Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Ruralni razvoj vođen ruralnim organizacijama civilnog druťtva
Bilten br.3
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
1
UVOD Poštovani čitaoci i čitateljke, Pred Vam je treće izdanje biltena projekta “Ruralni razvoj vođen ruralnim organizacijama civilnog društva”. Bilten se bavi aktuelnostima koje su od značaja kada je u pitanju ruralni razvoj u Crnoj Gori kao i aktivnostima organizacija civilnog društva koje se bave ovom tematikom. Sadržaj koji je odabran govori o realizovanim i aktuelnim projektima, mogućim izvorima finansiranja i inicijativama u ruralnom razvoju. Predstavljamo i nekoliko primjera dobre prakse na polju ruralnog razvoja. Bilten je u elektronskoj formi dostupan na web sajtu projekta: ruralniparlament.me Urednici: Regionalna razvojna agencija za Bjelasicu, Komove i Prokletije i CNVP
2
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
SADRŽAJ: 1. 2. 3.
AKTIVNOSTI ORGANIZACIJA CIVILNOG DRUŠTVA AKTUELNOSTI U RURALNOM RAZVOJU PRIMJERI DOBRE PRAKSE
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
3
1.AKTIVNOSTI ORGANIZACIJA CIVILNOG DRUŠTVA 1.1 RURALNI PARLAMENT Projekat “Ruralni razvoj vođen ruralnim organizacijama civilnog društva” nastavlja sa unaprijedjenjem kapaciteta organizacija koje se bave ruralnom tematikom. U proteklom periodu održano je nekoliko radionica sa ciljem jačanja uticaja organizacija na kreiranje i sprovođenje politika ruralnog razvoja. Organizovane su radionice za jačanje istraživačkih kapaciteta organizacija na kojima su imali priliku da nauče više o načinima identifikacije politika i regulativa koje se odnose na konkretne teme iz njihovih polja djelovanja. Takodje, predstavljen je tzv. “Sažetak Politike” – model dokumenta koji se u praksi pokazao kao efikasan alat za komunikaciju prema donosiocima odluka. Zainteresovane organizacije dobile su priliku da u periodu nakon obuke uz mentorstvo kvalifikovanih eksperata pripreme svoj sažetak politike koji će im služiti u njihovom daljem radu. Uspješno pripremljeni sažetci politika upućeni su odgovarajućim akterima i donosiocima odluka i objavljeni na internetu. Mogu se naći na stranici www. ruralniparlament.me U okviru projekta, raspisana je sub-grant šema za zainteresovane organizacije civilnog društva. Odobreno je ukupno 5 sub-grantova čiji su korisnici sledeće organizacije: • „Sjeverna Zemlja“, Berane • „Kulturno zavičajno udruženje Napredak Gornja Lastva“, Tivat • „ Centar za preduzetništvo“, Bijelo Polje • „Udruženje za očuvanje prirode i promociju turizma Morakovo“, Nikšić • „ Savez udruženja privatnih vlasnika šuma Crne Gore“, Bijelo Polje Projektni tim potpisao je ugovore sa svakom od navedenih organizacija i u skladu sa ttim, pratio realizaciju predvidjenih projekata. Više informacija o svakom od ovih projekata može se naći na web sajtu projekta. Projekat se bavio istraživanjem tema značajnih za rad organizacija civilnog društva i sveukupnom situacijom u ruralnim krajevima. U tu svrhu, sprovedeno je istraživanje na teritoriji cijele Crne Gore, koje je obuhvatilo 1000 ispitanika. Glavne sekcije upitnika odnosile su se na ekonomiju domaćinstva, poljoprivredne aktivnosti, profil stanovništva, mogućnosti i nedostatke ruralnih sredina. Na osnovu dobijenih podataka, urađena je analiza koja je predstavljena kao integralni document koji se može naći na sajtu projekta. Dobijena analiza poslužila je kao polazište za tri tematske radionice na kojima su predstavnici organizacija upoznati sa rezultatima istraživanja i na kojima su u zajedničkom radu prepoznate glavne teme kojima bi civilno društvo moglo pružiti doprinos.
4
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
1.2 MREŽA ZA RURALNI RAZVOJ CRNE GORE
Mreža za ruralni razvoj Crne Gore je u 2019. godini nastavila da sprovodi aktivnosti koje za cilj imaju: - razvijanje seta servisnih usluga za članove Mreže i druge korisnike, - uspostavljanje mehanizama za razmenu informacija između članova Mreže i relevantnih institucija, - posredovanje izmedju korisnika i relevantnih institucija u ruralnom razvoju, - djelovanje kao nezavisnog konsultativnog tijela sa aktivnom ulogom u programiranju politike ruralnog razvoja, - prihvatanje Mreže kao relevantnog partnera od strane Evropskih institucija i ruralnih Mreža, - aktivnu ulogu u monitoringu i implementaciji Plana ruralnog razvoja Crne Gore, - Mrežu kao relevantnog aktera u oblasti ruralnog razvoja i promotera vrijednosti ruralne Crne Gore.
Aktivnosti na međunarodnom nivou Mreža je učestvovala na značajnom EU događaju „networX“ organizovanom od strane Evropske mreže za ruralni razvoj a koji je održan od 11. do 12. aprila2019. godine u Briselu. Događaj je bila prilika da Mreža prezentuje svoje aktivnosti a posebno se istakla prezentacijom Regionalnog ruralnog kampa za mlade. Događaj je imao za cilj prepoznavanje vrijednosti umrežavanja za ruralni razvoj, predstavljanje rezultata posljednjih deset godina umrežavanja na ruralnim područjima i proaktivno sagledavanje budućnosti ruralnog razvoja. Interaktivni format učesnicima je dao dovoljno prostora i vremena za neformalne diskusije, nadahnjujuće razgovore i razmjenu iskustava, kako u okviru događanja, tako i na jednom velikom sajmu, gde je na ukupno 41 štandu predstavljena širina ruralnog umrežavanja širom EU i sa susjednim zemljama. Događaj je otvorio govorom Phil Hogan-a, evropski komesar za poljoprivredu i ruralni razvoj, i glavni portparol Evropske komisije, Margaritis Schinas. Planirano je bilo i učešće Mreže na Evropskom ruralnom parlamentu gdje se insistrialo na prisustvu, međutim zbog nemanja sopstvenih sredstava za odlazak učešće je izostalo.
Aktivnosti na regionalnom nivou Kao i prethodnih godina i ove godine je Mreža organizovala Regionalni ruralni kamp za mlade koji je finansijski podržan od strane Minisatrstva poljoprivrede i ruralnog razvoja i Stalne radne grupe za ruralni razvoj Jugositočne Evrope. Kamp je organizovan u periodu od 27. do 30. avgusta 2019. godine na Vučju kod Nikšića. Tokom dva dana učesnici kampa imali su priliku da, između ostalog, čuju nešto više o lokalnim akcionim grupama, LEADER pristupu, o održivom ruralnom razvoju, osnaživanju i diverzifikaciji ruralne ekonomije, dok je treći dan rezervisan za obilazak lokalnih gazdinstava. 40 učesnika ovogodišnjeg kampa su bili predstavnici mreža iz Crne Gore, Srbije, Hrvatske, Albanije, Bosne i Hercegovine, Makedonije i Kosova. Mreža za ruralni razvoj Crne Gore je ove godine dodatno prepoznata kao jedna od ključnih regionalnih organizacija i kao takva je jedna od osnivača Balkanske mreže za ruralni razvoj koja se formalno osnovala u decembru 2019. godine a čije će sjedište biti u Skoplju, Sjeverna Makedonija. Ovaj projekat finansiran je od strane EU
5
Osnivačka skupština BRDN-a održana je u Skoplju, 6. decembra, kada su mreže za ruralni razvoj Severne Makedonije, Crne Gore, Kosova, Hrvatske i Bosne i Hercegovine potpisale registracione dokumente kao osnivači Mreže. Ostala dva partnera BRDN-a, mreže ruralnog razvoja Srbije i Albanije, pridružiće se kasnije kao punopravne članice.
Na ovaj način BRDN će nastaviti da predstavlja više od 200 asocijacija za ruralni razvoj iz regiona i zalagaće se za interese više od 9 miliona ruralnih ljudi iz zemalja zapadnog Balkana: Albanije, Bosne, Hrvatske, Kosova, Crne Gore, Severne Makedonije i Srbije.
6
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Aktivnosti na nacionalnom nivou Učešće na sastancima Odbora za nadgledanje IPARD II programa Predsjednik Mreže je ove godine kao punopravni član Odbora za nadgledanje IPARD II programa prisustvovao na oba sastanka koja su održana u 2019. godini, na kojima je ocjenjeno da je realizacija IPARD II Programa u Crnoj Gori uspješna i da se očekuju značajni efekti po razvoj crnogorske poljoprivrede i prerađivačkog sektora. Dodano je konstatovan i napredak u ostvarivanju planiranih rezultata postavljenih Programom. Sprovođenje aktivnosti u okviru tekućih projekata Ove godine se završila implementacija regionalnog projekta ALTER (Aktivne lokalne teritorije za ekonomski razvoj ruralnih područja) finansiranog od strane EU gdje je vodeći partner Mreža za ruralni razvoj Srbije vodeći partner do je naša Mreža jedan od 9 partnera a u 2019. godini su sprovedene sljedeće aktivnosti: - Nacionalni forum o politikama ruralnog razvoja, održan u sklopu Regionalnog kampa za mlade a koji je sadržavao sljedeće teme: LAG-ovi, LEADER, održivi ruralni razvoj, osnaživanje i diverzifikacija ruralne ekonomije. - Promovisanje i podrška implementaciji LEADER pristupa kroz organizaciju jednog lokalnog događaja u 2019, godini. Teme događaja su bile: kratki lanci snabdevanja u poljoprivredi i njen uticaj na razvoj seoskih ekonomija, socijalno ruralno preduzetništvo, LEADER i LAG. - Izrada studije o socijalnom preduzetništvu u ruralnim sredinama. - Forum o politikama ruralnog razvoja zemalja Jugoistočne Evrope 2019 na kom su učestvovala 4 predstavnika Mreže za ruralni razvoj Crne Gore. Forum je organizovan od strane nacionalnih mreža koje se bave ruralnim razvojem, kao krovnih organizacija civilnog društva balkanskih zemalja i Fondacije za razvoj Turske. Forum je finansijski podržan od strane EU (kroz ALTER projekat) i Višegradskog međunarodnog fonda (kroz SINERGY projekat) i Zlatiborskog Eko Agrara doo.
Tokom 2019. godine nastavilo se sa sprovođenjem još jednog regionalnog projekta NAGE (Networking and Advocacy for Green Economy). Ovaj trogodišnji projekat, pokrenut u aprilu 2018. godine, implementira sedam partnerskih organizacija sa Balkana i jedna zemlja članica Evropske Unije: Mreža za ruralni razvoj Republike Makedonije, Mreža za ruralni razvoj u Bosni i Hercegovini, Mreža organizacija za ruralni razvoj Kosova, Mreža za ruralni razvoj Srbije, Albanska mreža za ruralni razvoj i Hrvatska mreža za ruralni razvoj.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
7
Opšti cilj projekta je pružanje podrške za jačanje uticaja Balkanske mreže za ruralni razvoj (BRDN) i njenih članica na donošenje politika i odluka, kroz uključivanje u procese reforme poljoprivrednih i ruralnih programa i procese reforme politika za uvođenje koncepta zelene ekonomije. Tokom sprovođenja projektnih aktivnosti u 2019. godini radilo se na jačanju kapaciteta članica mreže kroz organizaciju obuka čije su teme bile: - - -
Planiranje i izvještavanje Zagovaranje, lobiranje, umrežavanje i osnaživanje NVO Finansijski menadžment i nabavke
Dodatno se sprovodila i aktivnost „Karavan zelenog preduzetništva“ gdje su učesnici upoznali sa dosadašnjim aktivnostima projekta, aktivnostima Mreže kao i sa osnovnim principima zelene ekonomije.
U okviru projekta „Podsticanje razvoja oznaka kvaliteta u cilju unaprjeđenja konkurentnosti tradicionalnih domaćih proizvoda“ koji je finansiran od strane Ministrastva poljoprivrede i ruralnog razvoja, u 2019. godini sprovedene su aktivnosti vezane za dio organizacije VI Novogodišnjeg sajma lokalnih proizvoda koji je ove godine okupio rekordnih preko 260 izlagača i po mnogo čemu nadmašio sve prethodne. Tokom sajma realizovane su sljedeće aktivnosti: logistička priprema prostora, kreiranje rasporeda štandova, montiranje štandova, priprema i štampa programa i mape sajma kao i snimanje i fotografisanje sajma.
8
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
1.3 Društvo maslinara Bar
Regionalna škola reizidbe maslina u Baru Društvo maslinara Bar je uz finansijskju podršku Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja i podršku Srednje stručne škole iz Bara(ex Poljoprivredne) za sve zainteresovane Crnogoske maslinare organizovalo „Regionalnu školu rezidbe maslina“. Izuzetna posjećenost Škole je potvrdila procjene Društva maslinara Bar da je crnogorskim maslinarima bila neophodna obuka ove vrste. Poznato ime Edija Družetića iz Istre, diplomiranog inženjera agronmije i priznatog stručnjaka za maslinarstvo i maslinovo ulje je privuklo veliki broj maslinara sa cijele crnogorske obale. Pored mnogobrojnih maslinara iz Bara, obuci su prisustvovali i maslinari iz Boke Kotorske, Grblja, Budve, Petrovca, Ulcinja i Podgorice. Obuka se sastojala iz dva segmenta i to teorijskog kada se govorilo uopšte o maslinarstvu sa posebnim osvrtom na rezidbu maslina i praktičanog u maslinjaku Srednje stručne škole iz Bara.
Društvo maslinara Bar je do sada na jednom mjestu okupilo najveći broj maslinara a posebnu vrijednost ove obuke predstavlje veliki broj mladih maslinara kojih je bilo više od 50 procenata na ovoj obuci.
Vodič za poznavanje maslinovog ulja Društvo maslinara Bar kontinuirano radi na edukaciji kako maslinara i uljara tako i na edukaciji potrošača maslinovog ulja. Obzirom da je nivo poznavanja maslinovog ulja među potrošačima a i u značajnoj mjeri i među maslinarima i uljarima na niskom nivou u Društvu maslinara Bar je donešena odluka da se izvrši ažuriranje I novo izdanje „Vodiča za poznavanje maslinovog ulja“ koji je 2015. godine izrađen realizacijom projekta Montenegro biznis alijanse.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
9
Novo, dopunjeno i značajno izmijenjeno izdanje Vodiča je finansirano od strane Opštine Bar. Ovo izdanje sadrži osnovne informacije o maslinarstvu u Baru, informacije o veoma starim stablima masliname posebno onim koja su starija od 2000 godina.
Vodič takođe sadrži poglavlje o kategorijama maslinovog ulja te poglavja o senzorskoj ocjeni kvaliteta maslinovog ulja, poglavlje o značaju konzumacije maslinovog ulja kao i poglavlje koje se odnosi na najčešće zablude o maslinovom ulju. I na kraju, autori daju sadržajnu informaciju o Kući maslina čija će izgradnja biti započeta u Starom Bru u skoroj budućnosti. Mukotrpni rad autora Vodiča, dr. Ilije Morica i mr. Ćazima Alkovića se u potpunosti isplatio jer je Vodič sa velikim ineresovanjem primljen kod potrošača maslinovog ulja a isto tako i kod maslinara i uljara. Ažurirani Vodič sadrži kompletan tekst preveden na engleski jezik što omogućava da ga koriste i mnogobrojni turisti. Koncept dvojezičnog vodiča otvara mogućnost da tekst bude preveden na ruski, njemački i francuski jezik što će biti naredni korak u nastavku ovog projekta.
10
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Zanimljivo je da je zvanična promocija vodiča prvo realizovana u Vela Luci na hrvatskom ostrvu Korčula, zatim u Baru pa u Beogradu u Privrednoj komori Srbije. Tokom svih promocija prisutni su dobili besplatan primjerak Vodiča. Uz svaku promociju vodiča Društvo maslinara Bar je organizovalo i malu školu senzorske ocjene kvaliteta maslinovog ulja kada su posjetioci imali priliku da uz stručne savjete degustiraju vrhunska maslinovs ulja koja se proizvode u Baru i okolini.Ovo je projekat koji će sigurno bit nastavljen i Vodič izmjene i dpoune biti štampan u novimm izdanjima.
Barski maslinari na Forumu kvaliteta i poslovne izvrsnosti u Beogradu Menadžer Opštine Bar koji je ujedno I predsjednik Društva maslinara Bar, Ćazim Alković je na 28. tradicionalnoj regionalnoj konferneciji: „Forum kvalita i poslovne izvrsnosti“ u Privrednoj komori Srbije u Beogradu održao predavanje na temu: „Utvrđivanje starosti stabala maslina u funkciji brendiranja crnogorskog maslinovog ulja“. Crna Gora je mali proizvođač maslinovog ulja i proizvedenim količinama ne može konkurisati velikim svjetskim kompanijama ali sa druge strane može proizvoditi ulje vrhunskog kvaliteta kojem će dodati „priču“ o stablima maslina koja su starija od 2 000 godina. U Beogradu je predstavljeno prirodno bogatsvo koje ima Crna Gora, posebno Bar kada su stara stabla maslina u pitanju. Maslinovo ulje vrhunskog kvaliteta uz „priču“ da je proizvedeno od plodova sa stabla koje je zasađeno prije Nove ere je više nego poseban prehrambeni proizvod koji unaprijeđuje turističku ponudu.
Stručni rad je kod učesnika konferencije izazvao veliko interesovanje, kako sa aspekta procesa utvrđivanja starosti stabala maslina tako i sa aspekta kvaliteta maslinovog ulja. Rad je objavljen u stručnom časopisu Kvalitet i izvrnost koji izdaje Poslovna politika iz Beograda a dostupan je i na web prezentaciji Fonda za kulturu kvaliteta i izvrsnost. Opština Bar će nastaviti da promoviše svoja prirodna i kulturna bogatstva i radi na unaprijeđenju poljoprivrede i turističke ponude.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
11
Peta, tradicionalna manifestacija mladog maslinovog ulja Ex albis ulivis U Starom Baru je i ove godine održana poljoprivredno turistička manifestacija Ex albis ulivis kojom je promovisana rana berba maslina te proizvodnja maslinovog ulja vrhunskog kvaliteta. Na desetak štandova je bilo izloženo mlado maslinovo ulje koje je obilovalo bogatstvom svježih voćnih mirisa i ukusa.
Manifestaciju je nakon uvodnog govora predsjednika Društva maslinara Bar Ćazima Alkovića otvorio direktor Turističke organizacije Bar Emil Kukalj. Kukalj je istakao da sve veći broj turista koji dolaze u Bar pored kupanja i sunčanja na plaži ima potrebu za dodatnim sadržajima i doživaljajem kako kulturno istorijskog blaga tako i gastronomske ponude. Manifestacija Ex albis ulivis je odličan sadržaj koji doprinosi unaprijeđenju kvaliteta maslinovog ulja te produžetku turističke sezone. Turistima se pruža mogućnost da uživaju u vrhinskim uljima i specijalitetima nacionalne kuhinje. Ambijent Starog grada je svojim mediteranskim pjesmama upotpunila klapa KUD Jedinstvo iz Bara. Posjetioci su uživali u ponuđenim uljima a posebno specijalitetima koje je a goste pripremaila mlada članica Upravnog odbora Društva maslinara Bar Dragana Marinović. Manifestacije ove vrste podižu svijest maslinara o značaju primjene svih agrotehničkih mjera u maslinarstvu kao i značaju rane berbe maslina. Potrošačima se pruža mogućnost neformalne edukacije i lakšeprepoznavanje kvaliteta a turistima besplatna degustacija vrhunskih ulja i poslastica pripremnljenih na maslinovom ulju. Lijepo vrijeme, veliki broj izlagača te mnogobroni posjetioci su opravdali očekivanja organizatora i manifestacija je u potpunosti uspjela.
12
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Studijsko putovanje u Italiju Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja je za crnogorske maslinare organizovalo tematsko studijsko putovanje u Italiju. Tema je bila zaštita poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda u skladu sa „Šemama kvaliteta“, koje se, kada je maslinovo ulje u pitanju prvenstveno odnose na oznake porijekla i geografske oznake.
Predstavnici barskih maslinara su, zajedno sa maslinarima iz Boke, Budve i Ulcinja otputovali u Italiju kako bi se upoznali sa praksom i procedurama zaštite poljoprivrednih proizvoda, odnsno zaštite maslinovog ulja. Grupu od 15 učesnika su sačinjavali predstavnici maslinara i maslinarskih organizacija, zatim predstavnica Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, samostalna savjetnica za politiku kvaliteta i alkoholna pića Direktorata za poljoprivredu i ribarstvo Merisa Čekić, te Ana Knežević - predstavnica „Monteorganike“. Barske maslinare je predvodio Ćazim Alković, glavni menadžer Opštine Bar, koji je ujedno i predsjednik Društva maslinara Bar. Cilj putovanja je bio da se sve strukture koje su povezane sa šemama kvaliteta dodatno upoznaju sa procesom zaštite poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda, te benefitima koje razni oblici zaštite pružaju. Obavljena je posjeta poljoprivrednim gazdinstvima u regionu Pulja, a birana su ona gazdinstva i maslinarski regioni koji već posjeduju neki oblik zaštite po evropskim Šemama kvaliteta. U razgovoru sa vlasnicima imanja, učesnici su imali priliku da čuju više informacija o samom procesu, te preprekama na koje su proizvođači nailazili tokom pripreme dokumentacije i prilagođenja sistema propisanim zahtjevima.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
13
1.4
NVO „DA ZAŽIVI SELO”
U okviru projekta “Okusi prirodu”, podržanog od strane Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, izrađen je sajtwww.okusiprirodu.me (https://www.okusiprirodu.me/) čija je svrha promocija i valorizacija poljoprivrednih proizvođača pljevaljskog kraja. Urađen je i promotivni spot u cilju valorizacije ruralnog područja Pljevalja i poljoprivrednih proizvoda: https://www.youtube.com/watch?v=Xdp36vKxeyo&feature=youtu.be&fbclid=IwAR26YXHpN1H1Q2GcPoFP2ZmsAX0-eoQ1Av5wj8J_iXIitI5UOHoOpREG59c.
Urađena su i dva drvena štanda koja su data na korišćenje poljoprivrednim proizvođačima radi prodaje poljoprivrednih proizvoda uz putni pravac Pljevlja-Đurđevića Tara. Postavljen je i bilbord na mostu na Tari sa reklamom pomenutog sajta, izrađeni flajeri i brošure koje su djeljene turistima na mostu. U okviru projekta „ Valorizacija izletišta Vodice i vidikovca Golubinja“, podržanog od strane Opštine Pljevlja i ZZZCG, izrađena su tri drvena hladnika koja su postavljena na pomenutim lokacijama, uz medijsku promociju lokacija. U okviru projekta ,,Lokalni agrobudžet iz ugla poljoprivrednih proizvođača“, podržanog kao subgrant od strane CRNVO, ostvareni su sljedeći projektni rezultati: identifikovane su potrebe poljoprivrednih proizvađača, ojačani kapaciteti poljoprivrednih proizvođača i predstavnika nevladinih organizacija za javno zagovaranje u oblasti poljoprivrede i upućeni prijedlozi i sugestije na nacrt lokalnog agrobudžeta.
14
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
AKTUELNOSTI U RURALNOM RAZVOJU
2.1 SWG
SWG je međunarodna međuvladina organizacija koja se sastoji od vladinih institucija u Jugoistočnoj Evropi (SEE) zaduženih za poljoprivredni i ruralni razvoj (Ministarstva poljoprivrede) u zemljama i na teritoriji Jugoistočne Evrope (SEE). Vizija SWG je da promoviše inovativan i održiv poljoprivredni i ruralni razvoj kroz regionalnu saradnju kako bi se poboljšao život u ruralnim područjima u zemljama Jugoistočne Evrope. Glavni rad SWG je organizovan kroz aktivnosti koje se sprovode u sledećim oblastima: • Umrežavanje i jačanje kapaciteta institucija članica SWG-a; Olakšanje regionalne saradnje između ruralnih aktera u regionu Jugoistočne Evrope; • Implementacija pristupa zasnovanog na razvoju područja kao instrument za stimulaciju održivog razvoja u regionu Jugoistočne Evrope. SWG koordinira I implementira vise projekata. Regionalna kancelarija Krsh i ostale regionalne kancelarije, trenutno rade na implementaciji projekta ” Podrška ekonomskoj diversifikaciji ruralnih područja Jugoistočne Evrope (SEDRA)”. Regionalni projekat: Podrška ekonomskoj diversifikaciji ruralnih područja u Jugoistočnoj Evropi (SEDRA) uključuje: Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Kosovo*1, Makedoniju, Crnu Goru i Srbiju. Zemlje Jugoistočne Evrope karakterišu velike razlike između urbanih i ruralnih područja. Skoro polovina stanovništva živi u ruralnim područjima, od kojih je većina finansijski zavisna od poljoprivrede i šumarstva. U većini ruralnih područja, nedostatak prihoda i zaposlenosti, depopulacija i napuštanje sela, kao i neodrživo korišćenje prirodnih resursa, doveli su do značajnog gubitka ekonomske održivosti, lošijeg kvaliteta života, manje obrađene zemlje i velikog gubitka biodiverziteta. Sa druge strane, bogato i veoma raznovrsno prirodno i kulturno nasljeđe ruralnih područja, pruža veliki potencijal za diversifikaciju ruralne ekonomije. Očuvanje i održiva upotreba mogu biti ključni za revitalizaciju ruralnih područja zemalja jugoistočne Evrope (SEE), prvenstveno u poljoprivredi, šumarstvu, zanatstvu, turizmu i digitalizji.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
15
SEDRA doprinosi poboljšanju kapaciteta za politike ruralnog razvoja zasnovane na dokazima, fokusirane na ekonomsku diversifikaciju u regionu.
SEDRA olakšava razvoj područja kao i promociju lanca vrijednosti u ruralnim prekograničnim oblastima. Održivi biznis modeli u strukturno slabim graničnim područjima razvijeni su kroz izabrane lance vrijednosti. Ovo uključuje poboljšanje proizvodnje i marketinga poljoprivrednih proizvoda i proizvoda iz divljine, lokalnih zanata i kulinarske tradicije, održivi turizam i digitalizaciju. Podrška se realizuje kroz različite mjere za razvoj kapaciteta, ciljanu investicijsku podršku relevantnim i ključnim akterima iz javnog i privatnog sektora, i olakšavanjem saradnje i umrežavanja duž lanca vrijednosti, uglavno sa ciljem povećanja dodatne vrijednosti i broja radnih mjesta, i poboljšanjem pristupa finansijama, uslugama i tržištu.
Osim ovog projekta aktivan jeprojekat pod nazivom “Studija najbolje prakse i potencijala učešća malih poljoprivrednika u lancima kratkih vrijednosti u regionu Zapadnog Balkana i Turskoj”.
16
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Cilj projekta je izvršiti detaljnu analizu lanaca za snabdijevanje malim poljoprivrednicima na zapadnom Balkanu i u Turskoj i njihovih potencijalnih uticaja na ekonomske aspekte kao i na njihovu socijalnu održivost. Takodje u sklopu ovih projekata u fokusu su mladi i zene u ruralnim podrucjima, kao njihovo ekonomsko osnazivanje.
Prekogranični regioni/kancelarije: 1. Prekogranični region “Drina-Tara”: Srbija: Ljubovija, Bajina Bašta, Prijepolje, Priboj, Čajetina i Užice; Crna Gora: Bijelo Polje i Pljevlja; Bosna i Hercegovina: Višegrad, Rudo, Goražde, Srebrenica, Bratunac i Milići; 2. Prekogranični region “Drina-Sava”: Bosna i Hercegovina: Bijeljina, Ugljevik, Lopare, Brčko District i Donji Žabari; Srbija: Sremska Mitrovica, Šid, Bogatić, Loznica i Šabac; 3. Prekogranični region “Sharra”: Albanija: Kukes; Republika Severna Makedonija: Jegunovce i Tearce; Kosovo *: Dragaš, Prizren i Štrpce; 4. Prekogranični region „Prespa“: Republika Severna Makedonija: Ohrid i Resen; Albanija: Pogradec, Pustec, Malik, Korca, Devoll i Kolonje; 5. Prekogranični region „Prokletije - Bjeshket e Nemuna“ Kosovo *: Peć, Dečane, Junik; Albanija: Skadar, Malesi e Madhe, Tropoje; Crna Gora: Plav, Andrijevica, Berane, Rožaje; 6. Prekogranični region Krš: Crna Gora: Herceg Novi, Kotor, Tivat i Nikšić Bosna i Hercegovina: Ljubuški, Čitluk, Stolac, Čapljina, Neum, Berkovići, Bileća, Ravno, Gacko, Ljubinje, Nevesinje i Trebinje. 7. Prekogranični region Pčinja-Krajište: Srbija: Crna Trava, Bosilegrad, Surdulica, Bujanovac i Trgovište; Republika Sjeverna Makedonija: Staro Nagoricane, Rankovce i Kriva Palanka.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
17
2.2 IFAD projekat
Projekat razvoja klastera i transformacija ruralnih područja (RCTP) je prvi IFAD projekat u Crnoj Gori i dizajniran je da se realizuje u roku od 72 mjeseca počevši od četvrtog kvartala 2017. godine. Projekat se implementira u sedam opština na sjeveru Crne Gore: Nikšić, Šavnik, Žabljak, Mojkovac, Bijelo Polje, Berane i Petnjica (sa mogućnošću uključivanja opština Andrijevica i Plužine). Ukupna vrijednost projekta iznosi 14,07 miliona EUR. Opšti cilj RCTP-a je da doprinese transformaciji životnih uslova manje razvijenih poljoprivrednih proizvođača na sjeveru Crne Gore, omogućavajući im da postanu tržišno konkurentniji i otporniji na klimatske promjene. Cilj projekta je povećanje učešća manje razvijenih poljoprivrednih proizvođača u inkluzivne, profitabilne i ekološke održive lance vrijednosti. Projekat ima dvije osnovne komponente (povećanje primarne proizvodnje i ruralna infrastruktura) koje predviđaju niz komplementarnosti između aktivnosti i podkomponenti. U proteklom vremenskom periodu realizovano je sljedeće: • 97 informativnih radionica u mjesnim zajednicama mapiranih lokaliteta, • 12 validacija mapiranja, • 22 MSM sastanka, • 75 Biznis/biznis sastanka, • Izvrena je obuka na deset modula za 26 BSF (projektnih kontakt osoba na terenu) • ovih 26 BSF je odradilo 15 obuka na niovu sela, • formirano 12 planova razvoja klastera koji sluze kao smjernice razvoja 12 klastera kroz RCTP projekat, • urađena 2 otkupna centra za mlijeko - Nikšić i Mojkovac, • ukupno podržano 272 poljoprivredna proizvođača, • urađeno je 55 asfaltnih dionica ukupne dužine oko 39 km, • urađeno je 26 investicija u vodosnadbijevanje - 16 sekundarnih mreža, sanacija 2 bistijerne, 7 akumulacija sistem folija i 1 eksploatacioni bunar.
Od novembra 2019, projekat se razvoj klastera, a na osnovu preporuka IFAD-a, okrenuo i razvoju strategije za mlade i žene, socijalnoj inkluziji i klimatskim promjenama. Angazovana je osoba iskljucivo za pitanja mladih i zena, razvijena je strategija i akcionip plan za mlade i žene i prve aktivnosti su rezultirale inicijativom registracije “žena proizvođača” sa prostora Župe u Nikšiću. Taj pristup ce se primjeniti i na ostalih 11 klastera koje razvija tim z sprovodjenje projekta.
18
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Sve preporuke IFAD- iz misije 2018 su ispoštovane i u oktobru 2019 IFAD je u novoj misiji to konstatovao. Eksterna revizija dosadsnjih aktivnosti je bila pozitivna i prihvaćena od strane IFAD-a. Procjenjuje se da je broj direktnih i indirektnih korisnika koji imaju benefite od projekta (što od podrške proizvođačima, što od infrastrukture) oko 17.000.
2.3. Povezivanje poljoprivrede i turizma šansa za razvoj ruralnih područja U prethodnom periodu uradilo se mnogoucilju jačanja razvoja ruralnog turizma. Krajem 2018. godine godine donešen je Program razvoja ruralnog turizma sa Akcionim planom koji ima za ciljda pomogne svim zainteresovanim stranama iz sektora poljoprivrede I turizmasa jasnim smjernicama za razvojovog sektora. U nastavku su neke od aktivnosti a tiču se povezivanja poljoprivrede I turizma kao šanse za razvoj ruralnih područja. FAO/EBRD Tokom 2018. godine Organizacija za hranu i poljoprivredu pri Ujedinjenim Nacijama zajedno sa Evropskom Bankom za obnovu i ravoj (FAO/EBRD)u saradnji sa Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstva održivog razvoja i turizma i Regionalnom razvojnom Agencijom Bjelasica, Komovi i Prokletije (RDA), otpočela je projekat „Promovisanje održivih lanaca vrednosti poljoprivredno-prehrambenih proizvoda kroz povezanost sa turizmom“u cilju poboljšanja tržišne povezanosti proizvođača hrane sa turizmom i tržištem HORECA, uz dalje unapređenje naučenih lekcija iz drugih projekata EBRD-FAO koji se odnose na promovisanje održivih lanaca vrednosti.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
19
Opšti cilj Projekta je poboljšanje održivosti lokalnih prehrambenih sistema i turizma, kako bi se povećale investicije u ova dva sektora na duži rok i dao doprinos povećanju prihoda manjih poljoprivrednih gazdinstava, otvaranju radnih mesta i ruralnom napretku, kroz razvoj aktivnosti agroturizma i promovisanje gastronomije u ruralnim područjima.
Projekat će ojačati veze između proizvodnje prehrambenih proizvoda i turističke industrije u Crnoj Gori u cilju poboljšanja i diversifikacije turističke ponude vezane za promociju visokokvalitetnih prehrambenih proizvoda i jačanje lanaca vrednosti. Provjeriti da li treba napisati sve aktivnosti. Takođe, u saradnji sa Ministarstvom poljoprivrede I ruralnog razvoja Organizacija za hranu i poljoprivredu priUjedinjenim Nacijama (FAO) i Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) sprovodili su projekat u Crnoj Gori u toku 2018/2019. godine pod nazivom „Podrška održivoj integraciji lanaca vrijednosti u sektoru voća i povrća u Crnoj Gori“,koji ima za cilj da ojača veze između subjekata koji učestvuju u lancu vrijednosti od proizvodnje do plasmana, podstakne usvajanja najboljih proizvodnih praksi, uključujući poštovanje standarda kvaliteta proizvoda.
Objedinjavanje ponude voća i povrća u Crnoj Gori bio bi najbolji model za povećanje konkurentnosti proizvodnje i prevazilaženje problema u plasmanu proizvoda izazvano faktorima kao što su mali obim proizvodnje, usitnjenost gazdinstava i slaba povezanost proizvođača sa kupcima. Udruživanje proizvođača u udruženja, kooperative i organizacije proizvođača uključivalo bi bolje planiranje proizvodnje u skladu sa zahtjevima tržišta, objedinjavanje ponude, poboljšanje kvaliteta proizvoda, smanjenje troškova logistike i marketinga, kao i podizanje tržišne vrijednosti proizvoda.
20
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Projekat se implementirao kroz dvije komponente: - Izrada alata za podršku bolje integracije i konkurentnosti u sektoru proizvodnje voća i povrća; - Izgradnja kapaciteta za implementaciju programa za podršku održivim lancima vrijednosti. U 2018. godini su u okviru projekta organizovane radionice u Bijelom Polju i Podgorici na temu stanja u sektoru voća i povrća u Crnoj Gori kao i tržišnih standarda za svježe voće i povrće. Takođe, u periodu od 17. do 21. septembra 2018. godine održana je studijska posjeta Srbiji i Bosni i Hercegovini za proizvođače voća i povrća iz Crne Gore na temu funkcionisanja organizacija proizvođača u sektoru voća i povrća, kao i proizvodnje voća i povrća sa akcentom na jagodaste voćne vrste. Realizacija projekta se nastavila i u 2019. godini kroz aktivnosti na sljedeće teme: organizacije proizvođača, integralna proizvodnja i standardi kvaliteta u sektoru voća i povrća.
RURALNI TURIZAM Udruženje za seoski turizam “Turizam na selu
Udruženje je formirano kroz projekat koji sprovodi Regionalna razvojna agencija za Bjelasicu, Komove i Prokletije (RDA) a finansira ga Ambasada Sjedinjenih Američkih država u Crnoj Gori preko Fondacije za aktivno građanstvo. Marta 2019. godine je održana osnivačka skupština udruženja, a odmah nakon toga su završene i sve administrativne procedure oko registracije. Udruženje je od maja 2019. godine član EuroGites federacije koja okuplja slična udruženja u Evropi. Udruženje je osnovano sa namjerom da učini sve što je moguće kako bi sektor ruralnog turizma koji je na svojim počecima u Crnoj Gori, rastao i napredovao, i omogućio da porodice koje žive u ruralnim područjima i bave se poljoprivredom, imaju dodatne prihode i dodatni motiv da sačuvaju crnogorska sela. Udruženje broji oko 70 članova. Registracija seoskog domaćinstva Prema Zakonu o turizmu i ugostiteljstvu (“Sl. list CG”, br. 2|18, 13|18 i 25|19), ugostiteljske usluge može da pruža seosko domaćinstvo koje obavlja poljoprivrednu djelatnost i koje se nalazi na ruralnom području. Članom 103 istog zakona predviđeno je da ugostiteljske usluge u seoskom domaćinstvu mogu pružati privredno društvo, drugo pravno lice, preduzetnik ili fizičko lice koje je upisano u registar poljoprivrednih gazdinstava. Ugostiteljske usluge u seoskom domaćinstvu su: » Pripremanje i usluživanje toplih i hladnih jela, pića i napitaka iz pretežno sopstvene proizvodnje; » Usluživanje i degustacija vina i drugih alkoholnih i bezalkoholnih pića, kao i domaćih proizvoda iz pretežno sopstvene proizvodnje; » Usluge smještaja u sobama za iznajmljivanje turistima, turističkim apartmanima, katunima i kampu. Sve neophodne informacije vezano za registraciju i kategorizaciju seoskog domaćinstva možete naći na sajtu Ministarstva održivog razvoja i turizma: www.mrt.gov.me (rubrika info|vodiči).
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
21
ZAŠTIĆENI PROIZVODI Kako bi se unaprijedio kvalitet domaćih proizvoda I obogatila ponuda specifičnih, autohtonih i tradicionalnih proizvoda, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja posljednjih godina inteziviralo je aktivnosti u oblasti politike kvaliteta. Takođe, Vlada Crne Gore kroz brojne programe i mjere podrške i edukacije, iz godine u godinu sve snažnije podržava napore proizvođača da kontinuirano unaprijeđuju proizvodnju, uvode potrebne standard kvaliteta I bezbjednosti hrane koju proizvode. Mnoga područja u crnoj Gori poznata su po nekom od proizvoda koji ima jedinstvenu recepturu i svaki od njih je potvrda postojanja tradicije, iskustva i običaja i imaju potencijal za zaštitu. Na nacionalnom nivou do sada je zaštićeno sedam proizvoda i to: - „Njeguški pršut“, - „Crnogorski pršut“, - „Crnogorski goveđi pršut“ i „Crnogorska stelja“, - „Pljevaljski sir“, - „Durmitorski skorup“ i - „Kolašinski lisnati sir“.
Takođe, intenziviraju se aktivnosti za otpočinjanje procedure zaštite još dva prepoznatljiva i kvalitetna crnogorska proizvoda - meda i maslinovog ulja. Prema propisima, poljoprivredne i prehrambene proizvode moguće je zaštititi oznakom porijekla, geografskom oznakom, oznakom garantovano tradicionalnog specijaliteta. U ovim slučajevima proceduru zaštite pokreće grupa proizvođača. Od 2018. godine proizvođačima je omogućeno da svojim proizvodima dodaju vrijednost i poboljšaju plasman zaštitom oznakama - „Viši kvalitet“, „Planinski proizvod“ i „Sa moje farme“. Zahtjev za registraciju ovih oznaka može podnijeti jedan proizvođač, što je značajano olakšanje za pokretanje i dobijanje oznake. Širenje liste zaštićenih proizvoda potvrda je uspješnosti rezultata koje Crna Gora ostvaruje u dijelu politike kvaliteta, usmjerene na podizanje kvaliteta i bezbjednosti hrane, isticanju i promociji kvaliteta brojnih autohtonih proizvoda, što je jedan od ključnih prioriteta u razvoju crnogorske poljoprivrede, odnosno jačanju domaćih proizvođača i razvoju ruralnih područja, ali i brendiranja Crne Gore kao prepoznatljive gastro – destinacije koja turističkoj ponudi naše zemlje daje posebnu vrijednost. Nastavlja se trend rasta broja proizvođača u organskoj proizvodnji. U 2019. godini registrovano je 400 proizvođača, što je za 22% više u odnosu na 2018. godinu. 22
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
Konferencija „Perspektive razvoja ruralnog turizma u Crnoj Gori sa posebnim osvrtom na opštinu Pljevlja“ Sekretarijat za privredu opštine Pljevlja i Turistička organizacija Pljevlja, u saradnji sa IPC Tehnopolis, organizovali su krajem oktobra 2019. godine jednodnevnu konferenciju pod nazivom „Perspektive razvoja ruralnog turizma u Crnoj Gori sa posebnim osvrtom na opštinu Pljevlja“. Konferencija je organizovana sa ciljem prezentacije resursa Crne Gore, sa fokusom na Opštinu Pljevlja, prezentacije dostupnih mjera podrške kako sa nacionalnog tako i sa lokalnog nivoa i prezentaciji svih potrebnih koraka koje treba ispuniti prilikom registracije ponude ruralnog turizma u Opštini Pljevlja, a samim tim i u čitavoj Crnoj Gori. Na posebnom panelu predstavljeni su primjeri dobre prakse kao dobra motivacija potencijalnoj ponudi ruralnog razvoja, sa ciljem podsticanja debate kako bi se na taj način riješile barijere na koje su nailazili ili i dalje nailazi ponuda ruralnog turizma u Crnoj Gori.
Ono sa čime su svi bili saglasni jeste da u Crnoj Gori u ovom trenutku vladaju idealni uslovi za razvoj ruralnog turizma. Potencijal je veliki, ali je potrebno usmjeravati zainteresovane na pravi način. Postoji veliki broj mogućnosti i programa podrške, a dodatno je naglašeno da su djelatnosti institucija povezane i da su one umrežene kroz brojne aktivnosti koje se preplijeću.
Takođe je zaključak da treba podstaći stanovnike Pljevalja i drugih ruralnih područja Crne Gore da se informišu i koriste pružene mogućnosti.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
23
Panelisti su ukazali na sve prednosti koje im registracija domaćinstava može donijeti, budući da su mišljenja da ljudi iz straha od dodatnih troškova ne žele da se registruju. Najbolji primjeri dobre prakse ukazali su na to da registracijom možete steći samo dodatne benefite, ali i da je umrežavanje jako važno. Osim primjera dobre prakse bilo je riječi i o najpopularnijim sajtovima za prezentovanje turističke ponude na web platformama kao što su Booking i Airbnb.
24
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
3.
PRIMJERI DOBRE PRAKSE
3.1 Kuća meda je projekat koji je zajednički sproveden od strane Vlade Crne Gore, Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja i Saveza pčelarskih organizacija Crne Gore. Omogućava preradu voska po najsavremenijim standardima kapacitetom od oko 200 kg prerađenog voska na dan. Kuća meda se koristi i za proizvodnju sirupa za prihranu pčela kao i linija za proizvodnju pogača, koje su značajno doprinijele podizanju kvaliteta pčelarenja i unapređenju pčelarstva u Crnoj Gori.
U aprilu 2019 godine uz pomoć Vlade Crne Gore a kroz MIDAS projekat (projekat Svjetske banke), puštena je u rad najsavremenija linija za punjenje i pakovanje meda, vrijedna oko 90 hiljada eura. Stvoreni su uslovi da se na tržištu, posebno turističkom, nađe kvalitetan crnogorski med, upakovan na jedinstven način, u moderno dizajniranoj ambalaži, kao jedinstven i atraktivan proizvod poljoprivredne i turističke ponde Crne Gore.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
25
Instaliranjem linije za pakovanje meda zaokružen je proces planiranih prerađivačko – proizvodnih sistema u Kući meda. Škola za mlade pčelare Prva generacija polaznika Škole pčelarstva počela je 1. oktobra sa nastavom koja se od održava u Kući meda, u Danilovgradu. Crnogorski pčelari i do sada su imali intenzivnu i kontinuiranu edukaciju, kroz razne vidove seminara, radionica, predavanja i organizovanje studijskih posjeta. Kako bi dalje osnažili njihovu eduakciju i išli u korak sa dinamičnim razvojem crnogorskog sektora pčelarstva, a istovremeno odgovorili na sve veće izazove koji prate ovu oblast, program za eduakciju pčelara.prvi put je uveden u obrazovni sistem Crne Gore. Kroz saradnju Ministrstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Saveza pčelarskih organizacija i Centra za stručno obrazovanje usvojen je program za sticanje stručne kvalifikacije i uvedeno je zanimanje pčelar-pčelarka III stepen stručnosti, na nivou neformalnog obrazovanja odraslih. Program obuhvata 220 časova teorijske i praktične nastave i za prvu generaciju polaznika obuka će biti besplatna dok će troškove školovanja snositi Ministrstvo. Nakon završetka nastave, polaznici će polagati ispite za navedene predmete odnosno dobijati diplomu o završenoj školi pčelarstva i zvanje Pčelar/Pčelarka.
26
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
3.2 Kuća voća Vlada Crne Gore je u Andrijevici prepoznala priliku za kapitalnu investiciju – „Kuću voća“, koja će doprinijeti razvoju poljoprivrede, prvenstveno voćarstva na području ove opštine ali i sjevera Crne Gore uopšte. Investiciju vrijednu 1,33 miliona eura, Vlada će finansirati sredstvima kapitalnog budžeta, iz kojeg je za ovu namjenu u 2018. godini opredijeljeno 510.000 eura.
Kuća voća, kao jedan u nizu sličnih tematskih objekata namijenjen je svima uključenim u proizvodnju i razvoj proizvodnje u ruralnim područjima. Ovo je objekat koji će podići standarde kvaliteta, pomoći i podstaći izgradnju nacionalnog brenda, proširiti asortiman na tržištu proizvoda. Uvođenjem novih tehnologija, „Kuća voća“ sastojaće se iz više faza prerade, biće ujedno i pakirnica za voće, azamrzavanje će se odvijati po savremenoj metodi. Predviđeno je da se proizvodi plasiraju u prodaju u manjim pakovanjima. Kuća voća biće i mjesto sastajanja, razgovora i dogovora, mjesto na kome će proizvođači usvajati nova znanja i na kome će se moći snabdjeti neophodnim repromaterijalom i mjesto koje će svojim savremenim prerađivačkim i skladišnim kapacitetima omogućiti da se sačuva i oplemeni rad vrijednih voćara i sakupljača
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
27
3.3 Kuća maslina Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Društvo maslinara Bar i Opština Bar donjeli su zajedničku odluku da u Baru grade Kuću maslina, koja će biti na raspolaganju svim crnogorskim maslinarima. Tako Bar i formalno postaje centar crnogorskog maslinarstva
Opština Bar, sa najvećim brojem maslina, i možda najdužom tradicijom, Starom maslinom, koja je dobila i zvaničnu potvrdu da je među par najstarijih stabala u svijetu, sa svojih 2024. godina, predstavlja najidealniju lokaciju za otvaranje Kuće maslina. Bitna činjenica je i to, da se Bar nalazi između Ulcinjskog i Bokokotorskog (i Budvanskog) rejona. Takođe, Stari Bar, sve posjećenija turistička lokacija, je i tradicionalno bio mjesto svih najvažnijih dešavanja vezanih za maslinarstvo, a u njemu se održava i čuvena “Maslinijada”. Kuća maslina će se graditi nedaleko od sadašnje, na opštinskom zemljištu, a njena izgradnja finansira se iz Kapitalnog budžeta Crne Gore. U 2017.godini odobreno je 50.000 EUR za izradu projektne dokumentacije. Kapitalnim budžetom za 2018. godinu predviđena su sredstva u ukupnom iznosu od 200.000 eura za realizaciju projekta ˝Izgradnju objekta nacionalne Kuće maslina sa sjedištem u Baru˝. U Kući maslina će se dakle vršiti prerada, i proizvoditi ulje isključivo po standardima EU, pakovanje i etiketiranje ulja, održavati radionice, seminari, obuke, obučavati maslinari ali i potrošači, o organoleptičkoj ocjeni ulja. U budućnosti u mogućem demonstracionom zasadu masline bi se za maslinare mogla i demonstrirati sadnja, rezidba, održavanje maslinjaka, berba i prerada. Za turiste, koji tokom čitave godine posjećuju Stari Bar, tu su prodajni i izložbeni prostor, te će se na taj način vršiti promocija crnogrskog maslinarstva i poljoprivrede. 3.4 Kuća poljoprivrede za Sjever Crne Gore U 2019. godini otpočeta je gradnja Kuće poljoprivrede za Sjever Crne Gore. Kuća poljoprivrede biće zajednička adresa i zajednički dom svih poljoprivrednih proizvođača sa sjevera Crne Gore i brojnih preduzetnika. To će biti adresa na kojoj će biti smještene sve nadležne službe iz sektora poljoprivrede i tu će svi zainteresovani biti u prilici da dobiju pravovremene i kvalitetne informacije, da dobiju stručnu podršku i upoznaju se sa svim mjerama za razvoj poljoprivrede, za koje se sredstva izdvajaju iz sve izdašnijih agrobudžeta i evrospkih fondova. 28
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
a. ŠKOLSKE ŠEME Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, započelo je u 2019 godini realizaciju Programa - Šeme za škole koji podrazumijeva besplatnu podjelu voća, povrća, mlijeka i mlječnih proizvoda djeci u školama, sa ciljem poboljšanja prehrambenih navika i promocije zdravih stilova života kod najmlađih.
Nakon održanih radionica sa ekspertima iz EU i konsultacija na nivou nadležnih obrazovnih i zdravstvenih institucija, u skladu sa agrobužetskom mjerom podrške realizaciji ovog Programa, Ministarstvo je u 2019. godini objavilo Javni poziv za dobavljače i proizvođače zainteresovane za učešće u Programu, odnosno/ distribuciji voća, povrća, mlijeka i mliječnih proizvoda, učenicima nižih razreda osnovnih škola. Kao Pilot projekat za školsku godinu 2019/2020 , Program voće, povrće, mlijeko i mliječni proizvodi za škole sprovodiće se u sljedećim školama: OŠ „Vuko Jovović“ iz Danilovgrada, OŠ „Radomir Mitrović“, OŠ „Vukašin Radunović“ i OŠ „Vuk Karadžić“ iz Berana, OŠ „Risto Ratković“ i OŠ „Marko Miljanov“ iz Bijelog Polja i OŠ „Risto Manojlović“ iz Kolašina.
Ovaj projekat finansiran je od strane EU
29
Pravo učešća po ovom javnom pozivu imaju svi zainteresovani poljoprivredni proizvođači, proizvođači udruženi u neki od oblika organizovanja (udruženja, kooperative, organizacije proizvođača) i distributeri voća, povrća, mlijeka i mliječnih proizvoda iz Crne Gore upisani u relevantne registre - pravna i fizička lica koja su registrovana za proizvodnju i/ili isporuku voća i povrća i/ili mlijeka i mliječnih proizvoda. Oni koji budu odabrani po ovom javnom pozivu za učešće u pilot projetku biće u obavezi da vrše isporuku proizvoda sa liste prihvatljivih proizvoda do korisnika projekta (škola), u obliku pripremljenih i upakovanih obroka spremnih za konzumaciju. Na listi prihvatljivih proizvoda za distribucijusu: jabuka, kruška, šljiva, trešnja, breskva nektarina, kajsija, agrumi, kivi, stono grožđebobičasto voće, zatim šargarepa, cvekla, rotkvica I drugo korjenasto povrće, paradajz, krastavac, zelena salata, pasterizovano mlijeko, kao I jogurt I kisjelo mlijeko. U zemljama EU Školske šeme realizuju se po različitim modelima koji odgovaraju njihovim specifičnostima. Stoga će i Crna Gora kroz predstojeći Pilot projekat sagledati mogućnosti za realizaciju programa i od strane škola i dobavljača, te definisati najbolji model organizacije postupka nabavke i distribucije obroka u školama. Očekujemo da će jedan od rezultata Pilot projekta biti iskazano interesovanje većeg broja škola u Crnoj Gori da se uključe u Program koji predstavlja investiciju u budućnost naše djece. Osim podjele zdravih obroka, Program podrazumijeva i prateće edukativne programe, u vidu predavanja o zdravoj ishrani, nastave na poljoprivrednim gazdinstvima, časova degustacije i dr. Program će se finansirati kroz Agrobudžet, a članstvom u EU, sredstva za realizaciju Školskih šema obezbjeđuju se iz budžeta EU.
30
Ovaj projekat finansiran je od strane EU