JAJO - Jaarverslag 2023

Jaarverslag 2023

516 m 3 houtvolume van de producten

369.444 kg CO2 vastgelegde CO2 in de houtproducten

172 sec. aangroeitijd

3.130.881 km’s besparing CO2 vergelijkbaar met kilometers per jaar

Project uitgelicht

Houtlab

Bericht van de Raad van Commissarissen

Verslag van de Raad van Bestuur

Klant in beeld: Hans Last, woningcorporatie deltaWonen

Kerncijfers

Closing the circle, together

Corporate Governance

CSRD

Onze diensten

Urban Mining

Projectontwikkeling

De medewerker centraal: Guido Beijer

Bedrijfshuisvesting

De medewerker centraal: Arno Stevens

Verslag van Raad van Bestuur

Bericht van Raad van Commissarissen

Klant in beeld: Nanda Sluijsmans, Gemeente Pijnacker-Nootdorp

Wonen

Restauratie & Renovatie

Caribbean

De medewerker centraal: Daisy Seferina

Klant in beeld: Sam Samtani, Albus Properties

Financiële gang van zaken

De cijfers van 2023

Besturingsstructuur

Overzicht deelnemingen

62 Financiële gang van zaken

64 De cijfers van 2023

Bericht van de Raad van Commissarissen

Hierbij bieden wij u het jaarverslag van JAJO over 2023 aan, zoals dat is opgemaakt door de Raad van Bestuur en waarvan wij kennis hebben genomen. Het jaarverslag omvat onder meer het verslag van de Raad van Bestuur en de jaarrekening. Wij hebben deze besproken met BDO Audit & Assurance B.V.

Wij stellen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaarrekening goed te keuren. Daarnaast verzoeken wij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders om décharge te verlenen aan de Raad van Bestuur voor het gedurende het boekjaar gevoerde bestuur en aan de Raad van Commissarissen voor het daarop gehouden toezicht. De Raad van Commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar vijfmaal vergaderd in aanwezigheid van de Raad van Bestuur. Daaraan voorafgaand kwam de raad kort bijeen. Bij alle vergaderingen was de voltallige Raad van Commissarissen aanwezig.

Verder heeft er meerdere malen buiten de vergaderingen om contact plaatsgevonden tussen de leden van de Raad van Commissarissen onderling. Ook hebben de leden diverse medewerkers uit de verschillende lagen van de organisatie ontmoet tijdens bijeenkomsten, projectbezoeken en de diverse bezoeken aan onze ondernemingen in Nederland en op de Caribbean. De leden vinden het belangrijk om op deze manier contact te onderhouden met de diverse afdelingen binnen de verschillende dochterondernemingen.

Uitdagende marktomstandigheden

Tijdens de vergaderingen heeft de Raad van Commissarissen veelvuldig met de Raad van Bestuur gesproken over uitdagingen waarmee JAJO branchebreed wordt geconfronteerd. Ze bespraken onder meer het tekort aan woningen, de netcongestie, personeelstekorten en de daarmee samenhangende risico’s. Ook bespraken zij de uitdagingen in de vastgoedsector door de langdurige bezwaarprocedures die voor veel vertragingen zorgen, de stikstofmaatregelen, de rentestanden en de impact die deze hebben op de organisatie, zowel op korte als lange termijn.

Daarnaast heeft de raad uitvoerig gesproken over compliance en integriteit, opvolgingspotentieel, strategische overnames, cultuur, interne opleidingsprogramma’s, financiële zaken en de groepsbrede strategie. De meeste van de gestelde doelen over 2023 zijn behaald: JAJO realiseerde bedrijfsopbrengsten van € 505 miljoen en een winst na belasting van € 10,1 miljoen. De financiële organisatie is stabiel en gezond.

Raad van Commissarissen

Per 1 januari 2024 is de heer P.L. van Gulik toegetreden tot de Raad van Commissarissen.

Raad van Bestuur

Begin 2023 heeft er een wisseling plaatsgevonden in de Raad van Bestuur. Per 1 mei 2023 heeft Patrick Booij Wijnand Tutuarima opgevolgd als statutair bestuurder (en CFO a.i). Per 1 januari 2024 is zijn ad interim-positie omgezet naar een vaste rol. De Raad van Bestuur hielp samen met de directies de organisatie met succes door de uitdagende marktomstandigheden heen. De lancering van de nieuwe naam JAJO, de aangescherpte missie en visie en de bijpassende huisstijl zijn goed ontvangen in de markt en dragen bij aan een krachtigere positionering van JAJO en haar dochterondernemingen.

Kort gezegd: de Raad van Bestuur heeft het bestaande, gezonde fundament verder versterkt voor de toekomst. De organisatie is voortdurend bezig om op innovatieve wijze uit te breiden en haar ondernemingen te verduurzamen.

JAJO wil koploper zijn en alles doen om haar negatieve milieu-impact te minimaliseren. Door te inspireren, te activeren en samen te werken met de hele keten van stakeholders wil JAJO de noodzakelijke verandering in de vastgoedsector bewerkstelligen. Een ambitie die wij van harte toejuichen.

Tot slot

Wij danken onze opdrachtgevers voor het gestelde vertrouwen en spreken onze waardering en dank uit voor de Raad van Bestuur en de gemotiveerde groep medewerkers in Nederland, Polen en het Caribisch gebied met het behaalde resultaat.

14 mei 2024, Raad van Commissarissen JAJO

‘De organisatie is voortdurend bezig om op innovatieve wijze uit te breiden en haar ondernemingen te verduurzamen.’

Verslag van de Raad van Bestuur

“Samen werken aan duurzame waarde creatie”

Een goed jaar, zeker gezien de marktomstandigheden, zo kunnen we 2023 benoemen.

We hebben stevig verder gebouwd aan ons fundament, met een rebranding van de bedrijven binnen Bedrijfshuisvesting en voorbereidingen voor de nieuwe zelfstandige tak Onderhoud. Daarnaast zijn wij voortvarend verder gegaan met de CSRD-richtlijn vanuit de EU om over sustainability te rapporteren. Dit is een katalysator voor het nastreven van onze eigen ambities en helpt ons onderscheidend vermogen in de markt inzichtelijk te maken.

We kunnen tevreden constateren dat de rebranding van JAJO – gestart in 2022 – afgelopen jaar heeft gezorgd voor meer cohesie in de groep. We hebben een goede balans gevonden tussen de decentrale structuur van het ‘platform’ JAJO waarin alle bedrijven zelfstandig ondernemen en het efficiënt centraal regelen van bepaalde zaken zoals ICT. Daarmee zijn we als organisatie weer op een hoger niveau gekomen.

Knappe prestatie

De omzet bedraagt € 505 miljoen met een resultaat na belasting van € 10,1 miljoen. Vrijwel alle bedrijfsonderdelen hebben goed en volgens verwachting gepresteerd. Als gevolg van marktomstandigheden zijn binnen Wonen verschillende projecten later opgestart, waardoor de opleveringen zijn doorgeschoven naar 2024. Dit heeft ook op geconsolideerd niveau geleid tot een lagere omzet in 2023 met een goed winstgevend resultaat. De afname van het resultaat op geconsolideerd niveau is het gevolg van een bijzondere waardevermindering op goodwill en een forse pensioenindexatie verplichting waar de sector mee geconfronteerd is. De robuuste winstgevendheid bevestigt de kracht van onze bedrijfsstrategie: met dochterondernemingen in Nederland, de Caribbean en Polen zijn we actief in alle fasen van de vastgoedcyclus, van ontwikkelen en bouwen tot onderhouden, herstellen en oogsten. Wij sturen op lange termijnrelaties met onze klanten. Synergie tussen de dochterondernemingen maakt dit mede mogelijk.

Nieuwe CFO

Afgelopen jaar hebben we groepsbreed gefocust op efficiëntere bedrijfsvoering en ons fundament verstevigd. Onze CFO Patrick Booij heeft dit ad interim geleid. Per 1 januari 2024 is zijn interim-positie omgezet naar een vaste rol. “JAJO is een heel bijzonder, uniek bedrijf dat ik sinds 2010 vanuit eerdere functies al goed kende”, zegt hij zelf over zijn keuze. “JAJO is sterk gefocussed op corporate sustainability, ondernemerschap en innovatie. Ons stevige fundament stelt ons in staat om een groeistrategie te implementeren en hiermee op een duurzame wijze (nog meer) waarde te creëren.”

JAJO Academy

JAJO focust zich op persoonlijke ontwikkeling van haar medewerkers. Daarom is in 2023 de JAJO Academy officieel gestart. Inmiddels draait deze op volle toeren en hebben bijna 400 gebruikers een cursus of een workshop

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

gevolgd. Dat is ongeveer een derde van alle medewerkers, een heel hoog percentage. Mooi om te zien dat de JAJO Academy in een grote behoefte voorziet en dat medewerkers zoveel toewijding hebben dat ze zich – naast hun drukke dagelijkse werkzaamheden – verder willen ontwikkelen.

CSRD – een welkom instrument

Enthousiasme merken we ook binnen de organisatie om onze duurzaamheidsambities te behalen. JAJO wil graag koploper zijn in verduurzaming. Ons doel is dat in 2027 onze Nederlandse bedrijven CO2-neutraal zijn. Afgelopen jaren hebben zo’n 70 medewerkers in verschillende werkgroepen met diverse onderwerpen eraan gewerkt om te verduurzamen. Dit alles aansluitend op de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van de EU. Deze nieuwe richtlijn, die vanaf 2025 ingaat, omarmen wij van harte. Het biedt een objectief meetinstrument en sluit aan bij onze ambities. We verwachten dat de CSRD de komende jaren de vraag naar onze duurzame producten enorm zal stimuleren. We hadden gehoopt dat duurzaamheid nog sneller een grotere rol zou spelen in de wereld. We houden vast aan onze ambities. Niet alleen omdat we vinden dat we rekening moeten houden met komende generaties, maar omdat we geloven dat de duurzaamheidstransitie ook echt nodig is vanuit economisch perspectief. We zien nu al dat de focus op duurzame waardecreatie belangrijk is: stakeholders zoals financiële instellingen werken graag met JAJO samen vanwege ons vooruitstrevende duurzaamheidsprofiel.

Rebranding & nieuwe tak Onderhoud

Een mooie ontwikkeling van afgelopen jaar is ook de rebranding van Bedrijfshuisvesting, waarbij we een heroriëntatie hebben gedaan: naast onze focus op nieuwbouw, richten we ons op het revitaliseren en herontwikkelen van bestaande gebouwen.

Verder hebben we gewerkt aan de oprichting van een zelfstandig Cluster Onderhoud, dat per 1 januari 2024 van start is gegaan. Onderhoud voorziet in ons doel om klanten te ontzorgen en bij te dragen aan de verduurzaming. Bovendien zijn deze werkzaamheden al zo ver ontwikkeld binnen JAJO, dat een zelfstandig cluster een logisch gevolg is. Onder de bezielende leiding van Guido Beijer verwachten we de komende jaren flinke groei op dit gebied.

Vooruitzichten voor 2024

We hebben een goed gevulde orderportefeuille en zien een onverminderd grote vraag naar woningen. Daarnaast vindt er een transitie plaats in commercieel vastgoed van nieuwbouw naar bestaande bouw en zal de CSRD leiden tot een toenemende vraag naar duurzame projecten. De economische vooruitzichten op de meeste van de Caribische eilanden zijn gunstig. Hier zien wij veel groeimogelijkheden. Ook de verwachtingen voor Polen zijn positief. Dit alles maakt dat we de toekomst vol vertrouwen tegemoetzien, ondanks de branchebrede uitdagingen zoals bezwaarprocedure mogelijkheden, netcongestie, stikstofproblematiek en rentestanden.

We kijken ernaar uit om ook in 2024 een bijdrage te leveren aan een duurzame toekomst.

14 mei 2024,

Ivo van der Mark en Patrick Booij

Raad van Bestuur JAJO

1.008

24

03

De Hanzewijk in Kampen heeft sinds 1990 een metamorfose ondergaan. Afgelopen decennia zijn 740 verouderde woningen gesloopt en vervangen door 950 nieuwbouwwoningen. Meest recent realiseerde Janssen de Jong Bouw voor deltaWonen een circulair appartementencomplex met 63 driekamerappartementen, dat al tijdens de bouw een duurzaamheidsaward won.

“DeltaWonen heeft CO2-neutraliteit als pijler in het strategisch ondernemingsplan benoemd”, zegt ontwikkelmanager Hans Last. “We hechten veel waarde aan het creëren van duurzame, gezonde en toekomstbestendige leefomgevingen. We kozen daarom voor Janssen de Jong Bouw vanwege hun goede ontwerp op het gebied van circulariteit. In dit gebouw zijn heel duurzame materialen verwerkt, zoals circulair beton, gemaakt van grondstoffen uit eerder ‘geoogst’ beton. Ook het isolatiemateriaal is circulair. En veel elektraleidingen zijn niet ingefreesd in de wanden, zodat die wanden later opnieuw kunnen worden gebruikt.” Het hele gebouw is dan ook remontabel: alle onderdelen kunnen op termijn uit elkaar worden gehaald en hergebruikt. Hans: “Daarmee geef je het gebouw een veel langere levensduur. Want wellicht wil je hier over 40 jaar geen woningen hebben maar kantoren, of wil je dit gebouw op een andere plek zetten. Circulair materiaalgebruik wordt steeds belangrijker in de bouw.”

Het appartementencomplex is een ModuFair-project, opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen. “Daar is vooraf goed over nagedacht”, zegt Hans. “Op de bouwplaats werd er meer gemonteerd dan traditioneel gebouwd. Janssen de Jong Bouw heeft het installatieconcept ook goed doorgedacht: alle 63 appartementen zijn nagenoeg nul-op-de-meter. Dat is knap voor een appartementengebouw. Het heeft bovendien een mooie uitstraling en er is goed nagedacht over de positionering van de appartementen ten opzichte van de zon, wat bijdraagt aan de duurzaamheid. Al met al is dit een heel uitgekiend gebouw.” Hans staat niet alleen in dat oordeel, want het ontwerp van het appartementengebouw won in 2022 al een Circular Award vanwege het hoge duurzaamheidsgehalte. “Een leuke opsteker”, glimlacht Hans. “En vooral heel fijn voor de toekomstige bewoners, die we vanaf juni 2024 verwachten. Zij zullen bijzonder lage energierekeningen krijgen in een comfortabel appartement.”

Solvabiliteit

Closing the circle, together

JAJO is een groep bouwgerelateerde bedrijven die het nieuwe fundament legt in een veranderende wereld. Wij ontwikkelen, bouwen, onderhouden, herstellen en oogsten. Onze missie is samen de cirkel sluiten. JAJO behoort tot de top 15 van bouwbedrijven in Nederland en werkt internationaal met dochterondernemingen in het Caribisch gebied en Polen. Wij zijn een financieel gezonde organisatie, bestaan uit 33 zelfstandige bedrijven en hebben ruim 1.100 medewerkers in dienst.

Leefbaar, betaalbaar en duurzaam

Als we willen dat alles zo blijft, zal alles moeten veranderen. Zodat onze toekomst leefbaar, betaalbaar en duurzaam is. Voor onszelf, maar ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Dat betekent dat we dingen anders willen doen. JAJO wil een nieuw fundament leggen in een veranderende wereld. We willen alles doen om onze negatieve milieu-impact te minimaliseren.

Inspireren en activeren

Closing the circle, together doelt enerzijds op de dochterondernemingen van JAJO. Deze zijn actief in alle fasen van de vastgoedcyclus. Samen sluiten zij de materiaalkringloop en vormen zij een sterke en unieke combinatie waardoor opdrachtgevers in alle fases van vastgoed kunnen worden ondersteund. Anderzijds onderstreept het dat de noodzakelijke verandering in de vastgoedsector alleen mogelijk is door samen te werken met de hele keten van partners, leveranciers, opdrachtgevers en andere bouwbedrijven. JAJO wil hierin een voorbeeldrol nemen. Wij willen inspireren en activeren.

Onze pijlers

Bij JAJO doen we zaken met Lef door Samen Oplossingsgericht uitdagingen aan te gaan. Drie pijlers spelen een grote rol hierin: Het zijn de MENSEN die samen ons succes bepalen

Wij gaan met vakmanschap voor KLANTTEVREDENHEID

Wij willen samen succesvol VOOROP blijven lopen

Corporate Governance

JAJO heeft een groepsbreed corporate governancebeleid, waarbij wetgeving, rechtspraak en de Bedrijfscode van JAJO bepalend zijn. Het beleid bevat zowel formele (hard) controls als informele (soft) controls. De formele elementen zijn onder andere vastgelegd in de Administratieve Organisatierichtlijnen en de Internal Controlregeling (AOIC) en de Regeling Tekenbevoegdheid. Deze dragen bij aan een efficiënte beheersing van de bedrijfsvoering. De informele controls zijn vastgelegd in de Bedrijfscode die twee fundamenten kent: de Gedragscode en de Groepsbrede Regels. Door de Gedragscode te volgen, draagt men bij aan een veilige, integere en duurzame onderneming. Nu en in de toekomst.

Gedrag en integriteit

JAJO schenkt door middel van trainingen, presentaties en interne communicatie intensief aandacht aan de bedrijfscultuur, de geldende wet- en regelgeving, interne regels en de normen en waarden die voor de onderneming van belang zijn. Veiligheid, kwaliteit, duurzaamheid én integriteit zijn de kernbegrippen om de ambities van JAJO te realiseren. Deze kernbegrippen zijn de inspiratie voor het gedrags- en integriteitsbeleid. Deze staat beschreven in de Bedrijfscode, bestaande uit de Gedragscode en Groepsbrede Regels.

Uitgangspunten voor het beleid zijn Speak-Up!, tone at the top, veiligheid, begrip, respect en verantwoordelijkheid nemen. Doel van het beleid is het op positieve wijze onder de aandacht brengen wat JAJO verstaat onder gewenst gedrag en hoe men kan handelen bij mogelijke misstanden en ongewenst gedrag.

Integriteit staat voor ‘doen wat juist is’, ook als anderen niet meekijken. Of je nu een vaste medewerker of inleenkracht bent, iedereen wordt geacht de Gedragscode te lezen en toe te passen.

Thema’s

Minimaal vier keer per jaar wordt er groepsbreed één thema uit de Gedragscode uitgelicht. Dit thema wordt onder de aandacht gebracht bij de medewerkers met behulp van diverse communicatiemiddelen zoals posters,

animatievideo’s en toolboxmeetings. Daarnaast wordt de JAJO-app ingezet, die medewerkers vraagt om na te denken over dilemma’s uit de praktijk. De informatie die via de app met de medewerkers wordt gedeeld, vergroot het bewustzijn over gewenst gedrag en de (ongeschreven) regels die daarbij horen. Aan de hand van voorbeeldsituaties uit de praktijk worden medewerkers gestimuleerd na te denken over hoe zij zouden handelen in een ongewenste situatie.

Speak-Up! – het melden van misstanden

Medewerkers die zich uitspreken worden beschermd. JAJO heeft voor iedere onderneming een vertrouwenspersoon aangesteld. De vertrouwenspersonen zijn er voor de medewerkers. In vertrouwen kunnen medewerkers met hen bespreken welke zorgen zij hebben, welke misstanden zij hebben gezien en welke stappen zij dan het beste kunnen nemen. Vertrouwenspersonen hebben geheimhoudingsplicht. Zij zullen nooit de melding met anderen bespreken, zij zijn er om te sparren en te adviseren. Alleen in geval van gewetensnood mag een vertrouwenspersoon die geheimhouding doorbreken. Ook kan de medewerker terecht bij de compliance officer. Een compliance officer is verplicht te handelen naar een melding en zal deze onderzoeken. JAJO heeft twee compliance officers, één voor de Caribische JAJOondernemingen, en één overkoepelde compliance officer. Zij zijn een onafhankelijk meldpunt voor het melden van overtredingen van de Gedragscode. De functie van de compliance officers is tweeledig; zowel werknemers van JAJO als bij JAJO betrokken partijen kunnen op hen een beroep doen. De compliance officers vervullen een vertrouwensfunctie zonder last of ruggespraak.

Risicomanagement

Risicomanagement is onderdeel van het governanceraamwerk van JAJO. De pijlers van governance zijn goed ondernemerschap en adequaat toezicht, en bevatten interne en externe componenten. Voor de interne governance gaat de aandacht uit naar zaken als de kwaliteit van het bestuur, transparantie, risicobeheersings- en controlesystemen en de verificatie van de cijfers door de controllers. Bij de externe governance spelen de aandeelhouders, de Raad van Commissarissen en de externe accountant een belangrijke rol.

JAJO voert actief risicomanagement uit. Zij brengt de risico’s in kaart, bepaalt welke aanvaardbaar zijn en stuurt daar op.

WIE KAN IK HIEROVER PRATEN?

VAN DIT

BEZORGD OVER MOGELIJK WANGEDRAG? IK MAAK

IS DIT FRAUDE? INDIEN MOGELIJK, PRAAT MET DE BETROKKEN PERSOON.

PRAAT MET JE LEIDINGGEVENDE. JE KAN ALTIJD CONTACT OPNEMEN MET DE VERTROUWENSPERSOON BINNEN JE ORGANISATIE OF MET DE EXTERNE VERTROUWENSPERSOON.

(POGINGEN TOT) OMKOPING.

De risicomanagementprocessen van JAJO zorgen ervoor dat de dochterondernemingen een gestructureerde aanpak van de aanname en uitvoering van projecten hebben. JAJO is continu bezig de betrouwbaarheid en tijdigheid van alle, voor het primaire proces relevante, informatie te verbeteren.

Reglement Tekenbevoegdheid

Onderdeel van het risicobeheersingssysteem van JAJO is een regeling voor de statutaire directies. Hierin is vastgelegd wanneer er toestemming nodig is van de Raad van Bestuur om impactvolle beslissingen te nemen of verplichtingen aan te gaan.

Monitoring en audits

Het ‘control framework’ van JAJO, waartoe ook de Administratieve Organisatierichtlijnen en de Internal Controlregeling (AOIC) behoort, wordt gemonitord door selfassessments, managementinformatie en andere controle mechanismen. Hieronder vallen onder meer de bezoeken aan projecten en dochterondernemingen door de Raad van Bestuur, de Raad van Commissarissen, directies en financiële en compliance audits. In aanvulling op de interne controles voert BDO Accountants & Adviseurs externe audits uit.

Financiële risico’s

Risico’s van fluctuaties in valutakoersen en rentetarieven kunnen worden afgedekt door gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten (‘derivaten’). Ultimo 2023 worden geen afgeleide financiële instrumenten aangehouden. JAJO heeft procedures, richtlijnen en interne afspraken ter beheersing van ontwikkelings-, realisatie-, markt- en kredietrisico’s.

Regelmatig wordt onderzoek gedaan naar de kredietwaardigheid en reputatie van partijen waarmee JAJO zaken doet. Er is een ‘Ken je Klant’-procedure. In voorkomende gevallen worden kredietrisico’s afgedekt of worden (aanvullende) zekerheden gevraagd. Gedurende de uitvoering van projecten worden de benoemde risico’s actief gemanaged.

De jaarrekening bevat geen complexe grondslagen. De activa en passiva worden primair op basis van de historische kostprijs minus afschrijvingen gewaardeerd. Door integratie van het systeem van de periodieke rapportage door de dochterondernemingen wordt consistentie van grondslagen binnen JAJO geborgd en gemonitord. De belangrijkste schattingen in de jaarrekening zien toe op de waardering van de onderhanden zijnde projecten en de voorzieningen.

Operationele risico’s

De belangrijkste operationele risico’s bevinden zich in de projecten die JAJO uitvoert. Op de projecten wordt actief projectmanagement uitgevoerd. Het risicomanagement bestaat onder meer uit de volgende beheersmaatregelen:

1. Het in gesprek gaan met elkaar, intern en met de opdrachtgever. Wie heeft welke rol, wederzijdse verwachtingen en het organiseren van tegenspraak.

2. Het tenderproces wordt in verschillende fases voorgelegd aan de Raad van Bestuur van JAJO. Tijdens de tenderfase vindt een open discussie plaats over een bid/no-bid en de risicoclassificatie van het project. Tevens is er discussie over kritieke momenten in de projectfasering bij de belangrijkste projecten.

3. Verzorgen van opleidingen van alle bij projecten betrokken medewerkers (onder andere contractbewust handelen) en een onboarding programma voor nieuwe medewerkers.

4. Er is sprake van een integrale risicobenadering. Ook niet-financiële risico’s of moeilijk kwantificeerbare risico’s worden in de overwegingen meegenomen.

5. Er zijn processen geïmplementeerd om de risicocultuur en bereidheid beter vast te stellen. Die processen zijn onderdeel van de kernwaarden van de onderneming, onder meer door klant- en projectacceptatie, autorisatielimieten en het aanspreken op het niet handelen hiernaar.

6. De signalering van risico’s wordt door een aantal maatregelen bevorderd, bijvoorbeeld als onderdeel van de dag- en weekstart, veiligheidsprocedures en evaluatie van activiteiten.

7. Er zijn teams samengesteld uit verschillende disciplines die van begin (initiatieffase) tot einde (oplevering) meelopen met de grotere projecten.

8. De rapportagesystemen, peer reviews, risicobeheersplannen, audits en het kritisch challengen/doorvragen bij projecten zijn een onderdeel van de dagelijkse bedrijfsvoering bij de ondernemingen van JAJO.

Een belangrijk onderdeel van de dagelijkse beheersing van de activiteiten vindt plaats via de registraties in onze IT-systemen. In deze systemen vindt continu ontwikkeling plaats.

Diversiteit

Het doel van JAJO is dat alle medewerkers zich gerespecteerd en gewaardeerd voelen als persoon.

We streven naar een evenwichtige vertegenwoordiging van medewerkers, zowel vrouw als man, met verschillende achtergronden omdat we geloven dat diversiteit waarde toevoegt aan besluitvorming en het verminderen van ongelijkheid. Op basis van de huidige samenstelling voldoet de Raad van Commissarissen aan de wettelijke

vereisten van het percentage (33%) vrouwen. Binnen de dochterbedrijven bevat elk MT minimaal 1 vrouw. In het strategisch HR-plan 2024-2026 wordt diversiteit binnen de totale organisatie verder uitgewerkt.

Wet- en regelgeving

De voor JAJO relevante wet- en regelgeving hangt samen met haar activiteiten in de bouw en projectontwikkeling, zowel in Nederland, Polen als in de Caribbean. JAJO anticipeert al enkele jaren op de invoering van de wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Wkb). Diverse dochterondernemingen van JAJO werken op veel projecten al volgens de uitgangspunten zoals gedefinieerd in deze op 1 januari 2024 ingevoerde wet. Sinds 2020 is er groepsbreed een programma met betrekking tot kwaliteitsborging geïmplementeerd. Doelstellingen van het programma zijn in overeenstemming met de doelstellingen van de Wkb, te weten:

1. een verbeterde (borging van de) bouwkwaliteit;

2. een verbeterde positie van de opdrachtgever;

3. het stimuleren van kwaliteitsverbetering en faalkostenvermindering.

Fraude en onregelmatigheden

Het bestuur van JAJO is zich bewust van het inherente risico van fraude dat zij, zowel intern als extern, loopt bij het uitvoeren van haar activiteiten.

Externe partijen moeten erop kunnen vertrouwen dat JAJO en haar medewerkers op een betrouwbare, eerlijke en zorgvuldige manier zaken doen. Daarom heeft JAJO een gedragscode opgesteld die door iedere medewerker bij indiensttreding wordt ondertekend. Het belang van de gedragscode en de naleving wordt periodiek benadrukt

en is onderwerp van gesprek tussen leidinggevende en medewerker. Er is een vertrouwenspersoon en meldpunt ingesteld waarbij eventuele misstanden vertrouwelijk kunnen worden gemeld. De gedragscode is beschikbaar via onze website en wordt (daarmee) ook gedeeld met onze externe relaties. Onze (financiële) processen kenmerken zich door de aanwezigheid van functiescheiding. Hiermee voorkomen we dat slechts één persoon ongecontroleerd transacties of verplichtingen kan aangaan, autoriseren, verwerken en afwikkelen en toegang heeft tot activa.

Ondanks alle beheersingsmaatregelen resteert het risico dat management of directie maatregelen doorbreekt en het risico van samenspanning tussen medewerkers. Transparante besluitvorming, de governance structuur, een open cultuur waarbij we elkaar durven aan te spreken, de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon om niet-integer handelen (anoniem) te melden, periodieke interne en externe audits op de naleving van beheersingsmaatregelen moeten ertoe bijdragen dat override of controls wordt gesignaleerd.

De afgelopen jaren zijn er regelmatig berichten in de media over cyberaanvallen, gevallen van ransomware en datalekken. Gezien de activiteiten van JAJO heeft informatiebeveiliging vanuit de perspectieven continuïteit, fraude en privacy en daarmee samenhangende reputatie een hoge prioriteit.

Tijdens de dagelijkse bedrijfsvoering vinden controles plaats om vast te stellen of gewerkt wordt volgens de daarover gemaakte afspraken, waaronder de diverse protocollen voor informatiebeveiliging.

Project uitgelicht 20 appartementen

 Leemstaete

 Oldenzaal

 Janssen de Jong Bouw

CSRD

“CSRD

stimuleert verantwoordelijkheid voor duurzaamheid”

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van de EU maakt rapporteren over duurzaamheid net zo belangrijk als rapporteren over de financiële resultaten. Deze richtlijn, onderdeel van de Europese Green Deal, verplicht organisaties vast te leggen welke duurzaamheidsthema’s voor hen belangrijk zijn, welke doelen ze hebben, hoe ze die denken te behalen en hoe ze dat meten. De CSRD biedt zo een heldere structuur die stimuleert om te verduurzamen, volgens Annelotte van Veen, hoofd CSRD, en Judith Doorn, manager Duurzaamheid.

Hoewel JAJO pas vanaf het jaarverslag over 2025 moet voldoen aan de CSRD, is medio 2022 al gestart met nadenken over deze rapportering en de aanpak daarvan. “Ik nam deel aan de CSRD-werkgroep naast mijn gewone werkzaamheden”, begint Annelotte. “Maar we kwamen er al snel achter dat iemand zich hier fulltime mee moest bezighouden, want het is behoorlijk complexe materie.” Sinds 1 januari 2024 is zij dan ook hoofd CSRD binnen JAJO.

Negen thema’s

Met een CSRD-rapportage moeten bedrijven laten zien hoe duurzaam en maatschappelijk verantwoord zij ondernemen op de drie ESG-criteria: environment (milieu), social (maatschappij) en governance (bestuurlijk). Annelotte: “Binnen deze drie criteria hebben we in 2023 onderzocht welke thema’s voor JAJO van belang zijn. Dit bepaal je door te kijken waar JAJO positieve of negatieve impact heeft op mens en milieu, en wat financiële kansen en risico’s zijn voor ons bedrijf. Van een longlist van 500 thema’s zijn we uiteindelijk gekomen tot negen thema’s die relevant zijn voor onszelf én voor onze stakeholders: aandeelhouders, klanten, leveranciers en partners (zie het kader voor een overzicht van de negen thema’s). De impact die je hebt, of de kansen en risico’s die je herkent, wil je kunnen managen. Daarom is er voor elk thema een ‘eigenaar’ benoemd die onderzoekt in hoeverre JAJO al beleid heeft om dat te kunnen doen, en wat er nog moet worden ontwikkeld om daar beter op te kunnen sturen.

CO2-prestatieladder

Een belangrijk thema is klimaatverandering. Samen met het thema ‘Verantwoord bouwen’ behoort dit tot het takenpakket van Judith Doorn. Zij is daarnaast manager Duurzaamheid voor Wonen – sinds mei vorig jaar – en per 1 januari 2024 ook voor Onderhoud. Judith: “Om klimaatverandering tegen te gaan, is het omlaag brengen van de CO2-uitstoot heel belangrijk. Daar werkt JAJO al aan via de CO2-prestatieladder. Dit managementsysteem helpt om je CO2-uitstoot inzichtelijk te maken en te verlagen. We hebben voor ons referentiejaar 2022 berekend wat de totale CO2footprint van JAJO was; dus het energieverbruik van ons vastgoed, maar ook van onze projecten en ons wagenpark. Dat kwam op 17.726 ton CO2*. Een klein deel daarvan was afkomstig van onze ondernemingen in Nederland en Polen. Het merendeel was van onze bedrijven in de Caribbean. Die verdeling lijkt vreemd, tot je bedenkt dat we op de Caribbean andere bedrijfsactiviteiten hebben, met onder andere acht productielocaties over de verschillende eilanden waar beton, asfalt en bouwmaterialen worden vervaardigd. Ook het feit dat we veel eigen groot materieel inzetten, maakt dit deel van de footprint logischerwijs aanzienlijk groter.”

*1 ton CO2-uitstoot staat gelijk aan 5.800 km rijden in een gemiddelde auto. Om 1 ton CO2 op te slaan, moeten 50 bomen een jaar lang groeien, voor 17.726 ton CO2 zijn 710 voetbalvelden aan bos nodig.

Verder kijken in de keten

JAJO kijkt verder dan de eigen bedrijfsvoering, want als bedrijf hebben we ook invloed op de CO2 in de rest van de bouwketen. Denk bijvoorbeeld aan de uitstoot van de bedrijven die het bouwmateriaal produceren of van de gebouwen die we neerzetten. Judith: “We proberen ook op dat vlak invloed uit te oefenen om de emissies te reduceren. Bijvoorbeeld met onze duurzaamheidsconfigurator, een tool waarmee we aan het begin van een ontwikkeltraject met klanten bespreken wat hun duurzame ambities zijn en welke maatregelen ze willen nemen. We zijn onlangs geaudit op onze inspanningen en met succes: we zijn gecertificeerd op trede vier van de CO2-prestatieladder.”

Mooie kans

Ieder half jaar rapporteert JAJO over de uitstoot conform de normen van de CO2-prestatieladder. Doelstelling is dat de uitstoot van de Nederlandse activiteiten eind 2027 0% is. Voor de Caribbean volgt in 2024 een doelstelling. Annelotte: “0% is een hoge ambitie, maar dat past bij JAJO. Wij willen graag koploper zijn. Een belangrijke maatregel om onze eigen uitstoot te verlagen, is de elektrificatie van het wagenpark. In Nederland hebben we sinds september 2023 het beleid om geen auto’s op fossiele brandstoffen meer te bestellen. In de Caribbean verloopt het proces wat langzamer. Er ligt op de eilanden ook nog geen duurzame laadstructuur, dus er rijden nog veel benzine- en dieselauto’s rond. Tegelijkertijd biedt dat een mooie kans: wij zouden de laadinfrastructuur op de Caribbean op een duurzame wijze kunnen inrichten. Bijvoorbeeld met parkeerplaatsen overdekt met zonnepanelen. Dat is het dubbele materialiteitsprincipe: iets wat negatieve impact heeft, kun je ook omdraaien naar een kans met positieve impact.”

Greenwashing wordt moeilijker

Duurzaamheid verankeren in je bedrijfsvoering is een kwestie van beleid maken, doelstellingen bepalen, data verzamelen en KPI’s vaststellen om te meten of je beleid succes heeft, stellen

Annelotte en Judith. Annelotte: “Dat is ook wat de rapportages volgens CSRD-normen van ons vragen: wees transparant over hoe je inspeelt op kansen en risico’s en hoe de impact die je maakt verbetert. Doordat alle bedrijven dat nu op dezelfde manier moeten doen, kun je benchmarken. Het maakt het een stuk moeilijker voor een bedrijf om aan greenwashing te doen, want je moet transparant zijn over wat je doet, ook over

zaken waar je minder trots op bent. Wat dat betreft is het werken met de CO2-prestatieladder een goede vingeroefening voor ons in het verzamelen van data binnen de organisatie. We zullen ook continu blijven checken: Hoe is de uitstoot ten opzichte van het referentiejaar? Hebben we voldoende maatregelen om onze doelstelling te halen? Zo nee, voegen we dan meer maatregelen toe, of stellen we de doelstelling bij?”

Grootste uitdaging: meetbaar maken

Komende jaren gaat JAJO met de andere acht thema’s net zo grondig aan de slag als met het thema Klimaatverandering. “Overigens zijn een aantal thema’s al goed ingericht qua beleid”, zegt Annelotte. “Neem thema 6, ‘Werving, training, ontwikkeling en behoud’. Dat heeft JAJO heel goed geregeld. Je krijgt bij ons veel opleidingsmogelijkheden en uitstekende arbeidsvoorwaarden. De grootste uitdaging met deze thema’s is om onze successen meetbaar te maken, zodat erover kan worden gerapporteerd. Want dan kun je ook in beeld brengen: hier staan we nu, en daar willen we naartoe.”

Extra dimensie voor medewerkers

Werken volgens de CSRD helpt een bedrijf om de verduurzaming helder te structureren, zoveel is duidelijk. Maar het heeft nog een voordeel. Judith: “Voor medewerkers geeft het ook een extra dimensie waarop je kunt bijdragen aan het bedrijf. Voorheen beoordeelden mensen hun werk op twee vragen: Helpt dit de omzet te verhogen? Of helpt dit de kosten te verlagen? Tegenwoordig kun je ook kijken naar je bijdrage aan een van de negen thema’s: Draag je bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot bijvoorbeeld? Of help je de circulariteit te vergroten? Zo worden medewerkers zich steeds meer bewust van hun bredere verantwoordelijkheid. En dat is precies wat we bedoelen met Closing the circle, together.”

De 9 duurzaamheidsthema’s van JAJO

ENVIRONMENT/ MILIEU

1. Klimaatverandering

We minimaliseren het eigen energieverbruik, zowel in eigen gebouwen en bedrijfsmiddelen als bij de gebouwen van klanten. We gebruiken duurzame energie en kiezen voor milieuvriendelijke manieren van vervoer. We bereiden onszelf en onze projecten voor op de risico’s van klimaatverandering met onder meer vergroening, waterretentie en -infiltratie, (passieve) koeling en zonwering.

2. Gebruik grondstoffen en circulaire economie

We streven naar het minimaliseren van grondstofgebruik en het sluiten van de materiaalkringloop door het gebruik van duurzame en herbruikbare materialen en het stimuleren van circulaire praktijken.

3. Verantwoord bouwen

Wij zorgen ervoor dat onze werkzaamheden en de gebouwen die we realiseren minder belastend zijn voor het milieu. Hierbij gaan we bewust en slim om met water, we zetten ons in om vervuiling te voorkomen en we beschermen, herstellen en bevorderen de biodiversiteit.

4. Duurzaam wonen, werken en leven

Wij kijken naar de directe en indirecte impact van onze activiteiten op lokale gemeenschappen en de omgeving. We dragen bij aan de economische, sociale en culturele belangen van de gemeenschappen waarin wij opereren.

SOCIAL (MAATSCHAPPIJ)

5. Goede gezondheid, veiligheid en welzijn van medewerkers

Focus op veilig werken, duurzame inzetbaarheid en het creëren van een gezonde werkomgeving.

6. Werving, training, ontwikkeling en behoud

Wij streven naar goed werkgeverschap, met aandacht voor de ontwikkeling, beloning en betrokkenheid van medewerkers.

7. Diversiteit en inclusie

Wij streven naar gelijke behandeling en kansen voor iedereen, ongeacht achtergrond, leeftijd, geslacht of opleidingsniveau.

GOVERNANCE/ BELEID

8. Integere en beheerste bedrijfsvoering

Nadruk op een ethische bedrijfscultuur, transparantie, en naleving van wet- en regelgeving, inclusief controle op de toeleveringsketen en belastingwetgeving.

9. Nieuwe technologie en innovatie

Om JAJO’s missie van duurzaamheid te bevorderen, zetten we in op innovatie en digitalisering om processen te automatiseren en aan de behoeften van klanten te voldoen, zowel nu als in de toekomst.

Onze diensten

JAJO Ontwikkelt

Duurzaam vastgoed door eerst

Wij ontwikkelen onafhankelijk, gedelegeerd

Van complete gebiedsontwikkeling tot herstructurering en van duurzame woningen vastgoed: wij hebben de expertise in huis succesvol te realiseren. In het ontwerp de toekomst, eventuele verandering in materialen, contractvormen en type exploitaties.

JAJO Oogst

Niet slopen, maar oogsten

Wij ontmantelen bestaande gebouwen met als doel zoveel mogelijk bouwmaterialen te oogsten voor hergebruik. Materialen die bijdragen aan een circulaire economie. In onze ogen is ieder gebouw namelijk een donorgebouw. Dit doen wij risicodragend en met passie. Enerzijds omdat we 100% geloven in het nieuwe circulaire model. Anderzijds omdat we als risicodrager ook echt het systeem kunnen veranderen. Wij slopen niet, wij oogsten.

JAJO Herstelt

Wij houden historie levend

Onze specialistische bedrijven zorgen ervoor dat iedereen zo lang mogelijk kan blijven genieten van gebouwen. Van cultureel erfgoed tot rijksmonumenten en kunstwerken: wij weten er raad mee en staan internationaal bekend om ons vakmanschap, trots en precisie. Wij restaureren, herbestemmen, renoveren, reinigen en onderhouden naar behoefte van onze klant. Enkele projecten waar we aan hebben gewerkt: het Rijksmuseum, Slot Loevestein, Paleis het Loo en het Binnenhof.

eerst alles te bevragen gedelegeerd en risicodragend. omvangrijke woningen tot bedrijfsmatig huis om een project houden we rekening met gebruik, hernieuwbare exploitaties.

wikkelt

JAJO Bouwt

Bouwen én innoveren

Wij geloven in duurzame en circulaire bouw waarbij de gebruiker centraal staat. Met onze jarenlange ervaring in woning- en utiliteitsbouw in Nederland en Polen zijn wij dé partner voor grondgebonden en gestapelde bouw. Van rijtjeswoningen, tweeonder-één kappers en vrijstaande woningen tot bedrijfspanden en logistieke hallen: wij hebben de expertise in huis. In de Caribbean realiseren we grote bouw- en infraprojecten en maken we duurzame woningen met onze innovatieve 3D-betonprinter.

tduohrednO

JAJO Onderhoudt

Totaaloplossing voor toekomstbestendig vastgoed

Wij zijn actief in verschillende takken van onderhoud. Binnen Nederland heeft JAJO landelijk opererende onderhoudsbedrijven die een totaalpakket leveren voor toekomstbestendig vastgoed.

Wij werken onder meer voor woningcorporaties, zorginstellingen en (commercieel) vastgoedbeheerders en beleggers. In de Caribbean zijn diverse dochterondernemingen actief om de infrastructuur en het vastgoed op de eilanden te onderhouden.

Urban Mining

“Steeds meer bewustwording over het belang van oogsten in plaats van slopen”

JAJO’s oogstbedrijf New Horizon heeft de ambitie om zoveel mogelijk materialen te oogsten en weer terug te leveren aan de

markt. In samenwerking met de partners van het Urban Mining Collective worden op deze wijze cirkels gesloten. Het bedrijf is negen jaar geleden als pionier gestart en inmiddels doorgegroeid tot koploper in de Nederlandse markt. New Horizon is vastberaden haar duurzame missie voort te zetten. Het zet zich doorlopend in voor een verdere opschaling van een circulaire bouweconomie.

Terugblik 2023

“JAJO gelooft in de noodzaak van circulariteit,” begint Ivo, “daarom hebben wij New Horizon drie jaar geleden overgenomen. De adoptie van duurzamere materialen verloopt wel wat langzamer dan verwacht. Dit komt mede door het voorlopig uitblijven van de CO2-inprijzing.” New Horizon heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in research & development om geoogste materiaal geschikt te maken voor hergebruik. Ivo: “We zien veel kansen en kijken enorm uit naar de invoering van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van de EU die vanaf 2025 ingaat. Veel bedrijven moeten dan meer rapporteren over hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid. Ik verwacht daardoor een grote stimulans voor de toepassing van circulaire materialen. Dit is goed voor de branche én voor het klimaat. Het versterkt de bewustwording in de markt en bevestigt de impact die New Horizon maakt.”

Samenwerking met marktpartijen

New Horizon is ambitieus en wil zoveel mogelijk materialen recyclen. Om dit rendabel te maken, is het noodzakelijk om te focussen op grotere volumes waar veel vraag naar is. Denk bijvoorbeeld aan circulair beton, circulaire gevelstenen en hout voor hergebruik.” Ivo: “We werken nauw samen met verschillende marktpartijen en de leden van het Urban Mining Collective (UMC). In het UMC hebben productiepartners, distributiepartners, waarmakers en kennispartners zich verenigd. Door onze krachten te bundelen, hebben we de afgelopen jaren samen al mooie circulaire producten op de markt gebracht.”

New Horizon beschikt over een stevig fundament waarbij de circulaire ambities overeind staan, vertelt Ivo. “We zien gelukkig steeds meer beweging in de markt komen.

De bewustwording over het belang van oogsten in plaats van slopen, neemt toe. Zo schrijft de Rijksgebouwendienst sinds 2023 voor dat een vast percentage van de materialen in nieuwe gebouwen moet zijn hergebruikt.

De dienst is toonaangevend voor de branche, dus dit zorgt er zeker voor dat het volume van hergebruikte materialen omhooggaat.”

Flexibele schil

Sinds 1 februari 2024 is Ricardo Hogenkamp algemeen directeur bij New Horizon. Zijn kennis, ervaring en ondernemerschap passen uitstekend bij het bedrijf.

Ricardo gaat samen met het huidige team van betrokken medewerkers verdere invulling geven aan de duurzame ambities. Ivo: “Wij realiseren onze oogstprojecten zowel met eigen mensen als met externe partners. Deze flexibele schil zorgt ervoor dat we goed kunnen inspelen op het groeiend aantal opdrachten.”

Projecten

Ook in 2023 verzorgde het team New Horizon vele mooie oogstprojecten. Zo heeft zij voor Woonpartners woningen geoogst in Helmond. Hierbij zijn geoogste materialen zoals vorstpannen en deuren elders één-op-één heringezet en zijn van houten kapplanken nieuwe vloeren gemaakt. Het balkhout is verwerkt tot circulair meubilair en van hout dat geen één-op-één herbestemming krijgt, is nieuw plaatmateriaal gemaakt. Ook voor de vernieuwbouw van Kindcentrum de Zevensprong in Best heeft New Horizon de vrijkomende bouwmaterialen elders circulair opnieuw ingezet. Een ander mooi project is het Amphia ziekenhuis in Breda. Er wordt een nieuwe woonwijk gerealiseerd op de plek waar het Amphia ziekenhuis locatie Langendijk stond. New Horizon heeft het grootste deel van de bestaande gebouwen ontmanteld en de vrijkomende materialen en grondstoffen omgezet in nieuwe bouwmaterialen.

Zij heeft hierbij samen met zo’n 25 grote producenten en distributeurs van bouwmaterialen tal van nieuwe kringlopen

Project uitgelicht

 Amphia ziekenhuis  Breda

New Horizon

tot stand gebracht. Deze partijen zijn verenigd in het Urban Mining Collective. Zo is onder andere het beton van de gebouwen weer verwerkt tot nieuw beton, vormen de bakstenen grondstof voor nieuwe bakstenen en wordt het hout verwerkt tot nieuwe kozijnen en deuren.

Klanttevredenheid

New Horizon onderzoekt bij elk project welke onderdelen van een gebouw nog goed te (her)gebruiken zijn en geeft die een nieuw leven. Op deze manier levert New Horizon een belangrijke bijdrage aan de circulaire economie.

Ivo: “We krijgen veel positieve reacties op onze werkwijze. Klanten zijn vaak verrast over de grondigheid waarmee wij oogsten en de aandacht en energie die we erin steken. Ze zien ons werk duidelijk als een manier om de CO2uitstoot omlaag te krijgen.”

Vooruitzichten 2024

Voor 2024 zet New Horizon sterk in op verdere professionalisering en groei. “We focussen nog meer op het oogsten van bouwmaterialen waarmee we flinke volumes kunnen bereiken”, zegt Ivo. “Denk hierbij aan circulair beton, circulaire gevelstenen, hout, glas en metalen. Daarin zien we veel potentie.”

Projectontwikkeling

“We maken echt werk van duurzaamheid”

Projectontwikkeling is versterkt met een nieuwe algemeen directeur die per 1 september 2023 aantrad: Peter Heuvelink. Onder zijn leiding gaat deze JAJO-dochter zich duidelijker in de markt profileren.

Nieuwe directeur

Peter is geen onbekende voor JAJO: zo’n 25 jaar geleden begon hij bij Janssen de Jong Projectontwikkeling in Hengelo als stagiair. Na 15 jaar te hebben gewerkt bij AM – meest recent als directeur voor de regio Noordwest –keerde hij bij ons terug. “Qua werkcultuur is er in al die jaren niet veel veranderd”, lacht hij. “De mensen zijn nog steeds gedreven en spontaan. Het voelde als een warm bad om terug te komen.”

Terugblik 2023

“Het is ons gelukt om meerdere projecten aan te passen aan de veranderde marktvraag, met kleinere deelfases en betaalbare woningen”, zegt Peter. “Helaas blijven RO-procedures stroperig. We hebben nog steeds last van langlopende procedures, door bezwaren van omwonenden of te weinig capaciteit bij gemeentes. Dat is frustrerend, omdat het aantal woningen hierdoor wat achterblijft.

Financieel hebben we wel een goed jaar gedraaid met een mooi resultaat.”

Een bijzonder moment afgelopen jaar was het werkbezoek van koningin Máxima aan Houtwerk I en II op Campus Werkspoor in Utrecht. Peter: “Op 19 december hebben we haar een rondleiding gegeven en verteld over de toepassing van circulaire materialen bij de bouw en inrichting van beide gebouwen. Heel eervol dat ze kwam, en het bevestigt dat de missie van JAJO Closing the circle, together niet onopgemerkt blijft.”

Projecten

Projectontwikkeling heeft mooie projecten onderhanden. Een mooi voorbeeld is project KIEM in Pijnacker, een klimaatadaptieve gebiedsontwikkeling met onder andere het project KNOEST. De verkoop van de 29 appartementen binnen KNOEST in Pijnacker verliep goed: het merendeel van de houten appartementen, slim ontworpen met optimaal (her)gebruik van materialen, is inmiddels verkocht. Ook succesvol was de verkoop van 28 appartementen voor sociale verhuur aan Staedion in KIEM; in totaal worden nu 100 sociale huurwoningen gerealiseerd in deze wijk.

In Vlijmen is het afgelopen jaar de verkoop van de laatste fase van Geerpark gestart. De verkoop van het project Dunoveste in Doorwerth is succesvol gestart en de sloop van het bestaande pand door New Horizon is in december begonnen. Medio volgend jaar kan Janssen de Jong Bouw starten met de bouw. In Huissen startte de bouw van 30 woningen en een parkeergarage in het centrum. In Gouda begon de bouw van 59 gevarieerde woningen in project Livingstone Park. In Oirschot is project Hof van Solms gestart: woningen en appartementen op de locatie van een historisch stadspaleis.

Janssen de Jong Projectontwikkeling | Son en Breugel, Arnhem, Hengelo, Utrecht

Revolve Development | Utrecht

Revolve Development

Revolve Development is het eerste ontwikkelbedrijf in Nederland dat zich volledig toelegt op het circulair en CO2-neutraal ontwikkelen van gebouwen en gebieden. “Onze start-up is afgelopen jaar veel klantgesprekken aangegaan”, zegt Peter. “Daarnaast bracht ze haar kennis in bij de tenders van Janssen de Jong Projectontwikkeling en bij de JAJO-werkgroepen voor duurzaamheid.”

Revolve won in 2023 samen met JAJO-dochters Janssen de Jong Bouw, Janssen de Jong OnderhoudPlus en New Horizon de renovatiechallenge van woningcorporatie de Alliantie: in 2024 gaan de bedrijven als pilot 12 woningen in Bussum Zuid op een circulaire manier renoveren volgens het nieuwe RE-DO renovatieconcept van Revolve. Peter: “Dat hier veel kansen liggen, blijkt wel uit het feit dat we ook van veel andere woningcorporaties aanvragen hebben gekregen.”

Duurzaamheid

Alma Krug van Revolve is afgelopen jaar samen met Erik Koremans van New Horizon genomineerd voor de ABN AMRO Duurzame 50 van 2023. Peter: “Dit bevestigt dat de markt onze focus op duurzaamheid ook ziet!” Binnen JAJO is ook afgesproken dat alle bedrijven 25% beter gaan presteren dan de MPG-norm. “Dat betekent onder meer dat we elektrisch rijden – inmiddels is circa 60% procent van ons wagenpark elektrisch – en ook beter nadenken over onze materiaalkeuzes. Je ziet meer houtbouw terug in onze nieuwe tenders en flora en fauna geven we een centrale plek in onze projecten. We vragen bijvoorbeeld vaak ecologen en landschapsadviseurs om mee te kijken.”

Vooruitzichten 2024

“Voor de komende 3 tot 5 jaar hebben we een behoorlijk volle portfolio”, zegt Peter. In alle regio’s komen meerdere projecten in het eerste half jaar in verkoop. We verwachten dat de ruimtelijke procedures voor de Merwedekanaalzone in Utrecht worden afgerond, zodat de bouw kan starten. We hebben samen met Lingotto ‘MENU’ ontwikkeld om mensen naar het gebied te trekken: een markthal met horeca, creatieve bedrijvigheid en stadslandbouw. Deze bruisende plek won afgelopen jaar een prijs van de coalitie Ruimte voor Werk.”

Bijzonder project is de realisatie van 280 tijdelijke woningen aan de Pagelaan in Utrecht. Dit project, Fairland Studios, is een samenwerking tussen Van Adrighem, INSPIRE en Leyten. Alle woningen worden regulier sociaal verhuurd aan studenten en starters en deels voor bijzondere doelgroepen.

Groeiscenario

Janssen de Jong Projectontwikkeling wil de komende jaren groeien naar 600-700 woningen per jaar. Peter: “Dat willen we realiseren door meer samen te werken met beleggers en investeerders, maar ook met woningcorporaties. Daarvoor gaan we beter duidelijk maken waar Janssen de Jong Projectontwikkeling voor staat. We zijn fantastisch in vastgoed en gebiedsregie en hebben een duidelijke visie op duurzaamheid en maatschappelijke betrokkenheid. Ook met Revolve hebben we duurzaamheid goed

geladen. Het maatschappelijke aspect gaan we onder andere verdiepen met meer aandacht voor de vitale leefomgeving: er wordt in een nog vroeger stadium aandacht besteed aan de klantreis en we betrekken alle stakeholders nog beter bij onze projecten. Die inspanningen maken we meetbaar: we brengen voortaan vóór en na afloop van onze projecten de vitale leefomgeving in kaart.”

Op 1 januari 2024 is het nieuwe cluster Onderhoud binnen JAJO opgericht. Guido Beijer werd een jaar geleden aangetrokken als landelijk directeur OnderhoudPlus en verrichtte de voorbereidingen. “OnderhoudPlus richt zich op drie V’s: verduurzamen, verbeteren en veiligstellen.”

“Nederland is behoorlijk vol qua gebouwde omgeving”, begint Guido. “We moeten bestaande panden veel meer gaan renoveren, herbouwen en herstructureren om aan de behoeften te voldoen. Dat deed Janssen de Jong OnderhoudPlus al volop, onder de paraplu van Wonen. Door er een zelfstandig cluster van te maken, positioneren we ons beter voor verdere groei en geografische spreiding. We richten ons zowel op wonen als op werken, met als uitgangspunt drie V’s:

1. Verduurzamen, in lijn met de noodzakelijke energietransitie;

2. Verbeteren, het upgraden van een gebouw;

3. Veiligstellen, denk aan brandveiligheid, rolstoeltoegankelijkheid, politiekeurmerk etc.

We werken nu aan de rebranding, met een nieuwe naam die beter aansluit op onze dienstverlening. Daar hopen we eind 2024 mee naar buiten te treden.”

Duurzaamheid in het DNA

Binnen Onderhoud is alles gestoeld op duurzaamheid. Guido: “Wij stimuleren het gebruik van biobased materialen en hebben samen met Projectontwikkeling een circulair biobased verduurzamingsconcept voor woningcorporaties opgezet. We scholen medewerkers verder op verschillende onderwerpen waaronder MPG-milieuprestatie-eisen.

Onze duurzaamheidsambitie zit bij iedereen in het DNA.” Guido noemt het verder ontwikkelen van Onderhoud “een geweldig interessante en leuke opgave. JAJO heeft een bedrijfscultuur waarin je veel ruimte krijgt om te ondernemen en te pionieren. Ik merk bij de verschillende dochterondernemingen bovendien dat iedereen verder kijkt dan sec het eigen bedrijf; onze gezamenlijke missie ‘Closingthecircle,together’ staat voorop. Iedereen staat ervoor open om van elkaar te leren. Die kruisbestuiving van kennis en expertise spreekt me aan, ik voel me hier dan ook helemaal op mijn plek.”

Bedrijfshuisvesting

“We nemen steeds meer een adviserende rol”

Met een nieuw strategisch plan gecombineerd met een rebranding van verschillende merken is Bedrijfshuisvesting helemaal gereed voor de toekomst. Algemeen directeur Maarten Bakker kijkt terug op een mooi jaar, met als highlight de officiële opening van het Paris Proof Houtlab.

Terugblik 2023

“Een geweldig jaar met veel afgeronde projecten”, zo omschrijft Maarten het achterliggende jaar kort maar krachtig. “Financieel hebben we het uitstekend gedaan dankzij een goed gevulde orderportefeuille. We hebben een strategisch plan gemaakt voor de komende 3 tot 5 jaar waarin je een verschuiving ziet van de focus op greenfields naar brownfields Dat is enerzijds een praktische overweging, want er is nou eenmaal weinig ruimte in Nederland. En anderzijds ook een maatschappelijke overweging, want met het vernieuwen of verbouwen van brownfield-locaties ben je duurzamer bezig. We verwachten dat de helft van onze toekomstige omzet hier vandaan gaat komen.”

Houtlab Paris Proof

Houtlab in Nieuwkuijk, een volledig uit hout en circulaire materialen opgetrokken gebouw, is op 12 juli 2023 officieel geopend door de burgemeester. “Het gebouw is volgens de Dutch Green Building Council (DGBC) Paris Proof”, zegt Maarten trots. “Het scoort namelijk binnen de door DGBC gestelde grenswaarden voor materiaalgebonden CO2uitstoot.”

Commitment

Hercuton heeft afgelopen jaar tevens het Paris Proof Commitment van DGBC ondertekend. Daarmee belooft de organisatie zich in te zetten om de klimaatdoelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen. “We gaan ons eigen vastgoed versneld verduurzamen door het meten van het werkelijk verbruik en indien nodig opwaarderen. Bovendien zullen we alle toekomstige nieuwbouw- en renovatieprojecten voor eigen kantoren uitvoeren binnen het materiaalgebonden carbonbudget, om volledig gehuisvest te zijn in Paris Proof-panden vanaf 2030. Met Houtlab laten we nu al zien dat dat mogelijk is. We willen opdrachtgevers inspireren om dezelfde ambitie te omarmen voor hun eigen huisvesting.”

Enkele duurzaamheidsmaatregelen

Per 1 januari 2023 is Bedrijfshuisvesting overgestapt op het gebruik van HVO-diesel voor al het materieel. Er is in het afgelopen jaar 110.000 liter van deze plantaardige dieselolie verbruikt en daarmee is 320 ton CO2 bespaard.

De hoeveelheid bouw- en sloopafval is verder gereduceerd en bedraagt nu nog 20,9%. Het overige afval wordt gescheiden en hergebruikt.

In 10-20% van de projecten wordt circulair beton gebruikt.

Alle bouwplaatsen gebruiken vanaf juni 2023 100% duurzame energie.

Op alle bouwplaatsen is de basisverlichting met led. 20-30% van het wagenpark is elektrisch. Over 3-4 jaar is dit 100%.

Voor elke geregistreerde bezoeker aan Houtlab wordt via Trees for All een boom geplant in een gecertificeerd productiebos. Vanaf juli 2023 waren dat 230 bomen.

Duurzaamheidsconfigurator

“We merken dat nog niet alle klanten scherp hebben hoe ze hun huisvesting kunnen verduurzamen”, zegt Maarten.

“Terwijl zij straks wel volgens de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van de EU moeten rapporteren hoe duurzaam hun bedrijfsvoering is. Voor hen hebben we de duurzaamheidsconfigurator ontwikkeld, een tool waarmee

je aan het begin van een ontwerptraject bespreekt wat je duurzame ambities zijn en welke maatregelen je wilt nemen. Zo krijg je inzicht in de CO2-uitstoot, de MPG-score én de bouwkosten. Met die harde data helpen wij klanten goed onderbouwde keuzes voor duurzaamheid te maken.”

Adviseren met een quickscan

Bouwen in Nederland is niet gemakkelijk.

We hebben met netcongestie te maken, de stikstofcrisis, het investeringsklimaat en schaarste aan grond. Om tot bouwen te komen, moeten we onze klanten steeds meer als adviseur begeleiden. Samen met ingenieursbureau Antea hebben we in 2023 een quickscan ontwikkeld waarmee klanten de mogelijkheden voor hun kavel kunnen nagaan. De scan checkt tien aspecten, zoals het bestemmingsplan, om aan te geven of je überhaupt mag bouwen op een plek en welke duurzame keuzes je kan of moet maken. Het checkt ook hoe het toekomstige gebouw in de omgeving kan passen.”

Om goed te kunnen adviseren, hebben we ook een netwerk van specialisten om ons heen, zoals ecologen of subsidieadviseurs. Dit soort consultative selling wordt steeds belangrijker.”

Creatieve oplossingen

De congestie op het stroomnet dwingt tot creatieve oplossingen. “We hebben een groot distributiecentrum in Bemmel opgeleverd dat de eerste jaren nog niet voldoende capaciteit uit het elektriciteitsnet krijgt”, zegt Maarten. “Samen met Joulz, specialist in energievraagstukken, hebben we een concept bedacht met gasturbines, zonnecellen en batterijen om het gebouw voorlopig toch van stroom te kunnen voorzien.” Bedrijfshuisvesting sluit met Joulz een partnerovereenkomst om in de toekomst ook bij andere projecten met vergelijkbare problemen samen aan een oplossing te werken.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Ook in 2023 heeft Bedrijfshuisvesting bijgedragen aan de samenleving met sponsoring en inzet voor maatschappelijke organisaties. Maarten: “Voor de Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij (KNRM) brengt ServicebouwPlus al haar vastgoed in kaart en doen we het onderhoud daarvan. We sponsoren ook sportieve activiteiten, zoals de opleidingsploeg van Wielervereniging De Jonge Renner in Oosterhout en de Vestingcross in Hulst (UCI World Cup Cyclocross). Daarnaast zijn we Vriend van het Rode Kruis.”

Werkgeverschap

Dat het prettig werken is binnen Bedrijfshuisvesting, blijkt wel uit het grote aantal jubilarissen ieder jaar. Maarten: “In 2023 hebben we 127,5 jubileumjaren gevierd, waarvan één collega een 40-jarig dienstverband had, drie mensen 25 jaar en één collega 12,5 jaar. Elk kwartaal komen al onze mensen bij elkaar in een keetbijeenkomst waar we elkaar bijpraten over de ontwikkelingen bij Bedrijfshuisvesting. Daarbij is er ook altijd tijd om elkaar informeel te spreken onder het genot van een hapje en een drankje. De opening van Houtlab hebben we op een speciaal georganiseerde familiedag gevierd in het bijzijn van onze medewerkers en hun gezinnen.”

Klanttevredenheid

Hercuton scoorde in 2023 een mooie 8,2 voor klanttevredenheid. “We zijn nog actiever aan de slag gegaan met de feedback van klanten”, zegt Maarten. “Zo hadden we het streven voor 2023 om de doorlooptijden te verbeteren. Dit ligt helaas niet altijd binnen onze invloedsfeer, we wachten regelmatig erg lang op gemeentebesluiten.”

Hercuton | Nieuwkuijk

Woody Builders | Nieuwkuijk

PVVT | Nieuwkuijk

 Bergloods

 Forteiland Pampus

 Woody Builders

Project uitgelicht

ServicebouwPlus | Nieuwkuijk

Remco International | Nieuwkuijk

Ocmer | Lódz, Polen

De Perfecte Locatie

De website grondmaps.com is een databank met een grote hoeveelheid locaties in Nederland die geschikt zijn voor de bouw van bedrijfsmatig vastgoed. Afgelopen jaar is deze databank gekoppeld aan het JAJO-brede project De Perfecte Locatie, opgezet door innovatieteam Innprove. “Doel van dit project is om aan de hand van data klanten te helpen voorspellen wat goede locaties voor hen zijn.”

Hercuton

Hercuton en Remco Ruimtebouw hebben in 2023 de krachten gebundeld en gaan voortaan verder onder de naam Hercuton. De internationale tak van Remco blijft in ongewijzigde vorm bestaan onder de huidige naam Remco International. “Oorspronkelijk bouwde Hercuton in beton en Remco Ruimtebouw in staal. In de praktijk bouwden ze allebei steeds vaker met een combinatie van materialen om een waardevoller product te bieden. We besloten daarom verder te gaan onder de merknaam Hercuton. Onze ruim 50 jaar expertise blijft behouden in de nieuwe combinatie, net als onze werkwijze om opdrachtgevers het hele bouwtraject uit handen te nemen.”

Diverse projecten

Hercuton realiseert op Park 34 Crossings in Hulst een XXL distributiecentrum. Het project kwam in samenwerking met Over Engh Vastgoed tot stand. De kavel is ruim 20 hectare groot en het distributiecentrum zelf wordt zo’n 118.000 m² met daaromheen 1.000 parkeerplaatsen en 85 stallingsplaatsen. De constructie van het distributiecentrum wordt opgebouwd met betonnen kolommen en houten balken. Alleen in het dak is al 5.000 m3 hout verwerkt, daarin wordt een geweldige hoeveelheid CO2 opgeslagen! Daarbij is het project natuurinclusief en wordt er gebouwd met respect voor de flora en fauna op en rondom het perceel.

Voor AFL Barendrecht wordt in opdracht van Garbe Industrial Real Estate Gmbh een langgerekt distributiecentrum gerealiseerd van 250 bij 46 meter. Het pand omvat een gekoeld warehouse voor op- en overslag en heeft een oppervlakte van 12.000 m2 , een ompakafdeling en kantoorruimte voor verhuur, een mezzaninevloer van 4.000 m2 en een kantoor voor AFL zelf. Vanwege de hoge duurzaamheidsambitie - BREAAM ‘Excellent’ - is gekozen voor duurzame, circulaire materialen en circulaire en energiezuinige toepassingen.

Vooruitzichten 2024

De periode 2024-2025 vraagt om een meer proactieve houding en verbreding van de activiteiten, door onder meer een behoudender investeringsklimaat. Maarten: “We vergroten onze wendbaarheid door het verleggen van onze focus naar renovatie, opwaardering van bestaand vastgoed of herbouwprojecten, in plaats van alleen nieuwbouw. Dat vraagt ook om aanvullende training en scholing van onze medewerkers.”

Deze nieuwe brownfield-strategie krijgt direct vorm met het ontwikkelen van een bestaand pand in Eindhoven tot een distributiecentrum voor een online supermarktketen. Andere projecten voor 2024 zijn onder meer een grote nationale sorteerhub in Zwolle en een kantoor met opslag voor een folieleverancier in Alkmaar.

Woody Builders

Woody Building Concepts is afgelopen jaar omgedoopt tot Woody Builders. Maarten: “De nieuwe naam geeft beter aan dat we niet alleen concepten bedenken, maar ook daadwerkelijk houten gebouwen neerzetten. We zijn naast een bedenkbedrijf ook een maakbedrijf: ongeveer de helft van onze medewerkers is elke dag buiten op de bouwplaatsen in de weer. We hebben eigen grond-, funderings-, montage- en serviceploegen en kunnen verder opschalen met een flexibele schil. Doordat we direct terugkoppeling krijgen vanaf de bouwplaatsen, kunnen we makkelijker innoveren.”

Houtinspiratie

Woody Builders hoopt houtbouw flink te stimuleren. “We hebben natuurlijk ons prachtige Houtlab ter inspiratie. Ook het bijzondere bedrijfsverzamelgebouw HoutWerk I in Utrecht is een mooi visitekaartje. Afgelopen jaar kregen we als kroon op ons werk een werkbezoek van Koningin Máxima, die zeer geïnteresseerd is in duurzaamheid en circulair bouwen. We bouwen op hetzelfde terrein momenteel aan HoutWerk II, ook een duurzaam houten kantoorpand, maar met een heel ander uiterlijk. Dit wordt in april 2024 opgeleverd.

Projecten

In september verwachten we te kunnen beginnen met HoutWerk III, opnieuw een samenwerkingsproject met onze vaste partners Lingotto en 3T Vastgoed als eigenaren van het Werkspoor-terrein.” Een ander bijzonder project dat afgelopen jaar is opgeleverd, is de nieuwe, energiezuinige Bergloods op Forteiland Pampus: een eigentijds, houten gebouw, neergezet op de fundamenten van de oude loods, dat deel uitmaakt van de transitie naar een duurzaam en zelfvoorzienend Pampus.

ServicebouwPlus

Maarten: “Naast het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden is ServicebouwPlus ook actief op het gebied van renovatie- en verbouwprojecten. In 2023 is onder andere een bedrijfsvloer verzwaard bij Urban Industrial. Ook bij de uitbreiding van Shurgard heeft ServicebouwPlus in samenwerking met Hercuton 1.450 m2 aan opslagruimte gerealiseerd, verdeeld over twee bouwlagen. De servicewerkzaamheden van ServicebouwPlus worden op termijn samengevoegd met Janssen de Jong OnderhoudPlus, zodat we een landelijk netwerk kunnen bieden.”

PVVT

PVVT, specialist in geveloplossingen, is afgelopen jaar verhuisd naar Houtlab én heeft een opgefriste huisstijl gekregen. Maarten: “De frisse, moderne look past beter bij de duurzame opgave die voor ons ligt.” PVVT heeft onder meer de gevels van DC KAN in Bemmel en Park 34 Crossings in Hulst gerealiseerd en heeft Sporthal Drievliet in Ridderkerk voorzien van 1.300 m 2 nieuwe gevelbekleding.

Remco International

Remco International begeleidt internationale bouwprojecten in Afrika, het Caribisch gebied en Centraal- en Oost-Europa. Op SintMaarten werkten ze samen met ons zusterbedrijf Windward Roads & Construction.

Ocmer

Ocmer, gevestigd in het Poolse Lódz, heeft opnieuw een pittig jaar gehad door de oorlog in buurland Oekraïne. “Er is wel herstel in de markt te zien. Het bedrijf verandert haar koers richting Design en Build. Die omschakeling begint duidelijk vruchten af te werpen, we krijgen meer kwalitatieve leads uit de markt. 2023 was een verliesjaar voor Ocmer, maar 2024 belooft aanzienlijk positiever te worden, gezien de goed gevulde orderportefeuille.”

MVO vormt een belangrijk onderdeel in de bedrijfsvoering van JAJO. Daarbij wordt bewust de keuze gemaakt om niet alleen financieel te ondersteunen, maar indien mogelijk ook onze expertise in te zetten. “Wij helpen de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) met de verduurzaming van hun boothuizen en bemanningsverblijven”, zegt Arno Stevens. Hij coördineert deze werkzaamheden naast zijn werk als uitvoerder bij ServicebouwPlus.

Zeevarenden in nood? Surfer vermist? Zeiljacht met gebroken mast? De redders van de KNRM zijn 24 uur per dag standby om mensen te redden in een noodsituatie. “Ik heb de KNRM met de paplepel ingegoten gekregen”, begint Arno. “Van kinds af aan ben ik met water en schepen opgegroeid. Mijn kinderen hebben die liefde overgenomen. Iedereen op zee weet hoe belangrijk de KNRM is. Ik vaar in mijn vrije tijd met mijn kottertje op binnenwateren en het waddengebied. Mocht ik ooit in de problemen komen, dan weet ik dat de vrijwilligers van de KNRM er voor mij zijn. Zij kunnen dankzij schenkingen en donateurs dit werk doen.”

Arno heeft een budget gekregen van JAJO om de KNRM te helpen met het verduurzamen van haar gebouwen. “Een goede reddingsactie begint immers vanuit een goede basis. Daarom maken we voor alle 45 stations een bouwkundig rapport om te bepalen wat er aan onderhoud moet gebeuren. Op verschillende locaties heb ik al het dak laten vernieuwen om zonnepanelen te plaatsen. Vaak vragen we leveranciers en onderaannemers om extra materiaal en manuren te leveren voor de KNRM.”

Je zou het bijna vergeten, maar Arno is in het dagelijks leven ook uitvoerder bij ServicebouwPlus. Hij stuurt het onderhoud aan, maakt planningen en werkt zelf mee als het nodig is. “In combinatie met het KNRM-werk maak ik lange dagen,” grijnst hij, “maar dat geeft niet als je heel bevlogen bent. Ik werk al bijna 24 jaar binnen JAJO en heb altijd de vrijheid gekregen om verschillende functies uit te oefenen. Ik vind het geweldig dat ik de tijd en middelen krijg om zo’n mooie organisatie te helpen.”

In Pijnacker realiseert Janssen de Jong Projectontwikkeling de nieuwe woonwijk KIEM, waar duurzaamheid, klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen een hoofdrol hebben. KIEM zal plaats bieden aan 325 woningen, waaronder appartementen in de sociale verhuur, sociale en middeldure koop en grondgebonden woningen.

“KIEM wordt een levendige groene wijk, midden in de Randstad”, zegt stedenbouwkundige Nanda Sluijsmans. “Binnen 20 minuten ben je met de metro in het centrum van Den Haag of Rotterdam. Tegelijkertijd is de wijk heel duurzaam en veilig voor kinderen om buiten te spelen.”

Gemeente Pijnacker-Nootdorp vindt het heel belangrijk dat nieuwe leefomgevingen bestand zijn tegen stevige hoosbuien en hete zomers. “We hebben het Convenant Klimaatadaptief Bouwen ondertekend”, zegt Nanda. “Gelukkig was al bij de eerste schets duidelijk dat Janssen de Jong Projectontwikkeling hetzelfde erin staat. Parkeren gecentraliseerd, autovrije leefstraatjes, heel mooi ontworpen wadi’s, halfverharding waar mogelijk en een robuust groenplan. Tijdens het ontwerpproces organiseerde Janssen de Jong Projectontwikkeling verschillende werksessies met de gemeente. Iedereen kon meedenken, waardoor er een zorgvuldige belangenafweging kon worden gemaakt. Wat ik ook bijzonder vond, was dat de diverse duurzaamheidsaspecten die vanaf het begin erin stonden, nooit in het verdere proces ter discussie hebben gestaan. Zelfs niet toen de markt moeilijker werd. Duurzaamheid bleef een vanzelfsprekendheid. Uiteindelijk levert dat natuurlijk ook een wijk op die over 20 jaar nog steeds goed functioneert en waar mensen graag willen wonen.”

Bij KIEM zijn naast Janssen de Jong Projectontwikkeling verschillende dochterondernemingen van JAJO betrokken, zoals New Horizon, Van Zanten Bouw en Revolve Development. Nanda: “De samenwerking met alle verschillende partijen is prettig en verloopt goed. Elke week komen de verschillende ondernemingen inclusief de directievoerder van de gemeente bij elkaar, om te bespreken wie waar aan het werk gaat die week en hoe ze de werkzaamheden het beste op elkaar kunnen afstemmen. Problemen worden samen opgelost. Top toch?! Het maakt de werksfeer buiten goed en komt de kwaliteit ten goede!”

Wonen

“We zien grote interesse in de markt voor ModuFair”

Door vertraging binnen veel projecten heeft 2023 niet voor alle vestigingen gebracht wat algemeen directeur Wonen Louis Camps had gehoopt. De toekomst ziet er veel zonniger uit, gezien de goed gevulde opdrachtenportfolio. Daarnaast is er hard gewerkt aan verduurzaming en innovatie.

Terugblik 2023

“We hebben afgelopen jaar minder kunnen produceren dan gehoopt”, begint Louis. “Onder meer door stagnerende verkopen, procedures en vertraagde vergunningverlening door gemeentes. Daardoor viel het financieel resultaat binnen Wonen over 2023 iets tegen, maar de cijfers zijn gelukkig ruimschoots zwart gebleven. Het goede nieuws is dat we zo hard hebben gewerkt aan nieuwe opdrachten, dat we voor 2024 gegarandeerd een meer dan goed gevulde orderportefeuille hebben. Dit jaar gaat echt een heel goed jaar worden.”

Verticaal bouwen met ModuFair

Met het modulair woningbouwconcept ModuFair kan Wonen snel betaalbare en duurzame woningen realiseren. ModuFair onderscheidt zich van andere conceptwoningen door de innovatieve aanpak van het bouwproces. Louis: “Met de One Piece Flow-methode zijn we in staat om in één dag een volledig cascowoning te realiseren die wind- en waterdicht is. Zo zet je in razend tempo woningen op: terwijl het casco voor een tweede woning wordt neergezet, kunnen de elektriciens, timmerlieden en afbouwers al aan de slag in de eerste woning. Dit ‘verticaal bouwen’ doen we nu met alle ModuFairprojecten en proberen we ook binnen de traditionele concepten meer door te voeren.”

MPG onder de norm

Alle casco’s van ModuFair worden van circulair beton gemaakt, afkomstig van zusterbedrijf New Horizon. Louis: “We hebben vorig jaar berekeningen laten verrichten door twee onafhankelijke partijen, Cirkelstad en Alba Concepts. Die concludeerden dat onze ModuFairwoningen van circulair beton een MPG van 0,39 hebben. Dat is ruimschoots onder de MPG-norm van 0,5 die per januari 2025 ingaat. Dit sluit aan op de JAJO-brede ambitie om 25% beter te presteren dan de norm. Er is in de markt dan ook veel interesse voor ModuFair.”

Duurzaamheid

Wonen heeft in 2023 de ambitie geformuleerd om binnen vijf jaar de meest impactvolle, circulaire bouwer te worden. Daarvoor zijn zes duurzaamheidsthema’s opgesteld:

1. 100% CO2-neutraal

2. 25% beter dan de MPG-norm

3. 100% afvalloos

4. 50% circulair bouwen

5. Natuurinclusief bouwen

6. Klimaatadaptief bouwen

Louis: “Om onze ambitie te helpen realiseren, is Judith Doorn afgelopen jaar gestart als manager Duurzaamheid. Zij legt ook de verbinding met andere JAJO-dochterondernemingen, zodat we samen onze duurzaamheidsambities kunnen verwezenlijken. We zijn op verschillende fronten actief: met SmartTrackers onderzoeken we de CO2-uitstoot van onze huisvesting en hoe we die kunnen verminderen met bijvoorbeeld zonnepanelen en betere isolatie. KPI’s voor natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen helpen de verbetering te kunnen meten. Met ons ModuFair-concept zetten we ook nieuwe duurzame stappen. Zo werken we nu met biobased isolatiemateriaal en een duurzamere prefab fundering.”

Maatschappelijke betrokkenheid

Vanuit betrokkenheid bij de samenleving sponsort Janssen de Jong Bouw het Winterzon Festival in Venlo voor mensen met een beperking. Janssen de Jong OnderhoudPlus sponsort een hardloopevenement in Horst aan de Maas. Daarnaast heeft Janssen de Jong

OnderhoudPlus verschillende mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst; daarmee staat het bedrijf op trede 2 van de Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO).

Klanttevredenheid

De bedrijven van Wonen werken met de Net Promotor Score (NPS) om de tevredenheid van klanten van

tduohrednO

tletsreH Oog

‘Onze ModuFairwoningen van circulair beton hebben een MPG van 0,39. Dat is ruimschoots onder de norm van 0,5 die in 2025 zal ingaan.’

 Amadeiro

 ‘s-Hertogenbosch

 Janssen de Jong Bouw

Project uitgelicht

koopwoningen te meten. Voor 2023 is een mooie 7,3 gescoord, al ligt de ambitie voor volgend jaar wel hoger.

Louis: “Bij woningcorporaties meten we de NPS nog niet, dit gaan we vanaf 2024 doen. We krijgen terug dat klanten blij zijn met onze aanpak van het commercieel traject. We begeleiden de klant goed, leggen snel een eerste kostenraming neer, zijn open en durven kritisch te zijn.”

Janssen de Jong Bouw

Janssen de Jong Bouw heeft afgelopen jaar verschillende woningbouwprojecten gerealiseerd in onder andere Best, Erp en Oldenzaal. Een hoogtepunt was de oplevering van het Amadeiro-project, een groot, complex utilitair woningbouwproject op het voormalig KPN-terrein in het centrum van ‘s-Hertogenbosch. Louis: “Hier hebben we 220 duurzame appartementen, 3.600 m 2 hoogwaardige

ondergrondse parkeergarage en een openbaar toegankelijke binnentuin gerealiseerd. Een van onze kernwaarden is Lef en dat hadden we zeker nodig voor dit project, want er waren de nodige uitdagingen. Zo lag er een enorm groot kabelnetwerk in de grond, moesten zendmasten worden verplaatst en een atoombunker worden verwijderd. Het project ligt midden in het centrum, met veel bewoners eromheen. Het vergde goed omgevingsmanagement en dat is ook gelukt: we hebben hiervoor veel complimenten gekregen.”

Vooruitzichten 2024

Louis: “Janssen de Jong Bouw krijgt er een nieuwe vestiging bij die zich richt op de regio Utrecht-Amsterdam, een interessante groeimarkt. We beginnen in het Utrechtse Houtwerk I, maar uiteindelijk zal er een eigen vestigingslocatie komen.” Enkele projecten van Janssen de Jong Bouw in 2024 zijn de verbouwing van het oude V&D-gebouw in het centrum van Maastricht tot twee verdiepingen voor modewinkel Zara met daarboven appartementen en een groot project in de Utrechtse wijk Merwede met 180 woningen. “Het is al bekend dat er veel werk voor 2025 aankomt. De portfolio voor de vorig jaar geïntroduceerde waardestroom ‘Utilitaire woningbouw’ is goed gevuld voor de aankomende jaren. Ook hebben we mooie opdrachten van woningcorporaties met 377 woningen in uitvoering waarvan er 268 opgeleverd worden in 2024 en 108 in 2025.”

Van Zanten Bouw

Sinds de overname in 2021 is Van Zanten Bouw een echt ‘JAJO-bedrijf’ geworden. “Het team is versterkt en er is een professionaliseringsslag gemaakt. Er zijn mooie projecten gerealiseerd waaronder het eerste appartementengebouw van het project De Stede in Den Haag dat in 2023 is opgeleverd; het tweede gebouw volgt in 2024. Verder is eind 2023 een houtbouwproject gestart in Pijnacker voor zusteronderneming Revolve Development. Dit project KNOEST, 29 circulaire appartementen in een houten gebouw, wordt een mooie referentie voor volgende projecten, want we willen meer circulair en met hout gaan bouwen.”

Vooruitzichten 2024

In 2024 verwacht Van Zanten Bouw een goed rendement te draaien. “We hebben veel nieuwe projecten binnengehaald en werken goed samen met Janssen de Jong Projectontwikkeling, dus ik verwacht voor Van Zanten Bouw een mooie groei de komende jaren.”

Janssen de Jong OnderhoudPlus

“Er zit veel groeipotentieel in Janssen de Jong OnderhoudPlus en dat verdient de volle aandacht. Tegelijkertijd is het de strategie van JAJO om vestigingen van maximaal 100 medewerkers te houden, zodat de organisatie wendbaar en het persoonlijke en informele karakter gewaarborgd blijft. Daarom hebben we besloten om de onderhoudswerkzaamheden in een zelfstandig cluster onder te brengen. De servicewerkzaamheden van ServicebouwPlus worden op termijn samengevoegd met Janssen de Jong OnderhoudPlus, zodat we een landelijk netwerk kunnen bieden.”

Vooruitzichten 2024

De nieuwe zelfstandige businessunit voor onderhoud gaat in 2024 van start. “We werken aan de rebranding met een andere naam”, zegt Louis. “De verwachting is dat dit een sterke groei gaat laten zien.”

Prefab Hout Constructies Hardenberg (PHCH)

“PHCH produceert veel voor eigen producties, zoals houten componenten voor de ModuFair-woningen”, zegt Louis. “We hebben ons eigen productportfolio flink doorontwikkeld, om meer toegevoegde waarde te bieden aan onze klanten. We maken verschillende producten voor onze eigen concepten, zoals houten trappentorens en houten binnenwanden voor ModuFair. Voor die binnenwanden hebben we een nieuw duurzaam concept bedacht. We hebben van een afvalstroom een waardestroom gemaakt door isolatierestmateriaal te versnipperen en in de binnenwanden te stoppen.”

Vooruitzichten 2024

Ook voor PHCH zijn er voorbereidingen voor een rebranding met een nieuwe naam. Louis: “Veel mensen struikelen over de afkorting PHCH. We komen in 2024 met een sterkere profilering en bedrijfsnaam.”

Ondernemingen

Janssen de Jong Bouw | Arnhem, Hardenberg, Hengelo en Son en Breugel

Janssen de Jong OnderhoudPlus | Barendrecht, Hardenberg, Hengelo, Son en Breugel, Vlaardingen en Venlo

Van Zanten Bouw | Vlaardingen

Prefab Hout Constructies Hardenberg | Hardenberg

 Aan de Stadsmuur

Venlo

Janssen de Jong Bouw

Ondernemingen

Koninklijke Woudenberg | Ameide, Maastricht

Meesters In | Tienhoven

Binder Art Services | Tienhoven

Smeed- en constructiebedrijf Van der Vegt | Bleskensgraaf

Restauratie & Renovatie

Met algemeen directeur André Köster aan het roer heeft Restauratie & Renovatie een ambitieuze strategie neergezet om fors te groeien. “We willen onze toegevoegde waarde voor klanten beter in de markt zetten.”

Nieuwe directeur

Per 1 juni 2023 trad André Köster aan als nieuwe algemeen directeur. Na 12 jaar bij Dura Vermeer te hebben gewerkt op het gebied van renovatie, was een nieuwe organisatiecultuur ’even wennen’ voor hem, maar inmiddels heeft hij zijn draai meer dan gevonden. “Je krijgt binnen JAJO veel vrijheid om je eigen bedrijfsonderdeel vorm te geven. Het ondernemerschap leeft sterk binnen JAJO; dat is leuk en zorgt voor een hoog verantwoordelijkheidsbesef.”

Terugblik 2023

Het afgelopen jaar heeft Restauratie & Renovatie haar goede reputatie onderstreept met mooie en bijzondere projecten. André somt er een aantal op: “We hebben onder meer de Amsterdamse brandweerkazerne ‘Dirk’ uit 1897 gerestaureerd én verduurzaamd; het pand is van energielabel G naar A+ gegaan, een waanzinnig mooie klus. We zijn gestart met de grootschalige renovatie van Bastion Zuid in ’s-Hertogenbosch. Dit kantorencomplex wordt helemaal gestript en opnieuw opgebouwd. We zijn ook gestart met de restauratie van het Vlietermonument op de Afsluitdijk, waarbij we bovendien een nieuw restaurantgedeelte realiseren. In Den Haag hebben we de Stadsschouwburg verduurzaamd. Daarbij was de beglazing een grote opgave. Dat hebben we met Fineo-vacuümglas gedaan: heel dun glas van 8 mm, maar met dezelfde isolatiewaarde als HR++-glas. Ideaal voor de dunne kozijnprofielen van monumentale panden. Ons smeed- en constructiebedrijf Van der Vegt is dealer van Fineo-glas, dat is een mooie toegevoegde waarde voor onze klanten.”

Vernieuwing

De smederij van Van der Vegt was het grootste deel van 2023 druk met het vernieuwen en restaureren van kozijnen, bijvoorbeeld van het voormalig KLM-gebouw in Den Haag. Ook Meesters In heeft een heel goed jaar gedraaid. André: “De steenhouwerij timmert aan de weg met vernieuwende activiteiten. Zo hebben we een bijzondere voorgevel in een haast onmogelijk vorm gemaakt, voor een chic winkelpand aan de Amsterdamse P.C. Hooftstraat. We willen vernieuwend zijn en kijken continu naar innovatieve productietechnieken. Meesters In staat goed in de markt, we worden gevonden door een grote diversiteit aan opdrachtgevers.”

Duurzaamheidscertificering

De komende jaren gaan we de DuMo-scan actief aanbieden aan businessklanten, met een modulair opgebouwd aanbod van verduurzamingsmaatregelen die zij in delen kunnen laten uitvoeren. Mooie aanvulling op deze activiteit is ook de ISO 14001-certificering die Koninklijke Woudenberg, Meesters In en Van der Vegt hebben verkregen in 2022. ISO 14001 is de internationaal geaccepteerde standaard met eisen voor een milieumanagementsysteem.

Biodiversiteit

Duurzaamheid is voor André een heel belangrijk thema. “We werken aan historische gebouwen en kunstwerken en dat doen we op een eigentijdse manier. Zo besteden we veel aandacht aan biodiversiteit. Bijvoorbeeld door een bioloog een lezing te laten geven aan nieuwe medewerkers, zodat ook zij alert zijn op de aanwezigheid van beschermde dieren zoals vleermuizen en huismussen. Op deze manier kunnen we onze klanten nog beter adviseren op het gebied van biodiversiteit.”

DuMo-scan en -team

Koninklijke Woudenberg heeft een app ontwikkeld om aan de hand van foto’s van een gebouw direct de mogelijkheden tot verduurzaming in kaart te brengen. Met de Dumo-scan adviseren zij opdrachtgevers. “We ontwikkelen die app verder door, zodat deze nog efficiënter wordt in het gebruik. Ons team van DuMo-adviseurs zal zich proactiever inzetten om

klanten te helpen met verduurzamen. Zij geven niet alleen technische adviezen, maar ook advies over subsidiemogelijkheden.”

Klanttevredenheid

André: “We krijgen terug van onze klanten dat ze blij met ons zijn. Dat wil ik de komende jaren in een goed systeem vastleggen. Ons doel is om in 2028 een negen te scoren op klantén medewerkerstevredenheid. Want dat vinden we ook heel belangrijk: dat we een aantrekkelijk bedrijf zijn, waar mensen graag willen werken en bij willen horen.”

Vooruitzichten 2024

André heeft een strategie voor de komende jaren uitgedacht waarin zowel renovatie- als restauratiewerkzaamheden flink groeien met opdrachten voor karaktervolle monumentale gebouwen.

“We gaan ons meer begeven op de renovatie markt. Hier liggen veel kansen. We blijven ook focussen op restauratie, daar staan we om bekend in de markt.” Om die groei te bevorderen, wil André meer eenheid creëren. “Onze drie bedrijven gaan sterker als partners optrekken in de markt, zodat klanten onze waarde nog beter zien. Ook met de andere bedrijfsonderdelen van JAJO zoeken we continu samenwerking. Bijvoorbeeld met New Horizon, om de materialen die vrijkomen bij onze werkzaamheden, zo goed mogelijk te hergebruiken. Want circulariteit is bij ons ook een heel belangrijk thema.”

Elektrisch rijden

Het wagenpark en de materieeldienst worden geleidelijk aan geëlektrificeerd. André: “We hebben voor een deel van onze 70 bussen elektrische varianten besteld; in 2024 rijdt 25% elektrisch. We onderzoeken hoe we zelf energie kunnen opwekken en bufferen met accu’s, omdat we bij de locatie van onze materieeldienst en Meesters In last hebben van de netcongestie.”

Nieuwe projecten

André: “In 2024 starten we in ieder geval met The Bank, een kantorencomplex aan het Rembrandtplein in Amsterdam dat wordt omgeturnd tot een multi-tenantkantoor. We blijven ook actief in het Rijksmuseum, waarvoor we al 20 jaar een vaste renovatiepartner zijn. Verder gaan we voor Koninklijk Theater Carré in Amsterdam de voorgevel verduurzamen. En we hopen onze eerste werkzaamheden te verrichten bij de renovatie van Algemene Zaken op het Binnenhof in Den Haag. Ja, wij komen op een hoop mooie en bijzondere plekken.”

 APC (Algemeen Pensioenfonds Curaçao)

 Brakkeput Noord

 CWM Infrastructure

Project uitgelicht

500.000 betonstraatstenen

16.000 m 2 opsluitbanden

2300 ton asfalt

15 maanden bouwtijd

Caribbean

“We hebben gewoon een heel goed jaar gedraaid”, constateert algemeen directeur Caribbean Kurt Verbist tevreden. “Dat geldt voor alle ondernemingen in het Caribisch gebied, van de grondstoffenlevering tot projectontwikkeling. We hebben uitdagende projecten gerealiseerd met financieel mooie resultaten.”

Curaçao & Bonaire

Janssen de Jong Curaçao & Bonaire is onderverdeeld in: Productie, Infrastructuur en Projectontwikkeling & Bouw. Door nauwe samenwerking tussen deze drie divisies krijgt de klant een one-stop-shop.

Terugblik 2023 Productie

“Het toerisme groeit hard op Curaçao en er worden veel hotels en luxe appartementen gebouwd”, zegt Kurt. “Wij leveren voor veel projecten bouwmateriaal. Dat zien we terug bij Betonindustrie Brievengat: we hebben meer beton dan ooit verkocht. Ook Mijnmaatschappij Curaçao heeft veel verkocht, mede omdat de export naar Aruba en Bonaire is toegenomen.” Betonindustrie Brievengat heeft onder meer het beton geleverd voor het prestigieuze West End-project in Willemstad en The Pymont Hotel. De Mijnmaatschappij heeft ook 160.000 bolders geleverd voor de golfbrekers van het Pen Resort. Lastig zijn nog steeds de lange levertijden van materialen die per schip moeten worden aangevoerd, de stijgende prijzen en de grote personeelstekorten. We zouden veel meer werk kunnen verrichten als we de mensen ervoor hadden.”

Infrastructuur

“2022 was onstabiel voor Infrastructuur, maar 2023 is veel beter; het afgelopen jaar was financieel een goed jaar”, zegt Kurt. “Op Bonaire hebben we een nieuwe asfaltcentrale geïnstalleerd. De wegen op dat eiland zijn aan vervanging toe. Daarom is de overheid met een vijfjarig herstelproject begonnen. Ook op Curaçao bouwen we meer wegen voor de overheid, naast veel opritten en klinkerpaden voor particuliere opdrachtgevers.”

Een bijzonder project voor Infrastructuur is de aanleg van een grote kinderspeeltuin op Marie Pampoen, in opdracht van het toeristenbureau.

“Zo’n heel park aanleggen is voor ons extra speciaal. De lokale bevolking is ontzettend blij met het recreatiegebied, met onder meer een skatepark, fitness-area, wandelpaden, klimtoestellen en een volleybalveld. De derde fase van het project is inmiddels afgerond.”

Projectontwikkeling & Bouw

“Voor deze divisie verliep afgelopen jaar iets minder positief”, zegt Kurt. “We hebben wat tegenslag gehad in een aantal projecten; veel langlopende overheidsprojecten hebben nog last van de naweeën van

de coronapandemie. Wel hebben we de renovatie en uitbreiding van het vreemdelingendetentiecentrum op Curaçao afgerond. We hebben daarnaast een aantal villa’s voor particulieren gebouwd en acht 3D-geprinte woningen voor het Eigen Woning Plan, het project om betaalbare woningen te realiseren.”

Ontwikkelende bouwer

De divisie Projectontwikkeling & Bouw is afgelopen jaar uitgebreid en wordt verstevigd met een aantal nieuwe collega’s uit het buitenland. “We hebben in onze strategische visie bepaald dat wij geen bouwers zijn, maar ontwikkelende bouwers”. “Wij ontwikkelen vooral projecten en bouwen af en toe zelf, bij voorkeur in een bouwteam of via een directe uitnodiging. Daarom hebben we twee nieuwe professionals aangetrokken: één die zich op het bouwdeel van de divisie focust, en één voor projectontwikkeling. Dit zorgt voor meer capaciteit en innovatiekracht binnen het team.”

Klanttevredenheid

Voor de meer dan 21 merken onder de vlag van Janssen de Jong Caribbean geldt dat zij een sterke reputatie hebben. “We concurreren niet altijd op prijs. Klanten kiezen voor ons omdat we professioneel en oplossingsgericht zijn en met korte lijnen werken. Daardoor liggen we goed in de markt, we zijn een toegankelijke gesprekspartner. Elk bedrijf wordt op het eigen eiland bovendien gezien als een lokale partner, ook al is bekend dat er één grote groep achter zit. We zijn heel localised. Wel bestaat bij sommige klanten de misvatting dat wij alleen grote projecten doen. Ze twijfelen bij kleine projecten of ze daarvoor bij ons terechtkunnen. Dat kunnen ze zeker, we werken aan een marketingplan om dat beter voor het voetlicht te brengen.”

Duurzaamheid

“Net als Nederlandse bedrijven moeten ook wij vanaf 2025 voldoen aan de rapportage volgens de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)”, zegt Kurt. “Het sentiment rondom duurzaamheid is op de Caribbean anders dan in Nederland; maar we doen wat we kunnen, want we willen koploper zijn. Zo recyclen we puinbeton van sloop en hergebruiken dat in nieuw beton en de fundering van wegen. Betonindustrie Brievengat en Mijnmaatschappij Curaçao hergebruiken motorolie en hydraulische olie. In 2023 is er een start gemaakt met het elektrificeren van het wagenpark. We passen ook steeds meer zonne-energie toe. Betonindustrie Brievengat draait bijvoorbeeld voor 80% op zonne-energie, net als verschillende werkplaatsen.”

Innovatie

De JAJO-bedrijven zijn trendsettend op de Caribbean qua

die met een 3D-printer huizen bouwt. We hebben veel aan productontwikkeling gedaan om de woningbouw te versnellen. Wij onderscheiden ons doordat we alle typen betonmengsels maken, zoals beton met 50 jaar garantie, of beton dat tegen zoutindringing bestand is.” Die innoverende kracht is onder meer te danken aan de drie onderzoekslaboratoria op Curaçao voor de toepassing van beton, asfalt en aggregaten. “Daarin zijn we uniek,” zegt Kurt.

Onderzoek

Onze bedrijven nemen deel aan initiatieven zoals Clean Up Curaçao en zijn actief bij verschillende duurzaamheidsplatforms, zoals een recycle-platform dat onderzoek doet naar wat er op Curaçao kan worden gerecycled. We werken ook mee aan een verduurzamingsplatform waarvoor jaarlijks een aantal studenten uit Nederland komen. Zij doen bij verschillende bedrijven op Curaçao onderzoek naar verduurzaming. Bij ons onderzoeken ze het gebruik van andere materialen dan beton en een manier om duurzamer asfalt te produceren.” Een andere mooie bijdrage aan een duurzamere wereld is de inzet van de innovatieve 3D-printingtechniek van Betonindustrie Brievengat voor kunstmatige koraalriffen. Kurt: “We helpen het bedreigde koraalrif een handje door kunstmatige koraalriffen te printen met speciale soorten cement en aggregaten die we zelf met onze Mijnmaatschappij winnen.”

Ondernemingen

Mijnmaatschappij Curaçao | Curaçao

Betondindustrie Brievengat | Curaçao

A&M Cement Company | Curaçao

Curaçao Calcium | Curaçao

Albo Caribbean | Curaçao

Smart Development | Curaçao

Eigen Woning Plan | Curaçao

CWM Infrastructure | Curaçao

BWM Infrastructure | Bonaire

3D Concrete | Curaçao

Asfalt Centrale | Curaçao

 Mangrove Park

 Curaçao

 CWM Infrastructure

Project uitgelicht

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Met Stichting Signaal Sosial dragen de JAJO-bedrijven op sociaal gebied bij aan de maatschappij. Kurt: “Onze focus ligt vooral bij armoedebestrijding onder de jeugd op de eilanden. Dat is een schrijnend probleem voor duizenden kinderen. We sponsoren maaltijden die op school worden uitgedeeld en helpen met verschillende projecten. Zo was er een school op Curaçao die jarenlang last had van een verstopte riolering. De kinderen konden daardoor op school niet naar het toilet. Wij hebben dat probleem verholpen door te zorgen voor goede sanitaire voorzieningen.”

Vooruitzichten 2024

Voor alle drie divisies – Productie, Infrastructuur en Projectontwikkeling & Bouw – zijn de vooruitzichten zonder meer goed. Wel zal het probleem van het personeelstekort voor sommige bedrijven nog aanhouden. Kurt: “Er is voldoende werk en we krijgen veel aanvragen. Maar we kijken kritisch naar wat we aankunnen. Een te snelle groei met te weinig mensen is niet goed.” In mei 2024 zal naar verwachting het West End-project met horeca en winkels in Willemstad afgerond zijn. Dit project in het hart van de stad gaat weer veel nieuwe opdrachten opleveren, denkt Kurt. “Iedereen zal dit gebouw vrijwel elke dag zien. Het is een uniek project dat we in bouwteamverband hebben uitgewerkt en nu realiseren.”

Verkaveling

De divisie Projectontwikkeling & Bouw heeft de ambitie om verder uit te breiden, vooral op ontwikkelingsgebied. Zo is bij Rif Sint Marie een groot kavel gekocht, dat de komende jaren ontwikkeld gaat worden. “Er komen villa’s en resorts, de precieze invulling volgt nog. We hebben veel grond opgekocht die we gaan verkavelen en verkopen. Daar is veel vraag naar vanuit de markt.” Verder wil Projectontwikkeling & Bouw een eigen tak voor onderhoud opzetten, volgens het concept van Janssen de Jong OnderhoudPlus.”

Ondernemingen

Albo Aruba | Aruba AWM infrastructure | Aruba

Aruba

Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba en Arubaanse Wegenbouw Maatschappij (AWM) zijn in 2023 druk geweest met een groot project op de internationale luchthaven Koningin Beatrix.

Terugblik 2023

Het Gateway 2030 Phase 1A-project is een project van meerdere jaren om de luchthaven van Aruba te renoveren, de vertrekhal uit te breiden en een nieuw gebouw voor de bagage-afhandeling te realiseren. Kurt: “Het is een heel groot project waar we onze handen aan vol hebben. Afgelopen jaar hebben we daarnaast een aantal hard stands aangelegd; parkeerplaatsen voor de vliegtuigen met een ondergronds tanksysteem om ter plaatse de vliegtuigen te kunnen tanken. Ook hebben we een groot aantal kleinschalige projecten op Aruba gedaan. Alles bij elkaar was het financieel een goed jaar.”

Klanttevredenheid

Kurt: “Wij hebben op Aruba dezelfde reputatie als op de andere eilanden. We zijn een professionele, betrouwbare partner. Wij delen onze kennis en kunde om zo samen met opdrachtgevers tot de beste oplossing te komen.

 Racebaan Palo Marga

Aruba

AWM Infrastructure

Project uitgelicht

Daarnaast hebben wij alle benodigde internationale keurmerken en certificeringen om projecten zoals vliegvelden en havens te bouwen.

Duurzaamheid

Ook op Aruba doen de bedrijven veel aan recycling van materialen, van grond en asfalt tot beton. Verder elektrificeren we het wagenpark stap voor stap en komen er zoveel mogelijk zonnepanelen op de gebouwen.

Vooruitzichten 2024

De vooruitzichten in Aruba zijn goed. We zijn in onderhandeling met verschillende opdrachtgevers voor grote projecten en gaan ook meer aan projectontwikkeling doen. Zo zijn er al veel plannen voor terreinverkaveling. Personeelstekort is ook op Aruba een uitdaging.”

Bovenwindse eilanden

Het was financieel een goed jaar voor de bedrijven op Anguilla, Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten – de ‘Bovenwinden’. Het vernieuwde team met veelal lokale medewerkers brengt een goede dynamiek met zich mee. “Onze focus op localised werken is onze kracht”, zegt algemeen directeur Caribbean Kurt Verbist.

Terugblik 2023

Afgelopen jaar is veel energie gestoken in het versterken van het medewerkersbestand. “We hadden voorheen veel expats, maar nu werken we bovenal met lokale mensen”, zegt Kurt. “Dat is de afgelopen 20 jaar niet voorgekomen, want het is heel moeilijk om mensen te vinden op SintMaarten en de andere eilanden. We hebben veelal jonge mensen aangetrokken, waarvan een deel is teruggekeerd uit Nederland. Ik ben erg blij met dit leuke, stabiele team; het maakt ons bedrijf heel dynamisch.”

Projecten

De werkzaamheden voor het vijfsterrenresort Golden Rock Resort op Sint-Eustatius zijn in 2023 afgerond. De samenwerking is zo goed bevallen dat dit tot vervolgopdrachten heeft geleid. Op Sint-Maarten is het asfalt van het vliegveld onderhouden en liepen de wederopbouwprojecten gefinancierd door de Wereldbank door, zoals de renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen. Op Saba is de brandweerkazerne verbouwd, een “uitdagend en heel mooi project”.

Klanttevredenheid

“Uit klantgesprekken blijkt dat de klanttevredenheid hoog is”, zegt Kurt. “De markt ziet de verandering en de dynamiek die het nieuwe team met zich meebrengt. Wij focussen sterk op ons lokale partnerschap. Dat is onze kracht in de markt.”

Duurzaamheid

“Ons hoofdgebouw draait volledig op zonne-energie en op onze andere gebouwen komen steeds meer zonnepanelen. Het wagenpark wordt stap voor stap geëlektrificeerd. Waar mogelijk hergebruiken we beton en het water in de betonindustrie wordt zo veel mogelijk gezuiverd en hergebruikt.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Net als in de rest van de Caribbean zetten de JAJObedrijven zich in voor armoedebestrijding en kansen

Lions Dive Hotel

Sint-Maarten

Central Mix Concrete

Project uitgelicht

Ondernemingen

Central Mix Concrete | Sint-Maarten

Statia Roads & Construction | Sint Eustatius

Anguilla Roads & Construction | Anguilla Saba Roads & Construction | Saba

Windward Roads & Construction | Sint-Maarten

voor de jeugd. Kurt: “We doen heel veel voor scholen, we sponsoren maaltijden en jeugdactiviteiten. En is een huis afgebrand van een arm gezin, dan helpen wij met de wederopbouw. Dat doe je voor elkaar in een eilandcommunity.”

Vooruitzichten 2024

“De marktomstandigheden blijven vooralsnog uitdagend. Er is nog steeds sprake van een hoge volatiliteit van opdrachten. Los van projecten focussen we ons meer op langdurige onderhoudscontracten. We hebben onderhoudscontracten binnengehaald voor de luchthaven op Sint-Maarten en de scholen die we hebben gebouwd. Wat betreft projectontwikkeling zullen we niet zozeer op verkaveling inzetten, maar gaan we vooral als ontwikkelende bouwer aan de slag. Verder zitten we momenteel aan tafel voor een paar heel grote projecten. Als we die binnen halen, zijn de vooruitzichten voor de komende jaren mooi.”

Aantrekkelijke werkgever

De bottleneck voor de Caribbean blijft de lange levertijden, hoge transportkosten en het gebrek aan personeel. Kurt: “We zoeken strategische partners om het tekort aan personeel op te vangen. Bijvoorbeeld door samenwerking met onderaannemers. Hierbij hebben we het voordeel dat we een aantrekkelijke werkgever zijn voor jonge mensen, waaronder die terugkomen uit Nederland. Iedereen kent onze bedrijven van jongs af aan en weet dat wij een grote, stabiele werkgever zijn. Veel bedrijven in onze branche komen en gaan, maar wij blijven. Dat schept vertrouwen.”

Dat Daisy Seferina in 2020 werd gevraagd Compliance Officer te worden binnen Janssen de Jong Caribbean, lag voor de hand. Ze was al een aantal jaren een zeer gewaardeerde vertrouwenspersoon. “Ik ken bijna iedereen, ik werk hier al zo lang. Als vertrouwenspersoon bied ik een veilig luisterend oor. Als Compliance Officer verricht ik ook onderzoek naar aanleiding van een officiële melding.”

“JAJO neemt het belang van een veilige werkomgeving heel serieus”, zegt Daisy. “In 2021 werd de app Speak-up! voor medewerkers gelanceerd om de gedragscode van de organisatie nog beter te laden. Ik vind het goed dat wij een gedragscode hebben, dit geeft duidelijke kaders met betrekking tot onze bedrijfscultuur. De bedoeling van Speak-Up! is dat mensen makkelijker gesprekken voeren over bijvoorbeeld ongewenst gedrag, onrechtmatig gebruik van bedrijfsmiddelen of vermoedens van fraude. Want we kunnen onszelf alleen verbeteren als zaken open worden besproken.”

Wanneer medewerkers zich bij Daisy melden met een kwestie, neemt ze de tijd om de melding grondig te onderzoeken en de context van de situatie helder te krijgen. Indien nodig schakelt ze een externe consultant in. “Ongewenst gedrag, zoals discriminatie, omkoping of diefstal, wordt binnen de organisatie niet getolereerd. Dit soort gedrag willen we absoluut voorkomen, niet alleen om de integriteit en reputatie van de organisatie te waarborgen, maar ook om een veilige en respectvolle werkomgeving voor alle medewerkers te houden.”

Sinds het gebruik van de huidige Speak-Up!-aanpak merkt Daisy dat onderwerpen die binnen de organisatie spelen veranderen. “Voorheen ging het vaak over ongewenst gedrag. Nu gaat het meer over iemands nevenactiviteiten of twijfel over de omgang met bedrijfsmiddelen.

Veel wordt opgelost, doordat mensen zich tegenwoordig makkelijker uitspreken. Dat betekent dat de bedrijfscultuur positief is veranderd. Ik zeg altijd tegen nieuwkomers: ‘wees open’. Mocht er toch onverhoopt ergens een conflict ontstaan, dan is het mijn streven om samen tot een oplossing te komen. Het uiteindelijke doel is dat iedereen met plezier naar zijn werk gaat.”

West End in Willemstad was een iconisch gebouw voor de inwoners van Curaçao. Het theater in art-decostijl uit 1941 raakte in de jaren negentig in verval en werd in 2001 afgebroken. Projectontwikkelaar Albus Properties koos Albo Caribbean om een nieuw eigentijds gebouw te realiseren met dezelfde impact als zijn voorganger.

“West End heeft een speciale plaats in de geschiedenis van Curaçao, daarom hebben we geprobeerd om het ontwerp een aanvulling te laten zijn op de originele art-decostijl”, zegt Sam Samtani, directeur van Albus Properties. “Voor de uitvoering hebben we Albo Caribbean uitgekozen, vanwege hun ervaring in het uitvoeren van grote projecten. Het architectenbureau, Studio 8, heeft ook veel vertrouwen in Albo. Ze hebben een goede reputatie.”

Naast Albo was de Curaçaose Wegenbouw Maatschappij betrokken voor het bouwrijp maken van de grond en levert Betonindustrie Brievengat het grootste deel van de materialen. Sam: “Aangezien de locatie zeer strategisch in het centrum van de stad ligt, is het een uitdaging om de leveringen te coördineren. Maar dat gaat gelukkig steeds goed. De samenwerking verloopt ook soepel; de verschillende betrokken partijen stemmen hun werkzaamheden af met Albo Caribbean.”

De begane grond van het pand wordt een combinatie van horeca, winkels en serviceverlening. Op de bovenste verdiepingen komen horecagelegenheden met een wijds uitzicht over de Sint Annabaai. In juni 2024 moet het project afgerond zijn, zodat de huurders kunnen beginnen met hun inrichting. “Het wordt een high-end luxe concept,” zegt Sam, “waar de Curaçaose historie voelbaar is en waar zowel de Curaçaose bevolking als de bezoekers uit het buitenland zich welkom zullen voelen.”

Bedragen

Financiële gang van zaken

Omzet en onderliggende

EBITDA

JAJO realiseerde in 2023 een omzet van € 505 miljoen, een daling van 5,5% ten opzichte van 2022. Zoals nagenoeg alle bouwers heeft ook JAJO opnieuw last gehad van stagnerende huizenverkoop. De omzet op geconsolideerd niveau is gedaald. De EBITDA daalde in 2023 van € 27,9 miljoen naar € 24,0 miljoen, een daling van 14,2%. Dit wordt met name veroorzaakt door de forse pensioenindexatie verplichting waar de sector mee geconfronteerd is.

Netto-omzet

Projectontwikkeling

Wonen

Restauratie & Renovatie

Bedrijfshuisvesting

EBITDA

De nettowinst kwam uit op € 10,1 miljoen, ten opzichte van een nettowinst in 2022 van € 17,5 miljoen. Het netto resultaat daalde daarmee met circa 42%. Hierin is - naast de hierboven vermeldde pensioenindexatie verplichting - een eenmalige bijzondere waardevermindering van immaterieel vast actief opgenomen van € 6,3 miljoen. De operationele nettowinst is derhalve € 16,5 miljoen.

Financieringsstructuur en balansverhoudingen

De verkorte balans per 31 december 2023 op basis van geïnvesteerd vermogen is als volgt weer te geven:

Verkorte balans

Vaste

Werkkapitaal

Geïnvesteerd

Eigen

Voorzieningen Netto

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Werkkapitaal

Strategische grondpositities

Overige voorraden

Onderhanden projecten

Handels- en overige kortlopende vorderingen

Handels- en overige schulden

Totaal

De totale liquiditeitspositie bedroeg per 31 december 2023 € 31 miljoen, hetgeen ten opzichte van 2022 een mutatie is van -/- € 1,5 miljoen. Er is geen gebruik gemaakt van de diverse kredietfaciliteiten op 31 december 2023.

Vooruitzichten 2024

De orderportefeuille is goed gevuld. Voor 2024 verwacht de Raad van Bestuur een stijgende omzet en winst ten opzichte van het huidige jaar.

Raad van Bestuur, 14 mei 2024

Ivo van der Mark Patrick Booij

De cijfers van 2023

Geconsolideerde balans (opgemaakt vóór winstverdeling)

Activa

Vaste activa

Immateriële vaste activa

Goodwill

Materiële vaste activa

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Machines en installaties

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Financiële vaste activa

Deelnemingen

Vorderingen op deelnemingen

Vorderingen op aandeelhouder

Overige vorderingen

Latente belastingen

Vastgoedbeleggingen

Vlottende activa

Voorraden

Grond- en hulpstoffen

Strategische grondposities

Gereed product en handelsgoederen

Vorderingen

Onderhanden projecten

Handelsdebiteuren

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Winstbelasting

Overige vorderingen

Overlopende activa

Passiva

Groepsvermogen

Eigen vermogen

Minderheidsbelang

Voorzieningen

Pensioenen en jubileumuitkeringen

Latente belastingen

Overige

Langlopende schulden

Overige schulden

Kortlopende schulden

Onderhanden projecten

Kortlopend gedeelte langlopende schulden

Leveranciers en handelskredieten

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Winstbelasting

Overige schulden

Overlopende passiva

Totaal passiva

Geconsolideerde winst-en verliesrekening

Netto-omzet

Kosten van grond- en hulpstoffen

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Lonen, salarissen en sociale lasten

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

Overige bedrijfskosten

Bedrijfskosten

Bedrijfsresultaat

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

Rentelasten en soortgelijke kosten

Resultaat voor belastingen

Resultaat deelnemingen Belastingen

Resultaat na belastingen

Nettowinst

Geconsolideerd totaal resultaat

Nettowinst

Mutatie wettelijke reserve valutaomrekeningsverschillen

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

Kasstroom uit operationele activiteiten

Resultaat na belastingen

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa incl. waarderingsaanpassingen

Aanpassingen tot netto-kasstroom

Mutatie voorzieningen

Werkkapitaal (excl. liquide middelen en bankschulden) en overige mutaties

Ontvangen dividend

Netto-kasstroom uit operationele activiteiten

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investeringen materiële vaste activa

Desinvesteringen materiële vaste activa

Investeringen immateriële vaste activa

Investering niet-geconsolideerde deelnemingen

Ontvangen aflossingen

Mutatie langlopende vorderingen op deelnemingen

Mutatie overige langlopende vorderingen

Investering vastgoedbeleggingen

Desinvestering vastgoedbeleggingen

Verwerving dochterondernemingen

Netto-kasstroom uit investeringsactiviteiten

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Dividend

Toename langlopende schulden

Aflossing langlopende schulden

Vordering aandeelhouder

Mutatie schulden aan kredietinstellingen

Netto-kasstroom uit financieringsactiviteiten

Netto-kasstroom

middelen begin boekjaar

middelen einde boekjaar

Toelichting

Grondslagen voor de financiële verslaggeving

Algemeen

Janssen de Jong Groep B.V. (hierna JAJO) is statutair en feitelijk gevestigd te ‘s-Hertogenbosch, Julianaplein 10 (KvK 17094991). JAJO is een bouwgroep en actief middels een zestal clusters: Projectontwikkeling, Wonen, Restauratie & Renovatie, Bedrijfshuisvesting, Urban Mining en Caribbean. Overzicht van de gehouden belangen is opgenomen onder het hoofdstuk ‘Overzicht deelnemingen’. JAJO maakt deel uit van Uranus 1952 B.V. te ‘s-Hertogenbosch.

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Consolidatie

In de geconsolideerde jaarrekening worden, overeenkomstig uniforme grondslagen, integraal opgenomen de financiële gegevens van JAJO en haar dochterondernemingen. Onderlinge activa en passiva, baten en lasten alsmede op balansdatum ongerealiseerde winsten die het gevolg zijn van onderlinge activiteiten van dochterondernemingen worden geëlimineerd.

Nieuwe dochterondernemingen worden in de consolidatie opgenomen vanaf het moment dat JAJO beslissende invloed uitoefent op het beleid. Indien JAJO geen beslissende invloed meer heeft op het beleid, worden dochterondernemingen niet langer in de consolidatie opgenomen. Indien bij verwerving van nieuwe dochterondernemingen de (verschuldigde) verkrijgingsprijs van de deelneming hoger is dan het aandeel in het eigen vermogen op basis van waarderingsgrondslagen van JAJO en op basis van de reële waarden van de activa en passiva op overnamedatum, wordt het verschil (goodwill) geactiveerd en naar gelang de economische levensduur afgeschreven. De vennootschappelijke winst-en verliesrekening is opgesteld met toepassing van artikel 402, titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

Minderheidsbelang derden

De dochterondernemingen van JAJO zijn integraal geconsolideerd, waarbij het minderheidsbelang van derden afzonderlijk tot uitdrukking is gebracht binnen het groepsvermogen. Het minderheidsbelang derden wordt gewaardeerd op het proportionele deel van derden in de nettowaarde van de activa en verplichtingen, bepaald volgens de waarderingsgrondslagen van de onderneming. Indien de aan het minderheidsbelang van derden toerekenbare verliezen het minderheidsbelang in het eigen vermogen van de geconsolideerde maatschappij overtreffen, dan wordt het verschil, alsmede eventuele verdere verliezen, volledig ten laste van de meerderheidsaandeelhouder gebracht, tenzij en voor zover de minderheidsaandeelhouder de verplichting heeft, en in staat is, om die verliezen voor zijn rekening te nemen. Het aandeel van derden in het resultaat wordt afzonderlijk als laatste post in de geconsolideerde winst-en verliesrekening in aftrek op het groepsresultaat gebracht.

Vreemde valuta

Activa en passiva van dochterondernemingen in niet-eurolanden worden omgerekend tegen de per balansdatum geldende koersen. De koersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van het aan deze ondernemingen ter beschikking gestelde vermogen, worden rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De posten van de winst-en verliesrekening van deze ondernemingen worden omgerekend tegen de gemiddelde koers in het verslagjaar.

In- en verkooptransacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de op het moment van de transacties geldende koersen. Koersverschillen die voortvloeien uit de afwikkeling van deze transacties en uit de omrekening van monetaire posten worden in het resultaat verwerkt.

Koersverschillen welke ontstaan ten gevolge van vreemde valutatransacties, die zijn aangegaan ter afdekking van het risico van koersfluctuaties over de netto investering in de buitenlandse deelnemingen, worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht.

Verbonden partijen

Partijen die gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kunnen uitoefenen, alle dochterondernemingen, deelnemingen en sleutelfunctionarissen worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties met verbonden partijen vonden ”at arms’ length” plaats. Transacties tussen dochterondernemingen worden in de consolidatie geëlimineerd.

Pensioenen

De Nederlandse bedrijven binnen JAJO nemen deel in de pensioenregeling van bpfBouw en PMT. Deze zijn aan te merken als een uitkeringsovereenkomst. Voor brutolonen hoger dan het fiscaal maximum zijn excedentverzekeringen afgesloten. De Caribische bedrijven hebben hun pensioenregeling ondergebracht bij Guardian Group, Vida Nova Bank en Ennia. De premies worden verantwoord als pensioenlast zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen.

Leasing

De onderneming kan financiële en operationele leasecontracten afsluiten. Een leaseovereenkomst waarbij de vooren nadelen verbonden aan het eigendom van het leaseobject geheel of nagenoeg geheel door de lessee worden gedragen, wordt aangemerkt als een financiële lease. Alle andere leaseovereenkomsten classificeren als operationele leases. Bij de leaseclassificatie is de economische realiteit van de transactie bepalend en niet zozeer de juridische vorm. Classificatie van de lease vindt plaats op het tijdstip van het aangaan van de betreffende leaseovereenkomst. Als de onderneming optreedt als lessee in een operationele lease, wordt het leaseobject niet geactiveerd. Vergoedingen die worden ontvangen als stimulering voor het afsluiten van een overeenkomst, worden verwerkt als een vermindering van de leasekosten over de leaseperiode. Leasebetalingen en vergoedingen inzake operationele leases worden lineair over de leaseperiode ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en verliesrekening gebracht, tenzij een andere toerekeningsystematiek meer representatief is voor het patroon van de met het leaseobject te verkrijgen voordelen.

Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst- en verliesrekening opgenomen. Activa die zijn verkregen als gevolg van financiële leasecontracten zijn gewaardeerd tegen reële waarde of lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. De verplichtingen die samenhangen met financiële leasecontracten, zijn opgenomen onder langlopende en kortlopende schulden.

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een gemiddelde koers. Koersverschillen op geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Betaalde dividenden en geldmiddelen begrepen in de aan- of verkoopprijs van dochterondernemingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, zoals financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De individuele posten van het kasstroomoverzicht zijn niet noodzakelijkerwijs af te leiden uit de mutaties tussen de individuele balanssaldi, voornamelijk als gevolg van valuta-omrekeningsverschillen en eliminatieposten.

Bijzondere waardeverminderingen

Voor materiele en immateriële vaste activa wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat deze activa onderhevig zijn aan bijzondere waardeverminderingen. Als dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat. De realiseerbare waarde is de hoogste van de bedrijfswaarde en de opbrengstwaarde. Als het niet mogelijk is de realiseerbare waarde te schatten voor een individueel actief, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort.

Wanneer de boekwaarde van een actief (of een kasstroomgenererende eenheid) hoger is dan de realiseerbare waarde, wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. Indien sprake is van een bijzonder waardeverminderingsverlies van een kasstroomgenererende eenheid, wordt het verlies allereerst toegerekend aan goodwill die is toegerekend aan de kasstroomgenererende eenheid. Een eventueel restant verlies wordt toegerekend aan de andere activa van de eenheid naar rato van hun

boekwaarden. Verder wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er enige indicatie is dat een in eerdere jaren verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies is verminderd. Als een dergelijke indicatie aanwezig is, wordt de realiseerbare waarde van het betreffende actief (of kasstroomgenererende eenheid) geschat. Terugneming van een eerder verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies vindt alleen plaats als sprake is van een wijziging van de gehanteerde schattingen bij het bepalen van de realiseerbare waarde sinds de verantwoording van het laatste bijzonder waardeverminderingsverlies. In dat geval wordt de boekwaarde van het actief (of kasstroomgenererende eenheid) opgehoogd tot de geschatte realiseerbare waarde, maar niet hoger dan de boekwaarde die bepaald zou zijn (na afschrijvingen) als in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het actief (of kasstroomgenererende eenheid) zou zijn verantwoord.

Een bijzonder waardeverminderingsverlies voor goodwill wordt niet teruggenomen in een volgende periode. Gedurende het boekjaar is sprake geweest van bijzondere waardeverminderingen van (im)materiele vaste activa. Hiervoor wordt verwezen naar het verloopoverzicht bij de afzonderlijke toelichting in noot 1.

Algemene grondslag Fusies en overnames

Een overname is een transactie waarbij JAJO de beschikkingsmacht verkrijgt over het vermogen (activa en passiva) en de activiteiten van een overgenomen partij. Overnames worden verwerkt op basis van de ‘purchase accounting’-methode op de datum waarop de zeggenschap overgaat naar JAJO (de overnamedatum). De verkrijgingsprijs wordt daarbij gesteld op het overeengekomen geldbedrag of equivalent voor de verkrijging van de overgenomen partij, dan wel de reële waarde van de op overnamedatum verstrekte tegenprestaties. De verkrijgingsprijs wordt vermeerderd met de kosten die direct toerekenbaar zijn aan de overname. Bij uitgestelde betaling van de koopsom wordt de verkrijgingsprijs gesteld op de contante waarde van de koopsom.

De identificeerbare activa en passiva van de overgenomen partij verwerkt JAJO op de overnamedatum. Deze activa en passiva worden afzonderlijk verwerkt tegen hun reële waarden, mits het waarschijnlijk is dat toekomstige economische voordelen naar JAJO zullen vloeien (activa) dan wel de afwikkeling zal resulteren in een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen (passiva), en de kostprijs of reële waarde ervan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Zie de grondslag in de paragraaf ‘Immateriële vaste activa’ voor de verwerking van eventuele positieve of negatieve goodwill die ontstaat bij de overname.

Een overeengekomen mogelijke aanpassing van de verkrijgingsprijs die afhankelijk is gesteld van toekomstige gebeurtenissen wordt opgenomen in de verkrijgingsprijs zodra de aanpassing waarschijnlijk is en het bedrag ervan betrouwbaar kan worden bepaald. Ook is het mogelijk dat een eerdere schatting van de aanpassing van de verkrijgingsprijs moet worden herzien. Dergelijke aanpassingen van de verkrijgingsprijs, die worden verwerkt als schattingswijzigingen, resulteren ook in aanpassingen van de bepaalde (positieve of negatieve) goodwill. De aangepaste goodwill wordt prospectief afgeschreven vanaf het moment van de wijziging van de verkrijgingsprijs. Vergelijkende cijfers worden niet aangepast.

Algemene grondslag Financiële instrumenten

Financiële instrumenten die op grond van de juridische realiteit worden aangemerkt als eigenvermogensinstrumenten, worden gepresenteerd onder het eigen vermogen. Uitkeringen aan houders van deze instrumenten worden in mindering op het eigen vermogen gebracht na aftrek van eventueel hiermee verband houdend voordeel uit hoofde van belasting naar de winst.

Financiële instrumenten die op grond van de juridische realiteit worden aangemerkt als een financiële verplichting, worden gepresenteerd onder schulden. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot deze financiële instrumenten worden in de winst-en verliesrekening verantwoord als kosten of opbrengsten. Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als de onderneming beschikt over een deugdelijk juridisch instrument om het financiële actief en de financiële verplichting gesaldeerd af te wikkelen en de onderneming het stellige voornemen heeft om het saldo als zodanig netto of simultaan af te wikkelen.

Schattingen

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van JAJO zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Continuïteit

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Grondslagen voor de financiële verslaggeving

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de winst-en verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen, waarmee wordt verwezen naar de toelichting. De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als financiële derivaten verstaan. Alle aan- en verkopen volgens standaard marktconventies van financiële activa worden opgenomen per transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop JAJO de bindende overeenkomst aangaat. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Voor de waardering en verwerking van derivaten wordt verwezen naar toelichting (15) Risicobeheer en financiële instrumenten.

Immateriële vaste activa

Goodwill ontstaan bij de verwerving van deelnemingen wordt bepaald als het verschil tussen de verkrijgingsprijs en het aandeel in de nettovermogenswaarde van de deelneming bepaald naar het moment van verwerving. Hierbij wordt tevens in acht genomen de niet op de balans van de overgenomen partij voorkomende activa en passiva. Goodwill van verworven deelnemingen wordt geactiveerd en lineair afgeschreven over de verwachte economische levensduur. Aan het einde van het boekjaar vindt een beoordeling plaats van de boekwaarde. Indien en voor zover een waardedaling is opgetreden, wordt deze ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreedt. Immateriële vaste activa worden in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige voordelen die dat actief in zich bergt, zullen toekomen aan de onderneming en de kosten van dat actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, onder aftrek van over deze waarde berekende lineaire afschrijvingen gebaseerd op de verwachte economische gebruiksduur. Met waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden.

Materiële vaste activa worden in de balans verwerkt indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige prestatie-eenheden met betrekking tot dat actief zullen toekomen aan de onderneming en de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. De kostprijs van de genoemde activa bestaat uit de verkrijgings- of vervaardigingsprijs en overige kosten om de activa op hun plaats en in de staat te krijgen noodzakelijk voor het beoogde gebruik. Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd als zij de gebruiksduur van het object verlengen en/of leiden tot toekomstige prestatieeenheden met betrekking tot het object. Ter zake van verwachte kosten van periodiek groot onderhoud aan gebouwen, installaties e.d. wordt geen voorziening gevormd, maar deze worden gekapitaliseerd bij het investeren.

Financiële vaste activa

Deelnemingen in dochterondernemingen worden in beginsel gewaardeerd op basis van een evenredig deel van de nettovermogenswaarde. Dochterondernemingen maken gebruik van dezelfde rondslagen als gehanteerd bij de moedermaatschappij. Minderheidsbelangen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan wel lagere marktwaarde, tenzij invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financieel beleid van de deelneming; in dat geval vindt waardering plaats tegen nettovermogenswaarde. Met waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden. Vorderingen worden initieel op reële waarde gewaardeerd en daarna op geamortiseerde kostprijs, rekening houdend met een voorziening voor oninbaarheid.

Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere realiseerbare waarde. Indien sprake is van een stellig voornemen tot afstoting, vindt waardering plaats tegen de eventuele lagere verwachte verkoopwaarde. Indien de onderneming een actief of passief overdraagt aan een deelneming die wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs of actuele waarde, wordt de winst of het verlies voortvloeiend uit deze overdracht direct en volledig in de geconsolideerde verlies- en winstrekening verwerkt, tenzij de winst op de overdracht in wezen niet is gerealiseerd.

Joint ventures

Deelnemingen waarin de onderneming de zeggenschap gezamenlijk met andere deelnemers uitoefent (joint ventures), worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis van de nettovermogenswaarde. Bij inbreng in of verkoop van activa door de vennootschap aan een joint venture, verantwoordt de vennootschap dat deel van het resultaat in de winst-en verliesrekening dat correspondeert met het relatieve belang van de andere deelnemers in de joint venture. Er wordt geen resultaat verantwoord als de door de deelnemers ingebrachte niet-monetaire activa ongeveer aan elkaar gelijk zijn wat betreft aard, gebruik (in dezelfde bedrijfsactiviteit) en reële waarde. Eventuele niet verantwoorde resultaten worden in mindering gebracht op de nettovermogenswaarde van de joint venture. Eventuele verliezen op vlottende activa of bijzondere waardeverminderingen van vaste activa verantwoordt de onderneming daarentegen direct en volledig.

Bij verkoop van activa door de joint venture aan de vennootschap, verantwoordt de vennootschap het aandeel in de winst of verlies van de joint venture op die verkoop pas in de winst-en verliesrekening als het betreffende actief is (door) verkocht aan een derde. Als echter sprake is van een verlies op vlottende activa of een bijzondere waardevermindering van vaste activa, neemt de vennootschap zijn aandeel in dit verlies direct.

Latente belastingen

De post latente belastingen heeft betrekking op de nominale waarde van de toekomstige belastingvorderingen met een verdisconteringsvoet van 4% voor de tijdswaarde van deze latentie, die voortvloeit uit verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waarderingsgrondslagen, berekend tegen de geldende nominale tarieven.

Vastgoedbeleggingen

Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen kostprijs. Met duurzame waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden. Over vastgoedbeleggingen die op termijn in een herontwikkelingsproject zullen worden ingebracht, zien wij de restwaarde gelijk aan de kostprijs. Over deze vastgoedbeleggingen wordt dan ook niet (meer) afgeschreven.

De eerste waardering van vastgoedbeleggingen is tegen de verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de koopsom en alle direct toe te rekenen uitgaven zoals juridische advieskosten, overdrachtsbelasting en andere transactiekosten. Als sprake is van een uitgestelde betaling van de koopsom, wordt de verkrijgingsprijs gesteld op de contante waarde daarvan. De verkrijgingsprijs van zelf vervaardigde vastgoedbeleggingen is het bedrag van de kosten tot en met het moment dat de vervaardiging of ontwikkeling gereed is.

Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten en/of waardestijgingen te realiseren, en niet voor: (i) gebruik in de productie of de levering van goederen of diensten of voor bestuurlijke doeleinden in het kader van de gewone bedrijfsuitoefening; of (ii) verkoop als onderdeel van de gewone bedrijfsuitoefening. De uitgaven na eerste verwerking van een vastgoedbelegging worden geactiveerd als het waarschijnlijk is dat de uitgaven zullen leiden tot een toename van de verwachte toekomstige economische voordelen.

Alle overige uitgaven worden verantwoord als kosten in de winst-en verliesrekening in de periode dat ze zich voordoen. Een vastgoedbelegging wordt niet langer geactiveerd in geval van afstoting of permanente buitengebruikstelling, en bij buitengebruikstelling indien geen toekomstige economische voordelen meer worden verwacht. Winsten of verliezen bij afstoting of buitengebruikstelling van een vastgoedbelegging worden bepaald als het verschil tussen de netto opbrengt en de boekwaarde van het actief en worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. De te ontvangen vergoedingen bij afstoting van een vastgoedbelegging worden verwerkt tegen de reële waarde. Het verschil tussen het nominale bedrag van de vergoeding en de reële waarde wordt verwerkt als rentebate op een tijdsevenredige basis, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op vergelijkbare vorderingen. Eventuele verplichtingen die de onderneming behoudt na vervreemding van een vastgoedbelegging, worden verwerkt zoals toegelicht onder het hoofd voorzieningen.

Voorraden

De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen of lagere opbrengstwaarde. Gronden hulpstoffen worden gewaardeerd tegen aanschafprijs op basis van de ‘first-in, first-out’ (FIFO)-methode of lagere opbrengstwaarde. De waardering van de voorraad grondposities vindt plaats tegen verwervingsprijs, vermeerderd met eventuele belastingen en bijkomende kosten, exclusief rentekosten. Indien binnen een gestelde termijn na verwerving van onroerend goed, bestemd voor projectontwikkeling, geen noemenswaardige ontwikkelingsactiviteiten zijn gestart, worden systematisch voorzieningen getroffen ten laste van het resultaat. De voorziening zal maximaal bedragen het verschil tussen het geïnvesteerde bedrag en de geschatte lagere directe opbrengstwaarde van het onroerend goed. Voor eigen rekening en risico ontwikkeld onroerend goed, bestemd voor de verkoop, wordt gewaardeerd tegen bestede kosten (exclusief rentekosten) of geschatte lagere directe opbrengstwaarde.

De voorraden gereed product en handelsgoederen worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten, waaronder de kosten van het bedrijfsbureau, onderhoudsafdeling en interne logistiek.

De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Onderhanden projecten

Onderhanden projecten betreffen projecten in opdracht van derden. Deze worden gewaardeerd tegen kostprijs plus tot dan toe opgenomen winst, naar rato van de voortgang van het project, verminderd met verwachte verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen. In geval verliezen op projecten worden verwacht, wordt het totale verwachte verlies op het project direct als last in de betreffende periode verantwoord. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met de projecten en een toerekening van de direct toerekenbare indirecte kosten.

Opbrengsten als gevolg van meerwerk worden betrokken in de totale contractopbrengsten als het bedrag op enigerlei wijze door de opdrachtgever is geaccepteerd. Claims en incentives worden gewaardeerd in de onderhanden projecten als het nagenoeg zeker is dat deze geaccepteerd respectievelijk behaald zullen worden.

De geactiveerde winst op onderhanden projecten is gebaseerd op het verwachte eindresultaat, rekening houdend met het voortgangspercentage. Het voortgangspercentage bestaat uit de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale verwachte kosten, te bezien per project afzonderlijk. De post onderhanden projecten bestaat uit het saldo van gerealiseerde projectkosten, toegerekende winst, en indien van toepassing, verwerkte verliezen en reeds gedeclareerde termijnen. Onderhanden projecten worden (op collectieve basis) afzonderlijk in de balans onder vlottende activa gepresenteerd. Indien het een creditstand vertoont, worden deze gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Uitgaven voor projectkosten voor nog niet verrichte prestaties worden opgenomen onder de voorraden. Het resultaat van een aannemingscontract kan betrouwbaar worden ingeschat als de totale projectopbrengsten, de vereiste projectkosten om het project af te maken en de mate waarin het onderhanden project is voltooid, voldoende kunnen worden vastgesteld, en als het waarschijnlijk is dat de economische voordelen naar de vennootschap zullen toevloeien en als de aan het onderhanden project toe te rekenen projectkosten duidelijk te onderscheiden zijn en op betrouwbare wijze te bepalen zijn.

1.008 24 03

Indien het resultaat van een onderhanden project niet betrouwbaar kan worden ingeschat, worden de projectopbrengsten slechts verwerkt in de winst-en verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat

waarschijnlijk kan worden verhaald. De projectkosten worden verwerkt in de winst- en verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Onder projectopbrengsten wordt verstaan de in het contract overeengekomen opbrengsten vermeerderd met eventuele opbrengsten op grond van meer- of minderwerk, claims en vergoedingen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat de opbrengsten zullen worden gerealiseerd en betrouwbaar kunnen worden bepaald. De projectopbrengsten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties die is of zal worden ontvangen.

Vorderingen

De vorderingen worden gewaardeerd bij eerste verwerking tegen reële waarde. Na de eerste verwerking worden de vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarop een voorziening voor mogelijke oninbaarheid in mindering is gebracht. De voorziening wordt bepaald op basis van individuele beoordeling van uitstaande vorderingen. De vlottende activa hebben een verwachte looptijd van maximaal een jaar.

Liquide middelen

Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekeningcourantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Belastingen

Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winst-en verliesrekening opgenomen, behalve voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt.

Eigen vermogen

Indien de vennootschap eigen aandelen inkoopt, wordt de verkrijgingsprijs van de ingekochte aandelen in mindering gebracht op de overige reserves, totdat deze aandelen worden ingetrokken of worden verkocht. Indien ingekochte aandelen worden verkocht, komt de opbrengst uit verkoop ten gunste van de overige reserves.

Kosten direct samenhangend met de inkoop, verkoop en/of uitgifte van nieuwe aandelen worden rechtstreeks ten laste gebracht van het eigen vermogen, onder verrekening van relevante winstbelastingeffecten. Overige rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen worden eveneens verwerkt onder verrekening van relevante winstbelastingeffecten. In de wettelijke reserve worden omrekeningsverschillen verantwoord die het gevolg zijn van de omrekening van de functionele valuta van bedrijfsuitoefeningen in het buitenland naar de presentatievaluta van de moedermaatschappij. Bij verkoop van een deelneming worden de op deze deelneming betrekking hebbende cumulatieve omrekeningsverschillen overgeboekt naar de overige reserves. De wettelijke reserve omrekeningsverschillen heeft betrekking op deelnemingen van het Cluster Caribbean en Polen.

Voorzieningen

Algemeen

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen. Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting.

Pensioenen

De voorziening voor pensioenen betreft de toeslagverlening per 1 januari 2022, 1 juli 2022 en 1 januari 2023.

De daarvoor gebruikte percentages zijn gelijk aan de percentages die gehanteerd worden door bpfBouw (Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid).

Jubileumuitkeringen

De voorziening voor jubileumuitkeringen betreft de contante waarde van de uitkeringen aan de medewerkers inzake jubilea.

Bij de berekening van de voorziening is rekening gehouden met een vertrekkans van de medewerkers.

Voorziening voor latente belastingen

De voorziening voor latente belastingen heeft betrekking op toekomstige belastingverplichtingen, die voortvloeien uit verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waarderingsgrondslagen, berekend tegen de geldende nominale tarieven. De hieruit voortvloeiende voorziening is tegen nominale waarde opgenomen.

Voorziening voor garantieverplichtingen

De voorziening voor garantieverplichtingen houdt verband met de geschatte kosten van de vervanging van geleverde producten en verrichte diensten, voor zowel in rechte afdwingbare verplichtingen (geleverde producten of verrichte diensten voldoen niet aan de overeengekomen kwaliteiten) of feitelijke verplichtingen (bij wijze van service/coulance, voor zover algemeen bekend en gebruikelijk). Deze geschatte kosten zijn gebaseerd op historische garantiedata en het gemiddelde van alle mogelijk uitkomsten, vermenigvuldigd met de kans dat de uitkomst zich zal voordoen.

Voorziening voor claims, geschillen en rechtsgedingen

Een voorziening uit hoofde van claims, geschillen en rechtsgedingen wordt gevormd indien het waarschijnlijk is dat de onderneming in een procedure zal worden veroordeeld. De voorziening betreft de beste schatting van het bedrag waarvoor de verplichting kan worden afgewikkeld, en omvat tevens de proceskosten.

Overige voorzieningen

De voorziening voor opruiming van aanwezige milieuvervuiling wordt gevormd indien de wetgeving, in het land waar de milieuvervuiling zich voordoet, daartoe verplicht. De voorziening betreft het verwachte bedrag voor de opruiming vanaf het moment dat het vrijwel zeker is dat een dergelijke wetgeving van kracht zal worden. Voor kosten van herstel die het gevolg zijn van het uitoefenen van de activiteiten, wordt een voorziening opgebouwd naarmate de activiteiten plaatsvinden. Dotaties aan de voorziening worden ten laste gebracht van de winst-en verliesrekening. Het bedrag is de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichting af te wikkelen.

Langlopende schulden

Rentedragende en niet-rentedragende langlopende schulden zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De rentelasten worden verantwoord in de perioden waarop ze betrekking hebben.

1.008

Handelscrediteuren en overige schulden

Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met (in geval van een financiële verplichting die niet tegen reële waarde, met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en verliesrekening, is opgenomen) de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst- en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal een jaar.

Grondslagen voor resultaatbepaling

Baten worden in de winst-en verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Opbrengsten worden verantwoord indien alle belangrijke risico’s zijn overgedragen aan de koper.

Bedrijfsopbrengsten

De overeengekomen opbrengsten en lasten met betrekking tot onderhanden projecten worden in de winst-en verliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale te verwachten kosten. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winst-en verliesrekening opgenomen. Opbrengsten als gevolg van meerwerk worden betrokken in de totale contractopbrengsten als het bedrag door de opdrachtgever is geaccepteerd. Claims en incentives worden gewaardeerd in de onderhanden projecten als het nagenoeg zeker is dat deze geaccepteerd respectievelijk behaald zullen worden. Andere opbrengsten worden opgenomen tegen de gefactureerde waarden. De netto-omzet wordt verantwoord onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen.

De post wijziging in onderhanden projecten betreft de (aanpassing voor) in eerdere verslagjaren verwerkte projectopbrengsten van dit jaar voltooide projecten en de projectopbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum.

Kosten van grond- en hulpstoffen

Hieronder zijn begrepen de ten behoeve van de bedrijfsopbrengsten gemaakte kosten ten aanzien van grond- en hulpstoffen.

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Hieronder zijn begrepen de ten behoeve van de bedrijfsopbrengsten gemaakte kosten, voor zover deze kosten door derden in rekening zijn gebracht.

Personeelsbeloningen

De kosten voortvloeiend uit personeelsbeloningen zoals lonen, salarissen, pensioenpremie en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Voor de beloningen met opbouw van rechten, winstdelingen en bonussen worden de verwachte lasten gedurende het dienstverband in aanmerking genomen. Toevoegingen aan en vrijval van verplichtingen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en verliesrekening gebracht. Indien een beloning wordt betaald, waarbij geen rechten worden opgebouwd (bijvoorbeeld doorbetaling in geval van ziekte of arbeidsongeschiktheid), worden de verwachte lasten verantwoord in de periode waarover deze beloning is verschuldigd. Ten laste van de resultatenrekening zijn uitsluitend de betaalde en nog over de verslagperiode te betalen pensioenpremies gebracht. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Indien op basis van de uitvoeringsovereenkomst met betrekking tot een bedrijfstakpensioenregeling per balansdatum een verplichting bestaat, wordt een voorziening gevormd als het waarschijnlijk is dat de aanwending van een maatregelenpakket, dat nodig is voor het herstel van de per balansdatum bestaande dekkingsgraad, zal leiden tot een uitstroom van middelen en de omvang daarvan betrouwbaar kan worden geschat.

Pensioenen

Pensioenregelingen die vergelijkbaar ingericht zijn en functioneren op de wijze waarop het Nederlandse pensioenstelsel is ingericht en functioneert, met een strikte scheiding tussen de verantwoordelijkheden van en een risicodeling tussen de betrokken partijen (onderneming, fonds en deelnemers), worden verwerkt en gewaardeerd conform Nederlandse

pensioenregelingen. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies.

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

Immateriële vaste activa inclusief goodwill en materiele vaste activa worden vanaf het moment van gereedheid voor ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen en vastgoedbeleggingen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging van de toekomstige gebruiksduur plaatsvindt, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekwinsten en -verliezen uit de incidentele verkoop van materiele vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen.

Overige bedrijfskosten

De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Verwerking koersverschillen

Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling van monetaire posten, dan wel bij de omrekening van monetaire posten in vreemde valuta, worden verwerkt in de winst- en verliesrekening in die periode.

Financiële baten en lasten

Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening van monetaire posten worden in de winst-en verliesrekening verwerkt in de periode dat zij zich voordoen.

Resultaat deelnemingen

Als resultaat deelnemingen wordt verantwoord het aandeel in het resultaat na belastingen van de deelnemingen, die tegen nettovermogenswaarde worden gewaardeerd alsmede het dividend uit (minderheids-) deelnemingen, die tegen verkrijgingsprijs worden gewaardeerd. De resultaten van deelnemingen die gedurende het boekjaar zijn verworven of zijn afgestoten, worden vanaf het verwervingsmoment respectievelijk tot het moment van afstoting verwerkt in het resultaat van JAJO.

Belastingen

Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winst- en verliesrekening opgenomen, behalve voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt, of op overnames. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is besloten, en eventuele correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting.

Indien de boekwaardes van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving afwijken van hun fiscale boekwaardes, is sprake van tijdelijke verschillen. Voor belastbare tijdelijke verschillen wordt een voorziening latente belastingverplichtingen getroffen.

Voor verrekenbare tijdelijke verschillen, beschikbare voorwaartse verliescompensatie en nog niet gebruikte fiscale verrekeningsmogelijkheden wordt een latente belastingvordering opgenomen, maar uitsluitend voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst fiscale winsten beschikbaar zullen zijn voor verrekening respectievelijk compensatie. Latente belastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd.

Toelichting op de afzonderlijke posten van de balans

1. Immateriële vaste activa

Stand begin boekjaar:

Cumulatieve aanschafwaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde begin boekjaar

Mutaties in het boekjaar:

Aankoop

Herrubricering

Afschrijvingen

Bijzondere waardeverminderingen

Valuta-omrekeningsverschillen

Saldo mutaties

Stand einde boekjaar:

Cumulatieve aanschafwaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde einde boekjaar

Ultimo 2023 is een bijzondere waardeverminderingstoets uitgevoerd. Bij de bijzondere waardeverminderingstoetsvan de immateriële vaste activa is de boekwaarde getoetst aan de bedrijfswaarde van de activa. De schatting van het management van de bedrijfswaarde van de activa ligt lager dan de boekwaarde en is daarmee de basis geweest voor de vaststelling van de bijzondere waardevermindering.

2. Materiële vaste activa

Stand begin boekjaar:

Aanschafwaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde begin boekjaar

Mutaties in boekjaar: Investeringen

Desinvesteringen

Afschrijvingen

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

Saldo mutaties

Stand einde boekjaar:

Aanschafwaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde einde boekjaar

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Machines en installaties

Andere vaste bedrijfsmiddelen 24.765 -17.615 7.150 2.563 -439 -1.306 -86 0 732 26.522 -18.637 7.885

De geschatte gemiddelde gebruiksduur is als volgt: bedrijfsgebouwen 10-40 jaar, machines en installaties 5-10 jaar en andere vaste bedrijfsmiddelen tussen 3-7 jaar. De cumulatieve standen worden beïnvloed door de post valutaomrekeningsverschillen.

3. Financiële vaste activa

Stand begin boekjaar:

Investeringen deelnemingen

Verstrekte leningen

Ontvangen aflossingen

Herrubricering

Valuta-omrekeningsverschillen

Dividend deelnemingen

Resultaat deelnemingen

Overige mutaties

Stand einde boekjaar

Onder deelnemingen zijn opgenomen ondernemingen waarin de aandelenparticipatie minder bedraagt dan 50% en/of waarin JAJO geen beslissende invloed heeft op het beleid.

Ten aanzien van de langlopende vorderingen op deelnemingen is geen concrete datum van terugbetaling bepaald. Deze zijn overwegend langlopend en hangen samen met nog te ontwikkelen projecten.

Bij de post vorderingen op deelnemingen wordt gemiddeld 4% rente vergoed. Bij de overige vorderingen 8% op een lening u/g van € 3,6 miljoen. Op de andere vorderingen worden rentes van 3-5% ontvangen. De vorderingen op deelnemingen hebben een looptijd van onbepaalde tijd. De lening u/g heeft een looptijd van 3 jaar en eindigt in boekjaar 2027.

De vordering op de aandeelhouder heeft een kortlopend karakter. Hierop wordt een rente à 3% vergoed.

4. Vastgoedbeleggingen

Boekwaarde begin boekjaar:

Mutaties in boekjaar:

Investeringen

Desinvesteringen

Afschrijvingen

Herrubricering

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

Saldo mutaties Stand einde boekjaar

De post vastgoedbeleggingen betreft drie panden die tijdelijk zijn verhuurd in afwachting van herontwikkeling. Verder worden enkele bedrijfsunits langjarig verhuurd.

De reële waarde is per saldo gelijk aan de huidige boekwaarde.

De reële waarde van de vastgoedbeleggingen is niet gebaseerd op een waardering door een onafhankelijke en ter zake kundige taxateur, maar aan de hand van een interne waarderingssystematiek op basis van de kostprijs van deze activa en waarde waartegen deze bij eventuele toekomstige (her)ontwikkeling zullen worden ingebracht in eigen projecten.

Huurinkomsten vastgoedbeleggingen

5. Voorraden

De waarde van de voorraad bedraagt € 44,4 miljoen. Hierin is onderstaande voorziening verwerkt.

Stand begin boekjaar voorziening voorraad:

Dotatie ten laste van het resultaat

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

Stand einde boekjaar voorziening voorraad

1 - 5 jaar 175 < 1 jaar 289 > 5 jaar

0

euro’s, tenzij anders vermeld

Bedragen in

6. Onderhanden projecten

Geboekte kosten projecten derden

Verliesvoorziening onderhanden projecten

Geboekte winst onderhanden projecten

Gedeclareerde termijnen

Totaal

6. Onderhanden projecten

Geboekte kosten projecten derden

Verliesvoorziening onderhanden projecten

Geboekte winst onderhanden projecten

Gedeclareerde termijnen

Totaal

Ontvangen voorschotten zijn gecorrigeerd in het onderhanden projecten. Er zijn geen uitgaven geactiveerd voor nog niet verrichte prestaties. Er zijn geen aanpassingen gedaan als gevolg van inhoudingen bij formele ingebrekestelling.

7. Debiteuren en overige vorderingen

Te declareren termijnen op afgesloten werken

Vorderingen op derden

Vorderingen op gelieerde ondernemingen

Samenwerkingsovereenkomsten

Personeelsvoorschot

Overige

Op de post debiteuren is een voorziening van circa € 3,3 miljoen in mindering gebracht.

8. Liquide middelen

Direct opeisbare tegoeden

Deposito’s

G-rekeningen

In verband met financieringsfaciliteiten op groepsniveau vindt dagelijks cashpooling plaats. Over de direct opeisbare tegoeden kan vrij worden beschikt. Schulden aan kredietinstellingen waarbij tevens tegoeden worden aangehouden, worden in mindering gebracht op deze tegoeden, voor zover deze rekeningen voor saldering in aanmerking komen.

Voor een nadere toelichting betreffende zekerheden en andere kredietvoorwaarden wordt verwezen naar de toelichting bij de post Kredietinstellingen (12).

9. Eigen vermogen

2022

Wettelijke reserve omrekenings-

Overige reserves

Stand begin boekjaar

Verdeelde winst vorig boekjaar

Uitgekeerd dividend

Overige mutaties

Valuta-omrekeningsverschillen

Onverdeelde winst dit boekjaar

Stand einde boekjaar

2023

Wettelijke reserve omrekenings-

Stand begin boekjaar

Verdeelde winst vorig boekjaar

Uitgekeerd dividend

Overige mutaties

Valuta-omrekeningsverschillen

Onverdeelde winst dit boekjaar

Stand einde boekjaar

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt per einde boekjaar € 5.800.000, verdeeld in 58.000 gewone aandelen van nominaal € 100 elk. Het geplaatst, gestort en opgevraagd kapitaal per einde boekjaar bedraagt € 1.449.700, zijnde

gewone aandelen.

10a. Voorzieningen voor pensioenen en jubileumuitkeringen

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

einde boekjaar

Deze voorziening heeft betrekking op kosten verbandhoudend met pensioenen en jubilea. De gehanteerde disconteringsvoet bij de jubileum voorziening bedraagt 2%.

10b. Overige voorzieningen

Voorziening voor herstructurering en reorganisatie

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

einde boekjaar

Deze voorziening heeft betrekking op kosten verbandhoudend met reorganisaties, afwikkeling van gesaneerde of beëindigde activiteiten en afvloeiingen.

Voorziening voor garantieverplichtingen

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

einde boekjaar

Diverse voorzieningen

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen

Vrijval ten gunste van het resultaat

Ontvangen

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties

einde boekjaar

De diverse voorzieningen hebben onder andere betrekking op risico’s en kosten in het kader van Antilliaanse cessantiaverplichtingen (€ 4,1 miljoen), milieu (€ 0,7 miljoen), diverse procedures en claims (€ 1,9 miljoen) en onderhoud (€ 1,0 miljoen). Onder Cessantia wordt verstaan de eenmalige uitkering in geld die de werkgever moet betalen aan werknemers wanneer het dienstverband eindigt. De disconteringsvoet bedraagt 6%.

Recapitulatie overige voorzieningen

Herstructurering en reorganisatie

Garantieverplichtingen

De overige voorzieningen kunnen voor circa € 14,1 miljoen (vorig boekjaar: circa € 10,9 miljoen) als langlopend worden beschouwd. Een langlopend karakter hebben de diverse voorzieningen waaronder procedures, onderhoud en een substantieel deel van de garantieverplichtingen.

De voorziening uit hoofde van claims, geschillen en rechtsgedingen heeft betrekking op geschillen waarbij de onderneming en/of dochterondernemingen betrokken zijn. Hoewel de afloop van deze geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld, wordt mede op grond van ingewonnen juridisch advies verwacht dat de geschillen waarschijnlijk een nadelige invloed zullen hebben op de geconsolideerde financiële positie.

11. Langlopende schulden

Stand begin boekjaar:

Opname

Aflossing

Overige

Stand einde boekjaar

Langlopende leningen:

Geen onderpand

Onderpand

Subtotaal

Af: kortlopend gedeelte

Totaal langlopend gedeelte

De rente welke in rekening wordt gebracht is 3% - 4,5%.

Totaal langlopende schuld

Waarvan langer dan 5 jaar

12. Kredietinstellingen (kortlopend)

De vennootschap heeft ten behoeve van de financiering van JAJO, multi-purpose - i.c. werkkapitaal - faciliteiten bij kredietinstellingen van € 20 miljoen. De rekening-courant faciliteit heeft een opslag van 2,2 boven op de 1 maands Euribor. Tevens is er een beschikbaarheidsvergoeding betaald over het niet-gebruikte deel van de faciliteit van circa 0,65%. Er wordt gebruik gemaakt van saldoen rentecompensatie. Ten behoeve van de betrokken kredietinstellingen zijn zekerheden verleend. Deze zekerheden betreffen het verstrekken van een substantieel deel van de activa als zekerheid, waaronder het verpanden

van de bedrijfsuitrusting, voorraden en vorderingen. Tevens is een recht van hypotheek verstrekt op het onroerend goed van de materiële vennootschappen. Voorts hebben de materiële vennootschappen zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor elkaars verplichtingen jegens de kredietinstellingen. De leningen en faciliteit overeenkomsten schrijven bepaalde financiële ratio’s en verplichte aflossingen voor.

In het Caribisch gebied beschikken een aantal vennootschappen over een eigen beperkte kredietfaciliteit.

12.

Lonen en salarissen

Te ontvangen facturen

Waarborgsommen

Schulden inzake pensioen

Samenwerkingsovereenkomsten

Verplichtingen derden / overheid

Overige

13.

Te betalen kosten afgesloten werken

Te betalen rente en bankkosten

Accountants- en advieskosten Overige

15. Risicobeheer en financiële instrumenten

Afgeleide financiële instrumenten

Om het risico van fluctuaties in valutakoersen en rentetarieven af te dekken, kan gebruikt worden gemaakt van afgeleide financiële instrumenten (‘derivaten’). De waardeveranderingen van deze derivaten worden dan verantwoord in de periode waarin ook de financiële gevolgen van de afgedekte posities worden verantwoord (toepassing kostprijs hedge accounting). Per jaareinde houdt de onderneming geen afgeleide financiële instrumenten.

Valutarisicobeheer

Teneinde JAJO zoveel mogelijk te beschermen tegen de risico’s van wisselende koersen van vreemde valuta, voornamelijk de US-dollar, wordt in beperkte mate

gebruik gemaakt van afgeleide financiële instrumenten. De vennootschap maakt daarbij hoofdzakelijk gebruik van valuta-termijntransacties. Per ultimo 2023 is er geen valuta-termijncontract afgesloten.

Een eventuele stijging of daling van de dollarkoers met 1% zal geen materieel effect hebben op de resultaten.

Markt- en kredietrisicobeheer

JAJO kent individueel en in groepsverband procedures, richtlijnen en interne afspraken ter beheersing van markten kredietrisico’s. Regelmatig wordt onderzoek naar de kredietwaardigheid van partijen gedaan.

In voorkomende gevallen worden kredietrisico’s afgedekt of worden zekerheden gevraagd.

Overige schulden (kortlopend)

Overlopende passiva

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

16. Niet in de balans opgenomen regelingen

Ten behoeve van opdrachtgevers en derden zijn door financiële instellingen alsmede de vennootschap per 31 december 2023 garanties en borgtochten afgegeven van in totaal circa € 26,8 miljoen (vorig boekjaar: circa € 19,5 miljoen). Deze betreffen in hoofdzaak verplichtingen uit hoofde van aannemingscontracten.

Instelling/verstrekker

ABN

ING

Nationale Borg Zurich

Tryg

(in miljoenen euro’s)

Verstrekte garanties 31-12-2023

Ten behoeve van aannemingscontracten aannemingscontracten aannemingscontracten aannemingscontracten aannemingscontracten

Er is een eerste pandrecht op (vorderings-)rechten uit de overeenkomst van geldlening tussen Steenbergen Boon B.V. en JAJO.

JAJO heeft enkele operationele lease-overeenkomsten afgesloten die voornamelijk betrekking hebben op rollend materieel en vervoermiddelen, met een looptijd van één tot circa vijf jaar. De hieruit voortvloeiende verplichtingen bedragen op balansdatum circa € 8,5 miljoen (2022 € 5,0 miljoen).

Leasekosten (in miljoenen euro’s) 2023 3,0

De verplichtingen uit huurovereenkomsten van JAJO op bedragen per jaareinde circa € 2,5 miljoen (vorig boekjaar: circa € 2,5 miljoen).

Verder is JAJO onvoorwaardelijke grondaankoopverplichtingen aangegaan voor in totaal ruim € 4,6 miljoen in de periode 2022 tot en met 2023. Daarnaast zijn voorwaardelijke grondaankoopverplichtingen aangegaan voor in totaal circa € 18,9 miljoen. Deze verplichtingen strekken zich uit over de komende 10 jaar. Dit met het oog op de ontwikkeling van deze gronden door het Cluster Projectontwikkeling.

Alle in het ‘Overzicht deelnemingen’ genoemde Nederlandse vennootschappen waarin JAJO een 100% belang heeft, zijn opgenomen in de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting uitgezonderd de navolgende deelnemingen: Hercuton Property XX, Hercuton Property XXI en de buitenlandse entiteiten. Alle in het ‘Overzicht deelnemingen’ genoemde Nederlandse vennootschappen waarin JAJO een 100% belang heeft, zijn opgenomen in de fiscale eenheid voor de omzetbelasting uitgezonderd de navolgende deelnemingen: Hercuton Property XX, Hercuton Property XXI en de buitenlandse entiteiten.

De vennootschapsbelasting is in elk van de vennootschappen opgenomen voor dat deel dat de desbetreffende vennootschap als zelfstandig belastingplichtige verschuldigd zou zijn, zonder rekening te houden met de toerekening van de voordelen van de fiscale eenheid aan de verschillende maatschappijen. De verantwoorde latente belastingen zijn latente vorderingen op respectievelijk latente verplichtigen aan het hoofd van de fiscale eenheid, Uranus 1952 B.V.

Toelichting op de afzonderlijke posten van de winst-en verliesrekening

17. Netto-omzet

Verdeling per cluster:

& Renovatie

verdeling:

18. Gemiddeld aantal medewerk(st)ers

verdeling:

19. Lonen, salarissen en sociale lasten

Lonen en salarissen

Sociale lasten

Pensioenlasten

Totaal

20. Accountantshonoraria

Controle van de jaarrekening Andere controle opdrachten

Totaal

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de vennootschap en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door BDO Audit & Assurance B.V. zoals bedoeld in art 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. De vermelde accountantshonoraria betreffen de bedragen die gedurende het boekjaar ten laste van JAJO zijn gebracht.

21. Koersverschillen

De in de resultatenrekening verwerkte koersverschillen zijn nihil.

22. Resultaat deelnemingen

Hieronder is het aandeel in de resultaten van de op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen opgenomen.

Resultaat minderheidsdeelnemingen Janssen de Jong Projectontwikkeling B.V. Comb. Jajo-Van Schijndel B.V. BEM Wout B.V.

Zandstaete Beheer B.V. Curacao Airport Investments Totaal

23. Belastingen over het resultaat

Hieronder is opgenomen de te betalen belasting over de in Nederland en het buitenland behaalde resultaten. Tevens is hieronder begrepen de mutatie in de voorziening voor latente belastingen. Het toepasselijke belastingtarief in Nederland bedraagt dit boekjaar 25,8% (vorig boekjaar 25,8%). De tarieven voor Aruba, Curaçao en Sint-Maarten bedragen respectievelijk 25% (idem vorig boekjaar), 22% (idem vorig boekjaar) en 34,5% (idem vorig boekjaar).

Het effectieve belastingpercentage voor JAJO bedraagt dit boekjaar 35% (vorig boekjaar 23%). De afwijking met het nominale belastingpercentage wordt veroorzaakt door aansluiting op de definitieve aanslagen en daarnaast is er sprake van enkele belastingvrijstellingen.

Resultaat voor belastingen

Nominaal tarief

Belastinglast tegen nominaal tarief

Fiscaal vrijgestelde resultaten

Benutting niet gewaardeerde verrekenbare verliezen

Niet-aftrekbare kosten goodwill

Overige fiscaal / commerciële verschillen

Totaal fiscaal / commerciële verschillen

Werkelijke belastinglast

Effectieve belastingdruk

24. Bezoldiging (gewezen) bestuurders en commissarissen

Aan de leden van de Raad van Bestuur werd ten laste van het resultaat een totaal bedrag aan bezoldiging (inclusief pensioenlasten) uitgekeerd van € 1.232.000 (vorig boekjaar: € 1.298.000). Aan de leden van de Raad van Commissarissen werd ten laste van het resultaat een totaal bedrag aan bezoldiging uitgekeerd van € 140.000 (vorig boekjaar € 140.000).

25. Gebeurtenissen na balansdatum

Tot de datum van ondertekening hebben zich geen significante gebeurtenissen voorgedaan die van invloed zouden zijn op deze jaarrekening.

Bezoldiging commissarissen 2023

H.N.J. Smits

I. Frings - Van de Spijker

J.B.J. Stegmann

Vennootschappelijke balans (opgemaakt vóór winstverdeling)

Activa

Vaste activa

Immateriële vaste activa

Materiële vaste activa

Financiële vaste activa

Vlottende activa

Dochterondernemingen

Kortlopende leningen

Belastingen

Overige vorderingen en overlopende activa

Passiva

Eigen vermogen

Gestort en opgevraagd kapitaal

Agio

Wettelijke reserve omrekeningsverschillen

Overige reserves

Niet verdeelde winst

Voorzieningen

Kortlopende schulden

Crediteuren

Kortlopende deel langlopende schulden

Kredietinstellingen

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Dochterondernemingen

Overige schulden en overlopende passiva

Totaal passiva

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Vennootschappelijke winst-en verliesrekening

Resultaat deelnemingen na belastingen

Financiële baten en lasten groepsmaatschappijen

Overig resultaat

Resultaat na belastingen

(e)

De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn opgenomen in de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening, waar eenvoudshalve naar wordt verwezen.

(a) Immateriële vaste activa

Stand begin boekjaar:

Cumulatieve aanschaffingswaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde

Mutaties in het boekjaar:

Afschrijvingen

Bijzondere waardeverminderingen

Aankoop deelnemingen

Herrubricering

Stand einde boekjaar:

Cumulatieve aanschaffingswaarde

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde

De geactiveerde goodwill wordt in 10, 15 of 20 jaar afgeschreven, afhankelijk van de geschatte economische levensduur.

Ultimo 2023 is een bijzondere waardeverminderingstoets uitgevoerd. Bij de bijzondere waardeverminderingstoets van de immateriële vaste activa is de boekwaarde getoetst aan de bedrijfswaarde van de activa. De schatting van het management van de bedrijfswaarde van de activa ligt lager dan de boekwaarde en is daarmee de basis geweest voor de vaststelling van de bijzondere waardevermindering.

(b) Financiële vaste activa

Stand begin boekjaar:

Dividend

Verstrekte leningen

Ontvangen aflossingen

Valuta omrekeningsverschillen

Resultaat deelnemingen

Overige mutaties

Stand einde boekjaar

Op de vordering op de aandeelhouder wordt een rente vergoed à 3%. De negatieve vermogenswaarden van NHUM, Janssen de Jong Bouw Oost en Zandstaete Beheer B.V. zijn op de vorderingen in mindering gebracht.

(c) Voorzieningen

Pensioenen en jubileumuitkeringen

Overige voorzieningen

(d) Resultaat deelnemingen

Hieronder is het aandeel in de resultaten van de op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen opgenomen.

Janssen de Jong Projectontwikkeling B.V.

Janssen de Jong Bouw Zuid B.V.

OnderhoudPlus B.V.

Janssen de Jong Bouw Oost B.V.

Janssen de Jong Bouw Noord B.V.

Van Zanten Bouw B.V.

Koninklijke Woudenberg B.V.

Hercuton B.V.

S&B Global Participations B.V.

Remco International B.V.

Janssen de Jong Caribbean Holding

Janssen de Jong Aruba

New Horizon Mining B.V.

Totaal

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

(e) Gemiddeld aantal medewerk(st)ers

Het gemiddeld aantal medewerkers gedurende het jaar, omgerekend naar voltijdse equivalenten, bedroeg 10 (2022: 10).

(f) Resultaat deelnemingen na belastingen

Door de vennootschap kunnen algemene beheerskosten aan dochterondernemingen in rekening worden gebracht. Eveneens vindt verrekening van rente plaats over vorderingen en schulden in rekening-courant met de desbetreffende Janssen de Jong dochterondernemingen. De ten laste van dochterondernemingen gebrachte vennootschapsbelasting is berekend op basis van de bedrijfseconomische winst van deze vennootschappen, verhoogd met de fiscaal niet aftrekbare kosten en met de eliminatie van posten waarover geen vennootschapsbelasting is verschuldigd.

(g) Niet in de balans opgenomen regelingen

De vennootschap staat ten behoeve van de financiering van een aantal dochterondernemingen jegens kredietinstellingen borg voor de nakoming van de uit deze financiering voortvloeiende verplichtingen. Overigens wordt verwezen naar de toelichting op deze post bij de geconsolideerde balans.

(h) Gebeurtenissen na balansdatum

Tot op de datum van ondertekening hebben zich geen significante gebeurtenissen voorgedaan die van invloed zouden zijn op deze jaarrekening.

Winstbestemming boekjaar 2022

De jaarrekening 2022 is vastgesteld in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden op 31 mei 2023.

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het voorstel van het bestuur: dividend over 2022 nihil en het resterende bedrag toe te voegen aan de overige reserves.

Winstbestemming boekjaar 2023

De winst over het boekjaar 2023 ad € 10.106.000 staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Aangezien de jaarrekening is opgemaakt vóór resultaatverdeling, is het resultaat 2023 volledig opgenomen onder het eigen vermogen als onverdeeld resultaat.

‘s-Hertogenbosch, 14 mei 2024

Raad van Commissarissen

H.N.J. Smits (voorzitter)

A.E. Frings

J.B.J. Stegmann

P.L. van Gulik

Overige gegevens

Raad van Bestuur

I.M.H. van der Mark

P. Booij

Statutaire bepalingen inzake de winstbestemming en winstverdeling

In artikel 25 en 26 van de statuten zijn bepalingen opgenomen inzake de bestemming en verdeling van de winst. De belangrijkste bepalingen luiden als volgt:

Artikel 25

Lid 2: De winst, zoals die blijkt uit de vastgestelde winst-en verliesrekening, staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

Artikel 26

Lid 1.a.: De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover het eigen vermogen groter is dan het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.

Lid 1.b.: Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

Controleverklaring van de onafhankelijke

accountant

RA3286

Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van Janssen de Jong Groep B.V.

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2023

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2023 van Janssen de Jong Groep B.V. te ‘s Hertogenbosch gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Janssen de Jong Groep B.V. op 31 december 2023 en van het resultaat over 2023 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

De jaarrekening bestaat uit:

1. de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2023; 2. de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2023; en 3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarreke ning’.

Wij zijn onafhankelijk van Janssen de Jong Groep B.V. zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags - en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle -informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

B. Informatie ter ondersteuning van ons oordeel

Wij hebben onze controlewerkzaamheden bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel en bij het vormen van ons oordeel hierover. Onderstaande informatie ter ondersteuning van ons oordeel moet in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen of conclusies

Controleaanpak continuïteit

Zoals toegelicht in het onderdeel ‘Continuïteit’ op pagina 71 van de jaarrekening en in het onderdeel ‘Vooruitzichten 2024’ in het bestuursverslag heeft het bestuur zijn continuïteitsbeoordeling voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening uitgevoerd en geen gebeurtenissen of omstandigheden geïdentificeerd di e gerede twijfel kunnen doen ontstaan over de mogelijkheid van de entiteit om haar continuïteit te handhaven (hierna: continuïteitsrisico's).

Onze werkzaamheden om de continuïteitsbeoordeling van het bestuur te evalueren omvatten onder andere:

 overwegen of de continuïteitsbeoordeling van het bestuur alle relevante informatie bevat waarvan wij als gevolg van onze controle kennis hebben door het bestuur te bevragen over de belangrijkste veronderstellingen en uitgangspunten. Het bestuur heeft hierb ij onder andere aandacht gehad voor de orderportefeuille, de fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen, het behalen van de bankconvenanten en de ontwikkeling van de EBITDA.

 evalueren van de begrote operationele resultaten en daaraan gerelateerde kasstromen voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening rekening houdend met de ontwikkelingen in de branche zoals fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen en onze kennis uit de controle;

 analyseren of de huidige en de benodigde financiering voor het kunnen continueren van het geheel van de bedrijfsactiviteiten is gewaarborgd, inclusief het voldoen aan relevante convenanten;

 inwinnen van inlichtingen bij het bestuur over zijn kennis van continuïteitsrisico's na de periode van de door het bestuur verrichte continuïteitsbeoordeling.

Uit onze werkzaamheden blijkt dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is en er geen continuïteitsrisico's zijn geïdentificeerd.

Controleaanpak frauderisico’s Wij hebben risico’s geïdentificeerd en ingeschat op een afwijking van materieel belang op de jaarrekening die het gevolg is van fraude en het niet naleven van wet- en regelgeving. Wij hebben tijdens onze controle inzicht verkregen in de entiteit en haar omgeving, de componenten van het interne beheersingssysteem, waaronder het risico -inschattingsproces en de wijze waarop het bestuur inspeelt op frauderisico’s en het interne beheer singssysteem monitort en de wijze waarop de raad van commissarissen toezicht u itoefent, alsmede de uitkomsten daarvan. Wij verwijzen naar het bestuursverslag, waarin het bestuur zijn frauderisicoanalyse heeft opgenomen.

Wij hebben de opzet en de relevante aspecten van het interne beheersingssysteem en in het bijzonder de frauderisicoanalyse geëvalueerd, alsook bijvoorbeeld de gedragscode. Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd, en voor zover wij noodzakelijk achte n, de werking getoetst van interne beheersmaatregelen gericht op het mitigeren van frauderisico’s. Significante tekortkomingen inzake de interne beheersing hebben wij schriftelijk gecommuniceerd met het bestuur en de raad van commissarissen.

Als onderdeel van ons proces voor het identificeren van risico’s op een afwijking van materieel belang in de jaarrekening die het gevolg is van fraude, hebben wij frauderisicofactoren overwogen met betrekking tot frauduleuze financiële verslaggeving, oneig enlijke toe-eigening van activa en omkoping en corruptie. Wij hebben geëvalueerd of deze factoren een indicatie vormden voor de aanwezigheid van het risico op afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude.

De door ons geïdentificeerde frauderisico’s en uitgevoerde specifieke werkzaamheden zijn als volgt:

Frauderisico

Het bestuur bevindt zich in een unieke positie om fraude te plegen, omdat het in staat is de administratieve vastleggingen te manipuleren en frauduleuze financiële overzichten op te stellen door interne beheersingsmaatregelen te doorbreken die anderszins effectief lijken te werken.

Daarom besteden wij bij al onze controles aandacht aan het risico van het doorbreken van maatregelen van interne beheersing door het bestuur bij:

- Journaalposten en andere aanpassingen die tijdens het opstellen van de jaarrekening zijn gemaakt;

- Schattingen en schattingsprocessen;

- Significante transacties buiten het kader van de normale bedrijfsuitoefening.

Controlewerkzaamheden en waarnemingen

Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd van de maatregelen van interne beheersing in de processen voor het genereren en verwerken van journaalposten en het maken van schattingen, uitgaande van een risico op doorbreking van dat proces. We hebben ook het proces rondom de totstandkoming van financiële verslaggeving beoordeeld.

Tevens hebben wij specifieke aandacht gegeven aan de toegangsbeveiligingen in het IT-systeem en de mogelijkheid dat hierin functiescheiding kan worden doorbroken.

Wij hebben journaalposten geselecteerd op basis van risicocriteria, zoals memoriaalboekingen ten aanzien van de projecten en in de omzetverantwoording. Hierop zijn controlewerkzaamheden verricht, waarbij wij tevens aandacht hebben besteed aan significante transacties buiten de normale bedrijfsuitoefening. Daarnaast hebben wij controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van belangrijke schattingen van het bestuur, waaronder de waardering van de onderhanden projecten.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor fraude of vermoedens van fraude ten aanzien van het doorbreken van de interne beheersing door het bestuur.

Frauderisico

De onderneming heeft diverse projecten onderhanden, waarvan sommige naar verwachting winstgevend zijn en andere verlieslatend. De directies van de lokale entiteiten worden gestimuleerd om de door deze directies ingediende begroting minimaal te realiseren. Dit zou tot een specifieke tendens kunnen leiden van resultaatssturing door lokale directies als het niet of ruimschoots realiseren van het budget een reële mogelijkheid wordt. Er is geen sprake van beloningen voor personeel of directie die in belangrijke mate afhankelijk is van het resultaat of de omzet. Derhalve onderkennen wij het frauderisico op zowel de volledigheid als de juistheid van de opbrengstverantwoording.

Controlewerkzaamheden en waarnemingen

Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd van de maatregelen van interne beheersing in de processen rondom:

de toerekening van kosten en omzet aan projecten;

het evalueren van de oordeelsvorming en veronderstellingen van het management bij het maken van schattingen, zoals de waardering van grondposities, projectrisico’s en de voortgang van projecten en daarmee samenhangende winst (of verlies) toerekening .

Om het risico van fraud uleuze financiële verslaggeving rondom projectwaarderingen af te dekken hebben wij een gedetailleerde analyse van journaalposten tussen de projecten gemaakt. Wij hebben gegevensgerichte werkzaamheden uitgevoerd op specifieke (op basis van fraudekarakteristieken) boekingen. Hierbij lag nadruk op de memoriaalboekingen rondom de onderhanden projecten. Tevens hebben wij getoetst of kosten op de juiste projecten worden geboekt.

Wij hebben werkzaamheden verricht op de mogelijk tendenties bij de inschatting van het management van de nog te maken kosten. Wij hebben een analyse uitgevoerd door de laatste projectprognoses te vergelijken met de projectbegrotingen, de inschattingen uit de vorige perioden en de gemaakte kosten tot aan de opmaakdatum van de jaarrekening.

Projecten met uitkomsten die afwijken van de verwachting hebben wij diepgaand onderzocht en besproken met projectleiders. Wij hebben een toetsing uitgevoerd op de kwaliteit van de schattingen uit voorgaande jaren door het management door de resultaten op de afgeronde projecten in het boekjaar te vergelijken met de inschattingen uit de vorige perioden.

Wij hebben de in de prognoses verwerkte omzet getoetst met door opdrachtgever getekende overeenkomsten, inclusief eventueel meerwerk.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor fraude of vermoedens van fraude ten aanzien van het risico op fraudeleuze financiële verslaggeving rondom projectwaarderingen.

Frauderisico

De omvang van één van de significante deelnemingen brengt met zich mee dat de administratieve organisatie en interne beheersing niet op alle onderdelen geoptimaliseerd is en daardoor niet altijd effectief is. Hierdoor is een risico aanwezig op het onrechtmatig onttrekken van middelen via de bankapplicatie of het onrechtmatig muteren van crediteurenstamgegevens. Om die reden hebben wij aan dit risico significante aandacht besteed.

Controlewerkzaamheden en waarnemingen

Als gevolg van de tekortkomingen in de interne beheersing rondom de betalingsorganisatie, in samenhang met het risico op muteren van crediteurenstamgegevens, konden wij niet op de interne beheersing steunen. Onze bevindingen rondom de administratieve organisatie en interne beheersing hebben wij schriftelijk aan het managem ent gerapporteerd en zijn direct opgevolgd.

Om het risico op onrechtmatige onttrekkingen te ondervangen hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Wij hebben aan de hand van een overzicht van betalingsrechten van de bank vastgesteld dat de bevoegdheid voor het doen zelfstandige betalingen beperkt is tot kernfunctionaris(sen).

• Wij hebben met een deelwaarneming vastgesteld of aan de betalingen een intern geautoriseerde factuur of opdracht ten grondslag ligt.

Ten aanzien van de crediteurenstamgegevens hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Aan de hand van de logging van het administratief pakket hebben wij geïdentificeerd voor welke crediteuren één of meerdere stamgegevens zijn gewijzigd.

• Van de crediteuren waarvan de stamgegevens in het boekjaar zijn gewijzigd, hebben wij de belangrijkste wijzigingen gecontroleerd aan de hand van onderliggende documentatie.

• Voor in het boekjaar nieuw aangemaakte crediteuren hebben wij navraag gedaan of daadwerkelijk sprake is van een nieuwe inkooprelatie met die betreffende crediteuren en zijn wij nagegaan of door betreffende crediteur daadwerkelijk leveringen hebben plaatsge vonden.

• Wij hebben een cijferanalyse uitgevoerd op de overige bedrijfskosten, waarbij relevante afwijkingen ten opzichte van onze verwachting nader (in detail) zijn uitgezocht.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor frauduleuze onttrekkingen of vermoedens daarvan.

Frauderisico

Janssen de Jong is actief in onder andere infra. De activiteiten vinden gedeeltelijk plaats in landen waar het risico op het betalen van steekpenningen bestaat. Omdat steekpenningen niet zijn toegestaan in Nederland en worden beschouwd als corruptie, besteden wij significante aandacht aan dit risico.

Controlewerkzaamheden en observaties

Wij hebben inzicht verkregen in de activiteiten van Janssen de Jong Groep en hebben journaalposten gecontroleerd om te identificeren of er steekpenningen zijn betaald aan overheidspersoneel, politieke partijen of politieke individuen.

De directie heeft beleid geïmplementeerd om geen betalingen aan overheidspersoneel, politieke partijen of politieke individuen te doen. Wij hebben hierop specifieke werkzaamheden verricht.

Vervolgens hebben wij een specificatie van de opboekingen op de debiteuren en crediteuren in het boekjaar verkregen ter identificatie van gevoelige partijen.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot vermoedens van materiele fraude als gevolg van het betalen van steekpenningen, of indicaties van corruptie of andere onregelmatigheden.

In onze controle bouwen wij een element in van onvoorspelbaarheid. Ook hebben wij de uitkomst van andere controlewerkzaamheden beoordeeld en overwogen of er bevindingen zijn die aanwijzing geven voor fraude of het niet -naleven van wet- en regelgeving.

Wij hebben kennis genomen van de beschikbare informatie en om inlichtingen gevraagd bij leden van het bestuur en de raad van commissarissen.

Uit onze werkzaamheden volgden geen signalen of vermoedens van fraude die kunnen leiden tot een afwijking van materieel belang.

C. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

 bericht van de Raad van Commissarissen;

 verslag van de Raad van Bestuur;

 kerncijfers;

 Closing the circle, together;

 Corporate Governance;

 CSRD;

 maatschappelijk verantwoord ondernemen;

 de zes Clusters;

 financiële gang van zaken;

 overige gegevens;

 besturingsstructuur; en

 overzicht deelnemingen.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

 met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;

 alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

D. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gered e twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle -informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarreken ing nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze cont role bestond onder andere uit:

 het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle -informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking

redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarreken ing nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze cont role bestond onder andere uit:

 het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle -informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk na laten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

 het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap;

 het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

 het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle -informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan o f de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelicht ingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandi gheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;

 het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

 het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

103 |

Rotterdam, 14 mei 2024

Rotterdam, 14 mei 2024

BDO Audit & Assurance B.V. namens deze,

BDO Audit & Assurance B.V.

drs. A. Thomson RA

drs. A. Thomson RA

Besturingsstructuur

Raad van Commissarissen

Ir. drs. H.N.J. Smits (1950)

 Voorzitter Raad van Commissarissen

 Nederlandse

Drs. P.L. van Gulik (1957) Per 1 januari 2024

 Lid Raad van Commissarissen

 Nederlandse

Mevr. drs. A.E. Frings (1969)

 Lid Raad van Commissarissen

 Nederlandse

 Directielid Simac Techniek, lid Raad van Advies Bex, lid Raad van Toezicht

Eindhoven Citymarketing en lid Raad van Toezicht GLOW

Mr. J.B.J. Stegmann (1960)

 Lid Raad van Commissarissen

 Nederlandse

 Voorzitter Raad van Commissarissen bij MN Services N.V., Voorzitter Raad van Toezicht Stichting tot Beheer Museum Boijmans van Beuningen

Raad van Bestuur

I.M.H. van der Mark (1980)

 Voorzitter Raad van Bestuur, CEO

Drs. P. Booij (1973)

 Raad van Bestuur, CFO

Groepsstaf

Mr. M.J.Z. Stijnders (1962)

 Group Legal Counsel

 Commissaris Curaçao Airport Partners

J.G.J. Hettinga (1971)

 Group HR Manager

S.H.J. van der Geld (1975)

 Group Marcom Manager

Directie

Ir. M.R. Bakker (1972)

 Algemeen directeur Hercuton, Woody Builders, PVVT, ServicebouwPlus en Remco International

Ing. G. Beijer (1975)

 Algemeen directeur Janssen de Jong OnderhoudPlus per 1 januari 2024

Ing. L.G.P.M. Camps (1968)

 Algemeen directeur Janssen de Jong Bouw, Janssen de Jong OnderhoudPlus, Prefab Hout Constructies Hardenberg, van Zanten

Ing. P.W.A Heuvelink (1974)

 Algemeen directeur Janssen de Jong Projectontwikkeling en Revolve Development per 1 september 2023

Ing. A. Köster (1964)

 Algemeen directeur Koninklijke Woudenberg, Meesters In, Smeeden constructiebedrijf Van der Vegt per 1 juni 2023

Ing. K.E. Verbist (1978)

 Algemeen directeur Caribbean

Ing. M.E.S. Bijen (1971)

 Directeur Arubaanse Wegenbouw Maatschappij

R.J.M. Hogenkamp (1971)

 Algemeen directeur New Horizon Urban Mining per 1 februari 2024

drs. ing. S. Donker (1992)

 Directeur Janssen de Jong Bouw Zuid

S.H.M. Jaeqx MSc. RA (1983)

 Area Controller Caribbean, Directeur Janssen de Jong Caribbean

Ing. W. van der Jagt (1971)

 Technisch directeur Koninklijke Woudenberg

Mr. E.J.G. Kuperus (1960)

 Directeur Hercuton

Ing. R.J. Mellema (1975)

 Directeur Janssen de Jong Bouw Noord

Ing. P.G.J. Montesant (1970)

 Directeur Curaçaose Wegenbouw Maatschappij, Bonairiaanse Wegenbouw Maatschappij, Eigen Woning Plan, Bonaire Woningplan, Albo Caribbean en Smart Development

C.A. de Niet (1988)

 Directeur Van Zanten Bouw

Drs. ing. P.A.M. Renkens (1965)

 Directeur Janssen de Jong OnderhoudPlus Zuid

G.C. Rijkers (1973)

 Directeur Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba

M. Witteveen (1974)

 Directeur Windward Roads, Saba Roads & Construction, Statia Roads Construction, Sancoro en Anguilla Roads & Construction

G.L. Rompelberg (1965)

 Financieel directeur Janssen de Jong Projectontwikkeling

R. Westland (1968)

 Directeur Ocmer

 Trompweg

 Dordrecht

 Urban Mining

Project uitgelicht

Overzicht deelnemingen

De aandelen van Janssen de Jong Groep B.V. worden gehouden door Uranus 1952 B.V. In onderstaand overzicht zijn de deelnemingen weergegeven. Het rechtstreekse en/of middellijke aandeel in het geplaatste kapitaal bedraagt 100%, tenzij anders vermeld.

Janssen de Jong Groep B.V.

Zandstaete Beheer B.V. (30% - niet geconsolideerde deelneming) - ‘s-Hertogenbosch

Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. (25,1%niet geconsolideerde deelneming) - Amsterdam

Catenda AS (1,5% - niet-geconsolideerde deelneming)Noorwegen

Urban Mining

New Horizon Urban Mining B.V. - Raamsdonkveer

Nikola Park Innovations B.V. - Raamsdonkveer

Oogstkaart B.V. - Raamsdonkveer

Materialenscout B.V. - Raamsdonkveer

New Horizon Licenties B.V. - Raamsdonkveer

New Horizon Utiliteitsgebouwen B.V. - Raamsdonkveer

New Horizon Oogstbedrijf B.V. - Raamsdonkveer

Projectontwikkeling

Janssen de Jong Projectontwikkeling B.V. - Son en Breugel

Janssen de Jong Grondbank B.V. - Son en Breugel

Zuidgrond B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Commandiet B.V. - Son en Breugel

Geerpark B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

HOY Vastgoed B.V. - Son en Breugel

Project I B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Levenssteen B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Utrecht Projecten I B.V. - Son en Breugel

V.O.F. Eugenia (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Merwede Vijf B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Utrecht

Menu Utrecht B.V. - Son en Breugel

V.O.F. de Bolst-Erp (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Pijnacker De Scheg B.V. - Son en Breugel

Gouda Groenhoven B.V. (50%- niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

Zonnepark Lungendonk B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

Houtsnip B.V. - Son en Breugel

Kop West Alphen B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

J&H Connect B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Pagelaan Grond B.V. - Son en Breugel

Pagelaan Exploitatie B.V. (50% - niet geconsolideerde deelneming) - Rotterdam

Wassenaarweg B.V. (50% - niet geconsolideerde deelneming) - Rijssen

Restauratie & Renovatie

Koninklijke Woudenberg Ameide B.V. - Ameide

Meesters in B.V. - Ameide

Binder Art Services B.V. - Ameide

Smeed- en Constructiebedrijf Van der Vegt B.V. - Ameide

De Kroon B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Rijssen

Wonen

Janssen de Jong Bouw Zuid B.V. - Son en Breugel

Janssen de Jong Bouw Oost B.V. - Hengelo

Janssen de Jong Bouw Noord B.V. - Hengelo

Prefab Hout Constructies Hardenberg B.V.

- Hengelo

Bouwcombinatie Janssen de Jong - Van Schijndel B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Geffen

Janssen de Jong OnderhoudPlus B.V. - Son en Breugel

Van Zanten Bouw B.V. - Vlaardingen

Bedrijfshuisvesting

Remco NL B.V. - Nieuwkuijk

Remco International B.V. - Nieuwkuijk

Remco Ruimtebouw B.V. - Nieuwkuijk

Ocmer SP.z.o.o. - Polen

Hafkon International B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property III B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property IV B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property V B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property VI B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property VII B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property IX B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property X B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XI B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XII B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XV B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XX B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XXI B.V. – Nieuwkuijk

Steenbergen Boon (24% - niet-geconsolideerde deelneming) - ‘s-Hertogenbosch

S&B Global Participations B.V. - Nieuwkuijk

Participations Western Europe B.V. - Nieuwkuijk

Participations Eastern Europe B.V. - Nieuwkuijk

AFL Property B.V. - Nieuwkuijk

Project uitgelicht

 We Enable Climbers

 Breda

 Hercuton

Caribbean

Janssen de Jong International Secondment Agency B.V.Son en Breugel

Janssen de Jong Caribbean Holding B.V. - Curaçao

Janssen de Jong Finance B.V. - Curaçao

Janssen de Jong Caribbean B.V. - Curaçao

Curaçaose Wegenbouw Maatschappij B.V. – Curaçao

Mijnmaatschappij Curaçao B.V. - h.o.d.n. Mijnmaatschappij

Curaçao, Betonindustrie Brievengat, A&M Cement Company - Curaçao

MMC Tafelberg N.V. (50%- proportionele consolidatie)

- Curaçao

3D Concrete Caribbean B.V. - Curaçao

EWP Eigen Woning Plan N.V. - Curaçao

Eigen Woning Plan IV B.V. - Curaçao

Sea Shore Properties N.V. - Curaçao

Janssen de Jong Caribbean Airport Constructors N.V.

- Curaçao

Curaçao Airport Investments N.V. (10%- nietgeconsolideerde deelneming) - Curaçao

Curaçao Airport Partners N.V.

Smart Development Caribbean B.V. - Curaçao

Dormio Ecoresort B.V. (50% proportionele consolidatie)Curaçao

Albo Caribbean B.V. - Curaçao

Bonairiaanse Wegenbouw Maatschappij N.V. - Bonaire

Bonairiaans Woning Plan N.V. - Bonaire

Windward Roads B.V. - Sint Maarten

Central Mix Concrete B.V. - Sint Maarten

Sancoro s.a.r.l. - Sint Maarten (fr)

Statia Roads & Construction B.V. - Sint Eustatius

Saba Roads & Construction B.V. - Saba

Anguilla Roads & Construction Inc. - Anguilla

Janssen de Jong Aruba N.V. - Aruba

Albo Holding Company N.V. - Aruba

N.V. Arubaanse Wegenbouwmaatschappij - Aruba

Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba NV - Aruba

Urban Mining

New Horizon

Projectontwikkeling

Janssen de Jong Projectontwikkeling

Revolve Development

Wonen

Janssen de Jong Bouw

Prefab Hout Constructies Hardenberg

Van Zanten Bouw

Restauratie & Renovatie

Koninklijke Woudenberg

Meesters In

Van der Vegt

Onderhoud

Janssen de Jong OnderhoudPlus

Bedrijfshuisvesting

Hercuton

Woody Builders

PVVT

ServicebouwPlus

Remco International

Ocmer

Caribbean

3D Concrete

A&M Cement Company

Albo Aruba

Albo Caribbean

Anguilla Roads & Construction

Asfalt Centrale Curaçao

AWM Infrastructure

Betonindustrie Brievengat

BWM Infrastructure

Central Mix Concrete

CWM Infrastructure

Eigen Woning Plan

Mijnmaatschappij Curaçao

Saba Roads & Construction

Smart Development

Statia Roads & Construction

Windward Roads & Construction

Closing the circle together.