Marktontwikkelingen | Archeologica
Handel in hedendaags erfgoed
40
Marktontwikkelingen Archeologica
Veel landen ontkennen hun erfgoed om modern te lijken
Vorig jaar vond in de Nieuwe Kerk te Amsterdam de tentoonstelling ‘Verborgen Afghanistan’ plaats. Hier werden verloren gewaande schatten uit het museum in Kabul getoond die ten tijde van de Taliban regering met succes uit de handen van vernielers en handelaren werden gehouden. Afghanistan is echter in toenemende mate doelwit van een minder extreme vorm van ‘plundering’. Op veel kleinere schaal wordt minder oud, maar niettemin waardevol erfgoed uit het land weggehaald om elders verkocht te worden. Het gaat hier om mobiel en ‘hedendaags erfgoed’ zoals kledingstukken, juwelen en andere karakteristieke gebruiksvoorwerpen uit de voorgaande paar eeuwen. Overigens is dit een veelvuldig voorkomend fenomeen, absoluut niet beperkt tot Afghanistan. Maar deze schitterende tentoonstelling was wel een uitstekend aanknopingspunt om dit over het voetlicht te brengen.
Afrikaanse markten met Afghaanse juwelen Wie tegenwoordig op de bazaar in Caïro winkelt voor Egyptische souvenirs, krijgt steeds vaker hoofddeksels, sandalen en textielen uit Afghanistan of andere delen van Centraal Azië zoals Turkmenistan en Pakistan aangeboden. In Istanbul worden bijvoorbeeld de zogenaam de Gul i Peron (bloem van de jurk) verkocht: ronde kostuumornamenten, gedecoreerd met kralenwerk afkomstig uit Afghanistan. Ze zijn van de oorspronkelijke textielen afgehaald en worden in delen verkocht omdat de voorwerpen op die manier meer geld opbrengen. Sinds Afghanistan enigszins open is, lijken de
e euwenoude handelsroutes door het gebied ook weer te werken. Overal in het Midden Oosten en Afrika duiken voorwerpen op die uit Centraal Azië afkomstig zijn. Deze handel lijkt sterk op de handel in antiquiteiten zoals die plaatsvond aan het begin van het ontstaan van het vak archeologie. Destijds werd in landen als Egypte oude papyri of textielen stukgeknipt en verhandeld als eenvoudig souvenir. De waarde ervan werd toen nog onvoldoende onderkend, maar de eenvoudige romantiek van de oudheid lokte geïnteresseerde kopers.
Hunkering naar authenticiteit Of een voorwerp afkomstig is uit het bezochte land of niet is voor de huidige toerist vaak niet duidelijk. Even gemakkelijk schaffen toeristen in Egypte een ketting uit Afghanistan aan, zonder te weten wat de werkelijke herkomst is. Er is een enorme vraag naar deze voorwerpen die oorspronkelijkheid uitstralen en antieke ambachten vertegenwoordigen in de huidige beweging van mondialisering. In het verlangen naar oorspronkelijkheid is het bijna onbelang rijk geworden of de voorwerpen het land ver tegenwoordigen waar ze zijn gekocht, of een heel ander land. De fantasie, de authenticiteit waar de hedendaagse toerist naar hunkert wordt gemakkelijk gestild met deze voorwer pen. De vraag is zelfs zo sterk dat de laatste jaren veel namaak op de markt verschijnt. Uit Afghanistan worden nu zelfs nieuw gemaakte sieraden naar oud model geïmporteerd om de vraag te stillen. Blauwe stenen of werkelijk lapis lazuli worden gezet in lage kwaliteit zilveren hangers die met zilveren kralen op draad zijn geregen om een authentiek beeld uit te stralen. De werkelijk waardevolle stukken zijn al bijna uitverkocht. Honderd jaar oude hoofddeksels bezet met prachtige zilveren plaatwerk, die ver schillende oorlogen en vijandige overheersers hebben overleefd en voorheen een trots bezit waren van een rondtrekkende gemeenschap, liggen nu op de zolder van een Nederlandse familie. Achteloos verdwijnen deze schatten uit het blikveld.
De aard van oude zilvermarkten Uit mijn verhuld pleidooi voor het behoud van dit draagbaar erfgoed zou misschien