R/escyklinc by Kaiser Boys

Skład, realizacja i opracowanie: Kaiser Boys (www.kaiserboys.org) Zespół redakcyjny: Sonia Mrzygłocka Robert Plusser Bartosz Sawrymowicz Konrad Wieloszewski Wydawca: Studio Doozo Pierwsza Spółdzielnia Socjalna w Szczecinie ul. Św. Ducha 2a, pok. 107 70-205 Szczecin studiodoozo@gmail.com www.doozo.info Druk: PPH ZAPOL ISBN 978-83-63480-02-8

Publikacja bezpłatna, wydana w ramach projektu „Ośrodek Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej w Byczynie” współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Spis treści: Zamiast wstępu, czyli o tym dlaczego powstał Niezbędnik Ekonomii Społecznej?

Dlaczego zdecydowaliśmy się na założenie przedsiębiorstwa społecznego?

Przedsiębiorstwo społeczne – jak to ugryźć?

Kogo znajdziemy w przedsiębiorstwie społecznym?

Co i z czego produkujemy?

Jak zrobić przedsiębiorstwo społeczne?

Kto kupi nasz produkt?

Dlaczego warto kupować u przedsiębiorcy społecznego?

Zamiast wstępu, czyli o tym dlaczego powstał Niezbędnik Ekonomii Społecznej. Dwa lata temu postanowiliśmy założyć przedsiębiorstwo społeczne – w naszym wypadku spółdzielnię socjalną. Nie mieliśmy zbyt dużej wiedzy o co w tym wszystkim chodzi. Podobała nam się forma, pro społeczny charakter działalności, możliwość pracy w grupie. Skorzystaliśmy ze wsparcia jakie dawał założony w Policach Regionalny Inkubator Ekonomii Społecznej i z nie małym trudem powstało Studio Doozo Pierwsza Spółdzielnia Socjalna w Szczecinie.

RESCYKLINC

Jesteśmy jednym z pierwszych przedsiębiorstw społecznych, które powstały w naszym regionie. Podczas tworzenia i w początkowym okresie naszego działania cały czas napotykaliśmy liczne trudności wynikające, naszym zdaniem, z niskiego poziomu wiedzy na temat istnienia przedsiębiorczości społecznej. W trakcie działalności poszerzaliśmy swoją wiedzę w kontaktach ekspertami i innymi przedsiębiorstwami społecznymi. To właśnie rozmawiając z innymi praktykami, a także robiąc filmy o przedsiębiorstwach społecznych w ramach działalności portalu 3sektor.tv doszliśmy do wniosku, że jednym ze źródeł problemu jest brak nowoczesnych narzędzi promocyjno - informacyjnych, które mogłyby wyjaśnić idee ekonomii społecznej. Z drugiej strony nasze doświadczenie w kreowaniu przestrzeni medialnej (grafika, Internet, fotografia, wideo) daje nam umiejętności i wiedzę do stworzenia takich właśnie narzędzi. Niezbędnik jest właśnie narzędziem. Ma za zadanie zrozumieć albo pomóc wytłumaczyć to jak my rozumiemy czym jest przedsiębiorczość społeczna i na co, naszym zdaniem, należało by zwrócić uwagę zakładając i prowadząc przedsiębiorstwo społeczne. Ma też stanowić zachętę by wspierać i promować przedsiębiorczość społeczną.

Niezbędnik składa się z trzech elementów: Filmu r/EScyklinc – „Każdy może się odnaleźć” Film stawowi wprowadzenie do świata przedsiębiorczości społecznej, pokazuje w formie paradokumentu historię człowieka, który odnajduje swoje miejsce w przedsiębiorstwie społecznym. W filmie aktorami są podopieczni Warsztatów Terapii Zajęciowej i Środowiskowego Domu Samopomocy prowadzonych przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym - Koło Terenowe Police. Strony internetowej – www.rescyklinc.eu Strona www.rescyklinc.eu jest platformą, na której można podzielić się swoimi opiniami i przemyśleniami z innymi zainteresowanymi tematem. Mamy nadzieję, że aktywny udział internautów znacznie pogłębi i ubogaci treści niezbędnika. Poradnika r/EScyklic niezbędnik ekonomii społecznej

Poradnik został opracowany jako kompendium podstawowych zagadnień z zakresu przedsiębiorczości społecznej. Staramy się w nim zwrócić uwagę na istotne, naszym zadaniem, aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego. Pokazujemy w nim dobre praktyki i zachęcamy by wspólnie czynić dobro.

RESCYKLINC

niezbędnik ekonomii społecznej

Dlaczego zdecydowaliśmy się na założenie przedsiębiorstwa społecznego? Dlaczego? To bardzo ważne pytanie. Praktycznie każdy komu mówimy czym się zajmujemy zadaje nam masę pytań. Czym jest ta ekonomia społeczna? Co to jest przedsiębiorstwo społeczne? Czym się takie „społeczne” przedsiębiorstwo od „prawdziwego” przedsiębiorstwa różni? A zaraz potem zadaje następne pytanie. Dlaczego wy Tym się zajmujecie? Odpowiadając na te pytania najpierw odnosimy się do teorii. Na spotkaniach teoretyków przytaczane są kryteria europejskiej sieci badawczej EMES i na ich bazie przeprowadzane jest rozróżnienie, na podstawie którego teoretycy oddzielają przedsiębiorstwa społeczne od tradycyjnych.

Kryteria EMES Kryteria ekonomiczne: prowadzenie w sposób względnie ciągły, regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne; niezależność, suwerenność instytucji w stosunku do instytucji publicznych; ponoszenie ryzyka ekonomicznego; istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.

RESCYKLINC

Kryteria społeczne: wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia; oddolny, obywatelski charakter inicjatywy; specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania; możliwie wspólnotowy charakter działania; ograniczona dystrybucja zysków.

Ilekroć spotykamy się z takim definiowaniem ekonomii społecznej zadajemy sobie pytanie dlaczego pojęcia ekonomiczne takie jak zysk czy system zarządzania opisują kryteria społeczne, a pojęcia społeczne takie jak niezależność użyte zostały do stworzenia kryteriów ekonomicznych. Kryteria EMES naszym zdaniem trochę za bardzo komplikują to co tak naprawdę jest proste – u podstaw idei przedsiębiorczości społecznej leży scalenie kryteriów ekonomicznych ze społecznymi.

Istotą ekonomi społecznej jest wykorzystanie narzędzi ekonomicznych do wytworzenia szeroko rozumianego zysku społecznego.

Pierwszymi przedsiębiorstwami społecznymi były kooperatywy spożywcze. Piękny opis jak taka kooperatywa działa stworzył jeden z jej twórców i teoretyków Edward Abramowski (1868-1918).

Zbiór tekstów Abramowskiego wydało Stowarzyszenie Obywatele Obywatelom w 2010 roku pod tytułem „Kooperatywa” – publikacja jest bezpłatna, wydana w ramach projektu „Polskie korzenie przedsiębiorczości społecznej” i sfinansowana w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.

niezbędnik ekonomii społecznej

Nie będziemy w tym miejscu cytować Abramowskiego, każdy chętny może sięgnąć do tekstów źródłowych. Postaramy się jednak w skrócie wyjaśnić jak to działa.

Zasada działania kooperatywy spożywczej jest bardzo prosta. Jej celem jest wyeliminowanie pośredników pomiędzy producentem a konsumentem. 10

Najważniejsze jest zorganizowanie się grupy osób, która wspólnie dokonuje zakupów w hurtowniach i od producentów według zapotrzebowania złożonego przez wszystkich poszczególnych członków kooperatywy. Różnica pomiędzy ceną hurtowa a ceną detaliczną (marża), która w normalnej gospodarce stanowi dochód pośrednika zostaje w kooperatywie i może zostać podzielona w formie dywidendy pomiędzy członków kooperatywy albo przeznaczona na cele wspólnego dobra lub też zainwestowana w rozwój przedsiębiorstwa. Kooperatywy spożywcze powróciły do Polski zupełnie niedawno, od 2010 roku działa Warszawska Kooperatywa Spożywcza (www. kooperatywy.pl) i rozszerza swoją działalność promując tą ideę w innych miastach. Przykład kooperatywy spożywczej zawiera praktycznie wszystkie elementy, po których rozpoznajemy przedsiębiorstwo społeczne. Jest inicjatywą oddolną, demokratyczną, angażując ludzi do działań ekonomicznych których efektem jest zysk społeczny. W tym przypadku kupujemy taniej niezbędne produkty, a uzyskane nadwyżki finansowe przeznaczamy zgodnie z wolą wspólnoty. Krótko mówiąc, zysk w działalności ekonomicznej przestaje być zyskiem ekonomicznym a staje się zyskiem społecznym. A próbując odpowiedzieć na pytanie dlaczego tym się zajmujemy, proponujemy prosty test. Wystarczy pozytywnie odpowiedzieć na klika pytań.

RESCYKLINC

My sobie odpowiedzieliśmy na te pytania. A jeżeli choć na dwa z tych pytań z Twojej strony padła odpowiedź TAK, to uważamy, że warto zainteresować się tematem przedsiębiorczości społecznej.

1. Czy chciałbyś współtworzyć demokratycznie zarządzaną firmę, w której głos każdego byłby wysłuchany i istotny?

TAK

NIE

2. Czy chciałbyś stworzyć dla siebie miejsce pracy dostosowane do Twoich potrzeb?

TAK

NIE

3. Czy chciałbyś pracować w grupie, która wspiera Cię w realizacji Twoich potrzeb?

TAK

NIE

4. Czy chcesz czerpać uczciwy dochód ze swojej pracy?

TAK

NIE

5. Czy chcesz zrobić coś nie tylko Siebie, ale i dla wspólnoty, w której funkcjonujesz?

TAK

NIE

niezbędnik ekonomii społecznej

Przedsiębiorstwo społeczne – jak to ugryźć? Przejdźmy teraz od bardziej konkretnych zagadnień. Jeżeli chcemy funkcjonować w przedsiębiorstwie społecznym albo współpracować z takim podmiotem powinniśmy posiadać podstawową wiedzę w jaki sposób i na jakich zasadach funkcjonuje przedsiębiorczość społeczna. Wiele instytucji i organizacji jest określanych mianem przedsiębiorstw społecznych. W dużej mierze wynika to z faktu, że ekonomia społeczna stała się narzędziem państwowym do walki z wykluczeniem społecznym. W niezbędniku skupimy się na dwóch najbardziej dostępnych formach prawnych, czyli stowarzyszeniu i spółdzielni socjalnej. Aby jednak pokazać pełny przekrój organizacji określanych jako Podmioty Ekonomii Społecznej (PES) wymienimy i bardzo krótko scharakteryzujemy wszystkie.

Formy Przedsiębiorczości Społecznej: 1. Organizacje Pozarządowe (Stowarzyszenia i Fundacje) Organizacje powołane dla realizacji celów pożytku publicznego są kwalifikowane jako przedsiębiorstwa społeczne pod warunkiem, że prowadzą odpłatną działalność pożytku publicznego i/lub działalność gospodarczą.

RESCYKLINC

2. Spółdzielnie Socjalne Tworzone na podstawie ustawy o spółdzielniach socjalnych. Prowadzą działalność gospodarczą oraz działają na rzecz reintegracji swoich członków. Mogą zajmować się działalnością pożytku publicznego. Zgodnie z ustawą minimum połowa członków spółdzielni musi być osobami, o których mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym.

3. Spółdzielnie (spółdzielnie pracy i spółdzielnie inwalidów) Przedsiębiorstwa działające zgodnie z ustawą o Prawie Spółdzielczym. Funkcjonują aby realizować interesy swoich członków. 4. Spółki Prawa Handlowego non profit Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, których właściciele rezygnują ze swoich udziałów w zysku przeznaczając go na inne cele (rozwój przedsiębiorstwa, cele społeczne). 5. Centra Integracji Społecznej (CIS) Organizacje tworzone by aktywizować osoby bezrobotne i nieaktywne zawodowo, mające trudności ze znalezieniem pracy m. in.: osoby niepełnosprawne, uzależnione, bezdomne, opuszczające zakłady karne czy też ofiary przemocy w rodzinie. Osoby w ramach CIS zwykle pracują pod kierunkiem instruktorów, a także biorą udział w zajęciach, które mogą ułatwić powrót do funkcjonowania w społeczeństwie. 6. Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) Zakłady Aktywności Zawodowej są tworzone aby zatrudniać osóby niepełnosprawne w celu rehabilitacji zawodowej i społecznej tych osób oraz przygotowania ich do aktywnego życia w otwartym środowisku na miarę ich indywidualnych możliwości.

niezbędnik ekonomii społecznej

By zrozumieć jak działają przedsiębiorstwa społeczne warto przyjąć założenie, że ekonomia społeczna potrafi przezwyciężyć WYKLUCZENIE. Właśnie to sprawiło, że stała się jednym z ważniejszych narzędzi polityki społecznej. Przyjrzyjmy się jak to działa i jakie daje możliwości przyszłym i obecnym przedsiębiorcom społecznym. 14

Są wśród nas osoby które z różnych powodów nie potrafią przystosować się do standardowej oferty współczesnego społeczeństwa. Przyczyną takiej sytuacji jest najczęściej wykluczenie społeczne: brak pracy, brak pieniędzy, brak kwalifikacji, brak umiejętność, brak akceptacji panujących powszechnie zasad czy norm, brak pewności siebie, brak perspektyw, brak wsparcia. W przedsiębiorczości społecznej wykluczenie przekszałca się w działanie.

Ekonomia społeczna może dać pracę, pieniądze, pozwala zdobyć kwalifikacje i umiejętności, umożliwia pracę z osobami o podobnym światopoglądzie, daje pewność siebie i wsparcie dla tych którzy wsparcia potrzebują. Brzmi to trochę jak idealistycznie? Może i tak, ale popatrzmy na kilka przykładów.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów „Bałt” (www.juraparkbaltow.pl)

RESCYKLINC

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów „Bałt” angażując potencjał lokalnej ludności stworzyło jeden z największych parków rozrywkowo edukacyjnych w Polsce. Na terenie gminy Bałtów wspólnie działają cztery przedsiębiorstwa społeczne zatrudniające łącznie ponad 120 osób, a Bałtów odwiedza ponad 200 tysięcy turystów rocznie.

Pensjonat „U Pana Cogito” (www.pcogito.pl) W pensjonacie „U Pana Cogito” pracuje ponad 20 osób po kryzysach psychicznych, głównie chorych na schizofrenię. Oprócz normalnej działalności gospodarczej prowadzona jest tu rehabilitacja pracowników, a zyski z działalności w całości są przeznaczane na rehabilitację pracowników. Jak widać z powyższych przykładów w oparciu o mechanizmy ekonomii społecznej można zrealizować praktycznie każdy pomysł na działalność zarobkową jaki nam przyjdzie do głowy. Można, ale ... Właśnie, zawsze pojawia się jakieś „ale”. Nasza rzeczywistość jest nieco bardziej skomplikowana. Zobaczmy jakie, z naszego doświadczenia, są najistotniejsze zalety i wady prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego.

niezbędnik ekonomii społecznej

angażowanie osób nie przystosowanych do funkcjonowania na tradycyjnym rynku pracy, możliwość działania w sferze pożytku publicznego, możliwość konkurowania z klasycznymi przedsiębiorcami, możliwość korzystania ze wsparcia Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES), możliwość korzystania z „klauzul społecznych”, możliwość korzystania ze wsparcia finansowego przy zakładaniu i funkcjonowaniu przedsiębiorstwa społecznego.

bardzo skomplikowane procedury rejestracyjne i wymogi formalne, brak powszechnej wiedzy wśród przedstawicieli instytucji, z którymi stykają się przedstawiciele przedsiębiorstw społecznych, nieprawdziwy wizerunek firm społecznych funkcjonujący w świadomości społecznej jako instytucji oferujących produkt niskiej jakości, trudności wynikające z pracy z osobami nieprzystosowanymi do „rynkowych” wymogów klientów przedsiębiorstw społecznych.

RESCYKLINC

niezbędnik ekonomii społecznej

Kogo znajdziemy w przedsiębiorstwie społecznym? Przedsiębiorczość społeczna angażuje osoby nieprzystosowane. Każdy powie, że to bardzo dobrze i oczywiście będzie miał rację. Rodzi to jednak pewne konsekwencje dla przedsiębiorstw społecznych. Zobaczmy kto w szczególności może znaleźć swoje miejsce w podmiotach ekonomi społecznej. Po pierwsze są to osoby, które wymienia ustawa o zatrudnieniu socjalnym czyli: Osoby bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej), Osoby uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, Osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, Osoby chore psychicznie (w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego), Osoby długotrwale bezrobotne (w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy),

RESCYKLINC

Ludzie zwalniani z zakładów karnych, mający trudności w integracji ze środowiskiem (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej),

Uchodźcy realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, Osoby niepełnosprawne (w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), którze podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. Także osoby niepełnosprawne znajdujące się w sytuacji powodującej ubóstwo i uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym oraz rodzinnym. Niestety urzędniczy punkt widzenia, z którym spotykamy się na co dzień często redukuje przedsiębiorczość społeczną do wyżej wymienionych grup. Jest to niewątpliwie błąd. Do firm społecznych trafiają osoby, które posiadają umiejętności poszukiwane na tradycyjnym rynku pracy, ale z różnych powodów (na przykład sytuacji osobistej, światopoglądu czy potrzeby angażowania się w działania dla społeczności) nie chcą być zatrudnione u tradycyjnych pracodawców. Jednocześnie osoby te nie mają predyspozycji do prowadzenia działalności indywidualniej. Tacy ludzie mogą odnaleźć się w organizacjach pozarządowych czy spółdzielniach socjalnych.

niezbędnik ekonomii społecznej

Przykładem przedsiębiorstwa założonego ze względów ideowych jest Spółdzielnia Socjalna Warszawa prowadząca Hostel Emma (www.emmahostel.pl). Spółdzielnia powstała z inicjatywy grupy znajomych, którzy i które od wielu lat zaangażowani i zaangażowane są w różnego rodzaju ruchy i organizacje wolnościowe oraz równościowe. Hostel Emma z założenia ma pokazać jak ideały życiowe można zastosować w praktykce. 20

Bardzo podoba nam się inicjatywa kreatywnych mam z Warszawy, które w ubiegły roku założyły spółdzielnię MaM (www.spoldzielniamam.pl). Wykorzystując swoje umiejętności spółdzielnia MaM tworzy oryginalne, inspirowane tradycyjną sztuką ludową rękodzieła. Dodatkowo członkinie społdzielni stworzyły miejsce pracy przyjazne dla swoich dzieci. Mówi się, że najlepiej gdy twoja praca jest twoją pasją. Założycielom Fundacji Pasje udało się tego dokonać dzięki ekonomii społecznej. Wielbiciele rekonstrukcji historycznych powołali do życia (przy wsparciu Regionalnego Inkubatora Ekonomii Społecznej w Policach) fundację, która umożliwia połączenie zainteresowań z pracą zarobkową. Oferta fundacji to organizowanie planów filmowych i rekonstrukcji militarnych, szkolenie aktorów, prowadzenie lekcji i prezentacji oraz imprezy dla firm.

Działając w przedsiębiorstwach społecznych doceniamy, że demokratyczne zasady zarządzania pozwalają nam połączyć nasze indywidualne doświadczenia i budować wyjątkową atmosferę pracy. Przedsiębiorcy społeczni pomimo ogromnych różnic wspólnie realizują swoje cele dzieląc się wiedzą i doświadczaniem. Pozwala to proporcjonalnie do możliwości angażować się w pracę i sprawiedliwie dzielić zarówno profitami z działalności jak i ryzykiem z nią związanym. RESCYKLINC

Ważne jest to, żeby pracując wspólnie każdy pamiętał o kilku podstawowych sprawach.

1. Wymagaj od siebie co najmniej tyle ile wymagasz od innych. 2. Dawaj dobry przykład. 3. Cokolwiek robisz rób to najlepiej jak potrafisz. 4. Zrób wszystko, żeby można było na tobie polegać. 5. Jeżeli masz jakieś problemy z realizacją zadania powiedz o tym. 6. Bądź szczery wobec całej grupy. 7. Dbaj o porządek w swoim otoczeniu. 8. Jeżeli przekazujesz swoje obowiązki innej osobie upewnij się, że wszystko jest zrozumiałe. 9. Dbaj o dobrą atmosferę. 10. Uśmiechaj się : )

Przestrzegając tych zasad łatwiej będzie wspólnie działać. W firmach społecznych to my, pracownicy, jesteśmy ich największą siłą i największą słabością. Gdy w grupie nie ma zgodności co sposobu realizacji zadań i celów jakie sobie stawia nie można mówić o wspólnej pracy. Pamiętajmy, że ostateczny efekt naszej pracy zależy od zaangażowania wszystkich osób. niezbędnik ekonomii społecznej

Co i z czego produkujemy? Co jest produktem w przedsiębiorstwie społecznym? Pisaliśmy wcześniej, że w ramach ekonomii społecznej można zrealizować każdy pomysł, każdy rodzaj działalności. Ale jest jeden najważniejszy produkt, który tworzy każda firma społeczna.

Co to jest? W 2011 roku na konkurs „Przedsiębiorczość społeczna w obiektywie i reklamie” odbywającego się w ramach Przeglądu Filmów Społecznych „Uda się” w Nowym Warpnie – kooperatywa.org (marka pod jaką wspominane już Stowarzyszenie Obywatele Obywatelom prowadzi działalność gospodarczą) nadesłała reklamę własnego przedsiębiorstwa opartą o hasło „Czynimy dobro, Razem”. Reklama została laureatem konkursu, a hasła kooperatywy uświadomiło nam, że nie tylko oni, ale wszystkie przedsiębiorstwa społeczne produkują dobro.

Przedsiębiorstwa społeczne produkują dobro. A z czego to dobro powstaje? 23

RESCYKLINC

Niezależnie czy jest to stowarzyszanie, spółdzielnia socjalna, czy spółka non for profit. Czy oferuje usługi porządkowe, czy buduje statki kosmiczne. Bez względu na to czy pracują w nim ideowcy, osoby niepełnosprawne, czy też osoby do niedawna bezrobotne – przedsiębiorstwa społeczne przekształcają prace w dobro jakim jest zysk społeczny.

W zeszłym roku poszukując materialów do publikacji „Dobre praktyki ekonomii społecznej w województwie zachodniopomorskim” mieliśmy przyjemność poznać ludzi zaangażowanych w realizację projektu, którego celem było zakładanie spółdzielni socjalnych w naszym województwie. Poznaliśmy dzieki nim piękną historię. Każda opowieść musi mieć swój początek, a nasza zaczyna się tak: Na początku była Barka. Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka (www.barka.org.pl) to jedna z najważniejszych organizacji wspierających rozwój przedsiębiorczości społecznej w Polsce. Fundacja Barka wraz z firmą 4C realizowała projekt tworzenia spółdzielni socjalnych w zachodniopomorskim. W Brzesku znalazła się grupa kobiet, która przystąpiła do projektu. Były to osoby bez pracy, bez pozytywnych perspektyw. Dzięki wsparciu Fundacji Barka i firmy 4C osoby te znalazły cel, wyremontowały niszczejący budynek świetlicy wiejskiej, znalazły pracę zgodną z własnymi możliwościami i potrzebami. Panie ze spółdzielni Brzoza są jednym z wielu przykładów jak zaangażowanie i wspólna praca pomagają walczyć z bezrobociem. niezbędnik ekonomii społecznej

W efekcie ich zaangażowania powstało siedem nowych miejsc pracy, lokalna społeczność ma dostęp do potrzebnych jej usług (panie zajmują się opieką nad osobami wymagającymi pomocy, przygotowują i dostarczają posiłki do szkoły), a niszczejący dotąd budynek świetlicy wiejskiej został wyremontowany i znowu tętni życiem. 24

Uwaga! Na dołączonej do publikacji płycie CD znajduje się dodatkowy film zrealizowany przez nas w Spółdzielni Socjalnej Brzoza podczas realizacji projektu Uda Się – Upowszechnianie Idei Przedsiębiorczości Społecznej finansowanego ze Śródków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.

RESCYKLINC

niezbędnik ekonomii społecznej

Jak zrobić przedsiębiorstwo społeczne? Z zakładaniem przedsiębiorstwa społecznego jest trochę jak z gotowaniem. Przygotowując danie warto postępować zgodnie ze sprawdzonym przepisem, choć zawsze można je inaczej przyprawić albo niekonwencjonalnie podać. Oto nasz przepis na udane przedsiębiorstwo społeczne.

Składniki: Kilka – kilkanaście osób Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES) Dużo silnej woli Czas, wiedza i wiara, że się uda

Przygotowanie: Bierzemy dobry pomysł i przedstawiamy go kilku osobom. Potem zaczynamy pomysł mocno wałkować, przy okazji wycinamy z niego nieciekawe kawałki. Zachęcamy innych by do naszego pomysłu dołożyli swoje pomysły i znowu całość wałkujemy. Robimy to dokładnie i bardzo starannie, przy okazji należy uważać by nie zużyć całej silnej woli, będzie nam jeszcze wielokrotnie potrzebna.

RESCYKLINC

Po jakimś czasie nasz pomysł jest już mocno przetworzony i gotowy do dalszej obróbki. Zabieramy go zatem do Ośrodka Wsparcia Ekonomi Społecznej. OWES doprawia nasz pomysł wiedzą ekspercką, pomaga przygotować go tak, żeby nadawał się do spożycia.

Tak przygotowany pomysł (ujęty w prawne ramy organizacji) zanosimy do Krajowego Rejestru Sądowego i uzbrajamy się w cierpliwość. W tym czasie, jeżeli mamy taką możliwość możemy postarać się o dodatkowe środki finansowe w postaci dotacji czy innego dofinansowania na rozpoczęcie działalności. Jeżeli wszystko poszło dobrze, po pewnym czasie, nasz pomysł staje się wybornym przedsiębiorstwem społecznym.

A teraz mniej metaforycznie . W praktyce założenie przedsiębiorstwa społecznego nie jest proste. Niezależnie od tego na jaką formę się zdecydujemy – stowarzyszania czy spółdzielni socjalnej, będziemy musieli przebrnąć przez procedury formalno-prawne wymagające sporego wysiłku lub wsparcia specjalisty. Nasz pomysł na przedsiębiorstwo będzie trzeba przeanalizować pod względem zarówno merytorycznym jak i finansowym. Osoby, które wraz nami będą współorganizować firmę społeczną też będą musiały dokładnie przeanalizować swoje możliwości, potrzeby i oczekiwania. No i w końcu, dobrze by było znaleźć środki finansowe i około finansowe, które umożliwią funkcjonowanie naszego przedsięwzięcia.

niezbędnik ekonomii społecznej

Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej na etapie przekuwania pomysłu w organizację jest praktycznie nieodzowny. Specjaliści (eksperci, doradcy, mentorzy, coachowie), których wsparcie, w bardzo szerokim zakresie, może zapewnić nam OWES powinni być w stanie zapewnić nam wiedzę techniczną i doradztwo rozwojowe. Oba zakresy są bardzo ważne i nie należy lekceważyć żadnego z nich. Pomimo tego, że zakładając przedsiębiorstwo społeczne jego członkowie mają często bardzo rozległą wiedzę i duże doświadczenie 28

to jednak zwykle po raz pierwszy stają na drodze, której końcem jest uruchomienie sprawnie działającej firmy społecznej. Pamiętajmy, że przedsiębiorczość społeczna to wspólne dzielnie nie tylko korzyści, ale i ryzyka, zatem każdy członek spółdzielni powinien posiadać przynajmniej ogólną wiedzę umożliwiającą mu podejmowanie właściwych decyzji.

Niezbędny zakres wsparcia i doradztwo techniczne: Prawo Musimy dowiedzieć się jak umocowane prawnie jest nasze przedsiębiorstwo oraz jakie konsekwencje dla nas powoduje działalność poszczegółnych organów przedsiębiorstwa. Jak napisać statut organizacji i jak przygotować dokumenty rejestracyjne? Na co zwrócić uwagę w relacjach pomiędzy organizacją a jej członkami? Jakie mamy prawa i obowiązki? Jak formułować umowy z kontrahentami by zabezpieczyć nasz wspólny interes?

Księgowość

RESCYKLINC

Przedsiębiorstwa społeczne zmuszone są prowadzić tak zwaną „pełną księgowość” (w przeciwieństwie do uproszczonej z jakiej korzystają zwykle klasyczne przedsiębiorstwa podobnej wielkości). W praktyce wymusza to konieczność zlecenia prowadzenia księgowości poza przedsiębiorstwo. Generuje to spore koszty. Jednak nawet jeżeli prowadzenie księgowości zostanie zlecone poza naszą organizację warto posiąść podstawową wiedzę o specyficzny języku sprawozdań finansowych, rodzajach dokumentów księgowych, prawidłowym wystawianiu faktur, rachunków, dokumentów kasowych i terminach rozliczeń.

Finanse Zarządzanie finansami, nawet w gospodarstwie domowym, stanowi dla wielu osób problem. Wiedza z czego finansować bieżącą działalność, skąd pozyskać środki na inwestycje i realizację projektów, co zrobić z pojawiającymi się nadwyżkami finansowymi albo przeciwnie brakiem płynności jest niezwykle cenna. Szczególnie, że w przeciwieństwie do klasycznego przedsiębiorcy, my nie możemy pójść do banku i poprosić o możliwości skorzystania z narzędzi kredytowych. Polskie banki w swoich procedurach pominęły przedsiębiorców społecznych wiec musimy mądrze gospodarować tymi środkami, które mamy. Na szczęście w Polsce działają dwie instytucja mogące pomóc przedsiębiorstwom społecznym. Jedną z nich jest TISE, z której usług korzystamy i serdecznie polecamy. TISE (www.tise.pl) udziela pożyczek organizacjom pozarządowym i podmiotom ekonomii społecznej (spółdzielniom socjalnym, przedsiębiorstwom społecznym). Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A. świadczy usługi finansowe, doradcze, inwestycyjne sprzyjające rozwojowi inicjatyw lokalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju, w szczególności w obszarze ekonomii społecznej. niezbędnik ekonomii społecznej

Marketing Wiedza o tym jak i komu sprzedawać nasz produkt jest bardzo potrzebna. Powinniśmy wiedzieć jak kreować własną markę, jakie zastosować strategie w zależności od specyfiki klienta czy rynku, na którym działamy.

Pozyskanie kapitału. Każda działalność wymaga kapitału. Zorganizowaliśmy się i w idealnej sytuacji każdy dał tyle, że mamy wszystko czego nam trzeba. Niestety zwykle tak nie jest. Tu przydaje się wiedza jak można pozyskać dotację na zakup potrzebnych rzeczy. Na szczęście przedsiębiorstwa społeczne, a szczególnie spółdzielnie socjalne mogą, stosunkowo łatwo, pozyskać środki. Źródła pozyskiwania środków: z Funduszu Pracy z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Wybór optymalnego źródła finansowania jest ważny, ponieważ każdy rodzaj pomocy dla naszego podmiotu będzie rodził różnego rodzaju konsekwencje w dłuższym okresie czasu.

RESCYKLINC

Oprócz doradztwa technicznego potrzebne jest również wspomaganie rozwoju, zarówno osobistego członków przedsiębiorstwa jak i grupy. Korzyści wynikające z takich działań jak doradztwo personalne, mentoring i coaching, których wartość jest często niedoceniana na etapie formowania się organizacji. Jest to bardzo ważne by pozwolić specjalistom z zewnątrz doradzić jak najlepiej poukładać zasoby ludzkie, które mamy do dyspozycji, pomóc nam stworzyć jak najlepszy zespół. Efekty takich działań nie są widoczne od razu, ale wzmacniają organizację i pozwolą uniknąć wielu nieprzyjemnych sytuacji w przyszłości.

niezbędnik ekonomii społecznej

Kto kupi nasz produkt? Tworząc nasze przedsiębiorstwo musimy pamiętać, że nasza działalność od samego początku będzie kosztować. Każdy będzie chciał żebyśmy mu zapłacili, więc i my będziemy musieli zacząć sprzedawać nasze produkty żeby pokryć koszty działalności.

Komu oferujemy nasze produkty? Podstawowym odbiorcą powinien być, tak samo jak w przypadku klasycznych przedsiębiorstw, otwarty, konkurencyjny rynek. Jaką strategię sprzedaży wybierzemy i jaka będzie docelowa grupa odbiorców to już kwestia naszego biznes planu. Ze sprzedaży produktów na rynku organizacja może osiągnąć zysk, który następnie jest dzielony zgodnie z zapisami statutu organizacji. Przedsiębiorstwa społeczne mają jednak dodatkowe możliwości, ponieważ zarówno stowarzyszenia jak i spółdzielnie socjalne mogą korzystać z przepisów zawartych w ustawie o pożytku publicznym. Poszerza to znacznie zakres możliwości działań przedsiębiorstw społecznych.

RESCYKLINC

W ramach działalności pożytku publicznego organizacje mogą realizować swoje cele współpracując z administracją państwową, na przykład przyjmując zlecenia realizacji zadań publicznych lub ich wsparcia w ramach konkursów ofert.

Wiele samorządów korzysta z tych przepisów powierzając przedsiębiorstwom społecznym różnorakie działania. Od stosunkowo prostych, jak na przykład utrzymanie trenów zielonych czy prace porządkowe, po prowadzenie ośrodków kultury, opieki nad potrzebującymi czy wsparcia innych podmiotów ekonomii społecznej.

Uwaga. Działalność pożytku publicznego nie może generować zysku, czyli wszelkie przychody związane z działalnością muszą zostać przeznaczone na pokrycie kosztów działalność pożytku publicznego, a w przypadku nadwyżki musi ona zostać zwrócona.

Innym sposobem pozyskania dodatkowych środków które wesprą prowadzoną przez nas działalność pożytku publicznego jest możliwość wnioskowania o tak zwane „male granty”, które administracja samorządowa przyznaje przedsiębiorstwu społecznemu gdy uzna celowość takiego działania. W przypadku współpracy z samorządem spółdzielnie socjalne mogą korzystać z „klauzul społecznych”, o ile organy samorządu umieszczają je w swojej procedurze zamówień publicznych.

niezbędnik ekonomii społecznej

Klauzula społeczna jest narzędziem polityki społecznej, który pozwala instytucjom zobowiązanym do postępowania zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych zachęcać przedsiębiorstwa do, na przykład, zatrudniania osób mających trudności z funkcjonowaniem na normalnym rynku pracy. 34

Klauzule społeczne, niestety nie są powszechnie stosowane. W naszej opinii wynika to z małej siły nacisku ze strony przedsiębiorców społecznych na instytucje zamawiające, wierzymy, że się to jednak zmieni. Na szczęście są wyjątki. Jednym z tych wyjątków jest gmina Byczyna. Ta niewielka, położona w województwie opolskim gmina od lat wspiera przedsiębiorczość społeczną. Dzięki pozytywnemu nastawieniu władz do takiej metody walki z bezrobociem na ternie gminy działają Byczyński Inkubator Gospodarki Społecznej, Stowarzyszenie Popierania Zaradności Życiowej i Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Pomocy Wzajemnej w Byczynie realizujące w partnerstwie z Gminą Byczyna projekt Ośrodek Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej w Byczynie, a także trzy spółdzielnie socjalne.

RESCYKLINC

niezbędnik ekonomii społecznej

Dlaczego warto kupować u przedsiębiorcy społecznego? Przedsiębiorstwa społeczne są często tworzone przez osoby, którym wcześniej się w życiu niezbyt powodziło. Pomoc państwa dla podmiotów ekonomii społecznej jest ważna i bardzo potrzebna, powoduje ona jednak, że wizerunek produktu przedsiębiorstwa społecznego w powszechnej świadomości jest mocno zafałszowany. Ludzie wyobrażają sobie, że przedsiębiorstwa społeczne to miejsca gdzie za pieniądze publiczne robione są proste, nikomu niepotrzebne rzeczy niskiej jakości, a jeśli chcą taki produkt kupić sądzą, że powinien on być dużo tańszy od podobnych produktów oferowanych przez klasyczne przedsiębiorstwa. Jest to oczywiście mylne przeświadczenie.

Kupując w przedsiębiorstwie społecznym nabywasz produkt dobrej jakości i dodatkowo pomagasz wytworzyć zysk społeczny.

Wszystkie wspomniane przez nas w niezbędniku przedsiębiorstwa społeczne dbają o jakość produktu, często oferując produkty zdecydowanie lepsze niż ich „normalna” konkurencja. Walka o wizerunek i jakość oferty przedsiębiorstw społecznych już trwa.

RESCYKLINC

Prekursorem takich działań jest Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” z Cieszyna, która wprowadziła do strategii działania przedsiębiorstw społecznych design. W ten sposób powstała marka WellDone (www.welldone.co).

Fundacja realizuje ten projekt wspólnie z młodymi projektantami z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Holon Institute of Technology z Izraela, którzy specjalnie dla WellDone zaprojektowali linię nowoczesnych produktów. Produkty te są wytwarzane z dbałością o wysoką jakość przez osoby powracające na rynek pracy. Kupując taki produkt nabywca ma świadomość, że nie tylko otrzymuje dobry produkt, ale też pomaga innym.

A teraz wracamy do pracy…

niezbędnik ekonomii społecznej

Notatki

RESCYKLINC

Notatki

niezbÄ&#x2122;dnik ekonomii spoĹ&#x201A;ecznej