de beste vriend van ouders
Papa special
6
juni 2015 19e jaargang € 4,95 jmouders.nl
AAArch! Hormonenclash
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
De kleindochters van feministe Joke Smit
‘ Dankzij oma zijn mannen en vrouwen gelijk’ TV-maker en schrijver
Bastiaan Ragas
‘ Een oersaaie opvoeding is het allerbeste’
Kinderen & gevaarlijke sporten
‘ Ik ben niet bang om te vallen’
Vaders zijn belangrijker dan je denkt zeker voor hun dochter
nieuw! RTL kok Caspar Bürgi kookt met kinderen Feuilleton
Chocopops & chardonnay Het absurde leven van een stiefmoeder
de beste vriend van ouders
Papa special
6
juni 2015 19e jaargang € 4,95 jmouders.nl
AAARCH! HORMONENCLASH
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
DE KLEINDOCHTERS VAN FEMINISTE JOKE SMIT
‘Dankzij oma zijn mannen en vrouwen gelijk’ TV-MAKER EN SCHRIJVER
BASTIAAN RAGAS
‘Een oersaaie opvoeding is het allerbeste’
KINDEREN & GEVAARLIJKE SPORTEN
‘Ik ben niet bang om te vallen’
Vaders zijn belangrijker dan je denkt ZEKER VOOR HUN DOCHTER
NIEUW! RTL kok Caspar Bürgi kookt met kinderen Feuilleton
Chocopops & chardonnay Het absurde leven van een stiefmoeder
de beste vriend van ouders
Papa special
6
juni 2015 19e jaargang € 4,95 jmouders.nl
AAARCH! HORMONENCLASH
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
DE KLEINDOCHTERS VAN FEMINISTE JOKE SMIT
‘Dankzij oma zijn mannen en vrouwen gelijk’ TV-MAKER EN SCHRIJVER
BASTIAAN RAGAS
‘Een oersaaie opvoeding is het allerbeste’
KINDEREN & GEVAARLIJKE SPORTEN
‘Ik ben niet bang om te vallen’
Vaders zijn belangrijker dan je denkt ZEKER VOOR HUN DOCHTER
NIEUW! RTL kok Caspar Bürgi kookt met kinderen Feuilleton
Chocopops & chardonnay Het absurde leven van een stiefmoeder
Wij
Zij
het gezin
de kinderen
14 Papa’s prinsesje wordt eerder premier
46
Waaarom vaders zich veel met hun dochters moeten bemoeien
20 Zo doen wij het ‘We zijn vroeg met opvoeden begonnen’
24 Straatvraag
Wat doen papa’s beter?
14
28 Hoe meer hoe leuker
52
In beeld: het grote gezin (5 kinderen) van blogger Anne Cornut
34 Reisreportage Wild life op Curaçao
38 Zomerkampen
Kekke & coole kindervakanties
32 28
12 Nieuws 26 Cadeaus voor papa 27 Mijn puber & ik 32 Mode voor stoere kerels 40 Cultuur
46 Tikje tricky
Als kleuter al motorracen, shorttracken en sportklimmen
58 ‘Het feminisme is niet meer nodig’
Interview met de kleindochters van Joke Smit
Nieuws 44 Knutselen Stadstuintje 52 Koken met Caspar 54 Nieuwe receptenrubriek Doe mee! 57 Schrijfwedstrijd
voor kinderen
54
Kinderboeken 62 Cultuur 63 6
Ik
inhoud
de ouder
70 ‘Oersaai opvoeden is het beste’
70
Bastiaan Ragas over de opvoeding van Sem, Leentje, Fien en Catoo
76 Hormonenclash
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
86 De wetenschapper
4 Medewerkers & colofon 5 Editorial 8 Kinderfeestje 61 Volg online een J/M cursus 64 Word abonnee: Jij J/M, zij nieuwe sneakers 97 Geintje 98 V olgende maand
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer: ‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
90 Chocopops & chardonnay
Feuilleton over het leven van een stiefmoeder
92 Seksuele opvoeding
Hoe zorg ik dat mijn zoon geen verkrachter wordt?
76 86
Nieuws 68 Dwars & Deskundig over geld 75
Wat paps ze kan leren
Tischa lost het op 81 Uit elkaar
Column 84 Suus Ruis
Skypen met... 85 Expat in Portugal
Cultuur 96
COVERBEELD Claudie de cleen
7
Batman
wij
NIEUWS
Slachtoffer wordt
dader
Inkomen vormt kinderhersens
Mishandelde wordt vaker zelf mishandelaar. Het is een bekend (voor)oordeel.
Hoe hoog ouders zijn opgeleid en vooral hoeveel zij verdienen, beïnvloedt de ontwikkeling van het brein van hun kroost, ontdekten onderzoekers van negen Amerikaanse Inkomen universiteiten in de vormt grootste studie ooit op dit gebied. Hoewel het kinderhersens absoluut niet hoeft te betekenen dat die veranderingen onomkeerbaar zijn - verzekert onderzoekster Elizabeth Sowell haastig - ‘suggereren onze gegevens dat de grotere toegang tot verrijkingsbronnen kunnen leiden tot verschillen in de hersenstructuur van kinderen’. Vooral kinderen uit de armste gezinnen waren de dupe: de breingebieden die verantwoordelijk zijn voor academisch succes, zijn bij hen minder ontwikkeld.
Dat het genuanceerder ligt, wijst onderzoek uit van de City University van New York onder 649 ouders en hun 697 kinderen. Het is goed mogelijk dat de cijfers worden vertekend doordat men ervan uitgaat dat het risico op mishandeling groter is in gezinnen met ouders die zelf mishandeld zijn. Zij worden vaker aangemeld bij kinderbeschermingsorganisaties. Koning Van de mishandelde van de Jeugd ouders was 21% bekend bij de kinderbescherming tegenover bijna 12% van de nietmishandelde ouders. Die 21% rapporteert echter niet meer lichamelijke en seksuele kindermishandeling dan andere ouders. Hun kinderen melden dat wel, maar geven ook vaker aan dat kinderbeschermingsinstanties zich met hen bemoeiden. De conclusie van het onderzoek luidt dat nageslacht van exslachtoffers inderdaad meer risico loopt, maar dat vooringenomenheid bij opsporing er ook toe kan leiden dat hun ouders vaker worden aangegeven.
Bron: Science Daily
Bron: Science
12
Huilende Batman Na de suikerzoete, Huilende ultrafeminieneBatman Disneyprinsessen zijn de stoere superhelden aan de beurt. Die moeten ook maar eens van hun stereotiepe imago af. Een Noorse moeder maakte een kleurboek voor haar zoontje met platen van stripfiguren in on-Batmanachtige poses: met een schort voor, huilend vanwege een gevallen ijsje of knuffelend met een klein poesje. Linnéa Johanssons kleurboek is gratis te downloaden via haar website: limpan.org. Wel snel zijn: ze heeft de rechten van de getekende helden niet...
8 +
geven Inkomen Nederlandse vormt gezinnen zichzelf. Zij zijn tevreden kinderhersens over de sfeer thuis, de tijd die ze samen doorbrengen en de dingen die ze ondernemen. Slechts 3% van de 3000 ouders tussen 30-60 jaar geeft het gezinsleven een onvoldoende. Bron: onderzoek Motivaction en AD
Dochters worden onderbetaald Althans, in vergelijking met hun broers. Terwijl ze vaker de handen laten wapperen thuis. Jongens zijn goed voor 43 tot 46 minuten klussen in het huishouden, tegen elk uur dat een dochter werkt. Meiden variëren ook meer in hun huishoudelijke taken. Net als jongens doen ze buitenklussen, maar daarnaast zorgen zij ook voor de jongere kinderen thuis, de huisdieren, helpen met koken en maken Nietvaker pluis-gevoel hun eigen kamers schoon. Meiden hebben 15% minder kans om voor al die huisvlijt betaald te worden. En als ze geld krijgen, is dat vaak minder dan zonen (gemiddeld 73 dollarcent in plaats van 1 dollar). Dit wisten we al uit onder meer onderzoek van de Universiteit van Michigan uit 2007. Maar de discussie is recent weer aangewakkerd door een artikel op de site van de New York Times. Vooral de suggestie dat het bestaande salarisverschil tussen mannen en vrouwen misschien helemaal niet de schuld is van werkgevers, maar thuis al begint, sloeg in.
Koning van de Jeugd
Bron: nytlive.nytimes.com
beeld hh/plainpicture
samenstelling Anne elzinga illustraties Zsuzsanna Ilijin
13
14
wij
Vader-dochterband
Papa’s prinsesje wordt sneller premier tekst Anne Elzinga beeld Claudie de cleen
‘Voor een vader zijn dochters mysterieuzer dan zonen, denk ik. Ze vullen in het leven van een man iets in wat hij niet kent.’ Aldus journalist Bert Wagendorp in het Vader & Dochter Boek, dat hij samen met zijn dochter Hannah schreef. Zo’n meisje is een deel van hem, maar toch wezenlijk anders. ‘De relatie met een dochter is spannender,’ zegt ook Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de
Vind je het belangrijk dat je dochter het goed doet op school? Wil je dat ze later carrière maakt, zelfverzekerd is en een goede partner kiest? Laat papa zich dan veel met haar bemoeien. Die heeft daar namelijk meer invloed op dan mama. En al helemaal als hij thuis regelmatig de stofzuiger pakt. Universiteit van Amsterdam en vader van twee volwassen dochters en een zoon. ‘Dat zit ’m in de vrouwelijke manier van zijn, hun reacties, de manier waarop zij de wereld benaderen. Mét die klassiek stereotiepe eigenschappen: charmant, gracieus, empathisch. Dat blijft spannend. Dochters wekken bewondering en verwondering op.’ En toch. Toch is de band tussen vaders en ➽ 15
Wild life op
Curacao Tekst en beeld Martine de Vente
Haaien voeren, naar een onbewoond eiland varen en een stukje klimmen. Of gewoon lekker luieren en lezen op het strand. Curaรงao is een eiland met vele mogelijkheden. Martine de Vente probeerde alles uit met echtgenoot, zoon Jan (11) en dochter Leonoor (8). 34
wij
reisreportage
De Christoffelberg (372 m) beklimmen als workout is een welkome afwisseling voor het relaxte strandleven aan de zuidkant van Curaçao. Die kant telt zo’n veertig paradijselijke strandjes: diepblauw water, kleurig koraal, tropische vissen, barretjes en barbecues. Het is op Curaçao bovendien altijd hetzelfde weer. Dat kan zelfs saai worden. De klim naar het hoogste punt van Curaçao is dat in ieder geval niet. Het is gloeiend heet en je hebt handen en voeten nodig om boven te komen. Voor kinderen is het een makkie, zegt ranger
Briand, terwijl hij zijn pet afzet om het zweet van zijn voorhoofd te vegen. ‘Ze zijn vaak sneller boven en beneden dan ik, want ze zijn niet bang om te vallen,’ zegt hij lachend. Had ik die van mij nou maar niet achtergelaten in de hangmat op ons fijne resort, denk ik als ik mijn schaafwonden tel, een grote leguaan spot en ontdek dat ik zelfs Venezuela zie liggen. ‘Ja, jij moet zo nodig bewegen,’ had Echtgenoot gebromd toen hij zich vanmorgen om zes uur nog een keertje omdraaide en iets mompelde over een dagje zwembad.
Al eerder stonden we vroeg op, voor een bumpy ride naar Klein Curaçao. Je zou het niet zeggen met die strakblauwe lucht, maar het kan behoorlijk spoken op zee. Bij sommige medepassagiers helpt zelfs een Primatourtje niet. Kapitein Pieter van der Vlies van de Miss Anne ‘ontdekte’ het onbewoonde eiland dertig jaar geleden. Sindsdien vaart hij met toeristen naar de strandhut die hij er bouwde. Daar kunnen we een dag lang verblijven, met ontbijt, barbecue en ligbedjes. Verder is er helemaal niets. Ja, een verlaten vuurtoren. En ➽
‘ De pijlstaartroggen gaan op je liggen als ze iets van je willen. Handig, kun je ze meteen even aaien’ 35
Tikje tricky 46
Extreme snelheden, grote hoogtes; niet elke ouder ziet zijn kind graag onbekommerd bergen beklimmen of met 220 km door de bocht scheuren. Vasco, Doutzen en Leto doen echter respectievelijk aan motorracen, shorttracken en sportklimmen. En met succes. tekst Monique Montanus beeld Clemens Rikken
Zij
Gevaarlijke sporten
‘Vallen hoort erbij. Je went eraan’
Vasco van der Valk (15)
Zit in 3 vwo Favoriete sport motorracen Draagt tijdens het racen motorpak, helm, gehoorbescherming, racelaarzen, rugprotector, borstprotector, handschoenen Andere hobby’s hardlopen conditietraining gamen Meer lezen? www.vasco vandervalk.nl
Vasco van der Valk (15) is motorcoureur. Een zeer talentvolle; hij neemt deel aan internationale kampioenschappen. De meeste 4-jarigen balanceren vol adrenaline op hun eerste fiets met zijwieltjes, maar Vasco stapte op die leeftijd op een crossmotor. ‘Ik kon toen inderdaad net fietsen,’ herinnert hij zich. ‘Maar nog niet heel goed.’ In hetzelfde jaar reed hij zijn eerste clubcross, op een Yamaha PW50. Klinkt heftig, voor een kleuter. Valt mee, relativeert Vasco. ‘Die dingetjes voor de hele kleintjes staan bijna stil. Hoe hard ze gaan? Geen idee, 20 km per uur of zo? Mijn vader kon gewoon naast me meerennen.’ Zijn vader, zelf semiprofessioneel coureur en motorjournalist, was zijn inspirator. Vasco keek naar een wedstrijd waaraan hij deelnam en wist meteen dat hij dit zelf ook wilde. ‘Het zag er heel vet uit.’ Met de jaren groeiden zijn motoren mee – ‘Ik kreeg steeds een iets groter model’ – en nam de snelheid toe: nu rijdt hij circa 220 km per uur. De kick zit in de snelheid, de uitdaging in het zo kort mogelijk de bochten pakken. Uiteraard is hij wel eens onderuitgegaan. ‘Dat hoort erbij. Je went eraan, hoewel het natuurlijk elke keer weer nieuw is.’ Over welke vaardigheden moet een beetje coureur sowieso beschikken? ‘Je moet om te beginnen snelheden kunnen inschatten. Als je de bocht doorgaat zonder af te remmen, komt het niet echt goed. Ook moet je veel dingen tegelijk kunnen doen en waarnemen: remmen, terugschakelen, goed sturen en opletten wat er om je heen
gebeurt. En verder moet je gewoon doorzetten.’ Doorzetten heeft Vasco zeker gedaan: inmiddels heeft hij races gereden op circuits in België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Engeland, Tsjechië, Turkije en Zuid-Afrika. Vanaf zijn negende werd hij regelmatig geselecteerd voor Championships for kids, en in 2013 werd hij derde in het Nederlands en Europees Kampioenschap van de Moriwaki 250 Junior Cup. Op dit moment neemt hij deel aan het British Superbike kampioenschap. Dat bestaat uit 22 races, die tussen april en oktober plaatsvinden. Zijn moeder gaat altijd mee, zijn vader zo vaak als hij kan, want die moet nogal eens werken tijdens races. Motorracen is een dure sport. ‘Een racemotor gaat twee jaar mee. Misschien drie, als je geluk hebt.’ Ter info: een instapmodel kost 40- tot 50.000 euro. ‘Maar je hebt ook motoren die 300.000 euro kosten, met alles erop en eraan.’ Andere posten zijn het onderhoud, de benzine, speciale kleding, het trainen en natuurlijk de reiskosten. Hoewel zijn ouders een groot deel van die kosten voor hun rekening nemen, kent hun draagkracht ook grenzen. Daarom vraagt Vasco vrienden, familie en bedrijven om hem te sponsoren. Hoeveel donateurs hij exact heeft, weet hij niet. ‘Het zijn er wel heel veel. Mijn hele motor hangt vol namen.’ Over drie jaar rondt hij zijn middelbare school af. En dan: doorgaan voor prof? ‘Dat is natuurlijk wel mijn droom. Maar ik ga ook iets met economie doen. Ik moet ervoor zorgen dat ik wat achter de hand heb, voor als professioneel racen niet lukt.’
47
54
zij
koken met Caspar Burgi
Caspar kookt met Nina & Marlou
‘Alles is apart al zo lekker’ ‘Eten moet een feestje zijn,’ vindt tv-kok en cateraar Caspar Bürgi, bekend van het programma Koffietijd. Vanaf nu kookt hij samen met kinderen voor J/M een lekkere gezins maaltijd. Deze eerste keer staan vriendinnen Nina en Marlou (allebei 12) met hem in de keuken. Het recept: pasta met courgettelinten, spinaziepesto en sinaasappel. tekst Sarita Wijnker beeld Ivo van der bent
De opwinding straalt van de gezichten van Nina en Marlou. Ze hebben er zin in om met Caspar te koken, dat is duidelijk. ‘Supervet! Gisteravond appten we nog met elkaar: dat we niet van de trap mochten vallen, want dan zou het allemaal niet doorgaan.’ De culinaire vriendinnen zitten al twee jaar bij elkaar in de klas en koken thuis geregeld. ‘Ik sta best vaak in de keuken,’ vertelt Marlou. ‘En als ik kook, doe ik dat heel uitgebreid. Ik zoek op internet een lekker recept en maak er dan mijn eigen creatie van.’ Nina verzint meestal alles zelf. ‘Wat ik lekker vind, stop ik bij elkaar. Mijn opa heeft een moestuin. Als het zaaiseizoen begint, mag ik planten en zaden kiezen om te zaaien. Iedere maand kom ik dan even kijken en soms neem ik wat mee.’ Vorige maand vierden ze samen hun verjaardag en die stond helemaal in het teken van eten. Omdat ze zo gek zijn van koken, stelde moeder Shari een tapastafel voor. Dat leek ze leuk. Maar dan wel met een eigen draai eraan: geen Spaanse hapjes, maar een tafel vol zelfgemaakte lekkernijen, zoals kleine saucijzenbroodjes. Nina en Marlou hebben hun toekomstplannen al helemaal uitgestippeld. ‘Ik wil een eigen restaurant beginnen,’ vertelt Nina. ‘Dan woon ik boven en run ik beneden een eigen tent.’ Marlou start liever een patisserie. ‘Ik ben meer van het preciezere werk. En ik ben dol op chocolade.’ Sla om voor het recept!
➽ 55
58
zij
interview
‘Dankzij oma is het feminisme niet meer nodig’ Ella (12) en Jasmijn (9) Kool zijn de kleindochters van feministe Joke Smit (1933-1981). Hoe denken zij over de noodzaak van feminisme, de verschillen tussen vrouwen en mannen en de drijfveren van hun beroemde oma? tekst Phaedra Werkhoven beeld Teska Overbeeke
Jasmijn: ‘Ik liep al een paar
keer langs de Joke Smit school, en ineens zei ik: “Hé, dat is mijn oma!” Ik wilde heel graag meer van haar weten, toen ben ik een werkstuk over haar gaan maken.’ Ella: ‘Ik vond dat ook wel heel interessant, toen Jasmijn ermee bezig was.’ Jasmijn: ‘Joke vond dat er veel niet eerlijk was vroeger. Dat sommige beroepen niet gedaan mochten worden door vrouwen omdat ze vrouw waren. Ook was het raar als vrouwen zich als man gingen gedragen. Nu kan ik gewoon in een boom klimmen en een broek aantrekken. Toen kon dat niet. Mijn oma heeft daar veel voor gedaan.’ Ella: ‘Ik wist echt niet dat zij dat allemaal gedaan heeft. Feminisme is dat mannen en vrouwen gelijk behandeld worden. Mijn oma richtte een club op en schreef allerlei krantenberichten. Door Jasmijn heb ik dat nu ook
meegekregen. Ik vind het heel bijzonder dat Joke mijn oma is.’ Jasmijn: ‘Ze was geen Dolle Mina. Joke zat meer in de politiek. Ze hield niet van dat Dolle Mina-gedoe. Dat vond ze overdreven. Dus richtte ze de MVM op, Man Vrouw Maatschappij, daar zat mijn opa ook in. Er zaten niet veel mannen in en hij deed dat wel. Ze vond dat iedereen evenveel moest doen in het huishouden. Dat vind ik ook. Het moet gewoon eerlijker. Ik zou zelf ook echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik.’ Ella: ‘Ik lijk best op mijn oma. Ik heb haar wenkbrauwen.’ Jasmijn: ‘Maar iedereen lijkt op elkaar. We hadden dit weekend ons jaarlijkse Smit-etentje. Toen zagen we al onze achternichten en neven en de zussen en broers van onze oma. Heel leuk was dat.’ Ella: ‘Ja, dat voelt wel bijzonder, om daar bij te horen.
Ik denk trouwens dat mannen en vrouwen nu wel gelijk behandeld worden. Als ik minder zou verdienen dan een man voor dezelfde baan, zou ik er echt wat van zeggen. En als ze dat dan niet veranderen, zou ik opstappen. Ik dien een klacht in en schrijf er in de krant een stuk over. En tegen iedereen zeg ik dat dat bedrijf zo doet, zodat de hele wereld het weet. Ik ben best strak in die dingen.’ Jasmijn: ‘Nou, ik ook. Ik zou het wel eerst checken en vragen waarom hij meer verdient. En als dan blijkt dat het discriminatie is, zou ik echt wegwezen.’ Ella: ‘Ik zou me rot vervelen als ik alleen maar voor de kinderen zou zorgen. Ik wil echt wel een goeie baan. Minister-president worden of zo. Ik wil vooral iets doen waar ik blij van word én goed mee verdien. Presentatrice van het NOS Journaal, of schrijven, verhalen vertellen. Daar ➽
Jasmijn:
‘Ik zou echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik’
59
70
Ik
interview TV-maker en schrijver Bastiaan Ragas
‘Een oersaaie opvoeding, dat is het allerbeste’ Huisje, Boompje, Buikje, het derde boek van duizendpoot Bastiaan Ragas (43, vader van vier kinderen, theaterproducent, tv-maker en schrijver) verschijnt deze maand. Het staat vol gênante en herkenbare verhalen over opvoeden, relaties, midlife perikelen en de ‘drie W’s’ voor een gelukkig familieleven. ‘Mijn ambitie is om oud en wijs te worden.’ tekst Sara Luijters beeld Teska Overbeeke
Soms vindt hij zichzelf wel eens vermoeiend. Al die energie, druk met honderd dingen tegelijk, altijd maar doorgaan. Daar tegenover staat dat het gezinsleven Bastiaan Ragas juist veel structuur heeft gegeven. Net als de verhuizing van het nieuwerijkenreservaat Oud-Zuid in Amsterdam naar de rust van een dorp in de buurt van Haarlem. In zijn nieuwste, derde boek Huisje, Boompje, Buikje, geschreven met een flinke dosis ironie, richt hij een kritische blik op de midlife sores van zichzelf en zijn vriendenkring. ‘De kinderen worden groter, iedereen heeft bereikt wat er te bereiken valt en dan komt de onvermijdelijke vraag: is dit alles?’ Om hem heen stortte de afgelopen jaren het ene na het andere huwelijk in. ‘Het is een waar slagveld van scheidingen. Vrienden - midden
veertig, begin vijftig - werden stuk voor stuk verlaten door hun vrouw. Het leek wel alsof al die kerels opeens niet meer nodig zijn als de kinderen wat ouder worden.’ Bastiaans eigen relatie met tv-presentator Tooske is al twaalf jaar ‘als vanzelf’ heel steady. Wat hun kracht is? ‘Heel simpel: gewoon een
beetje lief zijn voor elkaar. In een relatie moet je voor de ander willen zorgen, jezelf niet belangrijker vinden, de ander niet als een vijand of concurrent zien. Tooske en ik denken over heel veel dingen hetzelfde. We zijn, hoe tandglazuurbrekend het ook klinkt, écht vriendjes. Een natuurlijke match. Ik heb geen enkele interesse om motor te gaan rijden of in een lycrapakje op een racefiets te stappen, dat is toch allemaal malligheid. En een secretaresse om mee vreemd te gaan heb ik niet, dus daar kan ik ook niet mee aan de haal. Ik vind het altijd wat sneu als veertigplussers nog heel hard hun best doen om jong, hip en te sportief te blijven. Ik probeer daar niet aan mee te doen. Mijn ambitie in het leven is om oud en wijs te worden, een beetje als Olivier B. Bommel. Mijn boek is een pleidooi, een schreeuw, voor de ouwe lul 2.0.’ In zijn boek komt ook de theorie van de drie W’s voorbij, bedacht door een vriend. Die W’s staan voor Werk, Wijf en Wonen. ‘Wie een gelukkig ➽
Bastiaan Ragas (43) is tv-maker, theaterproducent en schrijver Woont samen met Tooske (40), Sem (13), Leentje (8), Fien (6) en Catoo (4) Fijnste gezinsmoment ‘Aan tafel met elkaar eten, drinken, praten, kaarsjes aan’ Minst fijne gezinsmoment ‘De chaos van snel, snel, snel in de ochtenden’ Slechtste moment als vader ‘Ik heb soms moeite om mijn geduld te bewaren’ Beste moment als vader ‘Ik ben, hoop ik, een stimulerende, enthousiaste en prima vader’ 71
ik
Menopauze vs puberteit
Knallende hormonen
tekst mevrouw van dale beeld anna van dooren
Laat aan kinderen beginnen heeft veel voordelen. Een nadeel is er ook: als je kind in de puberteit komt, zit jij in de overgang. Resultaat: een dagelijkse vuurwerkshow.
‘Mam, waar is de gel? Mijn haar zit superstom!’ Zoon Bent kijkt zichzelf woedend via de spiegel aan. Als hij de pot voor zijn neus ontdekt, trekt
inhoudt dat je tegelijk met je kind in een hormonale crisis belandt, had ik niet kunnen voorzien. Het is een raar gelag. Terwijl mijn hij het deksel er ongeduldig af. Met twee handen kind met zijn bokkige gedrag, gierende testostewroet hij in het potje. Dikke klodders veegt hij ron, haargroei op zijn lichaam en een voorzichover zijn welige lokken. Ik tuur via de spiegel tige baard in zijn keel tot een serieus puberend naar mijn eigen hoofd naast het zijne. Ik heb een wezen is uitgegroeid, word ik geconfronteerd verjongingskuur ondergaan en zie er in deze met steeds weer nieuwe tekenen van ouderdom. postpeel-dagen uit als een personage uit de Haar dat uitvalt. Een dunner wordend gezicht. zombieserie The Walking Dead. Deze chemiUitblijvende menstruatie. En alleen nog sjans sche peeling moet ervoor zorgen dat mijn als ik in de sportauto van mijn man rijd, of als opperhuid zich in tien dagen vernieuwt ik als enige vrouw in het café ben overgebleven. waardoor ik weer een zachtroze babyhuidje There is no way back. En dan heb ik het nog krijg. Onwillekeurig moet ik denken aan de niet eens over de bijbehorende geestelijke periode dat ik net zo oud was als mijn kind nu. verschijnselen. Moody moments. Koesterde ik Mijn haar was lang en glanzend, het hing in nog allerlei dromen en verwachtingen voor ‘als dikke golven tot aan mijn middel. ‘Mam, ga nou ik later groot was’, ineens is later nu. En het ’s aan de kant met je vellenhoofd,’ snauwt Bent gekke is: al die zaken waarvan ik dacht dat ze en hij geeft me een duwtje. Met een zucht schuif later toch eindelijk wel eens zouden zijn ik een glitterspeldje in mijn blonde pieken. opgelost, blijken nog steeds actueel. Onzekerheid over de liefde. ‘Ben ik eigenlijk wel een Ik hoor tot de generatie vrouwen die relatief laat goede minnares?’ ‘Ben ik nog een interessante kinderen heeft gekregen. Ideaal, vond ik het om partij?’ Twijfels over je uiterlijk. Over alles. lekker lang uit te razen. Maar dat laatbloeien ook Zelfs over uitgaan. Wéér was ik laatst de ➽ 77
Ik
interview wetenschapper tekst Anne Elzinga Beeld Mieke Meesen
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer
‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
‘Mijn dochter heeft hoge koorts en kan vandaag niet naar de opvang. Kunnen we bij mij thuis afspreken?’ Ook een hoogleraar Vaderschap kampt soms met bekende moederproblemen. Gedurende het gehele interview zit Merle (1) als een aapje tegen haar moeder aan geklemd. Soms slapend, soms snotterend, soms giechelend omdat ze zo moet rillen, soms roepend dat ze moet poepen. Renske Keizer (31) voorziet haar dochter van knuffels en eierkoeken en praat ondertussen door over haar grote passie: haar onderzoek naar de invloed van vaders op de ontwikkeling van kinderen. Thuis heeft zij in de persoon van Niels Schenk een zeer betrokken vader. Net als Renske zorgt Niels één dag per week voor de kinderen. Nee, dat noemt Renske géén papadag. Die term gebruikt ze alleen om aan te geven hoe onze cultuur kijkt naar vaders die blijkbaar één dag in de week vader zijn. Niels is gewoon op woensdag thuis met Merle en Jelte (3). Oudste zoon Joris (7) is dan bij zijn vader. En dat doet-ie graag. Als Niels even later thuiskomt en als vanzelfsprekend Merle van Renske overneemt, is dat de lakmoesproef voor het koppel Keizer-Schenk. Nu moet blijken of hun ouderrol echt zo gelijkwaardig is. En ja hoor, Merle geeft geen kik en nestelt zich lekker in haar vaders armen. Renske gaat door met het beantwoorden van J/M’s zeven stellingen.
1. Het was hoog tijd voor een leerstoel Vaderschap
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer deelt de opvoeding volledig met de vaders van haar kinderen. En toch. Toch steekt het even als ze naar hem toelopen als ze gevallen zijn. En als haar partner met ze stoeit, staat zij al klaar met ‘niet zo ruw’ en ‘pas op!’. Niet goed, weet ze. Juist grenzen verleggen en zichzelf uitdagen leren kinderen van hun vader. ‘Hoe meer die betrokken is bij de opvoeding, hoe gelukkiger z’n kind.’ 86
Per 1 september 2014 is Keizer als bijzonder hoogleraar aangesteld. De leerstoel - de eerste ter wereld - is ingesteld door het Vader Kennis Centrum. Keizer was sinds haar promotieonderzoek geïnteresseerd in de vraag wat vaderschap doet met mannen en wat de effecten daarvan zijn op de ontwikkeling van hun kinderen. ‘Juist in Nederland is dat nodig, omdat we zo traditioneel zijn. Moeder wordt hier nog steeds gezien als de primaire opvoeder. Vader heeft een bijrol. Die staat aan de pedagogische zijlijn. Het onderzoek dat er is, stamt ook nog eens uit de jaren zeventig/tachtig. Toen ging het vooral over de biologische vader. Inmiddels kennen we meerdere soorten vaders: stiefvaders, adoptievaders, homoseksuele stellen. Bovendien komt veel vaderonderzoek uit Amerika en Engeland, ➽
Wij
Zij
het gezin
de kinderen
14 Papa’s prinsesje wordt eerder premier
46
Waaarom vaders zich veel met hun dochters moeten bemoeien
20 Zo doen wij het ‘We zijn vroeg met opvoeden begonnen’
24 Straatvraag
Wat doen papa’s beter?
14
28 Hoe meer hoe leuker
52
In beeld: het grote gezin (5 kinderen) van blogger Anne Cornut
34 Reisreportage Wild life op Curaçao
38 Zomerkampen
Kekke & coole kindervakanties
32 28
12 Nieuws 26 Cadeaus voor papa 27 Mijn puber & ik 32 Mode voor stoere kerels 40 Cultuur
46 Tikje tricky
Als kleuter al motorracen, shorttracken en sportklimmen
58 ‘Het feminisme is niet meer nodig’
Interview met de kleindochters van Joke Smit
Nieuws 44 Knutselen Stadstuintje 52 Koken met Caspar 54 Nieuwe receptenrubriek
Doe mee! 57 Schrijfwedstrijd voor kinderen
Kinderboeken 62 Cultuur 63 6
54
Ik
inhoud
de ouder
70 ‘Oersaai opvoeden is het beste’
70
Bastiaan Ragas over de opvoeding van Sem, Leentje, Fien en Catoo
76 Hormonenclash
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
86 De wetenschapper
4 Medewerkers & colofon 5 Editorial 8 Kinderfeestje 61 Volg online een J/M cursus 64 Word abonnee: Jij J/M, zij nieuwe sneakers 97 Geintje 98 Volgende maand
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer: ‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
90 Chocopops & chardonnay
Feuilleton over het leven van een stiefmoeder
92 Seksuele opvoeding
Hoe zorg ik dat mijn zoon geen verkrachter wordt?
Nieuws 68 Dwars & Deskundig over geld 75 Wat paps ze kan leren
Tischa lost het op 81 Uit elkaar
Column 84
76 86
Suus Ruis
Skypen met... 85 Expat in Portugal
Cultuur 96
COVERBEELD CLAUDIE DE CLEEN
7
Batman
WIJ
NIEUWS
Slachtoffer wordt
dader
Inkomen vormt kinderhersens
Mishandelde wordt vaker zelf mishandelaar. Het is een bekend (voor)oordeel.
Hoe hoog ouders zijn opgeleid en vooral hoeveel zij verdienen, beïnvloedt de ontwikkeling van het brein van hun kroost, ontdekten onderzoekers van negen Amerikaanse Inkomen universiteiten in de vormt grootste studie ooit op dit gebied. Hoewel het kinderhersens absoluut niet hoeft te betekenen dat die veranderingen onomkeerbaar zijn - verzekert onderzoekster Elizabeth Sowell haastig - ‘suggereren onze gegevens dat de grotere toegang tot verrijkingsbronnen kunnen leiden tot verschillen in de hersenstructuur van kinderen’. Vooral kinderen uit de armste gezinnen waren de dupe: de breingebieden die verantwoordelijk zijn voor academisch succes, zijn bij hen minder ontwikkeld.
Dat het genuanceerder ligt, wijst onderzoek uit van de City University van New York onder 649 ouders en hun 697 kinderen. Het is goed mogelijk dat de cijfers worden vertekend doordat men ervan uitgaat dat het risico op mishandeling groter is in gezinnen met ouders die zelf mishandeld zijn. Zij worden vaker aangemeld bij kinderbeschermingsorganisaties. Koning Van de mishandelde van de Jeugd ouders was 21% bekend bij de kinderbescherming tegenover bijna 12% van de nietmishandelde ouders. Die 21% rapporteert echter niet meer lichamelijke en seksuele kindermishandeling dan andere ouders. Hun kinderen melden dat wel, maar geven ook vaker aan dat kinderbeschermingsinstanties zich met hen bemoeiden. De conclusie van het onderzoek luidt dat nageslacht van exslachtoffers inderdaad meer risico loopt, maar dat vooringenomenheid bij opsporing er ook toe kan leiden dat hun ouders vaker worden aangegeven.
Bron: Science Daily
Bron: Science
12
Huilende Batman Na de suikerzoete, Huilende ultrafeminieneBatman Disneyprinsessen zijn de stoere superhelden aan de beurt. Die moeten ook maar eens van hun stereotiepe imago af. Een Noorse moeder maakte een kleurboek voor haar zoontje met platen van stripfiguren in on-Batmanachtige poses: met een schort voor, huilend vanwege een gevallen ijsje of knuffelend met een klein poesje. Linnéa Johanssons kleurboek is gratis te downloaden via haar website: limpan.org. Wel snel zijn: ze heeft de rechten van de getekende helden niet...
8 +
geven Inkomen Nederlandse vormt gezinnen zichzelf. Zij zijn tevreden kinderhersens over de sfeer thuis, de tijd die ze samen doorbrengen en de dingen die ze ondernemen. Slechts 3% van de 3000 ouders tussen 30-60 jaar geeft het gezinsleven een onvoldoende. Bron: onderzoek Motivaction en AD
Dochters worden onderbetaald Althans, in vergelijking met hun broers. Terwijl ze vaker de handen laten wapperen thuis. Jongens zijn goed voor 43 tot 46 minuten klussen in het huishouden, tegen elk uur dat een dochter werkt. Meiden variëren ook meer in hun huishoudelijke taken. Net als jongens doen ze buitenklussen, maar daarnaast zorgen zij ook voor de jongere kinderen thuis, de huisdieren, helpen met koken en maken Nietvaker pluis-gevoel hun eigen kamers schoon. Meiden hebben 15% minder kans om voor al die huisvlijt betaald te worden. En als ze geld krijgen, is dat vaak minder dan zonen (gemiddeld 73 dollarcent in plaats van 1 dollar). Dit wisten we al uit onder meer onderzoek van de Universiteit van Michigan uit 2007. Maar de discussie is recent weer aangewakkerd door een artikel op de site van de New York Times. Vooral de suggestie dat het bestaande salarisverschil tussen mannen en vrouwen misschien helemaal niet de schuld is van werkgevers, maar thuis al begint, sloeg in.
Koning van de Jeugd
Bron: nytlive.nytimes.com
BEELD HH/PLAINPICTURE
SAMENSTELLING ANNE ELZINGA ILLUSTRATIES ZSUZSANNA ILIJIN
13
14
WIJ
Vader-dochterband
Papa’s prinsesje wordt sneller premier TEKST ANNE ELZINGA BEELD CLAUDIE DE CLEEN
‘Voor een vader zijn dochters mysterieuzer dan zonen, denk ik. Ze vullen in het leven van een man iets in wat hij niet kent.’ Aldus journalist Bert Wagendorp in het Vader & Dochter Boek, dat hij samen met zijn dochter Hannah schreef. Zo’n meisje is een deel van hem, maar toch wezenlijk anders. ‘De relatie met een dochter is spannender,’ zegt ook Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de
Vind je het belangrijk dat je dochter het goed doet op school? Wil je dat ze later carrière maakt, zelfverzekerd is en een goede partner kiest? Laat papa zich dan veel met haar bemoeien. Die heeft daar namelijk meer invloed op dan mama. En al helemaal als hij thuis regelmatig de stofzuiger pakt. Universiteit van Amsterdam en vader van twee volwassen dochters en een zoon. ‘Dat zit ’m in de vrouwelijke manier van zijn, hun reacties, de manier waarop zij de wereld benaderen. Mét die klassiek stereotiepe eigenschappen: charmant, gracieus, empathisch. Dat blijft spannend. Dochters wekken bewondering en verwondering op.’ En toch. Toch is de band tussen vaders en ➽ 15
Wild life op
Curacao TEKST EN BEELD MARTINE DE VENTE
Haaien voeren, naar een onbewoond eiland varen en een stukje klimmen. Of gewoon lekker luieren en lezen op het strand. Curaรงao is een eiland met vele mogelijkheden. Martine de Vente probeerde alles uit met echtgenoot, zoon Jan (11) en dochter Leonoor (8). 34
WIJ
reisreportage
De Christoffelberg (372 m) beklimmen als workout is een welkome afwisseling voor het relaxte strandleven aan de zuidkant van Curaçao. Die kant telt zo’n veertig paradijselijke strandjes: diepblauw water, kleurig koraal, tropische vissen, barretjes en barbecues. Het is op Curaçao bovendien altijd hetzelfde weer. Dat kan zelfs saai worden. De klim naar het hoogste punt van Curaçao is dat in ieder geval niet. Het is gloeiend heet en je hebt handen en voeten nodig om boven te komen. Voor kinderen is het een makkie, zegt ranger
Briand, terwijl hij zijn pet afzet om het zweet van zijn voorhoofd te vegen. ‘Ze zijn vaak sneller boven en beneden dan ik, want ze zijn niet bang om te vallen,’ zegt hij lachend. Had ik die van mij nou maar niet achtergelaten in de hangmat op ons fijne resort, denk ik als ik mijn schaafwonden tel, een grote leguaan spot en ontdek dat ik zelfs Venezuela zie liggen. ‘Ja, jij moet zo nodig bewegen,’ had Echtgenoot gebromd toen hij zich vanmorgen om zes uur nog een keertje omdraaide en iets mompelde over een dagje zwembad.
Al eerder stonden we vroeg op, voor een bumpy ride naar Klein Curaçao. Je zou het niet zeggen met die strakblauwe lucht, maar het kan behoorlijk spoken op zee. Bij sommige medepassagiers helpt zelfs een Primatourtje niet. Kapitein Pieter van der Vlies van de Miss Anne ‘ontdekte’ het onbewoonde eiland dertig jaar geleden. Sindsdien vaart hij met toeristen naar de strandhut die hij er bouwde. Daar kunnen we een dag lang verblijven, met ontbijt, barbecue en ligbedjes. Verder is er helemaal niets. Ja, een verlaten vuurtoren. En ➽
‘De pijlstaartroggen gaan op je liggen als ze iets van je willen. Handig, kun je ze meteen even aaien’ 35
Tikje tricky 46
Extreme snelheden, grote hoogtes; niet elke ouder ziet zijn kind graag onbekommerd bergen beklimmen of met 220 km door de bocht scheuren. Vasco, Doutzen en Leto doen echter respectievelijk aan motorracen, shorttracken en sportklimmen. En met succes. TEKST MONIQUE MONTANUS BEELD CLEMENS RIKKEN
ZIJ
Gevaarlijke sporten
‘Vallen hoort erbij. Je went eraan’
Vasco van der Valk (15)
Zit in 3 vwo Favoriete sport motorracen Draagt tijdens het racen motorpak, helm, gehoorbescherming, racelaarzen, rugprotector, borstprotector, handschoenen Andere hobby’s hardlopen conditietraining gamen Meer lezen? www.vasco vandervalk.nl
Vasco van der Valk (15) is motorcoureur. Een zeer talentvolle; hij neemt deel aan internationale kampioenschappen. De meeste 4-jarigen balanceren vol adrenaline op hun eerste fiets met zijwieltjes, maar Vasco stapte op die leeftijd op een crossmotor. ‘Ik kon toen inderdaad net fietsen,’ herinnert hij zich. ‘Maar nog niet heel goed.’ In hetzelfde jaar reed hij zijn eerste clubcross, op een Yamaha PW50. Klinkt heftig, voor een kleuter. Valt mee, relativeert Vasco. ‘Die dingetjes voor de hele kleintjes staan bijna stil. Hoe hard ze gaan? Geen idee, 20 km per uur of zo? Mijn vader kon gewoon naast me meerennen.’ Zijn vader, zelf semiprofessioneel coureur en motorjournalist, was zijn inspirator. Vasco keek naar een wedstrijd waaraan hij deelnam en wist meteen dat hij dit zelf ook wilde. ‘Het zag er heel vet uit.’ Met de jaren groeiden zijn motoren mee – ‘Ik kreeg steeds een iets groter model’ – en nam de snelheid toe: nu rijdt hij circa 220 km per uur. De kick zit in de snelheid, de uitdaging in het zo kort mogelijk de bochten pakken. Uiteraard is hij wel eens onderuitgegaan. ‘Dat hoort erbij. Je went eraan, hoewel het natuurlijk elke keer weer nieuw is.’ Over welke vaardigheden moet een beetje coureur sowieso beschikken? ‘Je moet om te beginnen snelheden kunnen inschatten. Als je de bocht doorgaat zonder af te remmen, komt het niet echt goed. Ook moet je veel dingen tegelijk kunnen doen en waarnemen: remmen, terugschakelen, goed sturen en opletten wat er om je heen
gebeurt. En verder moet je gewoon doorzetten.’ Doorzetten heeft Vasco zeker gedaan: inmiddels heeft hij races gereden op circuits in België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Engeland, Tsjechië, Turkije en Zuid-Afrika. Vanaf zijn negende werd hij regelmatig geselecteerd voor Championships for kids, en in 2013 werd hij derde in het Nederlands en Europees Kampioenschap van de Moriwaki 250 Junior Cup. Op dit moment neemt hij deel aan het British Superbike kampioenschap. Dat bestaat uit 22 races, die tussen april en oktober plaatsvinden. Zijn moeder gaat altijd mee, zijn vader zo vaak als hij kan, want die moet nogal eens werken tijdens races. Motorracen is een dure sport. ‘Een racemotor gaat twee jaar mee. Misschien drie, als je geluk hebt.’ Ter info: een instapmodel kost 40- tot 50.000 euro. ‘Maar je hebt ook motoren die 300.000 euro kosten, met alles erop en eraan.’ Andere posten zijn het onderhoud, de benzine, speciale kleding, het trainen en natuurlijk de reiskosten. Hoewel zijn ouders een groot deel van die kosten voor hun rekening nemen, kent hun draagkracht ook grenzen. Daarom vraagt Vasco vrienden, familie en bedrijven om hem te sponsoren. Hoeveel donateurs hij exact heeft, weet hij niet. ‘Het zijn er wel heel veel. Mijn hele motor hangt vol namen.’ Over drie jaar rondt hij zijn middelbare school af. En dan: doorgaan voor prof? ‘Dat is natuurlijk wel mijn droom. Maar ik ga ook iets met economie doen. Ik moet ervoor zorgen dat ik wat achter de hand heb, voor als professioneel racen niet lukt.’
47
54
ZIJ
koken met Caspar Burgi
Caspar kookt met Nina & Marlou
‘Alles is apart al zo lekker’ ‘Eten moet een feestje zijn,’ vindt tv-kok en cateraar Caspar Bürgi, bekend van het programma Koffietijd. Vanaf nu kookt hij samen met kinderen voor J/M een lekkere gezinsmaaltijd. Deze eerste keer staan vriendinnen Nina en Marlou (allebei 12) met hem in de keuken. Het recept: pasta met courgettelinten, spinaziepesto en sinaasappel. TEKST SARITA WIJNKER BEELD IVO VAN DER BENT
De opwinding straalt van de gezichten van Nina en Marlou. Ze hebben er zin in om met Caspar te koken, dat is duidelijk. ‘Supervet! Gisteravond appten we nog met elkaar: dat we niet van de trap mochten vallen, want dan zou het allemaal niet doorgaan.’ De culinaire vriendinnen zitten al twee jaar bij elkaar in de klas en koken thuis geregeld. ‘Ik sta best vaak in de keuken,’ vertelt Marlou. ‘En als ik kook, doe ik dat heel uitgebreid. Ik zoek op internet een lekker recept en maak er dan mijn eigen creatie van.’ Nina verzint meestal alles zelf. ‘Wat ik lekker vind, stop ik bij elkaar. Mijn opa heeft een moestuin. Als het zaaiseizoen begint, mag ik planten en zaden kiezen om te zaaien. Iedere maand kom ik dan even kijken en soms neem ik wat mee.’ Vorige maand vierden ze samen hun verjaardag en die stond helemaal in het teken van eten. Omdat ze zo gek zijn van koken, stelde moeder Shari een tapastafel voor. Dat leek ze leuk. Maar dan wel met een eigen draai eraan: geen Spaanse hapjes, maar een tafel vol zelfgemaakte lekkernijen, zoals kleine saucijzenbroodjes. Nina en Marlou hebben hun toekomstplannen al helemaal uitgestippeld. ‘Ik wil een eigen restaurant beginnen,’ vertelt Nina. ‘Dan woon ik boven en run ik beneden een eigen tent.’ Marlou start liever een patisserie. ‘Ik ben meer van het preciezere werk. En ik ben dol op chocolade.’ Sla om voor het recept!
➽ 55
58
ZIJ
interview
‘Dankzij oma is het feminisme niet meer nodig’ Ella (12) en Jasmijn (9) Kool zijn de kleindochters van feministe Joke Smit (1933-1981). Hoe denken zij over de noodzaak van feminisme, de verschillen tussen vrouwen en mannen en de drijfveren van hun beroemde oma? TEKST PHAEDRA WERKHOVEN BEELD TESKA OVERBEEKE
Jasmijn: ‘Ik liep al een paar
keer langs de Joke Smit school, en ineens zei ik: “Hé, dat is mijn oma!” Ik wilde heel graag meer van haar weten, toen ben ik een werkstuk over haar gaan maken.’ Ella: ‘Ik vond dat ook wel heel interessant, toen Jasmijn ermee bezig was.’ Jasmijn: ‘Joke vond dat er veel niet eerlijk was vroeger. Dat sommige beroepen niet gedaan mochten worden door vrouwen omdat ze vrouw waren. Ook was het raar als vrouwen zich als man gingen gedragen. Nu kan ik gewoon in een boom klimmen en een broek aantrekken. Toen kon dat niet. Mijn oma heeft daar veel voor gedaan.’ Ella: ‘Ik wist echt niet dat zij dat allemaal gedaan heeft. Feminisme is dat mannen en vrouwen gelijk behandeld worden. Mijn oma richtte een club op en schreef allerlei krantenberichten. Door Jasmijn heb ik dat nu ook
meegekregen. Ik vind het heel bijzonder dat Joke mijn oma is.’ Jasmijn: ‘Ze was geen Dolle Mina. Joke zat meer in de politiek. Ze hield niet van dat Dolle Mina-gedoe. Dat vond ze overdreven. Dus richtte ze de MVM op, Man Vrouw Maatschappij, daar zat mijn opa ook in. Er zaten niet veel mannen in en hij deed dat wel. Ze vond dat iedereen evenveel moest doen in het huishouden. Dat vind ik ook. Het moet gewoon eerlijker. Ik zou zelf ook echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik.’ Ella: ‘Ik lijk best op mijn oma. Ik heb haar wenkbrauwen.’ Jasmijn: ‘Maar iedereen lijkt op elkaar. We hadden dit weekend ons jaarlijkse Smit-etentje. Toen zagen we al onze achternichten en neven en de zussen en broers van onze oma. Heel leuk was dat.’ Ella: ‘Ja, dat voelt wel bijzonder, om daar bij te horen.
Ik denk trouwens dat mannen en vrouwen nu wel gelijk behandeld worden. Als ik minder zou verdienen dan een man voor dezelfde baan, zou ik er echt wat van zeggen. En als ze dat dan niet veranderen, zou ik opstappen. Ik dien een klacht in en schrijf er in de krant een stuk over. En tegen iedereen zeg ik dat dat bedrijf zo doet, zodat de hele wereld het weet. Ik ben best strak in die dingen.’ Jasmijn: ‘Nou, ik ook. Ik zou het wel eerst checken en vragen waarom hij meer verdient. En als dan blijkt dat het discriminatie is, zou ik echt wegwezen.’ Ella: ‘Ik zou me rot vervelen als ik alleen maar voor de kinderen zou zorgen. Ik wil echt wel een goeie baan. Minister-president worden of zo. Ik wil vooral iets doen waar ik blij van word én goed mee verdien. Presentatrice van het NOS Journaal, of schrijven, verhalen vertellen. Daar ➽
Jasmijn:
‘Ik zou echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik’
59
70
IK
interview TV-maker en schrijver Bastiaan Ragas
‘Een oersaaie opvoeding, dat is het allerbeste’ Huisje, Boompje, Buikje, het derde boek van duizendpoot Bastiaan Ragas (43, vader van vier kinderen, theaterproducent, tv-maker en schrijver) verschijnt deze maand. Het staat vol gênante en herkenbare verhalen over opvoeden, relaties, midlife perikelen en de ‘drie W’s’ voor een gelukkig familieleven. ‘Mijn ambitie is om oud en wijs te worden.’ TEKST SARA LUIJTERS BEELD TESKA OVERBEEKE
Soms vindt hij zichzelf wel eens vermoeiend. Al die energie, druk met honderd dingen tegelijk, altijd maar doorgaan. Daar tegenover staat dat het gezinsleven Bastiaan Ragas juist veel structuur heeft gegeven. Net als de verhuizing van het nieuwerijkenreservaat Oud-Zuid in Amsterdam naar de rust van een dorp in de buurt van Haarlem. In zijn nieuwste, derde boek Huisje, Boompje, Buikje, geschreven met een flinke dosis ironie, richt hij een kritische blik op de midlife sores van zichzelf en zijn vriendenkring. ‘De kinderen worden groter, iedereen heeft bereikt wat er te bereiken valt en dan komt de onvermijdelijke vraag: is dit alles?’ Om hem heen stortte de afgelopen jaren het ene na het andere huwelijk in. ‘Het is een waar slagveld van scheidingen. Vrienden - midden
veertig, begin vijftig - werden stuk voor stuk verlaten door hun vrouw. Het leek wel alsof al die kerels opeens niet meer nodig zijn als de kinderen wat ouder worden.’ Bastiaans eigen relatie met tv-presentator Tooske is al twaalf jaar ‘als vanzelf’ heel steady. Wat hun kracht is? ‘Heel simpel: gewoon een
beetje lief zijn voor elkaar. In een relatie moet je voor de ander willen zorgen, jezelf niet belangrijker vinden, de ander niet als een vijand of concurrent zien. Tooske en ik denken over heel veel dingen hetzelfde. We zijn, hoe tandglazuurbrekend het ook klinkt, écht vriendjes. Een natuurlijke match. Ik heb geen enkele interesse om motor te gaan rijden of in een lycrapakje op een racefiets te stappen, dat is toch allemaal malligheid. En een secretaresse om mee vreemd te gaan heb ik niet, dus daar kan ik ook niet mee aan de haal. Ik vind het altijd wat sneu als veertigplussers nog heel hard hun best doen om jong, hip en te sportief te blijven. Ik probeer daar niet aan mee te doen. Mijn ambitie in het leven is om oud en wijs te worden, een beetje als Olivier B. Bommel. Mijn boek is een pleidooi, een schreeuw, voor de ouwe lul 2.0.’ In zijn boek komt ook de theorie van de drie W’s voorbij, bedacht door een vriend. Die W’s staan voor Werk, Wijf en Wonen. ‘Wie een gelukkig ➽
Bastiaan Ragas (43) is tv-maker, theaterproducent en schrijver Woont samen met Tooske (40), Sem (13), Leentje (8), Fien (6) en Catoo (4) Fijnste gezinsmoment ‘Aan tafel met elkaar eten, drinken, praten, kaarsjes aan’ Minst fijne gezinsmoment ‘De chaos van snel, snel, snel in de ochtenden’ Slechtste moment als vader ‘Ik heb soms moeite om mijn geduld te bewaren’ Beste moment als vader ‘Ik ben, hoop ik, een stimulerende, enthousiaste en prima vader’ 71
IK
Menopauze vs puberteit
Knallende hormonen
TEKST MEVROUW VAN DALE BEELD ANNA VAN DOOREN
Laat aan kinderen beginnen heeft veel voordelen. Een nadeel is er ook: als je kind in de puberteit komt, zit jij in de overgang. Resultaat: een dagelijkse vuurwerkshow.
‘Mam, waar is de gel? Mijn haar zit superstom!’ Zoon Bent kijkt zichzelf woedend via de spiegel aan. Als hij de pot voor zijn neus ontdekt, trekt
inhoudt dat je tegelijk met je kind in een hormonale crisis belandt, had ik niet kunnen voorzien. Het is een raar gelag. Terwijl mijn hij het deksel er ongeduldig af. Met twee handen kind met zijn bokkige gedrag, gierende testostewroet hij in het potje. Dikke klodders veegt hij ron, haargroei op zijn lichaam en een voorzichover zijn welige lokken. Ik tuur via de spiegel tige baard in zijn keel tot een serieus puberend naar mijn eigen hoofd naast het zijne. Ik heb een wezen is uitgegroeid, word ik geconfronteerd verjongingskuur ondergaan en zie er in deze met steeds weer nieuwe tekenen van ouderdom. postpeel-dagen uit als een personage uit de Haar dat uitvalt. Een dunner wordend gezicht. zombieserie The Walking Dead. Deze chemiUitblijvende menstruatie. En alleen nog sjans sche peeling moet ervoor zorgen dat mijn als ik in de sportauto van mijn man rijd, of als opperhuid zich in tien dagen vernieuwt ik als enige vrouw in het café ben overgebleven. waardoor ik weer een zachtroze babyhuidje There is no way back. En dan heb ik het nog krijg. Onwillekeurig moet ik denken aan de niet eens over de bijbehorende geestelijke periode dat ik net zo oud was als mijn kind nu. verschijnselen. Moody moments. Koesterde ik Mijn haar was lang en glanzend, het hing in nog allerlei dromen en verwachtingen voor ‘als dikke golven tot aan mijn middel. ‘Mam, ga nou ik later groot was’, ineens is later nu. En het ’s aan de kant met je vellenhoofd,’ snauwt Bent gekke is: al die zaken waarvan ik dacht dat ze en hij geeft me een duwtje. Met een zucht schuif later toch eindelijk wel eens zouden zijn ik een glitterspeldje in mijn blonde pieken. opgelost, blijken nog steeds actueel. Onzekerheid over de liefde. ‘Ben ik eigenlijk wel een Ik hoor tot de generatie vrouwen die relatief laat goede minnares?’ ‘Ben ik nog een interessante kinderen heeft gekregen. Ideaal, vond ik het om partij?’ Twijfels over je uiterlijk. Over alles. lekker lang uit te razen. Maar dat laatbloeien ook Zelfs over uitgaan. Wéér was ik laatst de ➽ 77
IK
interview wetenschapper TEKST ANNE ELZINGA BEELD MIEKE MEESEN
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer
‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
‘Mijn dochter heeft hoge koorts en kan vandaag niet naar de opvang. Kunnen we bij mij thuis afspreken?’ Ook een hoogleraar Vaderschap kampt soms met bekende moederproblemen. Gedurende het gehele interview zit Merle (1) als een aapje tegen haar moeder aan geklemd. Soms slapend, soms snotterend, soms giechelend omdat ze zo moet rillen, soms roepend dat ze moet poepen. Renske Keizer (31) voorziet haar dochter van knuffels en eierkoeken en praat ondertussen door over haar grote passie: haar onderzoek naar de invloed van vaders op de ontwikkeling van kinderen. Thuis heeft zij in de persoon van Niels Schenk een zeer betrokken vader. Net als Renske zorgt Niels één dag per week voor de kinderen. Nee, dat noemt Renske géén papadag. Die term gebruikt ze alleen om aan te geven hoe onze cultuur kijkt naar vaders die blijkbaar één dag in de week vader zijn. Niels is gewoon op woensdag thuis met Merle en Jelte (3). Oudste zoon Joris (7) is dan bij zijn vader. En dat doet-ie graag. Als Niels even later thuiskomt en als vanzelfsprekend Merle van Renske overneemt, is dat de lakmoesproef voor het koppel Keizer-Schenk. Nu moet blijken of hun ouderrol echt zo gelijkwaardig is. En ja hoor, Merle geeft geen kik en nestelt zich lekker in haar vaders armen. Renske gaat door met het beantwoorden van J/M’s zeven stellingen.
1. Het was hoog tijd voor een leerstoel Vaderschap
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer deelt de opvoeding volledig met de vaders van haar kinderen. En toch. Toch steekt het even als ze naar hem toelopen als ze gevallen zijn. En als haar partner met ze stoeit, staat zij al klaar met ‘niet zo ruw’ en ‘pas op!’. Niet goed, weet ze. Juist grenzen verleggen en zichzelf uitdagen leren kinderen van hun vader. ‘Hoe meer die betrokken is bij de opvoeding, hoe gelukkiger z’n kind.’ 86
Per 1 september 2014 is Keizer als bijzonder hoogleraar aangesteld. De leerstoel - de eerste ter wereld - is ingesteld door het Vader Kennis Centrum. Keizer was sinds haar promotieonderzoek geïnteresseerd in de vraag wat vaderschap doet met mannen en wat de effecten daarvan zijn op de ontwikkeling van hun kinderen. ‘Juist in Nederland is dat nodig, omdat we zo traditioneel zijn. Moeder wordt hier nog steeds gezien als de primaire opvoeder. Vader heeft een bijrol. Die staat aan de pedagogische zijlijn. Het onderzoek dat er is, stamt ook nog eens uit de jaren zeventig/tachtig. Toen ging het vooral over de biologische vader. Inmiddels kennen we meerdere soorten vaders: stiefvaders, adoptievaders, homoseksuele stellen. Bovendien komt veel vaderonderzoek uit Amerika en Engeland, ➽
de beste vriend van ouders
Papa special
6
juni 2015 19e jaargang € 4,95 jmouders.nl
AAARCH! HORMONENCLASH
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
DE KLEINDOCHTERS VAN FEMINISTE JOKE SMIT
‘Dankzij oma zijn mannen en vrouwen gelijk’ TV-MAKER EN SCHRIJVER
BASTIAAN RAGAS
‘Een oersaaie opvoeding is het allerbeste’
KINDEREN & GEVAARLIJKE SPORTEN
‘Ik ben niet bang om te vallen’
Vaders zijn belangrijker dan je denkt ZEKER VOOR HUN DOCHTER
NIEUW! RTL kok Caspar Bürgi kookt met kinderen Feuilleton
Chocopops & chardonnay Het absurde leven van een stiefmoeder
Wij
Zij
het gezin
de kinderen
14 Papa’s prinsesje wordt eerder premier
46
Waaarom vaders zich veel met hun dochters moeten bemoeien
20 Zo doen wij het ‘We zijn vroeg met opvoeden begonnen’
24 Straatvraag
Wat doen papa’s beter?
14
28 Hoe meer hoe leuker
52
In beeld: het grote gezin (5 kinderen) van blogger Anne Cornut
34 Reisreportage Wild life op Curaçao
38 Zomerkampen
Kekke & coole kindervakanties
32 28
12 Nieuws 26 Cadeaus voor papa 27 Mijn puber & ik 32 Mode voor stoere kerels 40 Cultuur
46 Tikje tricky
Als kleuter al motorracen, shorttracken en sportklimmen
58 ‘Het feminisme is niet meer nodig’
Interview met de kleindochters van Joke Smit
Nieuws 44 Knutselen Stadstuintje 52 Koken met Caspar 54 Nieuwe receptenrubriek
Doe mee! 57 Schrijfwedstrijd voor kinderen
Kinderboeken 62 Cultuur 63 6
54
Ik
inhoud
de ouder
70 ‘Oersaai opvoeden is het beste’
70
Bastiaan Ragas over de opvoeding van Sem, Leentje, Fien en Catoo
76 Hormonenclash
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
86 De wetenschapper
4 Medewerkers & colofon 5 Editorial 8 Kinderfeestje 61 Volg online een J/M cursus 64 Word abonnee: Jij J/M, zij nieuwe sneakers 97 Geintje 98 Volgende maand
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer: ‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
90 Chocopops & chardonnay
Feuilleton over het leven van een stiefmoeder
92 Seksuele opvoeding
Hoe zorg ik dat mijn zoon geen verkrachter wordt?
Nieuws 68 Dwars & Deskundig over geld 75 Wat paps ze kan leren
Tischa lost het op 81 Uit elkaar
Column 84
76 86
Suus Ruis
Skypen met... 85 Expat in Portugal
Cultuur 96
COVERBEELD CLAUDIE DE CLEEN
7
Batman
WIJ
NIEUWS
Slachtoffer wordt
dader
Inkomen vormt kinderhersens
Mishandelde wordt vaker zelf mishandelaar. Het is een bekend (voor)oordeel.
Hoe hoog ouders zijn opgeleid en vooral hoeveel zij verdienen, beïnvloedt de ontwikkeling van het brein van hun kroost, ontdekten onderzoekers van negen Amerikaanse Inkomen universiteiten in de vormt grootste studie ooit op dit gebied. Hoewel het kinderhersens absoluut niet hoeft te betekenen dat die veranderingen onomkeerbaar zijn - verzekert onderzoekster Elizabeth Sowell haastig - ‘suggereren onze gegevens dat de grotere toegang tot verrijkingsbronnen kunnen leiden tot verschillen in de hersenstructuur van kinderen’. Vooral kinderen uit de armste gezinnen waren de dupe: de breingebieden die verantwoordelijk zijn voor academisch succes, zijn bij hen minder ontwikkeld.
Dat het genuanceerder ligt, wijst onderzoek uit van de City University van New York onder 649 ouders en hun 697 kinderen. Het is goed mogelijk dat de cijfers worden vertekend doordat men ervan uitgaat dat het risico op mishandeling groter is in gezinnen met ouders die zelf mishandeld zijn. Zij worden vaker aangemeld bij kinderbeschermingsorganisaties. Koning Van de mishandelde van de Jeugd ouders was 21% bekend bij de kinderbescherming tegenover bijna 12% van de nietmishandelde ouders. Die 21% rapporteert echter niet meer lichamelijke en seksuele kindermishandeling dan andere ouders. Hun kinderen melden dat wel, maar geven ook vaker aan dat kinderbeschermingsinstanties zich met hen bemoeiden. De conclusie van het onderzoek luidt dat nageslacht van exslachtoffers inderdaad meer risico loopt, maar dat vooringenomenheid bij opsporing er ook toe kan leiden dat hun ouders vaker worden aangegeven.
Bron: Science Daily
Bron: Science
12
Huilende Batman Na de suikerzoete, Huilende ultrafeminieneBatman Disneyprinsessen zijn de stoere superhelden aan de beurt. Die moeten ook maar eens van hun stereotiepe imago af. Een Noorse moeder maakte een kleurboek voor haar zoontje met platen van stripfiguren in on-Batmanachtige poses: met een schort voor, huilend vanwege een gevallen ijsje of knuffelend met een klein poesje. Linnéa Johanssons kleurboek is gratis te downloaden via haar website: limpan.org. Wel snel zijn: ze heeft de rechten van de getekende helden niet...
8 +
geven Inkomen Nederlandse vormt gezinnen zichzelf. Zij zijn tevreden kinderhersens over de sfeer thuis, de tijd die ze samen doorbrengen en de dingen die ze ondernemen. Slechts 3% van de 3000 ouders tussen 30-60 jaar geeft het gezinsleven een onvoldoende. Bron: onderzoek Motivaction en AD
Dochters worden onderbetaald Althans, in vergelijking met hun broers. Terwijl ze vaker de handen laten wapperen thuis. Jongens zijn goed voor 43 tot 46 minuten klussen in het huishouden, tegen elk uur dat een dochter werkt. Meiden variëren ook meer in hun huishoudelijke taken. Net als jongens doen ze buitenklussen, maar daarnaast zorgen zij ook voor de jongere kinderen thuis, de huisdieren, helpen met koken en maken Nietvaker pluis-gevoel hun eigen kamers schoon. Meiden hebben 15% minder kans om voor al die huisvlijt betaald te worden. En als ze geld krijgen, is dat vaak minder dan zonen (gemiddeld 73 dollarcent in plaats van 1 dollar). Dit wisten we al uit onder meer onderzoek van de Universiteit van Michigan uit 2007. Maar de discussie is recent weer aangewakkerd door een artikel op de site van de New York Times. Vooral de suggestie dat het bestaande salarisverschil tussen mannen en vrouwen misschien helemaal niet de schuld is van werkgevers, maar thuis al begint, sloeg in.
Koning van de Jeugd
Bron: nytlive.nytimes.com
BEELD HH/PLAINPICTURE
SAMENSTELLING ANNE ELZINGA ILLUSTRATIES ZSUZSANNA ILIJIN
13
14
WIJ
Vader-dochterband
Papa’s prinsesje wordt sneller premier TEKST ANNE ELZINGA BEELD CLAUDIE DE CLEEN
‘Voor een vader zijn dochters mysterieuzer dan zonen, denk ik. Ze vullen in het leven van een man iets in wat hij niet kent.’ Aldus journalist Bert Wagendorp in het Vader & Dochter Boek, dat hij samen met zijn dochter Hannah schreef. Zo’n meisje is een deel van hem, maar toch wezenlijk anders. ‘De relatie met een dochter is spannender,’ zegt ook Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de
Vind je het belangrijk dat je dochter het goed doet op school? Wil je dat ze later carrière maakt, zelfverzekerd is en een goede partner kiest? Laat papa zich dan veel met haar bemoeien. Die heeft daar namelijk meer invloed op dan mama. En al helemaal als hij thuis regelmatig de stofzuiger pakt. Universiteit van Amsterdam en vader van twee volwassen dochters en een zoon. ‘Dat zit ’m in de vrouwelijke manier van zijn, hun reacties, de manier waarop zij de wereld benaderen. Mét die klassiek stereotiepe eigenschappen: charmant, gracieus, empathisch. Dat blijft spannend. Dochters wekken bewondering en verwondering op.’ En toch. Toch is de band tussen vaders en ➽ 15
Wild life op
Curacao TEKST EN BEELD MARTINE DE VENTE
Haaien voeren, naar een onbewoond eiland varen en een stukje klimmen. Of gewoon lekker luieren en lezen op het strand. Curaรงao is een eiland met vele mogelijkheden. Martine de Vente probeerde alles uit met echtgenoot, zoon Jan (11) en dochter Leonoor (8). 34
WIJ
reisreportage
De Christoffelberg (372 m) beklimmen als workout is een welkome afwisseling voor het relaxte strandleven aan de zuidkant van Curaçao. Die kant telt zo’n veertig paradijselijke strandjes: diepblauw water, kleurig koraal, tropische vissen, barretjes en barbecues. Het is op Curaçao bovendien altijd hetzelfde weer. Dat kan zelfs saai worden. De klim naar het hoogste punt van Curaçao is dat in ieder geval niet. Het is gloeiend heet en je hebt handen en voeten nodig om boven te komen. Voor kinderen is het een makkie, zegt ranger
Briand, terwijl hij zijn pet afzet om het zweet van zijn voorhoofd te vegen. ‘Ze zijn vaak sneller boven en beneden dan ik, want ze zijn niet bang om te vallen,’ zegt hij lachend. Had ik die van mij nou maar niet achtergelaten in de hangmat op ons fijne resort, denk ik als ik mijn schaafwonden tel, een grote leguaan spot en ontdek dat ik zelfs Venezuela zie liggen. ‘Ja, jij moet zo nodig bewegen,’ had Echtgenoot gebromd toen hij zich vanmorgen om zes uur nog een keertje omdraaide en iets mompelde over een dagje zwembad.
Al eerder stonden we vroeg op, voor een bumpy ride naar Klein Curaçao. Je zou het niet zeggen met die strakblauwe lucht, maar het kan behoorlijk spoken op zee. Bij sommige medepassagiers helpt zelfs een Primatourtje niet. Kapitein Pieter van der Vlies van de Miss Anne ‘ontdekte’ het onbewoonde eiland dertig jaar geleden. Sindsdien vaart hij met toeristen naar de strandhut die hij er bouwde. Daar kunnen we een dag lang verblijven, met ontbijt, barbecue en ligbedjes. Verder is er helemaal niets. Ja, een verlaten vuurtoren. En ➽
‘De pijlstaartroggen gaan op je liggen als ze iets van je willen. Handig, kun je ze meteen even aaien’ 35
Tikje tricky 46
Extreme snelheden, grote hoogtes; niet elke ouder ziet zijn kind graag onbekommerd bergen beklimmen of met 220 km door de bocht scheuren. Vasco, Doutzen en Leto doen echter respectievelijk aan motorracen, shorttracken en sportklimmen. En met succes. TEKST MONIQUE MONTANUS BEELD CLEMENS RIKKEN
ZIJ
Gevaarlijke sporten
‘Vallen hoort erbij. Je went eraan’
Vasco van der Valk (15)
Zit in 3 vwo Favoriete sport motorracen Draagt tijdens het racen motorpak, helm, gehoorbescherming, racelaarzen, rugprotector, borstprotector, handschoenen Andere hobby’s hardlopen conditietraining gamen Meer lezen? www.vasco vandervalk.nl
Vasco van der Valk (15) is motorcoureur. Een zeer talentvolle; hij neemt deel aan internationale kampioenschappen. De meeste 4-jarigen balanceren vol adrenaline op hun eerste fiets met zijwieltjes, maar Vasco stapte op die leeftijd op een crossmotor. ‘Ik kon toen inderdaad net fietsen,’ herinnert hij zich. ‘Maar nog niet heel goed.’ In hetzelfde jaar reed hij zijn eerste clubcross, op een Yamaha PW50. Klinkt heftig, voor een kleuter. Valt mee, relativeert Vasco. ‘Die dingetjes voor de hele kleintjes staan bijna stil. Hoe hard ze gaan? Geen idee, 20 km per uur of zo? Mijn vader kon gewoon naast me meerennen.’ Zijn vader, zelf semiprofessioneel coureur en motorjournalist, was zijn inspirator. Vasco keek naar een wedstrijd waaraan hij deelnam en wist meteen dat hij dit zelf ook wilde. ‘Het zag er heel vet uit.’ Met de jaren groeiden zijn motoren mee – ‘Ik kreeg steeds een iets groter model’ – en nam de snelheid toe: nu rijdt hij circa 220 km per uur. De kick zit in de snelheid, de uitdaging in het zo kort mogelijk de bochten pakken. Uiteraard is hij wel eens onderuitgegaan. ‘Dat hoort erbij. Je went eraan, hoewel het natuurlijk elke keer weer nieuw is.’ Over welke vaardigheden moet een beetje coureur sowieso beschikken? ‘Je moet om te beginnen snelheden kunnen inschatten. Als je de bocht doorgaat zonder af te remmen, komt het niet echt goed. Ook moet je veel dingen tegelijk kunnen doen en waarnemen: remmen, terugschakelen, goed sturen en opletten wat er om je heen
gebeurt. En verder moet je gewoon doorzetten.’ Doorzetten heeft Vasco zeker gedaan: inmiddels heeft hij races gereden op circuits in België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Engeland, Tsjechië, Turkije en Zuid-Afrika. Vanaf zijn negende werd hij regelmatig geselecteerd voor Championships for kids, en in 2013 werd hij derde in het Nederlands en Europees Kampioenschap van de Moriwaki 250 Junior Cup. Op dit moment neemt hij deel aan het British Superbike kampioenschap. Dat bestaat uit 22 races, die tussen april en oktober plaatsvinden. Zijn moeder gaat altijd mee, zijn vader zo vaak als hij kan, want die moet nogal eens werken tijdens races. Motorracen is een dure sport. ‘Een racemotor gaat twee jaar mee. Misschien drie, als je geluk hebt.’ Ter info: een instapmodel kost 40- tot 50.000 euro. ‘Maar je hebt ook motoren die 300.000 euro kosten, met alles erop en eraan.’ Andere posten zijn het onderhoud, de benzine, speciale kleding, het trainen en natuurlijk de reiskosten. Hoewel zijn ouders een groot deel van die kosten voor hun rekening nemen, kent hun draagkracht ook grenzen. Daarom vraagt Vasco vrienden, familie en bedrijven om hem te sponsoren. Hoeveel donateurs hij exact heeft, weet hij niet. ‘Het zijn er wel heel veel. Mijn hele motor hangt vol namen.’ Over drie jaar rondt hij zijn middelbare school af. En dan: doorgaan voor prof? ‘Dat is natuurlijk wel mijn droom. Maar ik ga ook iets met economie doen. Ik moet ervoor zorgen dat ik wat achter de hand heb, voor als professioneel racen niet lukt.’
47
54
ZIJ
koken met Caspar Burgi
Caspar kookt met Nina & Marlou
‘Alles is apart al zo lekker’ ‘Eten moet een feestje zijn,’ vindt tv-kok en cateraar Caspar Bürgi, bekend van het programma Koffietijd. Vanaf nu kookt hij samen met kinderen voor J/M een lekkere gezinsmaaltijd. Deze eerste keer staan vriendinnen Nina en Marlou (allebei 12) met hem in de keuken. Het recept: pasta met courgettelinten, spinaziepesto en sinaasappel. TEKST SARITA WIJNKER BEELD IVO VAN DER BENT
De opwinding straalt van de gezichten van Nina en Marlou. Ze hebben er zin in om met Caspar te koken, dat is duidelijk. ‘Supervet! Gisteravond appten we nog met elkaar: dat we niet van de trap mochten vallen, want dan zou het allemaal niet doorgaan.’ De culinaire vriendinnen zitten al twee jaar bij elkaar in de klas en koken thuis geregeld. ‘Ik sta best vaak in de keuken,’ vertelt Marlou. ‘En als ik kook, doe ik dat heel uitgebreid. Ik zoek op internet een lekker recept en maak er dan mijn eigen creatie van.’ Nina verzint meestal alles zelf. ‘Wat ik lekker vind, stop ik bij elkaar. Mijn opa heeft een moestuin. Als het zaaiseizoen begint, mag ik planten en zaden kiezen om te zaaien. Iedere maand kom ik dan even kijken en soms neem ik wat mee.’ Vorige maand vierden ze samen hun verjaardag en die stond helemaal in het teken van eten. Omdat ze zo gek zijn van koken, stelde moeder Shari een tapastafel voor. Dat leek ze leuk. Maar dan wel met een eigen draai eraan: geen Spaanse hapjes, maar een tafel vol zelfgemaakte lekkernijen, zoals kleine saucijzenbroodjes. Nina en Marlou hebben hun toekomstplannen al helemaal uitgestippeld. ‘Ik wil een eigen restaurant beginnen,’ vertelt Nina. ‘Dan woon ik boven en run ik beneden een eigen tent.’ Marlou start liever een patisserie. ‘Ik ben meer van het preciezere werk. En ik ben dol op chocolade.’ Sla om voor het recept!
➽ 55
58
ZIJ
interview
‘Dankzij oma is het feminisme niet meer nodig’ Ella (12) en Jasmijn (9) Kool zijn de kleindochters van feministe Joke Smit (1933-1981). Hoe denken zij over de noodzaak van feminisme, de verschillen tussen vrouwen en mannen en de drijfveren van hun beroemde oma? TEKST PHAEDRA WERKHOVEN BEELD TESKA OVERBEEKE
Jasmijn: ‘Ik liep al een paar
keer langs de Joke Smit school, en ineens zei ik: “Hé, dat is mijn oma!” Ik wilde heel graag meer van haar weten, toen ben ik een werkstuk over haar gaan maken.’ Ella: ‘Ik vond dat ook wel heel interessant, toen Jasmijn ermee bezig was.’ Jasmijn: ‘Joke vond dat er veel niet eerlijk was vroeger. Dat sommige beroepen niet gedaan mochten worden door vrouwen omdat ze vrouw waren. Ook was het raar als vrouwen zich als man gingen gedragen. Nu kan ik gewoon in een boom klimmen en een broek aantrekken. Toen kon dat niet. Mijn oma heeft daar veel voor gedaan.’ Ella: ‘Ik wist echt niet dat zij dat allemaal gedaan heeft. Feminisme is dat mannen en vrouwen gelijk behandeld worden. Mijn oma richtte een club op en schreef allerlei krantenberichten. Door Jasmijn heb ik dat nu ook
meegekregen. Ik vind het heel bijzonder dat Joke mijn oma is.’ Jasmijn: ‘Ze was geen Dolle Mina. Joke zat meer in de politiek. Ze hield niet van dat Dolle Mina-gedoe. Dat vond ze overdreven. Dus richtte ze de MVM op, Man Vrouw Maatschappij, daar zat mijn opa ook in. Er zaten niet veel mannen in en hij deed dat wel. Ze vond dat iedereen evenveel moest doen in het huishouden. Dat vind ik ook. Het moet gewoon eerlijker. Ik zou zelf ook echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik.’ Ella: ‘Ik lijk best op mijn oma. Ik heb haar wenkbrauwen.’ Jasmijn: ‘Maar iedereen lijkt op elkaar. We hadden dit weekend ons jaarlijkse Smit-etentje. Toen zagen we al onze achternichten en neven en de zussen en broers van onze oma. Heel leuk was dat.’ Ella: ‘Ja, dat voelt wel bijzonder, om daar bij te horen.
Ik denk trouwens dat mannen en vrouwen nu wel gelijk behandeld worden. Als ik minder zou verdienen dan een man voor dezelfde baan, zou ik er echt wat van zeggen. En als ze dat dan niet veranderen, zou ik opstappen. Ik dien een klacht in en schrijf er in de krant een stuk over. En tegen iedereen zeg ik dat dat bedrijf zo doet, zodat de hele wereld het weet. Ik ben best strak in die dingen.’ Jasmijn: ‘Nou, ik ook. Ik zou het wel eerst checken en vragen waarom hij meer verdient. En als dan blijkt dat het discriminatie is, zou ik echt wegwezen.’ Ella: ‘Ik zou me rot vervelen als ik alleen maar voor de kinderen zou zorgen. Ik wil echt wel een goeie baan. Minister-president worden of zo. Ik wil vooral iets doen waar ik blij van word én goed mee verdien. Presentatrice van het NOS Journaal, of schrijven, verhalen vertellen. Daar ➽
Jasmijn:
‘Ik zou echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik’
59
70
IK
interview TV-maker en schrijver Bastiaan Ragas
‘Een oersaaie opvoeding, dat is het allerbeste’ Huisje, Boompje, Buikje, het derde boek van duizendpoot Bastiaan Ragas (43, vader van vier kinderen, theaterproducent, tv-maker en schrijver) verschijnt deze maand. Het staat vol gênante en herkenbare verhalen over opvoeden, relaties, midlife perikelen en de ‘drie W’s’ voor een gelukkig familieleven. ‘Mijn ambitie is om oud en wijs te worden.’ TEKST SARA LUIJTERS BEELD TESKA OVERBEEKE
Soms vindt hij zichzelf wel eens vermoeiend. Al die energie, druk met honderd dingen tegelijk, altijd maar doorgaan. Daar tegenover staat dat het gezinsleven Bastiaan Ragas juist veel structuur heeft gegeven. Net als de verhuizing van het nieuwerijkenreservaat Oud-Zuid in Amsterdam naar de rust van een dorp in de buurt van Haarlem. In zijn nieuwste, derde boek Huisje, Boompje, Buikje, geschreven met een flinke dosis ironie, richt hij een kritische blik op de midlife sores van zichzelf en zijn vriendenkring. ‘De kinderen worden groter, iedereen heeft bereikt wat er te bereiken valt en dan komt de onvermijdelijke vraag: is dit alles?’ Om hem heen stortte de afgelopen jaren het ene na het andere huwelijk in. ‘Het is een waar slagveld van scheidingen. Vrienden - midden
veertig, begin vijftig - werden stuk voor stuk verlaten door hun vrouw. Het leek wel alsof al die kerels opeens niet meer nodig zijn als de kinderen wat ouder worden.’ Bastiaans eigen relatie met tv-presentator Tooske is al twaalf jaar ‘als vanzelf’ heel steady. Wat hun kracht is? ‘Heel simpel: gewoon een
beetje lief zijn voor elkaar. In een relatie moet je voor de ander willen zorgen, jezelf niet belangrijker vinden, de ander niet als een vijand of concurrent zien. Tooske en ik denken over heel veel dingen hetzelfde. We zijn, hoe tandglazuurbrekend het ook klinkt, écht vriendjes. Een natuurlijke match. Ik heb geen enkele interesse om motor te gaan rijden of in een lycrapakje op een racefiets te stappen, dat is toch allemaal malligheid. En een secretaresse om mee vreemd te gaan heb ik niet, dus daar kan ik ook niet mee aan de haal. Ik vind het altijd wat sneu als veertigplussers nog heel hard hun best doen om jong, hip en te sportief te blijven. Ik probeer daar niet aan mee te doen. Mijn ambitie in het leven is om oud en wijs te worden, een beetje als Olivier B. Bommel. Mijn boek is een pleidooi, een schreeuw, voor de ouwe lul 2.0.’ In zijn boek komt ook de theorie van de drie W’s voorbij, bedacht door een vriend. Die W’s staan voor Werk, Wijf en Wonen. ‘Wie een gelukkig ➽
Bastiaan Ragas (43) is tv-maker, theaterproducent en schrijver Woont samen met Tooske (40), Sem (13), Leentje (8), Fien (6) en Catoo (4) Fijnste gezinsmoment ‘Aan tafel met elkaar eten, drinken, praten, kaarsjes aan’ Minst fijne gezinsmoment ‘De chaos van snel, snel, snel in de ochtenden’ Slechtste moment als vader ‘Ik heb soms moeite om mijn geduld te bewaren’ Beste moment als vader ‘Ik ben, hoop ik, een stimulerende, enthousiaste en prima vader’ 71
IK
Menopauze vs puberteit
Knallende hormonen
TEKST MEVROUW VAN DALE BEELD ANNA VAN DOOREN
Laat aan kinderen beginnen heeft veel voordelen. Een nadeel is er ook: als je kind in de puberteit komt, zit jij in de overgang. Resultaat: een dagelijkse vuurwerkshow.
‘Mam, waar is de gel? Mijn haar zit superstom!’ Zoon Bent kijkt zichzelf woedend via de spiegel aan. Als hij de pot voor zijn neus ontdekt, trekt
inhoudt dat je tegelijk met je kind in een hormonale crisis belandt, had ik niet kunnen voorzien. Het is een raar gelag. Terwijl mijn hij het deksel er ongeduldig af. Met twee handen kind met zijn bokkige gedrag, gierende testostewroet hij in het potje. Dikke klodders veegt hij ron, haargroei op zijn lichaam en een voorzichover zijn welige lokken. Ik tuur via de spiegel tige baard in zijn keel tot een serieus puberend naar mijn eigen hoofd naast het zijne. Ik heb een wezen is uitgegroeid, word ik geconfronteerd verjongingskuur ondergaan en zie er in deze met steeds weer nieuwe tekenen van ouderdom. postpeel-dagen uit als een personage uit de Haar dat uitvalt. Een dunner wordend gezicht. zombieserie The Walking Dead. Deze chemiUitblijvende menstruatie. En alleen nog sjans sche peeling moet ervoor zorgen dat mijn als ik in de sportauto van mijn man rijd, of als opperhuid zich in tien dagen vernieuwt ik als enige vrouw in het café ben overgebleven. waardoor ik weer een zachtroze babyhuidje There is no way back. En dan heb ik het nog krijg. Onwillekeurig moet ik denken aan de niet eens over de bijbehorende geestelijke periode dat ik net zo oud was als mijn kind nu. verschijnselen. Moody moments. Koesterde ik Mijn haar was lang en glanzend, het hing in nog allerlei dromen en verwachtingen voor ‘als dikke golven tot aan mijn middel. ‘Mam, ga nou ik later groot was’, ineens is later nu. En het ’s aan de kant met je vellenhoofd,’ snauwt Bent gekke is: al die zaken waarvan ik dacht dat ze en hij geeft me een duwtje. Met een zucht schuif later toch eindelijk wel eens zouden zijn ik een glitterspeldje in mijn blonde pieken. opgelost, blijken nog steeds actueel. Onzekerheid over de liefde. ‘Ben ik eigenlijk wel een Ik hoor tot de generatie vrouwen die relatief laat goede minnares?’ ‘Ben ik nog een interessante kinderen heeft gekregen. Ideaal, vond ik het om partij?’ Twijfels over je uiterlijk. Over alles. lekker lang uit te razen. Maar dat laatbloeien ook Zelfs over uitgaan. Wéér was ik laatst de ➽ 77
IK
interview wetenschapper TEKST ANNE ELZINGA BEELD MIEKE MEESEN
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer
‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
‘Mijn dochter heeft hoge koorts en kan vandaag niet naar de opvang. Kunnen we bij mij thuis afspreken?’ Ook een hoogleraar Vaderschap kampt soms met bekende moederproblemen. Gedurende het gehele interview zit Merle (1) als een aapje tegen haar moeder aan geklemd. Soms slapend, soms snotterend, soms giechelend omdat ze zo moet rillen, soms roepend dat ze moet poepen. Renske Keizer (31) voorziet haar dochter van knuffels en eierkoeken en praat ondertussen door over haar grote passie: haar onderzoek naar de invloed van vaders op de ontwikkeling van kinderen. Thuis heeft zij in de persoon van Niels Schenk een zeer betrokken vader. Net als Renske zorgt Niels één dag per week voor de kinderen. Nee, dat noemt Renske géén papadag. Die term gebruikt ze alleen om aan te geven hoe onze cultuur kijkt naar vaders die blijkbaar één dag in de week vader zijn. Niels is gewoon op woensdag thuis met Merle en Jelte (3). Oudste zoon Joris (7) is dan bij zijn vader. En dat doet-ie graag. Als Niels even later thuiskomt en als vanzelfsprekend Merle van Renske overneemt, is dat de lakmoesproef voor het koppel Keizer-Schenk. Nu moet blijken of hun ouderrol echt zo gelijkwaardig is. En ja hoor, Merle geeft geen kik en nestelt zich lekker in haar vaders armen. Renske gaat door met het beantwoorden van J/M’s zeven stellingen.
1. Het was hoog tijd voor een leerstoel Vaderschap
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer deelt de opvoeding volledig met de vaders van haar kinderen. En toch. Toch steekt het even als ze naar hem toelopen als ze gevallen zijn. En als haar partner met ze stoeit, staat zij al klaar met ‘niet zo ruw’ en ‘pas op!’. Niet goed, weet ze. Juist grenzen verleggen en zichzelf uitdagen leren kinderen van hun vader. ‘Hoe meer die betrokken is bij de opvoeding, hoe gelukkiger z’n kind.’ 86
Per 1 september 2014 is Keizer als bijzonder hoogleraar aangesteld. De leerstoel - de eerste ter wereld - is ingesteld door het Vader Kennis Centrum. Keizer was sinds haar promotieonderzoek geïnteresseerd in de vraag wat vaderschap doet met mannen en wat de effecten daarvan zijn op de ontwikkeling van hun kinderen. ‘Juist in Nederland is dat nodig, omdat we zo traditioneel zijn. Moeder wordt hier nog steeds gezien als de primaire opvoeder. Vader heeft een bijrol. Die staat aan de pedagogische zijlijn. Het onderzoek dat er is, stamt ook nog eens uit de jaren zeventig/tachtig. Toen ging het vooral over de biologische vader. Inmiddels kennen we meerdere soorten vaders: stiefvaders, adoptievaders, homoseksuele stellen. Bovendien komt veel vaderonderzoek uit Amerika en Engeland, ➽
Wij
Zij
het gezin
de kinderen
14 Papa’s prinsesje wordt eerder premier
46
Waaarom vaders zich veel met hun dochters moeten bemoeien
20 Zo doen wij het ‘We zijn vroeg met opvoeden begonnen’
24 Straatvraag
Wat doen papa’s beter?
14
28 Hoe meer hoe leuker
52
In beeld: het grote gezin (5 kinderen) van blogger Anne Cornut
34 Reisreportage Wild life op Curaçao
38 Zomerkampen
Kekke & coole kindervakanties
32 28
12 Nieuws 26 Cadeaus voor papa 27 Mijn puber & ik 32 Mode voor stoere kerels 40 Cultuur
46 Tikje tricky
Als kleuter al motorracen, shorttracken en sportklimmen
58 ‘Het feminisme is niet meer nodig’
Interview met de kleindochters van Joke Smit
Nieuws 44 Knutselen Stadstuintje 52 Koken met Caspar 54 Nieuwe receptenrubriek
Doe mee! 57 Schrijfwedstrijd voor kinderen
Kinderboeken 62 Cultuur 63 6
54
Ik
inhoud
de ouder
70 ‘Oersaai opvoeden is het beste’
70
Bastiaan Ragas over de opvoeding van Sem, Leentje, Fien en Catoo
76 Hormonenclash
Jij in de overgang, je kind in de puberteit
86 De wetenschapper
4 Medewerkers & colofon 5 Editorial 8 Kinderfeestje 61 Volg online een J/M cursus 64 Word abonnee: Jij J/M, zij nieuwe sneakers 97 Geintje 98 Volgende maand
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer: ‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
90 Chocopops & chardonnay
Feuilleton over het leven van een stiefmoeder
92 Seksuele opvoeding
Hoe zorg ik dat mijn zoon geen verkrachter wordt?
Nieuws 68 Dwars & Deskundig over geld 75 Wat paps ze kan leren
Tischa lost het op 81 Uit elkaar
Column 84
76 86
Suus Ruis
Skypen met... 85 Expat in Portugal
Cultuur 96
COVERBEELD CLAUDIE DE CLEEN
7
Batman
WIJ
NIEUWS
Slachtoffer wordt
dader
Inkomen vormt kinderhersens
Mishandelde wordt vaker zelf mishandelaar. Het is een bekend (voor)oordeel.
Hoe hoog ouders zijn opgeleid en vooral hoeveel zij verdienen, beïnvloedt de ontwikkeling van het brein van hun kroost, ontdekten onderzoekers van negen Amerikaanse Inkomen universiteiten in de vormt grootste studie ooit op dit gebied. Hoewel het kinderhersens absoluut niet hoeft te betekenen dat die veranderingen onomkeerbaar zijn - verzekert onderzoekster Elizabeth Sowell haastig - ‘suggereren onze gegevens dat de grotere toegang tot verrijkingsbronnen kunnen leiden tot verschillen in de hersenstructuur van kinderen’. Vooral kinderen uit de armste gezinnen waren de dupe: de breingebieden die verantwoordelijk zijn voor academisch succes, zijn bij hen minder ontwikkeld.
Dat het genuanceerder ligt, wijst onderzoek uit van de City University van New York onder 649 ouders en hun 697 kinderen. Het is goed mogelijk dat de cijfers worden vertekend doordat men ervan uitgaat dat het risico op mishandeling groter is in gezinnen met ouders die zelf mishandeld zijn. Zij worden vaker aangemeld bij kinderbeschermingsorganisaties. Koning Van de mishandelde van de Jeugd ouders was 21% bekend bij de kinderbescherming tegenover bijna 12% van de nietmishandelde ouders. Die 21% rapporteert echter niet meer lichamelijke en seksuele kindermishandeling dan andere ouders. Hun kinderen melden dat wel, maar geven ook vaker aan dat kinderbeschermingsinstanties zich met hen bemoeiden. De conclusie van het onderzoek luidt dat nageslacht van exslachtoffers inderdaad meer risico loopt, maar dat vooringenomenheid bij opsporing er ook toe kan leiden dat hun ouders vaker worden aangegeven.
Bron: Science Daily
Bron: Science
12
Huilende Batman Na de suikerzoete, Huilende ultrafeminieneBatman Disneyprinsessen zijn de stoere superhelden aan de beurt. Die moeten ook maar eens van hun stereotiepe imago af. Een Noorse moeder maakte een kleurboek voor haar zoontje met platen van stripfiguren in on-Batmanachtige poses: met een schort voor, huilend vanwege een gevallen ijsje of knuffelend met een klein poesje. Linnéa Johanssons kleurboek is gratis te downloaden via haar website: limpan.org. Wel snel zijn: ze heeft de rechten van de getekende helden niet...
8 +
geven Inkomen Nederlandse vormt gezinnen zichzelf. Zij zijn tevreden kinderhersens over de sfeer thuis, de tijd die ze samen doorbrengen en de dingen die ze ondernemen. Slechts 3% van de 3000 ouders tussen 30-60 jaar geeft het gezinsleven een onvoldoende. Bron: onderzoek Motivaction en AD
Dochters worden onderbetaald Althans, in vergelijking met hun broers. Terwijl ze vaker de handen laten wapperen thuis. Jongens zijn goed voor 43 tot 46 minuten klussen in het huishouden, tegen elk uur dat een dochter werkt. Meiden variëren ook meer in hun huishoudelijke taken. Net als jongens doen ze buitenklussen, maar daarnaast zorgen zij ook voor de jongere kinderen thuis, de huisdieren, helpen met koken en maken Nietvaker pluis-gevoel hun eigen kamers schoon. Meiden hebben 15% minder kans om voor al die huisvlijt betaald te worden. En als ze geld krijgen, is dat vaak minder dan zonen (gemiddeld 73 dollarcent in plaats van 1 dollar). Dit wisten we al uit onder meer onderzoek van de Universiteit van Michigan uit 2007. Maar de discussie is recent weer aangewakkerd door een artikel op de site van de New York Times. Vooral de suggestie dat het bestaande salarisverschil tussen mannen en vrouwen misschien helemaal niet de schuld is van werkgevers, maar thuis al begint, sloeg in.
Koning van de Jeugd
Bron: nytlive.nytimes.com
BEELD HH/PLAINPICTURE
SAMENSTELLING ANNE ELZINGA ILLUSTRATIES ZSUZSANNA ILIJIN
13
14
WIJ
Vader-dochterband
Papa’s prinsesje wordt sneller premier TEKST ANNE ELZINGA BEELD CLAUDIE DE CLEEN
‘Voor een vader zijn dochters mysterieuzer dan zonen, denk ik. Ze vullen in het leven van een man iets in wat hij niet kent.’ Aldus journalist Bert Wagendorp in het Vader & Dochter Boek, dat hij samen met zijn dochter Hannah schreef. Zo’n meisje is een deel van hem, maar toch wezenlijk anders. ‘De relatie met een dochter is spannender,’ zegt ook Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de
Vind je het belangrijk dat je dochter het goed doet op school? Wil je dat ze later carrière maakt, zelfverzekerd is en een goede partner kiest? Laat papa zich dan veel met haar bemoeien. Die heeft daar namelijk meer invloed op dan mama. En al helemaal als hij thuis regelmatig de stofzuiger pakt. Universiteit van Amsterdam en vader van twee volwassen dochters en een zoon. ‘Dat zit ’m in de vrouwelijke manier van zijn, hun reacties, de manier waarop zij de wereld benaderen. Mét die klassiek stereotiepe eigenschappen: charmant, gracieus, empathisch. Dat blijft spannend. Dochters wekken bewondering en verwondering op.’ En toch. Toch is de band tussen vaders en ➽ 15
Wild life op
Curacao TEKST EN BEELD MARTINE DE VENTE
Haaien voeren, naar een onbewoond eiland varen en een stukje klimmen. Of gewoon lekker luieren en lezen op het strand. Curaรงao is een eiland met vele mogelijkheden. Martine de Vente probeerde alles uit met echtgenoot, zoon Jan (11) en dochter Leonoor (8). 34
WIJ
reisreportage
De Christoffelberg (372 m) beklimmen als workout is een welkome afwisseling voor het relaxte strandleven aan de zuidkant van Curaçao. Die kant telt zo’n veertig paradijselijke strandjes: diepblauw water, kleurig koraal, tropische vissen, barretjes en barbecues. Het is op Curaçao bovendien altijd hetzelfde weer. Dat kan zelfs saai worden. De klim naar het hoogste punt van Curaçao is dat in ieder geval niet. Het is gloeiend heet en je hebt handen en voeten nodig om boven te komen. Voor kinderen is het een makkie, zegt ranger
Briand, terwijl hij zijn pet afzet om het zweet van zijn voorhoofd te vegen. ‘Ze zijn vaak sneller boven en beneden dan ik, want ze zijn niet bang om te vallen,’ zegt hij lachend. Had ik die van mij nou maar niet achtergelaten in de hangmat op ons fijne resort, denk ik als ik mijn schaafwonden tel, een grote leguaan spot en ontdek dat ik zelfs Venezuela zie liggen. ‘Ja, jij moet zo nodig bewegen,’ had Echtgenoot gebromd toen hij zich vanmorgen om zes uur nog een keertje omdraaide en iets mompelde over een dagje zwembad.
Al eerder stonden we vroeg op, voor een bumpy ride naar Klein Curaçao. Je zou het niet zeggen met die strakblauwe lucht, maar het kan behoorlijk spoken op zee. Bij sommige medepassagiers helpt zelfs een Primatourtje niet. Kapitein Pieter van der Vlies van de Miss Anne ‘ontdekte’ het onbewoonde eiland dertig jaar geleden. Sindsdien vaart hij met toeristen naar de strandhut die hij er bouwde. Daar kunnen we een dag lang verblijven, met ontbijt, barbecue en ligbedjes. Verder is er helemaal niets. Ja, een verlaten vuurtoren. En ➽
‘De pijlstaartroggen gaan op je liggen als ze iets van je willen. Handig, kun je ze meteen even aaien’ 35
Tikje tricky 46
Extreme snelheden, grote hoogtes; niet elke ouder ziet zijn kind graag onbekommerd bergen beklimmen of met 220 km door de bocht scheuren. Vasco, Doutzen en Leto doen echter respectievelijk aan motorracen, shorttracken en sportklimmen. En met succes. TEKST MONIQUE MONTANUS BEELD CLEMENS RIKKEN
ZIJ
Gevaarlijke sporten
‘Vallen hoort erbij. Je went eraan’
Vasco van der Valk (15)
Zit in 3 vwo Favoriete sport motorracen Draagt tijdens het racen motorpak, helm, gehoorbescherming, racelaarzen, rugprotector, borstprotector, handschoenen Andere hobby’s hardlopen conditietraining gamen Meer lezen? www.vasco vandervalk.nl
Vasco van der Valk (15) is motorcoureur. Een zeer talentvolle; hij neemt deel aan internationale kampioenschappen. De meeste 4-jarigen balanceren vol adrenaline op hun eerste fiets met zijwieltjes, maar Vasco stapte op die leeftijd op een crossmotor. ‘Ik kon toen inderdaad net fietsen,’ herinnert hij zich. ‘Maar nog niet heel goed.’ In hetzelfde jaar reed hij zijn eerste clubcross, op een Yamaha PW50. Klinkt heftig, voor een kleuter. Valt mee, relativeert Vasco. ‘Die dingetjes voor de hele kleintjes staan bijna stil. Hoe hard ze gaan? Geen idee, 20 km per uur of zo? Mijn vader kon gewoon naast me meerennen.’ Zijn vader, zelf semiprofessioneel coureur en motorjournalist, was zijn inspirator. Vasco keek naar een wedstrijd waaraan hij deelnam en wist meteen dat hij dit zelf ook wilde. ‘Het zag er heel vet uit.’ Met de jaren groeiden zijn motoren mee – ‘Ik kreeg steeds een iets groter model’ – en nam de snelheid toe: nu rijdt hij circa 220 km per uur. De kick zit in de snelheid, de uitdaging in het zo kort mogelijk de bochten pakken. Uiteraard is hij wel eens onderuitgegaan. ‘Dat hoort erbij. Je went eraan, hoewel het natuurlijk elke keer weer nieuw is.’ Over welke vaardigheden moet een beetje coureur sowieso beschikken? ‘Je moet om te beginnen snelheden kunnen inschatten. Als je de bocht doorgaat zonder af te remmen, komt het niet echt goed. Ook moet je veel dingen tegelijk kunnen doen en waarnemen: remmen, terugschakelen, goed sturen en opletten wat er om je heen
gebeurt. En verder moet je gewoon doorzetten.’ Doorzetten heeft Vasco zeker gedaan: inmiddels heeft hij races gereden op circuits in België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Engeland, Tsjechië, Turkije en Zuid-Afrika. Vanaf zijn negende werd hij regelmatig geselecteerd voor Championships for kids, en in 2013 werd hij derde in het Nederlands en Europees Kampioenschap van de Moriwaki 250 Junior Cup. Op dit moment neemt hij deel aan het British Superbike kampioenschap. Dat bestaat uit 22 races, die tussen april en oktober plaatsvinden. Zijn moeder gaat altijd mee, zijn vader zo vaak als hij kan, want die moet nogal eens werken tijdens races. Motorracen is een dure sport. ‘Een racemotor gaat twee jaar mee. Misschien drie, als je geluk hebt.’ Ter info: een instapmodel kost 40- tot 50.000 euro. ‘Maar je hebt ook motoren die 300.000 euro kosten, met alles erop en eraan.’ Andere posten zijn het onderhoud, de benzine, speciale kleding, het trainen en natuurlijk de reiskosten. Hoewel zijn ouders een groot deel van die kosten voor hun rekening nemen, kent hun draagkracht ook grenzen. Daarom vraagt Vasco vrienden, familie en bedrijven om hem te sponsoren. Hoeveel donateurs hij exact heeft, weet hij niet. ‘Het zijn er wel heel veel. Mijn hele motor hangt vol namen.’ Over drie jaar rondt hij zijn middelbare school af. En dan: doorgaan voor prof? ‘Dat is natuurlijk wel mijn droom. Maar ik ga ook iets met economie doen. Ik moet ervoor zorgen dat ik wat achter de hand heb, voor als professioneel racen niet lukt.’
47
54
ZIJ
koken met Caspar Burgi
Caspar kookt met Nina & Marlou
‘Alles is apart al zo lekker’ ‘Eten moet een feestje zijn,’ vindt tv-kok en cateraar Caspar Bürgi, bekend van het programma Koffietijd. Vanaf nu kookt hij samen met kinderen voor J/M een lekkere gezinsmaaltijd. Deze eerste keer staan vriendinnen Nina en Marlou (allebei 12) met hem in de keuken. Het recept: pasta met courgettelinten, spinaziepesto en sinaasappel. TEKST SARITA WIJNKER BEELD IVO VAN DER BENT
De opwinding straalt van de gezichten van Nina en Marlou. Ze hebben er zin in om met Caspar te koken, dat is duidelijk. ‘Supervet! Gisteravond appten we nog met elkaar: dat we niet van de trap mochten vallen, want dan zou het allemaal niet doorgaan.’ De culinaire vriendinnen zitten al twee jaar bij elkaar in de klas en koken thuis geregeld. ‘Ik sta best vaak in de keuken,’ vertelt Marlou. ‘En als ik kook, doe ik dat heel uitgebreid. Ik zoek op internet een lekker recept en maak er dan mijn eigen creatie van.’ Nina verzint meestal alles zelf. ‘Wat ik lekker vind, stop ik bij elkaar. Mijn opa heeft een moestuin. Als het zaaiseizoen begint, mag ik planten en zaden kiezen om te zaaien. Iedere maand kom ik dan even kijken en soms neem ik wat mee.’ Vorige maand vierden ze samen hun verjaardag en die stond helemaal in het teken van eten. Omdat ze zo gek zijn van koken, stelde moeder Shari een tapastafel voor. Dat leek ze leuk. Maar dan wel met een eigen draai eraan: geen Spaanse hapjes, maar een tafel vol zelfgemaakte lekkernijen, zoals kleine saucijzenbroodjes. Nina en Marlou hebben hun toekomstplannen al helemaal uitgestippeld. ‘Ik wil een eigen restaurant beginnen,’ vertelt Nina. ‘Dan woon ik boven en run ik beneden een eigen tent.’ Marlou start liever een patisserie. ‘Ik ben meer van het preciezere werk. En ik ben dol op chocolade.’ Sla om voor het recept!
➽ 55
58
ZIJ
interview
‘Dankzij oma is het feminisme niet meer nodig’ Ella (12) en Jasmijn (9) Kool zijn de kleindochters van feministe Joke Smit (1933-1981). Hoe denken zij over de noodzaak van feminisme, de verschillen tussen vrouwen en mannen en de drijfveren van hun beroemde oma? TEKST PHAEDRA WERKHOVEN BEELD TESKA OVERBEEKE
Jasmijn: ‘Ik liep al een paar
keer langs de Joke Smit school, en ineens zei ik: “Hé, dat is mijn oma!” Ik wilde heel graag meer van haar weten, toen ben ik een werkstuk over haar gaan maken.’ Ella: ‘Ik vond dat ook wel heel interessant, toen Jasmijn ermee bezig was.’ Jasmijn: ‘Joke vond dat er veel niet eerlijk was vroeger. Dat sommige beroepen niet gedaan mochten worden door vrouwen omdat ze vrouw waren. Ook was het raar als vrouwen zich als man gingen gedragen. Nu kan ik gewoon in een boom klimmen en een broek aantrekken. Toen kon dat niet. Mijn oma heeft daar veel voor gedaan.’ Ella: ‘Ik wist echt niet dat zij dat allemaal gedaan heeft. Feminisme is dat mannen en vrouwen gelijk behandeld worden. Mijn oma richtte een club op en schreef allerlei krantenberichten. Door Jasmijn heb ik dat nu ook
meegekregen. Ik vind het heel bijzonder dat Joke mijn oma is.’ Jasmijn: ‘Ze was geen Dolle Mina. Joke zat meer in de politiek. Ze hield niet van dat Dolle Mina-gedoe. Dat vond ze overdreven. Dus richtte ze de MVM op, Man Vrouw Maatschappij, daar zat mijn opa ook in. Er zaten niet veel mannen in en hij deed dat wel. Ze vond dat iedereen evenveel moest doen in het huishouden. Dat vind ik ook. Het moet gewoon eerlijker. Ik zou zelf ook echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik.’ Ella: ‘Ik lijk best op mijn oma. Ik heb haar wenkbrauwen.’ Jasmijn: ‘Maar iedereen lijkt op elkaar. We hadden dit weekend ons jaarlijkse Smit-etentje. Toen zagen we al onze achternichten en neven en de zussen en broers van onze oma. Heel leuk was dat.’ Ella: ‘Ja, dat voelt wel bijzonder, om daar bij te horen.
Ik denk trouwens dat mannen en vrouwen nu wel gelijk behandeld worden. Als ik minder zou verdienen dan een man voor dezelfde baan, zou ik er echt wat van zeggen. En als ze dat dan niet veranderen, zou ik opstappen. Ik dien een klacht in en schrijf er in de krant een stuk over. En tegen iedereen zeg ik dat dat bedrijf zo doet, zodat de hele wereld het weet. Ik ben best strak in die dingen.’ Jasmijn: ‘Nou, ik ook. Ik zou het wel eerst checken en vragen waarom hij meer verdient. En als dan blijkt dat het discriminatie is, zou ik echt wegwezen.’ Ella: ‘Ik zou me rot vervelen als ik alleen maar voor de kinderen zou zorgen. Ik wil echt wel een goeie baan. Minister-president worden of zo. Ik wil vooral iets doen waar ik blij van word én goed mee verdien. Presentatrice van het NOS Journaal, of schrijven, verhalen vertellen. Daar ➽
Jasmijn:
‘Ik zou echt geen man kiezen die niet evenveel voor de kinderen zorgt en in het huishouden doet als ik’
59
70
IK
interview TV-maker en schrijver Bastiaan Ragas
‘Een oersaaie opvoeding, dat is het allerbeste’ Huisje, Boompje, Buikje, het derde boek van duizendpoot Bastiaan Ragas (43, vader van vier kinderen, theaterproducent, tv-maker en schrijver) verschijnt deze maand. Het staat vol gênante en herkenbare verhalen over opvoeden, relaties, midlife perikelen en de ‘drie W’s’ voor een gelukkig familieleven. ‘Mijn ambitie is om oud en wijs te worden.’ TEKST SARA LUIJTERS BEELD TESKA OVERBEEKE
Soms vindt hij zichzelf wel eens vermoeiend. Al die energie, druk met honderd dingen tegelijk, altijd maar doorgaan. Daar tegenover staat dat het gezinsleven Bastiaan Ragas juist veel structuur heeft gegeven. Net als de verhuizing van het nieuwerijkenreservaat Oud-Zuid in Amsterdam naar de rust van een dorp in de buurt van Haarlem. In zijn nieuwste, derde boek Huisje, Boompje, Buikje, geschreven met een flinke dosis ironie, richt hij een kritische blik op de midlife sores van zichzelf en zijn vriendenkring. ‘De kinderen worden groter, iedereen heeft bereikt wat er te bereiken valt en dan komt de onvermijdelijke vraag: is dit alles?’ Om hem heen stortte de afgelopen jaren het ene na het andere huwelijk in. ‘Het is een waar slagveld van scheidingen. Vrienden - midden
veertig, begin vijftig - werden stuk voor stuk verlaten door hun vrouw. Het leek wel alsof al die kerels opeens niet meer nodig zijn als de kinderen wat ouder worden.’ Bastiaans eigen relatie met tv-presentator Tooske is al twaalf jaar ‘als vanzelf’ heel steady. Wat hun kracht is? ‘Heel simpel: gewoon een
beetje lief zijn voor elkaar. In een relatie moet je voor de ander willen zorgen, jezelf niet belangrijker vinden, de ander niet als een vijand of concurrent zien. Tooske en ik denken over heel veel dingen hetzelfde. We zijn, hoe tandglazuurbrekend het ook klinkt, écht vriendjes. Een natuurlijke match. Ik heb geen enkele interesse om motor te gaan rijden of in een lycrapakje op een racefiets te stappen, dat is toch allemaal malligheid. En een secretaresse om mee vreemd te gaan heb ik niet, dus daar kan ik ook niet mee aan de haal. Ik vind het altijd wat sneu als veertigplussers nog heel hard hun best doen om jong, hip en te sportief te blijven. Ik probeer daar niet aan mee te doen. Mijn ambitie in het leven is om oud en wijs te worden, een beetje als Olivier B. Bommel. Mijn boek is een pleidooi, een schreeuw, voor de ouwe lul 2.0.’ In zijn boek komt ook de theorie van de drie W’s voorbij, bedacht door een vriend. Die W’s staan voor Werk, Wijf en Wonen. ‘Wie een gelukkig ➽
Bastiaan Ragas (43) is tv-maker, theaterproducent en schrijver Woont samen met Tooske (40), Sem (13), Leentje (8), Fien (6) en Catoo (4) Fijnste gezinsmoment ‘Aan tafel met elkaar eten, drinken, praten, kaarsjes aan’ Minst fijne gezinsmoment ‘De chaos van snel, snel, snel in de ochtenden’ Slechtste moment als vader ‘Ik heb soms moeite om mijn geduld te bewaren’ Beste moment als vader ‘Ik ben, hoop ik, een stimulerende, enthousiaste en prima vader’ 71
IK
Menopauze vs puberteit
Knallende hormonen
TEKST MEVROUW VAN DALE BEELD ANNA VAN DOOREN
Laat aan kinderen beginnen heeft veel voordelen. Een nadeel is er ook: als je kind in de puberteit komt, zit jij in de overgang. Resultaat: een dagelijkse vuurwerkshow.
‘Mam, waar is de gel? Mijn haar zit superstom!’ Zoon Bent kijkt zichzelf woedend via de spiegel aan. Als hij de pot voor zijn neus ontdekt, trekt
inhoudt dat je tegelijk met je kind in een hormonale crisis belandt, had ik niet kunnen voorzien. Het is een raar gelag. Terwijl mijn hij het deksel er ongeduldig af. Met twee handen kind met zijn bokkige gedrag, gierende testostewroet hij in het potje. Dikke klodders veegt hij ron, haargroei op zijn lichaam en een voorzichover zijn welige lokken. Ik tuur via de spiegel tige baard in zijn keel tot een serieus puberend naar mijn eigen hoofd naast het zijne. Ik heb een wezen is uitgegroeid, word ik geconfronteerd verjongingskuur ondergaan en zie er in deze met steeds weer nieuwe tekenen van ouderdom. postpeel-dagen uit als een personage uit de Haar dat uitvalt. Een dunner wordend gezicht. zombieserie The Walking Dead. Deze chemiUitblijvende menstruatie. En alleen nog sjans sche peeling moet ervoor zorgen dat mijn als ik in de sportauto van mijn man rijd, of als opperhuid zich in tien dagen vernieuwt ik als enige vrouw in het café ben overgebleven. waardoor ik weer een zachtroze babyhuidje There is no way back. En dan heb ik het nog krijg. Onwillekeurig moet ik denken aan de niet eens over de bijbehorende geestelijke periode dat ik net zo oud was als mijn kind nu. verschijnselen. Moody moments. Koesterde ik Mijn haar was lang en glanzend, het hing in nog allerlei dromen en verwachtingen voor ‘als dikke golven tot aan mijn middel. ‘Mam, ga nou ik later groot was’, ineens is later nu. En het ’s aan de kant met je vellenhoofd,’ snauwt Bent gekke is: al die zaken waarvan ik dacht dat ze en hij geeft me een duwtje. Met een zucht schuif later toch eindelijk wel eens zouden zijn ik een glitterspeldje in mijn blonde pieken. opgelost, blijken nog steeds actueel. Onzekerheid over de liefde. ‘Ben ik eigenlijk wel een Ik hoor tot de generatie vrouwen die relatief laat goede minnares?’ ‘Ben ik nog een interessante kinderen heeft gekregen. Ideaal, vond ik het om partij?’ Twijfels over je uiterlijk. Over alles. lekker lang uit te razen. Maar dat laatbloeien ook Zelfs over uitgaan. Wéér was ik laatst de ➽ 77
IK
interview wetenschapper TEKST ANNE ELZINGA BEELD MIEKE MEESEN
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer
‘Vaders hebben nog steeds een bijrol’
‘Mijn dochter heeft hoge koorts en kan vandaag niet naar de opvang. Kunnen we bij mij thuis afspreken?’ Ook een hoogleraar Vaderschap kampt soms met bekende moederproblemen. Gedurende het gehele interview zit Merle (1) als een aapje tegen haar moeder aan geklemd. Soms slapend, soms snotterend, soms giechelend omdat ze zo moet rillen, soms roepend dat ze moet poepen. Renske Keizer (31) voorziet haar dochter van knuffels en eierkoeken en praat ondertussen door over haar grote passie: haar onderzoek naar de invloed van vaders op de ontwikkeling van kinderen. Thuis heeft zij in de persoon van Niels Schenk een zeer betrokken vader. Net als Renske zorgt Niels één dag per week voor de kinderen. Nee, dat noemt Renske géén papadag. Die term gebruikt ze alleen om aan te geven hoe onze cultuur kijkt naar vaders die blijkbaar één dag in de week vader zijn. Niels is gewoon op woensdag thuis met Merle en Jelte (3). Oudste zoon Joris (7) is dan bij zijn vader. En dat doet-ie graag. Als Niels even later thuiskomt en als vanzelfsprekend Merle van Renske overneemt, is dat de lakmoesproef voor het koppel Keizer-Schenk. Nu moet blijken of hun ouderrol echt zo gelijkwaardig is. En ja hoor, Merle geeft geen kik en nestelt zich lekker in haar vaders armen. Renske gaat door met het beantwoorden van J/M’s zeven stellingen.
1. Het was hoog tijd voor een leerstoel Vaderschap
Hoogleraar Vaderschap Renske Keizer deelt de opvoeding volledig met de vaders van haar kinderen. En toch. Toch steekt het even als ze naar hem toelopen als ze gevallen zijn. En als haar partner met ze stoeit, staat zij al klaar met ‘niet zo ruw’ en ‘pas op!’. Niet goed, weet ze. Juist grenzen verleggen en zichzelf uitdagen leren kinderen van hun vader. ‘Hoe meer die betrokken is bij de opvoeding, hoe gelukkiger z’n kind.’ 86
Per 1 september 2014 is Keizer als bijzonder hoogleraar aangesteld. De leerstoel - de eerste ter wereld - is ingesteld door het Vader Kennis Centrum. Keizer was sinds haar promotieonderzoek geïnteresseerd in de vraag wat vaderschap doet met mannen en wat de effecten daarvan zijn op de ontwikkeling van hun kinderen. ‘Juist in Nederland is dat nodig, omdat we zo traditioneel zijn. Moeder wordt hier nog steeds gezien als de primaire opvoeder. Vader heeft een bijrol. Die staat aan de pedagogische zijlijn. Het onderzoek dat er is, stamt ook nog eens uit de jaren zeventig/tachtig. Toen ging het vooral over de biologische vader. Inmiddels kennen we meerdere soorten vaders: stiefvaders, adoptievaders, homoseksuele stellen. Bovendien komt veel vaderonderzoek uit Amerika en Engeland, ➽