ART NOUVEAU 1. Historische omkadering Ondanks de vernieuwende impulsen van techniek en industrie, blijft de 19 de eeuwse bouwkunst in haar geheel schatplichtig aan historiserende stijlen. Het Justitiepaleis te Brussel (1866-1883) van Joseph Poelaert is hiervan een voorbeeld.
Zich bevrijden van dit historicisme en trachten echt ‘nieuwe en moderne kunst’ te scheppen, nu er zich een nieuwe eeuw aandiende is dan ook één van de hoofddoelstellingen van de periode die we kennen onder de benaming ‘art nouveau’ (Frankrijk + België), Jugendstil & Secession (Duitsland en Oostenrijk), ‘Liberty Style’ (Engeland), Modernisme (Spanje). Otto Wagner & Joseph Olbrich (Wenen)
Guimard (Parijs)
Hankar (Brussel)
Gaudi (Barcelona)
Deze nieuwe stijl verspreidt zich over vrijwel heel Europa en legt de basis voor voor een herontdekte fundamentele culturele eenheid. De Parijse wereldtentoonstelling van 1889 enerzijds, en het uitbreken van WO I anderzijds, kunnen worden beschouwd als het begin- en eindpunt van deze stroming.
2. Het ‘decoratieve uitgangspunt’ Tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw wordt, als reactie tegen de verstarring in de kunsten, niet alleen het impressionisme geboren; maar ontstaat er een brede internationale beweging van jonge kunstenaars die zoeken naar nieuwe uitdrukkingsvormen. Men wil iets totaal nieuw ontwerpen, ongeziene vormen; men wil iets anders aanboren, vormen uit andere culturen en tijdperken. Opvallend is de alomtegenwoordigheid van de golvende lijn. Door die lijn wordt een gevoel van organisch leven opgewekt.
Trapleuning, 122 Avenue Mozart, Paris (1911) Hector Guimard
Vele kunstenaars zijn er zich bovendien van bewust dat de nieuw aangeboden materialen als staal en glas ook nieuwe kansen bieden en dat de vanouds bekende materialen zeker op een andere,onbekende wijze kunnen gebruikt worden. Licht en kleur spelen een belangrijke rol (vgl.Impressionisme)
Traphal in de woning van Victor Horta.
Voor vele architecten ligt de bekommernis om eenheid te brengen in gebouw, interieurinrichting, huisraad. Men wil komen tot een eenheidsstijl voor alle kunsten.
3. Victor Horta en BRUSSEL 1900 In 1871 wordt in Brussel de overwelving van de Zenne voltooid.
Zo is de stad gezond. Door toedoen van o.m. ‘projectontwikkelaar’ en ‘urbanist’ Leopold II wordt de stad langzaam groot: hij laat groenruimten en lanen aanleggen, hij richt monumentale bouwwerken op: de wijk van de Heizel, de Tervurenlaan, de Kunstberg, het Justitiepaleis.
Triomfboog, Jubelpark, 1880,Bordiau
Door de wereldwijde handel en door ‘Kongo’ wordt Brussel ook een rijke stad die heerst over het industriële Wallonië en het havengebied Vlaanderen. Rijke industriëlen en hooggeplaatste baronnen stallen hun rijkdom en macht graag uit in grote paleizen: van Solvay tot Stoclet. Zij geven, samen met een aantal jonge intellectuelen, de art nouveau zijn kans op slagen. Victor Horta (Gent 1861- Brussel 1947) wordt na zijn studies leerling van Alphonse Balat (de architect van de koninklijke serres in Laken), bij wie hij het gebruik van ijzer leert.
Tussen 1893 en 1903 schept hij een heel persoonlijke, vindingrijke architectuur, luchtig en open, aangepast aan de menselijke maat. Daarbij is hij de eerste architect die ijzer gebruikt als zichtbaar structureel onderdeel van het gewone woonhuis.
Het burgerhuis in de rij wordt dan ook Horta’s belangrijkste werkterrein.
Architecturale kenmerken van Victor Horta -In plaats van het traditioneel plan van het burgerlijk huis (drie donkere kamers en suite naast een gang en een zijtrap die naar de verdiepingen leidt, keukenkelder, bel ĂŠtage) verkiest hij een centrale trap onder een lichtkoepel, die meer licht geeft, en voor een vloeiende binnenruimte zorgt. Voortaan treedt men onmiddellijk het huis binnen, de keuken-kelder wordt naar achter verplaatst.
-Gebruik van industriĂŤle materialen (glas en metaal), steen (geen baksteen). Ijzer en gietijzer worden in de decoratie opgenomen (en dus niet meer verborgen)
-Lucht en licht: dankzij de ijzeren zuilen wordt de binnenruimte vrijgemaakt. Dankzij het glas kan het licht binnentreden.
-Decoratie: aandacht voor de lenige, golvende lijn. aandacht voor het perfect detail.