KALas by UPD Kalasag

Kalas Literary folio ng Kalasag (Opisyal na Papel Pampahayagan ng Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas Diliman) Karapatang-ari © 2012 Ang karapatang-ari ng mga likha ay tanging sa mga may-akda at artista na lumabas sa folio na ito. Walang bahagi ng folio na ito ang maaring sipiin o gamitin nang walang sapat na pahintulot mula sa may mga akda. Disenyo ng pabalat ni Raissa Azarcon. Lapat ni Paul Corpuz Belisario. Larawan ng staff nina Antonio Jose Galauran at Shane Flores David ng UP Aparture.

Ang Kalasag ay kasapi ng Solidaridad — Alyansa ng mga publikasyon at organong manunulat sa lahat ng kampus ng Unibersidad ng Pilipinas at CEGP — College Editors Guild of the Philippines, pinakamalaki at pinakamatandang alyansang institusyon ng mga publikasyon sa buong Asya-Pasipiko. kalasag_cal@yahoo.com kalasagcalupd.wordpress.com

MJC Press, Mayo 2012

Nilalaman

Tula

ANG PAGKATHA NG TULA SA PANAHON NGAYON Louise Vincent B. Amante

3 Lee jacob L. Fabonan

PARA SA ATING MGA PONCIO PILATO Tilde Acuña

NG PANSITAN 6 ISKOLAR Roberto Ofanda Umil

SALUSALUNGAT NA PIRASO Tilde Acuña

PAGEANT 8 BEAUTY Marlon Lester Gueta

BULAN Jian Carlo Ramos Gomez

SONETO 11 Louise Vincent B. Amante

PASULóNG (PARA SA IYO) Roberto Ofanda Umil

ALIKABOK Lean Borlongan

15 INAY Ram Hernandez

PA Rex Nepomuceno ALELI Paul Corpuz Belisario INTEGRASYON Evan C. Anto

16 19

KOMERSYALISMO SA RADYO

KUNG IIBIGIN MO AKO, SA BIYERNES SANTO AY HUWAG Third Alub ? Wame Balow

ON THJE BUS GOING HOME Glenn Diaz

MODE 22 FUCKED John Toledo

BREAKING THE SHELL Ely Victor Julius G. Ganzon

27 BURIED Mina Deocareza

AT THE CENTRAL BUSINESS DISTRICT Mina Deocareza

ô 29 00 Tilde Acuña

FIL-INFERNO John Toledo

AFTER KA FORT 36 WOMAN, Dennis Andrew S. Aguinaldo

Maikling katha

APARTMENT Mar Anthony Simon Dela Cruz

54 FLEETING Mary Anne M. Umali

SINAKULO Jaymar Castro

67 SAPATOS Steph Andaya

HOW TO MAKE A BLUEBERRY CHEESE CAKE Karla Bernardo

MGA HINDI NAGAWA NI OO 78 ANG Ramidette Bernal

BITUIN, ULAP, ULAP, ARAW, BUWAN Periwinkle Cajiuat

OURACLE 81 THE Tilde Acuña

KALBO NA SI ATE Ely Altamirano

Sanaysay RIDDLE Raissa Azarcon

105

ILANG TALA TUNGKOL SA FEMINISMO

107 U Z. Eliserio

Larawan, grapiks FREE THE ARTIST(TAHIN) GRAPITI SA BADI KA LENDAR 1 Ericson Acosta FRONTLINE OVERPASS PERSPECTIVE SAMPAGUITANG WALANG BANGO TAAS, BABA Lee Jacob L. Fabonan WALANG PASOK Julie Fabonan

AGRICULTURAL IMPERIALISM ERROR QUEEN INANG YELLOW Tilde Acu単a CUT HIMBING MATAMANG PAGHIHINTAY MENDIOLA RAGE UP Apperture BISPERAS I BISPERAS II BISPERAS III HARROWING THE HONEYCOMB Paul Corpuz Belisario

Pauna Lahat ng bagay kumakalas, lahat ng bagay nag-aaklas. Ilang taon din ang binilang ng publikasyon, at ngayon mula sa deKALibreng kolehiyo ay nagtangka kaming maging puwang at alagad ng malayang tradisyon hindi lamang sa pamamahayag kundi maging ng panitikan. Sa pagkakataong ito, ang panawagan para sa paglalathala nitong folio ay nagluwal ng imahinasyon, kamalayan upang mangahas at magtuloy sa pangangalap at pagpapalaganap ng pirapirasong sa huliâ&#x20AC;&#x2122;y bubuo sa KALas. Naging mailap ang bawat letra, hindi naging madali, ngunit pinilit ng publikasyon na palawakin ang abot at simulang may malapad na tema. Pasimula pa lamang ito ng pagpapasigla sa bagong dugo upang sumulat, lumikha, maging kritiko. Hindi pa tayo patay! Alangan sa ating sigla at kabataan ang nagpapatali sa luma, ang di kumakalas at maghanap ibang bukas. Sa maliliit na patuka-tuka, nadudutdot ng ibon ang binubulok na ng anay. Sa maliliit umuusad ang lipunan, kumakalas patungong pagbabago. Umaaklas ang bayan, ano pa ang panitikan? Jian Carlo Ramos Gomez Patnugot, KALas 2012

Ang Pagkatha ng Tula sa Panahon Ngayon Louise Vincent B. Amante

I. Ay isang salamangka. Nakikita nito ang ingit Ng bisagra ng binubuklat na aklat. Naririnig nito ang maalat na pawis Sa malambot na bimpo. Naaamoy Nito ang suyuan ng mga pumipintig Na puso. Nalalasahan nito ang pagpikit Ng mga talukap. Paglapag sa panitik, Isang kaganapan ang kasusulat na tula. II. Ay isang halik. Ito’y sa pinipita’t sinisinta. Giliw, itong tula ko’y buhat pa sa malayo. Tinawid nito ang karagatan, inakyat Ang mga bundok. Sinisid ang dilim, Umahon sa liwanag. Nakisakay sa paruparo, Sumabit sa mga baging, kumakatok sa iyong puso. Ikaw na di ko maabot, di makapiling, Nawa’y marating ng aking tula. Lumapag Man lang sa iyong mga hita ang liham Kong tula, batid kong dadampi sa iyong pisngi Ang haplos ng aking mga daliri.

III. Ay nagsasanga-sanga’t nagsasalapong Na landas ng talinghaga. Sa pagkatha, Pagbasa, at pagbigkas ng tula tayo nagtatagpo. Nahahaplos ng isip ang hugis ng tula At nagdadaop-palad ang diwa’t malay Ng alaala. Dadalhin ng tula ang ulirat Patungo sa isang pook na hindi mararating Ng kahit anumang sasakyan. Tanging tula Lamang ang manibela’t behikulo Ng pinagbabahaginan nitong daigdig. IV. Ay isang balat kayo. Kapag umawit ang makata Ng lumang kanta, hindi siya romantisista. Kapag gumuhit ang makata ng tanawing Kalikasan, hindi siya naturalista. Kapag umukit ang makata ng lilok na bakal, Hindi siya realista. Kapag pumikit ang makata, Hindi siya suryalista. Dinadama lamang niya Ang ingay ng paligid, ang balatkayo ng sangkatauhan.

V. Ay isang kahibangan. Bakit pag-aaksayahan Ng kumikilapsaw na panahon ang paghimlay Sa papel ng naghihingalong tinta? Sino’ng babasa? Sino’ng mambabasa? Patay na’ng kanilang mga mata. Pagal na’ng kanilang mga ulirat. Baliw lamang ang magsasakbat ng panulat. VI. Ay para sa pagbabago. Hindi ito para sa mga hari’t Reyna, mga nasa pulpito’t entablado, at mga payasong Makata. Hindi ito nagtataglay ng mga talinghagang Nanlilibang sa madla, ng mga nilubid na katotohanan. Hindi ito aawit ng lisyang tugma at ng kinalburong saknong. Hindi ito didiga sa mga buhay na patay at sa tiranong papel. Hindi ito nangangako ng paraiso ngunit may bitbit itong liwanag. Hindi ito daanan ngunit ituturo nito ang daan. Hindi ito maglulunsad ng himagsikan Ngunit ipinadarama nito ang kailangan.

Komersiyalismo Sa Radyo

Lee Jacob L. Fabonan

Paulit-ulit ang awit, Sa radyo, kung pinipihit. Di ko naman nilalait, Ngunit kuryenteâ&#x20AC;&#x2122;y di sulit.

Para Sa Ating Mga Poncio Pilato Tilde Acuña

“Bakit pa pepreno? Simple lang: Bobo Si Chris Lao. Sinumang ilulusong Ang kotse sa baha at inakalang Hindi ito lulutang ay mangmang, Walang pinag-aralan, katawatawa.”

Hindi, hindi ko sisisihin ang mga nagbitiw Ng mga kahawig na kataga dahil lahat tayo’y Minumulto ng krisis: Imbis na libro, basura Sa tv at iba pang midya ang hinahain sa atin. Imbis na Kristong tumuligsa sa mga Pariseo,

LOL.

“Bakit iintindihin ang sining? Bastos Si Mideo Cruz. Nakakaoffend ang uten sa Mukha ni Kristo, pero hindi ang Banal na mga titing pilit sumisiksik At nanghihimasok sa ari ng iba.”

Kimi ang Hesus na ikinukwento sa pulpito. Imbis na pagmamahal sa sambayanan, makitid Na pagtingin sa wikang pambansa ang pangaral ng Pamantasan (alalahaning makabayan ang mga Alemang Nazi). Ganito ang aking mungkahi:

GBU.

TNX.

“Bakit hindi magagalit kay Soriano? Gago Ang sinumang bumaboy sa sariling wika lalo Kung Buwan ng Wika! Putangina, mahiya ka Sa Inang Bayan! Mag-Filipino ka, at nang Mabawasan ang lansa mo, Conyong taksil!”

Bakit hindi ituring na salik ang pag-aaral Ng mga nabanggit na kristong maaring hindi kristo Sa mga “dekalidad” diumanong pamantasan? Bakit Tila sinuka sila ng bayan? Mas mainam itanong: Bakit tila hindi nila nakasalamuha ang mamamayan?

STFU.

BYE.

Matapos magmuni, huhugasan ko ang aking kamay, At bahala na kayo kung muli ninyo silang ipapako Sa krus ng kalbaryo ng birtwal na daigdig kung saan Ang may impormasyon at ang nakakapagpalaganap nito Ang nagiging pansamantalang panginoon at diablo. â&#x20AC;&#x192;

Iskolar ng Pansitan Roberto Ofanda Umil

Hinahanap natin ang mga bayani Maliban sa loob ng ating mga sarili.

Sa mga puso nina Ericson At niyang nagpaipot sa Ibong Adarna.

Dinarama natin sila sa mga bisig Na naghihele hanggang maghilik. Sa may pitong butas na hugis-bil贸g. Sa pagitan ng mga tilaok at mga harurot Na hatid ng kanaway, salatan, amihan at habagat. Sa mga bitak na sinisingawan ng alimuom. Sa mga bakod na kumukural sa mga mansyon At nagbubukod sa mga barungbarong. Sa mga tsanel ng kahon ng mga komersyal. Sa mga telon ng mga takas na tak贸t umiyak. Sa mga tradisyong oral at limbag ng etno epiko. Sa mga pahina ng mga imported na mangha. Sa rebelyon ng mga ate at kuya. Sa mga gulugod ng mga libro at magasin. Sa mga poster ng kalakal na minomodelo. Sa mga bilbord ng mga hubad na panggagahaman. Sa mateoryang lektyur Nila Mam Noemi, Mam Will, Mam April at Sir Aaron. Sa mga email at PM ng mga crush natin. Sa mga pangmidyang kumperensya ng Palasyo. Sa mga anunsyo ng dinambungang mga proyekto.

Pagpasok, at pag-uwi natin Galing, sa eskuwela, Sa harap ng salamin, Hinuhubad ang mga kahinaan: Nakapanlululumo. Hinihilata Ang ginhawang dulot Ng paligo. Ang kampus ay isa nang tanyag Na Unibersidad ng Pansitan. Hinahanap natin ang mga bayani Maliban sa loob ng ating mga sarili. Umuulan ng bala sa nayon, May lumalaban at dumaraing. Kahit wala silang pangtext, Ang mensahe ay na-isend.

Salusalungat na Piraso Tilde Acuña

Dugong humalo sa dugo, laman laban sa patalim [01]; di alam kung saan nanggaling, di alam kung saan patungo [02]. Ipaskil ang dalangin sa pisara ng hangin [03]: mga lumang hinaing sa relasyong inumit [04], mga nasabi nang masasakit na salita [05]; kaluskos ng dahon, huni ng dahon, malayo sa dilim ng kahapong [06] puro kwento, walang istorya [07]; katulad sa segundo ng aking relong mabilis tumakbo [08], ang alay mo’y nilisan na ng panahon [09]. Minsan lang umulan [10], di magpakailanman. Kung sakaling dumating ang sandaling [11] nakakasulaksok, nakaririmarim nakapanghihilakbot, nakakasuklam [12] dala ng kalbaryong buhat mo [13], lumikas sa dilim, sa walang hanggang gabi[14].

[01] “Tulisan” - Wolfgang [02] “Ang Bayan Kong Sinilangan” - Asin [03] “Bihag” - Imago [04] “Hanggat Maari” - Einstein Chakras [05] “Hiling” - Paramita

[06] “Gabay” - Siakol [07] “Galit sa Mundo” - Teeth [08] “Parehong Lagi” - The Wuds [09] “Alay sa mga Nagkamalay Noong Dekada Nobenta” - Dicta License

[10] “Tikmanangulan” - Razorback [11] “Huling Hiling” - PAN [12] “Tsong (Boypren Mo Pokpok)” - Giniling Festival [13] “Luha” - Kapatid [14] “Harapin ang Liwanag” - The Dawn

Beauty Pageant

Marlon Lester

Pinunit mo ang pahina sa isang magasin at dumiretso sa kusina; ibinagsak sa sangkalan ang Babae. Pinunit mo ang mahabang laylayan ng kan’yang pantalon at ginawa itong maong na panty. Pinunit mo ang magkabilang manggas at neckline ng t-shirt at ipinakita ang kanyang mga braso at mga suso. Pinunit mo ang patag n’yang ilong, ang kulay-atay n’yang mga labi, ang ligaw-ligaw n’yang mga ngipin, ang lumuluwa n’yang mga mata, at ang binabalakubak n’yang anit at pinagmasdang umagos ang dugo mula sa blanko n’yang ulo.

Pinunit mo ang patag n’yang mga suso, ang butuhan n’yang puwit, ang lumalawlaw n’yang tiyan, ang dalawang maiikli n’yang binti, at, unti-unti, ang makapal at kulay-uling n’yang balat. Naiwang nakabalandra ang kaniyang buto’t kalamnan. Wala nang mapupunit pa. Ngumiti ka at nagsimulang manahi; panay ang lingon sa Babae sa pinunit na pahina ng magasin. Maya-maya’y magkahawig na sila habang nagbubugaw ka ng mga langaw at nagtatawag ng mga suki.

Bulan

Jian Carlo Ramos Gomez

Isa kang likha Isa kang biyaya Isa kang malaking piso Isa kang malaking tipak ng keso Isa kang ilaw sa pundido kong tahanan Isa kang pangarap sa mga katulad kong hibang Isa kang bantay sa mga musmos sa lansangan Isa kang mata sa bulag na sumpa Isa kang tanglaw sa mga iniligaw Unti-untiâ&#x20AC;&#x2122;y kinukumutan ka ng mga ulap Huwag kang magtago Huwag kang umilap Hinintay ko ang ika-dalawaputâ&#x20AC;&#x2122; anim ng Pebrero

Sa pagitan ng mga bundok sa parang sa bukid sa dagat sa paglubog ng araw na nakatitig sa silangan Dito pala kita muling makikita Sa himlayang tahimik ng iyong ama at ina Hihiramin kita panandalian Maaari mo bang lisanin ang kalangitan At lalong padilimin ang kalupaan? Gusto kong namnamin ang pinagsamang alat At tamis ng iyong katawan Sa pagitan ng uwang sa kabundukan Sa isang gabi, sandali lang naman Mapagbibigyan mo ba ang aking kahilingan? Ako at ikaw Hihintayin kita Aking Bulan

Soneto 11

Louise Vincent B. Amante

Tuwing dadalaw ka’y sakbibi ng dilim Ang aking damdamin. Lagi kong hagilap Ang iyong lagablab, ang iyong taimtim Na sumpa’t panata. Aking pinangarap Ang panahong lipos ng suyua’t halik. Tayo’y magsasanib at maglalakbay Sa labas ng buhay na itong mabagsik Na gubat ng lungsod. Doo’y hawak-kamay Nating sisilayan ang ating hininga. Paaagusin ta ang mithiing ilog Ng ating pag-irog. Hindi ito bunga, Giliw, ng sugatang isip o pagtulog. Kararating lamang ta roon, lalaki. Sa sandaling banal, ako’y napangiti.

Pasulóng (Para sa Iyo)

Roberto Ofanda Umil

Ligamgam sa sinag ng araw Sa pitong karagatan, Singaw ng dagat paimbulog Sa kulimlim ng mga ulap, Mga patak ng ulan pabulusok Sa lawa ng mga patay na ilog, Ang pag-ibig ko sa Iyo ay hindi pasisiil Gaya ng masigabong tinggayad sa dilim.

Mga kamay na bilad sa pagbubungkal Ng kabihasnang pinatatag ng mga mineral, Mga bisig na mapintog sa paglikha Ng maisusubing kasangkapan ng paglaya, Mga sentidong nakaasinta sa pagbalak Ng mga taktika’t estratehiyang babakbak, Ang pagibig ko sa Iyo ay alingawngaw ng lagutok Gaya ng lungsod na pinatitibok ng pakikihamok.

Ugat ng mga punong umuukit Sa pagitan ng mga bato at putik, Yabong ng mga usbong na humahapay Sa balag ang alinmang sanga ng halaman, Mga sutlang bumubukad Sa Eden na mahalimuyak, Ang pagibig ko sa Iyo ay nananatiling hinog Gaya ng hitik na bungang dulot ay pagkabusog.

Sa daigdig o alinmang paglibot ng planeta Umiral ang mga katawan nating kapsula, Walang humpay ang balani na hihigop Sa anyo ng ngiti ang papawi ng lungkot Kahit sa lupalop na may niyebe ng bigo. Malulusaw ito pero tayo ay di maglalayo, Ang pagibig ko sa Iyo ay laging pasulóng Abot sa sansinukob na di saklaw ng panahon.

Alikabok Lean Borlongan

kanina, iginuhit kong muli ang iyong pangalan sa alikabok ng bintana sa pasilyo ng istasyon ng tren kung saan tayo madalas maghintay habang nakatanaw sa buwan at nakamasid sa kahabaan ng Pureza. dumagsa ang mga tao at dumating ang tren lulan ang nagsisiksikang alaala. sumakay-sumuot ako sa kahapon. pagbaba ko, bumuhos ang malakas na ulan. nabura ang iyong pangalan ngunit may naiwang alikabok sa aking daliri.

Rex Nepumoceno

Mahilig ka pa ring magkuwento bagamat may mga ngipin na akong pinagmamasdan ngayon tuwing ika’y magsasalita. Mahilig pa rin akong makinig sa’yo kahit kalahati ng lahat ng sinasabi mo ay pagmamalabis at ang natitira ay pawang kasinungalingan. Mas gusto ko yun, natututo na kong paghiwalayin ang mga naiisip mo at ang mga tunay na nagaganap sa buhay mo. Salamat nga pala sa bawat Linggo na dumadaan ka upang magluto ng tinola (natatawa na si Dana sa tumpok ng sayoteng di naluluto). Sa totoo lang, gusto kong tanggapin mo yung permanenteng trabaho na inalok sa’yo. Kung pwede lang tayong maupo minsan, pag-usapan natin kung bakit mas mabuti yun kaysa kontraktwal.

Pero alam kong alam mo rin naman. Nakakatuwa sigurong isipin na sinasabi mo noon, sampu ng iba pang tatay sa mundo, na makinig kami. Ngayon, di ka na lumilingon tuwing tatawagin ang iyong pangalan. Mahilig pa rin akong makinig sa’yo, na paborito kang karpintero ng mga amerikanong misyonaryo, na nagpapalagay ka sa ng pagkain sa ref sa mga kasambahay ng kapitbahay n’yo, na naglalagay ka na ngayon ng earplugs (kulay dilaw, napansin kong nakasuksok sa pantalon mo) tuwing gagamit ng power tools, na mahal magluto ng pusit na may tinapa sa loob, na naaawa ka sa kalagayan ng mga sakada, na dapat i-summary execution lahat nang nasa pwesto. Sana’y maupo talaga tayo minsan at mag-usap. Di ka pa rin masalita sa mga di mo kilala. Naalala ko nung nalaman mo may isang taon na rin akong ‘di pumapasok,

tinanong mo kung marami ba akong bagsak. Hindi ko matingnan ang mukha mo. Dumating kasi si Hillary Clinton at isang oras pa lang ang tulog ko noon. Umalis ka na rin kaagad. Mahilig ka pa ring magkuwento. Wag kang mag-alala, dumarami ang nakikinig.

Inay Ram Hernandez Inabutan kitang naglalaba ng maruruming damit ng mga taong hindi natin kapamilya. Umiiyak. Nasulyapan mong nakatitig ako saâ&#x20AC;&#x2122;yo kaya bahagya mong binasa ang iyong mukha gamit ang bula at saka nagtanong, â&#x20AC;&#x153;Pumasok ka ba?â&#x20AC;? Tatango ako at magtataka. Sinumpong ka ba ng ulcer dahil nalipasan ka na naman ng gutom? Marahil nawala sa isip ang pagkain dahil may kailangang tapusing labahin Dumating na naman ba ang may-ari ng bahay? Sinisingil ang tatlong buwan nating upa? Marahil ay nagbanta na naman ng pagpapalayas. Nag-away na naman ba kayo ni tatay? Dahil tatlong buwan na ay wala pa rin ang iyong buwanang dalaw? Marahil ay magkakaroon na kami ng ikapitong kapatid.

Aleli

Paul Corpuz Belisario Sa sulok ng plaza, sa tabi ng punong saresa, sa likod ng mga sako – naaamoy ang kati sa kasariwaan ng ani, sa bilad ng palay sa kainitan, sa pagkalatag ng mga butil sa lansangan, sa ilalim ng alas tres na ulap, sa gilid ng kalsada, sa mga pulbos ng alikabok – nagliliparan sa’ting habulan, sa pagbugaw ng mga manok at paghikab ng aso, sa bawat munggo ng pawis, sa saplot na babad ang likod, sa paghangos mula sa takbuhan, sa pagtatago, paghahanapan, at pagsisilipan, sa pagitan ng malalim na hingal, sa bubot kong mga mata, sa manipis kong dibdib, sa kasariwaan ng kasibulan ng nagbabadyang mga kalamnan, anong pagnanasa ko noong mataya mo ako.

Sa pagtunton ko sa daan paluwas, sa pagsisimula ng pagsisibuyas – ikaw ang bunso ng mga manananim, sa pagsisid ko sa mga libro, sa pagbubunot mo ng damo, sa busina ng mga jeep, sa ugong ng traktora, sa putikang mga pilapil at sangka, sa sementadong mga kalsada – lamig ng gusaling naglipana, sa gaserang naghihingalo, sa hindi natutulog na bumbilya, sa tilaok ng tandang, sa pag-ahon mo ng madaling araw, sa liyab ng araw, sa bigat ng araro, sa naghihintay na mga pitak – pagod na hindi masukat-sukat, sa paglubog ng maghapon, sa pag-uwi sa pamilyang gutom – sa hapunang tubig at asin, sa paglipas ng bawat anihan, sa pagbibihis ng mga palayan, sa pitik ng panahon – bulag tayong dinaanan ng mga taon.

Sa tanaw ng mga bundok, sa mga nilalanguyang ilog – natunton ko ang daan pauwi, sa ilalim ng binigkis na mga kogon, sa pagitan ng mga sawaling nilala, sa ibabaw ng latag ng buhong kawayan, sa bukid na kinagisnan, sa asawang doo’y kasama, sa walong anak, sa panganay mong sasampu, sa libro, papel, pangkulay, pambura at kahit lapis na di nila nakilala, sa maagang paghawak ng lingkaw – noon di’y nahinog sila sa sakahan, sa lahat ng lumipas na mga anihan, sa pagdaan muli ng mga patanim, sa hindi napapatag na mga daan, sa gaserang madalas bulag, sa mahal na gaas na igagatong, sa nabaluktot mo nang likod, sa ilalim ng balat na sunog – may kabataang pinagsaluhan. Ngayo’y nakikipagtaguan ang ginhawa – malaon kang taya, balagong na yata.

Kung iibigin mo ako, sa Biyernes Santo ay huwag Third Alub

Kung iibigin mo ako, sa Biyernes Santo ay huwag, pagkat patay ang Diyos. Walang makikinig sa tangis mo’t dasal na sana’y ayunan ka ng langit at kita’y mahalin. Pagkat tuyo ang mga rosas, humalo ang kulay sa abuhing lupa at kung mapigtas mula sa tangkay ay madudurog sa bisig ng mainit na hangin. Libangin mo na ako ng iyong mga patutsada’t mga abot langit na padale at pambobola. Wag lang kalilimutang hanggang Huwebes Santo na lang pagkat kinabukasa’y kailangang magluksa.

At higit sa lahat, ako’y pabundok para magtika, para mag-abang ng bertud, makipagtagisan sa mga nuno’t tikbalang, makipaglaban sa mga nuno’t tikbalang, para sila’y magtika. Kung iibigin mo ako, sa Biyernes Santo ay huwag, pagkat patay ang Diyos. At ako’y magtitika, ako’y makikipaglaban sa mga nuno’t tikbalang sa Biyernes Santo doon sa bundok.

Kung iibigin mo ako, sa Biyernes Santo ay huwag, pagkat patay ang Diyos. At ako’y abala sa pagtigis ng langis upang ihiwalay ang lahat sa namuong latik.

Integrasyon

Evan C. Anto

-1 Ang malamlam pang araw ay dumudungaw sa pagitan ng mga dahon ng punong pare-pareho sa iyong pananaw na sumusunod sa walang-uhaw na asong kumakahol, humahakbang sa pagitan ng mga damong matatalas at nanunuklaw sa hita mong may pagkabalbon, habang tinutungo ang akala moâ&#x20AC;&#x2122;y malapit lang daw na uma at balon na inaasahan mong mahuhulihan ng mga kuhol, susong souvenir sa pakikilahok sa produksyon. Sa ganitong mga panahon mo naaalala ang sulok ng iyong kama na pinagpapraktisan ng mga sagot sa midterms, at siya ring tagasalo sa iyong katawang sa tulog ay gahol, kasisilip sa kung anong trending at sa kung kaninong wall. 0 Naglilingkisan ang mga talbos ng kamote malapit sa asong naghihilik, habang nagbubuhos si Tatay ng tubig sa mga pananim gamit ang sariling likhang pandilig. Samantalang pilit mong tinutuklas paano ito anihin â&#x20AC;&#x201C; ano ang tamang paggupit sa alin.

Tinuruan naman kayo ni Nanay, “madaling sabihin ngunit mahirap gawin.” Nagtataka ka’t ang gamit na patalim ay mapurol na cutter, pisil-pisil ng goma ang kaha, para lang ‘di madiskaril sa gulay di kaya’y makasugat ng kamay. 1 Mga gomang sari-sari ang kulay ang gamit n’yo sa pagtatali sa mga hiblang produkto ng lupaing kahit si Nanay at Tatay ay di tiyak kung kanino, maging ang bundok na kanilang tinamnan na ilang taong araw-araw nilang inalagaan; ang pag-aalagang sa pag-ani ay hahatakin patungo sa uma, ang umang binubungkal, ang pagbubungkal na naghawan sa sukal ng gubat, na sa kanilang kinakalyong palad at sunog na balat lamang nagkasilbi. Kaya’t unti-unti iyong wawastuhin, sakaling palpak pa rin ang pag-ikot ng laste sa mga talbos ng kamote. 2 Nanginig ang iyong katawan nang hagkan ng maginaw na tubig mula sa balon, ‘di lang dahil sa lamig kundi sa alingawngaw ng bagsak ng tubig sa mga bato. Ipinaalala nito ang bagsak din ng tubig sa pulbos pang semento –

semento, trak, buldoser, riles, at tren na nakaambang magwasak sa mga maggugulay na ngayo’y kasabay maligo. Dinampot mo ang sabong binili sa Watsons o Mercury sa loob ng Robinsons o kung saang SM City. Ikinuskos mo ang bloke ng kemikal-medisinal, pilit inabot ang mga sulok na nakakubli sa ilalim ng suot, kiniskis ang balat, binakbak ang nakahilerang dumi’t libag, at nagbuhos ng isang latang tubig. Tumilamsik ang pinagbanlawang parang mga tindang sa isip mo’y bumagsak mula sa istante; at sumalok kang muli upang banlawan ang sarili. 3 Pinatutuyo ng katanghalian ang iyong buhok habang naglalakad pabalik sa pansamantalang tahanan na kinasasabikan ng asong sa iyo’y nakasunod sa pagtahak sa lumiwanag nang mga punong-kahoy. Nakabulsa ang susong ngayo’y paalala ng mga danas at tuklas. Pirming nagpapalitan sa pag-abante ang iyong mga paang ‘di gaya kaninang pumupungas pa kayong mga estudyante ay kinakaladkad. Ngayon ay mulat ang mata mong binabagtas ang daan; hindi dahil sa wisik-wisik na panggising sa katauhan kundi dahil sa paglulubog ng sarili sa kabuuan.

Wame Balow

kapag natanggap mo itong sulat ko maaari bang doon mo ito basahin sa parang. ilatag mo sa lupa at hayaan mong mag-usisa ang langit sa iyong likuran. habang binabasa mo ito marahil ay kay layo na rin ng aking narating malayo sa mga lugar na pinagsamahan natin ngunit nanatiling sa â&#x20AC;&#x2DC;yo ang damdamin. ang mga lukot sa papel ay mga lubak at lungkot na hatid ng tinatawid kong mga lambak at bundok ang mga mantsa at dumi ay kimpal ng putik sa aking paa at pandama ang mga punit sa gilid ay hiwa sa gunita, galos sa balat sa pagkakasabit sa sanga. sa mga umbok at linyang nagsala-salabat, gagapin mong muli ang nangangapal kong palad.

samantalaâ&#x20AC;&#x2122;y hindi ako nag-aalala. naririto ka sa bawat araw, ipinadarama ng kalikasan. tuwing umaga, hinahaplos ko ang iyong buhok sa hibla ng gintong liwanag sa siwang ng mga sanga at dahon. sa pagsibol ng bulaklak nasisilayan ko ang masaya mong larawan kung paano mong ibunubuka ang iyong bibig bago mo ito marahang isilid sa ngiti matapos mong tumawa. sa tanghali, kapag kamiâ&#x20AC;&#x2122;y bumabaybay nadarama ko sa lupa ang init ng kalsada at lansangan ng lungsod, ang tangan mong bandilang kumakaway sa hangin at kamaong nakasuntok sa langit ang tapang ng iyong pagsigaw at ang naipon nating galit. sa gabi, pagmamasdan ko ang kislap ng iyong mga mata sa pinakamatingkad na bituin at muliâ&#x20AC;&#x2122;t muli kong aawitin ang mga paborito nating kanta habang inaalala ang ningning ng iyong ganda at ang kinang ng iyong pisngi.

marahil ay masasanay rin ako gayunmaâ&#x20AC;&#x2122;y hindi pa rin magbabago; ikaw ang lakas at kublihan sa bawat engkwentro. at kung hindi mo mapigilan ang pagtahak ng luha sa iyong pisngi at pagpatak nito sa papel, mas hihigpit ang yakap ng liham sa bukid upang iluwal nang mas malinaw ang titik ng pagsibol ng aking pag-ibig.

On the bus going home on Valentineâ&#x20AC;&#x2122;s Day Glenn Diaz

Part the curtains and watch the city where nothing

once there was a man who may have parted

is different, nothing that will remind you

the curtains then looked back to the bed to a figure

of troubled streets. Inside, lazy heads lurching. Invoke

possibly reclining, possibly no longer there. Absence

the dayâ&#x20AC;&#x2122;s manmade significance: a reason to clutch your bag tighter.

is an uprooting that gnaws during days like this,

Elsewhere, a bed is halffilled, ruffled and still-

when memory is a bag on your lap, heavy

warm from possibly two bodies, which is to say

but without it one seeks the alien weight of the uneasy friendship.

Fucked Mode John Toledo

“A thing of beauty is a joy forever.” - Endymion, John Keats How about saying I loathe you? Yeah, all those shenanigans you had with me on the couch, on your four poster bed, on my man’s sofa, all of it – gone to waste. Well, we saw each other again, Like broken china. Shocks – and I thought you’d never notice, You’d laugh about me with your fucking boy, A friend you had since birth. Ah, what a fool! Or a fucking fool? I’d say it’s more than anything you’d ever wanted, To not notice me, To not tell me I’m here. Hey, Hello? (No.) Why be agitated at the sight of your momentous beauty? At the glance of indiscretion

of ill sympathy and all that is distasteful, of what is me and you alone could never understand. How fain it is to walk on that crooked path and lament at the sight of your hair, at your crushed adoration and all that is hidden, all that are lies, And lay beyond my imagination, The nearness of you. Under my brows, And all beneath my arms, A tender touch, A mild kiss and all I wondered To happen, but could not be. Oh I wonder if we could ever meet again, and talk just like real human beings. Oh, just like real human beings.

Breaking the Shell Ely Victor Julius G. Ganzon We already apprehend the acrimonious establishments which seems unyielding. Every facet in cracks has always repaired in no sympathy as we bend and tend to cover the damages incurred. Whatâ&#x20AC;&#x2122;s inside and behind these inflexible materials? Crashing them to see the truth? Will you separate impurities to experience the grace in pieces?

Buried Mina Deocareza

We used to live in a city; our house Was some steps away from the bay Where we always went to swim And hear stories told by our lolo.

Yet that part of the bay is now a chunk Of the mall known as the Asiaâ&#x20AC;&#x2122;s largest. The water in which we swam before is now A part of the ground on which I stand.

The bay was already dead then And there were no longer fishes But lolo bought some from the market, Making us feel as if we fished there.

The shore they know was the deep part In which I used to be so afraid to swim. And as I try to look around, what I find Are high buildings â&#x20AC;&#x201C; built and being built.

Soon, those fishes were grilled And as we waited for the food, we played On the sand and collected some shells Which kept us away from the TV for days.

Watching the same sun set, I feel strange About the bay I used to know. Things have changed. Some are to be buried; some things denser And more stable are meant to be built over them.

These are our ways in the province, Lolo would always say as he watched us. How I wish we can always be like this Was my response to his nostalgic remark. He also told us stories about the ocean And the mermaids who abduct children Then promised us that whatever happens, He would never give us to them.

At the Central Business District Mina Deocarza

A migrant walking along a busy street, Feeling lost yet amazed by where he is: Newcomer at the Central Business District. The picture-perfect scenery: Part of an old photograph â&#x20AC;&#x201C; Cropped, Photoshopped. Employees in corporate attires (Ironed clothes, ribbons, and ties): Mannequins stripped at night. The height of buildings all around: Calculated dreams of every child Unable to put enough food in mouth. The migrant walking along the busy street, Struggling yet amazed by where he is: Persistent one-legged man at the district

00 么

Tilde Acu帽a

/* 00 i */ 01 End 01 loops 01 while they 02 begin 01 spiraling 02 into their 03 ill logic 01 of callous pretense 02 of development 03 of future humans 04 with hologram souls 05 programmed for the sake 01 of the Operating System, 02 that sets everything in Default 03 that recommends Applications 04 that will run without the errors 05 that prove how outdated platforms

06 that fluctuate to near-shutdown flop, 07 will only offer these options: 08 Restart? Reformat? Remember 01 the order brought by Civiliberalization 02 versus the chaos wrought by the Firefox Guerrillas, 03 the freedom to Downloads enabled by Webmasters, 04 versus the bondage of Cultural Devolution, 05 the viruses disabled by reform technocrats 06 versus the upgrades cancelled by revolution trolls, 07 the right to free multiple cyber self-projections 08 versus censorship of anarchic individuals 09 desiring nothing but every personâ&#x20AC;&#x2122;s liberty 10 to do everything in good faith that everyone wants 11 everything to do good in everyoneâ&#x20AC;&#x2122;s faith that rests 12 in the Operating System that wants everyone 13 to do all things within algorithmic ethics set 01 by programming language Nazis into ideological state apparatuses, 02 by fascist information-phishing hackers into system files and databases, 03 by if-then-else theorists into non sequitur logic that begs the questions solved 04 by infinite loops and linked lists that end in eternal torrents seeded, leeched and shared 05 by pirates and other lumpens caught paralyzed by unseen oceans of code, waves of 06 biomechanic sex between minds and circuits, eyes and LCDs, souls and logs of 07 binary apathy, streams of consumerist consciousness, star complex tempests of

08 bigots mocking preachers evangelizing cyber whiners attention-whoring to 09 bind anyone blinded by the blank loading screen that loads nothing but pop-up ads to 10 bile forums of literary pornographies and intellectual masturbation ∞ by tweeting exhibitionists bullying noobs bragging their 10-inch dicks via their voyeur stats of cocksuck followers and handjob likes ∞ by like-mind-dead hyperreal friends checking who viewed their profiles tracked and documented 10 by Big Peeping Brother Tom who raids electric dreams and penetrates backdoors of minds 09 by brute force like bestial trojan horse rape or by facebook and new world order biddings: 08 Buy the Book™, Buy Monthly Newspaper™, Buy Polar™, Buy Later™, Buy Now™, Buy Tomorrow™, 07 Buy the Way, the Truth and The Life™, Buy Choice™, Buy Laws™, Buy Gods™, Buy Guns™, 06 Buy Ass™, Buy Yourself™, Buy Myself™, Buy Himself™, Buy Itself™, Buy Themselves™, Buy the People™, 05 Buy your -ism™, Buy Curiosity™, Buy Sexual™, Buy eMail™, Buy SMS™, then Death™ 04 Buy the Fault™, Buy Execution™, Buy Filipinos™, Buy the author™, Buy the artist™, 03 Buy more™, Click here™, Read more™, Try this™, Play for free™, You’ve won™, Friend requests™, Deactivate™? Now™? 02 Now, deviate from the norms and sign up for the struggling 01 Fibonacci fetishists nearing the end of the 13 endless Sequence for proportionate distribution 12 foraging millions of lives from both sides of the Fence 11 impaling the Neutral—to the point of no restore, 10 formatting indifferent drives into pure free space, 09 never to be found even in the Recycle Bins— 08

Fences witness and record in Browser Histories 07 nothing of those who did nothing but watch history 06 unfold before their camera computer screen eyes, 05 find drama in tragedies on their CCTVs, 04 indulge in profoundness of the form and this content, 03 ignore the plight of the number of users logging 02 into an Ubuntu Front by Netizens serving 01 as links to the Sequence programmed 08 to decrease Webmaster Control 07 over privileges of those 06 non-Administrator accounts, 05 to end processes of Windows 04 surveillance by the Programmers 03 of The Operating System, 02 to assert for free Domain Names, 01 to update weapons 05 at the Renaissance 04 from Quotients of F, 03 where F sub n is 02 F sub n less one, 01

plus F sub 03 n less two, 02 commencing 01 the same 02 loops that 01 now 01 end. 01 /* 00 Ă&#x17D; */

Fil-Inferno Canto 12 John Toledo

Who’s the communist? You who fucked with the president? Nah, you’re just a fool Lying around some irksome mood Wanting some joys, Some luxuries from the devil – Call me bitch hey, I never said political correctness Was ever correct… Call me fag, and I’ll throw condoms at you And your fundamentalist notions of truth! Oh fuck it! I don’t want to see such fools Lie around and just say, and say, and say… No matters of clear discourse (Of all clear shit).

Ouch! And that’s how my poet got his poems, Through State hisses and pinches. Shit – and I thought God was America.

Who’s the communist? I guess it’s all in us. A germ as Sibyl would call it. Each of us has that communal germ. Just release it, and you’ll feel it. A proper epidemic for the love of us, Indeed, enticing, gorging, splurged out…

All the while gone Carrying pink mists and ashes Of the dead who fought for the love of men For the fishers and plowmen, For those who wanted light.

Oh, for the third time just tell me Who’s the communist? It doesn’t matter to me. It’s what all Philippines need, A fun rage and fierce freedom A fit of passion and desire A red flag and all untagged Just to save our asses From those guns of my papa – Yeah, daddy has goons, with secrets beyond connections.

Yes, we will come, We will call them. The time is ticking, And only a few months left. Donâ&#x20AC;&#x2122;t worry, the god who ate the bitter pill will pass by and kill them all.

Woman, after Ka Fort Dennis Andrew S. Aguinaldo

You are woman. Come back finish your milk! Take initiative. You may play after obedience.

Did we or did we not tell you to go to your room?

War is inside you. War is far away. Your own mind. But what’s better than college?

You talk of mountains as if it were a womb. Never use that tones on us, are we clear?

Despite years of tacit anniversary, the motorcycle shape of the tomb

Your bags were packed the day you were born. When you raise that voice spare your mother

of the union man – on whose chest was trained sights, bullet points of the milk company –

Throw it rather to my face Your eyes open where I can see them.

still chafes your soul into pieces of melt purple against the blunt of a butter knife.

Ka Lendar 1 Ericson Acosta

Grapiti sa Badi Ericson Acosta

Free the Artist(ahin) Ericson Acosta

Taas, Baba Lee Jacob L. Fabonan

Overpass Lee Jacob L. Fabonan

Himbing UP Apperture

Matamang Paghihintay UP Apperture

Apartment

Mar Anthony Simon dela Cruz

MGA TAUHAN: COCOY â&#x20AC;&#x201C; Nangungupahan sa isa sa mga apartment ng Her Majesty of Tsismis na si Tessie; arch enemy ng landlady 27 years old. Mula sa isang maykaya at politikong angkan sa Quirino. Congressman ang ama at mayor naman ang ina. Naglayas at nagsarili sa Maynila pagka-graduate ng high school. Hindi nakatiis sa panghihimasok ng mga magulang sa mga desisyon sa buhay: kung sino ang kakaibiganin, kung sino ang liligawan, kung saan mag-aaral, kung paano magbihis nang tama, kung ano ang kakainin sa agahan. Nagtapos ng journalism sa isang state university. Tinanggihan ang mga offer mula sa mga bigating TV network at diyaryo. Mas piniling magsulat para sa Tambok, isa sa mga pinakamabentang tabloid sa Maynila. Nakatoka sa pagko-cover ng mga bugbugan/ sabunutang magkakapitbahay, raid sa mga bahaykantutan, at mga balitang saksakan at barilan (personal favorite ang crime of passion). Natotoka din minsan sa mga bigating kaso. Naging mainit sa mata ng isang

congressman nang ibunyag ang pambabahay nito sa isang pokpok na nauwi sa isang masabaw at maiskandalong hiwalayang mag-asawa. Kontrobersiyal din ang isinulat tungkol sa pambubugaw ni Manager-slash-Mama San kay Rising Star sa Tatlong Hari ng Pork Barrel sa kongreso. Hindi conscious sa hitsura at walang kaarte-arte sa pananamit. Hindi nagwiwisik ng pabango sa katawan at nagpapahid ng Eskinol at moisturizer sa mukha. Tubig at sabon, ayos na. Nagpakalbo para iwas-balakubak at tipid sa shampoo. Kinakati at naha hatsing sa kaekekan ng mga lalaking umaasang maging katulad ng mga billboard model na hindi naman talaga tao. Kung ano ang unang mahablot, iyon ang isinusuot â&#x20AC;&#x201C; madalas ay manipis at preskong damit at pantalong hindi nangaapi ng bayag. Mas komportable sa tsinelas at may tan line ang mga paang namamaltos sa sapatos. Nalulukot ang mukha kapag sinasabihang ugly version ni Gardo Versoza. Hindi guwapo, pero may appeal. Nagsosolo sa isang apartment sa Maynila. Ayaw nang may kasamang iba sa bahay. Ayaw nang nakikisama at pinakikisamahan. Ayaw magpasakop sa batas ng iba sa loob ng bahay. Ayaw na ayaw

na nakikipagkuwentuhan kay Tessie, ang buhay na patunay sa kasabihang “may tenga ang lupa, may pakpak ang balita.” Nagwo-world tour ang kaluluwa kapag nagsimula na ang walang katapusang pagratatat ni Her Majesty of Tsismis tungkol sa kung ano/sino ang mabuti at masama, karapat-dapat at di-karapat-dapat. Eksperto sa pagtatago ng emosyon. Kunwari malungkot, pero masaya deep inside. Kunwari naaaliw, pero nangangati nang mamugot ng ulo at mandukot ng mata. Hindi mahilig sa mga confrontation scene. Pero pumipitik din minsan kapag nakakanti. Lalo na kapag ang numero unong kontrabidang landlady ang kabanggaan. Lalong-lalo na kapag sinesermunan ni Tessie tungkol sa langit at impiyerno. Gustong isagot ni Cocoy, “Ang langit at impiyerno po, kahit saan, makikita natin. Ang langit, minsan nasa kama. Ang impiyerno, minsan nasa simbahan. Sabi po ninyo, maililigtas lahat ng tumatawag sa Diyos, pa’no po ang mga sumisigaw ng ‘Diyos ko po, sige pa!’ at ‘Oh, Lord, ang sarap!’?” Kung sinu-sinong babae ang inuuwi sa bahay. Diyos sa kama, performance level. Pinakabentahe ang dilang nakakagawa ng magic at mga daliring may sariling buhay. Pambawi sa aring di naman kahabaan at katabaan. Pinagpala sa kantutan, pero hindi sa pag-ibig. Hindi nagtatagal sa mga girlfriend. Currently

single. Bato raw ang puso, sabi ng mga kaibigan. Wala raw kakayahang magmahal at puro sex lang daw ang nasa isip. Pero romantic deep inside. Nangako sa sariling ititigil na ang paninigarilyo. Takot matulad sa kasamahan sa trabahong nagnana ang lalamunan at nasunog ang baga at natigok. Nagpasyang pupunuin na lang ng upos ng Marlboro Lights ang isang long neck na Emperador (nangangalahati na). Dating tibak. Hindi kumain nang dalawang araw kasama ang ilang magsasaka sa harap ng DAR para ipaglaban ang karapatan ng mga magsasaka. Kasamang lumusob sa US Embassy at sa mga kompanya ng langis. Minsan nang mabomba ng tubig at makulong nang ilang oras nang magkagulo sa rally para suportahan ang mga empleyado ng Manila Hotel. Pero hindi na ngayon aktibo. Ayaw sabihin kung bakit. Hanggang ngayon, dini-diyos pa rin ang “Toyang” at “Tindahan ni Aling Nena” ng Eraserheads. Pinag-iinitan ang Wow Magic Sing sa bahay kapag masama ang loob (paniwalang-paniwalang kalebel si Gary V. sa kantahan, pero ang totoo ay kaboses ng mga lasenggerong gabigabing nambubulahaw ng baranggay). Nanonood ng mga teleserye / sineserye / fantaserye /talakserye /

kantaserye para matawa. Nanonood ng “Happy Yipee Yehey” at “Eat Bulaga” kapag gustong inisin ang sarili. Ayaw na pinakikialaman ng mga bisita sa apartment ang mga koleksiyong Bergman, Kurosawa, at Hitchcock na pinaghirapan pang halukayin sa Quiapo, salamat sa mga magigiting na pirata. Fan ni Angel Locsin at Anne Curtis. TESSIE – Ang landlady na nakakaalam sa LAHAT ng mga nangyayari sa mga pinauupahang apartment, kabilang na ang unit ni Cocoy 63 years old. Hindi pumapalya sa pag-A-Ama Namin araw-araw. Always present sa mga misa (front seat, at may paluhod-luhod at padipa-dipa pa ng kamay pagpasok ng simbahan – mahilig sa mga ganyang grand entrance). Laging leading lady sa mga charity mission ng simbahan. Big time kung magbigay ng abuloy. Pumapalakpak ang tenga kapag nakakarinig ng mga papuri. Ipinangangalandakan ang pagiging Kristiyano. Napapa-sign of the Cross at hesusmaryosep kapag nakakapanood ng mga kissing scene sa pelikula at telebisyon. Pinamemewangan at nginingiwian ang kabataang naglalambutsingan sa kalye. Umuusok ang ilong at ginagapangan ng higad ang dila kapag nakakakita ng mga taong imoral o iyong sa akala

niya ay dapat na matusta sa impiyerno. Puwede nang i-appoint bilang MTRCB Chair. Buhay pa, pero inuuod na. Amoy lupang sumisingaw ng alimuom. Halos di na mabuhat ng sakang na mga paa ang katawang hugis hamburger at mga brasong magiging sanhi ng isang mapinsalang tsunami kapag hinampas sa Ilog Pasig. May matang halos hindi na maibuka dahil sa kasingkitan at dahil na rin sa lawlaw na talukap na kailangan nang tungkuran. Di pangkaraniwan ang laki ng tengang nag-evolve para sa matinding pangangailangang makasagap ng maintrigang tsismis. Pumapalakpak kapag may nahahangong tsismis na mas mainit pa sa ga-kulangot na pandesal sa umaga. Nagsisigalawan ang mga buhok sa ilong kapag nakakaamoy ng masabaw at katakam-takam na eskandalo. Kapag papalapit ang mga intriga, lumilinaw gaya ng sa higanteng pusit ang mga matang akala ng marami ay hindi na nakakakita. Aktibong-aktibo ang nakapatong na cell site sa ulo, kumukurap-kurap kapag may nararamdamang scoop sa village, lalong-lalo na sa kanyang mga apartment. Nirerespeto raw ang pribadong buhay ng mga nangungupahan, pero alam na ilang buwan nang hindi

nagkakantutan ang mag-asawang tenant na araw-araw kung magyarian dati. O kung ano ang kulay ng panty ng regular na bisita ni Cocoy. Daig pa ang mga NBI agent sa pangangalap ng mga ebidensiya. Halimbawa ng mga itsinismis: “Si Milet, iyon hiwalay asawa tira lapit gate, tulog hubad. Suot panty lang. Susmaryosep. Dalawa anak lalaki. Pogi lalaki talaga. Doon pa rin tira kahit trabaho meron na. Liit bahay nila. Sila siksikan. Oo, isa kuwarto. Kasama tulog dalawa anak. Wala ako gusto palabasin masama pero isip ko may nangyayari kanila. Si babae, akin tingin, ginagalaw dalawa anak. Kayo pansin minsan, kayo ramdam malandi Milet. Ako sabi inyo. Kayo niwala akin. Tao ngayon talaga, kung anu-ano gawa buhay.” “Nakakatakot pamilya na ‘yan. Ay naku, ikaw ‘wag na ‘wag lalapit kanila. Mahirap. Satanista mga ‘yan. Minsan ako punta bahay nila. Ay, grabe! Takot ako talaga. Grabe, basta sila kakaiba. Ikaw subok pasok apartment nila, ikaw takot din. Ikaw pansin, di sila masyado labas bahay. Minsan, dala sila pagkain bahay ko. Ako ayaw kain. Baka laman tao ‘yon. Tsaka ako alam, di pala kasal lalaki at babae. Bastardo kanila anak. Mukha demonyo. Lagi suot itim.”

“Iyan Juliet, ako isip palaglag bata. Kasi payat babae dati. Pero bigla taba. Tapos ako kita siya clinic. Tapos payat uli isa buwan galing clinic. Ako sigurado palaglag Juliet. Ako kasi kita siya at boyfriend, halikan sa gate. Lagi. Ako sigurado anuhan sila dalawa. Kita mata ko labas lalaki apartment Julie isa gabi wala magulang. Ikaw, ano isip mo? Ako akala mabuti siya babae. Malikot din pala. Tapos palaglag pa bata. Kawawa baby. Ay naku. Sana patayin Julie konsiyensiya.” Ang pagsagap niya ng tsismis ay katumbas ng pagkapanalo niya ng jackpot sa lotto. Kaya parang eksena sa isang Disney film ang araw ni Her Majesty kapag may nahahalukay na baho – magta-transform sa isang palasyo ang kanyang bahay, maggu-group singing kasama ang mga ibon ng paboritong Sharon Cuneta hit, makikipagsayaw ng cha-cha sa mga alagang aso at pusa at aruwana, at mahahalikan si Oscar, ang Prince Charming na hindi naman talaga Prince Charming dahil kamukha ni Paquito Diaz. Halimaw pa sa halimaw sa paniningil ng renta sa bahay. Kahit piso, hindi pinapatawad. Business is business daw.

Perfect ang laki at tabas ng bunganga para sa walang katapusang pagbunganga at pagdaldal. Amoy bagong gising ang hininga. Knocked out si Cocoy kapag kinakausap, lalo na kung halos madikit na sa ilong ang bungangang 70% gilagid, 20% pustiso, at 10% ngipin. Lalong-lalo na kung bumubulwak ang panis at makamandag na laway. Pasok lang nang pasok sa unit ng mga tenant nang walang pasabi. Madalas na pinagsasarhan ni Cocoy ng pinto kapag nararamdamang any moment ay papasok ang landlady. May matinding pasabog laban sa binata. PINKY â&#x20AC;&#x201C; Kapitbahay ni Cocoy; may sexual tension sa dalawa 25 years old. Hindi kagandahan pero papasang ma-appeal. Hindi katangkaran pero papasang sexy. Bilog na bilog ang mga mata. May kakapalan ang maarkong kilay. Hanggang balikat ang tuwid at itim na itim na buhok. Katamtaman ang tangos ng ilong. Medyo balbon at maputi ang balat. May magkatabing nunal sa leeg (parang kinagat ng bampira). Makapal ang mga labing mayaâ&#x20AC;&#x2122;t maya ay nagbibitak-bitak. Manilaw-nilaw ang ngipin. Inosenteng may pagkapilya ang ngiti. Malakas at malutong tumawa, dadaigin ang halakhak

ng barakong nakarinig ng isang kuwentong di naman nakakatawa. Lumaki sa piling ng mga butangeroâ&#x20AC;&#x2122;t butangera sa Pandacan. Bata paâ&#x20AC;&#x2122;y may pagkamahadera na. Libangan ang pangangagat at pananabunot sa mga lalaking kalaro. Dating kargador sa Pier ang amang namatay matapos tambangan ng mga nakaaway na kainuman. Tindera ng gulay sa bangketa malapit sa Paco Catholic School ang inang namatay nang mapakapit sa live wire nang mahulog sa kanal. Kinupkop ng isang kamaganak sa Pasig, katu-katulong sa pagbabantay ng sarisari store (minsan, nangungupit). Naging pabigat. Laging pinariringgan ng tiyahin tungkol sa mga gastusin sa pagkain, bahay, at sa kanyang pag-aaral. Na-pressure na mag-aral. Binantaan ng tiyahin na ititigil ang sustento sa pagaaral kung hindi magiging valedictorian. Ginawang investment ng tiyahin. Nanguna sa klase noong elementary, sa kabila ng protesta ng mga magulang ng mga nakagat at nasabunutang bata. Binantaan ng tiyahin na palalayasin kung hindi magiging valedictorian sa high school. Pinagsasampal dahil salutatorian lang ang tinapos. Lumaklak ng clorox. Kinuha ang mga barya sa kaha ng sari-sari store. Naglayas.

Bumalik sa Pandacan at nakipisan sa isang kamaganak. Naging scholar sa isang pribadong unibersidad. Kumuha ng kursong Chemical Engineering. Lumipat sa kursong Tourism. Nagising na lang isang umaga na may pagnanasa na hindi lang sa lalaki, kundi sa kapwa babae rin. Nakatikim ng sandosenang langit nang romansahin ng lesbianang propesor mula sa parehong unibersidad (na pinatalsik dahil nagsayaw nang huboâ&#x20AC;&#x2122;t hubad sa harap ng simbahan ng Quiapo para raw sa isang performance art). Kamalas-malasan namang napuruhan nang unang makatikim ng lalaki. Sapilitang ipinakasal sa lalaking nagpunla ng binhi. Hindi na tinapos ang pag-aaral dahil dito. Full-time asawa ngayon sa lalaking puppet ng ina. Full-time nanay sa anim na taong gulang na lalaki na walang kapaguran sa pagbabasag ng mga gamit sa bahay. Tagahanda ng lunch box na babaunin ng anak sa eskuwela. Tagatimpla ng kape. Tagamasahe. Tagapakinig sa mga makapanaw-ulirat na kuwento ng asawa. Taga-oo sa lahat ng desisyon ng asawa. Hindi dinidigahan ng asawa sa kama. Nagsususpetsang sa ibang butas sumasawsaw ang asawa. May planong hiwalayan na ang lalaki.

Naghahanap na lang ng magandang tiyempo. Matagal nang laman ng pantasya ni/si Cocoy. ALVIN â&#x20AC;&#x201C; Kaibigan ni Cocoy; may sexual tension din sa dalawa 28 years old. Maputi. Hindi katangkaran. Payat. Malinis sa katawan. Allergic sa mga bagay na maalikabok. Mukhang komedyante pero seryoso deep inside. Pampalipas-oras ang pag-obserba sa ikinikilos ng mga tao at hayop at halaman. Gustong-gustong mag-field trip sa loob ng utak ng mga tao, kakilala man o hindi. Talent ang paghahanap ng kahinaan ng mga kausap. Obsessed na mapatunayang mali ang lahat ng kumokontra. Tubong Bontoc. Graduate ng Psychology sa Saint Louis University. Nagtrabaho sa Maynila bilang isang call center agent. Mahal na mahal ang trabaho. Naniniwalang ang call center ang sagot sa walang sing-lalang problema sa ekonomiya ng Pilipinas. Naniniwalang ito ang pupuno sa aalog-alog at gasgas na sikmura ng mga Pinoy. Bilib na bilib sa kapangyarihan ng kapitalismo at sa mga pangako ng globalisasyon. Itinuturing na pangalawang tahanan ang call center sa Ortigas. Handang habulin ng itak at gilitan sa leeg ang sinumang lalait sa trabaho.

Hindi kinausap nang ilang araw si Cocoy matapos masoplak sa isang nakakapasong debate. May third eye raw. Ka-vibes na ang dalawang batang multo na pinatay ng kanilang ina noong panahon ng Hapon sa isang bakanteng loteng malapit sa apartment ni Cocoy. Madalas tumambay sa bahay ng kaibigan. Sumusuba ng yosi at nagpapakalunod sa beer kung ayaw makakita ng mga kaluluwang ligaw (sumasara raw kasi ang third eye kapag high sa nikotina at alkohol ang katawan). Kinoronahan ng mga kaibigan bilang “Last Man Standing” dahil hindi tumutumba sa lahat ng inuman. Immune sa tadyak ng alcohol. Trip ang lasingin ang mga kainuman. Marunong daw magbasa ng palad at may kakayahan daw na manggamot. May kakayahan din daw magpataw ng sumpa kung gugustuhin. Galing daw sa pamilya ng mga Mumbaki, na ayaw paniwalaan ng lahat. Libangan ang paglalaro ng online games at pagda-download ng mga kanta mula sa Internet. All-out kung ma-inlove dati. Kaya nga umuwi sa Bontoc nang hiwalayan ng girlfriend. Na-depress sa loob ng halos isang taon, gayong dalawang buwan lang naman ang itinagal ng kanilang relasyon. Nagpaka-ermitanyo. Nagkulong sa bahay ng ilang linggo. Isinusuka ang mga

kinakain. Laging dilat ang mga mata. Napanis ang laway. At naging isang masaganang ecosystem ang katawan. Madalas maglakad mag-isa sa madaling-araw. Nang makalampas sa depression stage, ginawang bisyo ang paggi-gym, humakot ng mga usong damit, at nag-invest sa pagpapakinis ng mukha at pagpapaputi ng katawan. Bumalik sa Maynila para magtrabaho ulit sa call center. Nag-walkout nang minsang mag-aylabyu si Cocoy. MAKI – Suicidal at oc-oc na kaibigan ni Cocoy 27 years old. Isa sa mga in-and-out close friend ni Cocoy. In-and-out dahil parang kabuteng bigla na lang magpaparamdam at parang bulang mawawala nang mahabang panahon. Kung ilalarawan ang sariling buhay, mga imaheng may kinalaman sa ulan, bagyo, at luha ang mangingibabaw. Pakiramdam ay sukbit sa balikat ang daigdig. Pakiramdam ay laging kinakawawa. Nakatikim ng matinding pang-aabuso mula sa amang namatay nang makasama sa isang ambush habang ikinakampanya ang isang kandidato sa pagkagobernador sa Nueva Ecija. Dinala ang responsibildad sa pagpapaaral sa dalawang kapatid (ang isa’y nabuntis nang wala sa oras, ang isa nama’y nakabuntis nang

wala rin sa oras). Ang ina’y nuknukan ng gastos. Halos maging buto’t balat noong nasa college dahil isinusuka ang lahat ng kinakain, dagdag pa ang pagod dulot ng pagtatrabaho kung saan-saan. Walang panama ang kaapihan ni Ate Guy at Juday kung pakikinggan ang kanyang mga kuwento. Automatic na nagsha-shut down ang brain cells ng ilang mga kaibigan kapag sinimulan nang ikuwento ang mga karanasang pang-drama anthology sa telebisyon at radyo. Numero unong iyakin. Nalunod sa luha ang mga kasamang nanood ng pelikula ni Sharon Cuneta sa sinehan. Paboritong pelikula ang “Grave of the Fireflies” at “Dancer in the Dark”. May koleksiyon ng mga selfhelp na aklat. Paboritong singer sina Mariah Carey at Roselle Nava. Dating miyembro ng isang sikat na singing group sa UP. Kumakanta nang mag-isa. Ni minsan, hindi nagkaroon ng boyfriend. Maraming nagugustuhan, pero walang nagkakagusto. Hindi naman kagandahan at hindi rin naman kapangitan. Tama lang. Halos lahat nang matipuhan, berde pala ang dugo. Ilang taon nang laging bukambibig ang pangalan ng lalaking pinakamamahal/pinagnanasaan.

Naniniwalang hindi ito bakla, kahit na harap-harapang nakikipaglaplapan sa kapwa lalaki (experimental lang daw kasi ang lalaki). Nagvo-volunteer na linisin ang bawat bahay na mapuntahan. Hindi mapakali kapag nakakakita ng inaagiw na kisame, maalikabok na bintana, lukot na kurtina, sahig na kulang sa kintab, kamang sinalanta ng sampung Ondoy, maruruming damit, at mga pinagkainang nilalangaw na sa lababo. Nagpa-palpitate kapag nakakaamoy ng basura. Ilang beses nang pinakintab at dinisinfect ang apartment ni Cocoy. Isang gabi, inayos alphabetically ang humigit-kumulang apat na raang DVD ng kaibigan. Hindi nakuntento. Inayos ayon sa genre. Ilang beses nang nagtangkang magpakamatay. Nagkulong sa kuwarto at uminom ng isang dakot na sleeping pills habang nagpapataasan ng score sa videoke ang mga kaibigan. Halos matunaw ang atay nang laklakin ang isang bote ng gin sa bahay ng isang kaibigan. Lumusong sa malalim na bahagi ng ilog sa Bulacan kahit di marunong lumangoy matapos mapanood ang kuwento ng buhay ni Virginia Woolf sa pelikulang The Hours. Naglaslas ng pulso sa banyo ng kindergarten school na dating pinagturuan. Miyembro

na ngayon ng isang Christian group. MANG OSCAR – Sunud-sunurang asawa ni Tessie 65 years old. Matangkad na payat. Malaki ang ulo, luwa ang mga mata, at lawlaw ang mukha. Parang may hydrocephalus. Tinatabunan ng makapal na bigote ang lubog nang bibig. Sunog ang balat, litaw ang outline ng rib cage, at malaki ang tiyan. Parang nakalulon ng basketball. Laging walang suot na pang-itaas. Mabuhok ang kilikiling wagas ang pag-alingasaw ng putok. Paboritong isuot ang maong shorts na papasa nang basahan. May malaking peklat sa kanang hita; sinabuyan ni Tessie ng kumukulong mantika matapos nilang pag-awayan kung sino ang maglalabas ng basurahan. Nagigising tuwing alas tres ng madaling araw. Wawalisin ang mga kalat sa tapat ng unit ng mga tenant, mangongolekta ng mga plastic ng basura, at titingnan ang metro ng tubig. Ganito nang ganito, walang palya. Pagkatapos, magmamanman sa bawat kilos ng mga gising pang/nang tenant. Tumatalas ang paningin, lumalakas ang pandinig, tumitindi ang pangamoy, gumagrabe ang pandama kapag madaling-araw na.

Alipores ni Tessie sa pangangalap ng tsismis. Siya ang kanang-kamay sa data gathering department. Pagbalik sa bahay, ipapasa sa Her Majesty of Tsimis ang mga nakalap na impormasyon: “Si Evelyn, parang umiiyak na naman. Baka nag-away na naman sila ni Romeo.” “Umuungol si Gino, binabangungot yata.” “May naaamoy na naman akong kandila kina Lara.” Bago pa man tumirik ang araw, kalat na sa buong village ang mga balitang bugbog-sarado na naman si Evelyn sa asawa, na nag-uuwi ng kabit si Gino, at aatake na ang satanistang pamilya ni Lara.

Fleeting

Mary Anne M. Umali I’m not sure if we can be called young. I guess it really depends on who we’re with, right? Or at the point in time we’re looking at ourselves. We probably thought, at that specific moment, at that specific place, at that specific spot under the moonlight beside the trash-filled river, we probably thought, ha! We’re so jaded. This has happened before, to couples before us. And we’re imitating someone else’s moment as we hold hands and try to ignore the smell of rotting janitor fishies. And we’re aware. So that makes us superior. That makes us jaded. That makes us mature. But fast forward to now and that specific spot under the moonlight beside the trash-filled river becomes— what? Ideal? Lovely? Nostalgic? What other adjective can capture our hearts then? Back when we were yearning, grinning at each other, wishing the moment could just stop despite the rotting janitor fishies, despite the knowledge that we weren’t unique, knowing that the moment wouldn’t even last a day but still end up believing it would. Dare I say it?—yes. Happy. Yes. Young.

And what are we today? Older? More jaded? Nothing lasts, you say. Happiness is fleeting, you say. I guess we learned that the hard way. Even if five years ago we knew about this, we had to jump through the fire hoop and find out what it feels to get burned. Even if five years ago, we both told ourselves we’re going to end up here, silent on the phone, trying to hear each other breathe, and even sometimes, wishing the other is not breathing, that the other cannot last a day without the other and end up breaking in tears, end up sobbing come back to me, come back to me, on the phone. But we’re tough. That’s beneath us. We’re... older? So I say, yes nothing lasts but you know what they say, live for the moment. What moment, you ask. I don’t know, I say. Any moment? Every moment. Well, you say, promise me to live for this moment. I grip the phone tighter and fail to remember the clothes you were wearing under the moonlight. So I say, yes, I say, yes, I promise.#

Sinakulo Jaymar Castro

Maririnig sa hindi kalayuan ang kalembang ng simbahan na tila nanunuya. Patay na si Kristo, binubulong nito. Kasabay noon ang himno ng mga matatandang nagbabasa ng Pabasa habang tirik na tirik ang araw na sadya yatang sinusunog ang lahat ng sangkatauhan sa kanilang mga kasalanan. Ngunit sa isang munting bahay na nabahiran ng alikabok ng lahar, may tatlong kaluluwang tila kinalimutan na ng tadhana. Tatlong kaluluwa na sinasabayan ang pagluluksa sa pagkamatay ni Kristo. “Hindi ko sinasadya…” Ang mga hikbi ay natatabunan ng mga tawang kay tagal ng naitago. “Hindi ko talaga sinasadya…” Nalalapit na ang mga nagpepenitensiya, tumatalamsik ang kanilang dugo na mula sa kanilang sugatang likod sa kalsadang nadungisan na ng lahar. Ang init ay tila nang-uusig sa kanilang binabayarang kasalanan. Sa silong ng bahay na may tatlong kaluluwa ay nanggagamot si Sto. Niño sa mga nananalig at siya’y walang kamalay-malay na may tatlong makakasalanan na pala ang namumugad sa tirahan. Sa kalsada, tunog ng mga kawayang humahampas sa likod na pulang-pula

na sa dugo, dugong kumakandirit sa mainit na daan. Sa loob ng bahay, tatlong kaluluwa, isang humihikbi, isang tumatawa at isang walang malay na nakahandusay. I. Panalanging Basag Matagal na akong hindi umuuwi ng Pampanga. Simula kasi nang mapasok sa seminaryo, hindi na ako nakadalaw. Buti na lang, bakasyon na at mahal na araw kaya maaaring bumisita. Sumusunod ako sa mga mananampalataya habang naririnig ang mga matatandang bumibirit ng pasyon sa may pabasa sa di kalayuan. Mahaba ang pila ng mga nagpepenitensiya at dinidiligan nila ng kanilang dugo ang sunog na kalsada at hindi rin nila alintana ang lapnos na dulot nito sa kanilang mga paa. Alang-alang sa pananampalataya. Alang-alang sa pagmamahal. Magkahalong dugo at pawis ang tumatagaktak sa kanilang mga likuran, nangunguna sa mahabang pila ang mga beterano na sa pagpapapako sa krus habang pasan-pasan ang trosong pagpapakuan. Sa totoo lang sawa na akong makakita ng ganito tuwing sasapit ang Biyernes Santo. Hindi mga nagpapapakong mananampalataya at mga sinasapian ni Sto. Niño ang pinunta ko rito. Nagbalik ako para

harapin ang dalawa kong matalik na kaibigan. Nagbalik ako para mang-usig. Nagsimula ako mula sa mga tagamasid sa gilid ng kalsada at sa gitna ng mga iba’t -ibang kulay na payong sa lugar na hindi mahulugang karayom, nakita ko ang isa sa mga hinahanap ko.

nagpepenitensiya. Hinahampas ng isang buntong maliliit na kahoy na kawayan ang kaniyang duguang likod. Napakunot ang mukha ko sa aking nasaksihan.

“Mercy!” Tawag ko sa isang babaeng na halatang hapo na sa paglalakad sa gitna ng araw. May daladala siyang jug at makikitang malamig ito dahil sa nagpapawis ito sa labas. Lumingon siya at nanlaki ang mga mata, hindi makapaniwala sa nakita ngunit bakas ang pananabik. Isang nakakailang na katahimikan ang namayani sa amin at tila huminto ang lahat sa nangyari.

“Ha? Sinong may sa-” Hindi siya makatingin ng deresto. “Oo. Mag-aapat na taon na.”

“J-Jude?!” Siya ang bumasag ng katahimikan. “Kumusta?” Umiwas siya ng tingin at tumingin sa hindi kalayuan. Sinundan ko ang kaniyang tingin at napako ako sa isang pamilyar na tao. Nakatingin siya sa isa sa mga nagpepenitensiya. Natatakpan ang mukha nito ng itim na t-shirt na binuhol sa likod ng ulo at may koronang gawa sa ligaw na damo at baging na di mawari. Kahit na tago ang mukha nito, kilalang-kilala ko kung sino siya. Naglalakad siya ng nakayapak kagaya ng ibang

“Hindi mo sinabi sa akin na kayo na pala?”

“Matagal na rin pala.” “Jude, hindi kasi maaari ang gusto mo!” Biglang kabig ni Mercy. Hindi ako nakasagot at bigla siyang lumakad palayo. Napako ako sa aking kinatatayuan, nabubunggo na ako ng mga tagamasid. Patakbo akong humabol sa kaniya at sumabay sa pagmamadali niyang paglalakad. “Umiiwas ka ba Mercy?” Tanong ko. Nagulat siya sa tanong at umiling. Nagmadali itong muli at kitang-kita ko sa mukha niya na siya’y balisangbalisa. Kumakabog na ang puso ko kasabay ng tunog ng paglalapat ng mga kawayan sa duguang likod at kasing taas ng pasyong binabasa ng mga matatanda. Nasaktan ako. Nasasaktan ako. Naramdaman kong

ayaw niya akong makita. “Bakit ngayon ka pa nagbalik? Bakit ngayon pa kasi?!” Si Mercy pa ang nang-usig. “Alam mo naman kung bakit ako bumalik di ba? Iyon din ang dahilan kung bakit ako umalis at pumasok ng seminaryo”, tugon ko. “Alam ko Jude! Pero bakit ngayon pa?!” Nahinto siya sa paglalakad at tumingin sa akin. Nangingilid na ang mga luha niya. Nakatitig lang siya sa akin at muli na namang bumagal ang oras. Kasabay ng pagtagas ng pawis ng dala niyang jug, tumulo rin ang luha sa kaniyang mata. “Bakit ngayon pa kung kailan hindi na puwede?” Mahina niyang sabi. Pinahid niya ang kaniyang luha at natahimik kami. Muli na naman kaming naglakad. Walang kumikibo sa amin. Parang isang bulalas ng salita ay kamatayan ang kapalit. Narating na pala namin ang lugar kung saan pinapako ang mga nagnanais gayahin ang ginawa ni Kristo. Malapit na roon ang bahay nina Mercy. Nakatayo ang tahanan nila sa tabi ng dati nilang bahay na bubong na lang ngayon ang makikita dahil binura ito ng lahar. Ang lugar na pagpapakuan ay dating luntiang

burol na kung saan binuo namin tatlong magkakaibigan ang aming mga ala-ala sa Pampanga. Hinding-hindi kami mapag-hiwalay noon . Noong sumabog ang Mt. Pinatubo namatay ang ama ni Mercy kasama pa ang iba naming mga kamag-anak. Nanlumo man kami sa nangyari, sa dating luntian na naging abo, muli naming binuo ang aming mga pangarap. Hanggang sa naisipan ni tatang at ni ima na sa Maynila na lang kami manirahan. Kasabay noon ang pag-iiba ng aking damdamin. Hindi ko iyon lubos na maintindihan. Kaya natuwa ako nang malamang kami’y aalis. Makakatakas ako sa mata ng mga mapang-usig. Ngunit iiwan ang unang nagpatibok ng aking puso. Kinagabihan bago kami pumunta ng Maynila, napagtapat ko kay Mercy ang lahat. Siya lang ang nakakaalam ng aking lihim. Ang sabi niya sa akin, maghihintay pa rin siya. Maghihintay sa pag-ibig na hindi yata para sa kaniya. Sa burol na iyon kaming tatlo ay binuklod. Sa burol na iyon kami’y pinaghiwa-hiwalay. Sa burol na iyon mga pangarap namin ay nabuo, nawasak at muling binangon. Sa burol na iyon naramdaman namin ang lahat ng maaaring maramdaman. Ngayon nakatayo kami ni Mercy sa lugar na dating berde na ngayo’y tinatapakan na lamang ng maraming tao. Narinig na namin ang martilyo at ang mga impit ng mga

nagpapako. Maya-maya pa’y tinaas na ang tatlong krus lulan ang dalawang lalaki at isang babae. Bakas sa mukha nila ang hapdi at sakit pati na ang init ng araw na mapang-usig. Ang kanilang mga pawis ay humahalo na sa hangin. Ang mga tagamasid ay tumingala sa pagkamangha. Habang muling nagpatuloy ang mga nagpepenitensiya sa paghampas sa sairili. “Hanggang ngayon... ikaw pa rin.” Narinig kong kaniyang binulong sa gitna ng mga daing at sakit dulot ng mga kawayang gumuguhit sa likod na nag-iinit. II. Anak ni Sto. Niño Dagsa ang mga mananampalataya sa aming silong. Naniniwala kasi sila na mas malakas ang kapangyarihan ni ima tuwing Biyernes Santo. Minamasdan ko sila mula sa taas ng aming munting bahay, Si ima ay nakaupo sa isang bangko at mayroong batiya ng tubig sa tabi nito. Nakapikit lamang ito habang ang mga naiinip na mananampalataya ay paypay ng paypay sa init. Bata, matanda, lalaki, babae, pilay, bingi, mayaman, mahirap, sila ang mga nagbabakasakaling mapagaling ni ima. May mga bumabalik naman dito na nagpapasalamat lalo na tuwing Pasko at Mahal na Araw. Nagpasiya akong bumaba sa aming kusina at ipaghanda ng malamig na

tubig si Ruben. Isa kasi siya sa mga nagpepenitensiya. Hindi ko mawari kung bakit niya iyon ginagawa, baka kabayaran sa mga kasalanang hindi ko alam. Habang nililinis ko ang jug na paglalagyan ng tubig, naririnig ko ang mga pamilyar na pagsinghap ng hangin. Senyales na nandiyan na si St. Niño at sasabayan naman iyon ng mga pagdarasal ng mga matatanda. Paglagay ko ng yelo sa loob ng jug na may tubig, nagsalita na si ima. Maliit na boses ang namutawi si kaniyang bibig. Ako na ngayon ay ang anak ni Sto. Niño. Lumabas ako sa aming tahanan at nadaanan pa ang kinakalawang na bubong ng dati naming bahay na lumubog dahil sa lahar. “Aling Maring kayo na po ang bahala.” Bulong ko sa matandang gumagabay kay ima, tumango ito. Bago ako umalis nakita ko na nanginginig si ima habang hinahaplos ang tiyan ng isang batang umiiyak. Marami na namang tao ngayon. Pagpipiyestahan ang mga nagpepenitensiya at mga magpapapako. Naririnig ko ang mga matatandang umaawit ng pasyon sa hindi kalayuan. Umiindayog patungo sa lalaking pinipilit kong mahalin. Nasaan na kaya si Ruben? Tanong ko sa aking isip. Pinagpapawisan na ako at ang jug na dala ko. Ayun siya! Napansin ko sa hindi

kalayuan. Bakas ko sa hitsura ni Ruben na pagod na siya. Tila bumuhos ang lahat ng pawis sa katawan niya at tinatangay ang sakit at dugo na dulot ng kawayang humahampas sa likod. Palapit na ako, nang…

ang tinitibok ng kaniyang puso.

“Mercy!” Nagulat ako sa tawag ng pamilyar na boses na matagal na ng huli kong marinig. Paglingon ko tama ang hinala ko. Ang lalaking kaisa-isa kong minahal simula pa nung bata pa kami ay palapit sa akin. Kay tagal ko siyang hinintay, huwag niyo na akong gisingin kung ito’y panaginip. Nakatingin lamang siya sa akin. Bumalik na kaya siya para sa akin? Kung kailan huli na ang lahat.

Napakasakit. Iyong mga salitang iyon na yata ang pinakamabigat at pinakamasakit na mga salitang aking nasabi. Apat na taon akong nagtiis. Apat na taon!

“J-Jude?!” Binasag ko ang katahimikan. “Kumusta?” Tanong ni Jude sa akin. Hindi maaari! Nagkagulo ang aking isipan. Kaya umiwas na lamang ako at tumingin kay Ruben. Hindi ko alam kung nakikita niya kami, sana hindi. Alam ko naman na alam ni Jude kung sino ang aking tinitignan. “Hindi mo sinabi sa akin na kayo na pala?”Pagtatanong ni Jude. Hindi ko alam kung ano ang aking isasagot. Naglalaro na naman ang aking damdamin. Nasabik ako sa muli niyang pagbabalik ngunit alam kong hindi ako

“Ha? Sinong may sa-” Hindi ko na alam kung ano ang gagawin. “Oo. Mag-aapat na taon na.”

“Matagal na rin pala.” Sabi ni Jude. May sakit sa pagsagot niya. Pero hindi nga maaari ang nais niya. Alam naman niyang siya ang mahal ko noon pa, bakit ayaw niyang piliin ang daang mas mapapadali siya? “Jude, hindi kasi maaari ang gusto mo!” Sabi ko sa kaniya, sabay talikod at lakad palayo. Sana matauhan siya na hindi nga tanggap ng lipunan ang kagustuhan niya. Sana maisip niya na hinintay ko ang kaniyang pagbabago at ako ang piliin niya. Sana maramdaman din niya na masasaktan lang siya sa gusto niyang mangyari. Nararamdaman ko ang bigat ng aking mga paa. Ayaw kong talikdan si Jude pero ito ang nararapat na gawin. Ito nga ba? Sandali. Sumusunod siya…

“Umiiwas ka ba Mercy?” Tanong ni Jude. Umiling ako. Pero ang totoo, iniiwasan ko talaga si Jude. Ayokong makita kami ni Ruben. Pakiramdam ko kasi alam ni Ruben kung sino talaga ang gusto ko. Kinakabahan ako pero sa kabila ng lahat nais ko talagang kausapin pa siya ng matagal. Kay tagal ko ring inasam kahit na alam kong hindi magiging sa akin ang puso niya pero umaasa pa ring titibok ito para sa akin. Hinarap ko siya. “Bakit ngayon ka pa nagbalik? Bakit ngayon pa kasi?!” Mariin kong sabi. Dapat maramdaman niya ang sakit. “Alam mo naman kung bakit ako bumalik di ba? Iyon din ang dahilan kung bakit ako umalis at pumasok ng seminaryo.” Sabi sa akin ni Jude. “Alam ko Jude! Pero bakit ngayon pa?!” Hindi ko mapigilan ang aking nararamdaman. Nangingilid na ang aking mga luha. Alam naman ni Jude na siya ang mahal ko. Alam niya yon. Hindi ko alam kung ano na ang mangyayari. “Bakit ngayon pa kung kailan hindi na puwede?” Bulong ko kasabay nang pagpatak ng aking luha. Hindi ko alam kung narinig niya. Sana narinig ni

Jude. Pinahid ko ang aking luha at naglakad. Walang kumikibo sa amin. Sumusulyap ako ng palihim kung ano ang reaksiyon niya. Nakayuko lang o kaya’y nakatingin sa malayo. Hindi namin namamalayan narating na namin ang lugar kung saan pinapako ang mga nanampalataya. Ito ay sa dating burol kung saan kami malayang naglaro noon nina Ruben at Jude. Ngayon, isa na lamang itong bunton ng lahar. Larawan ng pagsabog ng Bulkang Pinatubo ilang taon na rin ang nakalipas. Doon , lahat ng aming mga pagkatao’y nabuo. Hanggang sa isang gabi bago umalis si Jude patungong Maynila, nag-usap kami sa burol na iyon na kaming dalawa lamang. Wala si Ruben, kaya malaya kong nasabi ang matagal ko nang gustong sabihin kay Jude. Mahal ko siya simula pa noon . Pakiramdam ko tinadhana kami sa isa’t isa. Sinabi ko sa kaniya iyon habang sariwa pa ang sugat na dinulot ng bulkan sa aming burol. Matapos kong magsalita, gulat na gulat na nakatingin sa akin si Jude. Hanggang sa ibuka na niya ang kaniyang bibig. “Mercy, hindi kita pwedeng mahalin.Hindi ko rin maintindihan pero si Ruben ang gusto ko. Alam kong hindi ka pa handa sa mga sinasabi ko ngayon pero

dapat malaman mo bago pa ako makaalis dito. Iba ako sa inyong lahat Mercy. Kaya natuwa ako ng malaman kong aalis na kami rito. Pagdating namin doon ako’y papasok sa seminaryo para makalimot at susubukan kong magbago. Baka pagbalik ko, malay natin, pari na ako o kaya’y ikaw na pala ang mahal ko”, sabi ni Jude. “J-Jude?”Ang mga luha ko ay naging bituin sa lupa. “Maghihintay ako sa iyo. Alam kong titibok din ng tama ang puso mo.” “Salamat Mercy. Huwag mo sanang sabihin kay Ruben ang lahat. Ayokong may magbago. Ayokong layuan niya ako.” Nangingilid ang mga luha ni Jude. Pansamantala kaming natahimik. Minamasdan ang mga bituin sa kalangitan at pansamantala ring nakalimutan ang ginawa ng bulkan. Bigla niya akong niyakap! Sa oras na iyon tila namulat ang aking mata. Nakita ko ang mga bahayan na bubong na lang ang nakikita, ang mga punong wala na at ang kadiliman na hindi pangkaraniwan. “Hihintayin kita Jude. Sana pagbalik mo ako na ang binubulong ng puso mo.” Noong gabing iyon, nasaksihan ng mga bituin ang aming malungkot na

pamamaalam. Sa burol kung saan kami binuklod. Sa burol kung saan nabuo ang aming mga pangarap. Sa burol kung saan kami naghiwalay. Bigla akong nagising sa pagmumuni-muni nang marinig ang impit ng isang nagpapapako. Sinundan pa iyon ng mga pagpukpok ng martilyo at iilan pang daing. Nakita ko si Jude. Napatingin siya sa mga nagpapapako. Kung alam lang kasi niya ang tunay na nararamdaman ko. Hindi ko tuloy naiwasang bumulong. ”Hanggang ngayon... ikaw pa rin.” Hindi ko alam kung kaniyang narinig. Matapos noon ay tila umingay muli ang lahat at tila mas lumakas pa ang mga pagpalo sa likod ng mga nagpepenitensiya. Itinaas na ang tatlong matatapang, minamasdan ng mga taong naduduwag harapin ang kanilang mga kasalanan. III. Bayad Kasalanan Pang-apat na taon ko na ito. Pang-apat na taong hinahayaang saktan ang sarili. Panata ko na kasi ito tuwing Mahal na Araw. Panatang alam kong magtutuloytuloy pa sa mga susunod pang mga taon. Ramdam ko na ang lapnos kong mga paa at tila namanhid na rin ako sa mga kawayang lumalatay sa aking likod. Ang init ng

araw ay nakadadagdag sa aking paghihirap. Kaya ko namang tiisin dahil may mas masakit pa na sumusugat sa akin. Sabi nila kapag nagpepenitensiya ka binabayaran mo ang mga kasalanan mo rito sa lupa. Ginagawa raw ito ng mga makasalanan. Kaya nagulat si Mercy noong unang taon ng aming pagmamahalan ng nagpasiya akong gawin ito. “Bakit ba kailangan mong gawin iyan Ruben?” Tanong ni Mercy habang inaayos ang iinuman kong jug. “Dahil mahal kita”, sagot ko. Natigil siya sa paggawa. “Kasalanan bang mahalin ako?” Tinignan ko si Mercy at ngumiti. “Kasalanan na hindi ka mahalin. Tumingin lang siya sa akin at pinagpatuloy ang ginagawa. Hanggang ngayon hindi pa rin batid ni Mercy ang tunay na dahilan kung bakit ko ginagawa ang pagsasakrapisyo kong ito. Totoo, ginagawa ko ito dahil

mahal ko siya. Hindi ako titigil hanggang sa hindi rin niya ako mahalin. Siguro nga ako na ang pinakamasayang tao noong napasagot ko si Mercy. Pero sa kabila noon , alam ko kung sino ang tunay niyang gustong sabihan ng “oo”. Magpepenitensiya ako hanggang sa matutunan niya akong mahalin. Maghahampas ako ng likod hanggang sa makalimutan niya ang pagtingin kay Jude. Hindi nila alam naroroon lang ako sa hindi kalayuan habang nag-uusap sila sa burol. Ang burol kung saan nasaksihan ang aming paglaki. Hindi ko man naririnig ang kanilang pag-uusap, naramdaman ko naman ito. Biglang pumatak ang luha ko noon dahil alam kong ang mahal kong si Mercy ay hindi ako ang gusto. Malayo man ako, gumuguhit sa akin ang damdamin. Malayo man ako, alam kong ako’y bigo. Ngayon sa bawat hakbang ko at bawat sakit na dulot ng paglatay sa aking likod, iyon ang mga araw na alam kong pilit lang ang kasiyahan ni Mercy sa piling ko. Sa bawat kirot na nararamdaman ko ngayon ay ang mga panahong ibang pangalan ang kaniyang hanap. Sa mga dugong tumatalamsik sa nabahiran ng lahar na kalsada ay ang bawat patak ng kaniyang luha dahil alam niyang ang kayakap niya ay hindi ang mahal. Sana matutunan ni Mercy na ako’y mahalin. Maghihintay ako sa araw na iyon. Sana ito na ang huling taon ng aking

pagpepenitensiya. Sana . Biglang may nahagip ako sa aking paningin. Hindi ako makapaniwala! Nakatingin si Mercy sa akin dala ang isang malamig na jug at si Jude! Tama si Jude ay nakatingin din sa akin! Kumabog ang aking dibdib at bumilis ang aking paghampas sa aking likod! Tuluyan na akong namanhid. Maya-maya pa’y nagmadali silang umalis. Tila nauulit na naman. Hindi ko man batid ang sinasabi nila umuukit naman sa aking puso ang lahat. Hindi ito maaari. Hindi ko inaasahan si Jude sa kaniyang pagbabalik. Nagbalik yata siya para kay Mercy. Sinusundan ko sila at hindi nila iyon alam. Minsan nangunguna ako sa pila ng mga nagpepenitensiya para lang hindi sila mawala sa aking paningin. Hindi nagtagal sila’y huminto. Napagtanto ko kung saan iyon, sa burol kung saan binuo namin ang mga ala-ala ng kabataan. Sa bawat hampas ko ng kawayan sa aking likod untiunting sumasariwa sa akin ang gabing iyon. Ang huling gabing nakita ko si Jude at ang gabing nalaman ko na bigo na ako. Kinabukasan matapos ang gabing iyon, naisipan kong maglakad-lakad sa burol. Makikita pa ang bakas ng pananalakay ng lahar. Naghihintay ng kasagutan sa lahat. Sana magsalita ang lupa tungkol sa napag-usapan nilang dalawa.

“Wala na si Jude.” Hindi ko namalayang naroon na pala si Mercy. “Alam ko”, sabi ko. “Paano?”, pagtataka ni Mercy. “Naramdaman ko lang.” Hindi ko na rin siya tinanong tungkol sa pagkikita nila. Hindi na lang kumibo si Mercy at sumabay sa paglakad sa akin. Parehas kaming naiyak dahil alam naming maaaring hindi na namin makita pa ang kaibigang si Jude. Pero sa kabila ng lahat, may nagtatagong ngiti sa loob ko na tila nagsasabing si Mercy ay sadyang akin lamang. Isang pista, naisipan naming pumunta ni Mercy sa burol. Habang tumutugtog ang banda sa di kalayuan sa dulo ng prusisyon, umupo kami sa dating luntiang burol at inalala ang kaibigan. “Sayang wala si Jude. Masaya pa naman”, sabi ni Mercy. ”Mahal ka nun.” “Oo. Mahal ka rin niya. Mahal mo ba siya?” “Syempre. Mahal na mahal”, aniya.

“Alam mo mahal din kita. Mahal na mahal”, sabi ko. Napatitig lang si Mercy sa akin. Simula noon binibigyan ko na siya ng ilang-ilang o santan o kaya’y sinasabayan sa pag-uwi. Minamasdan ko silang dalawa sa di kalayuan. Pakiramdam ko pinapako rin ako habang bumabagsak ang martilyo sa pako at naririnig ang maimpit na daing. Naninikip ang aking dibdib. Parang hindi ko na kayang ihampas pa ang kawayan sa likod ko. Parang hindi ko na kayang kumilos. Matapos i-angat ang mga pinako, tila muling umikot ang mundo. Sa hindi mawaring kadahilanan, namuhi ako sa pagbabalik ni Jude at biglang hinampas ng malakas ang kawayan sa aking likuran. Ang dugo ay pumulandit kasabay ng aking mahinang pagtangis. IV. Biyernes Santo Sa burol muling pinagtagpo-tagpo ang tatlong magkakaibigan. Hindi nila alam na silang tatlo pala ay pinagbuklod na noong araw na iyon, isang Biyernes Santo.

“A-anong sinabi mo?” Sabi ni Jude kay Mercy. Nagulat ang babae at tumingin lang dito. “Narinig ko ang sinabi mo!” “Wala!” Mabilis na sagot ni Mercy sabay iwas at nagtangkang umalis. Hinablot siya ni Jude sa braso. “Kung mahal mo ako bakit naging kayo ni Ruben.” Matigas na sabi ni Jude. “Bakit ba kasi ngayon ka lang bumalik?!” Muling umiyak si Mercy. ”Ikaw ang mahal ko at hinintay kita! Sana bumalik ka na lang dito ng nakaabito!” “Ako nga ang mahal mo pero alam mo kung sino ang gusto ko! Kung talagang mahal mo ako bakit mo ako sinasaktan ng ganito?” Mahina pero mariin na sabi ni Jude. Nagpumiglas si Mercy at binuksan ang jug. Binuhos niya ang malamig na tubig kay Jude. “Magising ka nga Jude! Kilabutan ka! Ilang lalaki na kaya ang nababoy mo sa seminaryo?” Sabay alis ni Mercy at tumakbong luhaan. Nagulat si Jude sa nangyari at naramdamang kumapit sa kaniya ang lamig. Matapos matauhan

hinabol niya si Mercy. Kitang-kita ni Ruben ang lahat kaya nagmadali rin itong humabol. Mangilang-ngilang tao rin ang nabaling sa kanila ang atensiyon. Ang pagtakbo ni Mercy ay napalitan ng mabilis na paglakad nang marating niya ang kanilang silong. Si Sto. Niño ay patuloy pa ring nanggagamot. Isang sanggol ang umiiyak kasabay ang iilang bata roon. Ginanagamot nito ang isang batang may sapi raw at nagwawala. Dali-daling pumunta si Mercy sa bahay. Nang akmang isasara na niya ang pinto, pinilit itong buksan ni Jude. Pinapasok na rin ni Mercy. “Bakit ba ganito Mercy? Bumalik ako dahil kay Ruben. Sana matanggap mo iyon.” Maluha-luha na si Jude. “Pero umasa akong babalik ka para sa akin.” Sabi ni Mercy. Umiiyak ito at nakasandal sa lababo nila. “Ano ba ang gusto mo para ibigay si Ruben sa akin?” Lumapit si Jude kay Mercy. Medyo napaurong si Mercy at dumiin pa lalo sa lababo. “Ako ba? Ako ba Mercy?” Lumalapat na ang mga labi ni Jude sa leeg ni

Mercy. Hindi alam ni Mercy ang gagawin kaya tinulak niya ito! “Huwag Jude!” May sakit sa boses ni Mercy. Napaupo si Jude sa maalikabok na sahig tanda ng maraming naglalabas-pasok doon. Tatakbo na sana si Mercy kaso nahuli siya ni Jude. Mahigpit ang pagkakayakap nito kay Mercy at sinandal sa lamesa. “Alam kong matagal mo akong inasam Mercy! Ibalik mo siya sa akin!” Nakatatakot na si Jude. Kasabay noon ang tunog ng napupunit na damit at mahihinang hikbi. Tumaas-baba ang katawan ni Jude tila umiindayog sa matataas na boses ng mga kumakanta ng pasiyon. Umiiyak lamang si Mercy. Iyak ng bata ang namayani sa silong at ang mga maliliit na salita ni Sto. Niño. Bawat ulos ni Jude ay tila sumasabay ang sigaw ng batang sinasapian at nagiging sintunado ang pasiyon. Biglang bumukas ang pinto ng kusina, tila lahat ng galit sa mundo ay natawag sa puntong iyon. “Hindi!” Nagdilim ang paningin ni Ruben at walang humpay na pinaghahampas ang hubad na katawan ni Jude ng kawayang sumugat din sa kaniyang likod. Untiunting pinipintahan ng pula ang paligid. Hindi tinigilan ni Ruben ang paghampas. Makikita sa mata ni Jude ang

pananabik na makita si Ruben. Si Mercy ay humihikbi at nakahiga sa lamesa, nakatulala lamang ito. Hinahaplos ang katawang nagamit ng mahal niya. Bawat haplos ay may ngiti sa labi na unti-unting napalitan ng halakhak na tila matagal ng gustong ilabas. Pumikit si Jude na si Ruben ang huling nakita. Sa kaniyang pagpikit, kumalembang ang kampana ng simbahan sa di kalayuan. Patay na si Kristo. Kasabay noon ang pagtahan ng batang umiiktad kanina lamang. Patuloy ang pagkalembang. Patuloy ang pag-o-orasyon ni Sto. Niño. Patuloy ang kaligayahan sa bawat tawa ni Mercy. Sa isang sulok, si Ruben ay nakatitig sa walang malay niyang kaibigan. Kinulayan ni Ruben ang paligid ng pula. Si Jude ang tumupad ng kaniyang obra-maestra.

hanggang sa huling libingan. Isang pag-ibig na pinako sa krus at isang pag-ibig na masakit man tanggapin, ay hindi hinayaang maging luntian ang burol na ngayon ay balot na sa abo at dating salamin ng mga musmos na hindi alam kung ano ang salitang pag-ibig dahil laro at pangarap lang ang nalalaman. Huli na nang humingi ng tulong sa Kaniya. Huli na. Kumakalembang pa rin ang kampana, tila nagdadalamhati sa isang kamatayan.

“Hindi ko sinasadya! Hindi ko sinasadya!” Paulit-ulit niyang sabi habang nakahiga pa rin sa lamesa si Mercy at tumatawa. “Hindi ko talaga sinasadya…” Hindi siya makapagdasal dahil wala na ang Diyos noong oras na iyon. Ang pasiyon ng mga matatanda ay naging sintunado at mataas, samantalang mga nagpepenitensiya ay lalong kinulayan ng pula ang daan ngunit hindi pa rin mapantayan ang pulang ginawa ni Ruben. Sa gitna ng tag-init ay isang ulan, isang kasalanan na pag-ibig ang dahilan at tila pagbabayaran

Sapatos Steph Andaya

Labandera ng pari ang ina ni Jun. Drayber naman ng pari ang kanyang ama. Dahil panganay at lalaki sa tatlong magkakapatid, gustung-gusto ng kanyang mga magulang na maging pari siya. Binigyan siya ng amo ng mga magulang niya, na kura paroko ng kanilang lugar, ng tulong pinansyal para sa pagpapa-aral kay Jun. Sa nakatakda niyang pagtatapos ng hayskul sa Marso, nakaplano nang dederetso siya sa seminaryo para makapag-aral ng pagpapari, sa tulong pa rin ng simbahan. Hindi man sang-ayon, hindi rin naman tutol si Jun sa planado na niyang kapalaran. Tuwing Linggo, naglilingkod si Jun sa simbahan. Tulad ng nakasanayan, sa araw ng Linggong iyon, sinuot ni Jun ang pares ng naninilaw nang unipormeng puting polo at numinipis nang itim na pantalong bitin na bitin sa kanya. Iyon ang tanging pares na bigay sa kanya ng pari, kasama ang itim na sapatos na saktong-sakto na sa kanya kung ikukumpara noong halos kaladkarin niya tuwing sinusuot noong siyaâ&#x20AC;&#x2122;y nasa grade six pa. Sampung minuto na lamang bago magsimula ang pang-alas sais na misa nang sumakay si Jun sa kanyang bisikleta. Buong lakas sa pagpepedal,

tuluyang bumigay at nabutas ang kanyang suot na itim na sapatos. Labag man sa kalooban, bumalik siya sa kanilang bahay, pagkarating ay kinuha kaagad ang pandikit na rugby at daliang-dalian niyang nilagyan ng pandikit ang sapatos. Hindi na niya pinatuyo ang pinalamang pandikit. Sinuot na lamang niya ang inayos na sapatos, nag-antanda muna, saka deretsong umangkas sa bisikletaâ&#x20AC;&#x2122;t nagmamadaling nagpedal papuntang simbahan. Hindi tulad ng kanyang akala, maswerte siyang hindi pa siya late. Hindi ang kura paroko nilang maagang dumating ang paring nakatakdang magmisa sa gabing iyon. Bisitang pari na dayuhan ang nagmisa. Kararating lang din nito pagkarating ni Jun. Dahan-dahan, kalkulado ang layo ng nararating ng bawat yapak. Buong ingat, nauuna ang mga daliri ng paa, kasunod ang talampakan, deretso ang tindig nang tinatanaw ang altar sa harap. Lahat ito, kanyang ginagawa, habang mariing hinahawakan ang krusipihiyo sa kanyang paglalakad, kasabay ng kalansing at mabagal na kampanang saliw ng pambungad na kantang sa kanyaâ&#x20AC;&#x2122;y pagsusumamong huwag nawa masira ang kanyang sapatos. Sa loob-loob niya, pagkatapos makarating sa

altar ay dininig ng Diyos ang kanyang panalangin. Hindi siya umupo katabi ang kapwa sakristan kundi nanatili lamang siya sa likod, inuusisa ang hilaw na rugby sa kaninaâ&#x20AC;&#x2122;y nakangangang sapatos at dinasalan ito nang huwag bumigay sa susunod na paglabas. Pangalawang beses niyang lalabas sa altar. Kailangan niyang dalhin ang sulo na kandila para sa pagbasa ng pari sa salita ng Diyos. Matagumpay siyang nakaraos noon sa piling ng nanganganib niyang sapatos. Hanggang sa pag-ayos ng kalis at ostya, sa paghugas ng pari ng mga kamay. Ipagpapasalamat na niya sana sa Diyos sa pagkanta ng Ama Namin nang biglang nagbago ang takbo ng mga pangyayari. Tinawag silang mga sakristan, lay minister at lector ng pari para samahan siya sa pagdasal nang Ama Namin sa harap ng simbahan. Hindi ito madalas na mangyari dahil matagal na ring patakaran ng simbahan ang pagtutol sa mga tao na maghawak ng kamay sa nakagawiang pagdarasal sa bahaging iyon ng misa. Kasabay nilang umakyat ng entablado, gulat na umakyat si Jun doon, hanggang sa pagtatapos ng kanta. Tulad ng napagplanuhan, mataimtim at buong puso niyang kinanta ang Ama Namin, kahawak ang lay minister at ang katabing sakristan. Para kay Jun, iyon

ang pinakamahaba at pinakamaginhawang karanasan niya sa misang iyon. Nang magbitiw na ang kanilang mga kamay sa pagtatapos ng kanta, kani-kaniyang alis na silang mga inimbitahan sa altar. Siya ang nahuli sa pagbaba dahil siya ang nasa pinakadulong gawi ng pari. Pinauna din niya ang mga mas nakatatandang lay ministers pati ang babaeng lector ng misa. Kampanteng-kampante si Jun na naglakad palabas ng entablado dahil sa ligaya mula sa binigay na milagro sa kanya sa misang iyon. Nang hindi inaasahan, sa unang yabag niya, tuluyang bumuka ang kanyang itim na sapatos. Naiwan pa niya ang suwelo sa gitna ng altar. Dinig na dinig niya ang tahimik na reaksyon ng mga taong nasa simbahan habang patuloy lamang ang pari sa misa. Hiyang-hiya niyang binalikan ang naiwang suwelo, pinulot ito at dumeretso sa likod ng altar. Sinubukan niyang ikabit muli ang sapatos ngunit hindi na talaga maayos. Wala ring nagawa ang mga kasama niyang sakristan dahil wala naman silang pandikit at lalong wala silang dalang isa pang sapatos. Dahil ayaw na rin niyang mapahiya pa, napagdesisyunan na lamang ni Jun na umuwi.

Pasakay na si Jun sa kanyang bisikleta dala ang sira niyang sapatos. Narinig niya ang malakas na kalansing ng kampana. Mangungumunyon na. Nagantanda muna siya at pagkatapos ay pumadyak na palayo sa simbahan.

How to Make a Blueberry Cheesecake Karla Bernardo

It begins with the slow, delicate descent of the knife onto the toppings – a shiny piece of silver cutting across a sea of violet blue. You hesitantly glide the edge of the knife on top of the cream; only making a light trace of the streak you want to make from the center to the edge because you do not want to make the mistake of ruining the entire thing so early into the meal. Then after the line has been gently drawn, you dig the knife deeper into its layers, cutting through the immaculate whiteness of cream and cheese, before finally breaking into the hard, solid crust. It might take time but eventually, you hear a soft crack, a signal that you have successfully sliced your way through this new, humble creation and that finally, it’s time to take a bite. This is your blueberry cheesecake. This is how it’s done. * For the crust:

Crush the graham crackers. Remember that graham crackers, while more

satisfying than your typical, boring, old Skyflakes, is best consumed in specks, not whole. Resist the urge to bite into them upon the opening of the container. Accept the fact that unlike your typical salty crackers, they do not come in huge tin cans. They come in small, plastic containers for a reason – and that is, to be used sparingly, reasonably. Put everything in a bowl. Do not relish their wholeness for it is in their brokenness that they are better enjoyed. Using a mortar and pestle(or perhaps any clean, sturdy utensil you can find), crush the graham crackers into tiny little pieces. Pound them, all of them, with hard blows and cruel abandon. Crushand imagine how it feels if someone is not going to break up with you but is not going to stay with you either. Smashand think of why it hurts when he told you he chooses to walk away. Crumbleand remember the sting when a friend pulled the rug from underneath you when she turned in on her promise of I swear to God I do not like him at all. Pound. Smash. Crumble. Crush. Pause for a while when your arms begin to hurt. Keep in mind that it is okay to feel tired. It is normal to feel like you are wasting your time pounding all this by yourself when you can choose to lay them all out as

whole pieces in the pan anyway. Or that there is a bag of crushed grahams you can buy at the grocery for just a couple of pesos more. So be aware of the fact that there is no satisfaction in the immediate. There is fulfillment in experiencing the pins and needles on your arms as you feel the crush yourself. A blueberry cheesecake works best with crushed graham crackers. To muster enough courage to pulverize further, remember: Hark back to that time your HEKASI teacher called for you from your classroom, and for the first time without a smile on her face. She told you she knew your secret; she knew you held hands with another girl. She threatened to call your parents and take away all you worked hard for, and with a look of disgust in her eyes called you depraved. Or recall that night a friend from high school gave you an Oreo cheesecake and a note on a table napkin that read I swear I donâ&#x20AC;&#x2122;t like him because I know you do; here have an Oreo, only to find out a few weeks later that she has already introduced him to her sisters and has unashamedly declared her affections for him via the change of relationship status on a social networking site.

Continue recollecting memories until the graham crackers are crushed completely. Realize that the breaking is necessary, for you cannot mold the graham crackers unless they have been shattered. A few flecks and fragments might fly around in the process, but accept that that is part of the process. Losing a few, even a lot, of morsels will happen; it is a part of it. A whole bowl of crumbs will eventually come into view. Soon, you will no longer be able to distinguish which cracker is which. The brokenness blurs the separation. They will all just be one gathering of granules, an assortment of particles that were produced by numerous strikes. You cannot tell the ones you crushed with your fingers from the ones you hit with your pestle. You just know that they are all there, all grains, all the same brown specks. All crushed. All ready to be shaped into something bigger, better. When all this has been done, run your hands through the crumbs. Feel them as they take the shape of your fingers and go between the folds of your palm.

Understand that the more finely crushed you are, the better you are to feel, but more difficult to hold. The graham crackers are ready.

Melt a hundred grams of butter. Now that the crushing has been done, it is time to hold things back together. Put the butter in the pan. Let the warmth soften it, let the heat take its toll. Wait until it melts completely to a bright yellow liquid. Once it happens, turn off the fire right away. There is no use letting it simmer longer. The small ignition should be enough.

Pour the butter on to the crushed graham crackers. Add sugar. Mix. Let the butter seep between the spaces of the grains to hold the blend together. Be generous with the butter – decant enough to drench everything into a soggy mixture, but not so much that it soaks the entire thing. Allow it to trickle round every speck, like a song that will find you in the middle of the night, while mindlessly clicking through videos on YouTube. Let it take you back to your grade six days when you asked your friend to make you a personalized burned CD,

complete with a playlist that boasted of Ashanti and Usher. Remember how good it felt to sing “Mesmerize” even when you didn’t fully grasp why you should “love it when you look at me bey-beh.” Laugh at the thought that you used to sing this inside your bedroom with thoughts of a perfect mate and with no hints of rejection in mind. Or like the recurring joke between you and your best friend from your all-time favorite Mean Girls. Imagine that this is you assigning someone to butter your muffin – except that this time, it’s literally buttering the crust of a homemade blueberry cheesecake. The butter will eventually blend well enough with the crushed grahams to make a good solid base, perfect for molding, shaping, and starting the cake. Prepare the pan dish. Pour the graham mix. The pan is the space, the field, the state. This is where everything else will fall into place and where all things must come together. It must be ready, all washed and shiny, before use. There is no guarantee that the pan can come out completely unscathed, for the state of the pan might be very much altered after severe temperature changes (hot to frigid), so it is recommended that it is strong and prepared. If the pan

looks unsure about taking all the ingredients in (that is, it looks flimsy and delicate) better to wait another day (or another month, or year, or whenever you’re ready) and give yourself time to find a new one. It cannot fear commitment, it cannot need space. It must be ready to take the plunge and thrust itself into the messiness that is this cheesecake. A friend you see along the corridor asks how you are, about school, about your social life (or lack thereof.) He asks if there is anyone new on your “list” to which you laugh and shrug a big, “I wish!” before walking towards your next class. Dismiss the thought and convince yourself that you do not need someone right now, but that if someone were brave enough, you could give him a try. You are in a much better state now, you hear yourself say, and that if anyone dares to take the challenge of catching your attention, you can keep things together. Once the pan is set, pour the crushed graham mix generously onto the pan. Let the mix occupy every corner and every ridge. With your fingers, mold the crust according to the shape of the pie dish, then flatten them evenly all throughout. Make sure that everything is distributed consistently, from the base to the sides.

Ensure the tightness of tautness of the mixture too, so that cracks and fractures can be avoided later on. Your crust is now ready. Set aside. For the filling:

Using a mixer, whip chilled all-purpose cream and softened cream cheese. Add sugar. Beat until fluffy. Put everything inside a big silver bowl first. The combination of the cream and cheese serves as the base that will make the filling rich, opulent, and flavorful. It is important that the serving of these two are quite generous, for this is the essence of the cake – this is where the taste and the flavor will come from. Remember that camp in Zambales – that trip you went to just for a bonus grade in one of your general elective classes. You knew practically no one in class, except for this boy who sat usually sat beside you in class and the other girl who you think is hitting on you. You welcome the attention of the girl, who is a varsity basketball player, but it is the boy’s quiet haughtiness that kind of gets to you. He scoffed at your luggage. He made fun of your being late for the bus. But he held your

hand all throughout the team relay, because you kept slipping down the mud during the game. He pushed you jokingly down the pool after dinner. But he watched your every drink as you shot down vodka while singing along to your professor’s rendition of “Zombie” by The Cranberries. He let you drive an ATV, and held your shirt tightly as he sat behind you. He let you sleep beside him because it was too cold atop the bunk bed. But he didn’t text you back. At least not soon, not right away. You didn’t like him, you didn’t, you said you didn’t. But he quoted Friends just as much as you did. Then a month later, he shows up at your piano recital, wearing an orange polo shirt and khaki pants. You didn’t expect him there, but you were glad he came. You did not invite any of your friends, so when your parents see you talking to him, your father looked suspicious. You told him he was just a friend, that’s all, which was true, but your mother saw right through him and figured boys do not watch an entire classical piano recital without wanting to earn some sort of browniepoints for it. You played “Waves of Fury” in its volatile crescendos and before you took a bow, you swore your insides were doing just the same.

Set the mixer setting to medium to high. Let the beige and white come together in a whirlwind fusion, with the cheese overlapping with the cream in swirls and twirls, evening out the bubbles and lumps. Make everything blur together. His interests lie in science. He likes tinkering with the mechanics of anything that is governed by the laws of physics. While driving, he has the tendency to explain how the things in front of him work: that blue overpass along Katipunan’s structure, the angle of his wiper fluid’s trajectory, the reason why the aircon emits a certain smell upon start-up, everything. He once told you the entire process of how refrigerators work, and animatedly at that, right after you opened it to get a glass of water. But nothing fascinates him more than cars. At some point you made him choose between his car and this Kar, and he chose you of course, but you know a part of him lives for automobiles. When he went to China and Malaysia to compete for engine-design contests, you had come to terms with the fact that that’s one thing you can never give him. And that’s fine by you.

Meanwhile, you float in the dimensions of narratives and plot. You would rather busy yourself with the formula of the human condition as presented by characters rather than science. Whereas he enjoys tapping his feet to the rhythm of the bass line, you get yourself tangled up in the lyrics of the songs. You overanalyze choruses using the precepts of structuralism. You criticize a country pop star’s use of Shakespearean tragic icons for a cheesy pop love song. Your guilty pleasures include getting lost inside a bookstore. You enjoy tracing your fingers along books you have never read from writers you barely recognize. Your fridge is filled with Oreos and beer, and prune juice and raisins. You never eat chocolates. Your taste in food is weird, just as you are. There is no precision, no predictability in anything you do – except perhaps in your meticulous way of arranging your earrings, from smallest to largest. Make sure that the wire whisk beats every part of the mixture. It is important that both ingredients are combined equally, no one taste overpowering the other. The equal blend of the two is crucial in the final outcome of the filling. Resist the urge to check the compatibility of your horoscopes, even when all attempts seem futile. He is

a Leo, you, a Scorpio. He is a fire sign, a contradiction to your water. It spells out volatility and explosiveness. Both signs are passionate and determined – and you can see that just by the way you two insist on which restaurant to go to for lunch. One sign dominating means the fatality of the other. Fire burning water or water killing fire. In any case, balance is the key. No one can say “yomah bitch” and mean it. But you blended together well. In a quiet, unpretentious way,you settled into one interesting, tasteful concoction. Time had a way of fusing you two, in its own whirring and buzzing fashion much like the mixer, and suddenly you are no longer the same.

Pour the filling onto the crust. The next step is to put everything atop your graham crust. Do this carefully and slowly. Again, make sure that everything is evenly spread out. None of the bumpy lumps or patchy chunks that threaten to ruin your otherwise perfect layering. You may use a spatula and tap the pan lightly to release some air bubbles. You can also shake the pan to level out the filling. Ensure that the crust remains intact; it is most crucial to the overall flavor. The shape of the filling is largely reliant

on the graham crust’s completeness, but the taste and texture depends much on the cream and cheese.

Put it in the freezer. Cover the pan with foil and chill for a few hours. Let time set the layers together; let it solidify in due course. Do not worry about it much – it will congeal flawlessly over time. For the topping:

Open a can of blueberry pie filling. After a few hours, bring the cheesecake out of the freezer and check if it has been chilled enough. If it is, remove the foil covering and give yourself a small pat on the back for having created such a beautiful, pristine solid cake. But the most defining part is yet to come. Open the can of blueberries and slowly pour it over the cheesecake. It is best if the blueberries are left cascading on their own upon pouring; let the blue juice run its own course along the sides. This is the part where finally precision and control will no longer be needed, for ultimately, it is the dispersion of the blueberries that will give it its zest. The randomness will

make room for bursts of flavor. A montage of scenes.Meeting up with him in secret for lunch.Borrowing his jacket.Eating the rest of his meal. Sitting by the Sunken Garden.Adjusting his passenger seat to your convenience.Playing shuffle with his car stereo.Watching an event for his org. Meeting his friends.Him meeting your friends.A DVD marathon of Friends.Sleepovers.Fighting about your ex. Throwing up at McDonald’s, drunk. Him bringing you home after. Laughing to Lonely Island.Arguing about time. Competing aggressively on Scrabble. Eating blueberry pancakes. Declaring blueberry-flavored-anything your favorite. The blueberry cheesecake is now ready to serve. Best shared by only two.

You stare at yourself wearing an apron and you ask yourself why you thought this was a good idea in the first place. This is not the first time you’ve attempted to make something in the kitchen with your own two hands. You’ve contemplated on doing butter muffins or chocolate brownies but they never pulled through. Or

more accurately, you never did. It was not them, it was you. You were just not ready for that kind of commitment – baking mitts, egg counters, oh it was just too much. It never works out, it doesn’t. Besides, you know you’re much better off just sending him a birthday card instead. You can make letters twice as much (and twice as meaningful) in the time it will take you to finish just one messy cake. But then this boy cooks you breakfast one morning: bacon so oily the tissue paper underneath almost disappeared on the plate, pancakes so thick and unevenly-shaped they look like Mediterranean islands, with perfectly fluffy scrambled eggs on the side. He has it on the table beside you before you even untangle yourself from the sheets and you say to yourself, how could I not try? So you write down the recipe for a blueberry cheesecake when you get home. Then you try to make it for him, and maybe, just maybe, you can do it for real.

Ang mga Hindi Nagawa ni Oo Ramidette Bernal

Hindi ako nagkaroon ng Barbie. Hindi ako kailanman nagkaroon ng manika, period. Pero marami akong libro. Mas maaga akong natutong magbasa kaysa sa mga kaedad ko. Ang mga prinsesa ng Disney ang nagturo sa akin magpaka-demure at sumunod sa utos ng magulang. Hindi ako natutong lumabas ng bahay dahil si Papa ang kandado sa gate. Hindi pa ako nabuburot sa Chinese garter dahil hindi pa naman ako nakakapaglaro nito. Hindi ako nagkaroon ng peklat sa binti dahil hindi naman ako naglalaro ng langit-lupa. Pero madalas akong maglaro ng scrabble… mag-isa. Hindi ko pa naranasang matalo dahil wala naman akong kalaro. Hindi ko alam ang pakiramdam ng may kakumpitensiya dahil wala naman akong kalaban. Kapag papatulugin na ako sa tanghali, hahayaan kong kurutin ako sa braso ni Mama para umiyak ako sa sakit at saka antukin. Hindi maitim ang kulay ng balat ko dahil hindi naman ako naglalaro ng patintero kapag tanghaling tapat. Hindi ako nadapa dahil hindi ako tumakbo. Lagi kong sinisilip mula sa bintana ang mga bituin at buwan pero kadalasa’y ang mga kaibigan kong naglalaro ng taguan. May phobia ako sa sinturon at tsinelas. ‘Oo’ ang paborito kong isagot sa mga tanong para wala ng usapan: Valedictorian ka ba? Masaya ka

ba? Gusto mo bang mag-Law? Pero walang nagtanong sa akin kung napapagod na ba ako o kaya’y kung magaling ba akong magsinungalin. Nang sinabi ni Papa na, Gusto ko ng anak na abugado, nag-Law ako kahit na mas gusto kong mag-Bio. Naging tagapagtanggol ako ng mga tao ngunit sarili kong pangarap ay hindi ko naipanalo. Hindi ko pa nararanasang masaktan dahil hindi pa ako nagmamahal. Nang tanungin ako ni John ng Will you be my girl, umoo na lang ako para hindi siya mapahiya sa buong eskwelahan. At nang ayain naman niya akong magpakasal, umoo na lang din ako para tapos na ang usapan. Pinangarap kong humarap sa altar kasama ang aking Prince Charming na gaya ng mga nabasa ko sa fairytales. Hindi ako naniniwala sa happily ever after pero naniniwala ako sa happy ending. Gusto ko ng happy ending. Minsan, tinanong ako ng pari, “Will you take John to be your lawful husband?”, sa unang pagkakataon hindi ako umoo.

Bituin, Ulap, Araw, Buwan Periwinkle Cajiuat

Iisipin mong may makikita kang bituin kapag malayo ka sa siyudad, pero hindi. Kanina pa ako nakatingala dito sa beranda ng bahay namin, at isang bagay lang ang nakikita kong kumikislap sa langit— hindi pa nga ako sigurado kung bituin iyon, planeta o kaya eroplanong mababa ang lipad. Naalala ko tuloy noong bata pa ‘ko, mga anim na taong gulang siguro at bagong lipat pa lang kami dito sa Cainta. Hindi pa tapos ang konstraksyon ng ikatlong palapag ng bahay—wala pang pintura ang mga pader, mayroon pang mga martilyo at sobrang kahoy na pakalat-kalat lang samantalang abala ang mga matatanda sa pag-aayos ng mga gamit at dekorasyon. Dahil hindi ko pa kayang tumulong sa pag-aayos, pinatambay nila kami ng pinsan ko sa taas ng bubong ng bahay kung saan kami naglaro hanggang alas-sais ng gabi. Anim na taon ako noon, maliit at noong nilagay nila ako sa bubong pakiramdam ko nasa taas na ako ng mundo. Kitang kita ko ang bubong ng ibang bahay, ang simbahan, ang mga kalsadang pasikut-sikot.

Naaalala ko na sinubukan ko pang hawakan ang mga ulap na palutang-lutang lang sa napaka-asul na kawalan at uminat ako nang uminat hanggang muntikan na akong mahulog sa bubong. Ngumiti lang ang mga matatanda noong sinabi ko sa kanilang maaabot ko ang mga ulap na iyon pagtangkad ko. Lahat ng nasa langit sabi ko, gusto kong maabot—ulap, bituin, araw, buwan, planeta. Tumango lang sila. Sabi nila, sige, pero huwag kang tumalon masyado. Baka raw mahulog ako at mabalian ng buto—o mamatay. Natakot naman ako doon; ayaw ko pang mamatay, magiging pirata pa ako! Mayroong pitong karagatang hindi ko pa nalalakbay! Kaya noong natapos nang magtago ng araw, nagpababa na ako. Habang kinakarga ako pababa, nakatingala lang ako sa mga bituing nagsisimula lang kumislap at sumayaw sa langit. May pulang mantsa sa mga kamay at likod ng binti ko, at medyo nagugutom na rin ako, pero hindi ko na iyon inintindi. Ang dami ng mga bituin, sobrang dami! Kahit na nakatayo na ako sa semento ng beranda ay hindi ko pa rin magawang umiwas ng tingin. Nagpasiya ako na gagawin ko ang lahat para maabot ang mga bituin na iyon, para maging isa sa kanila

Labing isang taon na ang nakalilipas. Hindi na ako sigurado kung gusto ko pang abutin ang mga bituin na iyon, ngayon na alam ko nang mga higanteng bola lang sila ng plasma at gas, na pwede akong sunugin kung mahawakan mo man sila, ngayon na isa na lang ang nakikita ko sa langit. Hindi na, ngayon na alam kong sadyang imposible ang mga pangarap ng kabataan at sa totoong buhay, sa buhay dito sa ibaba, sa kalsada, napakalayo ng langit at hindi natin kayang maaabot ang mga ulap, bituin, araw, buwan, planeta, kahit anong inat at lundag ang gawin natin.

The Ouracle

Tilde Acuna

i. The Rendezvous

Yup, I followed the subject all the way from the town of Lost Banes to the metropolitan outskirts of Keiapho City as instructed, I whispered. I heard neither an affirmation of approval nor a grunt of disappointment. I waited for a while. Deliberately ignored the itch on my skin. Tried to appreciate the skies in greyscale, and I didn’t succeed. I received no response or whatsoever from her. Something’s wrong and I am very right about my carelessness, I thought. I groped my coat for the nanophone, which she archaically called ‘micromic.’ It was not there. Perhaps out of the accumulated anxiety, I offhandedly sought the air for a chord—but later realized that the nanoph, my nanoph, was an experimental prototype of grayfang wireless technology. I must have dropped it somewhere. Good thing the place is urbanized—and the ground is bolstered with heavy metal.

Had I lost it at the campus it would have been difficult to retrieve because of coppergrasstrandcarpeted turf of the University, I supposed. I found the troublesome ‘micromic’ a centimetre away from the heel of my foot which was clad with plastic-leather—the fabric of my coat and everything I wore for the sake of this operation, in the fashion of a famous nursery prose called “The Emperor’s New Clothes”. I sighed upon noticing this desperate fact and stepped back. Something produced the tap, tap, tap, I thought as I heard it. I ignored the sound and bent over to pick my only communication link to her, to Doctor Bleckes. And I saw something like a horse shoe seemingly landing towards my face. The hoof landed an inch near the microphone. The creature towered over me as it passed by. I was frozen like a cold blank stare fearing that it could have felt my presence. It ostensibly glanced over its shoulders. I resumed after it carried on and rushed to call her right away. Doc, I think, something saw me doing something, I told him. What does it look like, she asked me. How can you be so sure it saw you? What does it look like?

It is quite appalling, it is something of a crossbreed of something, I answered while I kept haste of mindlessly tracking the subject down among the crowd. A hybrid? Oh, a Telemus? Don’t worry, she told me. There are a lot of Telemi there. The pagan, have you kept track of him, she asked me. You did, yes? you—

I’ve never seen one in my entire life! Why didn’t

Cut that out, dear. You had them, you had the files you need. Move on. On our business: Crap, I shut up. And you report? Yup, I followed subject all the way from the town of Lost Banes to the metropolitan Keiapho City, I repeated. I am now in the, still in the process, of um… monitoring him. Contact me again once you saw Pope Latin, she ordered. My sources told me that he would see Pope

Latin. Once you saw him, contact me quick, alright? You have the pictures and the data files anyway. You could never mistake someone for being somebody, since you have their pictures and their lives. Okay? Aye aye Doc, I replied. Clutched my leather-clad fist in contempt. Need I remember the reason why I am doing this, I asked myself as I scan through the faces of the people I do not know. Speculating whether they had any encounter with creatures deemed as non-existent by the revolutionary government I serve. I did the judgmental scanning half-consciously as I chase the subject, in utter physical secrecy. My conviction was neither for my self nor for her, never for anyone but our nationalistic leader, I remembered. We had this peaceful revolution called an election, way before the worlds almost came to an end. But we did survive without any bloodshed, save for the blood of rebel sects. And to prevent further bloodshed, I remembered how I went underground as I descend into the city’s underpass. This pursuit for the target continued as I continue serving the people by saving them from evil groups of persona non grata. All these

troubles, plus a nagging old hag for a boss. A boss I loved not in the romantic sense. A boss I loved because of her love for the country. Like her, I am also doing this for my country and countrymen, I kept thinking as I did my job.

It just happened that I am under the people under the people our leader the president trusts, I deeply thought as I focus on feeling like I was getting nowhere along the wild baphogoose chase and on the doubt that the data files and pictures might either be plain wrong or intentionally deceiving. The infidels must be eliminated, I further took into account as if swearing to whoever I thought I heard in my head. I kept on wondering whether these people dwelling under these enlarged metal pipes of underpasses are with them, in their fanatical underground, and they function as their “town’s people,” as if in a theatrical play, to protect the protectors who claim their protection. Can’t these impoverished godforsaken people dig that the dissidents are nothing but religious fanatics who would cause another revolution, I wondered. I ascended and left the downtrodden tunnel of an underpass that

reeks of rust and despair, and tastes of tapped polluted water that streaks a heartfelt slit along the throat. It was a good thing that I only spoke speculations in my thoughts, I noticed upon my exit from a hell where oxidized iron coexists with people suffering from corroded minds—since I have committed blasphemy against Science and Logic. I mentioned ‘god’ and ‘hell,’ even of they were just figures of speech. But some higher-ups up our ladder use those words during extreme situations. Situations such as these dark days where rebels organize a sick, regressive revolution. Situations such as these dark alleys where we would exhume the dark forces behind the curtains of an outdated insurgency.

An insurrection that might push progress further back is what they are pursuing, I convinced my self as the target enters the alley. He looks left, and then right as if foolishly signalling elite surveillance units such as my self that he was right there at the rendezvous point. The place where they would plot the fall of the enlightened government pursuing the path that leads straight to change. Change. Something they would not really like, something they would never ever celebrate, I confirmed.

I also confirmed the target’s patron as I move nearer. Like a voyeur, I peeped through the doorway using my nanoscope. I compared the apparent patron with the one engraved on my photolithograph touch screen tablet. Hooded visage, check. Black tunic, check. But nothing was wrapped around the waist, so I supposed he was just another unimportant underling. From where I stood I saw him shook hands with the subject. He looked over his shoulder, turned the other way and, I could ascertain that he is nodding to someone inside another room.

I ought to refocus my nanoscope, I told my self. I did so, but all the vision it could perceive for me are blurry images of the cloaked thing, the plainly cloaked thing, whispering something—probably the arrival of the target, to another cloaked entity that I suspect must be the patron. I slipped my hand inside a sidepocket. Groped and got the Box of Eyes. Opened it. Took the microbox set from the Box of Eyes, and placed the nanoscope to refill the vacancy. Now, how does this ‘Rightwing Gnat Set’ work, I read with my eyes. Much might be going on in there, so I hurriedly opened the ironclad box. Dipterous nanomachines swarmed towards my face and left a

mircobinocular in the box. They remained anarchic until I wore the microbies like eyeglasses. And I could then see what they see.

It has a limit of 15 metres only, and remember that the contraption is still under further development, so do ‘gnat’ use it if not necessary, if you would not conduct surveillance on somebody beyond 10 meters, she told me in my mind as I remember her silly sermons. I should still be careful, however. She said that these nanomachines automatically lock themselves to metals when their batteries are losing power. They charge their batteries with available metals and in effect oxidizing the metal they cling on—making their utilization very limited, depending on the availability of metal. How does this work, I inquired. But, of course, I had the query answered to no avail. It took me around 10 minutes to get used to the gadget. I just hoped I didn’t miss anything significant. Where did the other guy go, I asked my self as the RGnats positioned themselves in the Pope’s conference room after I assigned coordinates. I then noticed that the master and apprentice were talking and all I had was an optical aide. I could hardly tell what

they were talking about. But then, I am quite sure he is the Pope Latin—one of the criminals charged with blasphemy to Science and Logic—with that hooded visage that conceals a twisted grin of sharp teeth and the jet-black tunic that seems as dark as his heart. I tried to make sure by comparing him again to his cyberportrait. Neopagan Tboolean iconographies that glimmers like constellations on the cloak, check. Grand neopagan Tnalak fabric that lines and designs the Ancoult belt. Sheathed Cabaxxo dagger hanging from the Hellot metal belt. Even the copper accessories, they were all there: multiple Nomonic dangling earrings, Hegelef necklaces , Kalai bracelets, Sinlic anklets and Psying rings.

Is it me, or they really aren’t moving and they are waiting for whatever they are waiting for, I speculated. The Dark Pope’s vivid existence, which was then artificially before my goggled eyes, disturbed me for quite a moment. His dark awful presence decreased me to an unholy awed ponogophran that wanted to further isolate itself deep beneath the pits of the oceans of the dark shadows that hid me then. I snapped out of the paralysis spell when their cups of something that smells like radiated cappuccino was served by another black robed nobody. They talked, I panicked.

Now, where is it, I thought. I searched for my portable tablet and transcribed what I could make out of the way they opened their mouths and how their lips moved. And here is my account of their conversation, with my very own comments in parenthetical remarks: --Bloody hell, what took this so long? (So that is how the nationalistic and pro-people High Liddum acts?) --Apologies, our Greatest of all Liddums of the Mayari. (Underling!) --What is this? And why have you summoned me, Mr. Bum Ignacio? (Noted.) --Don’t call me that! The authorities of this world might hear and identify me! That, by the way is the specialty of the House. The famous Cremated Ash Espresso of your late father. (That is sick!) --I mean, what is this meeting, getting-to-know, whatever, all about? Please tell me more about the recent death of my father, Mr. Ignacio! I beg you! (What a tough looking queer!)

--Condiments, son? --What the fuck are you talking about? --With your father that you are about to drink. --Condiments with this— --My bad! Sorry son, I meant ‘condolence.’ Anyway, let us get to the point and stop all the bollocks, shall we? (Fucking, fucking sick joke! Very not funny. Plain sick!) --What coming of age are you talking about, in your imail the other day, Mr. Ignacio? --That is splendid mockery, son. I am the Pope, by the way. And you are sold to me by Lenin, your father. You are to take his place as my Templar trainee. Call me that again, and I’ll stab your bloody mouth. If anything happened to me, because someone is listening to what we are talking about in here, I would, I tell you, I would hold you and your brothers accountable. --Okay, Father. Whatever. (Faggot. What faggotry are you showing, Stalin?)

--You listen Stalin, and you listen good. Your father died for our cause. The materialist pseudo-socialist government should fall soon. (Moron! We really are a socialist democratic country now.) --Tell me what happened! --He was abducted by the materialist state for idolatry and fanaticism. That is the only truth that I could and that I would dare tell you at this point. --What if they take you or someone you knew next? --For the nth time Stalin, for the nth time! You listen Stalin, and you listen good. Your father died for our cause. The materialist pseudo-socialist government should fall soon. (Retard! What a sudden change of mood! And, oh, we really are a socialist democratic country now!) --They are listening as I am listening, Father. We can not do anything to push pseudo-socialism further to communism. We are another China after all. And this is all we would ever be.

--Preposterous! (Both of you are.)

with, alrighty? It would make you feel better. (Fucking bullshit! Sick!)

--They are everywhere! They knew you, they know your operations, they send surveillance units. We, assuming I would go with you, can never win against the powerful state. (Right!)

--Father, they might find out! Someone might report our activities. (That is why I am here.)

--Bloody bollocks, Stalin. Clear your mind! Your young Mao would succeed you soon.

What the fuck is wrong with these guys, I asked my self as I prepare my nanoph so I could tell her the sickest things she would ever hear in here entire existence. I took time to breathe and compose my self before reporting.

--I can’t. I just can’t. (Fag.) --You want to eat babies, lad? Or fetuses? That might make you better? (What the fuck?) --Yes please. A fetus would do. Fresh from the mother’s womb. --Do you want it roasted or fried? (They can’t be serious!) --Deep fried please. (Sick!) --O, and let us go find ourselves some demons to worship or some succubi or incubi to wank or fuck

--I bet they would. I sure do.

I have new data, Doc, I told her. Just like another déjà vu, I heard neither an affirmation of approval nor grunt of disappointment. I received no response or whatsoever from her. Something’s wrong and I am right about my repeated carelessness, I thought. I groped my coat for the nanophone. It was not there. Perhaps out of the accumulated shock and dread, I sought the air for a chord—but later realized again that the nanoph, my nanoph, was an experimental prototype of grayfang technology. I must have dropped it somewhere. Good

thing their headquarters is urbanized—and the floor, bolstered with solid iron.

Something produced the tap, tap, tap, I thought as I heard before. I ignored the sound and bent over to pick my only communication link to her, to Doctor Bleckes. And I saw the familiar horse shoe seemingly landing towards my face. The hoof landed directly on the nanophone. The creature towered over me. It remained unmoved for a long while. I was frozen like a cold blank stare fearing that it might impregnate me, however they might do that with a biomecha-human without an ovary, and eat my baby or have my ash brewed into coffee. Goddamnit, I shrieked. And the beast spoke, Greetings, Tom. I think I have met a voyeur like you before. ii. The Revelations

What’s this fucking mess I’ve gotten myself into, I repented in silence as I woke up to the maniacal laughter of the cultist leader and his flock. I chose to shut up forever with the thought that that was the last

word I articulated with my physical mouthpiece. I heard the first and last sermon that I would cherish for my entire eternal existence, though I am uncertain whether I would be conscious or not. : --Let us begin, shall we? First of all, my sincerest apologies because I have decided to play a British priest’s role moments you arrived, so you could have seen lapses in acting. Bad acting. As you can see, I am not that good in this tongue that you use a lot, okay? But that does not mean that you are more clever than me. As situation shows you now. Here is an outline of special sermon just for you: who your subject is, what he does, what we do, who I am, who your master is, what we would do to you, and what you would do. Listen with all I have to say, okay? Your target, or ‘subject,’ Litic—not Stalin—knew all along that you were following him. And yes, that is pretty obvious that a Temelus—the Temelus named Caucatin—saw you at plaza Marauder near Keiapho Church Ruins. Litic—or Litik, if you want to use the untainted spelling—is an important figure in our ‘cult’. He could

have thrown a lightning bolt at you at Lost Banes, but he refused. He gave you a chance. You betrayed the chance. My dear grandgodson Litic is one among sons of Cumucul, Tboolean Liddum who bred Caucatin. He is here for the welcoming rights to the underground movement—same as the revolutionary-reactionary movement of yours that suffers from identity crisis—to trounce this intolerant system that treats threats to it as supernatural hocus-pocus that threatens scientific and critical thinking! Caucatin, mind you, is Tikbaph Telemus. An unholy crossbreed of Tikbalang and Baphomet. He is not abomination to us, as he is to your state. He is even smarter than you. He secretly took care of Litic and they have formally met when you saw them shake hands. All we do is make the ideas and matters labelled by the materialist state ‘unreal,’ real again. Tell people that activists and aswangs are not folklore. Why are Telemi considered existing while their primogenitor—and even parents—are considered ‘supernatural’? Because Tikbalangs chose to dwell in the mountains and reject the revolution your bosses claimed to have happened? Well, a revolution of the middle class did happen, but is not the Revolution, if you know what I mean.

All those crap about sexual orgies and cannibalism are all ‘bollocks’ as I could have said when I was still in ‘character.’ ‘Bullshit’ that government cohorts such as you propagate. We tried to get you to our side with the mention of desaparecidos and amalgamados— the disappeared and the amalgamated. The people you violated, who did nothing wrong but strive hard to subvert your efforts to maintain your rule and to advance pseudo scientific and quasi technological advancements! Had you done your research, you would know that I am Bleckes’s archenemy. Someone that she could never ever defeat, if we base feat on the destiny carried by our names. ‘Bollocks!’ I think I liked my character. Anyway, I am Boumege—or Bumigi in pure form, Conqueror of Ouroborus. You would meet him in a while. Naah. That was another bollocks, by the way. But we are friends. I and Ouroborus. Really. Which made me the famed Ouracle you listed as a fictional character in a short story that should be killed when found out of the children’s ibooks. Had you done your research, you could have found out that your master Bleckes is the fanatic. She wrote the De Vermiis Mysteriis—the banned book of

archived spells that claimed to ‘scientifically’ summon otherworldly creatures. She is internationally known as The Great Bloch. Bleke—in the original form—is the deity of skin diseases. Did you really think you wore that plastic-leather clothing? Did not you ask her why you remained invisible even after you ‘remove’ your garments? You invisibility is skin disease. Unaware of the food or drugs experiment conducted and tested on you and your compatriots. You probably acquired that ‘ability’ while being ‘trained’ to be protectors of the state. Which is, after all, only a side effect of exposure to the exclusive food served to you, elite soldiers! Exclusive food with chemicals. And now you could be asking: ‘What now? Why tell me all these, when I am just going to be another Prisoner of War that you would torture until we squeal top secrets.’ Well, we would love to do that. Our initial plan would have been to separate you into protons and atoms and various units, depending on our whims. In that way, you would still be our prisoner, and we could use you to blackmail the government or strike a negotiation for our demands for social services. But it seems like we would not need to. Besides your bosses

that would most probably turn a cold shoulder, you also want to serve Bleckes until your last breath, as your death can be black propaganda against the league of the blasphemous and lumpen culturati such as our group. Right? From this point, pardon my spontaneity, okay, I would like you to know that you killed yourself in at least eighty percent of multiverses and the possible ripple effects branching into a variety of futures. Which is why I could mock you before you decide doing so, okay? Bless you. Do your job and you would find out more after doing what you are ought to do. I banged my mad, grinning face against the floor. Hit the floor with my face so hard until I crushed my teeth into pieces I can swallow, until I pounded so hard they were fine as talc. I licked the powdered teeth off the floor and savoured it in my throat. I broke and disintegrated into the tiniest bits of pieces. I am cosmic dust in a matter of hours—wriggling cosmic dust segmented into the tiniest nanometre. My consciousness is distributed in an uncountable volume of worms half the size of the gnats. The Pope sprinkled me in the skies and I

reached the ends of the universe. I discovered stars—stars better than Pope Latin and Stalin. I was acquainted with some of my costars, which are also glowing worms that simply, most probably, look like stones from afar. I saw time as I saw space. I saw time as a where, not as a when, since occurrences from the past and the future happen before me—at my present state. I saw my comrades. I saw her die countless times in many varying ways. I saw myself born countless times from other mothers. I saw everything and lost track of time, since I failed to comprehend ‘where’ and ‘when’ I am situated. Then, I saw Boumege looking at me, then glancing at other stars. I looked at the stars he looks at and I saw reflections of scenes, reflections of differing times in different spaces. I saw a colossal worm that shines bright as a morning star. It kept on eating its tale, spiralling in eternity. It paused and stared at me. Without letting go his own tail that he seems to consume since time immemorial, I hear his voice that spoke deep inside my head, I am Ouroborus. Boumege told me about you.

Kalbo na si Ate Ely Altamarino

Magulo sa bahay kanina. O mas magandang sabihin, magulo na naman sa bahay kanina. Teka, mas akma yatang ikuwentong kakaiba ang gulo sa bahay kanina. Hindi naman bagong katunog ng sirena sa city hall kung manermon si Mama. Hindi rin naman bago na nakatambay sa bahay ang mga kalalakihan sa barangay namin. At lalong hindi rin bagong nasa loob ng bahay ang lahat na yata ng kapitbahay namin. Pero ang bagong usapan, kalbo na si ate. “Putang ina ka!” malutong na pagkakasigaw ni Mama kay ate. Umalingawngaw ito sa buong barangay na naging sinyales naman para sa mga bubuyog naming kapitbahay. Ang pinagtataka ko lang, ang mga iyon. Ngunit, si ate, bilang ganti, ngumiti lang. Wala siyang sinagot ‘ni isa sa mga tanong ni Mama.siya ang ina ni ate at kay ate niya sinabi ang mura na iyon. Ibig bang sabihin, minura na niya ang kanyang sarili? “Ano ka ba naman anak. Malapit na ang debu mo bakit mo ginawa ‘yan? Saan kami nagkulang ng Papa mo? Ano na lang sasabihin ng mga tao? Ng tiya Tessie mo? Ng mga sumasagot sa pag-aaral mo? Anak naman... iyan na nga lang ang pag-asa mo… ay! Ano

na lang sasabihin ng mga manliligaw mo? Nasisiraan ka na ba talaga ng ulo?...” Parang armalayt si Mama nang tuloy- tuloy niyang sabihin. “Diyos ko po Lord!... Julius tawagin mo ang tatay mo sa kanto. Magpamisa kamo tayo. Nakakaiinis kang bata ka! Ano bang ginagawa mo? Sa tingin mo ba maganda ‘yan?... Julius! Tuminag ka na diyan! Nakatunganga ka na naman! Bilisan mo! Isa ka pang bata ka!” Naglalakihan ang mga tenga ng aming mga bubuyog. Dahil na rin sa kanila kaya nakalipad sa bahay si Papa. May pakinabang din pala sa mga ito, nabawasan pa ang gawain ko. Tulad dati, hindi umimik si Papa nang makita ang bagong hair style ni ate. Inabot niya ang kamay kay ate para magmano. Pagkatapos kinuha niya ang tsinelas ni Papa. Kahit nasa kanto lang si Papa nakasapatos pa siya. Kahit dadayo lang ng inom sa kalapit bahay, nakaporma pa. Dati kasi siyang heartthrob sa bayan nila at nasanay nang laging nakaayos. Mahirap ding matinik sa chicks ang tatay mo, pati ang anak sinasanay na maging “macho”. E paano ba naman ako magiging “macho”, paglilinis ng bahay, pagluluto at paglalaba ang nakahiligan kong gawin, hindi pangkargador na nakakalaki ng kaha ng katawan at lalong- lalo na hindi nakakaakit ng mga “chicks” dahil pang “chicks” daw ang mga gawaing kinahiligan ko.

Hindi tulad nang sa tatay ko. Kaya naman hindi ako ang binibidang anak nina Mama at Papa. Ang lahat na lang ng atensyon nila ay na kay ate—mas lalo na ngayon. Tinitigan ni Papa isa- isa ang bubuyog sa loob ng bahay. Buti na lang na agad din namang nakaramdam sa pinapahiwatig ni Papa sa kanila. Kusa na silang lumabas ng bahay habang si Papa, isinasara na ang mga bintana at ang pinto. “Bakit ka naman nagpakalbo anak?” malumanay niyang tanong kay ate. “Ayan sige ikaw na ang kumausap diyan sa magaling mong anak! Kanina ko pa ‘yan kinakausap hindi naman sumasagot! Iba talaga ‘yan utak niyan! Kung kanino nagmana! Malamang sa’yo ‘yan. Hinding- hindi ‘yan magmamana sa akin ‘yan. Naku nakaka-high blood talga ‘yan!”, singit ni Mama. Maamo pa rin ang mga mata noon ni Papa. ‘Ni hindi inulit ang tanong para kay ate. Bumuntong hininga muna si ate bago sumagot. “Para po may bago”. Tumango lang si Papa sa sinambit ni ate. Walang pinagbago ang timpla ng kanyang mukha at hindi rin naman nagkakulay ang mga labi.

“Ano iyon lang? Isa ka pa! kaya ‘yan nagkakaganyan kasi kinukonsinti mo!...” Marami pang sinabi si Mama pero hindi ko na masyadong narinig pa ang mga ito. Nabaling kasi ang atensyon ko sa mga bubuyog na nasa pagitan ng siwang ng bintana. Halos mawalan na ng kurba ang mga tainga nila kalalapat sa bintana at pintuan namin, mayroon lamang pagtsitsismisan. Nagsabit pa sila ng mga tipaklong na kasama. Sila naman ang tumatalon sa ibang barangay para ipasa ang balita. Samakatuwid, lahat sila, anay! Sinisira nila ang pamilya ko at ang iba pang taong tampok sa mga ugong at talon nila. “Julius!...” pambubulabog ni Mama sa pagmumura ko sa utak ko. “Lumulutang na naman ‘yang utak mo! Isa ka pa! Dagdag sakit ulo ka rin! Kayong dalawa ang laki-laki na ninyo, bulbulin na nga kayo, iresponsable pa rin kayo!... Ipag-unli mo nga ako. ‘yung pwede tumawag wan-tu-sawa! Bilisan mo. Kunin mo ‘yung selpon mo.” “’Ma, wala po akong load”, nasabi ko na lang. “Pucha! Hindi mo ba ako narinig? Sabi ko ipagload mo ako. Alam ko naman walang load ‘yang lintik na selpong ‘yan! Itapon mo na! Kumuha ka ‘don sa bulsa ng pantalon ko.”

Narinig yata ng mga anay ang utos sa akin ni Mama kaya pagkalabas ko ng bahay, para silang mga ipis na mabilis na nagsipagtago. Doon sila sa may tindahan, tinatanong akong pilit tungkol sa pagpapakalbo ni ate. Sa mga pagkakataong iyon, para akong pinugaran ng kuto sa ulo kaya hindi mapakaling kamot nang kamot. Ano nga bang isasagot ko? Hindi ako nagdadamot sa impormasyon nangyari lang talagang hindi ko alam ang tunay na idadahilan ko. Kung ako ba ang nagpakalbo, pagkakaguluhan din? Baka nga kantiyawan pa nila akong mukhang sinto-sinto. Nakalimutan ko, hindi nga pala ako si ate. Nakalimutan kong hindi pala ako girl next door sabi nga ng mga manliligaw niyang hindi ko na mabilang. Hindi rin pala ako maputi at hindi rin hanggang kalahati ng likod ang haba ng buhok. Si ate pala ang nagmana kay Papa samantalang kabaligtaran ko sila. ‘Ni ha, ‘ni ho, wala akong sinabi sa mga anay. Hinayaan ko silang mapaos sa kadadaldal. Pagkabalik ko sa bahay, imbes na salamat ang tanggapin ko, mura pa mula kay Mama binigay niya. Ang tagal ko raw. Kahit pa sino pa raw babae ang pormahan ko sa labas, walang papatol sa akin dahil maliit daw ang bayag ko. Hindi ko lang masabing hindi naman babae ang gusto kong pormahan.

“’Ma, sino po ang tatawagan ko?” malambing na tanong ko.“Anong nginingiti-ngiti mo diyan? Tanggalin mo nga ‘yan. Muka kang tuta. Tawagan mo si ate Tessie. Sabihin mo hindi na tuloy ang debu.” “Ha? Bakit po?” nabigla yata ako’t napatinis ang boses ko. Agad akong tiningnan ni Mama ng parang tigreng mangangagat. “Lukring ano na namang drama ito?” “Hindi ito drama Tomas. Diosmio, gusto mo bang iharap ang dalaga mo sa kanila nang kalbo? Kung pwede ko lang ikulong ‘yan dito sa bahay, gagawin ko, wala lang makakita sa kaniya. Nakakahiya.” Pitong taon pa lang si ate, pinagpaplanuhan na ng angkan ni Mama at Papa ang debut ni ate. Dumating pa ito sa punto na ang kapatid ni Mama, nakapagyabang nang ‘di oras para lang sa resort niya ganapin, sa kapatid ni Papa na kasosyo sa isang hotel. Nauwi naman ang lahat na sa hotel na lamang ganapin dahil nasa Quezon City lang naman ito kumpara sa resort na nasa Laguna pa. Isang taon bago ang debut ni ate, punong abala na si Mama sa paglilista ng mga bisita. Sinasala niya kung sino ang may ibibigay na regalo sa kung sinong makikikain lang. Tinawagan na rin niya ang

lahat ng kamag- anak na kakilala na magmumula pa sa iba’t ibang probinsya. Nag-cake tasting na rin sila matagal na at pulido na kung ano ang disenyo nito. Ang pagkakaalam ko, may center piece na six layers na cake at nakapalibot dito ang iba’t ibang flavors ng cupcakes. Sinukatan na rin si ate para sa tatahiing labingwalong gowns. Ang bawat isa ay may katangi-tanging pattern. Pink at purple ang motif ng setting, parehong kulay na pinili ni Mama at ng mga kamag-anak niya. Lahat ng magaganap, kalkulado na ni Mama. ‘Ni isa man sa debut ni ate, wala siyang nasabing gusto niya, kahit pa ang escort niya at ang makakasayaw para sa eighteen roses. Siya lang ang artistang aarte, bahala na ang production designer at direktor sa detalye. Kung tutuusin, wala namang ginastos dito ang pamilya namin. Nariyan ang mga manyak na anak ng mga pulitiko sa amin, mga matatandang negosyante at mga tambay na may udget para sa pampapapogi kay ate. Angkan lang din kasi nina Mama at Papa ang mayaman at wala halos naipundar si Papa sa printing press. Siya nga pala ang gwapong hindi nagamit ang kagandahang lalaki sa kapakipakinabang na paraan. Hindi niya natapos ang kolehiyo dahil sa iba’t ibang Mr. Pogi contests na sinalihan. Hindi rin naman siya sanay sa trabaho. Kung hindi pa nga raw siya tinuruan ng kaibigan niya sa pag-iimprenta, hindi niya kami

mabubuhay. Kaya hindi ko rin siya masisisi kung bakit sobrang higpit niya kay ate pagdating sa pag-aaral— na tanging sa pag-aaral lamang. Si Mama lang naman talaga ang garapalang nagbubugaw kay ate. Si tiya Tessie pala ang kapatid ni Papa na executive financier sa debut ni ate. Para niyang dibuho si ate ng kabataan niya. Kaya rin siguro gusto niyang paggastusan ang pamangkin niya. Siguro nga wala siyang nakikita sa aking hinaharap kaya kahit isang gown, hindi ako pinagpatahian para sa debut ni ate. “Ano ba Julius! Bilisan mo!... Akin na nga ‘yan ako na ang tatawag”. Agad ko naman sa kanyang inabot ang selpon. “Ano ba ‘tong selpon mo, makaluma masyado. Pa’no ba ‘to buksan?” “Ma, bakit niyo po ipapa-cancel? Ano pong problema?” tanong ni ate kay Mama. “O! nagsalita ka! Akala ko ayaw mo akong kausapin e! Bakit ka nagpakalbo anak? Saan ba ako nagkulang sa iyo?”

“Ma wala naman po e.” “Wala naman pala e bakit mo ginawa ‘yan?” “Kasi nga po wala kayong pagkukulang.” “Ang labo mo a. ‘Wag mo nga akong nililito.” “Ma bakit po ba ninyo ipapa-cancel?” “Dahil kalbo ka!” “O?” “Anong o?! umayos ka nga Julia baka masampal kita diyan, lumapat pa kamay ko sa muka mo. Kalbo ka, wala kang buhok. Hindi ba ‘yon problema?”

kay Mama. Lumuhod siya sa harap ni Mama at may binulong. Lalo lang nag-iyak si Mama. Animo’y gumuho na ang buong pangarap niya. Sinubukan na ni ate ang matagal nang gustong kumawala sa dibsib niya. Ang kwento niya sa akin, hindi niya alam kung paano nagsimula ang lahat. Basta ang alam lang niya, nagsasawa na siyang damitan at ayusan tulad ng ginagawa kay Barbie. At nagsasawa na rin siyang maging Barbie ng lahat ng lalaki. Tumayo na si ate at iniwan si Mamang umiiyak. Parang ayaw tumahan ni Mama. Bilang pampalubag loob, bigla kong naibulalas, “Ma, huwag na po ninyong i-cancel. Isang araw na lang at birthday ko naman po.”

“Hindi po.” “Putang- ina ka talaga.” Bigla na lamang sumigaw si Mama at humagulgol sa kinatatayuan. Kahit ako man, hindi alam ang gagawin. Si Papa rin, nagyelo sa kinauupuan. Tiningnan ko si ate sa kung ano ang magiging reaksyon niya. Hindi ko masabi kung ano. Pero hindi ko masabing may awa ang tingin niya

Error Tilde Acu単a

Agricultural Imperialism Tilde Acu単a

Queen Inang Yellow Tilde Acu単a

Bisperas I Paul Corpuz Belisario

100

Bisperas III Paul Corpuz Belisario

101

Bisperas II Paul Corpuz Belisario

102

Harrowing the honeycomb Paul Corpuz Belisario

103

Riddle Raissa Azarcon

I supposed by now you know who I am. You’ve encountered me in the railway, along the corridors, in the school grounds. I’m in every deserted alleyway. I’m one with the crowd. I tend to hide sometimes but they seek me anyway. Some found me early in their lives, some stayed stuck looking for me in the wrong places, some thought they’ve found me, and some have just given up. I am in the air you breathe. I am the glint you see in every sunray. I am the benevolent force in your every morning. I am the unseen guest in your every delight. I am a firework, a spark, a flame in the night. I can blow you an auburn sky. I can make the world spin and can make it fall apart. I can make brothers and sisters turn against each other. I can make an empire fall. I can be the reason for centuries of feud. I am the root of conflicts, the end of reason. I can oust a king from his throne; I can make a fool recite anecdotes. I am the spirit in the liquor you take, the aroma in the coffee you brew. I am the fallen coin you happened to step on; a trick or luck (of which I am both).

105

I can make a home but I can also wreck many. I can give you hope but can also give you despair. I can give you scars— I can lacerate your heart. I can induce dementia and even numb your soul. But I can also heal your pain; ease your sufferings and give you bliss. I am what you want me to be. I am what you seek. In my hands, everyone is powerless. Dukes, merchants, billionaires, sheiks, kings – they have no power over me. They’re all at my mercy. I can make a scientist dumb, a philosopher crazy, and an artist insane. I am the reason why there’s music, why there’s song. I am the muse of every poet, the inspiration of every masterpiece. I make writers suffer, poets bleed in pain. I can make the most proud beg and throw their ego in the closet. I can make a sinner out of a saint. I can bend wills, mystify truth, and defy authority. I can make a liar out of you. I can hurt you and kill you the same thing that I can revive and resurrect you. I can destroy you and delude you. You can’t bail yourself out of me. You can’t escape me. Death cannot tear us apart. I am universal, all-encompassing. I rule both the realm of the living

and the dead. I can freeze time. I can blur justice. I can change destiny.

prove my existence. They want proof like I’m a piece of specimen.

People tried to define me but even the smartest of their lot had failed. They cannot box me in, they cannot capture my essence. I am not constant neither ephemeral. I am not blind, neither am a mystery. The dictionary cannot imprison me. Science cannot reduce me. Fortune tellers cannot predict me.

Optimists wait for me while pessimists can’t see me even if I’m right in front of them. Existentialists only find me in one place – that of themselves. Hedonists mistake me for anything pleasurable. They only knew one side of me (so much like the masochists). Gluttons find me in their food. The greedy tend to keep me to themselves. Mothers can identify me with almost anything, even in the most hideous face, even in the most forlorn place.

Asylums are erected because of me. Cosmetic surgeons are in demand because of me. Demand for sleeping pills increased because of me. Many drown themselves in alcohol because of me. People blame me for their vices but they don’t know a thing about their shortcomings. Religious sects use me as a means to their end. They demand tithes in my name; desperate move for a desperate, shameless institution. Can masochists apply me to themselves? I presume they don’t know me at all. Feminists blame me for domestic violence. Capitalists use me to their advantage. Marxists flee away from me as soon as I reciprocate. Logical positivists always seek evidence to

Words tried to capture me in stories, in books, in letters but nothing came close. Chemists tried to explain me using pheromones and chemical reactions but I say that, too is futile. Hatred prohibits my growth. Indifference denies my presence. Solitude yearns for me. I can run the world in my palms. I can toy with everyone. I can direct the course of things. I am in everything you see.

106

Ilang Tala Tungkol sa Feminismo U Z. Eliserio

Sa kolehiyo may nakadebate akong kaklase tungkol sa tamod. Ang sabi ko kasi, ang sperm ang aktibo, ang egg cell, pasibo. Importante raw ang egg cell, sabi ng kaklase ko, esensyal daw ito sa proseso, walang silbi ang pagmamadali ng mga tamod kung wala ito. Sa isipisip ko noon, anong problema ng taong ‘to? Malikhaing pagsulat ang klase namin, pagsulat ng tula. Ba’t n’ya ba ako kailangang barahin tungkol sa napakawalang kwentang bagay? Lilipas ang dalawang taon bago ko s’ya simulang subukang intindihin. “Hindi ka pwedeng magmahal ng puke kung hindi ka nagmamahal ng buhok,” sabi sa The Vagina Monologues ni Eve Ensler. Ang tinutukoy ditong buhok ay bulbol. Inaatake ng seksyong ito ng dula ang pagaahit ng bulbol ng babae. Ngayon, sentido kumon na sa akin ang pulitika ng buhok. Isyu na dapat pag-isipan ang pagbibida sa buhok sa ulo ng babae at ang pagbabawal na magkaroon s’ya ng buhok sa ibang parte ng katawan (sa kili-kili, sa binti, sa mukha). Madumi ang babae, nakakahiya. Kaya dapat linisin, dapat gupitin, dapat kontrolin. Kapag disente na, pag pumasa na sa standar ng lalake, saka lang karapat-dapat mahalin.

107

Itong The Vagina Monologues ang nagturo sa akin na ang mga ipinaglalaban ko noon sa personal na lebel ay may kinalaman sa iba pang tao. Sa taon sa gitna ng debate tungkol sa tamod at pagkakapanood nitong dula, nabasa ko ang Hegel ni Peter Singer. Doon, natanto kong nilikhang pangangailangan lang pala ang paggamit ng deodorant, at ang pagpili ng brand ay hungkag na kalayaan. (Nang ikinuwento ko ang proseso ng pagkatutong ito sa isang klase noong unang taon ko ng pagtuturo, isang estudyante ang nagtanong sa akin, “E di sir, hindi rin kayo gumagamit ng sabon?”) Iyon ang unang itinuro ng feminismo sa akin. Bantayan iyong mga nagpapahiya. Sa seksyong “The Flood” sa texto ni Ensler, nilabasan ang isang babae dahil sa kapiranggot na dampi ng balat sa balat ng kanyang ka-date. Nabahuan ang lalake, at nilaglag s’ya nito. Sumunod sa mga batas! Laging isaisip ang mga alituntunin! Pigilin ang pagnanasa, itakwil ang pagnanasa, nakakadiri ang pagnanasa. Nakakadiri ang katawan, nakakadiri ang sex. May kapangyarihan ang mga feministang texto na isulat-muli ang mga nabasa ko na. Ginawa ito ni Ensler, at ginawa rin ito ni Susan Brownmiller sa kanyang

Against Our Will: Men, Women and Rape. Minsan natatangahan lang ako sa sarili ko, kasi ang mga obyus sa akin ngayon ay kinailangan ko pang matutunan noon. Pero kung alam ko nga naman na ang lahat, bakit pa ako magbabasa? Bago ko nabasa si Brownmiller ay nabasa ko na ang Contingency, irony, and solidarity ni Richard Rorty, at medyo sold na ako sa bersyon n’ya ng pragmatismo. Si Brownmiller ang nagturo sa akin na ang iginigiit na katotohanan ng isang uri ay may posibilidad na instrumento lang nila upang pagsamantalahan ang isa pang uri. Palusot nga lang ang “boys will be boys,” at, sumpain ang agham, ang pinapalaganap na katotohanang natural na mas malibog ang mga lalake kung kaya hindi nila mapigilan manggahasa ay pagbibigay lehitimasyon lamang sa kanilang kawalan ng respeto sa katawan ng iba. Pag nagahasa ang isang babae at nahuli ang lalakeng nanggahasa, magbabayad ito--sa ama ng babae. Paano’y pag-aari ng ama ang anak na babae, at sinira ng lalakeng nanggahasa ang pag-aari. Pag-aari ng kanyang ama ang babae hanggang sa mabenta s’ya nito sa lalakeng magiging asawa n’ya. Ito ang relasyon ng ikasyam at ikasampung utos. Para kay Brownmiller,

ang mga nanggagahasa ay Myrmiddons, ang unang umaatake sa hukbo ng mga Griyego sa Illiad. Lahat ng lalake ay may benepisyo mula sa panggagahasa, kahit iyong mga hindi nanggagahasa mismo. Dahil sa nalilikhang atmosphere ng takot, sa mga mata ng mga babae, ang isang lalake ay nagiging (a) potensyal na manggagahasa o di kaya’y (b) tagapagtanggol. Ano man sagot, mali, dahil hindi nakikita ang babae bilang kapantay, lagi lamang biktima o alaga. Sabi ni Brownmiller, isinulat n’ya ang kasaysayan ng panggagahasa para mawalan ito ng kinabukasan. Inspirasyon sa akin ito, na ang pagsusulat ay may kritikal na silbi sa mundo, na kaya nga nitong baguhin ang mundo. Kailangang patuloy na magbasa, at magbasa nang seryoso, at kailangang patuloy na magsulat, at magsulat nang mapagpalaya. Mayroon bang nalilikhang dikotomiya rito, sa pagitan ng katawan at di-katawan (dahas, kahihiyan, takot)? Sa kanyang “If Men Could Menstruate,” patawa (at hindi patawa) ni Gloria Steinem na kung may regla ang mga lalake, ipagmamalaki nila ito (“Mas marami akong pad na nagamit kaysa sa ‘yo!”) at na gagamitin nila ito para manatili sa kapangyarihan (“Dahil buwanbuwan dinudugo ang mga lalake, mas sanay sila sa

108

sakit at kung gayon mas karapat-dapat na maging pinuno”). Ang “If Men Could Menstruate” ay maaaring matagpuan sa Outrageous Acts and Everyday Rebellions, kung saan maaari ding mabasa ang “Erotica versus Pornography,” na siguro nga’y pwede kong ituring na lola, o sige ninang, ng lahat ng sinulat kong may kinalaman sa sex. Hindi na lang ito pagsasalsal, hindi lang ito pagiging manyak. Ang erotika ay selebrasyon ng sarap, selebrasyon ng pagnanasa. Iba ito sa pornograpiya, at kung hindi makita ng mundo ang pagkakaiba, ang mundo ang mali. Hindi ko kailangang ahitin ang hindi ko gustong ahitin. Ang mundo ang mali. Hindi ko kasalanan kung bakit ako dinahas. Ang mundo ang mali. Magsulat tayo tungkol sa pwet at pawis at alat ng balat at amoy ng kalawang. Ang mundo ang mali. (Sa sanaysay ni Martin Amis tungkol kay Steinem sa The Moronic Inferno, dalawa ang binigyan n’ya ng diin: na magandang tingnan si Steinem, at na pasista at mapanganib sa mga manunulat ang teorya ng wika na isinusulong ng feminismo nito.) Kung itinuro ng “Erotica versus Pornography” na hindi dapat ikahiya ang pagsusulat tungkol sa

109

sex, itinuro ng introduksyon ni Susie Bright sa The Best American Erotica 2000 na dapat ay galugarin ang mundo ng sex, ang iba’t ibang baryasyon at permutasyon nito. Sa koleksyong ito ng mga maikling kwento na inedit ni Bright, hindi lang lalake sa babae ang ikinuwento, at hindi lang din lalake sa lalake o babae sa babae. May orgy, may pagsasalsal. Dito’y nagsesex ang mga amputee, ang mga Siamese twins. Kung sakaling masyadong positibo ang tingin ng Steinem sa sex, ipinaalala ng antolohiyang ito ang papel ng sakit, ng pera at ng kapangyarihan sa pakikipagrelasyon at pagtatalik. Sa patuloy na paglangoy sa kasalimuotan lamang natin maipaglalaban ang pagmamahal. Nais kong isara ang usapan sa pamamagitan ng meditasyon sa introduksyon ni Ellen Bass sa inedit n’yang I Never Told Anyone, “In the Truth Itself, There is Healing,” na bagaman baduy ang pamagat ay makapangyarihang sanaysay. Dito’y ikinuwento n’ya ang pambabastos sa kanya noong bata pa ng isang lalake. Nang isumbong n’ya ito sa kanyang ina, nagalit ito--sa lalake. Tinawag ito ni Bass na “regalo ng galit,” at madalas bilang pakikipagkompromiso sa mundo’y nagagalit tayo sa galit. Gusto lang nating maging kalmado kahit na nambabastos ang mundo. “Pinapalaki mo pa kasi, nagsorry na nga,” pagtatanggol

ng mga mandarahas sa kapayapaan at kaayusan. Pero sabi nga sa isang episode ng Seinfeld, “Serenity now-insanity later.” Mahalaga rin ang teorya ng komunikasyon na isinulong ni Bass sa kanyang sanaysay. Ayon sa kanya, pag dinahas sa sekswal na paraan ng isang lalake ang isang batang babae at sinabihang wag magsumbong, nagpapadala ito ng mensahe sa babae: na madumi ang sex, na dahil may kinalaman s’ya sa sex, madumi s’ya, na maaaring gamitin ang sex para makuha ang gusto, na maaaring gamitin ang dahas para makuha ang gusto. Sabi nga ni Gilles Deleuze sa introduksyon n’ya sa salin sa Ingles ng kanyang Nietzsche and Philosophy, “Ang mga penomenom, bagay, organismo, lipunan, kamalayan at espiritu ay... sintomas, at sila mismo’y may sinasalamin sa mga estado ng pwersa.” Estruktural ang patriarkiya, at sa isang banda’y textual. Sa kabanata ng Rape, Love and Sexuality ni Sylvia Estrada-Claudio na tungkol sa pagbabalita tungkol sa panggagahasa sa tabloid, inilahad n’ya ang mga discursive practices na nagpoposturang objektibo (paggamit ng alias, paggamit ng salitang “suspek,” paggamit ng terminong “di umano”), ngunit pag

inalisa ay nailalahad na pumapanig sa mga sexistang pananaw. Araw-araw nagbabagsak ng propaganda ang patriarkiya. Ang mahalagang alalahanin ay magkapatid ang mga mensahe nito. Ang stereotype na ang babae dapat ang maghintay sa mang-aakit, ang nangangailangan ng pag-aalaga at pagtatanggol ay kakambal ng batas na dapat magtiis nang tahimik ang mga binubugbog ng kapareha--kuya nila ang panggagahasa. Mula “he” imbes na “he or she” hanggang sa white slavery, mula “you may now kiss the bride” hanggang kasal--isang banal na pamilya, isang makapangyarihang angkan. “The Beauty Myth” lang ang nabasa kong kabanata ng The Beauty Myth ni Naomi Wolf. Binanggit ko ang librong ito sa kwento kong “Apat na Putok,” at nakakahiyang hindi ko nabaybay nang tama sa nalathalang bersyon ang kanyang apelyido (si Virginia Woolf ata ang nasa utak ko). Sa kanyang sanaysay, inusig ni Wolf ang Ideya ng ganda na isinusulong ng iba’t ibang pwersa na nagtatakda sa isang standang ng--ganda. Merong bumbulong sa akin na isantabi ang argumentong ito bilang conspiracy theory, ang kaso’y

110

wala yata akong kilalang Filipina na hindi gumamit sa tanang buhay n’ya ng skin whitener. Sala-salabat ang mga isyu, syempre, hindi pwedeng hindi tingnan ang colonial mentality sa pagsusuri ng pagpapaputi, pero hindi rin naman pwedeng ikaila na sa kasong ito, ang mito ng ganda ay buhay. Gusto ko sanang balikan ang kwentong tamod sa itaas bilang pagsasara ng sanaysay na ito. Ang kaklase kong iyon, naging estudyante ko ang isang kamag-anak n’ya. Isang araw, nagdala ito ng mensahe para sa akin: “Sir, sabi ng pinsan ko, sira-ulo raw kayo.” Sira-ulo nga ako. Sira-ulo ako noon, dahil hindi ko maiugnay ng mga opinyon ko tungkol sa sperm at egg cell sa mas malaking konteksto. At sira-ulo ako ngayon, dahil hindi ko magawang makibagay sa mga ang gusto lamang ay ulitin ang sarili. Sa espiritu ng kabaliwan, gusto ko ngayong magbalangkas ng teorya ng pagsusulat. Tatawagin ko itong tamodismo, sa ngalan ng debateng nagsimula ng pag-iisip ko tungkol sa feminismo. Ang tamodistang pagsusulat ay may labing-isang utos. Una: Sambahin ang katawan. At hindi lang ibig sabihin nito’y puro eksena ng orgy ang isusulat,

111

bagaman tama ring gawin iyon. Pero mas pa, dapat di’y sisirin ang bawat aspekto ng pisikal. Sa bawat mahabaang paglalarawan ng landscape, may katapat dapat na mas mahabang paglalarawan ng paglilibag. Ng paghikab. Ng pag-inom ng tubig. Hinihingi ng mainstream ang exciting na pagsulat, ngunit mabilis din ang pintig ng puso ng nanggagahasa. Magpahinga sa tamod, matulog nang payapa sa haplos nito. Ikalawang utos: Itakwil ang dahas, kahihiyan at takot. Galing sa katawan ang tamod, gayon din dapat ang pagsusulat. Ang namamayani ngayo’y precooked na panatikan, de-pormulang sikolohiya, dekahong pagtetema. Dagdagan lang ng kumukulong tubig. Paano kung Coke ang ihalo mo sa Nissin, o di kaya’y gata? Hindi mo makakakain, oo, pero may bago kang nilikha. Paano matutulak ang sangkatauhan, ang Filipinas, ang literatura, ang sarili, kung bago pa man magsulat ay nakakadena ka na? Paputukin, pasiritin, pasabugin ang tamod. Ikatlong utos: Magsariling sikap. Hindi pa natin alam kung ano ang kayang maging ng tamod. Gusto ng mainstream na maaliw. Ito ang binibili nila. Pero paano kung hindi natin kailangan ang kanilang pera? Ipamigay ang isinusulat, ilagay sa Internet. Ang problema sa

pera’y madaling sukatin ang tagumpay nito (kung tagumpay ngang matatawag ang pagmementena ng isang mapang-aping estruktura), halimbawa ang libro, mas maraming benta, mas mahusay. Ang tanging sukatan na maaaring gamitin ng tamodista’y ang paglikha ng iba. Kung ang isang mambabasa’y lumikha at kinilala ka bilang inspirasyon, o instigador ng gulo, dito mo lang masasabing may nagawa kang tama. At kung walang kumikilala sa likha mo? Tuloy lang nang tuloy sa pagsusulat, tandaang hindi pa natin alam kung ano posibleng maging ang tamod. Ikaapat na utos: Maging DPA. Ang tamodismo’y may tatlong kinakaharap na kalaban sa Filipinas: ang workshop, ang patimpalak, ang publikasyon. Ang tatlong ito’y hindi natural na masama, ngunit ngayon ay naging maduming parodiya na ng kanilang dating karangalan. Halimbawa, ang patimpalak. Dapat: ang mahusay ang s’yang gagawaran ng award. Naging: ang ginawaran ng award ang tangi lang mahusay. Nauna na ang tamod sa itlog! Pasukin ang mga institusyong ito, pero wag kakalimutang tamodista ka. Tatanggapin ka nila bilang token wirdo, na inaasahan nilang makikipagkompromiso rin pagdating ng panahon, o di kaya’y mamamatay nang tahimik sa isang tabi. Wag mamamatay! O, kung hindi kayang maging imortal,

siguraduhing ang huling tamod na lalabas sa iyong bibig ay salita. Ikalimang utos: Kilalanin ang tamod sa bawat isa, lalo na sa mga ikinakaila ito. Si Rizal? Matamod ‘yan. Ang mga nagsulat ng Bibliya? Tamodero bawat isa. At wag mo akong pagsimulain tungkol sa oral na panitikan. Ito ang problema: hindi lahat pwedeng basahin ang lahat. Kaya obligasyon ng bawat isang sumusunod sa tamodismo na magbasa, kumain, ng lahat ng kaya n’ya, at magsulat tungkol dito, tungkol sa tamod ng nobela, tula, sanaysay, pelikula, palabas sa telebisyon, patalastas, awit. Ang tamod ang ether na nagbibigkis sa matter kaya ito hindi kumakalat, ang tamod ang sikretong pundasyon kaya tumatakbo ang lipunan. Ang tamod ang kasaysayan ng panitikang Filipino, dapat pag-aralan at ituro ang manstang iniwan at araw-araw pinapalawak nito. Ikaanim na utos: Wag kang manggagahasa. Ikapitong utos: Isalin ang tamod sa iba’t ibang dila. Isalin ang iyong mga kwentong tamod sa Swahili. Hindi ka marunong mag-Swahili? Ayos lang ‘yon, kaya nga nilikha ng Diyos ang Google Translate. Pangit magsalin ang Google Translate? Hindi problema, ang mahalaga’y

112

nailabas mo ang isang tekstong maaaring itama ng iba. Ang tamod ang simula. Mas madali at mas mahirap ang kaso ng mga rehiyunal na wika sa Filipinas. Mas madali kasi ito ang tamang gawin. Mas mahirap kasi kailangan mo pang maghanap ng mahusay magsalin sa wikang rehiyunal at kailangan mo s’yang kumbinsihin na gamitin ang kanyang kapangyarihan para sa tamod. Ikawalong utos: Wag lang sa papel maglalabas. Gumawa ng video. Gumawa ng kanta. Kumuha ng larawan. Iwebcam ang sarili na binabasa ang iyong sanaysay. Kantahin sa tono ng “Leron, Leron, Sinta” ang iyong maikling kwento. Iphotoshop ang mga pangungusap ng iyong nobela para gawing meme. Hindi kailangang maging viral. Meron bang viral na tamod? Ikasyam na utos: Tandaan, tungkol ito sa indibidwal. Magtiwala sa sarili, kahit tinatawanan, kahit pinapatronize, kahit na ipinapapatay. Ikwento ang iyong buhay, ang pagbubugbog sa iyo, ang pagsakay mo sa jeep, ang iyong mga tagumpay, ang iyong mga pagkabigo. Wag makikinig sa mga akusasyon ng pagiging narsisistiko sa mga taong tunay na pangalan ang nasa byline.

113

Ikasampung utos: Tandaan, tungkol ito sa lipunan. Ang ibang tao ang kikilala sa iyo. Ang ibang tao ang lilikha mula sa nilikha mo. Ang ibang tao ang kakampi mo laban sa dahas, kahihiyan at takot. Tandaang walang silbi ang sperm kung walang egg cell. Isalabing-isang utos. Tandaan, tungkol ito sa wika. Sa ikasampung utos, finefeminize ang lipunan, at ang indibidwal ang inilagay sa agresibo, aktibo at masculine na posisyon. Marka ng kultural na imperyalismo ang paggamit ko ng “masculine.” “Namatay si Nanay makaron.” “Gaga ooh lala.” “Talinghagang talipapa!” Ang tamod ang kinabukasan, o walang kinabukasan. Katulad ng wika, ang tamod ay malagkit. Kumakapit ito, gumagapang sa balat, sa tela, sa kahoy, sa buhok. Ayaw nitong pakawala. Ang tamod ang tahanan ng pagiral. Inilalabas ng tamod ang tao. Kapag ginamit sa masama, nakakabulag ang wika. Ganito rin ang tamod, pag pinatama sa bukas na mata. Maaari ding hadlang sa lalamunan ang tamod. May mga tamod na nanatili ang lasa sa bibig, kahit na matagal nang nalulunon. Nangmumulto ang tamod, tulad ng mga salita. Ang amoy ng tamod ay maaaring

humila sa isang tao pabalik sa nakaraan. Ang wika ang patuloy na pagtuklas sa nostalgia. Minsan, kailangan lang talagang maglabas ng tamod. Minsan, kailangan lang talagang magsulat. Pinatay ng Diyos si Onan dahil idinilig nito sa lupa ang tamod, imbes na sa asawa ng kapatid. Maraming pinapaslang dahil di nila ginamit ang mga salita ayon sa kagustuhan ng mga nasa kapangyarihan. Ang wika ang isa sa ating pinakamagaang pagsasayaw at pinakadapat ingatang biyaya. Ang tamod ay isa rin. Napapatay ang tamod. Napapatay ang wika. Pwede nating sabihing mas mahalaga ang wika kaysa tamod, pero sino ang makakapagsabi nito kung walang tamod? Ang hayaang alipinin ang tamod ay ang pagsuporta sa pag-aalipin. Isang araw wika naman ang aalipinin. Kaya dapat, sa lebel pa lang ng tamod ay lumaban na laban sa pang-aapi. Ang tamod ay laging hindi kumpleto. Pag nakita na nito ang kabiyak, tumitigil na ito sa pagiging tamod. Ang kahulugan ng isang salita ay lumalabas lamang sa relasyon nito sa ibang salita. Ang wika ay maaaring may silbi at maaaring paglalaro lamang. Parehong nararapat

ang dalawang aspektong ito ng wika. Hindi tamang ikulong ang tamod, papiliin sa aliw at paglikha. Tinatawag tayo lagi ng tamod. Tinatawag tayo lagi ng wika. Ang tamod ang puting tinta. Magsulat sa tamod. Ang pagsusulat ay tamod. Ang hindi magsulat ay tamad. Mas mabuting maging tamod kaysa tamad. Alam ng lahat ang tungkol kay Juan Tamad dahil isinulat ni Juan Tamod ang kanyang buhay. Binura ni Juan Tamod ang kanyang sarili, naglabas s’ya ng tamod para makalimutan. Si Juan Tamod ang aktwalisasyon ni Juan Tamad, ang nabuo nang tanggapin ni Juan Tamad ang tadhana n’yang magsulat. Kung hindi s’ya pinatay ng mga Espanyol naisulat sana ni Rizal ang “Katamuran ng mga Filipino.” Kung hindi s’ya pinatay nila Aguinaldo, naisulat sana ni Bonficaio ang “Dapat Mabate ng mga Tagalog.” Pupurihin ito ng mga Bikolano. Ang “kitams” ay mula sa “kita mo,” na s’ya namang galing sa “kay tamod.” Ang “kay tamod,” tulad din ng “kitams,” ay nangangahulugang “sabi ko sa ‘yo e,” o,

114

â&#x20AC;&#x153;ito ang patunay.â&#x20AC;? Patunay ang tamod, na ano? Na may lalakeng nagsalsal. Na may salsal na naganap. Na may pinatunguhan ang pagsasalsal. Na hindi lang sa pagsasalsal natatapos ang lahat. Hindi natatapos ang tamod, nag-iibang anyo lamang ito. Isulat ang tamod: buntot at ulo, walang katawan. Sinong may sabing kailangan ng matagal na build up bago sumabog? Bakit nila ito sinabi. Buntot at ulo, walang katawan. Ang tamod ay halimaw. Ito ang ilabas na teksto, banggaan ng mga imahen, banggang ng mga salita, banggang ng mga tunog. Buntot at ulo, walang katawan. Walang direksyon, iisa lang ang pwedeng makipag-isa sa egg cell. Anong gagawin ng iba kundi ipagdiwang ang kawalan ng kahulugan? Ang isa at ang marami. Kung hindi marami, maaaring nabigo ang isang nagtagumpay. Nagumpay lamang dahil may kakompetensya, kakompetensya, pero hindi kaaway. Magkakapatid ang mga tamod. Paglaruan ang mga titik: tamod, am tod, ako ang kamatayan. Tamod, ma dot, maraming tuldok. Tamod, ad tom, hanggang bukas.

115

Perspective Lee Jacob L. Fabonan

116

Mendiola UP Apperture

117

Rage UP Apperture

118

Walang Pasok Julie Fabonan

119

Sampaguitang Walang Bango Lee Jacob L. Fabonan

120

Frontline Lee Jacob L. Fabonan

121

Cut UP Apperture

122

Pasasalamat Chancellor Caesar Saloma, PhD, FSPP SMOSA UP Diliman Prof. Virginia C. Yap Office of the Chancellor for Administration Prof. Ma. Corazon Jimenez-Tan Office of the Vice Chancellor for Students Affairs Dean Flora Elena R. Mirano, PhD. College of Arts and Letters CAL Faculty and Staff UP Diliman Accounting Department Kat Elona EIC, Philippine Collegian 2012-2013 CAL Student Council, 2011-2012 CAL Student Council, 2012-2013 UP Aperture

123

Aleli. Unang nailathala sa “Kathalogo” ng UP Ugnayan ng Manunulat. Apartment. Pinaghanguan ng ilang bahagi ng kuwentong “Her Majesty of Tsismis” kasamang nailathala sa UBOD New Writers Series II ng National Commission for Cultue and the Arts, National Commission on Literary Arts, at Ateneo Institute of Literary Arts and Practices. Himbing. Unang inilabas ng Tudla Productions sa tudla.org. Ihip ng Hangin. Ikalawang Gantimpala sa Tula sa Gawad S.P. Lopez ng UP. Iskolar ng Pansitan. Ikalawang Gantimpala sa Tula sa Gawad S.P. Lopez ng UP. Kalbo na si Ate. Ikalawang Gantimpala sa Gawad Emman Lacaba, Lunduyan 2011. Matamang Paghihintay. Unang inilabas sa ng Tudla Productions sa tudla.org. Para sa Ating mga Poncio Pilato. Lumabas sa carcosite.blogspot.com. Pasulóng (Para sa Iyo). Ikalawang Gantimpala sa Tula sa Gawad S.P. Lopez ng UP. The Ouracle. Unang nailathala sa “Sunday Times Magazine”. 00 ô. Unang nailathala sa “Kritika Kultura”, online referred journal ng Ateneo de Manila University.

124

K alasag 2011-2012

Jian Carlo Ramos Gomez

MANAGING EDITOR

Ang pagkalas ay pagpili: pagpili sa mga bagay na kailangan iwan o kailangang bitawan. Kung tunay kang rebolusyonaryo, kakalas ka para sa bayan.

“

Si Jian (na mas kilala sa JC) ay isang tahimik na freshie. Kasalukuyan siyang nasa CEGP National Secretariat. Press freedom advocate. Taas-kamaong promdi. Proud Novo Ecijano. Pumasok siya sa publication dahil competitive siyang nilalang ngunit mukhang mali ang kanyang napasukan. Kamukha siya ni JM de Guzman. Wag na wag siyang titingnan sa kanyang mga labi at mata dahil baka mahulog ka. :) Mukhang walang paniniwala pero meron. 1 Corinthians 10:24 “SERVE ONE ANOTHER, let no one seek his own, but each one the others well-being.” Ayaw niya sa DYA (Dota, yosi at alak) dahil simula pa man, hindi nya ito natikman. Handa siyang masugatan. Iyakin siya. Isang bagay ang unique sa kanya: ang kanyang mga ngiti.

Payat, puyat, poet, musikero, diva, peryodisyta, litratista. Extinct specie na nagbabayad ng 300 per unit at two-way traffic pa sa Oval. Gusto niyang sumakay ng PNR pagkatapos ng bakasyon at makaligo sa falls. Maari siyang sundan sa kaniyang blog: northfort. worpress.com

Kumakalas tayo ‘pagkat tayo’y umiibig.

”

Paul Corpuz Belisario FEATURE EDITOR

Minsan, pakiramdam ni Lee (aka Jake, sa UP Mass Comm) sumasakay siya sa kung ano-anong rides sa Enchanted Kingdom kapag nagsusulat. Mahilig siyang kumuha ng retrato, at magkape. Masayahin, pero seryoso tuwing Miyerkules, dahil abala sa programang “Samahang Bidang Bida” sa DZUP 1602 Khz, bilang Senior Executive Producer (ng Radio Circle). Naging manunulat siya sa Kultura Section ng Philippine Collegian, at naging patnugot sa kultura ng Kalasag. Kuwentong pambata, at Thesis ang dalawa sa mga paborito niyang subject.

“

Ang pagkalas ay isang likas na pag-iral sa samu’t saring lupalop ng lipunan, sasapit ito ano’t ano pa man bilang ang permanete lang umano sa mundo ay pagbabago.

Ramidette Bernal EDITOR-IN-CHIEF(OIC)

Si Ram ay masiyahin at mahilig makipagkaibigan. Kilala niya every other person na makakasalubong niya sa UP. Diba, Peri? Mahilig siyang managinip at umibig. Gusto niyang naglalakad sa ulan para panindigang hopeless romantic siya. Ang pinakamalupet sa lahat, madali siyang kiligin pero mabilis din siyang mabroken hearted. Iyakin din siya paminsan-minsan dahil naniniwala siyang ang lahat ng umiibig ay nasasawi. BOOM! ;))

Ang pagkalas ay hindi laging pagbitiw o pag-iwan sa mga bagay na ating nakasanayan. Minsan, kailangan lang talaga nating kumalas upang lumaya sa sistema at upang mas makilala pa ang ating sarili. Nakakalungkot ang pagkalas. Pero sino bang hindi gustong lumaya di ba? Lee Jacob L. Fabonan

KULTURA EDITOR

”

Raissa Azarcon

GRAPHIC ARTIST

Ipinanganak na may nunal sa paa pero hindi lakwatsera. Blood Type A. XX. Black eyes. Carbon-copy ng tatay niya. Miyembro ng not so famous and haven’t heard group na UP Gorgons, isang barkadahan ng tatlong babaeng Malabo ang mata at mahilig kumain ng street foods. Tamad siyang kumain at masipag matulog. Pero 1% lang daw iyan ng pagkatao niya. Naniniwala siya na ang ganitong “About Me” ay waste of space. Kung ayaw maniwala, pakinggan ang paborito niyang kantang You Don’t Define Me ni Mindy Gledhill.

“

Ang pagkalas ay hindi isang bagay na dapat katakutan. Dapat nga itong yakapin; dapat hayaang mangyari kahit na parang gumuguho ang mga pundasyon ng mundo mo habang sinusubukan mong kumalas. Huwag kang mag-alala; madali nang bumuo muli ng mundo. Ang mahalaga ay ang makabitiw ka sa luma at bulok na mga bagay. Ang mahalaga ay ang makalaya.

”

Si Peri ay mahilig sa naninilaw na libro, umuusok na tsaa, at malulungkot na pelikula. Madalas siyang makikita na naglalaro ng pusoy dos o Monopoly Deal sa stonebenches ng CAL. Kaya niyang matulog kahit saan, at sa kanyang mga panaginip, mayroon siyang sariling pirate ship.

Ang pagkalas ay hindi nangangahulugan ng kahinaan. Bagkus, ito ay nangangahulugan ng katapangang kilalanin ang larangan ng bawat bagay o sistema at pagbibigay respeto sa hangganang yaon. Ang bawat pagkalas ay pagkakataong mas makilala ang mundo at madiskubre ang bawat simula. Periwinkle Cajiuat ILLUSTRATOR