MatthäusPassion
De MatthäusPassion of Matteüspassie (BWV 244) is een oratorium gecomponeerd door Johann Sebastian Bach. Het is één van zijn bekendste composities en één van zijn langste. De MatthäusPassion vertelt het lijdens en sterfverhaal van Jezus volgens het Evangelie volgens Matteüs. Opbouw: De MatthäusPassion is geschreven voor twee koren (groepen zangers en instrumentalisten). Een compositie met dubbele koren (cori spezzati) was ten tijde van Bach vooral in de Venetiaanse opera gebruikelijk. De passie sluit aan bij de werkwijze die Bach ook in een groot aantal cantates toepaste. Er zijn een aantal hoofdelementen: Recitatieven (de verhaallijn volgens het evangelie van Mattheüs), gezongen door solisten. Hiervan zijn twee soorten: *het recitativo secco (summier begeleid met lange liggende akkoorden, *het recitativo accompagnato (een recitatief waarin de begeleiding een meer polyfoon karakter heeft) Koralen: die weliswaar de bestaande tekst en melodie volgen van standaardkoralen Aria's (persoonlijk gedichte teksten, meest in ABA vorm (Da Capo)) Koorgedeeltes (doorgaans commentaren vanuit de menigte op de gebeurtenissen) De beide zangkoren vervullen op een aantal momenten in de MatthäusPassion een verschillende rol. Op zes plaatsen vindt een dialoog plaats tussen gelovigen en de ooggetuigen. Koor I "speelt" hierin de rol van de 'Dochters van Zion', een personificatie van tijdgenoten van Jezus en dus ooggetuigen van het verhaal. Koor II staat voor de 'gelovigen' waar en wanneer ook ter wereld. Openingskoor : http://www.youtube.com/watch?v=b4Jecl_J1WQ&feature=related Op andere plaatsen in de MatthäusPassion staat koor I voor het hogere, goddelijke en koor II voor het lagere, wereldlijke. Op weer andere plaatsen vormen beide koren samen één groot koor. In de afbeelding hiernaast is met kleur aangegeven welk koor welk deel moet zingen en spelen. De MatthäusPassion heeft een heldere opbouw. Na het groots opgezette openingskoor vertelt de Evangelist het lijdens en sterfverhaal van Jezus met minimale muzikale begeleiding. Deze vertellijn wordt onderbroken door recitatieven, aria’s en koralen, om een individuele of collectieve reflectie op het verhaal te geven. De MatthäusPassion eindigt bij de dood van Jezus met het slotkoraal "Wir setzen uns mit Tränen nieder". De MatthäusPassion bestaat uit een kort eerste deel en een lang tweede deel. Hiermee geeft Bach een kruisvorm aan. Het 'snijpunt' van dit kruis vindt plaats rondom de verloochening door Petrus: precies halverwege het eerste deel kondigt Jezus aan Petrus aan dat deze hem driemaal zal verloochenen en na ongeveer evenlang in het tweede deel vindt dit daadwerkelijk plaats.
Koor en orkestbezetting De MatthäusPassion wordt doorgaans uitgevoerd in de volgende bezetting: Solisten Evangelist (tenor) – zingt de letterlijke tekst van het Evangelie Jezus (bas) Judas (bas) Petrus (bas) Hogepriester (bas) Pilatus (bas) eerste en tweede maagd (sopraan) eerste en tweede priester (bas) Vrouw van Pilatus (sopraan) Twee getuigen (alt en tenor) 2 Koren 2 Orkesten Tekst van de MatthäusPassion De recitatieven komen uit hoofdstuk 26 en 27 van het Evangelie volgens Matteüs. De teksten van de aria's en arioso's zijn geleverd door Bachs vaste tekstschrijver Picander. De koralen zijn gebaseerd op bestaande kerkliederen voor de lijdenstijd. Symboliek Bach speelt veel met getallen. Zo is de getalswaarde van de naam BACH gelijk aan 14 (B is de 2e letter van het alfabet, A de 1e, C de 3e en H de 8e, samen is dat 14). Het getal 14 komt in de MatthäusPassion veelvuldig voor, er zijn bijvoorbeeld 14 koralen, wat dus terugslaat op de naam Bach. Minder bekend is dat 14 maal naar het hart verwezen wordt.[1] De MatthäusPassion bestaat in totaal uit 68 muziekstukken. Naast de 14 koralen zijn er 27 passages waarin het evangelie wordt gezongen, en 27 overige stukken. Het getal 27 staat bij Bach voor de drieëenheid van God (3×3×3). De 27 stukken evangelie tekst bestaan uit in totaal 729 maten, wat het kwadraat is van 27. In het stuk wordt door het koor: "Herr, bin ich's?" gezongen. Dit is in het stuk wanneer Jezus met de 12 apostelen aan het laatste avondmaal deel neemt. Het woord "Herr" wordt elf keer gezongen, geen 12 keer, Judas (de verrader) zingt immers niet mee. http://www.youtube.com/watch?v=ooJn1llEXv8 Nr. 15 Jünger: "Herr, bin ich's ... ?" Nr. 16 Choral Het motief uit koraal nr. 63 komt ook hier in een versluierde vorm terug. Nr. 17 Jesus: "... tauchet ..."
Dit woord duidt op een neergaande beweging wat ook tot uiting komt in de noten boven "tauchet". Het omgekeerde, maar wel op dezelfde manier ziet men in "dahin". Hiermee wordt de weg van Jezus naar de hemel bedoeld , daarom ook een stijgend notenverloop.
Een ander duidelijk voorbeeld van symboliek vindt men in de muzikale omlijsting van Jezus: bij alle teksten die Jezus zingt, wordt hij begeleid door liefelijke strijkers, behalve bij z'n laatste woorden. Deze beroemde woorden luiden 'Eli, eli, lama asabthani', vertaald 'Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten'; de volledige verlatenheid van Jezus wordt hier dus geïllustreerd door de afwezigheid van de strijkers. De MatthäusPassion eindigt met een groot septiem als voorhouding. De voorhouding lost normaal op. Dit symboliseert dat het evangelie geen droevigheid kent, maar de opstanding van Christus en dat ze eeuwig blijft bestaan. Maar de symboliek komt ook op een minder subtiele wijze terug. De begeleiding van de Christuspartij in de recitatieven bijvoorbeeld gebeurt met een basso continuo. In totaal speelt deze basbegeleiding 365 noten, het aantal dagen in het jaar. Bach geeft hiermee aan dat Jezus de basis van alle dagen van het jaar vormt. http://www.youtube.com/watch?v=b4Jecl_J1WQ&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=PgurNJLivG0&feature=related Nr. 15 Jünger: "Herr, bin ich's ... ?" Deze passage wordt in totaal 11 x gezongen terwijl er 12 apostelen aanwezig waren. Bach laat Judas nl. de vraag niet stellen, hij wist immers dat hij Jezus zou verraden. Nr. 16 Choral Het motief uit koraal nr. 63 komt ook hier in een versluierde vorm terug. Nr. 17 Jesus: "... tauchet ..." Dit woord duidt op een neergaande beweging wat ook tot uiting komt in de noten boven "tauchet". Het omgekeerde, maar wel op dezelfde manier ziet men in "dahin". Hiermee wordt de weg van Jezus naar de hemel bedoeld , daarom ook een stijgend notenverloop.
Nr. 33 Aria Bij deze passage laat Bach de basso continuo niet meespelen. Het Christendom mist hier zijn basis door de gevangenneming van Jezus, daarom laat Bach hier ook de basis in de begeleiding wegvallen. Na het roepen van het koor om de terugkeer van Jezus vervolgt ook de basso continuo zijn weg. http://www.youtube.com/watch?v=Sb3ZJFCEw4Q&feature=related Nr. 33 Chorus I, II: "... Sind Blitze, sind Donner in Wolken verschwunden? ..." Over deze passage de volgende opmerkingen: Bach laat dit onweer op allerlei manieren tot uiting komen in de uitvoering ervan. Allereerst laat hij de koren steeds door elkaar zingen. De koren vallen zo over elkaar heen net als de donder en bliksem; plotsklaps en vanuit allerlei richtingen. Ook binnen de koren zijn de inzetten steeds verschillend. De bassen beginnen waarna de tenoren invallen en vervolgens de alten en de sopranen. Het geheel wordt nog eens versterkt door het "rommelend" spelen van het orkest. Na deze regel is het even stil: een muzikale kloof die de kloof in de tekst moet ondersteunen "verschwunden" en "eröffne". Bij dit laatste woord "opent" ook het orkest weer de muziek. http://www.youtube.com/watch?v=lf_cE3jMRiM Nr.63 Het hoofdkoraal uit de MatthäusPassion is dit "O Haupt voll Blut und Wunden". Zoals aangegeven komt deze melodie op vele plaatsen terug waarmee het lijden van Christus de echte kern vormt van deze compositie.
http://www.youtube.com/watch?v=B4JYwbWwNSs&feature=related