1
2011 – 2012 Eskolako Agenda21 LARRAMENDI IKASTOLA – MUNGIA Ingurumen arloan egindako lan batzuk
2
Nola lagun genezake ingurumenaren egoera hobetzen?
Eredu magikorik ez dago. Denon eskuetan, eguneroko tresna oso baliotsuak daude
Zaindu daukaguna, bestela: MOMENTU BAT LASKITZEKO, MILAKA URTE KONPONTZEKO‌
3
.
AURKIBIDEA
Arrautzatik txitara………………………………………
4. orrialdea
Ekoarautegiaren jarraipen grafikak………………….
5.
Elikadura. Janarien jatorria…………………………...
6.
Erreka eguna…………………………………………... 12. Eskola baratza…………………………………………. 13. Garbigunea………………………………….…………. 14. Hozberoaren kontrola…………………………………. 15. Irteera hezigarriak……………………………………..
18.
Konposta……………………………………………….. 19. Oinezbusa……………………………………………… 20. Txori kaiolak……………………………………………. 21. Perretxiko eguna………………………………………. 22. Udal foroa………………………………………………
24.
Zabor bereizketa……………………………………….
25.
Zuhaitz eguna………………………………………….
26.
4
1 / 1. 2011-2012
ARRAUTZATIK TXITARA
HH eta LH taldetan arrautzatik txitara dagoen tranformazio liluragarria bizi izan genuen. Ingurune batzordeko gurasoetariko baten laguntzaz inkubagailu bat lortu genuen. Bertan arrautzak nola jarri eta zer gertatuko zen urrengo egunetan azaldu zigun.
Urrengorako eta beste talde batzuei informazioa zabaltzeko “arrautzatik txitara� azalpena sortu genuen arrautzan hasi eta gero oilo/oilasko izango dena nola burutzen den pausoz pauso zehaztuta
Beste guraso batek oilo bat eta txitak ekarri zituen oiloak bere txikiak nola zaintzen dituen ikusteko. Inkubagailuan sortutako txitak berari erantsi genizkion
5
1 / 1. 2011-2012
EKOARAUTEGIAREN JARRAIPEN EMAITZAK
2011 – 2012 ikastaroan ikastolan zehar ekoarautegiaren jaraipena egin eta lortutako emaitzak
6
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/1. .
Aurtengo Eskolako Agenda 21eko gai nagusia ELIKADURA izan da. Gai hau hainbat ikuspuntu desberdinetik hartu liteke, esate baterako (beste askoren artean): • Zein da elikadura egokia adin bakoitzerako? • Zelako elikagaiak eta zenbat bakoitzeko hartu behar da elikadura egoki eta osasuntsu bat izateko? • Zelako elikagaiak hartu behar dira kontuz edo murriztuta? Guk aurtengoz, janarien komenentzia eta zenbateko kopurua hartu behar den utzita, beste alde bat aztertu dugu: Orain, janari gehienak saltokian erosten dira. Sarri, saltokietara erostera joan behar izaten gara eta han elikagai guztiak garbi garbi eta ondo babestuta aurkitzen ditugu: • • • • •
Ogia paperezko edo plastikozko poltsetan Arrautzak kartoizko arrautz-ontzi berezietan Haragia, arraina eta barazki batzuk : erretilu hagun zurietan, plastikoz batuta. Oliba eta zainzuriak kristalezko ontzietan. Esnea tetrabriketan
Saltokian ikusitakoaren ondoren galdera batzuk egin dizkiogu geure buruari. Galderak eta erantzunak beheho laburpanean ematen dira (galdera bakoitzak bere aparteko galdetegia eta emaitzak ditu hurrengo horrialdeetan) Galdera
Erantzuna ELIKADURA OHITUREN BILAKAERA.
Gure aitona-amonak lehenago eta gurasoak gero, zelako elikadura ohiturak izan zituzten?
Nondik datoz saltokietara gaur eguneko elikagaiak?
Elikagai horiek nola ematen dira naturan? Badago oraindik bertoko produktuak lortu eta saltzen dituztenik?
Bertoko produktuak azokan saltzeaz gainera, ba dago beste intenbiderik?
Etxean egindako galdera sorta: Orain 80 urte hasi eta gaur egunera dagoen aldea elikatzeko ohituretan JANARIEN JATORRIA . Hipermerkatura irteera: Produktuen etiketatik datuak hartu. Nondik datoz saltokira barazkiak, fruta, haragia, arraina? AZOKAKO GALDETEGIA. Mungiako azokara irteera.Azokan, bertoko produktuen saltzaileei egiteko galdetegia GARAIARA BISITALDIA. Garaiako galdetegia prestatu eta bertako azalpenak hartu
7
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/2. .
2
1 3 ELIKADURA: Janarien jatorria jorratzeko egindako lanak
1. Lehengo eta gaurko elikadura ohiturak. Etxean egindako galderen erantzunak. 2. 5urteko (HH) ikasleak egindako barazki erakusketa. 3. Hipermerkatura bisitan aurkitu genituen janarien jatorria adierazten duten etiketak. 4. Azokara bisita: elkarrizketa bertoko produktuen saltzaileekin 5. GARAIAra bisita: bertoko inguruko produktuen biltegi eta banatzailea.
4 5
8
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/3. .
Elikadura ohituren inkestan partaide izan diren ikasleen etxeetatik lortutako erantzunak kontutan hartuta, emaitza hauek jaso ditugu:
ORAIN 80 URTE Orain 80 urte baserrian eta hirian baserrietan lortutako jakiak ziran elikaduraren oinarri: baratzekoak, haragi-txarriki, esneki eta fruta GOSARIA Talo eta esnea, morokila, arrautza eta urdaia, sartenekoa, ogia olioarekin
BAZKARIA
AFARIA
Barazkiak, indabak, lekak, aza egosia,uraza, lapikoko gauzak (plater bakarra), porrusalda, txarrikia: txorizoa, urdaia, baserrian beraiek hasitako animaliak (oiloki, untxi, ahuntz, txerri, etab)
Baratzenan lortutakoak, porrusalda, patatak saltsa berdean, azalorea, arrautzak, sartenekoa (txerrikia), Talo eta esnea, arraina (txitxarroa), ogia olioarekin, esnea,
ORAIN 50 - 60 URTE Orain 50 urte baserrian eta hirian baserrietan lortutako jakiak ziren oraindino ere elikaduraren oinarri. Baserritik kanpoko jeneroak agertzen hasi ziren. GOSARIA
BAZKARIA
AFARIA
Talo eta esnea, esne sopak , esnea, morokila, ogia, gailetak eta mermelada, kafea
Barazkiak, indabak, porrusalda, dilistak, patatak saltsa berdean, garbantzuak, haragia, txerrikia, urdaiazpikoa, txorizoa, makailoa eta piper gorriak, oilokia, sagar errea fruta
Porrusalda, berekatz sopa, barazkiak, oilokia, sardina zaharrak taloagaz, arrautza gordinak zurrut, arrautza frijituak, patata tortila, entsalada, arraina, esnea
ORAIN 30 URTE Orain 30 urte baserrietan lortutato jakiez aparte, hainbat jenero kanpotik ekarritakoak ziren. GOSARIA
BAZKARIA
AFARIA
Esnea eta ogia, colacao, galletak, zumoa, erroskak, txokolatea, kafea eta galletak, fruta
Indabak, dilistak, sopa, arroza paellan, purea, arraina, barazkiak, makarroiak, entsalada, haragia, txerrikiak, fruta, yogurta, Garbantzua eta gisadua (igande eta jaietan)
Porrusalda, entsalada, sopa, saltxitxak, kroketak, arraina, haragia, enbutidoak, tortila, makarroiak, esnea, arrautza prijituak, arraina, pure, fruta.
GAUR EGUN Gaur egun, nahiz eta oraindino baserritik lortutako jenero batzuk erosteko aukera badagoen, gehiena kanpotik dator. GOSARIA BAZKARIA AFARIA Esnekiak, gurina, zerealak, zumoa Colacao, galletak, txokolatea, fruta, kafeznea, yogurta, ogia
Makarroiak, barazkiak, garbantzuak, arraina, haragia, hanburgesa, indabak, dilistak, arroza, sopa, purea, oilokiak, oilasko-bularkiak, arroza, pasta, pizza, gisatua, txistorra taloagaz (jaietan), itsaskiak (ganbak etab.), ensaladilla, gaztaia, yogurta, izozkiak
Sopa, purea, tortila, entsalada, haragia, hanburgesak, pasta, enpanadillak, arraina, arrautza prijituak, kroketak, yogurta, fruta
AIPAMEN BEREZIAK - Lehen baserrian lortukoa jaten zen. Ez zen erosten ia ezer. Gero baserriko gauzak saldu eta beste janari batzuk erosten ziren eta orain ia dena erosi egiten da. - Oraintsuarte, baserri inguruan sotzen ziren zaborrak bertan birziklatzen ziren ia denak zabor organikoak zirelako. - Gaur egun jenero guztiak, barazki, haragi edo arrain plastikoz batuta saltzen dira eta zabortegi izugarria egiten dugu denon artean.
9
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/4. .
Elikadura ohituren inkesta aztertu eta gero, orain urte batzuk arte baserria zela janari gehien iturria ikusi genuen. Gero, janari asko kanpotik datozela ere bai. Hori dela eta merkataritza-gune batetara joan ginen oraingo janarien jatorria ikustera eta honako hau aurkitu genuen: Janari mota:
HARAGIA
Behi buztana
JATORRIA Alemania
---
---
---
---
Saihetsartekoa, entrekota
---
---
---
Irlanda
Polonia
Haragi-xerra
---
Galitzia
---
---
Hegal-xerra (falda)
---
Espainia
---
---
---
Eskalope
---
---
---
---
Portugal
Txahala
---
---
Bizkaia (euskal okela)
---
---
Alemania
---
---
---
Holanda
Txahal solomilloa Txuletila
---
Espainia (Arag贸n)
---
---
---
Bildotsa
---
Espainia (Zamora)
Gipuzkoa
---
---
Txerri solomo
---
Espainia (Burgos)
Gipuzkoa, Nafarroa
---
---
Saltxitxa
---
---
Bizkaia
---
---
Urdaia
---
Espainia (Burgos)
---
---
---
Txorizoa
---
Espainia (Madril)
Bizkaia
---
---
Antxumea
---
---
Bizkaia
---
---
Ahate-bularki (magret)
---
---
Nafarroa
---
---
Ahatea, indioilarra
---
---
---
Frantzia
---
Oilaskoa
---
Galitzia
Bizkaia (lumagorri)
---
---
Untxia
---
Espainia (Albacete)
---
---
---
Janari mota:
ARRAINA
Urraburu (dorada)
JATORRIA ---
---
Mediterraneo
---
---
Hego atlantikoa
---
Cantabria
---
---
Perka
---
---
---
---
Tanzania
Lupia (lubina)
---
---
Mediterraneo
---
---
Bakailaoa
---
---
---
Noruega
---
Izokina, ikokin ketua
---
---
---
Noruega
---
Ipar atlantikoa
---
---
---
---
Panga
---
---
---
---
Vietnam
Sepia
---
---
---
---
India
Antxoa
---
Kantauri itsasoa
---
---
---
Atlantikoa
---
---
Ekuador
---
Indiako ozeanoa
---
---
Hego atlantikoa
---
Muskuiluak
---
---
Galitzia
---
---
Olagarroa
Ozeano barea
---
---
---
---
Ostra
---
---
Galitzia
---
---
Txirla, muxila
---
Getaria
---
---
---
Erreboilo (rodaballo)
---
---
---
---
Portugal
Txitxarro
---
Kantauri itsasoa
Mediterraneo
---
---
Bisigua
---
Kantauri itsasoa
---
---
---
Hegaluzea
---
Kantauri itsasoa
---
---
---
Sardina
---
Kantauri itsasoa
---
---
---
Legatza
Itsas aingira (kongrio)
Itsaskiak: ganba, nekora Txibia
10
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/5. .
Janari mota:
BARAZKIAK
Porrua
JATORRIA Espainia
---
---
---
---
---
Peru
---
---
---
Patata
Gasteiz
---
Frantzia
---
---
Batata (boniato)
Espainia
---
---
---
---
Tipula
Espainia
---
Frantzia, Holanda
---
---
Berakatza
Espania
---
---
---
Txina
Azalorea
Espainia
---
---
---
---
Berenjena
Espainia
---
---
---
---
Txanpiñoi
Espainia
---
---
---
---
Piperra
Espainia
---
---
Maroko
---
Lekak
Espainia
---
---
Maroko
---
Azenarioa
Espainia
---
---
---
---
Bizkaia
---
---
---
---
Uraza
Espainia
---
---
---
---
Pepino
Espainia
---
---
---
---
Endibia
Nafarroa
---
---
---
---
Zainzuri berdea
Tomate
Janari mota:
FRUTA
Limoia
JATORRIA Murtzia
---
---
---
---
Mandarina
Valentzia
---
---
---
---
Laranja
Alikante
---
---
---
---
---
Maroko
---
---
---
Kanariak
---
Ekuador
---
---
Ahabia (arándano)
---
---
Uruguai
---
---
Mugurdi (frambuesa)
---
Maroko
---
---
---
Mahatsa
---
---
Brasil
---
---
Gereziak
---
---
Txile
---
---
Espainia
---
---
---
---
Albertxikoa
---
Hegoafrika
---
---
---
Ahuakate
---
Hegoafrika
---
---
---
Espainia
---
---
---
---
Koko
---
---
---
---
India
Meloia
---
---
Brasil
---
---
Okaran gorria
---
Hegoafrika
---
---
---
Marrubiak Banana
Mahats morea
Irasagar (membrillo)
Mango
---
---
Peru
---
---
Bizkaia
---
---
Italia
---
Madaria
Espainia
---
---
---
---
Sagarra
Espainia
---
---
Frantzia
---
Anana (piña)
---
---
Costa Rica
---
---
Intxaurra
---
Malawi
Estatu Batuak
Frantzia
---
Kakahuete
---
---
---
---
Txina
Espainia
---
---
---
---
---
Tunez
---
---
---
Kiwi
Gaztaina Datil
11
ELIKADURA JANARIEN JATORRIA 6/6. .
Larramendi ikastolako ingurugiro batzordeko ikasleak egindako galdetegiaren erantzunak Mungiako azokan 12 saltzaille elkarrizketatu ondorren Salgai dauden produktuak: Arrautzak, arto irina, barazkiak, barazki landarak, esnekiak, fruta, indabak, landara apaingarriak (lora ebakia), piper sikuak, txarrikiak Nondik datorren saltzailea (herria) : Arrieta, Butroi,Errigoiti, Gamiz, Gasteiz, Gatika, Jatabe, Larrauri, Mungia: Birle, Atxuri , Urdaibai, Urduliz. Andrazkoa ala gizonezkoa da saltzailea? : 9 andrazko eta 3 gizonezko Saltzaileak berak lortutako produktuak dira ala beste batzuei erositakoak gero saltzeko? Etxean lortutako produktuak dira Zenbat urte dira azokara saltzera zatozena? Urte gehien datorrena: 50 urte. Gutxiena urte bat. Gehienak 25 urtetik 40 urtera Zenbat pertsonen artean egiten duzue lan hau? Gehienetan bakarrik, eta etxeko bi pertsonen laguntza beste batzutan Zergatik egiten duzue lan hau? Saltzailearen lanbidea delako; etxeko bizimoduan laguntzeko; betirik etxean lan hau egin delako Baratzean ala negutegian lortutako produktuak dira? Gehienetan baratzean nahiz eta negutegia ere erabiltzen da. Zelako erremintak erabiltzen dira produktu hauek lortzeko? Aitzurra, kakoa, sardea, traktora Salgai dauden barazkien landarak etxean lortutakoak ala erositakoak dira? Gehienetan etxean lortutako landarak dira. Zelako lurra erabiltzen da haziak ereiteko? Etxeko lur satsa, turba Zelako ongarriak erabiltzen dira, kimikoak (abonoak) edo organikoak (satsa) ? Gehienetan ongarri organikoak erabiltzen dira: satsa Urtean zehar saltzen dituen produktuen zerrenda: Alberjinia, arto irina, azak, azaloreak, azenarioak, babak, esnea, erremolatxa, illarra, indabak, kalabaza, kalabazina, lekak, patatak, pepinoak, perrexila, piperrak (berdeak, erretakoak eta sikatutakoak), porruak, tipulak, tomateak, txerrikiak: txorizoa, urdaia, uraza, zerbak Larramendi ikastolako ingurugiro batzordeko ikasleak Data: 12/04/27
12
1 / 1. 2011-2012
ERREKA EGUNA
Joan dan 2011.eko azaroan ERREKA EGUNA LH – 6. mailak ospatu zuen, Torrebillela parkearen inguruan Butroi ibaiaren egoera aztertuz.
Egun honetako programazioa hauxe izan genuen: 1. Errekatik ura hartu eta analizatu: Nitritoak, gogortasuna, azidotasuna. 2. Ibaiaren bazterrak behatu, inguruko kutsadura aztertzeko: metalezko hondakinak, latak, trapuak‌ 3. Kutsagarriak banatu eta mota bakoitza bere berziklatzeko ontzietara banatu. 4. Arrainkume txikiak ibaian askatu inguruko arrain populazioa hobetzeko.
13
2011-2012
ESKOLA BARATZA 1/1. Ikasturte honetan ere prestatu dugu Eskola Baratza. Guztion laguntzarako landarak nola zaindu behar diran azaltzen duten fitxak banatu ditugu.
PARTE HARTZAILEAK: •
HHko 3,4,5 urteko mailetako ikasle eta irakasleak
•
LH 1.mailatik 6. mailararteko ikasle eta irakasleak
LANEN ANTOLAKETA: Burututako aldiak hauek izan dira: 1. Lurzorua prestatu: lurra landu eta ongarritu 2. Baratza lursailetan banatu, talde bakoitzarentzak zein den bere zatia zehaztuz. 3. Landarak lortu eta partaide izan diren talde guztien artean banatu: •
•
HH: o
3 – 4 – 5 urte: Urazak, piperrak, alberjiniak, zerbak, tomateak eta kalabazinak
o
1. maila: Artoa eta indabak (arto landarak indaba ondoan zurkaitz lana egiten du)
o
2. maila: Lekak eta alberjiniak
o
3. maila: Zerbak eta urazak
o
4. maila: Piperrak: txorizeroak eta lodiak
o
5. maila: Patatak, kalabazinak eta kakahueteak
o
6. maila: Tomateak.
LH:
4. Talde bakoitzak bere lur zatian landarak lurrean jarri eta ureztatu 5. Landarak zaindu: Urestatu eta bitarteko belarrak kendu (talde bakoitzak bere zatian) 6. Landaren fruitua helduta dagoenean batu eta taldekoen artean banatu 7. Landarak ximeltzen direnean lurzorua garbitu eta landara zaharrak konposta egiteko ontzira batu.
14
2011-2012
GARBIGUNE 1 / 1.
LH - 2.maila, Mungiako garbigunera bisita: • zaborren sailkapena ikusi • nolako zabor motak batzen diran garbigunean
EZ
BAI
Zaborrak sailkatu, eta bakoitza bere kontenedorera eraman, gero zabor mota bakoitza aparte berziklatzeko
15
GELATAKO HOZBEROAREN KONTROLA Haur Hezkuntza eta Lehen Heziketako 5. eta 6. Maila Froga pilotua
Aspalditik ekoarautegiaren eraginez berogailua martxan dagoenean, ateak eta lehioak itxita dauden kontrolatzen da gelaz gela patrulla berdearen bidez. Lortutako datuak grafika baten finkatzen dira emaitzen bilakaera irudikatzeko ikasturtearen zehar. Kasu gehienetan helburua soberan betetzen da baina ala eta guztiz badaude gelaren batzuk normala baino hotz zein bero gehiago asmatzen zutenak. Hori dela eta Haur Hezkuntzan eta Lehen Heziketako 5. eta 6. mailan froga pilotu bat egin dugu gela hauetako hozberoa neurtuz 2012.ko otsailean eta martxoan. Lan honen helburua: โ ข Datu objektiboak lortu gelatako hozberoaren azterketa egoki bat egiteko. o Gela guztietan hozbero erosoena sentitzeko (ez hotz ez bero) o Beroegi sentizen den gelatako tenperatura larregia alperriko energia kontsumoa delako Hozbero erosotzat 18 ยบC tik 21ยบCra tartea hartu da. Neurgailutzat merkuriozko termometroak erabili dira. Gela bakoitzak bere datuak egunero 3 aldiz hartu ditu 09:00tan, 11:00tan eta 15:00tan. Batera, kanpoko hozberoa ere neurtu da gela barruan dagoenagaz konparatzeko. Emaitza hauek ondoko grafikoetan irudikatzen dira.
Larramendi ikastolako Ingurugiro Batzordea
16 Goiko muga: Beheko muga:
Berogailuen kontrola - Gelatako hozberoa
21 ºC 18 ºC 123
5D - HH
Taldea:
2012
Urtea:
Merkuriozko termometroa
Neurgailua:
20
21
20
20
20
6
7
20
20
4
4
18 = 21 =
0,0% 0,0% Gela barrukoa
% ºC >
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4
21
18
/0 2
5
10
/2 09
/2
/2 07
/2 06
/2 05
/2 04
/2 03
02
/2 01
/1 31
30
6
4
/2
4
08
6
Kanpokoa
11
/1
Hozberoa ( ºC )
% ºC <
9:00
Hozberoaren kontrola:
Data
22
21
22
20
21
21
20
6
6
6
22
22
5
4
18 = 21 =
0,0% 44,4% Gela barrukoa
% ºC >
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4
12 10
/0 2
5
10
/2 09
/2 08
/2 07
/2 06
/2 05
04
/2 03
/2 02
/2 01
/1 31
30
/2
4
Kanpokoa
8
/1
Hozberoa ( ºC )
% ºC <
12:00
Hozberoaren kontrola:
Data % ºC <
14:30
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4
21
22
21
22
22
22
22
16 11
Kanpokoa /0 2
10
09
/2 08
/2 07
/2 06
/2 05
/2 04
/2 03
/2 02
/2 01
/1 31
5
/2
5
4
/1
71,4%
9
7
Data
0,0%
11
10
9
18 = 21 =
Gela barrukoa
% ºC >
30
Hozberoa ( ºC )
Hozberoaren kontrola:
17
Berogailuen kontrola - Gelatako hozberoa
Goiko muga: Beheko muga:
21 ºC 18 ºC 123
5B - LH
Taldea:
2012
Urtea:
Merkuriozko termometroa
Neurgailua:
9:00
% ºC <
21 20
20 20 20 20 20 18
21 19
12 10
10 9
8 7 6
20 20 17 18 18
0,0%
12
11
10 10
5,9%
8 9
8 6
Kanpokoa
19 20
18 = 21 =
Gela barrukoa
% ºC >
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4
6
3
4
5
6
7
8
3/
3/
3/
3/
3/
9 10 3/ 11 3/ 12 3/ 13 3/ 14 3/ 15 3/ 16 3/ 17 3/ 18 3/ 19 3/ 20 3/ 21 3/ 22 3/ 23 3/ 24 3/ 25 3/ 26 3/ 27 3/ 28 3/ 29 3/ 30 3/ 31
2
3/
3/
3/
1
3/
-2
3/
Hozberoa ( ºC )
Hozberoaren kontrola:
Data
12:00
% ºC <
21 22 22 21 21
22 23 21
13
12 10
12 12
10 11
20 20 20 20 19
16
15 11
22 20
13
4
5
6
7
8
9
3/
3/
3/
3/
3/
3/
10 3/ 11 3/ 12 3/ 13 3/ 14 3/ 15 3/ 16 3/ 17 3/ 18 3/ 19 3/ 20 3/ 21 3/ 22 3/ 23 3/ 24 3/ 25 3/ 26 3/ 27 3/ 28 3/ 29 3/ 30 3/ 31
3 3/
3/
2 3/
8
1
29,4%
13 12
11 12
8
0,0%
Kanpokoa
21 21
18 = 21 =
Gela barrukoa
% ºC >
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 3/
Hozberoa ( ºC )
Hozberoaren kontrola:
Data % ºC <
22 21
21
23 24 23 22
18
23
22 22 21 20 20 20 20
22 20
18 = 21 =
22 22 20
17
16
15 13
64,7%
12 10
10
4
5
6
7
8
3/
3/
3/
3/
3/
9 10 3/ 11 3/ 12 3/ 13 3/ 14 3/ 15 3/ 16 3/ 17 3/ 18 3/ 19 3/ 20 3/ 21 3/ 22 3/ 23 3/ 24 3/ 25 3/ 26 3/ 27 3/ 28 3/ 29 3/ 30 3/ 31
3 3/
3/
2 3/
3/
1
Kanpokoa
11 10
15 15 13 12
11
Gela barrukoa
14:30
% ºC >
28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 3/
Hozberoa ( ºC )
Hozberoaren kontrola:
Data
18
2011-2012
IRTEERA HEZIGARRIAK 2011-2012 IKASTURTEAN EGINDAKO IRTEERAK Taldea
Irteerak nora izan diran
Zein gaiarekin lotuta
Gatika: animaliak ikustera
Etxe-abereak ezagutzera
Gorliz: Hondartzara
Kostaldea ezagutzera
Gorliz: Hondartzara
Kostaldea ezagutzera
Mungia: Olentzeroren etxera
Euskal mitologia
Gorliz: Hondartzara
Kostaldea ezagutzera
El Carpin: Karrantza
Dinosaurioak
Ikastola ingurura: Iñigo Zuberogoitiaren azalpena
Naturaren ezagutza
Pakea Bizkaia: Getxo
Balearen ehiza
Garbigune: Mungia
Berziklapena
HH – 3 URTE
HH – 4 URTE
HH – 5 URTE
LH – 1. Maila
LH – 2. Maila
Pozalagua: Karrantza LH – 3. Maila
LH – 4. Maila
Euskal herriko meatzarien museoa: Gallarta
Lurzorua
Zientziaren kutxagunea: Donostia
Unibertsoa
Museo etnologikoa: Bilbo
Euskal herriko historia
Labasua: ikastolan
Euskadiko tradizioa
Madariaga dorretxea: Busturia
Biodibertsitatea
Guggenheim: Bilbo
Plastika / kultura
Planetarium: Iruñea
Lurra eta astroak
Uriguen parkea: Mungia
Landareak
Uriguen parkea: Mungia
Biodibertsitatea
Eureka eletrizitate T.
Energia
Energia 3D
Energia
LH – 5. Maila
LH – 6. Maila
1 / 1.
19
1 / 1. 2011-2012
KONPOSTA
LH â&#x20AC;&#x201C; 4.maila zabor organikoak, konpostagailuaren bidez transformazio jasangarria burutu dute:
Konpostagailua
HONDAKINAK, ONGARRI PROBETXUZKO BIHURTU DITU
20
2011-2012
OINEZ-BUSA 1 / 1.
OINEZ BUSA KOTXE GABEKO EGUNA
Denok
dakigu
kutsakorrak kutsatu,
direla.
zarata
energia
kotxeak Airea
egin
eta
ez-jasangarria
erretzen du. Kotxea
erabiltzearen
ohitura
gainditzeko,
Mungiako ikasleak ginen
ikastetxetako plazan bakoitza
elkartu bere
eskolara oinez bueltatzeko
Mungiako plazan, ikastolara oinez bueltatzeko
21
TXORI KABIAK 1 / 1.
Txori kabien eta txori jantokien berrikustea Urtero bezala 2011-2012 ikastaroko udaberria hasi aurretik, orain dela urte mordo bat ikastolako zuhaiz batzutan jarrikako txori kaiolen berrikustea egin dugu.
Zuhaitzetatik kaiolak jaitsi eta beraien barruan aurkitutakoak astertzen ditugu: •
Kabirik dagoen. Nolako baliagarriak erabiltzen dituzten kabiak egiteko (lumak, bekarrak,…)
•
Lumatatik: nolako txoriak erabili duten
•
Aurkitutako hondakinetatik: ugalgu eta txoritxo berriak izan dituzten.
•
Janari hondakin arrastoetatik: zertaz elikatzen diran.
Kailola beraien egoera ere astertzen dugu eta aurkitutako akatsak konpontzen ditugu.
Emaitzak
gelarik
gela
erakutsi
eta
ondoren
EA21/Ingurugiro paneletan jartzen ditugu.
Gero berriz zuhaitzetan jartzen ditugu berriro txoriak erabil ditzaten.
Ikastolako Agenda 21ko Batzordea.
22
2011-2012
ONDDO eta PERRETXIKOAK 2 / 1.
Joan dan azaroaren 4an ONDDO eta PERRETXIKO EGUNA ospatu genuen Larramendi Ikastolako Haur Hezkuntzatik hasita seigarren mailarartekoak.
Onddo
eta
perretxikoen
nondik
norakoa
esplikatzeko, ordenagailuz emandako azalpena erabili genuen
baita
perretxiko
erakusketa bat ere.
Ekitaldia
antolatzen
eta
azaltzen
irakasle
batzuren gainera bertako ikasleak parte hartu
Perretxiko erakusketa
zuten
Han ikusitako eta esandakoetan, ahul itxurako begetal txikion
garrantzia
nabari gelditu zen. Bere
funtzioak
hainbat
dira:
jaki
gozo,
botiketarako eta kosmetikarako lehengai, eta beste batzuk.
Baina
funtzio guztien
gainetik
nabermendu nahi genuke:
beste hau
materia organiko
hildakoa ustelduz jaki-ongarri bihurtzen du eta beste landare batzuei bizteko aukera ematen die. Ekosistemarako egundoko lagungarriak dira. Irakaslea perretxikoetaz azaltzen
23
2011-2012
ONDDO eta PERRETXIKOAK 2 / 2.
Onddo barik zaborrak antzina mundua estalita zeukan eta oraingo ezer bizirik ez liteke izango.
Jasangarritasunaren eredutzat hartu behar dugu:
Bere
osteko
izaki
bizidunen
asetzearen oinarri da.
Aurrerago ere, naturarekin zerikusia duten beste ekitaldiren batzuk antolatuko ditugu. Ikasleak, txikien taldean azaltzen
Bitartean: Natura gogoan eta Euskara ahoan!!!
Ikastolako Agenda 21ko Batzordea.
Azalpenerako erabilitako tresnak
24
22001111--22001122
UDAL FOROA 1 / 1.
Ikastetxea: LARRAMENDI (HH+LH)
Ikastetxeak hartutako konpromisoak
1.- Ez zikindu hormarik ez eta hiri-altzaririk, inguru garbi eta itxurozo bat izateko eta ondo dagoena konpondu beharrik ez izateko.
2.- Zaborrik lurrera ez bota: zikintzen ez dena ez dago garbitu beharrik, dagoen moduak txukun dago eta. 3.- Pilak birziklatu: gure tresneriak (makinatxo eta jostailu elektronikoak) dituzten pilak ontzi egokietara batu.
4.- Ura behar den neurrian erabili: Behar den neurrian iriki eta sarratu txorrotak erabili eta gero.
Ikasturtea: 2011-2012
Udalari egindako proposamenak 1.-Argi publikoen kudeaketa egokia: o Amaitubako urbanizazioetan, etxebizitza gutxi batzuk baino ez daudenetan beharrezko diran argiak baino ez piztu, ez inguru guztikoak. o Kaleko faroletan dauden lorontziak gauaz itzala egiten dute eta argia ez da lurrera ondo iristen. 2.-Hondakinak: o Arropa erabilien kudeaketa egokia: gehienetan kontenedoreak betetu eta gero ez dira berehala hustutzen. Jendeak lurrean botata uzten ditu erropak ontzia beteta aurkitzen dutenean. Batzutan han egoten dira luzaro. o Etxeko olio erabilia batzeko kontenedore gehiago jarri, gure gurasoak etxeetako sukaltarrietatik behera bota beharra ez izateko. o Txakur gorotzen kontrol gehiago, herria garbi mantentzeko
Hauek dira 2011-2012 ikasturtean gure eskolan adostutako proposamenak eta eskaerak 2012ko ekainaren 1ean egingo den interforoan lantzeko eta udalforoan aurkezteko. Mungian, 2012ko ekainak 1
25
2011-2012
ZABOR BEREIZKETA 1 / 1.
2012-maiatza HH- 5 urte • Zabor motak azaldu • Sailkapena zabor motaren arabera • Kontenedore egokietara batu
Ikastolako Agenda 21ko Batzordea.
26
2011-2012
ZUHAITZ EGUNA 1 / 1.
2011-2012 ikasturtean ere ospatu dugu zuhaitz eguna.
Zuhaitz landaketan HH eta LHko ikasleak parte hartu dugu.
Aurten landatu ditugun zuhaizkak URKIAK izan dira.
Partaide izan diran guztiei ondoan ikusten diren fitxen bidez urkien ezaugarriak azaldu dizkiegu: â&#x20AC;˘ Nolako bereizgarriak dituzten, horriak eta emborra â&#x20AC;˘ zertarako erabilgarria izaten diran eta abar. Fitxaok txoko
berdeko zuhaitzak karpetan
aurkitu dezakegu aurrerago inork berrikusi nahi ba ditu baita ikastolako sare informatikoan ere.
Ikastolako Agenda 21ko Batzordea.
27
1 / 1. 2011-2012
ESKER ONEZ
Ingurune batzordeak denon ahalegina aintzat hartzen du eta eskerrak eman nahi dizkizuegu ingurugiro arloan partaide izan zareten guztioi. Datorren ikasturtean denontzako tokia izando dugu eguneroko jarduera arduratsuetan, bitartean â&#x20AC;Ś
28