallen, de meest ernstige vorm, die gepaard gaat met bewustzijnsverlies (zie kaderstuk p. 22 – 23) › 25% van de epilepsiepatiënten lijdt aan migraine › 50% van de patiënten bij wie de ziekte moeilijk te controleren is, heeft ook ernstige psychische problemen

Dienst neurologie, T 03 821 34 23 » Vlaamse Liga tegen Epilepsie vzw, T 02 345 99 07 » www.epilepsieliga.be

Bij een groot deel van de patiĂŤnten met epilepsie is er sprake van een genetische oorzaak. De genen geven op dat vlak steeds meer geheimen prijs.

Een genetische diagnose neemt vaak heel wat onzekerheid weg en wijst soms de weg naar de behandeling.

foutje in De genetiscHe bLAuwDruk?

H

eel uitzonderlijk erft epilepsie over van generatie op generatie, met een kans van 50% dat de ouder de ziekte doorgeeft aan zijn of haar kind. Maar veel vaker is er alleen sprake van een verhoogde vatbaarheid binnen een bepaalde familie. Momenteel zijn er meer dan dertig genmutaties gekend die aan de basis van de ziekte liggen. Soms ontstaat een genmutatie uit het niets, een zogenaamde de-novomutatie. Dan is de kans dat de ouders nog een kind met epilepsie krijgen, quasi nul. Maar het kind kan wel zelf het gen doorgeven.

Recent nog legde gezamenlijk onderzoek van de Antwerpse en Leuvense universiteit een genmutatie bloot die verantwoordelijk is voor het transport van suikers naar de hersenen. Epilepsie wordt bij mensen met dat gendefect veroorzaakt door een energietekort in de hersenen, wat kan worden verholpen met een dieet. Een

ander voorbeeld van een genetische, heel ernstige vorm van epilepsie is het syndroom van Dravet. De kinderen ontwikkelen de ziekte rond de leeftijd van zes maanden, hebben ernstige ontwikkelingsstoornissen en worden zelden oud. In 2001 werd binnen de Universiteit Antwerpen een DNA-fout ontdekt die in 80% van de gevallen verantwoordelijk is voor dat syndroom. verborgen genetische oorzaak In het algemeen is er bij jonge kinderen met zware epilepsie vaak sprake van een genetische fout. Maar aangezien de getroffenen zelden oud worden en dus zelf kinderloos blijven, geven ze het gen niet door en blijft het genetische karakter van de ziekte meestal verborgen. Voor ouders geeft een genetische diagnose vaak antwoord op prangende vragen, bijvoorbeeld hoe groot de herhalingskans

is bij een volgend kind. Anderen zijn opgelucht omdat ze ten onrechte dachten dat ze iets verkeerds hadden gedaan tijdens de zwangerschap.

Soms helpt een genetische diagnose de arts ook op weg bij het uitstippelen van een therapie.

Momenteel zijn meer dan dertig genmutaties gekend.

De zoektocht naar genetische oorzaken gaat intussen onverminderd voort. Array CGH, een nieuwe onderzoekstechniek waarmee minuscule chromosomale afwijkingen kunnen worden blootgelegd, is op dat vlak veelbelovend. maguza 025

DOssIer leveN met ePIlePsIe

vrOeGe DIAGNOse e

Vier op de tien epilepsiepatiënten zijn jonger dan zestien jaar. Epilepsie bij kinderen is meestal goed te behandelen: bij de meerderheid volstaat één medicijn om de aanvallen onder controle te krijgen. Bij drie op vier groeit de ziekte er weer uit.

026

pilepsie bij kinderen bestaat in veel verschillende vormen, met vaak andere ziektebeelden dan bij volwassenen. Veruit het meest frequent zijn koortsstuipen. Dat zijn vrij onschuldige aanvallen die alleen optreden bij koorts en die zonder gevolgen overgaan na de leeftijd van vijf jaar. Bij een andere, relatief grote groep is epilepsie een gevolg van bijvoorbeeld zuurstofgebrek bij de geboorte, een ongeval of een infectie waarbij de hersenen zijn geraakt. Verder zie je een waaier van minder vaak voorkomende aandoeningen. Bij een behoorlijke groep begint de ziekte voor de leeftijd van twee jaar. De oorzaken bij die patiënten zijn divers, van hersenverlamming tot een aangeboren hersenafwijking.

Niet zelden is de oorzaak genetisch.

‘Vooral bij de allerkleinsten is een vroege diagnose belangrijk, omdat een vroegtijdige en correcte behandeling een groot verschil kan maken voor de toekomst’, zegt UZA-kinderneuroloog prof. dr. Berten Ceulemans. ‘Maar soms zijn de aanvallen zo onopvallend – sommigen hebben bijvoorbeeld iets dat lijkt op de hik – dat de ziekte lange tijd niet wordt herkend.’ Bij kinderen vanaf drie jaar duiken andere typische vormen op, zoals epilepsie met absences, aanvallen waarbij de patiënt als het ware even weg is van de wereld. Vanaf de puberteit verschijnen stilaan de meer volwassen vormen van epilepsie. medicatie, maar liefst met mate Net als bij volwassenen raakt zo’n 70% van de patiëntjes van zijn aanvallen verlost met medicatie. ‘Vroeger hadden we een zestal producten, vandaag zestien’, zegt Ceulemans. ‘De kunst is om uit te zoeken welk geneesmiddel het best past bij welk kind. Zowat de helft heeft genoeg aan één medicijn.

We krijgen nog altijd kinderen doorgestuurd die een cocktail van zes of zeven producten nemen, maar dat is

bIj kINDereN crucIAAl van het goede te veel.’

Bij zo’n 5% van de kinderen stopt een aanval niet altijd vanzelf. Die ouders krijgen aangeleerd hoe ze een aanval zelf kunnen beëindigen met druppels of een tablet in de mond. Als kinderen lange tijd geen aanval hebben gehad, wordt meestal geprobeerd de medicatie geleidelijk te stoppen. Ceulemans: ‘Ouders vinden dat soms beangstigend, maar meestal kunnen we ze wel overtuigen. Het zou onverantwoord zijn een kind chronisch medicatie te laten nemen als dat niet echt nodig is.’

Voor welbepaalde vormen van epilepsie biedt een strikt dieet soms de oplossing. Ceulemans: ‘Die kinderen volgen een zogeheten ketogeen dieet, dat voor 80% uit vetten bestaat.

Dat vraagt een hele inspanning, maar de ziekte verdwijnt er in bepaalde gevallen volledig mee. Bij de meeste vormen van epilepsie kun je alleen de symptomen behandelen.’ Heel uitzonderlijk bestaat de behandeling uit chirurgie. En dan is er nog het aspect levenshygiëne: een regelmatig slaap-, eet- en leefpatroon is belangrijk om het aantal aanvallen te verminderen.

Ook drukte is te vermijden. zwemmen en fietsen: waarom niet?

Als de aanvallen niet onder controle te krijgen zijn, drukt epilepsie vaak een stempel op het leven van de hele familie. Vooral de onvoorspelbaarheid van de ziekte kan zwaar wegen. ‘Toch drukken we ouders op het hart hun kind een zo normaal mogelijk leven te laten leiden’, beklemtoont Ceulemans.

‘De meesten kunnen naar een gewone school en ook sporten is doorgaans geen probleem. Op sommige vlakken zijn we dan weer heel streng: zwemmen of fietsen in het verkeer kan alleen onder begeleiding. Logeerpartijtjes, kampen of gewoon maar een babysit vinden blijkt in de praktijk vaak moeilijk. Veel ouders doen daarvoor

een beroep op familie of vrienden.’

Nogal wat kinderen met epilepsie functioneren verstandelijk minder goed. ‘Die problemen zie je vooral bij kinderen met wat wij echte epilepsie noemen, dus bijvoorbeeld niet bij koortsstuipen’, nuanceert Ceulemans.

‘Je moet het zo bekijken: epilepsie is bij die kinderen eigenlijk maar het topje van de ijsberg. Je ziet de aanvallen, maar de werkelijke ziekte zit in de hersenen en is lang niet altijd te behandelen. Die ziekte heeft vaak ook een negatieve impact op de ontwikkeling van de hersenen, waardoor er soms leerproblemen ontstaan.’ bang voor nachtelijke aanval Veel ouders zijn bang dat hun kind ’s nachts een aanval zal krijgen. Sommigen zijn wanhopig op zoek naar een aangepast alarmsysteem. ‘Ook binnen onze dienst doen we onderzoek naar een systeem waarmee je abnormale bewegingspatronen zou kunnen registreren’, zegt Ceulemans. ‘Maar voorlopig is er niets op de markt dat betrouwbaar

soms zijn aanvallen bij kinderen zo onopvallend dat ze niet worden herkend. en effectief is en blijft een goede babyfoon de beste oplossing. Nu is het wel zo dat het in veruit de meeste gevallen weinig zin heeft nachtelijke aanvallen te detecteren, omdat ze hoe dan ook spontaan overgaan.’

Het goede nieuws is dat bij 75% van de kinderen de epilepsie met de jaren spontaan verdwijnt. Dat komt doordat de hersenen van kinderen nog een heel rijpingsproces doormaken. Soms is het wel geduld uitoefenen tot na de leeftijd van zestien jaar.

Prof. dr. Berten Ceulemans

wAt DOeN bIj eeN AANvAl? › Blijf rustig. een aanval is in principe ongevaarlijk en stopt bijna altijd spontaan na een paar minuten. › Draai de patiënt op zijn zij en met het hoofd opzij, zodat hij niet kan stikken in zijn braaksel. maak indien mogelijk zijn mond vrij van braaksel of speeksel. › Zorg dat de patiënt zich niet kan kwetsen. Zet stoelen, tafels, glazen en scherpe voorwerpen uit de buurt. › probeer vooral geen vinger of voorwerp tussen de tanden van de patient te klemmen. Zo kunt u uzelf of de patiënt immers verwonden. › Bel de huisarts of de 100 of 112 als de aanval langer dan een paar minuten duurt. › Zoek ook medische hulp na een eerste aanval of als de patiënt zich verwond heeft. › Kijk eventueel na of de patiënt een kaartje of briefje op zak heeft waarin staat wat u bij een aanval moet doen, welke medicatie hij neemt en in welk ziekenhuis hij wordt behandeld.

maguza 027

DOssIer leveN met ePIlePsIe

kIrsteN

zelf Kirsten Schelkens (8) was nog maar drie weken oud toen ze voor het eerst een epilepsieaanval kreeg. Haar ouders en zus hebben geleerd om met haar ziekte om te gaan, al blijft het vaak balanceren op een slappe koord. ‘We moeten haar telkens wat meer durven loslaten’, vertelt mama Nicky Vermeiren (41).

h

et heeft even geduurd voor we wisten dat Kirsten epilepsie had.

Sinds haar zes maanden is ze in behandeling in het UZA. Intussen heeft ze vele soorten medicijnen gehad, maar die helpen telkens maar voor maximaal een half jaar. Daarna komen de aanvallen terug, drie tot vier keer per week. Soms is dat alleen maar bibberen en voor zich uit staren, soms valt ze ook echt neer.

Gezinszorg Wuustwezel

Uw zorg is onze zorg

Zandvliet Gooreind

Brecht

Berendrecht Stabroek

Maria ter Heide Kapellen

Lillo

Gezinszorg Villers vzw biedt thuiszorg in de Antwerpse regio vanuit 10 plaatselijke wijkhuizen.

U kan bij ons terecht voor gezinshulp, bejaardenhulp, kraamzorg, poetsdienst, huishoudhulp (met dienstencheques), thuiszorg op weekend- en feestdagen, nachtzorg, …

Met al uw vragen omtrent thuiszorg kan U terecht op één centraal nummer:

Tel. 03 543 92 10

Brasschaat Ekeren

Haven Merksem Schoten Antwerpen St. Andries

Wijnegem

Borger- Deurne hout

Antwerpen Zuid Hoboken Wilrijk

Berchem

Wommelgem Borsbeek

Ons werkgebied omvat de gekleurde gebieden.

advertentie

ThyssenKrupp

Verhuizen… dat nooit!

Alle verdiepingen weer bereikbaar

wIl lIever

Vraag vrijblijvend informatie

Overal in België - 24u/24u!

0800 94 365 - GRATIS

Esthetisch en discreet!

Eigen fabricaat!

fIetseN

Trapliften

Sinds kort volgt ze een ketogeen dieet (dieet dat voor 80% uit vetten bestaat) en dat helpt voorlopig goed. Maar het is wel heel moeilijk. Bij dertig gram sla moet ik bijvoorbeeld twintig gram mayonaise geven.

De epilepsieaanvallen bepalen voor een groot stuk ons leven. Toen Kirsten nog klein was, baatte ik met mijn moeder een restaurant uit. We namen toen een extra personeelslid in dienst, zodat een van ons altijd op haar kon passen. Omdat er in een gewone school te weinig toezicht is, hebben we haar vanaf het begin naar het bijzonder onderwijs gestuurd. Later is gebleken dat ze ook een lichte vorm van autisme heeft en dat ze motorisch en verstandelijk wat achterop is.’

Durven loslaten ‘Tegenwoordig werk ik hoofdzakelijk tijdens de schooluren, zodat Kirsten nooit naar een opvang moet. De keren dat ze al ergens is gaan logeren, kan ik op een hand tellen. Dat komt ook doordat ik het zelf heel moeilijk vind haar af te geven. Alleen mijn moeder en schoonmoeder passen regelmatig op haar. Alles staat of valt met haar ziekte.

Uitstapjes moeten we soms op het laatste nippertje afgelasten. Dat is ook jammer voor haar oudere zus, al gaat die er gelukkig heel goed mee om.

Toch proberen we Kirsten zoveel mogelijk dingen te laten doen. Toen ze kleiner was, volgde ik haar altijd de trap op, maar dat kun je niet blijven doen.

We hebben een tandem gekocht.

Maar Kirsten wil liever zelf fietsen, en dat mag ze ook. Je moet telkens een stapje verder gaan en haar durven loslaten. Deze winter zijn we gaan skiën en stond zij mee op de latten.’

NIEUW ook voor smalle trappen

Ja, stuur mij uw GRATIS documentatie

UZA

NAAm: ADRES: TEL.: ThyssenKrupp Monolift nv - Kaleweg 20 - 9030 Gent - Fax 09 216 65 75 - info@monolift.be Regionale centra: 02 217 37 84 - 03 239 21 43 - 011 25 25 43 - 09 216 65 65 - 050 34 54 50

GezOND

1

2

3

030

op de verplaatsing reisziekte at reizigers is w el he rve or t Vo he ingen van Wat is het? nde. De beweg le el el ve als n en va om mpt zich een bron tuig) kunnen sy o, boot of vlieg veroorzaken. en ng gi voermiddel (aut ei en braakn id he lig ize du mmige , misselijkheid ueel bepaald: so iekte is individ isz re or vo id et.

Gevoelighe ren helemaal ni altijd prijs, ande g in de auto, aa m ge mensen hebben le niet met een ap St ? en s, kijk m ko Hoe voor regeld iets klein lle buik. Eet ge vo n ee het et in m ijf et maar ook ni richting, of bl plaats in de rij em ne eft, he en t en ui aar te pakk ver voor u or wie het zw Vo . ot bo de n midden va reisziekte. pilletjes tegen tibraakbestaan er ook schap! Een an ken is de bood ie tz Ui r ziek. n? de ze in Hoe gene kt je niet m eden, maar maa bi g tin ch rli ve middel kan

7

x Ge 4

turista e is een acute vorm van Wat is het? Turista of reizigersdiarre waar de voedingshygien land buikloop die optreedt in verre ene te wensen overlaat. chten met rauwe eieren, Hoe voorkomen? Kijk uit voor gere d fruit. Vermijd drankschil onge slecht gespoelde groenten of ater, ook niet om tjesw kraan jes met ijsblokjes en gebruik geen elke maaltijd: zo voor en hand uw tanden te poetsen. Was uw geeft u microben geen kans. het belangrijk om veel te Hoe genezen? In de eerste plaats is g te voorkomen. Aanogin uitdr drinken, tot 5 liter per dag, om zal yoghurt niet echt edt, optre t gezien turista meestal zeer acuu Zwaardere diarree en. help rol baten. Bij lichte gevallen kan ente er dan een week lang niet het zij kunt u bestrijden met imodium, dag. en niet meer dan zes doses per

hoogteziekte ste dagen vaak last van bergen trekt, heeft de eer Wat is het? Wie naar de jkheid, duizeligheid en slamen – hoofdpijn, misseli hoogteziekte. De sympto en doorgaans beperkt. af 2000 m hoogte en blijv peloosheid – treden op van e vormen aannemen. kan de aandoening ernstig Alleen op zeer grote hoogte hebben van hoogten die weten dat ze last Hoe voorkomen? Mense gen. Merkt u tijdens een hun vakantie beter de ber ziekte, vermijden tijdens en op te zwellen, keer handen en enkels beginn beklimming dat gezicht, te drinken.

Denk eraan om voldoende dan terug naar beneden.

3 dagen rusten. symptomen kunt u 1 tot Hoe genezen? Bij milde ptomen hten vanzelf. Bij zware sym Meestal verdwijnen de klac en. Voor cht pt 500 m lager overna moet u afdalen. Vaak hel gepaste aan kan uw arts een trekkings boven 3000 m en. rijv voorsch behandeling met diuretica

5

Als u zorgeloos van uw vakantie wilt genieten, vertrekt u beter niet onvoorbereid. Kleine ongemakken kunnen uw vakantieplannen immers danig in de war sturen.

Zeven pretbedervers op een rij.

ezOND OP reIs vliegproblemen ns vliegreizen Wat is het? Het lange stilzitten tijde e veroorzaulati dcirc bloe de kan problemen met en opzwelhand en en voet n, ken, waardoor kuite verhoogd een of en ader spat len. Bij mensen met n tot geve iding aanle dat kan risico op trombose . nters dklo het ontstaan van bloe en stond te Hoe voorkomen? Probeer op tijd het vliegdoor getje delin wan bewegen: maak een strekt en d selen afwis n mate lede tuig terwijl je de zijn zaam raad het kan nten buigt. Voor risicopatië ndklo bloe om en nem te s dose om aspirine in lage bron mige som ken spre al ook , ters te vermijden arts. uw met r zeke dat leg nen dit tegen. Over wachten tot Hoe genezen? Ook in dit geval is die. reme e het overgaat de enig

tekenbeten & de ziekte van lyme Wat is het? Teken zijn kleine beestjes die leven in bomen en struiken. Bij contact met de huid bijten ze zich vast en zuigen ze bloed op. Tekenbeten kunnen allergische reacties opwekken.

In uitzonderlijke gevallen dragen teken de ziekte van Lyme over.

Er verschijnt dan een rode vlek op de huid, die gepaard gaat met een grieperige toestand. In extreme gevallen wordt ook het zenuwstelsel aangetast.

Hoe voorkomen? Draag broeken met lange pijpen tijdens wandeltochten in de natuur en wees extra waakzaam in lang gras en dicht struikgewas. Controleer dagelijks de huid, ook bij de kinderen.

Hoe genezen? Neem zo snel mogelijk de teek weg, bij voorkeur met behulp van een pincet of een speciale tekentang. Let erop dat je het hele beest mee hebt: vooral de kop is belangrijk. Als de beet tot een ontsteking leidt, dan gaat u best bij een dokter langs voor een behandeling met antibiotica.

6

7

kwallenbeten Wat is het? De tentakels van kwallen bevatten een gif dat pijnlijke steken kan veroorzaken. Een kwallenbeet is doorgaans weinig gevaarlijk maar wel vervelend, vergelijkbaar met het gevoel dat een brandnetel veroorzaakt. Alleen enkele exotische soorten kunnen voor ernstige complicaties zorgen.

Hoe voorkomen? Er is maar één manier om uzelf tegen kwallen te beschermen: goed uitkijken wanneer u blootsvoets op het strand wandelt.

Hoe genezen? Behandel de beet met een antiallergische gel om de pijn te verzachten. Azijn is ook een beproefd huis-tuinen-keukenmiddel. Doorgaans neemt de pijn na enkele uren vanzelf af. Bij tekenen van overgevoeligheid neemt u het best contact op met een arts.

adatie een ernstige gr zonnesteek teek is eigenlijk es nn ging, zo ro n td Ee ui Wat is het? ptomen zijn langrijkste sym be n de De va . g nd lin ra van zonneb izeligheid en da van zwakte, du el vo ge n ee . een algem en vatbaar voor iedereen is er ev ote hitte: draag gr te al n bloeddruk. Niet ge herm uzelf te sc Be ? en aste zonm ko Hoe voor uik een aangep zonnebril, gebr n ee en anneer l se of ek mste uren w een hoofdd n tijdens de war zo de t water ui ld ijf ge bl re necrème en en is. Drink ge n het verbrand aa id hu uw t u merkt da . n e inspanningen ur naar benede en vermijd zwar amstemperatu ha lic de ra al Pa Ha . he n? uc ze do ne Hoe ge of een frisse n se es pr m ko ofdpijn n koude omen, zoals ho door middel va bepaalde sympt om zoek en en lp n he zo n cetamol ka l weg uit de . Blijf in elk geva en ht ac rz ve te of koorts, de koelte op. maguza 031

advertentie

de

Speelvogel kinderopvang

gratis professionele kinderopvang tot 12 jaar alle werkdagen open van 8.00 tot 17.30 uur

meer info aan het onthaal

GezOND

GOeD GOeDe vetteN vette

OP het meNu Dat er goede en slechte vetten bestaan, weet u wellicht wel.

Slechte vetten zorgen ervoor dat onze bloedvaten dichtslibben, met hart- en vaatziekten tot gevolg. Maar wat zijn nu goede en slechte vetten? En in welke voedingswaren vindt u ze?

het juIste eveNwIcht in het ideale menu komt maximaal 30% van de energie uit vetten, waarvan › maximaal 10% uit verzadigd vet, › meer dan 10% uit enkelvoudig onverzadigd vet, › 5,3 tot 10% uit meervoudig onverzadigd vet.

A

ls we UZA-diëtiste An De Meyer om advies vragen, haalt ze meteen een misvatting aan. ‘Mensen denken dat een slecht voedingspatroon altijd leidt tot overgewicht. Dat is zeker niet altijd waar. Je kunt heel ongezond eten, met nefaste gevolgen voor je hart en bloedvaten, zonder dat je overgewicht hebt.’

Slechte vetten, en dan met name verzadigde vetten, verhogen de cholesterol in het bloed, en die cholesterol veroorzaakt ophopingen in de vaatwand. ‘Je merkt er soms jarenlang niets van, tot je op een dag in het ziekenhuis belandt met ernstige hartproblemen.’

Om dat te vermijden komt het erop aan om de juiste balans te vinden in de soorten vetten die u consumeert. Waar kunt u op letten?

1. juiste balans verzadigd en onverzadigd vet De grootste boosdoener is het verzadigd vet, dat we vooral in dierlijke producten vinden: in boter, room, vlees, eieren, kaas en melkproducten. Vervang die producten zoveel mogelijk door producten met onverzadigd vet: plantaardige oliën, margarines, minarines, vis, noten … Palmolie en kokosvet zijn ook plantaardig, maar bevatten toch vooral verzadigd vet. » Smeer zuinig minarine of margarine op de boterham. » Bak niet in boter maar in een vloeibare margarine of olie. » Gebruik voor de warme maaltijd maximaal één eetlepel (10 ml) vetstof per persoon. maguza 033

GezOND

» Kies voor mager vlees. » Beperk de hoeveelheid vlees: 100 gram per dag is voldoende. » Vervang twee keer per week vlees door vis. » Kies voor mager broodbeleg. » Kies voor magere of halfvolle zuivel, met een maximum van een halve liter per dag. » In koekjes en gebak zit heel veel verzadigd vet. Eet ze met mate en kies voor vezelrijke of droge koekjes. » Vervang snoep door fruit, nootjes, gedroogd fruit.

2. juiste balans tussen enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetten, en tussen omega 3 en omega 6 De onverzadigde vetten kunnen we opdelen in twee groepen: › de enkelvoudig onverzadigde vetten › de meervoudig onverzadigde vetten, met ook de omega 3 en omega 6vetzuren Enkelvoudig onverzadigde vetten vinden we voornamelijk terug in olijfolie en arachideolie. Bij de meervoudig onverzadigde vetten is het belangrijk de juiste verhouding tussen omega 3 en omega 6 te vinden. Tot vijf keer meer omega 6 dan omega 3 is aanvaardbaar, maar vandaag eten we vaak vijftien keer meer omega 6 dan omega 3.

Omega 6-vetzuren uit onder meer zonnebloemolie, sesamolie en maïsolie consumeren we immers via heel wat producten. Omega 3, dat we vaak te weinig binnenkrijgen, zit onder meer in (vette) vis, koolzaadolie, lijnzaadolie. » Eet twee keer per week 150 gram vis, bij voorkeur vette vis als zalm, haring, makreel, forel, sardines. » Gebruik olijfolie, arachideolie, koolzaadolie of lijnzaadolie. » Eet geregeld noten.

terol wordt opgenomen in het bloed.

Wateroplosbare vezels vinden we in groenten, fruit, bonen. » Eet voldoende groenten, fruit, bruin brood en andere volle graanproducten.

4. let op met cholesterolrijke voeding Sommige voedingswaren bevatten zelf cholesterol. Die mag u gerust eten, maar beter niet elke dag. Ze hebben overigens een veel kleinere invloed op het totale cholesterolgehalte in het bloed dan verzadigde vetten. » Eet maximaal drie eieren per week. » Eet maximaal één keer per twee weken orgaanvlees. » Eet maximaal één keer per week garnalen, krab, kreeft.

5. vermijd transvetten Transvetten zijn nog schadelijker dan verzadigde vetten. We vinden ze voornamelijk terug in fast food, kant-en-klare maaltijden, gefrituurde gerechten, chips, gebak en koekjes.

Ook dierlijke producten zoals volle melkproducten, runds- en lamsvlees zijn van nature bronnen van transvetzuren. » Kies voor magere melkproducten, mager runds- en lamsvlees, en beperk uw consumptie van industriële bakkerijproducten en gefrituurde bereidingen.

6. blijf in beweging Ook voldoende beweging heeft een positief effect op uw cholesterolprofiel.

3. eet voldoende vezels Vezels, en dan vooral wateroplosbare vezels, binden de cholesterol in de darm, waardoor er mogelijk minder choles034

INfO

An De Meyer, an.de.meyer@uza.be » www.nice-info.be

wItjAs

Oog in oog met de orthoptist Een orthoptist, nog nooit van gehoord?

Daisy Godts orthoptiste

Dan bent u zeker niet alleen. Er zijn er maar een zeventigtal in heel België.

UZA-orthoptiste Daisy Godts ging naar Nederland om orthoptie te studeren.

O

rthoptie is de leer van het recht zien,’ steekt Daisy Godts meteen van wal. ‘Een orthoptist komt in actie bij alles wat met twee-ogig zicht te maken heeft: scheel zien en luie oogjes, vooral bij kinderen, maar ook dubbel zien, wat meer bij volwassenen voorkomt. Wij worden ook geconsulteerd bij oogspierverlammingen of andere problemen met de oogzenuwen, net als bij schildklieraandoeningen, leesproblemen en slechtziendheid.’

Onderzoek voor operatie ‘In een orthoptisch onderzoek meten we de oogstand, de samenwerking van de ogen, het dieptezicht, welk deel van het zicht door de hersenen wordt onderdrukt… Want als je bijvoorbeeld scheel kijkt, dan valt het beeld dat je met je ene oog ziet, niet meer samen met het andere. Veelal wordt één van de twee dan door de hersenen onderdrukt.’ Allemaal nuttige informatie die noodzakelijk is, zeker voor een operatie. ‘Bij een operatie tegen scheelzien loopt de patiënt anders kans dat hij nadien dubbel ziet doordat zijn ogen zich eigenlijk aan dat scheelzien hebben aangepast. Bij heel wat oogoperaties moet je met dergelijke dingen rekening houden.’

INfO

Dienst oogheelkunde, T 03 821 48 45

Het is een heel toffe en gevarieerde job, vindt Daisy Godts. ‘Bovendien kun je mensen echt helpen: kinderen met een lui oogje zijn geholpen door een oog af te plakken. Kinderen die scheel zien kun je soms helpen met een bril.

Ook volwassenen die dubbel zien of scheel zien, kunnen we soms heel eenvoudig helpen, vaak tot grote verbazing van de patiënt. En als er geen pasklare oplossing is, kunnen we hen tenminste wel een inzicht geven in hun probleem. We besteden heel wat tijd aan uitleg geven. Als je je probleem begrijpt, accepteer je het immers veel makkelijker.’

De top van het vakgebied Orthoptisten werken in het UZA samen met (kinder)oogartsen, strabologen (gespecialiseerd in scheelzien), neurooftalmologen, neurologen, endocrinologen, de dienst neus-keel-oor, de cvs-kliniek (waar chronisch vermoeidheidssyndroom wordt behandeld), …

‘We zien heel diverse patiënten, vaak met moeilijke pathologieën. Dat maakt het werk nog boeiender. We krijgen ook de mogelijkheid om aan onderzoek mee te werken, publicaties te doen, aan internationale congressen deel te nemen en voordrachten te geven . We horen tot de top van het vakgebied.’

OrthOPtIst wOrDeN? vandaag zijn er meer vacatures voor orthoptisten dan er kandidaten zijn. orthoptie studeren kan maar op één plaats in België, met name in Gent, en alleen via een postgraduaat van twee jaar volgend op een paramedische opleiding (verpleegkunde, kinesitherapie, logopedie of ergotherapie). Wie meteen na de middelbare school orthoptie wil studeren, moet daarvoor naar het buitenland. www.orthoptie.be

us het cht en d ie het li grijkste d n , a ’s el a b Prism , zijn het hoptist. en ig u fb rt de o beeld a ent van instrum

035

zOrG

kINDereN eN PIjN

tOverzAlf Kinderen die een ingreep of een pijnlijk onderzoek moeten ondergaan, krijgen vaak nog te weinig pijnstilling.

Nochtans zijn er genoeg middelen die, verstandig gebruikt, écht geen kwaad kunnen. Het UZA heeft sinds kort een nieuw pijnbeleid voor kinderen dat de traantjes drastisch moet verminderen.

Ann Roete

036

Prof. dr. José Ramet

h

oe graag ouders ook de pijn van hun kind zouden willen overnemen, soms is een pijnlijke ingreep of een venijnige prik onvermijdelijk. Maar dan nog is er meer dan één aanpak mogelijk. Een tegenspartelend kind met een paar volwassenen vasthouden is één manier, maar je kunt ook een verhaal rond het gebeuren vertellen en een lichte pijnstiller geven. Je hoeft geen psycholoog te zijn om te weten wat voor het kind het prettigst is. Een goed pijnbeleid voorkomt nare herinneringen en trauma’s.

‘Spijtig genoeg krijgt het thema te weinig aandacht binnen de artsenopleiding. Daarom nam de Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde (BVK) een viertal jaar geleden het initiatief om samen met het Riziv een project rond de behandeling van acute pijn bij kinderen op te starten. Daaruit is een nationaal pilootproject gevloeid, waaraan dertien Belgische ziekenhui-

INfO

zen deelnemen’, vertelt prof. dr. José Ramet, diensthoofd pediatrie in het UZA en voorzitter van de BVK. Bedoeling was na te gaan wat er nu al wordt gedaan om acute pijn bij kinderen te bestrijden, hoe dat kan worden verbeterd en welke concrete maatregelen daarvoor nodig zijn. kijken wat er beter kan Een van de initiatieven was een gespecialiseerde verpleegkundige inschakelen en opleiden. In het UZA is dat Ann Roete, die veel ervaring heeft met pijnbestrijding bij premature kindjes en pasgeborenen. Zij sensibiliseert medewerkers en geeft opleiding, in samenwerking met het multidisciplinair pijncentrum.

‘Ik richt me zowel op de diensten pediatrie en intensieve neonatale zorg als een aantal andere diensten waar kinderen vaak terechtkomen’, legt Roete uit. ‘Dus bijvoorbeeld ook inten-

Dienst pediatrie, 03 821 32 51 » Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde » www.bvks

1

sieve zorgen, de spoed en het dagziekenhuis. Op al die plaatsen ben ik gaan kijken wat we concreet kunnen verbeteren. Zo hebben we op elke afdeling een referentieverpleegkundige aangesteld die zich op de problematiek toelegt en zijn of haar kennis en vaardigheden overdraagt op de rest van het team. In het voorjaar hebben we voor alle medewerkers een infosessie gehouden rond het thema.’

Pijn herkennen én erkennen Acute pijn bij kinderen verzachten betekent in de eerste plaats: de pijn herkennen en erkennen. Daarvoor bestaan aangepaste middelen per leeftijd. ‘Bij baby’s kom je veel te weten door ze gewoon te observeren’, zegt Roete. ‘Is hun gezichtje verwrongen,

2

3

4

5

6

zijn er genoeg. Maar je moet ze wel gebruiken. ‘Er bestaat goede pijnstillende medicatie voor kinderen, maar artsen schrijven vaak te weinig voor uit schrik voor de nevenwerkingen’, zegt Ramet. ‘Maar als je de medicatie in de juiste dosis voorschrijft, is er geen gevaar. Dat is uitvoerig wetenschappelijk bewezen.’

Bij pakweg een bloedafname of een lendenpunctie kan een pijnstillende zalf heel wat narigheid voorkomen. Wel moet het kind die zalf een uur vooraf krijgen. ‘Maar mensen moeten toch vaak wachten tussen onderzoeken door. Dus waarom niet even aan die zalf denken?’, vindt Roete. De laatste jaren wordt in het UZA ook veel gewerkt met een speciaal gasmengsel. Dat werkt niet alleen pijnstillend, maar maakt het

helPt echt blijven ze huilen als je ze oppakt, liggen ze te wroeten? Er bestaat een scoresysteem waarmee je een objectief oordeel kunt geven. Kinderen vanaf vier jaar kunnen hun pijnbeleving aangeven op een meetlatje met gezichtjes – van een lachend gezicht tot een door pijn getekend gezicht (zie illustratie) – waarbij elk gezichtje overeenstemt met een cijfer. Vanaf cijfer vier moet je iets doen tegen de pijn, ook al heeft het kind twee uur daarvoor al een pijnstiller gehad.’

Dergelijke meetinstrumenten voorkomen dat belangrijke signalen worden genegeerd. Ramet: ‘Nog te vaak krijgt een baby met pijn het etiket van huilbaby, of wordt gezegd dat het zijn ouders mist. Op die manier wordt de pijn geminimaliseerd en onderbehandeld.’ suiker op de fopspeen Middelen om de pijn te verzachten, bp.be

kind minder bewust, waardoor het niet meer angstig is. Bij kleine baby’s zijn een paar druppels suikeroplossing op de fopspeen dan weer heel effectief.

Ten slotte zijn ook een goede voorbereiding en een kindvriendelijke aanpak cruciaal. ‘Iets eenvoudigs als een ballon of bellen blazen kan wonderen doen. Aan kinderen die het gasmengsel krijgen, vertellen we dat ze in een vliegtuig gaan stappen.

En de pijnstillende zalf noemen we toverzalf’, zegt Roete.

Niet wachten tot de pijn heel erg is Voor een goede pijnbehandeling moet iedereen meewerken: van de verpleegkundige die de preoperatieve zorgen toedient over de anesthesist tot de verpleegkundigen op de afdeling. En niet te vergeten: de ouders.

Ook zij worden aangemoedigd om hun kind na het ontslag niet onnodig

pijn te laten lijden.

‘Het is aangetoond dat kinderen die de eerste dagen na een ingreep een goede pijnbehandeling krijgen, sneller recupereren en beter eten. Het komt erop aan op vaste tijdstippen een pijnstiller te geven en dus niet te wachten tot het kind veel pijn heeft. Onderbehandelde pijn kan evolueren naar chronische pijn’, aldus Roete.

Het project werpt intussen al vruchten af op de werkvloer, stellen Ramet en Roete vast. Artsen en verpleegkundigen hebben meer aandacht voor pijnbestrijding bij kinderen en er wordt sneller pijnmedicatie voorgeschreven. ‘We hopen dan ook dat het project wordt voortgezet. Het is zeker geen overbodige luxe om in elk ziekenhuis met een pediatrie permanent een pijnverpleegkundige voor kinderen in te schakelen, voor blijvende opleiding en sensibilisering’, besluit Ramet. maguza 037

zOrG

OP meNseN Proefpersoon spelen voor de ontwikkeling van een nieuw vaccin, zonder daar veel geld voor te krijgen: je moet het maar doen. Toch zijn er heel wat mensen met het hart op de juiste plaats die ertoe bereid zijn. Twee vrijwilligers en vier artsen van het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV, Universiteit Antwerpen) vertellen.

I

sabelle Beeldens (36) neemt al meer dan vijf jaar deel aan studies van het CEV in Antwerpen. ‘Sommigen begrijpen niet dat ik zoiets doe. Maar ik denk altijd: als niemand het doet, hebben we op de duur geen vaccins meer. Je krijgt er een vergoeding voor, maar die is vaak bescheiden en zeker niet mijn grootste motivatie. Een extra bonus is wel dat je gratis wordt gevaccineerd tegen bijvoorbeeld griep of hepatitis B

038

en dat je soms een uitgebreide checkup krijgt. Het is altijd leuk om te weten of je helemaal gezond bent.’

Dr. Koen Van Herck van het CEV begeleidt een student die een thesis maakt over het profiel van vrijwilligers die aan geneesmiddelen- of vaccinatiestudies deelnemen. ‘Doordat de vergoeding bij vaccinatiestudies vrij laag is, speelt altruïsme sterk mee. 88% neemt deel om de wetenschap te helpen. Persoonlijke voordelen wegen minder zwaar door: 52% doet mee om als eerste het nieuwe vaccin te krijgen en voor 46% is de vergoeding een belangrijke drijfveer.’ zonder studies geen vaccins Het CEV zoekt zijn vrijwilligers vooral onder het personeel en de studenten van de Universiteit Antwerpen en het UZA. Een van hen is de Nederlandse geneeskundestudente Marloes Grimmelikhuijsen (22), die voor het eerst aan een studie deelneemt. ‘Het is een kleine moeite en je verdient toch een centje bij. Voor deze studie krijgen we in totaal 480 euro. Daarvoor moeten we vijf keer op visite komen. Maar ik studeer hier, dus ik hoef me niet extra te verplaatsen.’ ‘Het aantal visites varieert afhankelijk van de studie van drie tot soms wel zestien’, voegt dr. Annick Hens eraan toe. Bepaalde vaccin-

Ge

studies worden in de research unit van het UZA uitgevoerd, andere op de UA-campus.

De risico’s voor de vrijwilliger zijn eerder beperkt. ‘De bijwerkingen zijn meestal vergelijkbaar met die van bestaande vaccins. De dagen na de vaccinatie kunnen mensen last hebben van lichte vermoeidheid, hoofdpijn of spierpijn. Soms is er ook wat ongemak op de plaats van de inspuiting’, zegt dr. Froukje Kafeja. ‘Ik ben een keer een paar dagen onder de voet geweest nadat ik een vaccin had gekregen. Al weet je nooit zeker of dat de oorzaak was’, vertelt Isabelle. Eén ding staat vast: zonder vaccinatiestudies geen vaccins. Niet alleen zijn er studies nodig om nieuwe middelen, schema’s of combinaties uit te testen, het is ook wettelijk verplicht om bestaande vaccins regelmatig opnieuw te evalueren.

Op zoek naar vers bloed Voor het CEV blijft het een uitdaging om voortdurend nieuwe vrijwilligers te vinden. ‘Voor de ene studie lukt dat al beter dan voor de andere. De leeftijdsgroep veertig tot zestig jaar is bijvoorbeeld moeilijk, doordat die mensen zuiniger zijn op hun vrije tijd en minder gevoelig zijn voor het financiële voordeel’, zegt Van Herck.

‘Voor nogal wat infectieziekten is het

Wilt u deelnemen, of wenst u meer informatie? Neem contact op via cev@ua.ac.be of T 03 820 26 52 of schrijf je in via www.ua.ac.be/cev/vrijwilligers

cOlumN

Bart Paepen is verpleegkundige op de dienst intensieve zorg. Elke nieuwe werkdag brengt hij de zorg voor patiënten in de praktijk. Een kijk van binnenuit op het reilen en zeilen in het UZA.

GeNezeN vOOr DummIes

test ook zo dat een vrijwilliger maar één keer aan een studie kan deelnemen, omdat hij daarna antistoffen heeft ontwikkeld. We zijn dus letterlijk altijd op zoek naar vers bloed’, lacht prof. dr.

Pierre Van Damme, hoofd van het CEV. Isabelle en Marloes blijven zich alvast kandidaat stellen. ‘Je merkt ook dat je deelname wordt geapprecieerd. Als vrijwilliger word je hier echt in de watten gelegd’, zegt Isabelle.

OOk Iets vOOr u?

Het Centrum voor de evaluatie van vaccinaties (Cev) zoekt voortdurend nieuwe vrijwilligers voor studies. om mee te doen moet je gezond zijn, al zijn bijvoorbeeld een te hoog cholesterolgehalte, overgewicht, gecontroleerde diabetes, astma of hoge bloeddruk niet noodzakelijk een bezwaar. elke studie is goedgekeurd door de ethische commissie van het UZA. Als vrijwilliger wordt u vooraf grondig geïnformeerd over het hoe en wat. De vergoeding bedraagt doorgaans 25 tot 50 euro per studiebezoek.

‘Britse vrouw ontwaakt uit coma na kusje man’. Als kranten achtergrondgeluid konden produceren, dan was een publieke kreet van vertedering bij dit artikeltje bijzonder passend geweest. Zou soms behoorlijk handig zijn, toch?

Net zoals de obligate lachband die bij idiote tv-feuilletons gemakshalve onze lachsalvo’s dirigeert wanneer we iets grappig horen te vinden of niet. Ik heb net de bladzijde omgeslagen na een overload aan informatie over het ‘monster van Dendermonde’. Het interesseert me geen zier of we Kim De Gelder per definitie een seriemoordenaar mogen noemen, dan wel een hele of anderhalve gek. Ik heb ook weinig boodschap aan een lesje ‘Verhoortechnieken voor beginners’. De geïnterviewde docent en zijn familie moeten ontiegelijk trots geweest zijn met zijn naam in de krant, terwijl vermoedelijk gewoon nog een kolommetje moest worden opgevuld (ik weet het: een goeie die het zegt).

Maar er is dus een vrouw al kussend ont-coma-t, lees ik, tussen de bevindingen van een onderzoek naar Islamfobie en een oproep van De Post om waardevolle verzendingen godbetert niet per brief, maar in een pakket te versturen. De niet nader vernoemde Antwerpse gazet moet gedacht hebben: na vijf pagina’s gruwelijkheden hebben de overgebleven lezers wel wat faits divers verdiend. Vaktechnische informatie interesseert me wel, dus lees ik lustig verder. Het zou maar eens nodig moeten zijn dat ik me binnenkort beroepshalve ga bekwamen in het kussen.

Er ontvouwt zich een verhaal dat ik me vaag herinner van de vermaarde freelancers Grimm. Een jonge vrouw ligt twaalf dagen in coma. Haar hopeloze man zakt ten einde raad – na 34 dokters en een paardenkop – naast haar bed neer en vraagt haar om een kus. En jawel: smak!

En ze leefden nog lang en ‘k-weet-niet-hoe gelukkig. Er ontbraken alleen nog pralines voor de verpleging om het tot een écht sprookje te maken. Desalniettemin: hartroerend! Moraal van het verhaal? Meer kussen! En misschien ook niet alles geloven wat in de kranten staat.

Bart Paepen, verpleegkundige intensieve zorg bart.paepen@uza.be maguza 039

zOrG

INterculturele bemIDDelING

klAre tAAl Dat dokters al eens goochelen met moeilijke woorden, is eigen aan het vak. Vaak volstaat een vragende blik om spontaan meer uitleg te krijgen. Maar wat als dokter en patiënt ook effectief een andere taal spreken? In zulke situaties springt de intercultureel bemiddelaar in de bres.

w

ie ooit ziek werd op vakantie zal het beamen: behandeld worden in een vreemde taal is niet evident, zeker niet als het verplegend personeel er ook andere culturele gewoontes op nahoudt. In het UZA kunnen anderstalige patiënten rekenen op de hulp van Naïma Alou Issa.

Als intercultureel bemiddelaar is zij het aanspreekpunt voor zorgverleners, patiënten en familie die elkaars taal niet machtig zijn. ‘Het gaat niet alleen om taal, maar ook om gebruiken’, zegt Naïma. ‘Uiteraard zorg ik ervoor dat de patiënt een correcte uitleg krijgt Naïma Alou Issa over zijn situatie. Maar ook 040

INfO

na zijn bezoek blijf ik de patiënt begeleiden. Daarnaast verstrek ik informatie aan de hulpverleners over cultuur en traditie. Een behandelende arts is niet altijd in staat om afwijkend gedrag van patiënten te plaatsen. En dan komen ze bij mij terecht.’

Interne tolken Naïma heeft Arabische roots en kent de moslimcultuur van binnenuit, maar het spectrum aan nationaliteiten die het UZA over de vloer krijgt, beperkt zich niet tot de Arabische wereld. ‘De laatste jaren zien we vaker mensen uit het voormalige Oostblok passeren, maar ook meer Afrikanen en Pakistanen’, zegt Naïma. ‘Het gaat om

Dienst patiëntenbegeleiding T 03 821 37 00

nieuwe allochtonen met culturen en gebruiken waarvan ook ik de achtergrond niet ken. Gelukkig krijg ik de hulp van interne tolken: hulpverleners die andere talen spreken en die bijspringen indien nodig. We werken ook samen met de tolkendienst van de Dienst Welzijn van de provincie Antwerpen, waar we terecht kunnen voor sociale tolken. Bovendien komen allochtone patiënten niet zelden uit een heel specifieke situatie. Vaak zijn ze in een asielprocedure verwikkeld of aan een OCMW verbonden, en dat maakt het extra complex. In dergelijke situaties doe ik een beroep op een maatschappelijk werker.’

Nieuwe campagne Deze zomer start in het UZA een campagne om het bestaan van de intercultureel bemiddelaar onder de aandacht te brengen. ‘Het ministerie van Volksgezondheid stelt affiches en brochures ter beschikking’, zegt Naïma. ‘Nu bereik ik vooral de mensen die door een verpleegkundige worden doorverwezen, of patiënten die mij kennen van een vorig bezoek. Terwijl iedereen het recht heeft op correcte informatie en een helpende hand in moeilijke tijden.’

Puzzel

Puzzel & wIN! 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

12 muzieknoot – half – helium – kookgerei 13 proef – huisdier – lidwoord 14 afval van riet – Italiaanse edelvrouw – metselspecie 15 liefdegod – vredesgodin – loflied 16 verstoring van het immuunsysteem – middagslaapje

1 2

8

3

9

4 5

11

6

2

7

3

8

7

9

10

10 11

12

12

3

4

13

1

6

14

5

15 16

4 1

2

3

4

5

6

7

8

horizontaal 1 artikel dat gemaakt is met vrijwaring van het milieu – vermageringskuur 2 echtgenote – muzieknoot – door bacteriën veroorzaakte huidontsteking 3 slede – maangodin – koude lekkernij – Japanse munt 4 wisselgebruik – en omstreken – roem – knock-out – lagere school 5 cycloop – Spaans – rivier in Italië

9

10

Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 10 september 2009 naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op één van de vijf Vivaboxes-cadeaubonnen.

12

6

Engels afstandsmaat – pijnstillend en koortswerend geneesmiddel 7 fles – getij – Spaanse mevrouw – meisjesnaam 8 Turkse titel – in orde – schmink – WordPerfect 9 waadvogel – portret – hijstoestel 10 dinsdag – bloedkanaal – muziekinstallatie 11 pleister – gepelde gerst 1

DOe mee eN wIN!

11

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

2

H O O L S P8 I I N T K A T L I D S A A M T E I E N T R O

3

O E R O S

4

5

6

7

I K O O A N T A N D N I2 G O M N I R U G L A10 S F O K P A O Z I C M B A E E A R L N3 D I N I E E L F G I N11 T E N N O N T G12 E N

8

R E C L A M E H O T A R O T

9

10

T S O I V O U A N L G E M S K E I S P O C T H E

11

12

13

14

15

verticaal 1 schoonheidssalon in een boerderij, buiten de stad – kunstmatige lichaamsopening 2 Europese taal – zeewier – op deze plaats 3 onroerend goed – ijzergrond – opera van Verdi – dierenverblijf 4 schrede – Gelderse gemeente – brem – middeleeuwen 5 telwoord – spokenroep – selenium – schraal 6 parcours – verpleging van pas bevallen vrouwen 7 aanwijzend voornaamwoord – woestijnplaats – dots per inch 8 zwartbruin – hevig – gewricht 9 citerpen – mohair 10 Trade Mark – dame die gezelschap en seks verleent – tennisterm – loofboom 11 kloostergewaad – beenvlies – inlandse boer (Ind.) 12 bureau – getemd – onmeetbaar getal – Fries watertje 13 Italiaans – oude man – sierlijk 14 claim – grootouder – viooltjeswater – bedorven 15 stekelig diertje – donder – kindergroet 16 amandel – kunstgebit

16

M U S L I V9 E R E E N E T L E F R A P P U W IJ K U E T A K1 S N E5 U T E Z I N B P O N I T O R6 R T U N O G O M T A N O D4 E R O R E I O7 R K R N E T O D E R A P I E

OPlOssING mAGuzA 76 Kinderopvang – Liliane Hauben, Mr. Francis Beckers, Vicky Lodewijks C. Machielsen en Juliette Verboven winnen elk een paar Crocs schoenen ter waarde van 40 euro.

De winnaars krijgen hun Crocswaardebon binnenkort in de bus!

maguza 041

cOlumN

Annemie Peeters is radiojournaliste en columnist, maar ook mama, partner, dochter, vriendin.

Met twee voeten stevig in het leven heeft ze het in haar column over gezondheid, ziekte, lief en leed.

mOeDers IN De NAcht

h

et ziekenhuis belde, of ik een dag in het ziekenhuis wou doorbrengen? Vreemd, zo’n aanbod, want normaal heeft een mens die dingen niet te kiezen. Maar aan mij werd het gevraagd: het was bij wijze van inleefproject, om eens te voelen hoe dat is. Ik dacht eerst dat ik in een bed mocht liggen doen alsof ik ziek was, maar nee, ik zou verpleegster moeten spelen. Het was de dag van de verpleegkundige en daar wilden ze aandacht voor. Fantastisch gedacht, alleen werk ik in de week en in het weekend gaan de kinderen voor. Geen probleem, zeiden ze, wij werken ook ’s nachts. Dus werd ik nachtzuster. Voor één nacht.

Mijn gevoelens werden gemengder naarmate de bewuste nacht naderde. Enerzijds keek ik er erg naar uit. Mijn moeder is altijd verpleegster geweest en als kind mochten wij soms mee, op zondag, wanneer er geen operaties waren. Dan zette ze mijn zus en mij met kleurpotloden in een kamertje aan het eind van de gang, met een mooi overzicht op alles wat bewoog. Wij kwamen nooit aan kleuren toe. Wij keken. Hoe de witte schorten gedurig over en weer gingen. Niet druk, had mijn moeder gezegd, maar wat deden ze dan de hele tijd? Werken, zo bleek.

Alleen was het anders nog drukker. Tegen elf uur arriveerde de soep en dan kregen wij ook een bordje. Twee, want ik ging er van uit dat ziekenhuissoep gezonder was dan andere soep. Ik blijf het geloven uit nostalgie.

Tegelijk zag ik ook zwaar op tegen de inleefnacht. Mijn eerste afspraak zou op spoed zijn. En ik kan niet tegen bloed. Ik draai al weg als er thuis één in zijn vinger snijdt. Ik ben ooit misselijk geworden van alleen maar een verhààl over een bloedneus. Flauwvallen op spoed was geen optie.

Al zou het wel getuigen van veel inlevingsvermogen. In de praktijk viel het allemaal mee. De bewuste nacht bleek de rustigste in maanden. Er kwam alleen een gekneusde elleboog binnen en die kon ik aan, want die bloedde niet.

Omdat er weinig beweging was bij de patiënten, bewoog ik zelf. Van spoed naar heelkunde, van geriatrie naar pediatrie en van oncologie weer naar spoed. Wat mij opviel: zo veel vrouwen. Die allemaal zeiden dat het rustig was, maar wel constant in de weer waren. Hoe druk is het dan als het wél druk is? Vrouwen, alweer, die zeiden: ik werk liever ’s nachts, dan ben ik overdag thuis voor de kinderen. Of hoe we allemaal creatief zijn in het proberen combineren van werk en gezin.

En op de vraag of ze dan navenant verdienden, was het antwoord: wat is een goed loon? De dankbaarheid van patiënten is me meer waard; het feit dat je mensen echt kunt helpen. Ze menen dat. Mijn moeder kon dat vroeger ook zo zeggen. Allemaal moeders, in zo’n ziekenhuis. Dat is een hele geruststelling, voor als je er ooit terechtkomt. En als je, zoals doorgaans in die dingen, niet te kiezen hebt.

Wij keken.

Hoe die witte schorten gedurig over en weer gingen.

Annemie 042

INfO

cOlOfON Maguza – driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen – jaargang 21, juli 2009 – Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be – Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten – Hoofdredacteur: Ann Segers – Redactiesecretariaat: Françoise Lippevelt – Redactieraad: Patrick Cras, Annick Deckers, Anneleen De Vos, Sofie Francque, Bart Paepen, Geert Roeyen, Ann Segers, Elke Smits, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele – Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Uitgeverij, www.jaja.be – Fotografie: Eric De Mildt, Handicap International, Floris Wuyts, iStockphoto – Illustratie p. 18: Debora Lauwers – Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest – Reclameregie: Little Joe, www.littlejoe.be – De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. www.maguza.be

steuN het uzA­meceNAAtsfONDs Klinisch wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden zijn een essentiële opdracht van het UZA. Om dat wetenschappelijk onderzoek en zijn klinische toepassingen te ondersteunen, werd het mecenaatsfonds opgericht.

Zowel bedrijven als particulieren kunnen giften of legaten overmaken aan het fonds, hetzij op naam, hetzij toegewezen aan een specifiek onderzoeksdomein.

De giften kunnen worden gestort op rekening 001-0893155-55 van het UZA met vermelding ‘mecenaatsfonds’.

tOt uw DIeNst Nuttige telefoonnummers » algemeen nummer UZA: 03 821 30 00 » onthaal en opname: 03 821 31 01 » patiëntenbegeleiding: 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levenbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) » ombudsdienst: 03 821 31 60 » inlichtingen facturen: 03 821 31 28 » mobiele medische urgentiegroep: 03 828 15 15 » school in het UZA: 03 821 58 97, 03 821 58 86 kinderopvang De speelvogel In de kinderopvang zijn kinderen van patiënten en bezoekers van harte welkom. U vindt De Speelvogel in de rechtervleugel op het gelijkvloers. Pijlen vanop de parking wijzen de weg. Meer info: T 03 821 38 87 Gastenkamers ter weyde Wilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: T 03 440 48 18 winkelgalerij In de inkomhal vindt u: » de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur en in het weekend van 12 tot 20 uur » een broodjeszaak, in de week open van 9.30 tot 14.30 uur » enkele shops (bloemen, geschenken, voeding, lectuur enz.) in de week open van 8 tot 20 uur, zaterdag van 10 tot 19 uur, zondag van 13.30 tot 19 uur » een bankautomaat restaurant Het restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke dag open van 12 tot 14 uur.

maguza 043

GehOlPeN?

Nederlander Sjef Knooren (77) kroop door het oog van de naald toen hij in spoed aan een aneurysma (uitstulping van een bloedvat) werd geopereerd. ‘Die weken in het UZA ben ik een héél moeilijke patiënt geweest, maar toch is er uitstekend voor mij gezorgd’, lacht hij.

belgisch bloed in de aderen v

oor het eerst sinds die bange tijd, nu anderhalf jaar geleden, is

Sjef terug in het UZA. Zelf herinnert hij zich nog amper iets, echtgenote Annie en kinderen Brigitte en Rob des te meer.

Sjef: ‘Ik weet nog dat ik mij opeens

heel ellendig voelde. Kort daarna zakte ik in elkaar.’

Annie: ‘De huisarts dacht meteen

aan een aneurysma. Met loeiende sirenes is Sjef naar het ziekenhuis in

Goes gevoerd. Maar omdat er daar

geen plaats was, is hij naar het UZA overgebracht.’

Rob: ‘Daar is hij meteen geope-

reerd door prof. dr. Jeroen Hendriks

en zijn team, aan een gescheurd aneurysma in de buikslagader. De

operatie duurde wel zeven uur. Het

was kantje boordje. Na afloop, om 1 uur ’s nachts, heeft prof. Hendriks nog een klein uur met ons gepraat.

Pas toen begrepen we hoeveel geluk mijn vader heeft gehad. Amper een

op zes overleeft zo’n aandoening.’

met de boot naar vlissingen

Brigitte: ‘De weken nadien bleef het spannend doordat er ernstige pro-

blemen waren met vaders nieren en ademhaling. Wel drieënhalve week

huis van Vlissingen werd gebracht.

naar het ziekenhuis in Vlissingen en

Bijkomend probleem was dat hij tel-

ging soms zo te keer dat ik er een

Behalve een verminderd zicht aan

heeft hij aan de beademing gelegen. kens heel geagiteerd reageerde als de dokter hem bij bewustzijn liet

komen. Een reactie op de medicatie.

De tweede dag probeerde hij al zijn katheters los te trekken. De verple-

ging heeft hem moeten vastbinden.’

Dat vastbinden vond ik vreselijk. Ik liesbreuk aan heb overgehouden.

Nu vind ik het zo erg dat ik het de verpleging zo moeilijk heb gemaakt.

En dat ik die mensen nooit heb kunnen bedanken.’

Annie: ‘Gelukkig werden wij heel

Sjef: ‘Ik had voortdurend nare of

goed opgevangen. De verpleegkundi-

dat ik met de boot naar het zieken-

Sjef: ‘Na een kleine maand kon ik

vreemde dromen. Zo dacht ik alsmaar

OPrOeP!

gen waren altijd heel aardig.’

een week later mocht ik naar huis. een oog, heb ik er niets aan over-

gehouden. Mijn huisarts vindt het een wonder dat ik nog leef. Zelf ben

ik heel dankbaar dat ik in het UZA

ben terechtgekomen. Ik zeg altijd dat ik nu een halve Belg ben, met al dat Belgische bloed dat ik tijdens de operatie heb gekregen. En dat bedoel ik positief, hoor.’

Hebt u ook iets bijzonders meegemaakt in het UZA? Laat het ons weten via maguza@uza.be