Petr Zelenka
DUBBING STREET REŻYSERIA
Robert Talarczyk
Petr Zelenka
DUBBING STREET REŻYSERIA
Robert Talarczyk
PRAPREMIERA POLSKA: 17 października 2014 r. SCENA W MALARNI PREMIERE: October 17 th 2014 MALARNIA STAGE
Czy jest suchy chleb? Dla konia.
PL
Dlaczego tym razem Pana bohaterowie mówią o rzeczach najważniejszych cytatami, nie swoimi słowami? Bo wszyscy tak robimy. Nieważne, czy pracujemy w studio dubbingu czy nie. Kino i inne media (i politycy oczywiście też) ukradli nam nasz język, tak że oryginalność to tylko ułuda. Granica między „życiem oryginalnym” a „życiem dubbingiem” jest bardzo cienka.
Petr Zelenka
03
I see dead people.
EN
Why this time your heroes talk about the most important matters using quotations not their own words? Because we all do. Regardless whether we work in a dubbing studio or not. Our language was stolen from us by films and other media (and politicians of course) and originality is just an illusion. The line between “living your life” and “dubbing” is very thin.
Petr Zelenka
05
PL
Petr Zelenka Dramatopisarz, scenarzysta i reżyser Playwright, screenwriter and director Pochodzi z filmowej rodziny – jego ojciec był scenarzystą w studiu filmowym Barrandov, a matka pracowała w telewizji jako kierownik literacki. Często powtarza, że już jako dziecko wiedział, że w przyszłości chciałby zająć się jedną z dwóch dziedzin: matematyką lub scenopisarstwem, obie są bowiem całkowicie niezależne od codziennej rzeczywistości. Swoją artystyczną drogę rozpoczynał jako tekściarz i basista w punkowej kapeli V noci. Ukończył studia scenopisarskie na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym słynnej Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, po której rozpoczął swoją przygodę z filmem. Szybko zasłynął mockumentami (fikcja udająca film dokumentalny), których był scenarzystą i reżyserem, zyskując sobie miano Wielkiego Mistyfikatora. Pierwszy z nich, „Mnága – Happy End”, przyniósł niesłychaną popularność nieistniejącemu zespołowi rockowemu Mnága. Kolejny: „Rok Diabła”, w którym zagrał Jaromír Nohavica, był wielkim sukcesem artystycznym i frekwencyjnym nie tylko w Czechach, ale również w Polsce. Za „Guzikowców” został nagrodzony Czeskim Lwem za scenariusz i reżyserię. Absurdalny, surrealny humor, utrzymany w specyficznej, cynicznej poetyce, szybko stały się cechami charakterystycznymi jego twórczości. W 2008 roku nakręcił w krakowskiej Nowej Hucie głośny film „Bracia Karamazow”, opowiadający o praskiej trupie teatralnej, która przyjeżdża do Polski w celu wystawienia w przestrzeni przemysłowej tytułowego dzieła Dostojewskiego. Jak to bywa u Zelenki, fikcja po raz kolejny splotła się z rzeczywistością, a powaga z groteską.
06
EN
Jest także cenionym twórcą teatralnym – do jego najbardziej znanych dramatów należą inscenizowane także w Polsce „Opowieści o zwyczajnym szaleństwie”, „Rozkład jazdy”, „Teremin” czy napisana specjalnie dla Starego Teatru i wyreżyserowana przez Zelenkę sztuka „Oczyszczenie”. Comes from a filmmakers family – his father also was a screenwriter in film studio Barrandov, mother was a dramaturge in tv studio. He often says that even as a child he knew that he would be in one of two professions: mathematics or screenwriting – because both were fully independent from everyday reality. He began his artistic path as lyricist in punk band V Noci. He had graduated from famous The Film and TV School of Academy of Performing Arts in Prague, then began his film adventure. Quickly became famous due to his mocuments, being screenwriter and director, getting an appellation of Great Deceiver. First of his works, “Mnága – Happy End”, brought extraordinary popularity to nonexisting rock band Mnága. His international fame came with films like “Buttoners” or “Year of the Devil” and “Loners” dir. by David Ondříček. Zelenka was a screenwriter of the last one. Absurd, surreal humour and peculiar, cynical poetics quickly became distinguishing marks of his creative output. In 2008 he produced in Nowa Huta (Kraków industrial quarter) wellknown film “Karamazovi” telling about Prague troupe that comes to Poland to stage Dostoyevsky’s work in industrial space. As it is at Zelenka fiction quickly begins to alternate with reality. He is also a prized stage artist – among his most famous drama are “Tales of Common Insanity” and “Teremin”, staged also in Poland.
07
KOMENTARZ REŻYSERA
PL
O czym jest „Dubbing Street”? O podkładaniu głosów czy o podkładaniu uczuć? O kopiach, kalkach, substytutach? Czy o umykającym czasie i pogoni za młodością, która rozłazi się w dłoniach? A może o postępie technicznym, który nasze życie zamienia w kolorowy pościg za światełkami neonów? A może wreszcie o nadchodzącej apokalipsie? To tajemnica Petra Zelenki, który w niezwykły sposób potrafi splatać komedię z dramatem i farsę z tragedią. Śmiech i łzy. Piwo i koniak. Knedliki i trufle... Ten niezwykły dystans do siebie i rzeczywistości, która napiera na nas z każdej strony, że czasem aż brakuje tchu. Uśmiech klauna, któremu ktoś ukradł cyrk. Taki jest ten czeski sen, który my na Śląsku również czasem śnimy, bo przecież tak nam do siebie blisko. I nie w kilometrach rzecz, ale w podobnym odczuwaniu życia. Gdy odwalę kitę, To będzie w pytę. Cudnie, fajnie i w pytę, Gdy definitywnie odwalę kitę... Tak śpiewa Nohavica, Ślązak z Ostrawy, który tę cudowną umiejętność płynnego przechodzenia ze śmiechu w łzy opanował perfekcyjnie. Mam przyjemność znać jego i Petra Zelenkę osobiście. W życiu codziennym cechuje ich pewna trudno uchwytna nutka melancholii, nieśmiałość i tolerancja wobec spraw i rzeczy, na które nie mają wpływu. Jak na przykład polityka czy futbol. Obaj też mają ten sam lekko zamglony uśmiech i roztargnienie. I nigdy do końca nie wiem, czy czasem ze mnie nie żartują, kiedy z nimi rozmawiam. Ale jednego jestem pewien. Tragedia i komedia to dwie strony tej samej monety. Być może nauczyłem się tego od nich, a może mam to w genach. Bo jestem stąd. Z krainy, gdzie tylko tak można postrzegać świat, żeby nie zwariować.
Robert Talarczyk 08
PL
To kłamstwo. Kopernik była kobietą.
09
DIRECTOR’S COMMENTARY
EN
What is “Dubbing Street” about? About dubbing a voice or about dubbing emotions? About copies, calques, substitutes? About running away time and chasing a youth that falls apart? And maybe about technology progress that changes our life in neon lights colourful chase? And maybe at last about coming apocalypse? It’s Petr Zelenka’s mystery who in unique way can intertwine comedy and drama, farce and tragedy. Laughter and tears. Beer and brandy. Czech noodles and truffles… It is this unique self-distance and ability to keep reality at bay, reality that pushes so hard against us from all quarters that sometimes we’re short of breath. Clown’s laughter whose circus was stolen away. It is Czech dream that we in Silesia also sometimes have, because we are so close one to another. And the point is not in kilometres but in similar life perceiving. When the bucket I kick It will be fucking feat Fab fine fucking feat When the bucket I kick… So sings Nohavica, Silesian from Ostrava, who perfectly managed this marvellous skill of fluently switching from laughter into tears. I have a pleasure to know personally him and Petr Zelenka. In everyday life they are marked by some elusive tone of melancholy, timidity and tolerance for matters and things that are beyond their influence. As f.ex. politics or footie. Both also have the same slightly dreamy smile and absent-mindedness. And I never really know, do they sometimes make fun of me, when we talk. But I know one thing. Tragedy and comedy are two sides of the coin. Maybe I learned it from them or maybe I have it in my genes. Because I’m from here. From a land where one have to perceive the world in this unique way to not fall into madness.
Robert Talarczyk 10
EN
Bond. James Bond.
11
PL EN
Petr Zelenka
DUBBING STREET PRZEKŁAD / TRANSLATION
Gabriela Gańczarczyk
PRAPREMIERA POLSKA: 17 października 2014 r. SCENA W MALARNI PREMIERE: October 17 th 2014 MALARNIA STAGE REŻYSERIA I OPRACOWANIE MUZYCZNE DIRECTION AND MUSIC ARRANGEMENT
Robert Talarczyk SCENOGRAFIA I KOSTIUMY / STAGE DESIGN AND COSTUMES
Marcel Sławiński REALIZACJA ŚWIATŁA / LIGHTNING OPERATOR
Ireneusz Pawliszyn REALIZACJA DŹWIĘKU / SOUND OPERATOR
Paweł Szymkowiak PRZYGOTOWANIE ANIMACJI / ANIMATION
Kamil Małecki i Paweł Szymkowiak PROJEKT LALEK / PUPPETS
Agata Kurzak i Berta Witowska ASYSTENTKA SCENOGRAFA / STAGE DESIGNER’S ASSISTANT
Berta Witowska AUTORKA PLAKATU / POSTER
Justyna Brząkalik INSPICJENT I SUFLER / STAGE MANAGER AND PROMPTER
Marcin Całka
12
PL EN
OBSADA / CAST MICHAŁ Grzegorz Przybył KAROL Dariusz Chojnacki PAWEŁ Marcin Szaforz EWA Barbara Lubos LADA Katarzyna Błaszczyńska JANA Anna Kadulska
W SPEKTAKLU WYKORZYSTANO NASTĘPUJĄCE UTWORY IN PRODUCTION IS USED MUSIC FROM Mňága a Žďorp „Písnička pro tebe”, Buty „Jednou Ráno”, L7 „Shitlist”, Jaromír Nohavica „Mikymauz”, Radůza „Můj počerný anděli”, Umbrtka „Vezeme Bábu”, Tomáš Klus „Amores Perros”, Jaromír Nohavica „Telegram”, Alžběta Kolečkářová „Jak silná mám tu stát”, Jaromír Nohavica & Čechomor „Kdo na moje místo? II”, Orchidea „Chuck”, Radůza „Ať není mi líto”. Prawa autorskie do sztuki reprezentuje Aura-Pont s.r.o. Theatre and Literary Agency Praga w Czechach we współpracy z Agencją Dramatu i Teatru ADiT Elżbieta Manthey w Warszawie. Copyright by Aura-Pont s.r.o. Theatre & Literary Agency Prague, Czech Republic, and Agencja Dramatu i Teatru ADiT Elżbieta Manthey Warszawa. DABING STREET © Petr Zelenka 2012
13
PL
W dubbingu najbardziej cenię prawdziwy dialog Rozmowa z Agnieszką Matysiak, aktorką i reżyserką dubbingu
Jeden z bohaterów sztuki Petra Zelenki pyta: „Czy dubbing ma przyszłość”? Jak Pani odpowiedziałaby na to pytanie? Agnieszka Matysiak: Na pewno jeszcze długo dubbingowane będą filmy kinowe i seriale telewizyjne dla dzieci. Do nich przede wszystkim powinien być skierowany dubbing. Nie jestem zwolenniczką czeskiej metody dubbingowania wszystkich filmów telewizyjnych i mam nadzieję, że polscy widzowie zawsze będą wybierać wersję oryginalną lub w ostateczności lektora. Wiem, że brzmi to paradoksalnie, ale w tym wypadku z reżyserem dubbingu wygrywa we mnie aktorka, która chciałaby, żeby jej roli nie przykrywać innym głosem. Wystarczy pooglądać telewizję węgierską albo czeską, żeby zrozumieć, o co mi chodzi. A nawiązując do treści sztuki, to nie znam studia dubbingowego w Warszawie, które by zbankrutowało w ciągu kilku ostatnich lat. Rzeczywiście, dubbingu jest trochę mniej w związku z kryzysem, ale nagrywane są inne formy dźwiękowe, jak np. modne ostatnio audiobooki. Jak się reżyseruje głosy? Agnieszka Matysiak: Oczywiście najważniejsze jest to, żeby aktor dubbingujący był jak najbliżej oryginału, żeby grał idealnie „w punkt”, żeby jego energia przenosiła się na drugą stronę ekranu. Szczególnie
14
PL
WYWIAD
w kreskówkach trzeba trochę poszaleć, filmy aktorskie wymagają natomiast żelaznej dyscypliny podążania za aktorem oryginalnym, za jego mimiką, ruchem, intencjami. Realizator dźwięku pilnuje odpowiedniej długości tekstu, poziomu głośności i prawidłowego lipsingu, czyli po polsku tzw. kłapów, ilość i częstotliwość poruszeń ustami w danej kwestii. Całą resztą zajmuje się reżyser. I tutaj, podobnie jak w teatrze, do każdego aktora trzeba podchodzić indywidualnie. Pewnie ma Pani swój prywatny bank głosów, zbiór „dźwiękowych CV”. Czy istnieją podkatalogi, np. kandydaci na czarne charaktery albo wymarzone głosy dla zwierzęcych bohaterów kreskówek? Agnieszka Matysiak: Podoba mi się sformułowanie „prywatny bank głosów”. Ja mam go w głowie. Chodzę do kina, teatru, oglądam seriale, gdzie gra dużo młodych aktorów, wymieniam się wiadomościami z innymi kolegami, czasami robię notatki. Każdy reżyser dubbingu ma swój gust, styl, ulubionych aktorów. Ja lubię eksperymentować, zatrudniać nowych ludzi, uczyć ich. Fajnie jest obsadzić kogoś wbrew jego naturalnym warunkom, żeby miał satysfakcję i przyjemność z zagrania czegoś innego niż zwykle. Nie lubię sztampowego podejścia do obsady. Realizowała Pani m.in. „Harry’ego Pottera” czy „Epokę lodowcową”. Jak wygląda casting do dubbingu dla dużej produkcji filmowej? Agnieszka Matysiak: Dostajemy od twórców filmu czy serialu fragmenty ról i charakterystyki postaci do scastingowania i zaczyna się zabawa. Albo męka, jak kto woli. Ja uważam, że dobra obsada to 90% sukcesu, dlatego nie robię jej szybko. Zresztą, skojarzenie konkretnego głosu z postacią z filmu to dziwny proces. Czasem najlepsze jest pierwsze skojarzenie, czasem pokierowanie się wyglądem zewnętrznym, a czasem intuicją. Trzeba nagrać trzy propozycje głosów do każdej roli, wysłać do zagranicznego producenta i czekać na decyzję. A potem albo recasting, albo zwycięstwo. Czy dubbing powinien trafić na listę przedmiotów w szkole teatralnej? Agnieszka Matysiak: Absolutnie tak! Ciekawe, kiedy nasze sko-
15
PL
stniałe szkolnictwo teatralne to zauważy. Przecież to jest potężny rynek pracy. Dubbing, słuchowiska, audiobooki, gry komputerowe, reklama, lektorowanie filmów. Do tego wszystkiego można studentów przygotować poprzez zajęcia z pracy przy mikrofonie. Poza tym mikrofon obnaża przeróżne problemy emisyjne i dykcyjne, nad którymi studenci mogliby dodatkowo pracować. Ponadto praca przy mikrofonie bardzo rozwija wyobraźnię. Jak wygląda przygotowanie do roli dubbingowanej? Czym różni się to od „typowej” roli w teatrze czy filmie? Agnieszka Matysiak: Dubbing w zasadzie jest pracą à vista. Materiałów nie można pokazywać wcześniej ze względu na klauzulę tajności. Tylko w przypadku dużych ról w filmach kinowych ogląda się film z aktorem, żeby potem nie tracić czasu na opowiadanie fabuły. Bardzo często na nagraniu zmienia się teksty, więc uczenie się ich wcześniej na pamięć nie wchodzi w grę. Praca ta wymaga ogromnej koncentracji, podzielności uwagi i umiejętności nie wybiegania przed szereg, czyli przed aktora oryginalnego. Duże problemy z tym mają dyslektycy i osoby pozbawione słuchu muzycznego. Niektórzy aktorzy nienawidzą dubbingu i nie dają się na niego namówić, ale większość się w tym wspaniale realizuje. Mamy znakomitych aktorów dubbingowych, bardzo często polskie wersje są uznawane za najlepsze w Europie. Jedna z aktorek powiedziała, że dubbing to „dodawanie do animacji duszy”. A jaka byłaby Pani definicja? Agnieszka Matysiak: To bardzo poetyckie podejście! Dla mnie to jest jednak jak najbardziej wierne odwzorowanie wersji oryginalnej. Ideałem jest dubbing transparentny, czyli taki, o którym po wyjściu z kina się nie rozmawia. Wtedy wiem, że obsada była idealna, że wtopiła się w pierwotną wersję filmu. I mimo że u Zelenki dubbing został użyty jako pretekst do pokazania kontrastu między udawaniem a prawdziwym życiem, ja w dubbingu najbardziej cenię prawdziwy dialog.
16
PL
Ja jestem kobieta pracująca. Żadnej pracy się nie boję.
17
EN
Best dubbing makes real dialogue Interview with Agnieszka Matysiak, actress and dubbing director
One of Petr Zelenka’s heroes asks: “Has dubbing a future?” What would you say at that? Agnieszka Matysiak: For sure feature films and tv serial programmes for children will be dubbed. For this kind of audience dubbing should be made. I’m not a follower of dubbing method in Czech Republic where all tv films are dubbed and I hope Polish spectators always will choose original version or at least one with presenter [reading lines in Polish]. I know it sounds paradoxically, but in this case an actress in me gets the better of dubbing director, an actress who wouldn’t like to have her voice covered by another actress’ voice. It’s enough to see Hungarian or Czech TV to understand my point of view. And if we talk about the play I must say don’t know any dubbing studio in Warszawa that went bankrupt in last years. There’s less dubbing because of a crisis, it’s a fact, but recorded are other audio forms, f.ex. now trendy audiobooks. How one directs voices? Agnieszka Matysiak: Of course the most important thing is to have an actor as close to the original as possible, he should play perfectly accurately, his energy should go through to the other side of the screen. Especially in cartoon one has to go a little wild, but
18
EN
INTERVIEW
in actor films iron discipline is needed, to follow an actor, his mime, movements, intentions. Sound operator looks after proper length of a text, volume, and proper lipsing, the number and recurrence of lips’ movement in every line. Director takes care of the rest. And here, as in theatre one has to treat every actor individually. For sure you have your private bank of voices, a collection of “sound CV”. Are there any sub-catalogues, f.ex. candidates for bad guys or dream voices for animal main characters in cartoons? Agnieszka Matysiak: I like the expression “private bank of voices”. I have it in my head. I go to cinema, theatre, watch serials where play many young actors, exchange informations with my colleagues, sometimes make notes. Every dubbing director has his own taste, style, beloved actors. I like to experiment, employ new people, teach them. It’s great to cast somebody seemingly unfit to have satisfaction and pleasure to play something quite different then usual. I don’t like cliche casting. You also produced dubbing for “Harry Potter” or “Ice Age”. How does audition for dubbing of major film production look like? Agnieszka Matysiak: We get fragment of roles and profiles of characters from film or serial producers and fun begins. Or ordeal, what you like. In my opinion good casting is 90% of success, that’s why I don’t hurry. Anyway mating voice and a character is a strange process. Sometime first choice is the best, sometime you are guided by the looks, sometimes you use your intuition. One has to record three different voices for every part, send them to producer abroad and wait for decision. Later second audition or victory. Should dubbing be learned in actor schools? Agnieszka Matysiak: Absolutely! It’s interesting when our fossilized theatre education system will see that. But it’s a huge labour market. Dubbing, radio drama, audiobooks, computer games, advertising, film presenters. Besides work with mic reveals certain voice production and diction problems and so students could also to get rid of them. And work behind the mic greatly develops imagination skills.
19
INTERVIEW
EN
What does preparation for dubbing role look like? How does it differ from typical part on stage or in film? Agnieszka Matysiak: Dubbing in principle is à vista work. We can’t earlier show anything because of secret clause. Only in case of main characters one watches film in actor’s company, to not waste time for telling the plot. Very often during recording one changes lines, so learning them by heart earlier is out of question. This works calls for great concentration, multitasking and good timing. There problems for dyslexics and people with no ear for music. Some actors hate dubbing and can’t be coaxed into it, but majority gets great results. We have outstanding dubbing actors, very often Polish versions are acclaimed as best in Europe. Certain actress said that dubbing is “putting on soul to animation”. And what your definition would be? Agnieszka Matysiak: It’s very poetic attitude! But for me it is the most accurate duplication of original. Ideal is a transparent dubbing, one we don’t talk about when leaving cinema theatre. Then I know the cast was perfect, that it blended into film. And though in Zelenka play dubbing was shown as pretext to present contrast between make believe and real life, in dubbing I prize most real dialogue.
20
EN
Houston, we have a problem!
21
PL
ONI MAJĄ GŁOS Jak zauważyła Agnieszka Matysiak, polskie wersje dubbingowe wielu filmów i animacji uznawane są za najlepsze w Europie. Niektóre głosy postaci dobrze zapadły nam w pamięć, choć nie jesteśmy w stanie powiedzieć, kto tworzył ich polską wersję. Dlatego też przygotowaliśmy subiektywny spis wyjątkowych głosów, który pozwoli połączyć najważniejszych polskich aktorów dubbingujących z kreowanymi przez nich bohaterami.
Miriam Aleksandrowicz Reżyserka polskiego dubbingu. Stworzyła polską wersję językową kultowego serialu „Przyjaciele”, przygotowaną dla programu Canal+. Reżyserowała również dubbing gier z serii „Diablo”, serialu „South Park”, kinowej wersji serialu „Simpsonowie”, serii filmów o przygodach Asteriksa, telewizyjnej wersji „Smerfów” oraz „Muppetów”. Użyczyła swojego głosu w takich produkcjach jak m.in. „Gumisie”, „Flinstonowie”, „Chip & Dale”, „Chojrak – tchórzliwy pies”, „Świat według Ludwiczka” czy „Król Lew”.
Jarosław Boberek Niekwestionowany mistrz polskiego dubbingu. W 2014 roku otrzymał pierwszą w historii nagrodę za całokształt twórczości dubbingowej na bydgoskim Festiwalu Filmów Animowanych „Animocje”. Jest twórcą polskich głosów kultowych postaci, takich jak Kaczor Donald, kot Tom (animacja „Tom i Jerry”), Stitch („Lilo i Stitch”) czy Król Julian z filmów „Madagaskar”. Pracował przy prawie wszystkich produkcjach dubbingowych realizowanych w Polsce, m.in. „Miś Yogi”, „101 dalmatyńczyków”, „Toy Story”, „Shrek”, „Epoka lodowcowa”, „Kung Fu Panda”, „Jeż Jerzy”, „Lucky Luke”, „Garfield”, „Jak ukraść księżyc”, „Scooby Doo”, „Atomówki”, „Ed, Edd i Eddy”. Podkłada również głos w polskich wersjach wielu serii gier komputerowych, jak np. „Gothic”, „Prince of Persia”, „Wiedźmin” czy „Assasin’s Creed”.
Jacek Kopczyński Jego głos znany jest przede wszystkim fanom serialu „South Park”, gdzie aktor czyta listę dialogową. Możemy go również usłyszeć jako m.in. SpongeBoba („SpongeBob Kanciastoporty”), Petera Parkera („Spider-Man”), psa imieniem Ralph („Tajne akta Psiej Agencji”) czy Freda (seria filmów o przygodach Scooby’ego Doo). Współpracuje również przy spolszczaniu kultowych gier komputerowych, jak np. „Wiedźmin” (gdzie użyczył głosu Jaskrowi) oraz „Assasin’s Creed” (jako Altaïr). Pracował przy najpopularniejszych animacjach, takich jak „Bambi”, „Herkules”, „Piękna i Bestia”, „Mulan”, „Zakochany kundel”, „Rogate ranczo” czy „Ruchomy zamek Hauru”.
22
PL
Joanna Kudelska Aktorka o charakterystycznym, ciepłym, dziewczęcym głosie. Użyczyła go m.in. postaci Hermiony w serii filmów i gier o Harrym Potterze. Użyczała głosu w takich produkcjach jak „Noe: wybrany przez Boga”, „Gra Endera”, „Muppety” czy „Smerfy”. Brała również udział w tworzeniu polskiej wersji językowej znanych gier komputerowych (np. „Hitman: Rozgrzeszenie”, „Wiedźmin 2”, „Diablo III”, „Mass Effect 2” i „Might & Magic: Heroes VI”), a także w słuchowisku „Żywe trupy”.
Agnieszka Matysiak Reżyserka oraz aktorka dubbingu. Była odpowiedzialna za polską wersję językową największych aktorskich produkcji dla młodzieży, m.in. serii filmów o Harrym Potterze, „Złotego kompasu” czy „Ekspresu polarnego”. Użyczyła również głosu w takich filmach jak „Ratunku, jestem rybką!”, „Wszystkie psy idą do nieba”, „Mój sąsiad Totoro”, „Gdzie jest Nemo?”, „Sezon na misia”, „Shrek”, „Film o pszczołach” czy „Happy wkręt”.
Wojciech Paszkowski Twórca wielu charakterystycznych głosów. Stworzył polskie wersje takich postaci jak m.in. Willy Wonka („Charlie i fabryka czekolady”), Wallace („Wallace i Gromit”), Kakofoniks (seria filmów o przygodach Asteriksa), Rango („Rango”), Mike („Potwory i spółka”, „Uniwersytet Potworny”) czy Andy Anderson („Świat według Ludwiczka”). Nie tylko użycza głosu, ale jest także reżyserem polskiego dubbingu w najgłośniejszych produkcjach ostatnich lat: „Muppety”, „Kraina lodu”, „Oz: Wielki i potężny”, „Ralph Demolka”, „Samoloty” czy „Czarownica”.
Jacek Rozenek Twórca kultowych postaci dużego i małego ekranu. Użyczał głosu wielu charakterystycznym bohaterom w najpopularniejszych polskich oraz zagranicznych produkcjach. Jest twórcą głosu Geralta z popularnej gry „Wiedźmin”, Gomeza z serialu „Rodzina Addamsów”, złośliwego Grincha z filmowej wersji historii „Grinch: Świąt nie będzie”, profesora Xaviera z telewizyjnej i kinowej wersji „X-Men”. W stworzonym na podstawie kultowego serialu „The Walking Dead” słuchowisku „Żywe trupy”, które szybko zyskało w Polsce popularność, wykreował postać głównego bohatera Ricka Grimesa.
23
EN
THEY DO HAVE VOICE As observed Agnieszka Matysiak Polish dubbing’s productions of many films and animations are found the best in Europe. We’re haunted by some characters’ voice, though we can’t say who created Polish version. That’s why we made subjective list of extraordinary voices so we’ll be able to match the most important dubbing actors with characters they created.
Miriam Aleksandrowicz Dubbing director. Created Polish language version of cult serial “Friends” for Canal+ (TV channel). Directed also computer games series “Diablo” dubbing, “South Park” serial, cinema version of “The Simpsons”, films about Asterix’ adventures, The Smurfs and The Muppets tv versions. She lent her voice to such productions as Disney’s “Adventures of the Gummi Bears”, “The Flintstones”, “Chip & Dale”, “Courage the Cowardly Dog”, “Life with Louie”, or “The Lion King”.
Jarosław Boberek Undisputed Polish dubbing master. In 2014 as a first actor in history was awarded for lifetime achievement in dubbing at Animated Film Festival “Animacje” in Bydgoszcz. Created Polish voice version of such cult characters as Donald Duck, Tom Cat (“Tom and Jerry”), Stitch (“Lilo and Stich”), or King Julien XIII (“Madagascar”). He took part in almost all Polish dubbing production, also: “Yogi Bear” (various cinema productions, once director), “One Hundred and One Dalmatians” (various cinema productions), “Toy Story”, “Shrek”, “The Ice Age”, “Kung Fu Panda” (various cinema productions), “Jeż Jerzy”, “Lucky Luke” (various cinema productions), “Garfield” (various cinema productions), “Despicable Me”, “Scooby Doo” (various cinema and tv productions), “The Powerpuff Girls”, “Ed Edd n Eddy”. He also dubbed many PC games series, also: “Gothic”, “Prince of Persia”, “The Witcher” or “Assasin’s Creed”.
Jacek Kopczyński His voice, dialogue list reader’s, is known most of all to fans of “South Park” series. We can also hear him as SpongeBob (“SpongeBob SquarePants”), Peter Parker (“Spider-Man”), Ralph the Spy Dog (“The Secret Files of Spy Dogs”), Fred Jones (“Scooby-Doo” series). He also works in production of Polish cult PC games, f.ex. “The Witcher” (he lent his voice to Dandelion character) or “Assasin’s Creed” (Altaïr). He was also in Polish language versions of most popular animated films, also: “Bambi”, “Hercules”, ”Beauty and the Beast”, “Mulan”, “Lady and the Tramp”, “Home on the Range” or “Howl’s Moving Castle”.
24
EN
Joanna Kudelska Actress with distinctive, warm, fresh voice. She lent it to Hermiona character in series of films and video games about Harry Potter. She was also in dubbing cast of major last year productions such as: “Noah”, “Ender’s Game”, “The Muppets” or “The Smurfs”. She also took part in Polish language version of well-known computer games (f.ex. “Hitman: Absolution”, “The Witcher 2”, “Diablo III”, “Mass Effect 2” and “Might & Magic: Heroes VI”) and “Żywe trupy” (Polish radio drama version of “The Walking Dead”).
Agnieszka Matysiak Dubbing director and dubbing actress. Responsible for Polish language version of greatest acting productions for young audience, also about Harry Potter, “The Golden Compass” or “The Polar Express”. She lent her voice in: “Help, I’m a Fish!”, “All Dogs Go to Heaven”, “My Neighbor Totoro”, “Finding Nemo”, “Open Season”, “Shrek”, “Bee Movie” or “Happily N’Ever After”.
Wojciech Paszkowski Creator of many distinctive voices. Created Polish version of characters listed below and many others: Willy Wonka (“Charlie and Chocolate Factory”), Wallace (“Wallace and Gromit”), Cacofonix (Asterix comics character), Rango (“Rango”), Mike (“Monsters, Inc.”, “Monsters University”) or Andy Anderson (“Life with Louie”). He doesn’t only lend his voice but is a dubbing director of best-known last years production: “The Muppets”, “The Ice Age”, “Oz the Great and Powerful”, “Wreck-it Ralph”, “Planes” or “Maleficent”.
Jacek Rozenek Creator of cult characters in big and little screen. He lent his voice to many distinctive characters of most popular Polish and foreign productions. His was Geralt’s voice in popular PC game “The Witcher”, Gomez’s in “The Addams Family” series, malicious Grinch in cinema version of “The Grinch”, professor Xavier’s in TV and cinema version of “X-Men”. He was in radio drama “Żywe trupy” (made after cult serial “The Walking Dead”) that quickly became very popular in Poland – he created main character, Rick Grimes.
25
PL
O, bracia poloniści, siostry polonistki!
26
EN
I think this is a beginning of the beautiful friendship.
27
PL
Grzegorz Brzęczyszczykiewicz, Chrząszczybrzewoszczyce, powiat Łękołody.
28
PL
Drugie życie ekranowych kwestii zaczyna się w chwili, gdy zostają na nowo odkryte. Wychodzą wtedy „na zewnątrz” filmu i zaczynają cyrkulować w społecznym obiegu. Jest rzeczą ciekawą, że karierę robią tylko niektóre z nich. Zarówno socjolog kultury, jak i badacz języka potwierdzą, że uroda filmowych kwestii kryje w sobie coś takiego, jak cytowalność — potencjał cytowania. (...) Antologie pamiętnych kwestii filmowych, co ciekawe, istnieją w internecie nie tylko w tradycyjnym zapisie literackim (na kształt scenariusza czy scenopisu), ale również w oryginalnych wykonaniach aktorskich, co nadaje im szczególny walor wiecznej odtwarzalności, przypominając, iż integralną cząstką ich zawrotnej kariery jest ekranowy sposób wykonania”. (...) Folklor kina niejednokrotnie stawał się folklorem naszej codzienności, a film bywał dobrem wspólnym: własnością należącą do ogółu.
„Socjologia cytatu filmowego”, fragment książki „Księga cytatów polskiego filmu” Marka Hendrykowskiego
29
I love the smell of napalm in the morning.
30
EN
Second live of movie lines begin when they are rediscovered. Then they “go beyond” the film and come to live in social circulation. Interesting this is only some of them are on the make. Both culture sociologist and language scholar confirm that film lines’ beauty has something like [quote] impact — potential of quoting. (…) Anthologies of memorable film lines exist in internet not only in form of traditional literature record (as in screenplay or shooting script) but also as original footage, what gives them specific value of eternal reproducement, reminding that integral part of their brillant career is actors’ work. (…) Cinema folklore many times became our everyday folklore and film happened common good; public property.
“Sociology of film lines” from M. Hendrykowski “Księga cytatów polskiego filmu” [“The Book of Polish Film Lines”]
31
PL EN
W PROGRAMIE WYKORZYSTANO NASTĘPUJĄCE OBRAZY I CYTATY Z FILMÓW: LIST OF PAINTINGS AND MOVIE LINES USED IN PROGRAM:
Władysław Podkowiński „Szał uniesień” / serial „Wojna domowa” / 02 Jan van Eyck „Portret mężczyzny w czerwonym turbanie” / „Szósty zmysł” / 04 Jan Matejko „Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony, kiedy wieść przychodzi o utracie Smoleńska” / film „Seksmisja” / 09 Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni „Stworzenie Adama” (sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej) / „Dr. No” / 11 Józef Chełmoński „Babie lato” / serial „Czterdziestolatek” / 17 Jan van Eyck „Portret małżonków Arnolfinich” / „Apollo 13” / 21 Jacques-Louis David „Śmierć Marata” / „Dzień świra” / 26 Raffaello Sanzio da Urbino „Trzy Gracje” / „Casablanca” / 27 Rembrandt „Lekcja anatomii doktora Tulpa” / „Jak rozpętałem drugą wojnę światową” / 28 Johannes Vermeer „Dziewczyna z perłą” / „Czas apokalipsy” / 30
Władysław Podkowiński “Frenzy of Exultations” / series “Wojna domowa” (“Civil War”) / 02 Jan van Eyck “Portrait of a Man” / “The Sixth Sense” / 04 Jan Matejko “Stańczyk” (full title “Stańczyk at Queen Bona Court, when News About Loosing of Smoleńsk Comes”) / movie “Seksmisja” (“Sexmission”) / 09 Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni “The Creation of Adam” (Sistine Chapel ceiling) / “Dr. No” / 11 Józef Chełmoński “Indian Summer” / series “Czterdziestolatek” (“Fourty-Year-Old”) / 17 Jan van Eyck “The Arnolfini Portrait” / “Apollo 13” / 21 Jacques-Louis David “The Death of Marat” / “Dzień świra” (“Day of the Wacko”) / 26 Raffaello Sanzio da Urbino “The Three Graces” / “Casablanca” / 27 Rembrandt “The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp” / “Jak rozpętałem drugą wojnę światową” (“How I Unleashed WWII”) / 28 Johannes Vermeer “Girl with a Pearl Earring” / “Apocalypse Now” / 30
32
PL EN
PLANOWANE PREMIERY W SEZONIE 2014/2015 SEASON 2014/2015 PLANNED PREMIERES Nie przez przypadek otwieramy 107. sezon teatru czeską prapremierą. Petr Zelenka deklaruje, że kino i inne media oraz politycy ukradli nam język i że trudno nam dzisiaj opowiadać o otaczającym świecie. Może zatem teatr jest jednym z tych ostatnich miejsc, gdzie przewrotnie mówi się fikcją o tym, co w nas autentyczne? Miejscem, gdzie o doświadczaniu wojny opowiada nie tylko ze strachem, ale i nonszalancją Konstanty, kontrowersyjny bohater Szczepana Twardocha. Przestrzenią dla reporterskich zapisów „Czarnego ogrodu” Małgorzaty Szejnert, w które nagle ingerują orędownicy teatru opowieści: Jacek Głomb (reżyseria) i Krzysztof Kopka (adaptacja). Wreszcie miejscem, gdzie pod skandynawską narracją da się ukryć pragnienia kobiety stąd, ze Śląska, by poszukać prawdy o lokalnej moralności. Na finał polem eksperymentu dla kultowej anty-biografii ikony polskiej prozy.
Opening new season with Czech world premiere isn’t a coincidence. Petr Zelenka declares cinema and other media have stolen our language and we have hard time to tell nowadays about world surrounding us. So maybe theatre is one of last places where one talks through fiction about that what makes our live real? Funny but true. The last place where about war experience talks Konstanty, controversial Szczepan Twardoch’s hero, not with fear but nonchalantly. The theatre – a space for Małgorzata Szejnert’s reporter notes in “Black Garden”, where suddenly interfere advocates of tales theatre: Jacek Głomb (director) and Krzysztof Kopka (text adaptation). At last the space, where under Scandinavian narration one can hide wishes of certain woman from here, from Silesia, who looks for truth about local morality. At the finale the place for cult anti-biography of Polish prose.
Petr Zelenka DUBBING STREET / DUBBING STREET, reż. / dir. Robert Talarczyk, SCENA W MALARNI / MALARNIA STAGE Szczepan Twardoch MORFINA / MORPHINE, reż. / dir. Ewelina Marciniak, SZYB WILSON / WILSON’S SHAFT Małgorzata Szejnert CZARNY OGRÓD / THE BLACK GARDEN, reż. / dir. Jacek Głomb, DUŻA SCENA / MAIN STAGE Artur Pałyga tekst na cztery aktorki pisany na zamównienie Teatru / text for four actresses written to Theatre order Ingmar Villqist tekst pisany na zamównienie Teatru / text written to Theatre order, reż. / dir. Ingmar Villqist, SCENA KAMERALNA / CHAMBER STAGE Lars von Trier, David Pirie, Peter Asmussen PRZEŁAMUJĄC FALE / BREAKING THE WAVES reż. / dir. Robert Talarczyk, DUŻA SCENA / MAIN STAGE PREMIERA W RAMACH PROJEKTU KatoDebiut / PREMIERE WITHIN THE SCOPE OF KatoDebiut PROJECT, SCENA W MALARNI / MALARNIA STAGE Marek Hłasko PIĘKNI DWUDZIESTOLETNI / BEAUTIFUL TWENTYSOMETHINGS, reż. / dir. Piotr Ratajczak, DUŻA SCENA / MAIN STAGE
33
TEATR ŚLĄSKI IM. STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO W KATOWICACH THE STANISŁAW WYSPIAŃSKI SILESIA THEATRE IN KATOWICE DYREKTOR / GENERAL MANAGER: Robert Talarczyk ZASTĘPCA DYREKTORA / ASSISTANT MANAGER: Krystyna Szaraniec KIEROWNICZKA LITERACKA I RZECZNICZKA PRASOWA / LITERARY MANAGER & PRESS SECRETARY: Aleksandra Czapla-Oslislo GŁÓWNY KSIĘGOWY / CHIEF ACCOUNTANT: Danuta Klima MENADŻER DS. PROMOCJI I PEŁNOMOCNIK DYREKTORA / PR MANAGER & GENERAL MANAGER PROXY HOLDER: Małgorzata Długowska-Błach MENADŻER DS. WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ / IMPRESARIAT MANAGER FOR INTERNATIONAL COOPERATION & IMPRESARIO: Irena Świtalska
SUFLER / PROMPTER: Maria Krupa KOORDYNATOR DS. EDUKACJI TEATRALNEJ THEATRE EDUCATION COORDINATOR: Renata Goliasz-Janiszewska ARCHIWUM ARTYSTYCZNE I BIBLIOTEKA LIBRARY & ARTISTIC ARCHIVES: Anna Podsiadło DYREKTOR STUDIUM AKTORSKIEGO THEATRE SCHOOL PRINCIPAL: Jerzy Kuczera SPECJALISTA DS. BIZNESU BUSINESS SPECIALIST: Barbara Wolniewicz FOTOGRAF / WEBMASTER PHOTOGRAPHER & WEBMASTER: Krzysztof Lisiak INFORMATYK / IT: Marcin Müller SPECJALISTA DS. TŁUMACZEŃ / TRANSLATOR: Paweł Korombel KANCELARIA / OFFICE: Teresa Kundich (KIEROWNIK / MANAGER) Agnieszka Witkowska
ASYSTENTKA DYREKTORA I KOORDYNATOR WSPÓŁPRACY Z UCZELNIAMI WYŻSZYMI GENERAL MANAGER ASSISTANT & UNIVERSITY COLLEGES’ LIAISON: Julia Korus
SEKRETARKA I SPECJALISTA DS. BHP SECRETARY & OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH SPECIALIST: Sylwia Szewczyk
REŻYSER / DIRECTOR: Grzegorz Kempinsky
KSIĘGOWOŚĆ / ACCOUNTANCY: Małgorzata Juszczyk-Frączek
REALIZATOR ŚWIATŁA / LIGHTNING: Maria Machowska KOORDYNACJA PRACY ARTYSTYCZNEJ ARTISTIC WORK COORDINATOR: Danuta Pułecka Anna Podsiadło BIURO OBSŁUGI WIDZÓW AUDIENCE ATTENDANCE OFFICE: Barbara Chodacka (KIEROWNIK / MANAGER)
Kamil Falenta Anna Januszewska Ewa Wójcik
INSPICJENCI / STAGE MANAGERS: Marcin Całka Barbara Dudek Dagmara Habryka-Białas
(ZASTĘPCA GŁÓWNEGO KSIĘGOWEGO / ASSISTANT CHIEF ACCOUNTANT)
Joanna Banek Izabela Koniarek Anna Satława-Solarz Elżbieta Solipiwko
SPECJALISTA DS. ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH PUBLIC AUCTION SPECIALIST: Barbara Płaza GŁÓWNY INŻYNIER / CHIEF ENGINEER: Edward Wrzesień KIEROWNIK TECHNICZNY / CHIEF FOREMAN: Maciej Rokita KOORDYNATOR TECHNICZNY I SPECJALISTA DS. ADMINISTROWANIA MAJĄTKIEM / CHIEF FOREMAN’S ASSISTANT & PROPERTY SUPERVISOR: Katarzyna Malcharek
GŁÓWNY ELEKTRYK / CHIEF ELECTRICIAN: Kazimierz Strzelecki
PRACOWNIA STOLARSKA CARPENTRY WORKSHOP: Franciszek Kraczla
ELEKTRYK / ELECTRICIAN: Jerzy Boczkowski
(KIEROWNIK / MANAGER)
MONTAŻYŚCI DEKORACJI / STAGE HANDS: Dariusz Sobieraj
PRACOWNIA MALARSKO-MODELARSKA PAINTING-MODELLING WORKSHOP: Agata Kurzak
(BRYGADZISTA / FOREMAN)
Wojciech Smolarczyk
(ZASTĘPCA / ASSISTANT STAGE HANDS FOREMAN)
Mariusz Konieczny Sebastian Krysiak Kamil Małecki Sylwester Pozłótko Piotr Sobota Jerzy Śpiewakowski Sebastian Zastróżny
INSPEKTOR P. POŻ. / FIRE SAFETY OFFICER: Jacek Misiak AKUSTYCY / SOUND: Mikołaj Lichtański (KIEROWNIK / MANAGER)
Marek Skutnik Paweł Szymkowiak Mirosław Witek
OŚWIETLENIE SCENY / LIGHTINING: Ireneusz Pawliszyn (BRYGADZISTA / FOREMAN)
Szymon Adamczyk Waldemar Janiszek Piotr Łobacz
SPECJALISTA DS. DOKUMENTACJI WIZUALNEJ VISUAL DOCUMENTATION SPECIALIST: Beata Dzianowicz PRACOWNIA KRAWIECKA DRESSMAKER WORKSHOP: Ewa Kerger-Gardas (KIEROWNIK / MANAGER)
Anna Malinowska
(ZASTĘPCA / ASSISTANT MANAGER)
Barbara Manowska Jolanta Woszczyńska-Kolonko
GARDEROBIANE / DRESSERS: Ewa Połońska (BRYGADZISTKA / FOREWOMAN)
Joanna Kulik Aneta Oskard Dorota Słaboszewska
Jerzy Graczyk
(KIEROWNIK / MANAGER)
Berta Witowska
PRACOWNIA TAPICERSKA UPHOLSTERY WORKSHOP: Karol Koj PRACOWNIA FRYZJERSKO-PERUKARSKA HAIRDRESSER & WIGMAKER WORKSHOP: Teresa Melek (KIEROWNIK / MANAGER)
Karina Karpiczak Wioleta Krysiak
MAGAZYN KOSTIUMÓW COSTUMES STOREROOM: Małgorzata Kaczmarek REKWIZYTORNIA / PROPS ROOM: Ireneusz Gajda Aneta Oskard DZIAŁ ZAOPATRZENIA / SUPPLIES: Jan Szypura (KIEROWNIK / MANAGER)
Maria Kraczla Konrad Parys
KASJERKI / CASHIERS: Ewa Kokuła Krystyna Fornalczyk KONSERWATORZY / HANDYMEN: Ryszard Grabowski Jerzy Musiedlak RECEPCJONIŚCI / RECEPTIONISTS: Anna Witt Marian Dądela Zbigniew Jaszczak Marek Kazibudzki Jacek Nos Romuald Smolarz Bernard Szablicki
PROGRAM PUBLICATION:
PATRON MEDIALNY MEDIA PATRONAGE:
WYDAWCA / PUBLISHER: TEATR ŚLĄSKI IM. STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO W KATOWICACH
REDAKCJA / EDITOR: Aleksandra Czapla-Oslislo WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA / EDITOR: Miłosz Markiewicz KOREKTA / PROOFREADER: Julia Korus TŁUMACZENIE / TRANSLATION: Paweł Korombel PROJEKT GRAFICZNY / DESIGN & LAYOUT: Justyna Brząkalik TYPOGRAFIA / TYPEFACE: GRAPHIK DRUK / PRINT: Alias Print
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach jest Instytucją Artystyczną Samorządu Województwa Śląskiego. The Stanisław Wyspiański Silesia Theatre is Silesian Voivodeship Self-Governance Art Institution.
MECENASI / PATRONS:
TEATR ŚLĄSKI IM. STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO W KATOWICACH THE STANISŁAW WYSPIAŃSKI SILESIA THEATRE IN KATOWICE
RYNEK 10 40-003 KATOWICE, POLSKA
teatrslaski@teatrslaski.art.pl www.teatrslaski.art.pl www.facebook.com/TeatrSlaski