Anadolu Nümismatik Bülteni #8 (Aralık 2008)

8 Aralık / 2008

“Paranın İcat Edildiği Topraklardan Koleksiyonerlere”

Orhan Gazi’nin Nadir Mangırı Bir kitap : Efes Kurşun Tesseraları III.Selim Dönemi Gümüş Paraları Osmanlı Kağıt Paralarında Eksik Kalan İmza Münih’te Basılmış Osmanlı Paraları

3 7 8 10 12

Merhaba,

Biraz kendimiz eğlendirmek biraz koleksiyonerler ile bilgilerini paylaşmak isteyenlere ortam sağlamak amacıyla başlattığım Anadolu Nümismatik Bülteni 2. yaşını dolduruyor.

Başlarken ilk dört sayıyı ücretsiz olarak göndereceğimi sonrakiler için ufak bir abone ücreti talep edeceğimi belirtmiştim. Ekonomik durum malum, her şeyi cebimden harcayarak ve bir miktar da reklam verenlerin katkısıyla bedava işini biraz uzatıp sekizinci sayıya kadar geldik. Bu sayı ücretsiz olarak gönderilecek son sayıdır. Bülteni ücretsiz almak isteyenler nümismatik dükkanlarından temin edebilirler.

Kaan Uslu

YASAL UYARI : Anadolu Nümismatik Bülteni (aNB) koleksiyonerleri bilgilendirme amaçıyla üç ayda bir basılır. Yıllık posta ücreti 10 YTL’dir. Bu bültende yer alan bütün bilgiler, bülteni hazırlayanlar tarafından herhangi bir maddi menfaat temin edilmeksizin genel anlamda bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bültenimizde yer alan tablo, grafik, resim, fotograf ve fiyatlar doğrulukları tarafımızca garanti edilmemekte olup, bu bilgiler belli bir getirinin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir. Bu nedenle bu bültende yer alan bilgilerinin yer aldığı tablo ve grafiklerdeki hatalardan, eksikliklerden ya da bu tablolara, fiyatlara dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak doğrudan veya dolaylı her türlü maddi/manevi zararlar ve masraflardan ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zarar ve masraflardan dolayı bülten sahipleri sorumlu tutulamaz.

Koleksiyonlarınıza Ekspertiz Yapılır Nakden Satın Alınır

BU SAYIDA KATKISI OLANLAR Kazım Karakoç Onur Gülbay Hasan Kireç Kaan Uslu Güçlü Kayral Ertekin Yenisey Rolf Ehlert YAYINA HAZIRLAYAN Kaan Uslu KAPAK FOTOĞRAFI

Yeni dükkanımızın adresini lütfen not ediniz

ganzilis nümismatik

Rumeli Cad. Rumeli Pasajı No:45/22 Nişantaşı 34371 İstanbul (212) 296 43 49 ganzilis@gmail.com

Orhan Gazi’nin mangırı ve tuğrası (www.tugra.org)

2

www.osmanliparalari.com

Orhan Gazi’nin Bugüne Kadar Bilinmeyen Eşsiz Bir Mangırı Türk Nümismatik Derneği’nin 31 Mayıs 2008 tarihinde gerçekleştirdiği II. Uluslararası Nümismatik Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuştur.

O

.o

w

w

w

smanlı Devleti’nin kuruluş dönemine ait bilinen sikke örnekleri çok fazla değildir.

Osmanlı Devleti’nin kurucusu ve ilk Beyi Osman Gazi’nin bugüne kadar bir tek gümüş sikkesi ortaya çıkartılabilmiştir.

İbrahim Artuk “Birinci Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi”ne sunduğu tebliğ ile İstanbul Arkeoloji Müzesi İslami Sikke Kabinesinde bulunan Osman Gazi’ye ait gümüş bir sikkeyi nümismatik dünyasına tanıtmıştır [3]1,2

Söz konusu sikke ortaya çıkmadan önce, Osman Gazi’nin Beyliği döneminde sikke darbettirdiği ile ilgili bilgiler, bazı tarihi ve nümismatik kaynaklarda yer ala gelmiştir.3 Bununla birlikte, bu gümüş sikkeden başka, bugüne kadar Osman Gazi’nin başka bir sikkesine rastlanmamıştır.

Osman Gazi, başlangıçta kendilerine yurt tahsis eden ve Uç Beyliği veren; bilahare Bizans’a karşı başarıları üzerine de sancak, tuğ vb. bağımsızlık alametleri gönderen Selçuklu Sultanları ile ilişkilerinde, daima dikkatli olmuştur.4 Bu nedenle, son Selçuklu Sultanının ölümüne kadar bağımsızlık alametinin hutbeden sonraki önemli göstergesi sayılan sikke darbını düşünmemiş ve/veya gündeme getirmemiş olması kuvvetle muhtemeldir.

Kazım Karakoç*

Ayrıca o dönemi inceleyen araştırmacılar, İlhanlıların Anadolu’yu terk etmelerinden sonra Beyliklerin gerçek bağımsızlıklarına kavuştukları ve sikke darbının bu tarihten (H: 727- M: 1327) sonra yapabileceği konusunda neredeyse görüş birliği içindedirler.5

Orhan Gazi’nin başa geçmesinden sonra da, Beyliğinin ilk yıllarında sikke kestirmek konusunda, Osman Gazi zamanından beri uygulana gelen tedbirli olma geleneğinin sürdürüldüğü anlaşılmaktadır.6

Orhan Gazi’nin Osman Beyliği’nin başına geçmesinin 3. yılında Osmanlı meskukat kanunu çıkarılmıştır.7 Aynı yıl darbedilen gümüş sikkesinin üzerindeki tarih de Orhan Gazi’nin Osmanlı Beyliği’nin başına geçiş tarihini kesinleştirmiştir.8

an sm

om

i.c

www.turkishbanknotes.info

ar al

* Maden Yüksek Mühendisi, Türk Nümismatik Derneği Üyesi, kazimkarakoc@yahoo.com, kkarakoc@gmail.com.

1- Köşeli parantez içindeki sayılar ilgili kaynak numaralarını göstermektedir.

2- İstanbul Arkeoloji Müzesi İslami Sikke Kabinesindeki 13,2 mm. kutrunda ve 0,72 gr. ağırlığındaki bu gümüş sikkenin güzel bir fotoğrafı [ 4] s.16’da yer almaktadır. Delikli ve bir kenarındaki kırık dolayısıyla eksiği olan bu sikkede, darb yeri, senesi ve Osman Bey’in ünvanı yoktur. Artuk [3] s.27 3- Neşri’nin Cihannüma’sından naklen Artuk [3] s.30 ve Hammer [5] s.75,95 Prof. Dr. Nezihi Aykut ise “İlk Osmanlı sikkesinin Karacahisar’ın zaptı dolayısıyla 1291’de Osman Gazi adına bastırılmış olduğunu…” belirtmiştir. Monete [6] s.4 Osman Gazi tarafından darbettirilmiş sikkeler hakkında, Rudi Lidner ve Stephen Album’un görüşleri için: Bkz. Pamuk [1] s. 33-34’de, dipnot: 26-27 4- “ Beyliklerin zuhuru ile son Selçuk Sultanının ölümüne kadar olan ilk devrede, Beylikler ve Beyleri bilindiği halde, bunlara aid hiçbir sikkeye rastlanılmamıştır. Bu dönemde Beyliklerin, kendi adlarına sikke darb etmeği düşünmedikleri, kendilerini Selçuklu Sultanına, Sultan, İlhanlıların emrinde olsa bile, bağlı saydıkları anlaşılmaktadır.” Ölçer [2] s. 16

ar

lip

5- “727-1327 yılında Anadolu’daki İlhanlı Genel Valisi Timurtaş’ın Anadolu’yu terk ederek Mısır Memluklarına iltica etmesi üzerine, ilk önce Osmanlı Beyi Orhan 727 Hicri tarihli parasını “ Orhan bin Osman” ibaresi ile darb etmiştir.” Ölçer [2] s. 16-17. Ayrıca bkz. Artuk [3] s.31, Pamuk [1] s. 33-34, daha detaylı bilgi için de Uzunçarşılı [7] s. 112-125 6- “Osmanlılar ve diğer Türkmen beyleri İlhanlıların egemenliklerini kabul ettikleri sürece kendi adlarına sikke basmadılar. Bu dönemde beylikler esas olarak İlhanlı sikkelerini kullanmaktaydılar. Ayrıca, kendi gereksinimleri için, küçük değerli isimsiz sikkeleri de sınırlı miktarda piyasaya sürmekteydiler.” Pamuk [1] s.33 “Hükümdarlığı, komşularınca henüz resmen tanınmamış olan Orhan Gazinin çeşitli nedenler yüzünden, para kestirmek için çok hassas davranmış olduğu da aşikardır. Bilhassa Anadolu’yu altüst eden İlhanlılardan çekinmeyi lüzumlu gören ve aynı zamanda paraya olan ihtiyacını temin etmek zorunda bulunan Orhan Gazinin, İlhanlı sikkelerini örnek alarak Akçe bastırmış olduğu, ortada mevcut bulunan paralardan anlaşılmaktadır.” Erel [10] s.37 7- “Orhan’ın saltanatı devrinin ancak üçüncü senesinde Osmanlı meskukat kanunu tanzim edildi… vezir Alaü’d-din bir gün, o zamana kadar Konya Selçukluları namına basılmış olan akçelerin bundan böyle Orhan’ın ismini taşıması lazım geleceğini beyan etmiştir.” Hammer [5] s.95 “Orhan’ın sultanlığa geçmesinden üç yıl sonra, Alaeddin tarafından para, kıyafet ve ordu hakkında kanunlar ve nizamlar konulmuştur.” Pere [11] s. 47 8- “ 1324 tarihli bir vesika ile Orhan’ın bu tarihte hükümdar bulunduğu ve ilk akçesinin tetkikinden de aynı senenin üçüncü ayında (724 Rebiulevvel/1324 Şubat) Osmanlı Beyi olduğu anlaşılıyor.” Uzunçarşılı [7] s.112 “1 numara olarak gösterdiğimiz sikke Orhan’ın 724=1324 yılında hükümdar olduğunu kat’i şekilde vesikalandırmaktadır. Sikkenin arka yüzünde görülen “Lehu duribe Orhan bin Osman Bursa 3” yazısından bu paranın Orhan Gazi’ye ait olduğu açıkça anlaşılmaktadır. “Bursa 3” ifadesi de paranın Bursa’da hükümdarlığa geçtiğinin üçüncü yılında basıldığını göstermektedir. Sikkenin aynı tarafında

3

Orhan Gazi’nin Bugüne Kadar Bilinmeyen Eşsiz Bir Mangırı

.o

w

w

w

Kazım Karakoç

İlhanlıların Anadolu üzerindeki baskılarının sona ermesiyle Osmanlı Beyliği’nin sikke basımı da artmaya ve genişlemeye başladı. O tarihler de Beyliğin sınırlarının genişlemesiyle birlikte, sosyal ve ticari hayatın gelişmesi de bunu zorunlu kılıyor ve teşvik ediyordu.9 Orhan Gazi’nin hüküm sürdüğü dönemde değer olarak, tek (bir) akçenin yanında, ikilik akçeler ve beş akçe değerinde gümüş paralar da basılmış10 sikkelerin tip, şekil ve tertiplerinde de çeşitlilik artmıştır.11

Orhan Gazi dönemi, Osmanlı’nın Beylikten Devlete geçiş dönemidir. Bursa, İznik ve İzmit’in fethi ile Osmanlı hududu Karadeniz ve İstanbul Boğazına doğru genişlemiştir. Batıda Karesi Beyliği’nin Edremit Körfezi civarı hariç büyük kısmının fethedilmesi; Rumeli’ye geçiş ve Trakya’daki fetihler; Doğuda Ankara’nın zaptı ile Osmanlı, geniş topraklarda hükümran olmuştur. Osmanlı, topraklarındaki bu genişlemeye uygun olarak Devlet teşkilatını da kurmuştur. Merkezi teşkilat, Divan ve vezirler, şehir ve kaza idareleri ve askeri düzen de ihtiyaçlara cevap verecek şekilde yapılandırılmıştır.12

Orhan Gazi Döneminde toprakların genişlemesiyle birlikte, gerek fethedilen yerlerdeki yerel halk ve gerekse komşu beyliklerden göçen aşiretler nedeniyle, artan nüfus ile birlikte halkın ve devletin artan ihtiyaçları ile gelişen ticaretin sonucu olarak, Osmanlı Devleti’nin para emisyonunun da artmış olması gerekmektedir.

an sm

O dönemde, tek akçe ile birlikte ikilik ve beşlik akçelerin de tedavülde olması yanında; daha küçük birimleri (değerleri) ifade etmek üzere, bakır para da darbedilmiş olmalıdır.13 Jem Sultan, koleksiyonunda bulunan ağırlıkları 1,992,55 gr., çapları 19-23 mm. arasında değişen 3 adet isimsiz mangırı, tereddüd ile Orhan Gazi paraları arasında göstermiş ise de14; bu mangırların Orhan Gazi’ye ait olduğu konusu ikna edici bulunmamıştır.15

Ele geçen bazı sikkelerin Orhan Gazi tarafından darbettirilmiş olabileceği konusu zaman zaman tartışılmıştır.16 Ancak bugüne kadar Orhan Gazi’ye ait bir bakır sikke bulunmamış; dolayısı ile hiçbir nümismatik kaynakta, Orhan Gazi’nin bakır sikkelerine ait bir çizim ve/veya fotograf yer almamış, detaylı bir bilgi verilmemiştir.17

Bu konuda, bazı nümismatik kaynaklarda Orhan Gazi sikkeleri incelenirken, Orhan Gazi’nin bakır sikkeleri olup olmadığından ya hiç bahsedilmemekte18; ya da bugüne kadar Orhan Gazi’nin bakır sikkesine rastlanamadığı belirtilmektedir.19

ar al

ar

lip

13- “İsmail Galip Bey’in (Takvim-i Meskukat-ı Osmaniye) isimli eserinde: ” bazı rivayete göre ilk bakır sikkenin Orhan Gazi zamanında kesilmiş olduğu anlaşılıyorsa da elimize geçen ve üzerinde isim bulunan ilk bakır sikkeler Sultan Murad I’ indir. Bundan evvel kesilmiş bakır sikke için pek çok araştırma yapılmış ise de bir netice hasıl olmadığı gibi ecnebi müzelerin kataloglarında dahi Sultan Orhan’ın bakırlarına tesadüf edilememiştir “ denilmektedir.” Pere [11] s. 14 14- Sultan [14] Volum 1: Text s.7-9, Volum 2: Plates, Plate 1 fakat çevresinde görülen (Sene seb’a ve işrin ve seb’a mae) 15- “Koleksiyonlardaki birkaç bakır sikke örneğinin Orhan Bey cümlesi de 727 tarihini ifade etmektedir. Bu suretle Osman’ın dönemine (1324-1362) ait olduğu iddia ediliyorsa da, kaynakların ölümü ve Orhan’ın hükümdar oluşu yılı 724=1324 olarak büyük çoğunluğu, mangırların basımının I. Murad döneminde katileşmektedir..” YKB [8] s. 4 (1362-1389) başladığı konusunda görüş birliği içindedir.” Pamuk [1] s.43 ve dipnot: 58 :“Schaendlinger, Osmanische nümismatik, 9- Orhan Gazi’nin “ İlhanlı endişesinin uzaklaştığı zamanlarda, s.87-88, J.Sultan, Coins of the Ottoman Empire, s.8-22” Selçukluların yarım dirhemine benzeyen üzerlerine Hülefayi Raşidin ve Abbasi Halifesi isimleri yazılı sikkeler bastırdığı da 16- Pere [11] s.47-48 ve Perk ve Öztürk [15] s.78 görülmektedir. Daha sonraları da Selçuk ve İlhanı sikkelerine 17- Kolerkılıç [16] s.12’de Cevdet Paşa tarihinin 5. cildinden benzemeyen ve kendilerine has bir tipte Orhan Gazi namına “Sultan Orhan’ın gümüş ve bakır sikkeleri hala mevcut olup sikkeler basıldığı görülmektedir.” Erel [10] s. 37 onüçü gümüş ve biri bakır olmak üzere ondört sikkesi manzuru 10- Bkz. Artuk [9] s. 453 ve Pere [11] s. 48, fakıroldu” ifadesini nakletmektedir. “ Bu akçeden başka, aynı tipte, iki ve beş akçe ağırlığında Damalı [17] s.243’de “Bakır sikkelerine çok ender olarak olanları da vardır. Hasan Ferit Bey bunların onluklarının rastlanır.” demekte ve fakat başkaca bilgi vermemektedir. mevcudiyetine de işaret etmiş ise de referans vermemiştir.

18- Bkz. YKKM [4] s. 12-19, Artuk [9] s. 453-456, Orhan Bey’in altın para darbetmiş olmasına gelince; Sahillioğlu [12] s. 10-24, Ölçer [18] s. 9-21 Vak’anüvislerin bu husustaki iddiaları, böyle bir sikkenin henüz 19- “ Halil Ethem’in kataloğunda Orhan’ın bakır parası bulunmamış olması dolayısıyla ispat edilememiştir.” Sahillioğlu gösterilmemiştir. İsmail Galip ise, ilk bakır sikkenin Orhan [12] s. 24 Gazi zamanında kesilmiş olduğu kabul etmekle birlikte üzerinde 11- Sreckovic [13] s.15-28 muhtelif koleksiyonlarda isim bulunan ilk bakır sikkenin Murad I’e ait olduğunu, yapılan bulunan 19 ayrı tipte, 39 adet değişik Orhan Gazi sikkesini bütün araştırmalara rağmen Orhan’ın bakır sikkelerine tesadüf sınıflandırmış ve yayınlamıştır. edilmediğini yazmaktadır.” Pere [11] s. 47 12- Bkz. daha geniş bilgi için Uzunçarşılı [7] s. 117-128 Ayrıca, Pamuk [1] s. 43 ve Dipnot: 58, Kabaklarlı

om

i.c

4

www.osmanliparalari.com

Orhan Gazi’nin Bugüne Kadar Bilinmeyen Eşsiz Bir Mangırı

Kazım Karakoç ... ” Orhan Gazi’nin ve sonraki Sultanların (özellikle Murad Hüdavendigar ve Yıldırım Bayezid’in) birçok akçe ve mangırında görülmektedir.25

Bu sikkenin ön yüzündeki üç noktalar ile “ ... ” arka yüzündeki nakış (motif), bu bakır sikkenin bir Osmanlı sikkesi olduğunun ayrı ayrı birer delili hükmündedir.

.o

w

w

w

Bugüne kadar tesadüf edilmeyen Orhan Gazi’nin bakır sikkesini (veya bakır sikkelerinden ele geçen ilk örneği) kısa sürede yenilerinin de ortaya çıkarılması dileğiyle, nümismatik dünyasının bilgilerine sunuyorum.

Orhan Gazi’nin bu bildiri ile takdim ettiğim bakır sikkesi, Bursa Müzesine kayıtlı koleksiyonerlerden Türk Nümismatik Derneği Üyesi Sayın İsmail Doyuk’un Koleksiyonunda 205 numarada kayıtlıdır.

Bakır sikke tam yuvarlak değildir. Dar ve geniş yerlerden alınan genişlik ölçüleri 14,7 ve 15,6 mm. dir.

Ağırlığı 0,6 gr. dır.

Bakır sikkenin ön yüzünde, ilk satırda “‫ﺍﻮﺮﺤﺎﻥ ﺍﺑﻦ‬ “, “ Orhan İbn-i”; ikinci satırında “‫ “ ﻋﺴﻤﺍﻥ‬, “Osman”; 25- Bkz. Sreckovic [13] s.17, 18, 25, 34, 41, 43,44, 45, 46, 48 yazısı okunmaktadır. Üçüncü satırda her iki tarafta ve Kabaklarlı [19] s.66, 67, 79, 80, 81 (sağda ve solda) üç nokta “ ... ” ve ortalarında bir KAYNAKLAR: şekil “Ψ” (motif) mevcuttur.

[1] PAMUK, Ş; Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yayınları 73, İstanbul, 1999

Aşınma nedeniyle bu motifin tam olarak ne Yurt [2] ÖLÇER, C; Karaman Oğulları Beyliği Madeni Paraları, Yenilik Basımevi, olduğu anlaşılamamaktadır. Bu şekli (motifi) divani İstanbul, 1982 ARTUK, İ; Osmanlı Beyliğinin Kurucusu Osman Gazi’ye ait sikke, rakamlardan “ω” (sol tarafı aşınmış), “3” e benzetmek [3] Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), “Birinci Uluslararası mümkündür.20 Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi” Tebliğleri, Hacettepe , 1977, Meteksan Limited Şirketi, Ankara, 1980

Bazı kaynaklarda bu motifin benzeri Universitesi, Ankara [4] YKKM; “Saltanatın İki Yüzü” Yazı ve Tuğra, Yapı Kredi Sikke “hullide”nin son iki hecesi “lide” olarak okunmuştur.21 Koleksiyonu Sergileri 4, Sayfa: 16, Tayf Ofset Matbaacılık A.Ş., İstanbul, 1995 HAMMER, J.V; Büyük Osmanlı Tarihi, Birinci Cilt, II. Kitap, Medya Ancak yine bazı kaynaklarda olduğu gibi bunu “ ‫ “ ﻠﻪ‬, [5] Ofset, İstanbul 22 “lehu” olarak da okumak mümkündür.

[6] MONETA, “Osmanlı Ekonomisi ve Sikke Basımı”, İstanbul Üniversitesi, Fakültesi Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı Nümismatik Bülteni, Sayı: 4,

Uzunçarşılı’nın Halil Edhem Bey’den Edebiyat İst. (Mayıs 1995), naklettiğine göre bu işaret (“Ψ” işareti) Osmanlıların [7] UZUNÇARŞILI, İ.H.; Büyük Osmanlı Tarihi, Atatürk Kültür, Dil ve Yüksek Kurumu Türk Tarihi Kurumu Yayınları XIII. Dizi –Sa.16 a5, Cilt: mensup oldukları Kayı Boyu’nun damgasıdır ve bu Tarih 1, 7. Baskı, ISBN 975-6945-11-7/12-5 damga daha sonraki bazı Osmanlı sikkelerinde de [8] YKB; Nadir Osmanlı Madeni Paraları, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş., Nümismatik Yayınları, No:1, İstanbul, 1972 görülmektedir.23 [9] ARTUK, İ., ARTUK, C; İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami

Mangırın her iki yüzü de iç içe iki çember içine Sikkeler Kataloğu, Cilt: 2, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, III.,No:7, Milli Eğitim Basımevi, İst. 1974 hak edilmiştir. Arka yüzünde sekiz parçalı (yapraklı), Seri: [10] EREL, Ş; Nadir Birkaç Sikke, Sayı:3, Sayfa: 37-39, Baha Matbaası, yaprakları noktalı, nakış (motif) bulunmaktadır. Bu İstanbul, 1970 PERE, N; Osmanlılarda Madeni Paralar, Yapı Kredi Bankasının Osmanlı motifin aynısı veya küçük değişikliklerle bir çok benzeri [11] Madeni Paraları Koleksiyonu, Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayi A.Ş., İstanbul, 24 başka Osmanlı mangırlarında da kullanılmıştır. Arka 1968 SAHİLLİOĞLU, H; Kuruluştan XVII. Asrın sonlarına kadar Osmanlı yüzde dış çemberden sonra bir sıra nokta da hak [12] Para Tarihi Üzerine Bir Deneme, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi edilmiş olup bu noktaların büyük kısmı aşınmıştır.

Kütüphanesi, İstanbul, 1958 SRECKOVİC, S; Akches (Volume One), Belgrade, 1999

Ön yüzün alt satırında bulunan üç noktalar, “ [13] [14] SULTAN, J; Coins of The Otoman Empire and The Turkish Republic

ar al

ar

lip

an sm

www.turkishbanknotes.info

A Detailed Catalogue of the Jem Sultan Collection, Volume 1: Text, Volume 2, Plates, B&R Publishers, Thousand Oaks, California, U.S.A., 1977 [15] PERK, H., ÖZTÜRK, H; Karamanoğlu Erhan Bey’in Sikkeleri “AladinOrhan Yazılı Para Hakkın da”, Türk Nümismatik Derneği Bülteni, Cilt:4, Sayı: 39-40, Türk Nümismatik Derneği Yayınları, İstanbul, 2003 [16] KOLERKILIÇ, E; Osmanlı İmparatorluğunda para, Doğuş Ltd.Şti.

Matbaası, Ankara, 1958 [17] DAMALI, A; 150 Devlet 1500 Sultan İslam Sikkeleri, Nilüfer Damalı Eğitim Kültür ve Çevre Vakfı Yayını, ISBN 975-93279-0-2, İstanbul, 2001 [18] ÖLÇER, C; Nakışlı Osmanlı Mangırları, Yenilik Basımevi, İstanbul, 1975 [19]: KABAKLARLI, N; “Mangır” Osmanlı İmparatorluğu Bakır Paraları (1299-1808), Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları No: 1, İstanbul, 1998 [20]: KABAKLARLI, N; Cizre’de Darp Edilen Osmanlı Sikkeleri, Türk Nümismatik Derneği Yayınları Sevgi Gönül Hatıra Sayısı, İstanbul, 2005

om

23- “…darebenin üstündeki “Ψ” işareti Osmanlıların mensup oldukları Kayı Boyu’nun damgasıdır. Bu damga daha sonraki bazı Osmanlı sikkelerinde de görülüyor.( Halil Edhem Kısm-ı Sadis Meskukat-ı Osmaniye s.3, 24, 38, 39, 40, 42, 48, 49, 58, 68).” Uzunçarşılı [7] s.125-126 dipnot: 2 24- Bkz. Kabaklarlı [19] s. 240, 444, 445, Ölçer [18] s. 46, 109 ve Kabaklarlı [20] s.197-198

i.c

[19] s. 61 20- Bkz. Artuk [9] s.454, Uzunçarşılı [7] s.125 ve dipnot: 2 21- Bkz. YKKM [4] s.17 22- Bkz. YKB [8] s.4

5

Orhan Gazi’nin Bugüne Kadar Bilinmeyen Eşsiz Bir Mangırı

Kazım Karakoç

Orhan Gazi

AE Mangır 0,60gr / 14,7mm x 15,6mm

w

w

w A1

A2

.o

‫ ﺍﻮﺮﺤﺎﻥ ﺍﺑﻦ‬Orhan İbn-i ‫ ﻋﺴﻣﺍﻥ‬Osman ... ‫ﬠ‬...

BC-A

lip

an sm B1

B2 BC-B 8 yapraklı nakış, çevresinde noktalar [çoğu silinmiş]

ar

ar al

Orhan Gazi mangırının fotoğrafları iki ayrı fotoğraf makinesi ile iki ayrı ayarda çekilmiştir.(A1-B1 ve A2-B2) Çekilen fotoğraflar bilgisayara yüklenerek ve digital ortamda sikke üzerindeki yazı ve motiflerin meydana getirdiği kabarıklık dışındaki alanlar beyaza boyanmıştır. Böylece mangırın bilgisayar programı ile yapılan çizimi BC-A ve BC-B olarak gösterilmiştir.

Orhan Gazi mangırının aslına bakarak tarafımızdan yapılan ön yüzünün çizimi de EC-A olarak gösterilmiştir.

i.c

6

om

EC-A

Teşekkür

Koleksiyonunda yer alan nadir Orhan Gazi sikkesinin yayınlanmasına izin veren Sayın İsmail Doyuk’a ve sikkenin fotoğraflarını çeken Sayın Salih Kumru’ya teşekkürü borç bilirim.

www.osmanliparalari.com

Bir Kitap : Efes Kurşun Tesseraları

K

azı

ve

w

w

araştırmalar sonucunda daha çok sikkeye çok benzeyen kurşun tesseraların uzun yıllar kazılarda ele geçmesine karşın bu objeler üzerine yapılan çalışmalar çok sınırlı sayıdadır.

Literatürde Tessera genel olarak köylü parası ya da değeri düşük sikke, bilet ya da jeton olarak tanımlanmaktadır. Yapılan araştırmalar ilk olarak tesseraların İ.Ö. 4 yüzyıl ile beraber ortaya çıktığını ve İ.S. 3. yüzyıl sonuyla da ortadan kalktığını doğrulamaktadır. İlk erken tiplerin genelde bronz oldukları anlaşılsa da daha sonra ve özellikle Roma dönemiyle beraber kurşun olanların daha da yoğun olarak kullanıldıkları anlaşılmıştır.

19mm / 5,41gr

Hasan Kireç (1) - Onur Gülbay (2) ya da tiyatroda kullanıldıkları düşünülmektedir.

Bununla beraber yarışmalarda atletlere hediye olarak bu tür tesseraların da verildiği bilinmektedir. Bu nedenle hangilerinin bilet hangilerinin hediye amacıyla verildiğini anlaşılması güçtür.

15mm / 2,38gr

.o

w

Profilden sakallı portre, üçgen formunda dağıtılmış 3 kontrmark

2:1

an sm

Yayınlanan Hasan Kireç koleksiyonundaki “Efes Kurşun Tesseraeları” kitabı arkeologların ve kolleksiyonerlerin bu konu üzerine dikkatlerini çekmeyi hedeflemektedir. Katalog bölümüyle koleksiyonda yer alan tesseraların hem üzerlerinde taşıdıkları figürler hem de lejantları açıklanmaya çalışılmıştır. Kitabın hem İngilizce hem de Türkçe olma özelliğiyle yabancı ve Türk araştırmacılara hitap etmesi amaçlanmıştır.

16mm / 3,70gr

lip

ar al

2:1

ar

Trajedi maskı, solda Efes Artemis kontrmarkı

Incus içerisinde Kantharos, sağda dal

2:1

15mm / 1,98gr

2:1

------------------------------------

om

www.turkishbanknotes.info

Noktalı çerçeve içinde kanatları yana açık kartal

i.c

Tesseraların ortaya çıkışının arkasında yatan ana neden halka hububat dağıtmak ve dağıtılan hububatın kontrolü gerçekleştirmektir. Bu objeler devlet ya da kral tarafından halka dağıtılmaktaydı. Daha sonra teseraların sayılarındaki aşırı artış halk arasında bu objelerin farklı amaçlar doğrultusunda da kullanılmasına neden olmuştur. Özellikle Martialis tesseralardan kurşun para olarak bahsetmektedir. Martialis, latince plumbeos yani kurşun anlamıma gelen sikkelerden bahsederken 10.74.5 satır nolu şiirinde “Bütün gün çalıştıktan sonra 100 tane kurşun para kazandım” ifadesiyle bu objelerin sikke işleviyle de kullanıldıklarını doğrulamaktadır.

Yapılan araştırma ve çalışmalar bu objelerin aynı zamanda bilet ya da jeton işleviyle de kullanıldıklarını göstermektedir. Fakat bu kullanımla ilgili bilgiler çok sınırlıdır. Özellikle bilet olarak kullanılanların stadium

1) Piri Resi İlköğretim Okulu öğretmeni. Ayasofya müzesine bağlı koleksiyoner.

2) Dokuz Eylül Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü öğretim görevlisi.

7

III.Selim Dönemi Gümüş Paraları

Kaan Uslu

P

ve I.Abdülhamid dönemlerinde Kostantiniye ismi ile beraber kullanılmıştır. III.Selim döneminde ise sadece İslambol (‫ )اﺳﻼﻣﺒﻮل‬kullanılmış, bu padişahtan sonra ise hiç kullanılmamıştır.

III.Selim gümüş paralarında dikkat edilecek en önemli nokta tuğralardır. III.Selim döneminin ilk yılında paralar üzerinde iki değişik tuğra kullanılmıştır.

1.Tip Tuğra

.o

w

w

w

adişah III.Mustafa’nın oğlu olan III.Selim 7 Nisan 1789’da (AH 1203) vefat eden amcası I.Abdülhamit’in yerine tahta çıktı. Kendinden önceki dört padişah ileri yaşlarında tahta çıktıklarından 27 gibi genç bir yaşında tahta çıkan III.Selim halk arasında memnuniyet yarattı.

Amcası I.Abdülhamit döneminde de devlet işleriyle ilgilenen III.Selim, tahta çıktığında aklındaki fikirleri uygulamaya geçirmek için öncelikle Avusturya ve Rusya ile devam eden savaşları sonlandırmak zorunda kaldı. Çariçe II.Katerina yönetimindeki Rusya ve İmparator II.Jozef yönetimindeki Avusturya orduları Osmanlı ordusu karşısında zafer kazamakla beraber 1789 Fransız Devriminin dolaylı etkileri sayesinde her iki ülke ile oldukça iyi koşullarda antlaşmalar yapıldı.

Avusturya ile yapılan 4 Ağustos 1791 tarihli Ziştovi antlaşması ve Rusya ile yapılan 10 Ocak 1792 Yaş antlaşması sonrasında III.Selim fikirlerini uygulamaya koydu.

Düzenli talim gören orduların gerekliliği çok açık olduğu halde bunu doğrudan uygulamak politik açıdan zor olacağından ilk Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) birliği Bostancı ocağı altında kuruldu. Prusya ve İngiltere’den uzmanlar getirtilerek eğitim verilmeye başlandı.

Bütün saltanat süresi boyunca savaşlar ve isyanlar ile uğraşmak zorunda kalan III.Selim, içeride de yeniliklere karşı çıkanlarla ile başetmek zorunda kaldı. 1806’da Rusya ile çıkan savaş ile uğraşırken şeyhülislam Abdullah Efendi ve vezriazam kaymakamı Köse Mustafa’nın kışkırtmasıyla Kabakçı Mustafa önderliğindeki yeniçeriler ayaklandı. III.Selim’e önemsiz bir olaymış gibi duyurulmasından dolayı Nizam-ı Cedid askerleri kışlalarından çıkartılmadı.

Ayaklanma büyüyüp saray kapılarına dayanınca, daha fazla büyümemesi için Nizam-ı Cedid birliğinin lağvedildiği duyuruldu. Ama isyancılara bu da yetmedi. Şehirde günlerce süren terör sonucunda III.Selim daha fazla dayanamayıp 29 Mayıs 1807’de (AH 1222) tahtı amcası I.Abdülhamid’in oğlu IV.Mustafa terketmek zorunda kaldı.

Alemdar Mustafa Paşa tarafından IV.Mustafa’nın yerine tahta tekrar çıkartılmak istenen III.Selim, IV.Mustafa’nın emriyle 28 Temmuz 1808’de boğdurulmuştur.

III.Selim Dönemi Gümüş Paraları

İlk olarak 1703’de (AH 1115) III.Ahmet döneminde paralar üzerinde görmeye başladığımız İslambol (‫ )اﺳﻼﻣﺒﻮل‬I.Mahmud, III.Osman, III.Mustafa

ar al om

i.c

8

2.Tip Tuğra

ar

lip

an sm

Han Selim bin Mustafa el-muzaffer daima Tuğra HA (‫ )ﺣ‬harfi ile başlıyor.

Selim Han bin Mustafa el-muzaffer daima Tuğra SİN (‫ )ﺳ‬harfi ile başlıyor.

Birinci tip tuğra sadece ilk yıl, yani 1203/1 tarihli paralarda vardır. Aynı yıl içinde tuğra değiştirilmiş, www.osmanliparalari.com

III.Selim Dönemi Gümüş Paraları

w

w

Kaan Uslu ikinci tip tuğraya geçilmiştir. senelerin paralarında ise delik olmayanları bulmak

Bu temel farkın dışında tuğranın sağında nispeten zordur. Aşağıdaki tabloda III.Selim’in yıldız, lale veya çiçek figürlerden biri veya hiç bir şey bugüne kadar tespit edilmiş gümüş paralarının çizelgesi konmamasıyla oluşan kalıp farklılıkları da vardır. gösterilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğunun en büyük ve ağır III.Selim gümüş parası olan 100 Para da III.Selim döneminde 10 Para 1203/1 İslambol darpedilmiştir. Aynı seriden olmak üzere 80 Para (çifte 23mm / 3,20gr, Gümüş %46,5 Kuruş), 60 Para (çifte Zolta), 40 Para (Kuruş), 20 Para, III.Selim

w

100 Para 1203/14 İslambol 44mm / 32,9gr, Gümüş %46,5

1:1

.o

Tuğra (İkinci tip tuğra, tuğranın sağı boş)

an sm

III.Selim 10 Para 1203/10 İslambol 23mm / 2,40gr, Gümüş %46,5

1:1

Sultan-ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan ibn 14 es sultan

80 Para +

40 Para + +

20 Para +

10 Para + +

5 Para + +

1 Para + +

Akçe

+

+

+

+

+

+

-

+ + + -

+ + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + ?

+ + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + -

+ +

om

www.turkishbanknotes.info

60 * Para -

i.c

1 (1.tip tuğra) 1 (2.tip tuğra, tuğranın sağı boş) 1 (2.tip tuğra, tuğranın sağında yıldız, + + lale veya çiçek) 2 + + 3 + + 4 + + 5 + + 6 + + 7 + + 8 + + 9 + + 10 + + 11 + + 12 + + 13 + + 14 + + 15 + + 16 + + 17 + + 18 + + 19 + + * 60 parada tuğra bulunmaz. Sene 1’de iki değişik kalıp vardır.

10 darebe fi İslambol 1203

ar al

100 Para -

Tuğra (İkinci tip tuğra, tuğranın sağında lale)

ar

10 Para, 5 Para, 1 Para ve Akçe de darpedilmiştir.

Birinci tip tuğra ile basılmış olan paralar nadirdir ve bilmeyenler tarafından kolayca gözden kaçırılır. Diğer YIL

1:1

lip

Tuğra darebe İslambol fi 1203

1 darebe fi İslambol 1203

9

Osmanlı Kağıt Paralarında Eksik Kalan İmza

Güçlü Kayral - Mehmet Tezçakın

konusunu daha önceki yazılarımızda incelemiştik (Collection Dergisi Sayı 22, Ocak 2006 ve ANB Sayı 4, Aralık 2007). Bizden önce de Samuel Lachman’ın (IBNS Journal, Vol.12-No:2, 1973 ve Vol.14- No:1, 1975) yayınları olmuştu.

Güncel çalışmalar, 1970 lerde yapılanlara göre kapsamlı olmuşsa da kadar Mehmet Reşad tuğralı 1 ve 2 ½ kuruşların* üzerinde Maliye Nazırı Talat Bey’in (Paşa) imzasının yanında bulunan Muamelat-ı Nakdiyye Müdürü imzası ile ilgili bir bilgiye bu seneye kadar ulaşılamamıştı.

.o

w

w

w

Osmanlı kağıt paralarıyla ilgili şimdiye kadar yayınlanmış eser sayısı 10’a yaklaştı. Arkadan da konuyla ilgili yeni detay çalışmalar ve fiyat katalogları gelmekte. Çok uzun süreler koleksiyonerler tarafından malesef rağbet görmeyen Osmanlı kağıt paraları yavaş yavaş hak ettiği yere doğru ilerliyor. Bunu müzayede sitelerindeki satışlardan da izlemek mümkün. Hatta, dünyada da ilgilenenlerin sayısı her geçen gün artmakta. Neden artmasın ki; Osmanlının yayıldığı çoğrafyada bu paraları kullanmış, Avrupa, Arap Yarımadası ve Kuzey Afrika’da 18 tane ülke var. Buradakilerin de gördüğü ilk kağıt paralar bizim dedelerimizin kullandıklarıyla aynı.

Ama yine de, madden ve manevi olarak olması gereken yerde değiller. Amerika’da 10 tane örneği olan bir nümismatik malzemenin ederi milyon dolarlarla ifade edilirken, bir tane, ünik, olan bir paramız malesef bunun 20‘de biri fayata alıcı bulamıyor. Tabidir ki bu, o malzemeyi talep eden koleysiyoner sayısına da bağlı bir şey ama, geçmişe ne kadar sahip çıkıldığının ve önemsendiğinin göstergesi aynı zamanda.

7. Emisyon filigran farklarına yüzlerce lira vermeyi göze alan koleksiyoner arkadaşlarımız umarız 100-150 senelik zenginliğimizi bir gün gelir anlamaya başlarlar.

İlk paragrafta söze başlarken niyetimiz buraya gelmek değildi ama değinmeden edemedik.

Aslında konumuz, şimdiye kadar yayınlanmış (kendi yayınlarımız da dahil) kitap ve kataloglarda eksik kalan bir hususu aydınlatmaya yönelik. Bilindiği gibi, Osmanlı Kağıt Paraları üç dönem ve ana tertipte piyasaya sürülmüştü. Abdülmecid ve Abdülaziz dönemi kaimeleri (1840-1863), V. Murad ve Abdülhamid dönemi kaimeleri (1876-1879) ve son olarak da M.Reşad ve Vahideddin döneminde piyasaya sürülen evrak-ı nakdiyeler (1914-1927).

Bu üç grupta, günümüzün modern paralarına en yakını son dönem paralarıdır. Sahteciliği önlemek amacıyla, üzerlerindeki grafik tasarım arttırılmış ve filigranlı kağıtlara çağının modern baskı teknikleri ile basılmışlardır. Diğer gruptaki paralardan bir farkıda maliye görevlilerinin mühürleri yerine imzalarının basılmış olmasıdır.

Bu kağıt paralarımızın üzerindeki imzalar

ar al

ar

lip

an sm om

i.c

10

Hatta, aynı imza Türk Nümismatik Derneği’nin 4 nolu bültenindeki, Cüneyt Ölçer’in “Sultan Mehmed Reşad’ın Selanik, Manastır, Kosova Vilayetlerine Yaptığı Ziyaret İle İlgili Darbedilen Paralar” konulu yazısında geçen bir belgede de bulunmaktadır ve Cüneyt Bey de bu imzanın okunamadığını belirtmektedir.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri bu konudaki bilgi eksikliğini gidermemizde de yardımcı oldu. Öncelikle arşivde görevli üstadlara imzayı okuttuk Raşid ya da Reşad olabileceği bilgisini aldık. Ardından, arşivde yaptığımız tarama sonucu 13 Ağustos 1916 (13 Şevval 1334 Hicri, 31 Temmuz 1332 Rumi) tarihinde Muamelat-ı Nakdiyye Müdüriyeti’ne yapılan atama yazısından Raşid Bey’e ulaştık. (Dosya No:52, Gömlek No:106, Fon Kodu:İ.DUİT.)

Böylelikle, Cumhuriyetin ilk 6 senesinde de kullanılan evrak-ı nakdiyelerin üzerindeki imzalardan bilinmeyeni kalmamış oldu. www.osmanliparalari.com

Osmanlı Kağıt Paralarında Eksik Kalan İmza

Güçlü Kayral - Mehmet Tezçakın

w

Geniş bir coğrafyada dünyanın en büyük güçü olmuş bir imparatorluğun, içeriden ve dost görünen batılılar tarafından nasıl yok edilebildiğine madden tanıklık etmiş Osmanlı kağıt paralarına verdiğimiz önem yeni bilgilere ulaştıkça büyüyor. Çalışmalarımız devam edecek.

--------------------------------- * Bu paraların çıkarılmasına, 5 Haziran 1916 (23 Mayıs

.o

w

w

1332) tarihli kanunla karar verilmiş ve 12 Ekim 1916 tarihinde de piyasaya çıkarılmıştır. (Para Pul Oldu, Ali AKYILDIZ, syf 324)

ar al

ar

lip

an sm om

i.c

www.turkishbanknotes.info

11

Münih’te Basılmış Osmanlı Paraları

E.Yenisey / R.Ehlert .Mustafa, I.Abdülhamid ve III. Selim döneminde, Osmanlı altın ve gümüş paralarının sahteleri Münih darphanesinde de basılmıştır. Uluslararası ilişkiler açısından çok sorun yaratmaya müsait olmakla birlikte, benzer sahtelerin İtalya’da Modena ve Parma’da, Rusya’da St.Petersburg’ta ve Almanya’da Durlach’ta da basıldığıda bilinmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde yapılan düşük ayarlı veya değişik metal yapılan sahte paralardan farklı olarak yukarıda adı geçen darphanelerde basılan kopya paralar genelde orjinal Osmanlı paralarıyla aynı ağırlıkta ve eşdeğer kalitede metalden yapılmışlardı.

Her durumda bu korsan baskılar, Osmanlı İmparatorluğu böyle bir izin vermediği için sahte para olarak kabul edilmelidir. Bu paralar hükümran bir ülkenin paranın metal değeri ile nominal değeri arasındaki farktan elde ettiği geliri çalmaktadır.

Bu paraları bastıranlar, Avrupa pazarına gelen Güney Amerika gümüşlerini çok uygun fiyattan alarak fazladan kazanç sağlamışlardır. Alman belgelerine göre, asıllarına uygun kalitede metalden (altın veya gümüş) yapıldıkları için bu kopya paralarla yapılan ticari işlemler bir sorun çıkmadan devam edebilmiş.

Bugüne kadar Münih’te Osmanlı parası basıldığına dair tek kanıt Münih Eyalet Para Koleksiyonu ve Karlsruhe Eyalet Arşivlerinde bulunan iki sayfadır.

Bu sayfalar para kalıplarından kağıda aktarılmış karalamalardır (*) (bkz.sayfa 13).

Bu resimlerde görülen kalıpların gerçekten baskıda kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir. Çok daha fazla sayıda kalıp olduğu tahmin edilmektedir.

Gebrueder Laugtmayer’in 29/6/1793 tarihinde Münih’te yapıtığı bir açıklamaya göre Türk Kuruşları, bir Hollanda Yahudileri birliği için bastırılmış, 6 ila 14 kadar kalıp mevcut olduğu tahmin edilmektedir. Bu kalıplardan hiç biri günümüze ulaşmamıştır.

Bavyera Darphane şefi J. Scheufel v. Ahamstein tarafından arkadaşı Durlach (Karlsruhe) darphane şefine gönderilen 05/6/1793 (AH 1207) tarihli mektupta, 05/3/1778 (AH 1192) tarihi itibarı ile 490.000 adet Türk Kuruş’unun basıldığı belirtilmekte ancak toplam değerinin ne olduğundan bahsedilmemektedir.

Darphane kayıtlarından, bu 490.000 adet paranın 40.000 adedinin darphaneye iade edilip eritildiğini kalan 450.000 adedinin ise piyasada kullanıldığı anlamaktayız. Türk kuruşlarının basıldığı kesin olmakla birlikte toplam değerinin ne olduğu

III

.o

w

w

w

ar al

i.c

1) Türkenmünzen aus Durlach Soweit der Turmberg grüsst, Dr.Fr.Wielandt, 1953 2) Selim III. and Mustafa IV. silver and gold coins, The Numismatic Circular, Kenneth M. MacKenzie, 1987 3) Urkunden aur dem Bayrischen Staatarchiv und der Staatl Münzsammlung, München *) Çevirenin notu : Orjinal metinde “rubbing” diye geçen kelimeye tam türkçe karşılık bulamadığım için “karalama” olarak çevirdim. Madeni para veya kabılın üzerine bir kağıt koyup, kağıdın üzerinden kurşun kalemle kopyasını çıkarma işlemi. ◊) İngilizceden türkçeye çeviren : Kaan Uslu

om

12

ar

lip

an sm

spekülasyona açık bir konudur. Bu paralarda 1, 2a, 2b, 2c ve 3 numaraları kalıpların kullanıldığı sanılmaktadır.

1 ve 2 numaralı kalıplar III.Mustafa’nın tahta çıkışı olan 1171 tarihini taşımaktalarsa da III. Mustafa’nın ölümünden sonra (AH 1192 - AD 1778) kullanılmışlardır. 1187’de tahta çıkan I.Abdülhamid eski padişahın paralarını toplattırmadığından bu mümkün olabilmiştir. Bu tarihten önce de aynı kalıplarla baskı yapılmış olabilir.

Hem Gebrueder Laugtmayer’in 29/6/1793 (AH 1207) tarihli açıklamasından hemde J. Scheufel’in 05/6/1793 tarihli mektubun anladığımıza göre Levha2’de bulunan 4 ve 5 numaralı karalamalar(1) 1793’ten çok önce 1778’de de kullanıldıkları anlaşılmaktadır.

1793’de (AH 1207) mektubu yazan J. Scheufel, Münih’te ki hükümet belgelerine göre bu tarihte çoktan resmi görevinden ayrılmıştı. Kendiside mektubunda söz konusu para baskısı işinde görev alan kişilerin uzun süre önce öldüklerini belirtmektedir.

İkinci bir baskı yapıldığına dair de elimizde hiç bir kanıt yoktur. Levha-2’de bulunan 6,7, ve 8 numaralı karalamalar(*) altın paralara aittir. Bu paralar hakkında da hiç bir şey bilmemekteyiz.

Bavyera Eyalet Arşivi’nde sahte para basımının yönetimin bilgisi dahilinde yapıldığını gösterir bir belgeyede rastlanmamış. Bu konuyla ilgili olabilecek bütün belgeler 1806 yılında imha edilmiş. Konunun hassasiyeti J.Scheufel’in mektubunda açıkca belirtilmiş ve mektubun gizli tutulmasını istemiş.

Münih baskılı sahte paralarla ilgili pek çok soru hala cevaplandırılmayı beklemektedir. Bugüne kadar bu paralardan hiç biri ele geçmemiştir. Umarız bir gün koleksiyonerlerin eline geçerde bizimde haberimiz olur.

-----------------------------------Kaynaklar

www.osmanliparalari.com

Münih’te Basılmış Osmanlı Paraları

E.Yenisey / R.Ehlert

III.Mustafa, Zolta 1171/85

.o

w

w

w III.Mustafa, 1 Kuruş 1171/84

an sm

III.Mustafa, Zolta 1171/85

III.Mustafa, Zolta 1171/85

ar al

ar

lip I.Abdülhamid, Çifte Zolta 1187/5

I.Abdülhamid, 1 Kuruş 1187/2

I.Abdülhamid, 1 Kuruş 1187/9 www.turkishbanknotes.info

om

i.c III.Selim Zer-i Mahbub 1203/15

III.Selim Fındık 1203/1

III.Selim, 1/4 Fındık 1203/15 13

.o

w

w

w

TL banknotların güvenlik özellikleri nelerdir?

TL banknotlarda bulunan ve kamuoyuna açıklanan güvenlik özellikleri, halka ve profesyonellere yönelik özellikler olmak üzere 2 gruba ayrılmaktadır.

A- Halka yönelik güvenlik özellikleri 1- Emniyet şeridi : Tüm banknotlarda kağıda gömülü üzerinde kupür değeri ve “TL” harfleri bulunan UV özelliği taşıyan emniyet şeridi yer almaktadır.

2- Filigran : Banknotların ön yüzünde bulunan Atatürk portresinin küçüğü ile kupür değerini gösteren rakamdan oluşan filigran bulunmaktadır.

3- Holografik Şerit Folyo : Tüm banknotların ön yüzünde banknot tasarımıyla uyumlu görsel elemanlardan oluşan, banknot hareket ettirildiğinde parlak renkli yansımalar veren holografik şerit folyo yer almaktadır.

4- Renk Değiştiren (Iridescent) Şerit : Banknotların arka yüzünde kupür değerini gösteren rakam ve “TL” harflerinden oluşan sarı renkli parlayan şerit bulunmaktadır.

5- Kabartma Baskı : Banknotların ön yüzünde parmakla dokunulduğunda hissedilebilen kabartma baskı uygulanmıştır.

6- Gizli Görüntü : Banknotların ön yüz sağ alt kenarında yer alan yedigen motif içerisinde kupür değerini gösteren rakamdan oluşan ve banknota yatay konumda göz hizasında bakıldığında görülebilen gizli görüntü bulunmaktadır.

7- Bütünleşik Görüntü : Banknotlarda, ışığa karşı bakıldığında banknotun ön ve arka yüzünde bulunan kupür değerini gösteren rakamın parçalarının birbirini tamamlamasıyla oluşan bütünleşik görüntü yer almaktadır.

8- Boyut Farkı : Tüm banknotların uzun kenarında 6 mm, kısa kenarında ise ikili grup olarak 4 mm fark oluşturulmuştur.

9- Renklendirilmiş Banknot Kağıdı : Tüm banknotlarda kupürün hakim renginin açık bir tonu kağıdın rengi olarak uygulanmıştır.

10- Görme Engellilere Yönelik Özellik : Banknotların ön yüzünde filigranın sol üst kenarında her kupürde farklı olmak koşuluyla Braille alfabesinden yararlanılarak, elle dokunulduğunda hissedilen “nokta”lar kabartma baskıyla uygulanmıştır.

B- Profesyonellere yönelik güvenlik özellikleri

1- Mini Yazı : Banknotların ön ve arka yüzünde mini yazı uygulaması bulunmaktadır.

2- UV Özellikler : Tüm kupürlerde UV ışık altında; - Banknot kağıdında parlamama, - Banknot kağıdında bulunan kılcal liflerde mavi ve kırmızı parlama, - Emniyet şeridinde 5 - 10 TL için mavi, 20 - 50 TL için kırmızı ve 100 - 200 TL için sarı parlama, - Kırmızı seri ve sıra numarasında kırmızı, Siyah seri ve sıra numarasında sarımsı yeşil parlama, - Ön yüzde Atatürk portresi altında kupür değerini gösteren rakam ve “TL” harflerinde kırmızı parlama, özelliği bulunmaktadır.

3- Mikro Yazılar : BBanknotların ön yüzünde ay yıldız motifinin içinde kupür değerini gösteren rakam ve “TL” harflerinden oluşan mikro yazılar yer almaktadır.

ar al

ar

lip

an sm Leuchtturm ürünleri www. osmanliparalari. com adresinde

om

i.c

14

ve diğer

www.osmanliparalari.com

w w

w

TAŞINDIK

.o

Yirmi beş yıllık tecrübesini koleksiyoncularla paylaşıyor. Osmanlı ve Cumhuriyet paraları, madalya, kartpostal, efemera, obje gibi alanlarda Türkiye’nin saygın ve iddialı isimlerinden biri olan TEKİN NÜMİSMATİK, yeni adresinde koleksiyonculara hizmete devam ediyor.

an sm

Rumeli Cad. Rumeli Pasajı No:XXXX Nişantaşı İstanbul Tel: (212) 251 96 62 Fax: (212) 251 46 11 www.tekinnumismatik.com

MERİH KOLEKSİYON BURSA’DA

om

i.c

(533) 735 27 00 - (541) 735 27 00 (224) 254 16 00 merih@merihayder.com merihayder@hotmail.com

ar al

ar

lip

 Cumhuriyet dönemi 1-5 emisyon paralarınız alınır ve satılır.  Eksikleriniz tamamlanır

YABEM BİLGİSAYAR, YAZILIM, BİLGİ ERİŞİM, DANIŞMANLIK MERKEZİ SANAYİ TİCARET ve LİMİTED ŞİRKETİ ÂÂ Yazılım Proje Uygulmana ve Danışmanlık Hizmetleri ÂÂ Özel Yazılım ve İş Geliştirme Hizmetleri ÂÂ Mobil Satış (Araçta Muhasebe) ve Depo Takip Sistemleri ÂÂ Özel Rapor Tasarımları ve Eğitim Hizmetleri ÂÂ Uzak Alan (Wan-Lan) Noktadan Noktaya Network Uygulama Hizmetleri ve Cisco Çözümleri ÂÂ Yıllık Bakım Anlaşmaları ve Destek Hizmetleri

www.turkishbanknotes.info

Kırcaali Mahallesi, Özen Sokak, Tuğcu Plaza 2 İş Merkezi No : 1/E Osmangazi - Bursa / Türkiye Tel : +90 224 254 16 00 - 254 00 70 Faks : +90 224 254 67 47 Merih@yabem.com

15

dukkanlar.gittigidiyor.com/Osmanli_Paralari/

.o

w

w

w

B端t端n n端mismatik kitaplar脹 bu adreste :

ar al

ar

lip

an sm om

i.c