Rozdział I

Zabawy z własną wizytówką

zabawy i aktywności prowadzące do zapamiętania przez dzieci zapisu swojego imienia

ROZPOZNAWANIE SWOJEJ WIZYTÓWKI

y Pomoce: wizytówki wszystkich dzieci w grupie oraz osób dorosłych pracujących z dziećmi

Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel pokazuje kolejne wizytówki i pyta: Czyja to wizytówka? Osoba, która się zgłosi, odbiera wizytówkę i wraca na swoje miejsce. Jeśli nikt się nie zgłasza, po kilku sekundach nauczyciel oddaje dziecku wizytówkę ze słowami: Proszę, (np. Kasiu), ta wizytówka jest twoja. Po rozdaniu wszystkich pasków proponuje dzieciom, aby przyjrzały się swoim wizytówkom.

Przez kilka minut dzieci przyglądają się wizytówkom (robi to również nauczyciel i inne osoby dorosłe obecne akurat w sali) i wymieniają się uwagami. Na zakończenie nauczyciel prosi jedno z dzieci o zebranie wizytówek i włożenie ich do koszyczka. Nauczyciel nie omawia zabawy, nie komentuje, nie ocenia. y Wskazówka: Zabawę należy powtarzać wielokrotnie. Wszelkie pomyłki nauczyciel prostuje od razu. Gdy dziecko zgłosi się po nie swoją wizytówkę, nauczyciel mówi np.Kasiu, to nie twoja wizytówka. Usiądź i poczekaj jeszcze chwilę.

POCIĄG Z WIZYTÓWEK

y Pomoce: komplet wizytówek, sylweta lokomotywy, kółka wycięte z kartonu

Nauczyciel rozdaje dzieciom wizytówki tak, jak w poprzedniej zabawie. Następnie kładzie na dywanie sylwetę lokomotywy oraz kółka wycięte z kartonu. Prosi dzieci, aby ułożyły wizytówki za lokomotywą jak wagony. Dzieci układają pociąg, dokładają koła. Po ułożeniu wizytówek dzieci przyglądają się pociągowi, dzielą się uwagami. Po skończonej zabawie wybrane dziecko zbiera wizytówki i wkłada je do koszyczka.

W starszych grupach można wprowadzić dodatkowe zadania, np.: x wagony należy ustawić za lokomotywą począwszy od imienia z najmniejszą liczbą liter, a kończąc na tym z największą (pierwszy wagonik „Ola”, potem „Kuba” itd.);

x należy określić miejsce swojej wizytówki w pociągu, stosując liczebniki porządkowe oraz określenia dotyczące położenia przedmiotów względem siebie (Iga jest pierwsza, Marcelinka ostatnia, Olek przed Jackiem, ale za Kasią,

Kubuś jest ósmy itp.). y Wskazówka: Tę zabawę można przeprowadzić w wielu wersjach. Dzieci mogą układać koło, strzałkę, węża, zygzak, domek, drzewo, słonko itd.

Pomocny będzie wierszyk:

Wizytówki swoje mamy, już je całkiem dobrze znamy, często nimi się bawimy, co z nich dzisiaj ułożymy?

W grupach młodszych warto przygotować sylwety, które pomogą dzieciom w tworzeniu obrazu, np. głowę węża (a z wizytówek dzieci ułożą tułów), domek z kominem (a dzieci ułożą dym), pień drzewa (a dzieci ułożą gałęzie) itp. WIZYTÓWKI NA KRZESEŁKACH 9

y Pomoce: komplet wizytówek do przymocowania na krzesełkach, gumka pasmanteryjna

Nauczyciel przygotowuje wizytówki do przymocowania na krzesełkach: zalaminowaną wizytówkę należy przedziurkować dziurkaczem (na obu końcówkach po dwie dziurki), następnie przewlec gumkę pasmanteryjną przez dziurki i zszyć końcówki. Powstają dwie „szelki”, które zakłada się na oparcie krzesełka. Dzieci, siedząc, opierają się o wizytówkę. Nawet jeśli wizytówka się zsunie, łatwo ją założyć z powrotem. Zazwyczaj wizytówki na krzesełkach wytrzymują cały rok szkolny, ale jeśli któraś ulegnie zniszczeniu, zgnieceniu lub wyskubaniu – wystarczy założyć nową. Jeśli oparcie krzesełka jest lekko zaokrąglone, wizytówka będzie spadać. W tym wypadku szelki z gumki należy założyć na oparcie i zszyć końcówki już na krześle, od wewnątrz, tak aby gumki nie mogły się zsunąć. Tak przygotowane wizytówki nauczyciel przymocowuje na oparciach krzesełek. Przez kilka kolejnych dni, przed przyjściem dzieci zamienia miejscami

9) Inspiracją była aktywność przywoływana przez Irenę Majchrzak: „Znakomite ćwiczenie wprowadziły nauczycielki z warszawskiego przedszkola nr 407: umocowały wizytówki na poręczach krzeseł. Rano wszystkie krzesełka stoją bezładnie na środku sali, a zadaniem dzieci jest odszukanie swojego i postawienie go na właściwym miejscu przy stole”. Zob. I. Majchrzak, Nazywanie świata..., s. 25.

kilka krzesełek przy stolikach. Zadanie dzieci polega na przestawieniu krzesełek na właściwe miejsca. y Wskazówka: Dzieci mają „swoje” miejsce w sali, co jest dla nich bardzo ważne.

Zdarzyło mi się pracować z dziećmi, które z racji swoich niepełnosprawności nie mogły siedzieć na krzesełku (przebywały cały dzień na wózku, ewentualnie w pozycji leżącej na materacu). Miały swoje krzesełko oznaczone wizytówką i przy tym krzesełku ustawiałam wózek w trakcie posiłków i zajęć. Dziecko miało swoje miejsce przy stole, tak jak wszyscy.

ZNAJDŹ SWOJE KRZESEŁKO

y Pomoce: krzesełka oznaczone wizytówkami y Wariant I: Nauczyciel z pomocą dzieci ustawia krzesełka na dywanie. Włącza dowolny utwór. Dzieci spacerują między krzesełkami. Gdy muzyka cichnie, przedszkolaki mają za zadanie odnaleźć swoje krzesełko i usiąść na nim. y Wariant II: Nauczyciel prosi dzieci, by ustawiły się parami. W tym czasie przestawia krzesełka. Włącza dowolny utwór, do którego dzieci tańczą. Gdy muzyka cichnie, dzieci mają za zadanie odnaleźć swoje krzesełka. y Wariant III: Nauczyciel prosi dzieci, aby ustawiły się w „pociąg”. W tym czasie przestawia krzesełka. Dalej zabawa przebiega w ten sam sposób. Na zakończenie zabawy nauczyciel prosi dzieci, aby odniosły swoje krzesełka do stolików. y Wskazówka: Polecenia mogą być różne, np.Usiądźcie na brzegu dywanu i zdejmijcie buty, poruszajcie palcami i z powrotem ubierzcie buty – chodzi o to, aby nauczyciel miał czas na przestawienie krzesełek.

ODBIERANIE WIZYTÓWEK

y Pomoce: komplet aktualnych wizytówek (czyli wizytówki tylko tych osób, które są obecne danego dnia w przedszkolu)

Dzieci siedzą na dywanie zwrócone twarzą w stronę nauczyciela. Nauczyciel trzyma obok siebie koszyczek z wizytówkami. Podnosi kolejne wizytówki i prezentuje je dzieciom. Dziecko, które rozpozna swoją wizytówkę, podchodzi do nauczyciela, odbiera wizytówkę i wraca z nią na swoje miejsce. Jeśli przez kilka sekund nikt nie podchodzi, nauczyciel odkłada wizytówkę na bok. Po prezentacji wszystkich wizytówek nauczyciel pokazuje dzieciom te imiona, które nie zostały odebrane, dając dzieciom drugą szansę. Powtarza czynność do momentu, aż większość dzieci rozpozna i odbierze swoje wizytówki. Jeśli mimo to jakieś wizytówki nie zostaną odebrane, nauczyciel bez komentarza oddaje je dzieciom, do których należą. y Wskazówka: Jeśli po pewnym czasie od rozpoczęcia zabaw z wizytówkami któreś dziecko wciąż ma kłopot z rozpoznawaniem swojej wizytówki, nauczyciel powinien jeszcze raz omówić ją z dzieckiem: przypomina, jaka jest ważna (bo dziecko jest ważne, a to jego wizytówka), jakie ma piękne literki. Pokazuje coś

charakterystycznego, co wyróżnia tę wizytówkę wśród innych. Jeśli dziecko nadal ma trudności, można indywidualnie pozwalać dziecku odszukać wizytówkę wśród dwóch, następnie trzech itd.

MOJE MIEJSCE W SALI

y Pomoce: komplet wizytówek

Po rozdaniu wizytówek nauczyciel prosi dzieci, aby położyły wizytówki w takim miejscu sali, które szczególnie lubią. Następnie nauczyciel przechadza się po sali, rozgląda się, odnajduje wizytówki i oddaje dzieciom. Dzieci spacerują po sali razem z nauczycielem. Prowadzący nie komentuje, nie pyta. Zabawa trwa do momentu, aż odzyskane zostaną wizytówki wszystkich dzieci. Zabawę można przeprowadzać wielokrotnie, gdyż dzieci zmieniają swoje ulubione miejsca. y Wskazówka: Zdarza się, że dzieci zdradzają, dlaczego położyły wizytówkę akurat w tym miejscu. Niektóre przedszkolaki ukrywają swoje wizytówki i bardzo się cieszą, gdy nauczyciel nie może ich znaleźć. Bywa tak, że nauczyciel musi poprosić o wydanie wizytówki, gdy jest np. ukryta w rondelku w kuchence. Niektóre dzieci lubią łączyć się w małe grupy i razem umieszczać wizytówki w miejscach, gdzie najchętniej się bawią. Osoby, które się lubią, również często umieszczają swoje wizytówki obok siebie.

CZYJA TO WIZYTÓWKA

y Pomoce: komplet wizytówek

Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel rozkłada na dywanie odwrócone wizytówki.

Drogą wyliczanki wybiera jedno z dzieci. Wybrane dziecko wstaje, podnosi jedną wizytówkę i pokazuje ją grupie. Zgłasza się właściciel wizytówki i odbiera ją, a pierwsze dziecko wraca na swoje miejsce. Właściciel wizytówki odnosi ją na swoje miejsce w kręgu, po czym wraca i losuje następną wizytówkę. Jeśli dziecko trafi na wizytówkę dziecka nieobecnego lub nikt nie zgłosi się po swoją wizytówkę, te wizytówki nauczyciel układa przed sobą. Zabawa trwa do momentu, aż wszystkie dzieci z kręgu będą miały przed sobą swoje wizytówki. Jeśli któreś dziecko nie otrzymało wizytówki, może na końcu podejść do nauczyciela i odnaleźć swoją wizytówkę. Na zakończenie nauczyciel odczytuje głośno imiona osób nieobecnych, prezentując dzieciom odczytywane wizytówki. y Wskazówka: W tej zabawie dzieci rozpoznają swoje wizytówki, ale w trakcie koncentrują się także na innych imionach, co wprowadza je w proces zapamiętywania graficznego zapisu imion koleżanek i kolegów.

WIZYTÓWKI NA STOPACH I

y Pomoce: kolorowe kartki, pisaki, nożyczki, małe wizytówki, klej

Każde dziecko wybiera kartkę w ulubionym kolorze, odrysowuje na niej swoją prawą stopę i wycina ją. W grupach młodszych nauczyciel pomaga dzieciom.

Następnie prowadzący rozkłada na stoliku małe wizytówki – dla każdego dziecka po jednej. Zadaniem dzieci jest znaleźć swoją wizytówkę i przykleić na wyciętą sylwetę swojej stopy. Następnie nauczyciel rozkłada oznaczone wizytówkami stopy na dywanie. Dzieci ustawiają się w kręgu wokół nich. Prowadzący włącza dowolny utwór muzyczny. Dzieci spacerują w rytmie nagrania, a ich zadanie polega na odnalezieniu swojej stopy i postawieniu na niej nogi w czasie, gdy słychać muzykę. Nauczyciel obserwuje dzieci i daję im odpowiednio długi czas, aby wszystkie odnalazły swoją stopę.

y Wskazówka: Jeśli dzieci wycinają tylko swoje prawe stopy, należy zwrócić uwagę, aby mała wizytówka była przyklejona na właściwej stronie. Można obrysować i wyciąć stopy lewe i prawe (wówczas dzieci będą szukać swojej lewej lub prawej stopy). Jeśli wizytówki wszystkich dzieci będą jednego koloru, zadanie będzie trudniejsze.

Wycięte i podpisane stopy można wykorzystać do wykonania grupowego drzewka, kwiatka, koła.

Taka forma przedstawienia przynależności dzieci do grupy jest dla nich bardzo atrakcyjna. Ze stóp można również układać np. litery. Można także stopy zalaminować i wykorzystywać do różnych zabaw przez dłuższy czas. Jeśli nauczyciel pracuje z maluszkami, może stopy wykorzystać do zabaw, a potem zachować. Po dwóch latach można odrysować stopy po raz kolejny i porównać je z poprzednimi.

WIZYTÓWKI NA DŁONIACH

y Pomoce: kolorowe kartki, pisaki, nożyczki, małe wizytówki do przyklejenia, klej

Dzieci obrysowują swoje dłonie i wycinają (w grupach młodszych w razie potrzeby nauczyciel pomaga dzieciom).

Następnie dzieci odszukują swoje wizytówki rozłożone na stole i naklejają je na wycięte dłonie. Nauczyciel układa krąg z dziecięcych dłoni dotykających się palcami i z pomocą dzieci nakleja je na karton. W środku kręgu można wkleić napis Nasza grupa, To my itp.

y Wskazówka: Tworzenie kręgu z dłoni dostarcza dzieciom dużą porcję pozytywnych emocji: moja dłoń, moja wizytówka, moja grupa. Krąg z dłoni dzieci można wykorzystać także przy tworzeniu kontraktu grupowego. Można „dłonie” najpierw wykorzystać do zabaw (podobnie jak ze „stopami”), a dopiero potem stworzyć krąg. Z dłoni dzieci można stworzyć też drzewo. W zależności od koloru użytych kartek będzie to drzewo jesienne (żółte, czerwone, brązowe, pomarańczowe kartki), zimowe (białe kartki), wiosenne (zielone kartki). Zabawy ze stopami i dłońmi mają dodatkową wartość, gdyż pomagają dzieciom zapamiętać strony ciała. Krąg doskonale nadaje się również do wyznaczenia środka przy tańcach w kręgu. Może stać się także częścią mandali, którą nauczyciel stworzy z dziećmi na dywanie, pokazując przedszkolakom powtarzalność wzorów czy rytm z kolorów na obwodzie koła.

WSZĘDZIE WIZYTÓWKI

y Pomoce: wydrukowane wizytówki różnej wielkości

Nauczyciel oznacza wizytówkami szuflady dzieci (lub półki indywidualne), teczki na prace plastyczne, miejsce na przybory do mycia zębów – w zależności od możliwości w danej sali. y Wskazówka: W grupach przedszkolnych zazwyczaj funkcjonują znaczki. Wizytówki należy wykorzystać tam, gdzie znaczków nie ma, lub równolegle ze znaczkami (można również wprowadzić wizytówki po tym, jak dzieci nauczą się już rozpoznawać swoje znaczki). Wizytówki mogą być na tle innym niż białe. Ważne jest, aby każdy komplet był na jednym, wybranym tle, np. na półeczkach w szatni – tylko żółte wizytówki, na teczkach z pracami – niebieskie itd. Może być tak, że „Tygryski” mają wizytówki na tle pomarańczowym, „Żabki” na zielonym, „Biedronki” na czerwonym itp. Ważne jest, aby użyte tło nie było ciemne – litery powinny być dobrze widoczne.

KOLOROWANKI

y Pomoce: kolorowanki z naklejonymi wizytówkami dzieci

Nauczyciel rozkłada na dywanie kolorowanki z naklejonymi wizytówkami dzieci. Dzieci mają za zadanie znaleźć swoją kolorowankę, zabrać ją do stolika i pokolorować. y Wskazówka: Dzieci, które znają już zapis swojego imienia, odnajdują „swoje” kolorowanki szybko – podnoszą je i przechodzą do stolików. Na dywanie zostaje mniej kolorowanek i to zwiększa szanse tych dzieci, którym rozpoznawanie wizytówek sprawia jeszcze trudność.

„PODPISYWANIE” SWOICH PRAC

y Pomoce: małe wizytówki (na tacy) do przyklejania, klej

Po wykonaniu dowolnej pracy plastycznej dzieci mają za zadanie wyszukać swoją wizytówkę wśród innych i przykleić ją na swojej pracy.

y Wskazówka: Można przechowywać małe wizytówki dzieci wymieszane na plastikowej tacy. Przedszkolaki świetnie sobie radzą z wyszukiwaniem ich. Jest to jednocześnie ćwiczenie percepcji wzrokowej.

KOLOROWE WIZYTÓWKI I

y Pomoce: jeden komplet wizytówek na białym tle, drugi komplet na kolorowym tle

Dzieci siedzą w kręgu. Przed każdym dzieckiem leży jego biała wizytówka. Nauczyciel rozkłada na dywanie komplet wizytówek w innym kolorze. Zadaniem dzieci jest znaleźć swoją „kolorową” wizytówkę i położyć przed sobą, obok białej. Na zakończenie jedno z dzieci zbiera wizytówki do koszyczka i wręcza je nauczycielowi. y Wskazówka: W tej fazie zabaw zdarzają się pomyłki, jeśli imiona mają taką samą pierwszą literę lub część imienia jest taka sama, np. Gracjan i Grażyna.

Dobrze jest dać dzieciom szansę, aby same odkryły błąd i go naprawiły. Jeśli nie zauważą błędu, należy im zwrócić uwagę i dać im czas. Jeśli nadal nie znajdą błędu, wówczas nauczyciel wskazuje im, gdzie jest błąd i znów daje czas na poprawienie go. Nauczyciel powinien pomagać i wspierać, bez oceniania – celem jest to, aby każde dziecko miało poczucie, że odniosło sukces.

PODAJ DALEJ LUB ZATRZYMAJ

y Pomoce: komplet wizytówek w koszyczku

Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel wyjmuje jedną wizytówkę z koszyczka i podaje ją dziecku siedzącemu po prawej stronie, mówiąc: Czy to jest twoja wizytówka? Jeśli tak – połóż ją przed sobą. Jeśli nie – podaj ją następnej osobie.

Można wspomóc się wierszykiem:

Podałem/am ci wizytówkę.

Ty podaj ją dalej, lecz jeśli ona jest twoja – nie podawaj wcale.

Nauczyciel podaje kolejne wizytówki, kontrolując, czy dzieci ich nie przetrzymują. Dzieci mają za zadanie podawać wizytówki dalej „po kole”, a swoją zatrzymać i położyć na dywanie przed sobą. Zabawa trwa dopóty, dopóki ostatnia wizytówka nie trafi do właściciela lub nie wróci do nauczyciela. Po zakończeniu zabawy każde dziecko powinno mieć przed sobą wizytówkę. Nauczyciel zwraca uwagę dzieci na wizytówki, które do niego wróciły. Odczytuje imiona osób nieobecnych, a także tych, które przeoczyły swoją wizytówkę – teraz te osoby mogą ją odebrać i położyć przed sobą. Nauczyciel daje dzieciom czas na przyglądnięcie się wizytówkom, dyskusję o podobieństwach i różnicach. Na zakończenie jedno z dzieci zbiera wizytówki. y Wskazówka: Dzieci mają tendencję do zbyt szybkiego podawania wizytówek, co może spowodować „kumulację” wizytówek u jednej osoby. Warto, by

nauczyciel umówił się wcześniej z dziećmi, żeby podawały wizytówkę koledze dopiero wówczas, jeśli on oddał już poprzednią i ma wolne ręce. Zabawa pozytywnie wpływa na rozwój koncentracji.

KOLOROWANIE IMIENIA

y Pomoce: wizytówki dzieci wydrukowane lub napisane konturami liter, kredki, papier kolorowy, plastelina itd.

Nauczyciel rozkłada na dywanie kartoniki z napisanymi konturowo imionami dzieci. Zadaniem przedszkolaków jest odnaleźć swoje imię i wypełnić kolorami wnętrza liter. Można je również wykleić, uzupełnić plasteliną lub zastosować inne pomysły.

y Wskazówka: Litery można wykonać na komputerze lub zrobić wizytówki ręcznie (litery drukowane lub pisane). Litery są wtedy trochę krzywe, ale to dzieciom nie przeszkadza – bez trudu odnajdują swoje wizytówki. WYSZUKIWANIE SWOJEJ WIZYTÓWKI WŚRÓD INNYCH 10

y Pomoce: komplet wizytówek

Dzieci wraz z nauczycielem siedzą w kręgu na dywanie. Prowadzący rozkłada na środku dywanu wizytówki i prosi dzieci, aby odszukały swoje. Kiedy już wszystkie dzieci mają swoje wizytówki, nauczyciel chwali przedszkolaki za dobrze wykonane zadanie. Jedna osoba zbiera wizytówki i wkłada je do koszyczka. y Wskazówka: Nauczyciel obserwuje dzieci i pomaga tym, które nie radzą sobie z zadaniem. Nie podkreśla, kto pierwszy znalazł wizytówkę, nie ocenia, nie komentuje.

TABLICA OBECNOŚCI

y Pomoce: nieduża tablica przedzielona na pół np. listwą, z rzepami do przyczepiania (może to być także makieta dwóch drzew – na której dzieci wieszają papierowe listki z wizytówkami)

10) Podobną zabawę proponowała Irena Majchrzak: „Kartki z imionami rozsypujemy na podłodze i prosimy dzieci o wyszukanie własnej wizytówki lub wizytówki wskazanego kolegi”. Zob. I. Majchrzak, Nazywanie świata..., s. 25.