Xxx
‘Als je opkijkt uit de krant zie je overal mensen die oog hebben voor de ander’ 12 kro Magazine
GELOOFSGESPREK
Barmhartigheid als levenshouding
Laat je hart raken Paus Franciscus heeft 2016 uitgeroepen tot het Heilig Jaar van de Barmhartigheid. Maar wat is barmhartigheid? Een eigenschap? Een gemoedstoestand? Of is het vooral een kwestie van helpen, zoals de barmhartige Samaritaan deed? Journaliste Kalien Blonden ging op onderzoek uit. Tekst: Kalien Blonden, beeld: Anneke Bollebakker
‘Goed nieuws gaat altijd over barmhartigheid.’ Wim Verschuren van de Fraters van Tilburg zegt het met grote stelligheid. Het is dan ook het belangrijkste thema in zijn leven en werk: hij is een van de oprichters van de Beweging van Barmhartigheid, een groep die mensen wil ondersteunen en inspireren in hun alledaagse beoefening van barmhartigheid. De dagen na ons gesprek probeer ik zijn stelling te testen. Maar de kranten staan vol met onbarmhartig nieuws: verdronken vluchtelingen, massaontslagen, terroristische aanslagen. Zelfs goed nieuws (‘Extra zorg voor kwetsbare ouderen na ziekenhuisopname redt levens’) blijkt eigenlijk slecht nieuws: veel ouderen krijgen die nazorg niet. Leven we in een onbarmhartige wereld?
Straaltje licht Verschuren slaakt een diepe zucht als ik hem een week later deze vraag stel. ‘Ja, er is veel onbarmhartigheid, zelfs in monster-
achtige vormen als het om oorlog gaat. Maar we vergeten dat er ook ongelooflijk veel mooie dingen gebeuren. Over de hele wereld ligt een keten van schijnbaar gewone mensen die, dag in dag uit, barmhartigheid in de praktijk brengen. Die kleine verhalen worden veel te weinig verteld, ze zijn geen nieuws. Maar als je opkijkt uit de krant zie je overal mensen die helpen, die oog hebben voor de ander.’ Ik moet denken aan de keer dat ik, moe en somber, in een overvolle trein stiekem in een eersteklascoupé ga zitten. Even mijn ogen dicht, alleen met mijn verdrietige gedachten. Ik schrik op van de conducteur die ineens naast me staat. Met een rood hoofd stamel ik een halfhartig excuus en bereid me voor op een boete. Maar in plaats van zijn bonnenboekje te trekken, legt hij zijn hand op mijn schouder. ‘Blijf maar lekker zitten’, zegt hij en loopt verder. Door de donkerte in mijn hoofd schiet een straaltje licht. ‘Over enkele minuten naderen we station Utrecht’, klinkt het door de intercom. In die minuten voel ik mij gekend en getroost door deze conducteur, die vast en zeker een schakel is in de keten van frater Verschuren. kro Magazine
13
GELOOFSGESPREK
Vanzelfsprekend ‘Mensen zijn belangrijker dan regels’, zegt KRO-presentator Wilfred Kemp. ‘Dat is ook wat paus Franciscus probeert te zeggen. Als mensen regels overtreden is dat niet altijd kwade wil, maar vaak onvermogen. Kijk met mildheid naar iemand die iets fout heeft gedaan. Of die jou iets heeft aangedaan. Als je barmhartig bent, kun je iemand vergeven.’ Zelf probeert Kemp altijd eerst tot tien te tellen, ‘het tegenovergestelde van assertiviteit te betrachten’. ‘Daarom twitter ik ook niet, ik vind het een onbarmhartig medium waar in 140 tekens meningen razendsnel over elkaar heen buitelen en empathie meestal ver te zoeken is. Dat is ook een belangrijk element van barmhartigheid: je kunnen inleven in de ander.’ Hij denkt aan Sjaan, caissière in zijn buurtsuper. ‘Voor haar kassa staat altijd de langste rij. Vooral ouderen willen graag bij haar afrekenen. Want Sjaan heeft geen haast. Ze maakt met iedereen een praatje. De klanten zijn mensen voor haar. Zij ziet de verhalen achter die mensen.’ Barmhartigheid van achter de kassa. ‘Voor Sjaan is het vanzelfsprekend. Zo vanzelfsprekend zou het voor iedereen moeten zijn.’
Niet perfect Cruciaal als het gaat om barmhartigheid, zeggen Kemp en Verschuren, is dat je hart geraakt wordt, dat je je hart laat raken. Maar het is iets anders dan medelijden. Verschuren: ‘Barmhartigheid gaat over gelijkwaardigheid, over relaties. Je moet niet boven of onder iemand gaan staan, je moet een naaste van iemand worden.’ Barmhartigheid als levenshouding. Verschuren: ‘Zien, bewogen worden, in beweging komen; dat is ons motto. Je ziet de ander en dat raakt je. En doordat je geraakt wordt, 14 kro Magazine
ga je iets doen.’ Wilfred Kemp bekent met schuldbewuste blik dat hij wat meer zou willen doen. ‘Een keer per week iemand helpen met de boodschappen, of gewoon een kopje koffie drinken. Er is eigenlijk geen excuus om het niet te doen. Maar toch kom ik er niet toe.’ Frater Verschuren: ‘Wees barmhartig tegenover jezelf. In deze wereld ligt de nadruk op perfectie. Goed genoeg is
niet meer genoeg. Maar je bent niet perfect. Soms zijn je armen gewoon te kort, dan wil je wel helpen, maar je kunt het niet. Geef jezelf dan geen klappen, maar word een naaste van jezelf. De grootste vrucht van barmhartigheid is mildheid, waardoor je met een glimlach naar jezelf en naar anderen kunt kijken.’ www.barmhartigheid.nl
‘Je moet niet boven of onder iemand gaan staan, je moet een naaste worden’
Geven WERKEN VAN BARMHARTIGHEID
Met een voedsel- en kledingbank brengt de Stichting Ruggesteun uit het Limburgse Meerssen drie van de zeven werken van barmhartigheid al jaren in de praktijk. Ze spijzen de hongerigen, laven de dorstigen en kleden de naakten. Onlangs introduceerde de stichting daarnaast een geheel eigen werk van barmhartigheid: de lopenden van een fiets voorzien. Voorzitster Ludy Nijsten (80): ‘Als je rond moet komen van veertig euro in de week, heb je geen geld voor de trein of de bus. Met een fiets kom je toch van A naar B.’ De pastoor van de kerk in Meerssen-West stelde de kelder van zijn kerk beschikbaar om een werkplaats in te richten. Vrijwilligers knappen daar oude fietsen op die ter beschikking zijn gesteld door gemeente en particulieren. Nijsten: ‘Wij helpen mensen die tussen wal en schip vallen. Ze hebben net te veel geld om een beroep te kunnen doen op de voedselbank, maar te weinig om van rond te komen. Stille armoede, waar wij met de stichting iets aan willen doen.’ De insteek daarbij is altijd geweest: het geven van middelen én een luisterend oor. Nijsten: ‘Geven aan de ander, aandacht besteden aan de ander, is ook een vorm van barmhartigheid die Jezus voorstond. Dat vind ik net zo belangrijk als naar de kerk gaan.’ Sterker nog, Ludy Nijsten heeft daarover ‘een afspraak met Onze-LieveHeer’ gemaakt: ‘Als ik op zondag naar de kerk wil gaan maar net op dat moment is er iemand in nood, dan gaat die ander voor op God.’ Op Palmzondag doet Ludy Nijsten haar hele verhaal in Geloofsgesprek (zondag 21 maart, 10.15 NPO 2).