Pen en gatverbinding cvo

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

Technische werkzaamheden Hout 1 en 2 Studiegebied Bouw Polyvalent Onderhoudsmedewerker Gebouwen

Pen -en gatverbindingen

Schooljaar 20 ………….. /20 …………..

Naam :

……………………………………………………………………………………….

Volwassenonderwijs voor jou, overdag en ’s avonds.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 1

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

1. Inleiding Een pen -en gatverbinding is een sterke houtverbinding waarbij twee houten onderdelen door middel van een pen en gat met elkaar verbonden worden.

Aan het ene deel komt een rechthoekige pen. “Gezaagd of gefreesd” In het andere deel komt een gat. “Gehakt, geboord of gefreesd” met dezelfde afmetingen.

Bij de pen wordt bij voorkeur aan beide kanten van de pen een derde van het hout weggehaald. De dikte van de pen is 1/3 van de oorspronkelijke houtdikte is.

Bij minder mooi werk. Als de verbinding niet gezien is aan de buitenkant en er geen water kan inlopen laat men de pen tot aan de buitenkant van de stijl doorlopen.

Bij mooier werk past men wel een zogenaamde blinde pen toe “Niet doorgaande gaten”, vooral bij meubels. Hierbij is de pen opgesloten in een niet geheel door het hout doorlopend gat.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 2

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

2. Pen -en gatverbindingen 1.

- Pen -en gatverbindingen zijn de sterkste verbindingen in de houtbewerking.

- Het gat is de opening waar de pen in moet komen.

- De pen is meestal 1/3 van de houtdikte.

2.

Een pen -en gatverbinding kan : - open of gesloten zijn.

- doorgaand of niet doorgaand zijn.

1) doorgaand open gat 2) doorgaand gat

4

Verstraeten

3) 4)

1

niet doorgaand niet doorgaand open gat

2

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

3

Pagina 3

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

2. Benamingen van de pen : 1) kopvlakken naast de pen 2) dikte pen 3) lengte pen 4) breedte pen 5) kop van de pen 6) schuine kanten

breedte, kaken, schuine kanten, dikte, kop van de pen, diepte, lengte.

3. Benamingen van het gat : 1) gatdiepte 2) gatlengte 3) gatbreedte 4) kaken

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 4

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

7. Afschrijven van de pen -en gatverbinding - Paren : Blauw - Afschrijven : met een scherp potlood : Hb/nr2 - op de dagkant : Binnenkant 1) - eindlijnen (volle lengtelijn of ook afkortingslijn genaamd), - kruisje plaatsen : einde werkstuk, 2) - daglijnen, - nodige lijnen overhalen,

4) - kruishoutlijnen,

- Weg te werken delen aanduiden : Rood 5) - Schouderingslijn.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 5

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

8. Het hakken van gaten

1) 2) 3) 4)

Vastzetten werkstuk.

Met de snede beitel een inkeping maken naast de daglijnen.

Een aftekening op de schietbeitel plaatsen om de diepte te bepalen.

De schietbeitel Âą 4 mm van de daglijn plaatsen en hakken.

De beitel verplaatsen en hernemen.

Het losgemaakte hout verwijderen.

Dit aan de andere daglijn herhalen Langs de daglijnen rechtkappen.

1. Het doorgaand gat : 5) 6) Al de voorgaande bewerkingen herhalen.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 6

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

9. Het zagen van de pen Het zagen van Pennen : Zaagmethode : in drie stappen.

1 2 3 1)+ 2) Pennen langs de kruishoutlijnen inzagen.

3) De schouderingen zagen en op de kop schuine kanten aanbrengen.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 7

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

10. Middenverbinding.

1. Projectie & Perspectief :

2.

-

Beschrijving : Deze verbindingen hebben gesloten gaten.

Pen –en gatverbindingen kunnen doorgaand en niet doorgaand zijn.

De pennen zijn iets korter dan het geboorde gatdiepte. ► Speling = 1mm per cm gatdiepte. ► een gatdiepte van 5 cm diep = 5 mm speling.

Reden : - om bij krimpen voldoende speling over te houden.

- om overtollig lijm op te vangen.

Doorgaand gat.

Verstraeten

Niet doorgaand gat.

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 8

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

3. Opmerking : - De verbinding met pen -en open gat kan ook als middenverbinding voorkomen.

- Het pendeel kan gevormd worden door aan beiden zijden een inkeping te maken.

4. Een goede verbinding voldoet aan 3 eisen : ► Vlak -en haaks zijn. ► Op maat en zuiver zijn. ► De lippen en inkepingen moeten dicht sluiten.

↣ De Pennen moeten zuigend passen in de dikte : ► Te dikke pennen : ► Te dunne pennen :

openscheuren van de gaten. de verbinding valt uit elkaar.

↣ Bij gesloten gaten moet de breedte van de pennen voldoende spannen.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 9

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

11. Hoekverbinding 1. Projectie & Perspectief : Open doorgaande hoekverbinding.

Hoekverbinding met spatpen : - Het gat aan de buitenzijde van de stijl krijgt een eindvermindering.

Dit is Âź van de regelbreedte.

- Dikte spatpen = dikte pen.

Waarom een spatpen : bij gesloten hoekverbindingen.

- Versterken verbinding.

- Opstoppen opening bij verbindingen met groef.

- Het is mooi.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 10

Constructieleer

Verstraeten

Pen -en gatverbindingen

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 11

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

Een voorbeeld van een pen -en gatverbinding bij een deur.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 12

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

12. Gereedschappen Om een werkstuk te vervaardigen maken we gebruik van gereedschappen en machines. a. Afschrijfgereedschappen : - Afschrijven betekent de nodige lijnen aanbrengen die de juiste plaats bepalen voor het uitvoeren van bewerkingen.

- Het afschrijven moet nauwkeurig gebeuren om een goed resultaat te bekomen.

- Gebruik een fijn, scherp en hard potlood. HB/nr2 - Blauw potlood : Paring.

- Rood potlood : weg te werken delen.

HB /nr 2 is het best voor technisch tekenen en op hout af te schrijven.

Blauw - Rood potlood om te paren en weg te werken delen aan te duiden.

Vouwmeter : voor het uitzetten van afmetingen Winkelhaak : voor het aftekenen van hoeken onder 90° of te controleren op haaksheid.

Vouwmeter

Verstraeten

Winkelhaak

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 13

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

b. Paringstekens : Paringstekens zijn overeengekomen herkenningstekens die op de delen van een werkstuk worden geplaatst met de bedoeling de delen een vaste plaats te geven.

Voordelen : - Het voorkomen van vergissingen bij het afschrijven, bewerken en vergaren van een werkstuk.

- Ieder houtbewerker kan aan hetzelfde werkstuk werken.

Opdracht : Plaats de paringsteken bij iedere verbinding.

Let op! Kleur blauw.

Hoekverbinding :

Midden verbinding :

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 14

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

c. Kruishout : Gebruik : Het kruishout dient om evenwijdige lijnen af te lijnen.

Een kruishoutlijn is een grenslijn van een weg te werken deel.

Bij allerhande verbindingen. Bij pen -en gat verbindingen, inkepingen, enz ‌ Meestal uit beuk vervaardigt.

d. Een werktafel of werkbank : - Op een werkbank worden de stukken bewerkt.

-

Een werkbank bestaat gewoonlijk uit beukenhout en heeft een stevige constructie om werkstukken op te bewerken.

e. De houten hamer : De houten hamer wordt gebruikt voor voorzichtig werk - bij het inslaan van houtbeitels in het hout.

-

De hamerkop is van een harde houtsoort, meestal uit beukenhout. De steel is van een taaie houtsoort om de klappen op te vangen.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 15

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

f. Spangerief & klemgereedschappen : Heeft tot doel : - Om werkstukken te klemmen na het lijmen.

- Om werkstukken bij het bewerken te klemmen.

Lijmtangen

Houten bankklem g. De rugzaag en toffelzaag : De rugzaag wordt gebruikt voor het afkorten van hout en fijn werk.

De rugzaag is een ideaal gereedschap voor het zagen van verbindingen.

Een handzaag is een zaag met een veerkrachtig stalen zaagblad. De rug heeft een stalen strip om de rug te versterken. Het blad is circa 1 mm dik.

- Sculpen, in de lengterichting (met de vezel mee).

- Afkorten, in de breedterichting (dwars op de vezel).

De rugzaag heeft een stalen strip om de rug te versterken.

De toffelzaag wordt gebruikt voor heel fijn werk.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 16

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

h. Boormachines : Met een boormachine kan je gaten boren. Voor elk materiaal gebruik je andere boren. De boor kan je vastzetten in de boorkop.

Kolomboormachine.

Lang-gatboormachine.

Lang-gatboormachines Boren :

1. Met metaalboren kan je ook in hout boren.

2. Houtboren hebben een scherpe centerpunt.

Gebruik : alleen bij hout.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 17

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

Houtlijmen : Houtlijmen zijn kleefmiddelen van natuurlijke of synthetische grondstoffen voor het verlijmen van hout en houtmaterialen. 

D3: voor gebruik in een vochtig binnenklimaat of een buitenklimaat onder afdaken.

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 18

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

i. Schuurpapier : Schuurpapier dient om : (3) - materiaal op gecontroleerde wijze te verwijderen.

- om oppervlakten glad te maken.

- om een glad oppervlak op te ruwen voor verlijming.

De korrelgrootte van het slijpmiddel wordt aangeduid met een cijfer.

Schuurpapier kiezen.

Korrelgrootte. Schuurpapier houder.

Schuren met de vezelrichting.

Machinaal schuren.

Gebruik bij machinaal schuurwerk een stofbril en stofmasker !

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 19

Constructieleer

Pen -en gatverbindingen

13. Veiligheid

Het te bewerken werkstuk altijd vastzetten en plaats jouw handen zoals het hoort.

Tips voor de werkplaats : - Werk alleen met goed snijdend gereedschap.

- De hoeveelheid kracht die we uitoefenen op de beitel is afhankelijk van de snijbeweging en het te verwerken materiaal.

- Plaats jouw handen zoals het hoort.

- Het te bewerken werkstuk altijd goed vastzetten. Neem NOOIT het werkstuk vast met de ene hand om de beitel te bedienen met jouw andere hand.

- Het spanblokje moet zachter zijn dan het houtsoort dat we bewerken.

- Geef de beitels een vaste plaats zodat ze niet nodeloos op de grond vallen.

- Bij het kappen altijd een houten- of een kunststofhamer gebruiken.

1. Het dragen en gebruiken van veiligheidsmiddelen zijn verplicht.

Werkkleding, Veiligheidsbril, Gehoorbescherming, Veiligheidsschoenen, Veiligheidshelm, Handschoenen, enz ‌

Verstraeten

Volwassenenonderwijs DE VLAAMSE ARDENNEN

Pagina 20