TASARIM
Kentin Kamusal Mekânlar›n› Farkl› Bir Yoldan Anlamaya Çal›flan ‹ki Çizgi-Projesi
Urban Tomography ‹stanbul Markus Jeschaunig ‹ngilizceden çeviren: Perihan Usta
U
1. Uluslararas› Ö¤renci Trienali Sergisi, Marmara Üniversitesi, 7-30 Haziran 2010. 2. ‘Süreksizli¤i’ (‹stanbul’un kentsel alan›) ‘süreklilik’le (çizgi) araflt›rmak. 3. Plan: çizgilerle ifade edilen mekânsal izler (Bizans - 1453 Osmanl› ‹stanbul 2010) 4. Ayasofya Müzesi. Bir flehrin zaman-mekân›n›n, kentsel alanda bir çizginin orta noktas›na s›k›flt›r›lmas›. (Montaj: M. Jeschaunig)
16 mimar•ist 2010/4
rban Tomography ‹stanbul (‹stanbul’un Kentsel Tomografisi) 2010 y›l›nda ‹stanbul’da düzenlenen 5. Uluslararas› Ö¤renci Trienali kapsam›nda sunulan ve do¤rusal bir güzergâh üzerinde yürüme projesi olan “‹stanbul on Line” (2007) projesi ile “Urban Tomography” (2010) video enstalasyonundan oluflan bir projeler dizisidir. Amerikal› kuramc› Jane Jacobs’›n dedi¤i gibi, “evlerin d›fl›, flehrin içidir”.1 Evimizin önündeki ‘bofl’ alan›n anlam› nedir? Bugün yaflad›¤›m›z kamusal mekânlar› hangi güçler etkiliyor ve flekillendiriyor? Bütün bu sorular, bir ö¤renci de¤iflim program›yla 2007 y›l›nda Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarl›k Bölümü’ne geldi¤imde benim için önem kazand›. ‹stanbul, geniflli¤iyle, formuyla ve kent kültü-
rüyle orta Avrupa kentlerinden farkl›yd›. Kent, sonsuz görünüyordu ve toplam geniflli¤ini, s›n›rlar›n› görebilmek güçtü. “Its hard to be down, when you are up! / Yukardaysan›z, afla¤›da olmak zordur!”2 ‹stanbul on Line / Çizgi Üzerinde ‹stanbul 2007 bahar›nda, ‹stanbul’u yürüyerek keflfetmek üzere “çizgi” konseptini gelifltirdim. Proje için Situationist International’dan3 esinlenmifltim ve ‹stanbul flehir haritas› üzerinde, do¤ubat› yönünde 26 km.lik düz bir çizgi çizdim. Bat›da Atatürk Havaliman›’nda bafllayan 26 km.lik çizgi do¤uda Ümraniye bölgesine dek devam ediyordu ve tarihî bir simge olan Ayasofya Müzesi’nin tam ortas›ndan geçiyordu. Çizginin soyut yap›s› “kesmeye” ve herhangi bir böl-
1
2
3
4
TASARIM
genin mevcut strüktürünü bafltanbafla geçmeye izin verir. Üç gün boyunca ‹stanbul’un içinden geçen 26 km.lik “çizgi”yi yürümek için Fransa’dan Elsa Berrada, Almanya’dan Carla Mevissen ve Türkiye’den Perihan Usta ile birlikte uluslararas› bir ö¤renci/sanatç› grubu oluflturduk. Keflif amac› fluydu: “Bat›dan do¤uya do¤ru giderken kamusal alan›n içinden geçen en k›sa ve en direkt yolu kullanmak.” Yavafl ve sürekli olan bu hareket, geçti¤imiz kamusal alanlar›n (çevrenin) de¤iflimini görmemizi ve 26 km.lik mesafeyi kendi bedenimizle hissetmemizi sa¤lad›. Ana trafik koridorlar›n›n uza¤›nda dümdüz bir hat üzerinde yürümek; s›n›rlarla yüz yüze gelmek, tart›flmalar üretmek ve ‹stanbul’un perde arkas›n› görmek aç›s›ndan önemliydi. “Line on paper is abstract. Put a Line on a city, and it´s becoming multi-dimensional Real Life” / K⤛t üzerindeki çizgi soyuttur. Çizgiyi bir kentin üstüne koyun, çok boyutlu gerçek hayata dönüflür.”4 “Çizgi üzerinde” geçen üç günden sonra, grup flöyle düflünüyordu: “Daha önce hiçbir kentte yaflamad›¤›m›z, çok yo¤un bir deneyim oldu ve hiç kuflkusuz kentler hakk›nda, daha önce herhangi bir kent planlama dersinde ö¤rendiklerimizden çok daha fazlas›n› ö¤rendik.” Projenin sonuçlar›, kaydedilen tüm verilerin (zihinsel harita, genifllik, profil, zaman, isimler, de¤iflim, tohumlar) üzerine ifllendi¤i 140 x 72 cm. boyutlar›nda bir harita ile belgelendi. Bu harita, ziyaretçi elefltirmenler Orhan Esen, Jean Francois Perouse ve Oda Projesi eflli¤inde, 2007 y›l›nda Tophane-i Amire binas›ndaki MSGSÜ Kültür Merkezi’nde bir workshop’ta sergilendi ve www.8ung.at/jesh adresinden indirilebilir. “A city is a dense and restless field of uncountable parallel activities. / Kent, say›s›z paralel etkinliklerle dolu yo¤un ve hareketli bir aland›r.” 5 Urban Tomography ‹stanbul üzerine bu yo¤un araflt›rmadan sonra çizgi konseptini biraz daha gelifltirdim. Urban Tomography projesi, ayn› zamanda ‹stanbul’un bir portresini ç›karmak üzere, 26 km.lik ilk çizgiyi bir görsel-iflitsel kay›t rotas›na dönüfltürdü. Bu proje de, bir video enstalasyonu olarak Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Haziran mimar•ist 2010/4
17
TASARIM
2010’daki 5. Uluslararas› Ö¤renci Trienali’nde sergilendi. Urban Tomography projesi, ‹stanbul flehrinin, kesit alma (çizgi) yöntemiyle kaydedilmifl dijital bir portresini sunmaktad›r. Konseptin amac› “bir flehrin zaman-mekân parametrelerinin tek bir noktaya s›k›flt›r›lmas›”n› kurgulamakt›r. ‹stanbul’un içinden geçen 26 km.lik bu düz hat boyunca, bir günde eflzamanl› üç video kaydedildi. Bu videolar Marmara Üniversitesi’ndeki mekânda üç ayr› ekranda gösterilecekti. 26 km.lik çizgi, ‹stanbul’un do¤u-bat› yönelimine ve kentin durumuna uygundur ve tarihî bir simge olan Ayasofya’n›n orta noktas›ndan
geçecek flekilde yerlefltirilmifltir. Kamusal mekân›n eflzamanl› bir kesiti, ses ve görüntü yoluyla sergi salonuna aktar›lm›flt›r. Mikro ile makronun ya da daha çok, “içinde bulundu¤umuz çevre” ile “genifl ölçe¤in” karfl› karfl›ya gelmeleri eflzamanl› bir görsel-iflitsel flehir portresi ortaya ç›karm›flt›r. Asl›nda, bu video enstalasyonu, Avrupa Kültür Baflkenti ‹stanbul 2010 kapsam›nda bir görsel sanatlar projesi olarak gelifltirilmiflti ve 52 monitörle Ayasofya Müzesi’nin ana kubbesi alt›nda sergilenmesi planlanm›flt›. Beral Madra’n›n “Ayasofya Müzesi’yle ilgili izin problemleri sebebiyle” projeye son vermesiyle, daha küçük bir enstalasyon olarak üç ekranla, Marmara Trienali’nde gerçeklefltirildi. 6 fiehrin içinden geçen 26 km.lik hatt›n bat›, orta ve son noktas›ndaki alanlar›, ayn› anda sergi salonunda deneyimlenebildi. Enstalasyon, Avusturya Kültür Ofisi (‹stanbul) taraf›ndan desteklenmiflti. 26 kilometre ‹stanbul, 3 Haziran 2010, 17.15-18.00 Bat› Ucu: Sanayi Caddesi, Atatürk Havaliman› Orta Noktas›: 2. Ayasofya Müzesi, Sultanahmet Do¤u Ucu: 3. Aziz Bulvar›, Ümraniye Markus Jeschaunig, Mag. arch., Mimar-Sanatç› Viyana-‹stanbul, m_jesh@gmx.net Görseller: Elsa Berrada, Annette Bozorgan, Markus Jeschaunig, Carla Mevissen, Can Yücel. Notlar: 1. “The outside of the houses is the inside of the city”, Jane Jacobs. 2. Dieter Spath, Bernd Vlay, “City Joker”, 1995, Avusturya.
Urban Tomography Istanbul After the previous project ‘Istanbul on Line’ (2007) –a line-walking project along a 26 km straight line across Istanbul, made by an international group of art & architecture students to explore the real borders and dimensions of the city– the ‘line’ (as a tool to analyze public spaces) was brought to an audio-visual level. The project “Urban Tomography” shows a digital portrait of the city Istanbul, recorded through the method of a cross-section and displayed in form of a video installation in the exhibition space. The concept intends to create a simultaneous portrait of the city by filming different spots at the same moment of time. The space-time compression of the city on one single point allows experiencing a complex urban territory simultaneously. Concept: Markus Jeschaunig / Team: Elsa Mekki-Berrada (FR), Carla Mevissen (DE), Perihan Usta, Deniz Tarsus, Çagdas Çorbac›o¤lu and P›nar Subas (TR) / Exhibition: 7th - 30th June 2010, 5th Int. Student Triennial Istanbul 2010, Faculty of Fine Arts Marmara University, Kadikoy / Info: www.8ung.at/jesh
20 mimar•ist 2010/4
3. 1960’larda Fransa’da ortaya ç›km›fl entelektüel hareket. Kentsel çevrenin içinden h›zl› geçifl tekni¤idir, deneysel bir davran›fl olan “dérive”› gelifltirmifltir. 4. Elsa Berrada, Carla Mevissen, Perihan Usta, “Istanbul on Line” (belgesel harita), 2007, ‹stanbul-Linz. 5. Markus Jeschaunig, “Urban Tomography”, yüksek lisans tezi, 2010, Linz. 6. A¤ustos 2010’da nihayet Urban Tomography kavram›n›, 22 monitörlük bir video enstalasyonu ile Graz flehri için Künstlerhaus Graz’da gerçeklefltirebildim: Eflzamanl› kaydetti¤im videolar Graz flehrinin bat›-do¤u yönünde 10 km.lik bir portresini sunuyordu.
Linkler ve Daha Fazla Bilgi ‹çin: www.8ung.at/jesh http://www.arkitera.com/e3504-urban-tomographyaudio---visual-city-cross---section-of-istanbul.html http://gsf.marmara.edu.tr/