ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ΚΕΜΠΚΡ 558

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 2408

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

Έτος 34ο • Τεύχος 157

Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2014

Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

ΣΕΛΑΧΑΣ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΣΦΑΓΕΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΡΕΑΤΩΝ ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟ - SUPER MARKET

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Τηλ.: 22530 22814 ΣΦΑΓΕΙA Τηλ./Fax: 22530 29222

περιεχόμενα Πρώτη σελίδα …………………....................................... 3 Τα εν οίκω... (Οι δραστηριότητες του Συλλόγου) ............ 4 Τα σατιρικά επαινετικά και αδιάντροπα δίστιχα του Κλήδονα………….....…..………………… 6 Η επικοινωνία μας ……...................................……….. 11 Του καλοκαιριού ασθήσεις (ποίημα) …...............…… 12 Η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι απ’ τον Παράδεισο (ποίημα) …...............................…… 12 Το κεσκέκι της Αρίσβης (ποίημα) …..........................… 13 Γράμμα προς φίλους (ποίημα) …...............................… 13 Ο Πλάτανος της Νύχταινας …..................................….. 14 Ο άσπρος βάτραχος …...............................………..….. 16 Στρατόπεδον Αγίας Τριάδος ….........................…..….. 18 Οι Λίμνες σε εγκατάλειψη …............................…..….. 19 Όσα ακούει η πλατεία ……........….………………… 20 Αφιέρωμα: Στη Σκάλα του χθες και του σήμερα .…... 22 Φάτε μάτια ……...………..………………..........……. 33 Ειδήσεις - Σχόλια - Διάφορα ……...........……...……. 34 Τα χωριά της Καλλονής ……….............……………. 38 Κοινωνική ζωή …………................…………………. 42 Συνδρομές ……...................……………………...…… 47 Βιβλιοπαρουσίαση: «Η Πύρρα και ο μυστικός χάρτης - Από τη Μικρασία στη Λέσβο» …….........................…. 48

ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ

Α. ΚΥΡΙΑΖΗΣ, ΑΝ. ΔΟΥΚΕΛΛΗΣ, Β. ΑΛΒΑΝΟΥ, ΕΥΑΓ. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ, ΑΝΤ. ΜΩΡΟΥ, ΣΤ. ΒΑΛΤΑΣ, ΕΙΡ. ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΥ, Θ. ΜΥΖΙΚΑΣ, Δ. ΒΑΝΕΛΛΗΣ, Θ. ΠΕΤΡΟΥ, Δ. ΡΑΔΙΤΣΑΣ, ΑΡΤ. ΜΩΡΟΥ, Ν. ΓΙΟΥΒΑΝΗΣ, ΣΥΡΕΛΛΗΣ, ΣΤΡ. ΜΙΣΓΙΡΗΣ, Μ. ΤΡΑΠΕΖΑΝΛΗΣ, ΑΝΝΕΚΕ DΕ WEERDT-VAN LAAR, Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΗΣ, Χ. ΣΤΑΥΡΑΚΟΓΛΟΥ, ΝΤΙΝΑ ΒΑΚΚΑ - ΚΥΡΙΑΖΗ, ΣΤΡ. ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ

Περιοδικό του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου ΕΤΟΣ 34ο • ΤΕΥΧΟΣ 157 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΔΟΝΤΑ 10, 117 43, ΑΘΗΝΑ Τηλ./Fax: 210 9242492 . web: www.takalloniatika.gr ΕΚΔΟΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Ξ. ΒΑΛΤΑΣ ΘΗΡΑΣ 15, 153 44, ΓΕΡΑΚΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 210 6047116, 6992 887809 . e-mail: instaval@yahoo.com ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΩΡΟΥ ΕΥΕΡΓ. ΓΙΑΒΑΣΗ 73, 153 41 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Τηλ.: 210 6544573 . e-mail: antimor@otenet.gr ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/951522-49 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR60 0110 1530 0000 1539 4544 975 Τη μακέτα του τίτλου σχεδίασε αφιλοκερδώς για το περιοδικό ο ταλαντούχος σχεδιαστής ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤ. ΣΠΕΡΤΟΣ Φωτό Εξωφύλλου: «Βοηθός στο ξεψάρισμα», Anneke de Weerdt-Van Laar ΗΛ. ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: DIATHLASIS ΑΙΟΛΟΥ 71, 15354, ΓΛΥΚΑ ΝΕΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 2106613813. e-mail: info@diathlasis.com.gr

Πρώτη Σελίδα Ένας χρόνος συμπληρώνεται που αναλάβαμε το περιοδικό. Προσπαθήσαμε να ανανεώσουμε την ύλη, την αισθητική, τους συνεργάτες. Κρίνοντας απ’ τα δικά σας σχόλια η προσπάθειά μας μάλλον απέδωσε καρπούς. Η επικοινωνία μας (το σημαντικότερο) έγινε πιο στενή, πήραμε και τα πρώτα γράμματά σας – Ελλάδα και εξωτερικό. Αυτό το ενδιάμεσο τεύχος, που πιάνει άνοιξη και καλοκαίρι μαζί, είναι γεμάτο θύμησες και χαρά. Θες οι αναστάσιμες ευχές που μοιάζουν να μας ξυπνάνε απ’ τον βαρύ χειμωνιάτικό ύπνο... Θες τα πρωτομαγιάτικα έθιμα με γλέντια και μιμικές πράξεις με σκοπό την αναγέννηση της φύσης... Θες οι απόηχοι απ’ το Πανηγύρι στην Αγία Τριάδα, το τριήμερο πανηγύρι – απόδραση απ’ τους περιορισμούς των σχολικών μας χρόνων, που η «Αδελφότης Αγίας Τριάδος» φροντίζει να αναβιώνει κάθε χρόνο με το καθιερωμένο τυπικό: • Το Σάββατο, η περιφορά του ταύρου, που θα θυσιαστεί για να μαγειρευτεί το κισκέκ, με συνοδεία οργανοπαικτών για να μη ξεχνάμε τα διονυσιακά του νησιού!

• Την Κυριακή, μετά τη δοξολογία η προετοιμασία για το κισκέκ, το ίδιο βράδυ τα πανηγυριώτικο γλέντι με ντόπια μουσική.

• Τη Δευτέρα, ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, το μοίρασμα μετά τη λειτουργία του κισκέκ, και το απόγευμα η πραγματοποίηση των περίφημων ιππικών αγώνων - ποιος Καλλονιάτης και Λέσβιος δεν θυμάται την παρέλαση των στολισμένων αλόγων και τους αγέρωχους καβαλάρηδες με τα παραδοσιακά κεντητά γιλέκα που στα παιδικά μας μάτια φάνταζαν σαν Αϊ-Γιώργηδες; Θες οι αναμνήσεις απ’ «τ’ Αη-Γιαννιού τ’ Λιοτροπιού» με τις καθαρτικές φωτιές και τον κλήδονα με τις μαντικές του ιδιότητες (συνυφασμένα με τη δύναμη του Ήλιου), αλλά και τα σατιρικά/βακχικά στιχάκια του (κάποια απ’ αυτά σας παρουσιάζουμε σ’ αυτό το τεύχος)... Όμως τούτο το τεύχος πιο πολύ αγγίζει το καλοκαίρι, το ευλογημένο καλοκαίρι στη θάλασσά μας, στη Σκάλα Καλλονής, που μας περιμένει να κάνουμε τα μπανάκια μας, μας περιμένει να πιούμε στο κατάγιαλο τα ουζάκια μας, με συνοδεία, τι άλλο, τη σαρδέλλα Καλλονής, τα ψαράκια του Κόλπου, τα όστρακα, και βέβαια το ψητό χταποδάκι στα κάρβουνα! Γι αυτό κι εμείς κάνουμε ένα μικρό Αφιέρωμα στη Σκάλα Καλλονής θέλοντας να προβάλλουμε τις ομορφιές της, τα μοναδικά της αλιεύματα, την αγάπη των ανθρώπων της, αλλά και την έγνοια και τον προβληματισμό τους για το μέλλον του Κόλπου. Γιατί η Σκάλα Καλλονής είμαστε εμείς, η ζωή μας, τα όνειρά μας! Φίλοι αναγνώστες, καλό καλοκαίρι! Αντιγόνη Μώρου, υπεύθυνη σύνταξης

Τα εν οίκω...

συλλόγου οι δραστηριότητες του

Η ετήσια απολογιστική Γενική Συνέλευση μετά περιπάτου (06/04/14) Ήταν μια πολύ καλή ιδέα του Δ.Σ. του Συλλόγου μας, που συνδύασε την ετήσια απολογιστική Γ.Σ. με μια ημερήσια εκδρομή στον Ωρωπό. Τελικά ήταν μια πολύ γεμάτη από κάθε άποψη ημέρα, η οποία είχε ένα απίθανο φινάλε!

Εν συνεχεία, γευματίσαμε μετά… οργάνων στην παραλία Ωρωπού. Χορέψαμε, περπατήσαμε, απολαύσαμε τα ανοιξιάτικα σκιρτήματα της φύσης… και στο φινάλε, όλοι μαζί πήγαμε στο ΟΑΚΑ, να δούμε έναν πολύ κρίσιμο αγώνα της αγαπημένης μας ΚΑΛΛΟΝΗΣ! Η ΚΑΛΛΟΝΗ μας αποζημίωσε με το παραπάνω, νικώντας την ομάδα του ΠΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ με 2-0, παρέμεινε στην Α Εθνική! Τέλος καλό… Πολύ καλό!

Η εκδρομή στην Αγ. Θεοδώρα στη Βάστα Αρκαδίας (11/05/14) Μνημείο και μαρτυρία μιας άλλης εποχής. Μια διαδρομή που αποζημιώνει απλόχερα τον επισκέπτη με τα ειδυλλιακά τοπία που προσφέρει. Όσο πιο πολύ πλησιάζει κανείς, τόσο πιο έντονα ακούγεται το βουητό των νερών που αναβλύζουν από τα θεμέλια της εκκλησίας και το μυστήριο του μύθου, κάνοντάς τον να αισθάνεται δέος μπροστά στο θέαμα που αντικρύζει. Το θαύμα απλώνεται μπροστά στα μάτια, κλειδώνοντας τα λόγια. Δεκαεπτά πελώρια δένδρα ξεπηδούν από τη στέγη της, ενώ από τα θεμέλιά της αναβλύζουν τα νερά ενός κεφαλαριού.

Η Γ.Σ. έγινε στην αίθουσα του Συλλόγου μας την Κυριακή, 6 Απριλίου στις 10:00 το πρωί . Τον οικονομικό απολογισμό της δημοσιεύσαμε στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού μας. Όταν τελείωσε η Γ.Σ., επιβιβαστήκαμε στο πούλμαν και επισκεφθήκαμε την Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ωρωπού, ένα πολύ όμορφο μέσα στο πράσινο της άνοιξης μοναστήρι.

Χιλιάδες προσκυνητές επισκέπτονται το εκκλησάκι όλο τον χρόνο για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν αυτό το μοναδικό σύμπλεγμα, ένα ανεξήγητο θαύμα της φύσης που κυριαρχεί στο γαλήνιο αυτό τοπίο. Την όμορφη αυτή εκδρομή επιχειρήσαμε 50 Καλλονιάτες και φίλοι, την Κυριακή 11 Μαΐου. Ήταν μια πολύ αξιόλογη επίσκεψη από κάθε άποψη είτε θρησκευτική είτε φυσιολατρική είτε από καθαρά εκδρομική -τουριστική. Εκτός από το εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας, επισκεφθήκαμε και έναν αναπαλαιωμένο αλλά σε λειτουργία νερό-

4

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

μυλο, στην αυλή του οποίου γευματίσαμε το μεσημέρι. Στην επιστροφή σταματήσαμε για καφεδάκι στα Ίσθμια, εκεί που βρίσκεται η μηχανικά “βυθιζόμενη” γέφυρα του Ισθμού της Κορίνθου. Επεράσαμε όμορφα (τρις), όπως λέει και ένα παλιό προσκοπικό τραγούδι!

Παρουσίαση του βιβλίου της Αντιγόνης Μώρου: «Η Πύρρα και ο μυστικός χάρτης» (13/06/14) Την πρώτη της συγγραφική απόπειρα, “Η Πύρρα και μυστικός χάρτης - Από τη Μικρασία στη Λέσβο” παρουσίασε στο αμφιθέατρο Αντώνης Τρίτσης του Πνευματικού Κέντρου Αθηνών την Παρασκευή, 13 Ιουνίου, η Αντιγόνη Μώρου. Πρόκειται για ένα ταξιδιωτικό μυθιστόρημα με ιστορικές πινελιές, που καταφέρνει να συνδυάζει την ιστορία με τον μύθο με τρόπο, που κανείς να μην μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τη μυθοπλασία. Την έκδοσή του ανέλαβε ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ μας. Στην παρουσίαση του βιβλίου μίλησαν ο συγγραφέας και φιλόλογος Χρήστος Σταυράκογλου (καθηγητής της Α. Μώρου), ο οποίος εξήρε την ικανότητα της συγγραφέως να αναμειγνύει τα ιστορικά στοιχεία με τον μύθο και να δημιουργεί ένα άκρως ενδιαφέρον και αληθοφανές μυθιστόρημα. Επίσης, ο κ. Δημήτρης Βανέλλης, σεναριογράφος κόμικ και λογοτέχνης, μίλησε για την απλότητα της γλώσσας και την ευκολία με την οποία το βιβλίο σε «καλεί» να το διαβάσεις. Τόνισε ακόμη πως πρόκειται για ένα ταξιδιωτικό βιβλίο που συνδυάζει άψογα ιστορικά στοιχεία και μυθοπλασία, ενώ παράλληλα αποτελεί έναν πολιτισμικό χάρτη. Τέλος η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Κοινωνική Λαογραφία Μαρία Γκασούκα επισήμανε πως η έκδοση αυτή είναι μια μορφή αντίστασης στη μιζέρια που επικρατεί στις μέρες μας. Το πάθος και η γνώση για τη Λέσβο είναι ορατά μέσα στις σελίδες του βιβλίου, ανέφερε η κυρία Γκασούκα, προσθέτοντας ότι, αν το διαβάσει κάποιος που δεν έχει επισκεφθεί το νησί, θα θεωρήσει πως το νησί είναι απέραντο, σαν μια τεράστια ήπειρος.

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Αύγουστος 2014 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΚΑΛΟΧΩΡΙ ΛΕΣΒΟΥ - ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ «Φωνές της Μικρασίας» Κείμενο: Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς ΠΕΜΠΤΗ 7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΑΓΙΑΣΟΣ - ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ «Φωνές της Μικρασίας» Κείμενο : Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΛΟΥΤΡΟΣ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Παρουσίαση του συγγραφικού έργου του Ιστορικού της Καλλονής Στρατή Μισγίρη Ομιλητές: Αριστείδης Κυριαζής – Άρης Καλάργαλης ΔΕΥΤΕΡΑ 11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΛΟΥΤΡΟΣ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Παρουσίαση του βιβλίου της Αντιγόνης Μώρου: “Η Πύρρα και ο Μυστικός χάρτης. Από τη Μικρασία στη Λέσβο” Ομιλητές: Χρήστος Σταυράκογλου – Δημήτρης Βανέλλης ΣΑΒΒΑΤΟ 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Σύντομο χαιρετισμό απηύθυναν ο πρόεδρος της ΟΛΣΑ, Χριστόδουλος Τσακιρέλλης και ο Πρόεδρος του Συλλόγου Καλλονιατών, Σταύρος Βαλτάς, οι οποίοι συμφώνησαν ότι η εκδοτική δραστηριότητα είναι απαραίτητη ακόμα και σε καιρούς δύσκολους, καθώς είναι απαραίτητο ο κόσμος να γνωρίζει τους πνευματικούς ανθρώπου του τόπου. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε η ηθοποιός Τερψιχόρη Γκιόκα, ενώ ο συντονισμός της βραδιάς έγινε από τον Εμμανουήλ Παπουτσή, Γενικό Γραμματέα της ΟΛΣΑ. Ο Λέσβιοι της Αθήνας ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της συγγραφέως και γέμισαν την αίθουσα «Αντώνης Τρίτσης», για να στηρίξουν την συντοπίτισσα τους στο νέο της εγχείρημα, ευχόμενοι να έχουν στα χέρια τους σύντομα μια νέα συγγραφική δουλειά.

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Η γιορτή της Αντάμωσης ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΑΤΙΡΑ «ΚΟΦΤΟΥ ΤΑ ΦΤΕΡΑ» Κείμενο: Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς, σε μια ιδέα του Δ. Ραδίτσα.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

5

λαογραφία & Παράδοση

Τα σατιρικά επαινετικά και αδιάντροπα δίστιχα του Κλήδονα στο λαϊκό μαντείο της γειτονιάς Τα μονοκοτυλήδονα και τα δικοτυλήδονα ανθίζανε στον κάμπο σου το `χαν πει στον κλήδονα και σμίξαμε φιλήδονα τα χείλη μας, Μαλάμω! (Γιώργος Σεφέρης, Δημοτικό τραγούδι, από τη συλλογή Στροφή) Οι θερινοί μήνες είναι φτωχοί σε μεγάλες γιορτές. Με τον Ιούνιο όμως συμπίπτει η ακμή του καλοκαιριού, οι θερινές τροπές του ηλίου, που θεωρούνταν σημαντική και ορισμένες φορές επικίνδυνη καμπή του χρόνου. Όσα αρχαία έθιμα ανάγονται στις θερινές τροπές του ηλίου συνδέθηκαν με το Γενέθλιο Ιωάννου του Προδρόμου (24 Ιουνίου). Η συσχέτιση αυτή δεν έγινε χωρίς λόγο. Κατά τον ευαγγελιστή Λουκά ο Ιω¬άννης ο Πρόδρομος ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Ιησού. Αφού λοιπόν η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου, δηλαδή κατά τις χειμερινές τροπές του ηλίου, επόμενο ήταν το Γενέθλιο του Ιωάννου του Προδρόμου να συμπέσει με την 24 Ιουνίου, δηλαδή κατά τις θερινές τροπές του ηλίου. Γι’ αυτό και διατηρήθηκαν ορισμένες συνήθειες του αρχαίου κόσμου σχετικές με το θερινό ηλιοτρόπιο, όπως τα κάψαλα (οι φωτιές του Αη Γιάννη) και ο κλήδονας (το λαϊκό μαντείο). Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο άνθρωπος υποδέχεται το καλοκαίρι με φωτιές τη νύχτα του ηλιοτρόπιου, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο. Οι φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτρόπιου έχουν σκοπό να εξαγνίσουν κάθε κακή τροπή, εξασφαλίζοντας στον ήλιο τον αιώνιο δρόμο στο δώμα του ουρανού. Στην αρχαία Ελλάδα η νύχτα του Ηλιοτρόπιου ήταν η γιορτή μιας ερωτικής μαγείας, με τους νέους να ανταλάσσουν ερωτικούς όρκους και να πηδούν πάνω από τις φωτιές για να εξαγνίσουν αυτούς τους όρκους αποδιώχνοντας κάθε επιβουλή. Ήταν οι φωτιές της τύχης, πηδώντας πάνω από τις φλόγες τρεις φορές. Στη σημερινή Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη στη θέση εκείνης της γιορτής οι Φωτιές του Αη-Γιαννιού, του Κλήδονα, που σε κάποιες περιοχές τις λένε «του Αη-Γιαννιού του ηλιοτροπιού», προσδιορίζοντας επακριβώς την καταγωγή του εορτασμού, που αντί για τις 21 Ιουνίου γίνεται την παραμονή του Αη-Γιάννη, δηλαδή τη νύχτα της 23ης Ιουνίου. Σήμερα ακόμη, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, οι φωτιές ανάβουν με τη δύση του ήλιου και στις φλόγες τους ρίχνονται τα ξερά στεφάνια της πρωτομαγιάς (Καλλονή Λέσβου), ενώ αυτοί που πηδούν ύστερα πάνω απ’ τις φωτιές κάνουν κρυφές ευχές μέσα τους ελπίζοντας να ευοδωθούν. Φαίνεται ότι ούτε η χριστιανική θρησκεία κατάφερε τελικά να ξερριζώσει αυτές τις αρχαιότροπες δοξασίες, ακόμη και όταν

6

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

> του Σταύρου Βαλτά οι τελετουργοί απειλήθηκαν με διωγμούς από την 6η Οικουμενική Σύνοδο, το 680 μ.Χ. Παρόλες όμως τις εκκλησιαστικές απαγορεύσεις και τις παλαιές απειλές αφορισμού, τα έθιμα αυτά (τα κάψαλα και ο κλήδονας) έχουν επιζήσει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όχι μόνο σε επίπεδο χωριού αλλά κυρίως γειτονιάς, και μάλιστα έχουν συνδεθεί (ο κλήδονας) με δίστιχα πειρακτικά ελευθερόστομα, ακόμη και αδιάντροπα. Τα πιο πολλά βεβαίως έχουν αδρανήσει και διατηρούνται μόνο στη μνήμη των γεροντό¬τερων ή αναβιώνουν από τοπικούς πολιτιστικούς και λαογραφικούς συλλόγους.

ΤΑ ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΔΙΣΤΙΧΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ Η μαγική αυτή βραδιά του κλήδονα μετατρέπει τον ζωτικό κοινωνικό χώρο της γειτονιάς σε «λαϊκό μαντείο», που δίνει ερωτικούς χρησμούς Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η νεαρή ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στην τύχη, στο “ριζικό” κάθε κοπέλας και μια άλλη, κάποια που έχει ποιητικό ή μαντικό ταλέντο, απαγγέλλει ταυτόχρονα τυχαία δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες. Δίστιχα που είναι επηρεασμένα απλώς και μόνο απ’ τη θέα του αντικειμένου, αφού η άδουσα δεν ξέρει σε ποιον ανήκει το κάθε αντικείμενο. Το δίστιχο, που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας, θεωρείται ότι προμηνάει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη. Τα σχόλια, τα γέλια, τα αστεία και τα πειράγματα, χωρίς παρεξήγηση, τραντάζουν τις γειτονιές και θυμίζουν οργιαστικές διονυσιακές τελετές, καθώς δεν λείπουν τα δίστιχα με σεξουαλικά υπονοούμενα ή και αθυρόστομες βωμολοχίες, τα «άχρεια λόγια» κατά τα κοινώς λεγόμενα. Γι’ αυτό σήμερα είναι παροιμιώδεις οι φράσεις «αυτά να τα πεις στουν Κλήδουνα» ή «αυτά τ’ ακούγ’ ιγώ στουν Κλήδουνα» για λόγια χωρίς σοβαρή σημασία. Ποτέ όμως δεν ξεφεύγουν απ’ τα όρια της ευπρέπειας, ίσως γιατί τα δρώμενα αυτά έχουν βαθιές ρίζες μέσα στον χρόνο και είναι πολυσήμαντα για την ανθρώπινη ζωή. Άσπρη ’σαι σαν το γιασεμί και σαν το σιμιγδάλι κι όταν περνάς στη γειτονιά, όλους τους πιάνει ζάλη. Άσπρη ’σαι σαν το τζάκι μας και σαν το μαγεριό μας, είσ’ όμορφη και νόστιμη, ωσάν το γάιδαρό μας.

Βασίλισσά ’σαι, μάτια μου, έχεις και την κορώνα, έχεις και την Παράδεισου στα χείλη και στο στόμα. Έχεις τα μάτια του λαγού, τα φρύδια της καμήλας, έχεις και το καστάγονο της μυξοπροβατίνας.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των δίστιχων του Κλήδονα είναι πως συχνά δεν ξεχωρίζεις από την αρχή αν είναι επαινετικά ή σατιρικά και, ως εκ τούτου, περιέχουν το στοιχείο του ξαφνιάσματος. Επαινετικές φράσεις, όπως «άσπρη είσαι», «είσαι όμορφη», αποκτούν έντονα σατιρικό νόημα πλάι σε μια παρομοίωση με κάτι άσχημο ή μια αρνητική φράση. Πολλές οι παρομοιώσεις με ζώα κυρίως, συχνά τα προσδιοριστικά σύνθετα επίθετα για να τονιστούν οι χάρες ή τα ελαττώματα των προσώπων, που έναένα «κρίνονται» από τους έμμετρους ερωτικούς χρησμούς του «λαϊκού μαντείου» του Κλήδονα. Έτσι, το περιεχόμενό τους λειτουργεί σαν προμάντευμα, καθώς μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται ή και τον κοινωνικό περίγυρο. Δεν είναι τυχαίο πως πολλά απ’ αυτά αναφέρονται στον γάμο, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό απ’ την εξωτερική εμφάνιση. Η εξωτερική ομορφιά είναι και σήμερα διαβατήριο, ενώ η ασχήμια οδηγεί συχνά στο περιθώριο. Παρά την εύθυμη ατμόσφαιρα, οι ανύπαντρες κοπέλες ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες σε ζητήματα σχετικά με τον έρωτα και το γάμο. Κολακεύονταν από ένα επαινετικό τραγούδι ή, αντίθετα, επηρεάζονταν αρνητικά από ένα πειραχτικό δίστιχο, κυρίως αν από σύμπτωση είχαν κάποιο ελάττωμα απ’ όσα τις διακωμωδούσαν. Η φτώχεια γεννά την ανασφάλεια, η ανασφάλεια φέρνει αγωνία, η αγωνία προκαλεί φόβο. Γι’ αυτό προσπαθούσαν με πολλούς τρόπους να μάθουν ποιο ήταν το τυχερό τους. Ανοίξετε τον κλήδονα στ’ Αγιού Γιαννιού τη χάρη όποια θα είναι η τυχερή φέτος θα τον επάρει.

Το στόμα σου είναι καφενές, τα δόντια σου καρφάρες και τα στραβά σου τα κανιά του περβολιού οι τσάπες.

Ανοίξετε τον κλήδονα και στρώσετε χαράρια, τι θα περάσει ο βασιλιάς με τα στραβά ποδάρια.

Τ’ όμορφο το χεράκι σου να ’βαζα μαξιλάρι, να ’χα μες την αγκάλη μου το αργυρό φεγγάρι.

Έφτασε η ώρα κι η στιγμή κι ο κλήδονας ανοίγει, και καθενός το ριζικό στα φανερά ξανοίγει.

Απ’ όλα του προσώπου σου, η μύτη σου μ’ αρέσει, είνι σα γαβανόχειρου τσι κρέμιτι να πέσει.

Σαν μάθει ο σκύλος γράμματα κι η γάτα να διαβάζει, τότε κι εσύ θα παντρευτείς, να κάνει ο κόσμος χάζι.

Τα μάτια σου είν’ το γλυκό, τα φρύδια σ’ κουταλάκια και τ’ άλλο το υπόλοιπο δίσκος με ποτηράκια.

Άνοίξαμι τουν κλήδουνα τσ’ απλώσαμι τις κάπις τσι θα σι δώσουμ’ απ’ αυτό, να μην του φάν’ οι κάτις.

Μουρή σαρδέλα βρουμιρή, σουπιά τηγανισμένη και καρακάξα του γιαλού, κανένας δεν σε θέλει.

Καρσί μου ήρτις τσ’ έκατσις απάνου στην πιζούλα τσι κρέμασις τ’ς αχείλις σου, σα τ’ χταπουδιού κ’ κουκούλα.

Άγγελος είσαι, μάτια μου, κι αγγελικά βαδίζεις, σα θέλεις παίρνεις τις ψυχές, σα θέλεις, τις χαρίζεις.

Όταν σ’ εγέννα η μάνα σου, χρυσή ’ταν η κοιλιά της και σ’ έκανε ομορφότερη απ’ όλα τα παιδιά της.

Έχεις φωνή γαϊδουρινή και γουρουνιού ομορφάδα κι όποιος γυρίσει και σε δει, του έρχεται ζαλάδα.

Τα μάκια σ’ τα μιγάλα, η μύκ’ σ’ η μακριγιά, τα χείλια σ’ τ α πρησμένα, τ’ αυκιά σ’ τα μυτιρά.

Έχεις δυο μάτια σαν ελιές επάνω σε κλωνάρι, τα φρύδια σου ζωγραφιστά σα δυο ημερών φεγγάρι.

Σαν το ψηλό καμπαναριό, που δεν το πιάνει σκόνη έτσι ’ναι το κορμάκι σου καθημερ’νή και σκόλη.

Σαράντα να τα μοιραστούν τα όμορφά σου κάλλη, όλες θα γίνουν όμορφες κι όμορφη θα ’σαι πάλι.

Η μάνα σ’ ήταν σκόρδου τσι η τσύρ’ς ήταν κρουμμύδ’ τσι συ απού ποιον ιπήρις τσι γίντσις καραφύλλ’;

Έμορφα που ’ν’ τα μάτια σου, έμορφα που κοιτάζουν, σαράντα μίλια μακριά τον άνθρωπο τον σφάζουν.

Ρόδα και τριαντάφυλλα κι ανθοί του παραδείσου μάζεψε η μανούλα σου κι έπλασε το κορμί σου.

Από την πόρτα σου περνώ και βήχω ξεροβήχω, κι αν δε γυρίσεις να σε δω, σου κατουρώ τον τοίχο.

Από πίσω από την πόρτα στέκουν δυο κανιά ουλόρτα, απού πίσ’ απ’ του καθρέφκ’ κάτι μια γριά τσι γνέθ’.

Σαν περδικούλα περπατείς, σαν περιστέρι τρέχεις, χαρά στην ομορφάδα σου, που ταίρι να μην έχεις.

Εσύ ’σαι μια βασίλισσα κι όλο τον κόσμο ορίζεις, σα θέλεις παίρνεις τις ψυχές, σα θέλεις τις χαρίζεις.

Σαν παλιαπίδι κρέμισι, χουρίς αγέρα κ’νιέσι, χουρίς να σι λουγιάζ’ κανείς, λυέσι τσι του καυτσιέσι.

Από πίσω από την πόρτα στέκουν δυο κανιά ουλόρτα, απού πίσου απ’ του καζάν’ κάτι μια γριά τσι κλάν’.

Άσπρη είσαι σαν το χιόνι, όμορφη όπως καμιά, σαν τα μάρμαρα της Πόλης, που ’ναι η Αγιά Σοφιά.

Ως και το παπουτσάκι σου κι εκείνο έχει γνώση, πέτρα την πέτρα περπατεί, την κάλτσα μη λερώσει.

Από καρσί σε γνώρισα γκλέζικο μοναστήρι, τώρα σε ξέρω από κοντά, δε θέλω πια μαρτύροι.

Ένα καράβι έρχεται με κόκκινο πανάκι, από καρσί μου φαίνεσαι πως είσαι πουτανάκι.

Άσπρο μου τριαντάφυλλο, της Παναγιάς μετόχι, το καμαροφρυδάκι σου άλλη καμιά δεν το ’χει.

Όλα σου τα ’δωσε ο Θεός, όλα με το κοντύλι, μάτια και φρύδια και μαλλιά και ζαχαρένια χείλη.

Αν έχεις κόρην έμορφη, βάλ’ τηνε στο ζεμπίλι και κρέμασέ την υψηλά, να μη στη φάν’ οι ψύλλοι.

Ένα καράβι έρχεται γεμάτο με το ρύζι, το ’να του μάκ’ σ’ είνι στραβό τσι τ’ άλλου καγιαρίζει.

Λάμπει ο ήλιος την ημέρα, το φεγγάρι την αυγή, λάμπει και το πρόσωπό σου σκόλη και καθημερ’νή.

Μελαχρινό τα μάτια σου όταν τα πάρεις βόλτα, πολλές καρδιές μαραίνονται, μα η δική μου πρώτα.

Λάθος σας επαινέσανε το ιδικό σας σπίτι και σήκωσες τόσο ψηλά τη μακριά σου μύτη.

Έχεις μαλλιά σα σέλινα στις πλάτες σου ριγμένα και τα χτενίζουν άγγελοι με διαμαντένια χτένα.

Σαν της ελιάς το λιόφυλλο, που γέρνει πάνω κάτω, έτσι ’ναι το κορμάκι σου λιγνό και ντελικάτο.

Για δες μαλλιά σγουρά ξανθά, πλεγμένα με την τάξη και κάθε τρίχα γίνεται μαχαίρι να με σφάξει.

Να μη θαρρείς πως σ’ αγαπώ κι ήλθα να τραγουδήσω, ο γάιδαρός μου δίψασε, κι ήλθα να τον ποτίσω.

Μουρή αρκούδα μαλλιαρή μι τα στραβά πουδάρια, π’ έκατσις τσ’ ανιγέλασις ούλα τα παληκάρια. Βασίλισσα των κοριτσιών θε να σε ονομάσω, άλλη δε βρήκα στο ντουνιά ωσάν την εμορφιά σου. Σα φουρτουνιάσ’ η θάλασσα κι εβγούνε τα χταπόδια, τότις θα παντριφκείς τσι συ μι τα στραβά τα πόδια. Μαύρα ’ναι τα ματάκια σου, ξανθά ’ναι τα μαλλιά σου, σα μήλα ροδοκόκκινα είναι τα μάγουλά σου. Έχεις δυο μάκια σαν αυγά, δυο κώλους σα βαρέλια, όποιος γυρίσει να σι δει ξηραίνιτι στα γέλια.

Τσαχπίνισσα της γειτονιάς καινουργιοφορεμένη, που μ’ έκανες να περπατώ τρελό στην οικουμένη. Να μην πολυπαινεύεσαι, και ξέρω τη γενιά σου, πόσες χιλιάδες κόνιδες έχ’ η βρακοθηλιά σου. Ψηλό κυπαρισσάκι μου, καφασωτό πλεγμένο, εσύ ’σαι μες στη γειτονιά λιγνό και χαϊδεμένο. Για δες του παλιοφάναρου, που δε βλέπει να φέξει, που δε βλέπει τα μούτρα του, μό’ θέλ’ να κουρουϊδέψει. Αρχοντοπούλα να ’σουνα, δεν θα ’χες τέτοια χάρη, να σου ζυγίζουν το φιλί με το μαργαριτάρι.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

9

Είσαι κουτσή, είσαι στραβή, γαϊδούρα μαδημένη, καμιά στην ομορφάδα σου με σένανε δεν βγαίνει. Έχεις δυο ματάκια μαύρα, μαύρα ’ναι σαν την ελιά κι όποιος τα γλυκοφιλήσει χάρο δε φοβάται πια. Η χήρα θέλει πάπλωμα κι η παντρεμένη στρώμα κι η λεύτερη κατάχαμα, που δεν τα ξέρει ακόμα. Λιγνό κυπαρισσάκι μου, σκύψε και βγάλε αέρα, να κελαηδήσουν τα πουλιά, να ξημερώσει η μέρα. Τι ωραιότης είν’ αυτή, τι λάχανα και πράσα, και τι καμπούρικο κορμί, να κάνει τόσα πάσα. Σαν περιστέρι φτερουγάς, λαλείς ωσάν αηδόνι και περπατάς καμαρωτά, σαν τ’ όμορφο παγώνι. Μουρή στραβή πινακωτή μι τα στραβά ψουμιά σου, κανένας δε σι λουγαριάζ’, δεν έρχιτι κουντά σου. Ανάμεσα στα φρύδια σου δίχτυ χρυσό πλεγμένο, πάω να περάσω, μάτια μου, πιάστηκα το καημένο. Ξιφτιλίσιτι τα φώτα τσι χουρεύγ’ ένα λαδ’κό, για φυγιάτι από μπροστά μου, να το καλοστοχαστώ. Έχεις δυο ματάκια μαύρα, του αγγέλου μοιάζουνε, σα γυρίσουν και με δούνε, στην καρδιά με σφάζουνε. Σαν τέτοια τέτοια λάχανα, σαν τέτοια ραπανάκια, σαν τέτοια βρουμουχόρταρα γιμάτα τα σοκάκια. Αυτά τα μάτια τα γλυκά για πες μου πού τα βρήκες, τα είχες για τ’ αγόρασες για δανεικά τα πήρες; Καρσί μου ήρτις τσ’ έκατσις απάνου στην πιζούλα τσι κρέμασις τ’ς αχείλις σου, σαν την παλιογαϊδούρα. Στρουγγυλουμηλουπρόσωπη, νιραντζουμαγουλάτη, σχίζεις την πέτρα, κάνεις δυο, μι του διξί σου μάτι. Σα φουρτουνιάσ’ γη θάλασσα τσι βγούνι τα χταπόδια, τότι θα παντριφκείς τσι συ μι τα στραβά τα πόδια. Τα μάτια σου σφάζουν πασά, τα φρύδια σου βεζύρη, τ’ αγγελικό σου το κορμί σφάζει καραβοκύρη. Ανέβα πάνου στου βουνό τσι μά’ξι τσιραμδέλια τσι τρίψι την κασίδα σου, να

10

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

πέσουν τα ψειρ’δέλια. Μοναχογιέ της μάνας σου, χρυσής βαγιούδας φύλλο, εσύ ’σαι που πρωτάνοιξες χωρίς κλειδιά τον ήλιο. Σα βγάλει ο βάτραχος μαλλιά και η χελώνα γένια, τότε θα παντρευτείς κι εσύ,να βγεις από την έγνοια. Μοιάζεις με την Αγιά Σοφιά και δεν υπάρχει άλλη που να μπορεί να παινεθεί σαν τα δικά σου κάλλη. Θα πάρεις άντρα όμορφο, με αετίσιο μάτι, το ριζικό του κλήδονα τον λέει ακαμάτη! Είσαι μαστίχα χιώτικη, κανέλα μυρισμένη, απ’ όλες μέσ’ στη γειτονιά εσύ ’σαι χαϊδεμένη. Δεν το ’ξιρα, Μαρίγια μου, πους αγαπάς τα σύκα, να σι φυτέψου μια συκιά πα στου κουρμιού σ’ την τρύπα. Σαράντα χρόνια έσκαβα τη γη μι τη βιλόνα, για νά ’βρου την αγάπη μου τη μαρμαρουκουλόνα. Δε σι καταχρειγιάζουμι για γούρνα, για πηγάδι, για ν’ ανασέρνου του νιρό, να πίνιν οι γαϊδάροι. Όταν σ’ εγέννα η μάνα σου, ο ήλιος εκατέβη και σου ’δωσε την ομορφιά και πάλι πίσω ανέβη. Της μαύρης κότας τα φτερά στη γη να τιναχτούνε και της κακιάς γειτόνισσας τα μάτια της να βγούνε. Σαν τα μάρμαρα της Πόλης, που ’ναι στην Αγιά Σοφιά, έτσι τα ’χεις ταιριασμένα μάτια, φρύδια και μαλλιά. Μουρή κατσίκα ψουριαριά, σουπιά τηγανισμένη, μουρ’ ανιρούφα του γιαλού, ποιος διάβουλους σι παίρνει; Μαλαματένι μ’ μαστραπά μι τ’ ασημένιου χέρι, που του κρυγιώνεις του νιρό χειμώνα καλουκαίρι. Τα δόγκια σ’ τα τριανταδυό τσι τα μαλλιά σου βρούτσα, τα μάκια σ’ κλειδαρότρυπις, τ’ αυκιά σ’ παλιουπαπούτσια. Γαλάζια πέτρα του γιαλού μι ασημένια βούλα, να σι χαρεί η μανούλα σου, που σ’ έχει μοναχούλα. Μουρή στραβή πινακουτή, μι τα στραβά ψουμιά σου, ανάσκελη να τσείτισι, δεν έρχουμι κουντά σου. Ανοίξιτε τουν κλήδονα,

να βγει η χαριτουμένους, να κατιβεί γιου βασιλιάς μι τ’ άστρα στουλισμένους. Ανοίξιτε τουν κλήδονα, να βγει η χαριτουμένους, να βγει τσι ένας γ’δόχειρας, μες στα μαλλιά χουμένους. Ανοίξιτε τουν κλήδονα τσι στρώσιτι βελούδα,

για να περάσ’ γη βασιλιάς με τη βασιλοπούλα. Ανοίξετε τον Κλήδονα, να βγει χαριτωμένος, να βγει ένας αγγούραρος θεριός θεριακωμένος. Κλήδουνα, παλιουκλήδουνα, να ‘χα του ριζικό σου, που σι τραγ’δούν οι λεύτιρις τσι πίνειν του νιρό σου.

ΤΑ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ: ΕΡΓΟ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ! Όταν τέλειωνε η … σεμνή τελετή του κλήδονα και αποχωρούσαν μεσάνυχτα πια οι νεαρές της γειτονιάς, οι γηραιότεροι (ες), που ερχόταν στα κέφια απ’ το όλο κλίμα, άνοιγαν έναν «άλλο κλήδονα», με διαλόγους σε έμμετρο λόγο: Είδι ένα μουρό ένα μ’νί κι είπι: μάνα τι ήτανι; Μη μουρέλι μ’ μη μαθαίν’ς άμα σι δαγκάσ’ πιθαίν’ς.

Αλλά και με δίστιχα αθυρόστομα με σεξουαλικά υπονοούμενα και βωμολοχίες, τα «ντιψίζ΄κα», όπως λέγονται στην Καλλονή της Λέσβου. Η γειτονιά αποκτούσε μια ατμόσφαιρα με εντονότερα διονυσιακά στοιχεία, όμοια με την αποκριά. Η τελετή έφτανε στην αποκορύφωσή της. Δείγμα οι παρακάτω στίχοι από το βιβλίο του Βαγγέλη Καραγιάννη «Τα αδιάντροπα» : Ανοίξιτι τουν κλήδουνα να βγει η βλουγημένη να βγει η ψουλή μι τα μαλλιά σα νύφη στουλισμένη. Ανοίξιτι τουν κλήδουνα τσι στρώσιτι δυο ψάθις· όποια θα μη μι δωσ κουμάτ, να φαν του μνι τς οι κάτις. Αλιγαριές πουλλές-πουλλές μι τ’ άσπρα τα λουλούδια· να γαμηθούν ούλις οι νιές τσ ούλα τα κουπιλούδια. Άνοιξαν οι γι αμυγδαλιές τσι βγάλανι λουλούδια· γαμώ γριγιές, γαμώ τσι νιές, γαμώ τσι κουπιλούδια. Όταν σι βλέπου κ’ έρχισι απ’ του μακρύ σουκάκι,

απί καρσί μι φαίνισι πους είσι πουτανάκι. Γύρισε ‘δε τουν ουρανό τσι μέτρησι τα άστρα· ι μπούτσους ιμ γαρόφαλου κι του μουνί σου γλάστρα. Δεν το ξιρα πουλάκι μου πους αγαπάς τα σύκα, να σι φυτέψου μια συκιά στου κώλου σου την τρύπα. Αλιγαριά κι τζιτζιφιά, δάφνη μου κι μυρσίνη τί γλύκα πόχει του μουνί την ώρα π’ απουχύνει. Ετσ είνι μάτια μ ετσ εινί κουρμί ‘νι κι λυπήσου, σα δεν τη θέλεις απί μπρος στνη βάζου τσ απού πίσου.

Σήμερα μόνο ο απόηχος απομένει απ’ αυτά τα ομαδικά δρώμενα ή η απλή επανάληψή τους ως λαογραφικών εθίμων μοναχά. Ο ορθολογισμός και οι ξενόφερτοι τρόποι της εποχής μας έχουν παρασύρει κάθε εκδήλωση του χτες κι έχουν στερήσει τους σημερινούς ανθρώπους του χωριού και της πόλης απ’ αυτές τις εθιμικές ευκαιρίες για γέλιο και ομαδική εκτόνωση. Η ζωή μας σήμερα είναι στεγνή, γιατί δεν μπορέσαμε να κατανοήσουμε πως απ’ αυτές τις απλοϊκές μαγικές τελετές του μικρόκοσμου της γειτονιάς τους οι άνθρωποι αντλούσαν δύναμη κι ελπίδα. Οι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη «Φωτιές του Αϊ-Γιάννη» μοιάζουν σαν μαντική «κληδόνα» για τη μοίρα του σημερινού ανθρώπου: «Η μοίρα μας, χυμένο μολύβι, δεν μπορεί ν’ αλλάξει δεν μπορεί να γίνει τίποτε. Έχυσαν το μολύβι μέσα στο νερό κάτω από τ’ αστέρια κι ας ανάβουν οι φωτιές…».

η επικοινωνία μας Μας γράφει η αγαπητή συμπατριώτισσα Μαρίκα Παπάζογλου απ’ τη Μελβούρνη Αυστραλίας και μας στέλνει «την ιστοριούλα της», όπως λέει, μαζί και τα νέα της ελληνικής κοινότητας στη Μελβούρνη. Και μάλιστα δεν τα μεταφέρει η ίδια, αλλά μας στέλνει έντυπα, τα «Κοινοτικά Νέα» και το «Χτίζοντας το μέλλον μας μαζί», και τα δύο της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτώριας.

Οι βράχοι του ήταν ήρεμοι και φυτρωμένοι συχνά ανάμεσα στα σπίτια. Οι πιο πολλοί παππούδες του χωριού με τις βράκες τους καθισμένοι σ’ αυτούς τους βράχους απολάμβαναν το τσιμπούκι τους και ανάβοντάς το με τσακμακόπετρα διηγούνταν ιστορίες απ’ τα περασμένα και αναπολούσαν τις χαμένες πατρίδες που έβλεπαν από μακριά, πολύ μακριά στο πέλαγο, στη Μικρασία….

οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Οι γυναίκες καλές νοικοκυρές, τεχνίτρες στον αργαλειό και στο εργόχειρο, αλλά κι οι πιο καλύτερες στην ομορφιά. Πράγματι, το χωριό ήταν φημισμένο για τις ωραιότερες κοπέλες του νησιού, γι αυτό τα βράδια του καλοκαιριού ανέβαιναν πολλά παλικάρια απ’ τα γύρω χωριά να κάνουν καντάδα στα κορίτσια που αγαπούσαν! Κι εμένα κάθε καλοκαίρι αλλά και στις γιορτές του χειμώνα με στέλνανε οι γονείς μου να περάσω τις διακοπές με τον παππού και τη γιαγιά. Τα βράδια του χειμώνα μαζεμένοι κάτω απ’ το φως της λάμπας πετρελαίου και δίπλα στο αναμμένο τζάκι με παρέα κάποιες γειτόνισσες γινόταν το νυχτέρι, άλλη έπλεκε κι άλλη κεντούσε. Κι η γιαγιά μου η Μυρσίνη συνέχιζε τη διήγηση του παραμυθιού που είχε αρχίσει πριν πολλά βράδια. Τα παραμύθια της μιλούσαν πότε για ξόρκια και φαντάσματα και πότε για βεζίρηδες και βασιλοπούλες. Το σπίτι βρισκόταν στην πιο κεντρική γειτονιά του χωριού, στα αλώνια. Στα αλώνια γινόταν η βόλτα. Κορίτσια κι αγόρια μαζί, κάτι που για κείνη την εποχή ήταν ασυνήθιστο σε άλλα μέρη του νησιού. Τα απογέματα τις Κυριακές μαζευόμασταν στα αλώνια και τραγουδώντας χορεύαμε όλοι μαζί. Εγώ είχα κάνει φιλενάδες στο χωριό. Θυμάμαι να ξεκινώ για εκδρομή μαζί τους με το καλαθάκι μου γεμάτο τυρί, ντομάτα και ψωμί ζυμωμένο απ’ τα χεράκια της γιαγιάς μου Μυρσίνης. Πηγαίναμε εκδρομή λίγο πιο έξω απ’ το χωριό σ’ ένα μέρος όμορφο, ξεχωριστό. Κάτω από ένα μεγάλο πεύκο, που ήταν φυτρωμένο μέσα σ’ έναν πελώριο βράχο. Εκεί τρώγαμε, τραγουδούσαμε, πλέκαμε βελονάκι. Και τα βράδια τρελαινόμασταν στον κρυφτό με τα άλλα παιδιά του χωριού και με το ζόρι μας μαζεύανε στα σπίτια για ύπνο. Τώρα πριν δυο χρόνια που επισκέφτηκα το χωριό, το βρήκα πάλι όμορφο, καθαρό, με τα καλντερίμια του να λάμπουν από καθαριότητα. Τα σπίτια περιποιημένα, οι αυλές γεμάτες λουλούδια. Και το πιο ευχάριστο απ’ όλα, τα παιδιά εξακολουθούν να παίζουν κρυφτό! Το χωριό είναι του πατέρα μου, η αγαπημένη μου Λαφιώνα!

Τα σπίτια ήταν κολλητά, χτισμένα το ένα δίπλα στ’ άλλο, τα πιο πολλά χωρίς αυλή. Πέτρινα, όμορφα, καθαρά, με τη μυρουδιά του τυριού, γιατί

Μαρίκα Παπάζογλου Carram Μελβούρνη, 22-5-2014

Εξαρχής στόχος μας ήταν να έχουμε μια πιο στενή σχέση με τους ξενιτεμένους μας, να μαθαίνουμε νέα τους, να απαντάμε στα γράμματά τους, με δυο λόγια να καθιερώσουμε ξεχωριστή στήλη γι αυτούς. Μακάρι η Μαρίκα να κάνει την αρχή και να τη μιμηθούν κι άλλοι. Επειδή στο περιοδικό ο χώρος είναι περιορισμένος, θα αναρτούμε στην ιστοσελίδα μας (www.takalloniatika.gr) υλικό απ’ την ξενιτιά, όπως αυτό της Κοινότητας Μελβούρνης. Η Χαρίκλεια Καραβά-Παχάκη μας γράφει απ’ το Ηράκλειο Κρήτης με ευχές για Καλή Ανάσταση. Την ευχαριστούμε για τα τόσα καλά της λόγια για το περιοδικό που, όπως λέει, τη συντροφεύει στη δύσκολη εποχή μας.

Παιδικές αναμνήσεις Το παλιό λεωφορείο σ’ άφηνε στη διακλάδωση του χωριού. Το ταξίδι ήταν μάλλον καλό… εκτός απ’ τα ταρακουνήματα του δρόμου και τη μυρουδιά της βενζίνης που ζάλιζαν τους πιο πολλούς επιβάτες. Το ταξίδι κάποιες φορές είχε μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί ο συνεπιβάτης σου άρχιζε να διηγείται ιστορίες που δεν σου περνούσε απ’ το μυαλό πως θα ήταν τόσο δραματικές. Ο κόσμος που ταξίδευε ήταν άνθρωποι απλοί, καλοκάγαθοι, σκληροδουλεμένοι. Γιατί το χωριό δεν ήταν πλούσιο σε πεδιάδες, αλλά ήταν χτισμένο σε βουνό κατάφυτο από ελιές, πεύκα, και μοσκοβολούσε ρίγανη και φασκόμηλο.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

11

λογοτεχνία

Του καλοκαιριού αισθήσεις Μιχάλης Τραπεζανλής Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτή κάθομαι και σου γράφω για της καρδιάς τα μυστικά που κάποτε θα μάθω… Μια πεταλούδα μου γελά στη γέρικη ακακία! Μια εύθραυστη είναι ψυχή, Μια ντροπαλή ευτυχία… Τα χελιδόνια γύρω μου μελωδική ευφορία! Σκορπάνε τιτιβίσματα, μιλούν για ελευθερία. Παιδάκια παίζουν στα στενά, στιγμές παλιές θυμίζουν… Μα όλα τα μελλούμενα πάντα αυτά τα ορίζουν. Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτή γι αγάπη θα μιλήσω και κόκκινα γαρύφαλλα σε σένα θα χαρίσω! Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτή φιλιά είναι τα λόγια, αισθήματα, αναστεναγμοί, ταξίδια μες στα χρόνια….

12

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι απ’ τον Παράδεισο Βάσω Αλβανού Πατρίδα μου σαν τον ήλιο σου ήλιος άλλος δεν λάμπει.

-Πες μας κυρ Ήλιε να χαρείς πριν πας να κοιμηθείς πού είδες πιο όμορφη γη γιορτή και πανηγύρι νάχει, να ψάλλουν ύμνους τα πουλιά που πετάν πολύ ψηλά ως τις απάτητες κορφές και σ’ όλη την πλάση πούναι γεμάτη μυρωδιές, οι κάμποι να πρασινίζουν από σπαρτά και το ρυάκι κρυσταλλένιο να κυλά; Αμέσως εκείνος απαντά και φωνάζει δυνατά.

-Είναι η Ελλάδα η ξακουστή, το μαρτυρούν οι αρχαίοι, οι θεοί, το λεν οι κλέφτες κι οι αρματολοί, το τραγουδούν όλοι με μια φωνή. Και τότε εγώ ξαναρωτώ.

-Ήλιε, τι βλέπεις από κει ψηλά; Κι ο Ήλιος παρατηρεί και μονολογεί.

-Εγώ βάζω το στέμμα στις βουνοκορφές, εγώ ανθίζω τα ρόδα και τα κρίνα, στα ταπεινά χαμομήλια δίνω ζωή, βάφω με τις χρυσές μου πινελιές που φτάνουν ως τις ακρογιαλιές, εδώ το κύμα ακούραστα σιγοτραγουδά τα Νησιά του Αιγαίου αγκαλιάζω, μαζί σας στη θάλασσα αρμενίζω!

Το κεσκέκι της Αρίσβης (αφιέρωμα στο χωριό μου)

Ευάγγελος Αϊβαλιώτης Στων Αγίων Αναργύρων τη γιορτή και στο γνωστό το στέκι ανάψανε πάλι φωτιές και φτιάχνουν το κεσκέκι. Ψηλά πηγαίνει ο καπνός στην Πέργαμο να φτάσει να τον μυρίσουν οι νεκροί να δουν το έθιμο πως ζει δεν τόχουνε ξεχάσει. Είναι της προσφυγιάς ευχή και της καρδιάς ελπίδα πως το κεσκέκι θα φτιαχτεί μια μέρα στην πατρίδα! Τα έθιμα είναι οι ρίζες μας, δεν πρέπει να ξεχνιούνται. Αν δεν υπάρχουνε αυτές, τα δέντρα δεν κρατιούνται. Αυτό πρέπει να ξέρουνε οι νέοι του χωριού μας και νάναι οι συνεχιστές του ωραίου έθιμού μας. Όχι στα ξενόφερτα στα σάλια και τα μπάλια, όλα αυτά μας φέρανε σε τούτα δω τα χάλια.

Γράμμα προς φίλους Στον Νίκο και τη Ζωή Παπαευστρατίου

Τάκης Συρέλλης Πόσο πολύ που χαίρομαι άμα σας βλέπω… Μέσ’ στο κατακαλόκαιρο, στου φεγγαριού το φρύδι. Κι είναι η αυλή ένα κομμάτι τ’ ουρανού, κι ασπίδα. Μάτι κακό να μην τη δει, άχλη μην την πατήσει. Κι η Παναγιά η Τρικάταρτη προστάτις πάντα να’ ναι. Τα δώρα του Απόλλωνα καλώς και τα δεχτήκαμε γιατί με την Πανσέληνο εδάμασε το Άτι. Και τα παιδιά κάναν παιδιά που γύρω τώρα τρέχουν και της αυλής τις μυρωδιές στη μνήμη τους θα έχουν. Πολλών των χρόνων όνειρα, άλλα καλά, άλλα ζαβά, μα μόνιμα η ελπίδα, χρόνια τώρα να στέκεται στο μεσιανό κατάρτι. Πότε ιστός, πότε βροντή, πότε αστροπελέκι, και φεύγει ο χρόνος δίπλα μας σαν το νερό της κρήνης. Πόσο πολύ που χαίρομαι άμα σας βλέπω… Έτσι και γω ο ποιητής τις ρίζες μου ποτίζω. Πρωί τη μέρα χαίρομαι σαν η αυγή ροδίζει όταν τ’ αστέρι του Βοριά μου ξημερώνει πάλι και η θάλασσα απαλά ριγά στ’ ανέμου της το νεύμα. Ακούω τραγούδια απ’ τα πουλιά, τη σαύρα καθώς φεύγει, των λουλουδιών τις μυρωδιές, το χώμα που ανασαίνει. Καλώς μας ήρθατε λοιπόν, στη γη αυτή του νόστου.

5-8-2012

Θέλουν παγκοσμιοποίηση, να μας ισοπεδώσουν, μα των Ελλήνων την ψυχή δεν θα υποδουλώσουν!

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

13

λογοτεχνία

ς ο ν α τ ά λ Οπ της Νύχταινας H

αξιοοικογένεια Καρυδώνη ήταν μια παλιά στις και πρεπής φαμίλια στα τέλη του 19ου υδώ αρχές του 20ου αιώνα. Ο Σταύρος Καρ μενα δρώ νης ήταν παράγοντας στα τοπικά λογότατου ιστοτης Καλλονής και συγγραφέας του αξιο βου ...Μοναστήρικού βιβλίου «Τα εν Καλλονή της Λέσ άτισσα Ευθυμία ρια». Ήταν παντρεμένος με την Καλλονι Θεοδώρα. Μετά και είχαν δύο κόρες, τη Ραλλού και τη συζύγων και το το γάμο τους πήραν τα επώνυμα των πατρικό τους εξέλειπε. Παναγή Νύκτα, Η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον δικηγόρο νοδίκης. Ερωο οποίος είχε έρθει στην Καλλονή Ειρη τρεύτηκε και παν τεύτηκε την όμορφη Θεοδώρα, την γου, έγινε συζύ αφού παραιτήθηκε, λόγω εντοπιότητας λίγο πιο », θ’σά δικηγόρος. Το σπίτι τους ήταν στην «Κα πέρα απ’ τη Μητρόπολη. Νύκτα, σαν κυρίΣτη γειτονιά επικράτησε το όνομα του μετά τον θάνατό και του αρχος παράγοντας της εποχής Νύχταινας τη Στης του. ίκα του συνεχίστηκε με τη γυνα οιο σπίτι ή κάπ υν ρίσο σδιο γειτονιά, λέγανε, για να προ ας ήταν ταιν Νύχ της ι σπίτ κάποιον γείτονα. Αλλά και το τονική, ιτεκ αρχ η ώτικ αλλι εντυπωσιακό. Διώροφο, με μαχρω ο λευκ κατά τον με παράξενη και διαφορετική, ηλοχαμ ινά κοντ τα , άλλα τισμό. Σημαδιακό ανάμεσα στ’ σκέπαστα σπίτια. χωματόδρομου Ακριβώς απέναντι, στην άκρη του οικισμό, υπήρχε και στο σταυροδρόμι προς το Συν νιά. Τη λέγανε μια βρύση, που υδρευόταν όλη η γειτο ένα σπίτι τότε κι αυτή «η βρύση της Νύχταινας». Καν δίκη του βρύση. (πριν 65-70 χρόνια περίπου) δεν είχε ρχε μια βρύση Σε κεντρική θέση κάθε γειτονιάς υπή Στη βρύση της για την εξυπηρέτηση των περίοικων. τα λαγήνια, τσι Νύχταινας μαζεύονταν τα «κ’μάρια, έτ τους (τη σειρά τινικέδις για να τα γιμώσιν μι του νιμπ σπιτιού. Δίπλα τους) οι νοικοκυρές, για τη λάτρα του υλλος, έστεκε στη βρύση, πολύκλαδος και πυκνόφ κι αυτός. καμαρωτός ο Πλάτανος. Της Νύχταινας ψε δεν αποκάΗ έρευνα μου να βρω ποιος τον φύτε . Άνθρωποι χεία λυψε συγκεκριμένα και ακριβή στοι ι, πριν από ήσε μεγάλης ηλικίας που τους είχα ρωτ πενήντα και πάνω χρόνια, δεν ήξεραν. ένα απ’ τα ελαΜπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε, πως την ανάλαφρη με ταν, φρά σποράκια, καθώς πλανιόν ή φουσκίτσα δωτ χνου ανάσα του αγέρα, χωμένο στη δροσιά απ’ κε βρή ρια, του, τρύπωσε ανάμεσα στα λιθά

14

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

> του Στρατή Μισγίρη

το νερό της βρύσης, ρίζωσε και βλάστησε και πρόκοψε. Ψήλωνε, χόντραινε ο κορμός του, πλάταινε η φυλλωσιά του, χωρίς να φοβάται τις παγωνιές και τους νεαρούς που χαράκωναν με τον σουγιά τη φλούδα του, για ν’ αποτυπώσουν τα πρωτογράμματα του δικού τους ονόματος και της κοπελιάς τους. Άλλωστε η αδυναμία του στο νερό ικανοποιόταν. Νερό νά ‘χε κι όλα τα ανεχόταν. Και τα βλαστοσπασίματα απ’ τις λαμπριάτικες κούνιες των κοπελιών και τα κλαδοκοψίματα για να προστατευτούν τα κεραμίδια του διπλανού σπιτιού και τις χαρακιές των σουγιάδων. Χαιρόταν το δροσερό νερό της βρύσης κι έδινε απλόχωρα την ίσκιωσή του στις γυναίκες, που καρτερούσαν τη σειρά τους να πάρουν το νερό της σπιτικής λάτρας. Ένα χειμωνιάτικο βραδινό, γύρω στο μαγκάλι με την πυροκόκκινη πυρήνα, καθώς έπιναν το καφεδάκι τους οι δυο φίλες, η Μάνα μου και η Νύχταινα, μου ιστόρησε η κυρά Θεοδώρα το περιστατικό του μικρού ραδιόφωνου, που το έσωσε ο Πλάτανος.

- Το ένα από τα δύο ραδιόφωνα που βρίσκονταν στην Καλλονή, λίγο πριν από τον πόλεμο των Γερμανών, το είχε φέρει ο σύζυγος μου ο Παναγής. Το άλλο το είχε ο Γιατρός Ορέστης Κυπριανός (Βουλευτής και μετά Γερουσιαστής.) Ήταν μικρό, ίσαμε μιάμιση πιθαμή, κι έβαλε αντικριστά τις παλάμες της για να μου δείξει το μέγεθος του. Δούλευε με μια μπαταρία, που την έστερνε στο εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού του Πρασακάκη και κάποιες φορές στη Μυτιλήνη να τη γεμίσουν. Άκουγε μόνο τα νέα. Λίγο πριν έρτουν οι Γερμανοί και μας κυριέψουν, ο Παναγής πέθανε. Το ράδιο έπαιξε όσο έπαιξε, άδειασε η μπαταρία, σταμάτησε. Δε νοιάστικα να τη γεμίσω, γιατί δεν μου ήταν και εύκολο. Δεν ήξερα κιόλας. Αυτή τη δουλειά την έκανε ο Παναγής τότε που ζούσε. Πήρα λοιπόν το ράδιο, το στόλισα στο πκαρί (ράφι πάνω απ’ το τζάκι) και το καμάρωνα σα σπάνιο και μοναδικό στολίδι. Σαν ήρταν οι Γερμανοί και σκόρπισαν τον φόβο και την τρομάρα, άκουσα πως απαγορεύεται, πολύ αυστηρά, να έχουμε ράδιο και ν’ ακούμε νέα. Φοβήθηκα και το έκρυψα μέσα στο ντάμι της αυλής μου. Σαν πέρασε πολύς καιρός, ήρθε μια μέρα ο κουμπάρος μου, ο Δημητρός ο Καλλίας, (Γραμματέας της Κοινότητας Καλλονής) και μου είπε πως στη Μυτιλήνη πιάσανε έναν

και τον έβαλα να σκαλώσει στον Πλάτανο να βγάλει απ’ τον κρυψώνα το ράδιο και το ξαναστόλισα στο πκαρί. Όμως η Καλλονή άρχισε να γεμίζει από ράδια. Το είδε μια μέρα ο π. Νικόδημος (Ηγούμενος του Λειμώνα) -Κυρία Θεοδώρα, το ράδιο αυτό είναι πολύ παλαιό. Να μας το δωρίσετε για το μουσείο του Μοναστηριού, μου είπε. Του διηγήθηκα, που μου το έσωσε ο Πλάτανος, και το έδωσα.

. Ο κουμπάρος μου ήξερε για το ράδιο που είχε ράδιο και τον βάλαν φυλακή πως το έχω κρυμμένο στο ντάμι. που είχα. Με ρώτησε τι έγινε και του είπα ανίσεις», με φοβέρισε. Τρομοκρατή«Να το πάρεις απ’ εκεί και να το εξαφ ρδεμα κι εγώ. Όλη τη νύχτα δεν μου θηκα. Σκέφτηκα μην έχω κανένα μπέ το πάω, πώς να το εξαφανίσω; Με κόλλαγε ύπνος. Τι να το κάνω, πού να ας. Πρωί πρωί την άλλη μέρα, ειδοτρόμαζε η ιδέα μη με προδώσουν κιόλ δυ κατεπειγόντως. Ήρτε αρκετά αργά, ποίησα τον κουμπάρο να έρθει το βρά ροπή. (Οι Γερμανοί είχαν καταργήσει γιατί είχε συνεδρίαση η Κοινοτική Επιτ ίσει μια τριμελή Κοινοτική Επιτροπή). το Κοινοτικό Συμβούλιο και είχαν διορ το ράδιο, καταλήξαμε να το βγάλουμε Αφού κουβεντιάσαμε πολλή ώρα για κρύψουμε στον Πλάτανο. Κάπου στα οπωσδήποτε έξω απ’ το σπίτι και να το πετιόταν ένα χοντρό κλαδί. Εκεί, ανάενάμιση-δυο μέτρα του κορμού του χάλη αυτή, είχε μια λακκούβα, μια μεσα στον κορμό και στο κλαδί, στη μασ ιο. κουφάλα, που θα χώραγε μέσα το ράδ μου είχε περισσέψει απ’ την επιΠήραμε ένα κομμάτι πισσόχαρτο, που ξαμε καλά και το δέσαμε σφιχτά μ’ σκευή της στέγης του νταμιού, το τυλί ο κουμπάρος, την έβαλε κοντά στον ένα τέλι. Ύστερα πήρε μια καρέκλα κι έχωσε βαθιά μέσα στο κούφωμα κορμό του Πλάτανου, σκάλωσε πάνω Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα. Στο σκοτης μασχάλης του Πλάτανου το ράδιο. γορευόταν η κυκλοφορία τη νύχτα. τάδι δεν υπήρχε ψυχή στο δρόμο. Απα άνοιξη του 1944. Σε μερικούς μήνες Είμαστε στο τέλος του χειμώνα, σχεδόν εριάς μας θυμήθηκα το ράδιο. Μια έφυγαν οι Γερμανοί. Στη χαρά της λευτ χρονο φτωχόπαιδο του Συνοικισμού) μέρα φώναξα το Χρήστο τον Χαψή (12/

Στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης του Μοναστηριού Αγ. Ιγνατίου είναι εκτεθειμένο το παλιό αυτό ραδιόφωνο. Ο Πλάτανος της Νύχταινας καμαρώνει ορθόστητος την πολύχρονη κορμοστασιά του, την πολύκλαδη απλωσιά του, την πυκνόφυλλη δροσιά του. Μόνο η βρύση της Νύχταινας δεν υπάρχει πια. Ο πολιτισμός και η εξέλιξη έδωσαν νερό σ’ όλα τα σπίτια της Καλλονής. Αλλά και η κυρά Νύχταινα έχει φύγει. Μετακόμισε στη γειτονιά των αγγέλων. Άφησε όμως τ’ όνομα της στον Πλάτανο. Της Νύχταινας!...

λογοτεχνία

ς ο χ α ρ τ ά β ς ο ρ π σ oά > της Ειρήνης Βαρβαρέσσου

H

Ραλλού ξαπλωμένη, παρακολουθεί δυο άσπρα γατάκια που παίζουν τρελλά στα χορτάρια και ρωτάει τον σύντροφό της Βάσο που με τον σουγιά του σκαλίζει ένα κομμάτι ξύλου, ακουμπισμένος στον κορμό της ελιάς .

- Έχεις δει άσπρο Βάτραχο; - Άσπρο άσπρο; - Nαι, κάτασπρο!

- Σα να τον έχεις βάλει στη χλωρίνη; - Μιαααχ... ζει καλέ τίποτα μέσα στην χλωρίνη; - Δεν ξέρω, λέω για την ασπρίλα του.

- Τέλος πάντων έχεις δει; - Όχι, εσύ έχεις δει; - Ναι, αμέ!; - Δεν το πιστεύω ! Πού τον είδες; - Στο χωριό μου.

- Πότε; Πριν πολλά πολλά χρόνια, καθόμασταν με την Μαριάνθη στο πεζούλι, έξω από το δικό μου σπίτι και ετοιμαζόμασταν να πάμε για το απογευματινό μάθημα, ήμασταν στην τέταρτη τάξη του δημοτικού. Είχαμε κάτσει αντικρυστά και μιλούσαμε ακατάπαυστα κατά το συνήθειό μας.

16

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Εγώ ήμουν με την πλάτη στον δρόμο - τι δρόμος δηλαδή ένα στενό δρομί ήτανε, μισό ντουσιμές και το άλλο μισό χώμα, για να στραγγίζουν τα νερά της βροχής τον χειμώνα, αλλά και να κρατάει τη δροσιά το καλοκαίρι απ’ τα λουνταρίσματα των νοικοκυράδων- όταν η Μαριάνθη άρχισε να φωνάζει και να μου δείχνει κάτι πίσω μου, τα μάτια της είχαν πεταχτεί έξω απ’ τις κόγχες. Γύρισα τόσο απότομα, που έγδαρα τα πόδια μου στο άγριο τσιμέντο του πεζουλιού. Και τον είδα!!! Στο ντουβάρι της υπερυψωμένης αυλής του γέρο-Μηνά, σε ένα σημείο ίσα με τον δρόμο οι πέτρες δημιουργούσαν κάτι σαν μικρή σπηλιά και στην είσοδό της καθόταν ένας τεράστιος Βάτραχος. Στητός! Μεγαλοπρεπής! Ολόλευκος! Μείναμε εκστασιασμένες και δεν κουνιόμασταν μη και φύγει, τον κοιτούσαμε, μας κοιτούσε, μου φάνηκε ότι πέρασε μια αιωνιότητα και ξαφνικά γύρισε και χώθηκε στις πέτρες. Αφού μιλήσαμε μεταξύ μας και πιστοποιήσαμε ότι όντως το είδαμε αυτό, αποφασίσαμε να το κρατήσουμε μυστικό, μη τυχόν και μας τον σκοτώσουν τα άλλα παιδιά και περισσότερο τ’αγόρια. Κάθε απόγευμα, τρώγοντας μια μεγάλη φέτα ψωμί από γωνιά σε γωνιά, αλειμμένη με λάδι και πασπαλισμένη με ζάχαρη, στηνόμασταν ώρες και ώρες. Περιμέναμε να τον ξαναδούμε και παράλληλα λέγαμε ότι έπρεπε να τον βαφτίσουμε. Εκατοντάδες ονόματα πέρασαν από το στόμα μας και, αφού τα κοσκινίσαμε και τα φιλτράραμε και ορισμένως ψιλοκαυγαδίσαμε, καταλήξαμε στο όνομα Χιόνις. Του ταίριαζε γάντι.

είχε φοβηθεί τόσο κείνη την μέρα που τον κυνήγησαν τα παλιόπαιδα, που πίστευα ότι θα είχε ανοίξει σήραγγα και θα είχε βγει μακριά πολύ μακριά και ότι τον έχασα για πάντα. Παρόλα αυτά ήλπιζα και έλεγα ότι έβγαινε και έτρωγε αυτά που του έβαζα στην είσοδο του «σπιτιού» του - η Μαριάνθη έλεγε ότι τα έτρωγαν οι γάτες - και πάντα τον περίμενα. Πολλές φορές, έβαζα το στόμα μου στο στόμιο της μικρής του σπηλιάς και του μιλούσα, σκεπτόμενη ότι σίγουρα με άκουγε. Η μάνα μου με είχε καταχεριάσει κανά δυο φορές που με έκανε τσακωτή, φοβούμενη μήπως με δουν και με περάσουν για τρελή. Ο Χιόνις μας λοιπόν ένα σούρουπο φάνηκε πάλι στην είσοδο της μικρής του σπηλιάς, η Μαριάνθη πήγε να του ρίξει λίγο από το ψωμί της, εκείνος τότε φοβήθηκε και χώθηκε στις πέτρες. Πολλές μέρες, περιμέναμε αλλά ο άσπρος μας Βάτραχος δεν φαινόταν. Ένα μεσημέρι τον είδα που βολτάριζε δειλά δειλά στο πετρόστρατο, πήγα κοντά του, δεν έφυγε, τον πήρα στην παλάμη μου, του μίλησα, του είπα πως τον αγαπούσα και θα τον πρόσεχα πάντα. Ήμουν βεβαία τότε με το παιδικό μου μυαλό ότι κατάλαβε τι του είπα. Τον απίθωσα κάτω και του έριξα τριμμένο ψωμί, δεν έφαγε, με κοιτούσε. Έβγαινε σχεδόν κάθε μέρα, ήμουν χαρούμενη, η Μαριάνθη - λόγω αποστάσεως το σπίτι της ήταν μακριά, δεν τον έβλεπε, γιατί δεν είχε τακτή ώρα που έβγαινε - τα έβαζε μαζί μου, ότι και καλά τον καλοπιάνω τον γλυκό μου Βάτραχο για να αγαπάει μόνο εμένα, ενώ αυτή τον είδε πρώτη, και κατά βάθος είχε δίκιο. Πράγματι μ’έπιασε ένας εγωισμός και ήθελα να είναι δικός μου φίλος μόνο. Κάθε μέρα έβγαινε, τον έπαιρνα στην παλάμη μου και ξεθαρρεμένος πια δεχόταν τα χάδια μου, του μιλούσα και μέσα μου έλεγα πως ήμουν το πιο τυχερό παιδί στον κόσμο, επειδή είχα φίλο έναν Βάτραχο και μάλιστα ολόασπρο! Mοναδικό!! Πέρασε πολύς καιρός έτσι. Ένα απόγευμα ξεμύτισε, έκανε βόλτα στο δρομάκι. Ο Ιγνάτιος που πάντα είχε στον νου του τι ζημιά να κάνει, τον είδε, άρχισε να φωνάζει, τρέξανε κι άλλα παιδιά, τον περικύκλωσαν με σκοπό να τον σκοτώσουν κι άρχισαν να χτυπάνε τον δρόμο με κάτι μακριά ξύλα. Ο αγαπημένος μου Βάτραχος πηδούσε από δω και από εκεί τρομαγμένος πάνω στον ντουσιμέ, πετάχτηκα στη μέση, σχεδόν τον πλάκωσα, τον έπιασα και τον έβαλα γρήγορα στην τρύπα του, κρατώντας τον στο χέρι μου άκουσα την καρδιά του, χτυπούσε τρελλά. Άκουσε την χαλαπαταγή η Μαριάνθη και ήρθε τρέχοντας, εμένα με είχανε στριμώξει τα παλιόπαιδα και με χτυπούσαν όλα μαζί με τα ραβδιά, μπήκε στη μέση να με γλυτώσει και, αφού μας ξεμαλλιάσανε και μας έκαναν μαύρες στο ξύλο, φύγανε, μας είπαν δε ότι θα μας απέκλειαν απ’ όλα τα παιχνίδια. Εμείς όμως ήμασταν ευχαριστημένες και σκασίλα μας για τον αποκλεισμό και τα παΐδια μας τα πονεμένα, αρκεί που γλυτώσαμε τον Χιόνι μας από τον θάνατο και κείνη την μέρα πήγαμε στην φωλιά των Πετροχελίδονων που ξέραμε μόνο εμείς πού ήταν και ορκιστήκαμε να μην σκοτώσουμε ή χτυπήσουμε ποτέ κανένα πλάσμα του Θεού και να μείνουμε παντοτινές φίλες. Πέρασε σχεδόν η χρονιά και κάθε μέρα μιλούσαμε με την Μαριάνθη για τον Βάτραχό μας. Κάθε μέρα του έβαζα στην τρύπα του ότι φαγητό είχαμε στο σπίτι αλλά και ψίχουλα και σουσάμι, ακόμα ακόμα και γλυκά, μήπως και βγει, αλλά

Ήταν Μεγαλοβδομάδα και οι γυναίκες καθάριζαν και ασβέστωναν τα σπίτια και τα παρτέρια, αλλά και όποια μεγάλη πέτρα είχαν στην αυλή. Εγώ με την Μαριάνθη ρεμπελεύαμε, ο Βάτραχος είχε χαθεί και σαν παιδιά είχαμε βρει άλλα ενδιαφέροντα, τον είχαμε μισοξεχάσει, δεν ήταν πια στις καθημερινές μας κουβέντες. Ένα πρωί μόλις ήπια το γάλα μου, η μητέρα μου μ’ έστειλε να πάω στην αγορά να πάρω ακοπάνιστη πιπερόριζα για να φτιάξει τα γλυκά της. Ξεκίνησα βαριεστημένα, γιατί σκεφτόμουνα ότι θα με έβαζε να της την κοπανίσω κιόλας στο μπρούτζινο γουδί , που πολύ μ’ εκνεύριζε ο ήχος του. Μόλις κατέβηκα τα δυο πέτρινα σκαλοπάτια της αυλόπορτας, φτιαγμένα από μια σπασμένη μυλόπετρα, κάτι άσπρισε στα πόδια μου, η καρδιά μου χτύπησε λαχταρισμένα, έσκυψα να δω. Ήταν εκεί! Ο Βάτραχός μου λευκός σαν το απάτητο χιόνι, δεν κουνήθηκα καθόλου μην φοβηθεί, τον κοίταζα και με κοίταξε κι αυτός, μου φάνηκε πως μου χαμογέλασε και μετά έδωσε έναν πήδο και ανέβηκε στο κουτουπιέ μου. Κάτι δροσερό με ακούμπησε, είμαι σίγουρη πως με φίλησε, έσκυψα να τον πιάσω, απομακρύνθηκε δυο μέτρα. Ξάπλωσα στο χώμα και έβαλα το κεφάλι μου μπροστά του, έγινα σχεδόν ένα μαζί του, έκανε ένα σιγανό κουάξ με κλειστό στόμα και κατόπιν με μικρά πηδήματα έφυγε προς το ποτάμι, εγώ έμεινα σύξηλη και τον κοιτούσα, πριν χαθεί γύρισε και με κοίταξε κι εκείνος, του έστειλα ένα φιλί. Θα σε περιμένω, του φώναξα και τα δάκρυα πλημμύρισαν το πρόσωπό μου. Έδωσε ένα σάλτο και έκανε πάσχα, πέρασμα», στον δικό του τρόπο ζωής, στο νερένιο του βασίλειο. Το είπα στην Μαριάνθη, εκείνη στενοχωρήθηκε που δεν τον είδε και πως, αφού πήγε στο ποτάμι, μάλλον δεν θα τον ξαναδούμε και πως, αφού με χαιρέτησε, σίγουρα αγαπούσε μόνο εμένα και από την παιδική της κακία μου είπε ότι δεν με φίλησε, όταν ανέβηκε στο πόδι μου, αλλά απλώς με κατούρησε.

- Και δεν ξαναφάνηκε, ρώτησε ο Βάσος.

- Όχι ποτέ! Μετά έφυγα και εγώ.

- Λυπάσαι γι’αυτό; - Πολύ, νομίζω ότι λείπει από την καρδιά μου ένα κομμάτι .

- Τ’ άλλα Βατράχια δεν τ’αγαπάς; - Τ’ αγαπώ βέβαια.

- Τ’ άλλα ζώα; - Μα τι λες; Αφού κάναμε όρκο με την Μαριάνθη ότι θα σεβόμαστε την ύπαρξή τους και θα τα φροντίζουμε.

- Τον ψάχνεις ακόμα; - Ναι και καμιά φορά, όταν με αγγίζει κάτι δροσερό στα πόδια μου, νομίζω πως είναι το φιλί του και ό,τι άσπρο βλέπω στη γη, το παρατηρώ μήπως και δω τον χιονάτο μου Βάτραχο να κάνει πήδους.

- Εμένα... μ’αγαπάς; - Πολύ! Σ’αγαπώ πολύ!! Εσύ μ’αγαπάς; - Κουάξ !!!

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

17

Ν Ο Δ Ε Π Ο Τ ΣΤΡΑ

Μ

ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ

ετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και την κήρυξη γενικής επιστράτευσης για την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής, ενεργοποιήθηκαν οι προβλεπόμενες για την άμυνα του νησιού Μονάδες και έφθασαν από την ηπειρωτική Ελλάδα οι προβλεπόμενες από τα σχέδια ενισχύσεις. Για την υποστήριξη των διασπαρμένων στο ΒΔ τμήμα του νησιού Μονάδων, έπρεπε να δημιουργηθούν προκεχωρημένοι σταθμοί εφοδίων, υλικών αλλά θέσεις για Τεχνική – Υγειονομική υποστήριξη. Οι περιοχές Μονής Λειμώνος και άλσους Αγίας Τριάδος, ευρισκόμενες στη σύγκλιση των οδικών αξόνων Καλλονής – Σιγρίου και Καλλονής – Πέτρας – Μήθυμνας, αποτελούσαν ιδανική περίπτωση για τους παραπάνω σκοπούς. Πολύ σύντομα το άλσος Αγίας Τριάδος μετατράπηκε σε Στρατόπεδο, στο οποίο εγκαταστάθηκαν τμήματα Μονάδων εφοδιασμού υλικών, τροφίμων και καυσίμων, αρχικά σε σκηνές και αργότερα σε ημιμόνιμες μεταλλικές κατασκευές. Έτσι το ειδυλλιακό αλσύλιο των παιδικών μας χρόνων, το συνδεδεμένο με το πανηγύρι της Αγίας Τριάδος, αλλά και των απογευματινών μας περιπάτων, ονομάσθηκε «Στρατόπεδον Αγίας Τριάδος». Νομίζω ότι και το πανηγύρι διακόπηκε για μερικά χρόνια και, όπως διάβασα στα Καλλονιάτικα, ξανάρχισε το 1981. Η κατάσταση αυτή παγιώθηκε και έτσι τη βρήκα το 1990, όταν τοποθετήθηκα Διοικητής του 36ου ΣΠ που είχε έδρα στο Στρατόπεδο του Πετσοφά. Προς το τέλος του καλοκαιριού του 1990, το Σωματείο Αδελφότητας Αγίας Τριάδος, στο οποίο ανήκε το άλσος, με κάλεσε στον «Τρύφωνα» να πιούμε ένα κρασί. Ο δραστήριος Πρόεδρος του Σωματείου, Θεράπων Ματθαίου, ο Στρατής Μουφλουζέλλης, ψυχή των ιπποδρομιών, ο γαμπρός μου Παναγιώτης Βαβλαδέλλης και άλλα μέλη του Σωματείου μου έθεσαν το θέμα αποδέσμευσης του άλσους από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, διότι είχαν σχέδια για την αναβάθμιση του χώρου για τους σκοπούς του πανηγυριού και όχι μόνο. Δεν έδωσα καμία απάντηση, διότι η απόφαση αποδέσμευσης ανήκε στον Στρατιωτικό Διοικητή του νησιού, στον οποίο υπαγόταν οι Μονάδες, τμήματα των οποίων ευρίσκοντο στο Στρατόπεδο Αγίας Τριάδος.

18

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

> του Νικoλάου Γιουβάνη Εγώ έπρεπε να υποβάλλω μια εμπεριστατωμένη εισήγηση που να βασίζεται σε στρατιωτικά επιχειρήματα και να αποδεικνύεται ότι η κατάργηση του Στρατοπέδου ήταν προς το συμφέρον της Υπηρεσίας και δεν είχε κίνητρο την εξυπηρέτηση τοπικών συμφερόντων. Εξέτασα λεπτομερώς το θέμα. Διαπίστωσα ότι σ’ ό,τι αφορούσε τα αποθηκευμένα υλικά, ήταν δυνατόν να μεταφερθούν στις εγκαταστάσεις του Στρατοπέδου Πετσοφά και, όταν η κατάσταση το απαιτήσει, να διασπαρούν και πάλι. Το σοβαρότερο πρόβλημα ήταν τα τρόφιμα, τα οποία ήταν αποθηκευμένα σε αποθήκη μόνιμης κατασκευής, το σημερινό κέντρο διασκέδασης. Σκέφτηκα ότι η Μονή Λειμώνος, στην οποία είχαν δημιουργηθεί υποδομές Υγειονομικής Υποστήριξης, ήταν μια καλή λύση για την αποθήκευση τροφίμων, διότι διέθετε κατάλληλους προς τούτο χώρους. Για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και υλικών του Στρατοπέδου Αγίας Τριάδος υπήρχε το μόνιμο προσωπικό και επιπλέον κάθε βράδυ το Σύνταγμα διέθετε μια δύναμη 13 ανδρών για τη νυχτερινή φρούρηση. Επομένως με την κατάργηση του Στρατοπέδου θα είχαμε οικονομία προσωπικού και καυσίμων από την καθημερινή μετακίνηση, χωρίς καμία δυσμενή επίπτωση στα επιχειρησιακά σχέδια. Η πρόταση έγινε αποδεκτή τον χειμώνα του 1991. Η Στρατιωτική Διοίκηση του νησιού έδωσε εντολή στο Σύνταγμα Υποστηρίξεως Διοικητικής Μέριμνας να αποσυναρμολογήσει όλες τις μεταλλικές κατασκευές του Στρατοπέδου Αγίας Τριάδος. Ειδοποίησα τον Θεράποντα Ματθαίου να μου υποδείξει ποιες στρατιωτικές κατασκευές θα ήταν χρήσιμες για το Σωματείο, ώστε να φροντίσω να μην κατεδαφισθούν. Επέλεξε δυο μικρές κατασκευές για γραφείο και αποθήκη τροφίμων για να εξυπηρετεί τις ανάγκες μπουφέ στο πανηγύρι. Σε σύντομο χρονικό διάστημα αποξηλώθηκαν όλες οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις πλην των παραπάνω και ο χώρος αποδόθηκε στο Σωματείο περίπου δυο μήνες πριν το πανηγύρι. Όσο πλησίαζε ο χρόνος της πανηγύρεως, ο Θεράπων ήταν γεμάτος άγχος. Πώς θα γίνει το πανηγύρι, μου λέει, ο χώρος είναι άνω-κάτω. Συνεννοήθηκα με τον Διοικητή του Τάγματος Μηχανικού και ισοπεδώθηκε ο χώρος και επιπλέον στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν περλίτη και επικαλύφθηκαν όλοι οι χώροι που χρησιμοποιούνται στο πανηγύρι. Έτσι πήρε βαθειά ανάσα ανακούφισης ο Θεράπων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το άλσος Αγίας Τριάδος, που για 17 ολόκληρα χρόνια εξυπηρετούσε στρατιωτικές ανάγκες, αποδόθηκε στο Σωματείο Αδελφότητος Αγίας Τριάδος και οργανώθηκε το πανηγύρι με απόλυτη επιτυχία. ο Νικόλαος Γιουβάνης είναι Αντιστράτηγος ε.α., Επίτιμος Δντής Α΄ Κλάδου ΓΕΣ

Οι Λίμνες σε εγκατάλειψη > της Κωνσταντίνας Βάκκα - Κυριαζή

Ο

ι παλαιότερες καταγραφές για τις Λίμνες, που έχω καταφέρει να εντοπίσω, είναι αυτές που περιγράφει στο βιβλίο του ο Σταύρος Καρυδώνης “Τα έν Καλλονῇ τῆς Λέσβου Ἱερά Σταυροπηγιακά Μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου”, σελ. 175, 172, Κωνσταντινούπολις 1900. Η πρώτη καταγραφή είναι του 1575, από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σίλβεστρο ο οποίος συνέταξε το Τοπολόγιο της περιοχής των Μοναστηριών του Λειμώνος με την κτηματική περιουσία αυτών και τους μύλους. Η καταγραφή του Πατριάρχη Σίλβεστρου το 1575,

περιοχής καθώς ετυμολογικά, σύμφωνα με το Λεξικό Liddell-Scott, η λέξη Λαγγόνι προ-έρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη: ἡ Λαγών, που σημαίνει τό ἑκατέρωθεν κοίλωμα τοῦ σώματος τό ὑπό τάς πλευράς, κοινῶς “λαγγόνι” και μεταφορικά για κάθε κοιλότητα, κοίλη. Η περιοχή Λαγκόνι ή Λαγγόνι, σύμφωνα με τον Καλλονιάτη Βαγγέλη Γελαγώτη, βρίσκεται κάτω από τη βορειοδυτική πλευρά των Λιμνών, αμέσως νοτιοανατολικά από το εξωκκλήσι Χριστός και νότια από του Χριστού το Ρέμα. Η θέση της περιοχής Λαγγόνι υποδεικνύει ότι οι Λίμνες παλαιότερα ήταν πολύ μεγαλύτερες. Το 1915 και 1923 λειτούργησαν στις Λίμνες καμίνια που έφτιαχναν τούβλα από πηλό, προκειμένου να οικοδομηθούν τα τριώροφα κτίρια αρχικά της ανατολικής και αργότερα της νότιας πτέρυγας της Μονής Λειμώνος. Σπασμένα τούβλα από τα καμίνια συναντά κανείς σε γειτονεύοντα με τις Λίμνες χωράφι. Οι Λίμνες, με σημερινές διαστάσεις 314 μέτρα μήκος και 50 μ. πλάτος, είναι ένας ζωντανός τόπος, πηγή ζωής για την περιοχή της Καλλονής, και παλαιότερα φιλοξενούσαν, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Γελαγώτη, πολύχρωμες και μεγάλες “Μάι-σες πάπιες”, που τις έλεγαν έτσι επειδή γεννούσαν τον Μάιο στον Παρθένη και κατέβαζαν τα μικρά τους στις καθαρές τότε Λίμνες. Πριν από 40 περίπου χρόνια, κατά τον Παναγιώτη, στις Λίμνες οι έφηβοι ρίχνανε παραγάδι και ψάρευαν ποταμίσια χέλια και θαλασσινά κεφάλια που ερχόταν από

Οι Λίμνες της Καλλονής (314 μέτρα μήκος και 50 πλάτος) με τα ποτάμια, τους δρόμους και τις αγροικίες έχει ως εξής: “Ἔτι ἔχει εἰς ταῖς λίμναις χωράφια τοῦ Παντεχνῆ πλησίον τοῦ Δρακουλάδου”. Η δεύτερη καταγραφή είναι το 1887, η οποία αποτελεί αναθεώρηση της Κυβερνητικής Καταγραφής του 1886, του Κτηματολογίου της Ιεράς Μονής Λειμώνος. Στο Κτηματολόγιο αυτό το οποίο είναι σε μορφή πίνακα, παρέχονται οι ακόλουθες πληροφορίες: αριθμός κτηματολογίου, είδος κτήματος (ελαιώνας, ελαιοχώραφο, δάσος, αγρός, μεράς, μάνδρα, κήπος, σε αυτό καταχωρούνται και μύλοι), την τοποθεσία, την οροθεσία (δυτικό, ανατολικό κ.λπ.), την έκταση του κτήματος σε μονάδα πήχεων και το είδος κυριότητος (κτητορικό αφιέρωμα, ιδιωτικό, ανταλλαγή, αγορά, μοναχών κληρονομιά κ.λ.π.). Με αριθμούς κτηματολογίου 4, 31 και 32, καταχωρήθηκαν τρεις ἀγροί, Νοτιοδυτικά της τοποθεσίας Λαγκόνι, στίς Λίμνες, εκτάσεως 4, 18 και 2 πήχεων αντίστοιχα, ως κτιτορικά ἀφιερώματα. Επίσης με αριθμό κτηματολογίου 205, καταχωρήθηκε αγρός, Νοτιοδυτικά της τοποθεσίας Λαγκόνι, εκτάσεως 8 πήχεων με το χαρακτηρισμό κτιτορικόν καί ἀγορά. Το όνομα προκύπτει από την μορφή του τοπίου της

τον Κόλπο μέσα από τους ποταμούς και οι μεγαλύτεροι κυνηγούσαν πάπιες και χήνες, τότε που υπήρχε ισορροπία ανάμεσα στη Φύση και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Πριν από 15 χρόνια ο τότε πρόεδρος της Κοινότητας Δαφίων Νικόλαος Κάσδαγλης καθάρισε τις Λίμνες από τα καλάμια, άνοιξε τα αυλάκια στα γειτονικά χωράφια και με εσκαφέα βάθυνε το βυθό της στις άκρες της που καλύπτεται με το χρόνο από την ιλύ και τα καθιζήματα των “τροφοδοτών” ποταμών της, ώστε να αποφευχθούν οι πλημμύρες. Σήμερα, και ενώ περίμενε κανείς ο Βιολογικός Καθαρισμός της Δημοτικής Ενότητας Καλλονής να συμβάλλει στην βελτίωση περιβαλλοντικά της περιοχής αλλά και στην τουριστική ανάδειξη αυτής, με τις δυσκολίες που εμφανίζονται κατά καιρούς στη λειτουργία του, παρατηρείται υποβιβασμός των Λιμνών, σύμφωνα με τους ντόπιους, από τα λύματα που χύνονται στα ποτάμια που τροφοδοτούν τις Λίμνες, όπως δυστυχώς συμβαίνει και εφέτος το καλοκαίρι. Οι Λίμνες είναι πλέον ένας εγκατα-λελειμμένος χώρος, παρόλα αυτά η δύναμή τους από τα ρέοντα ύδατα και η ομορφιά τους είναι τέτοια που για πολλούς ακόμη αιώνες θα δεσπόζουν και θα καθ-ορίζουν την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής. Οι κάτοικοι της περιοχής πρέπει να γίνουν κοινωνοί αυτής της ομορφιάς, με δραστηριότητες που μπορούν να έχουν ως επίκεντρο τις Λίμνες.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

19

όσα ακούει η πλατεία γράφει ο Σταύρος Βαλτάς

Λαέ μου περιούσιε λαέ μου κουρελή

Ντάλα καλοκαίρι! Ένα παράξενο καλοκαίρι το φετινό! Περιμένοντας την παράδοση του ΕΝΟΣ ΔΗΜΟΥ από τα χέρια των απερχομένων, στα χέρια των νεοεκλεγέντων! (Αυτά τα χέρια είναι μαχαίρια;). Αμηχανία, ένα κενό! Τα προβλήματα που δημιουργεί αυτός και μόνο, Ο ΕΝΑΣ ΔΗΜΟΣ, πολλαπλασιάζονται, οι λύσεις ανύπαρκτες, οι δημότες σε απόγνωση! Ένα μπάχαλο! Η ποινή: ΕΤΗ ΠΕΝΤΕ! Δηλαδή «τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει»!

Για τη χαρά σου θλίβομαι το κέφι σου με πνίγει Άλλοτε πλήρωνες φθηνά για να γλεντούν πολλοί Τώρα πληρώνης ακριβά για να γλεντούν ολίγοι (Γεώργιος Σουρής)

ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΛΑΜΑΤΑ (2) Ψάχνοντας στον κυβερνοχώρο βρίσκεις και ... «διαμάντια»!

ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΛΑΜΑΤΑ (1) Ψάχνοντας στον κυβερνοχώρο αλιεύεις... απίστευτα πράγματα!

Protagon 15 Απριλίου 2011 - Αδελφοποίηση με τους Γερμανούς Αν για διαφόρους λόγους είναι αδύνατο να κάνουμε τις αλλαγές που απαιτούνται, υπάρχει μια ριζοσπαστική πρόταση που έχει μεν το φοβερό μειονέκτημα να μην εμπιστεύεται την ικανότητά μας να πράττουμε με αυτονομία, φαίνεται, όμως, αποτελεσματική. Θα λύναμε όλα τα προβλήματά μας, αν κάθε ελληνική οικογένεια προχωρούσε στην αδελφοποίησή της με μια γερμανική και ανέθετε σ’ αυτήν την πλήρη διαχείριση των οικονομικών της. Κάθε πρωί μέσω διαδικτύου ή τηλεφώνου θα έβγαινε το πρόγραμμα της ημέρας και το βράδυ θα γινόταν ο σχετικός έλεγχος. Θα εξανεμίζαμε το έλλειμμα πιο γρήγορα απ’ όσο υπόσχεται ο κ. Α. Σαμαράς. Με την υπόδειξη των αδελφών μας θα πληρώναμε όλοι φόρους και θα περιορίζαμε την σπατάλη. Αυτή η καθημερινή επαφή θα είχε ασφαλώς και γενικότερα ευεργετικά αποτελέσματα στην παιδεία μας, στο σεβασμό των συμπολιτών μας και στην επικράτηση του κράτους δικαίου. ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΑΚΥΡΑΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΚ ΜΟΛΥΒΟΥ (Τα έντονα γράμματα και η υπογράμμιση είναι του κειμένου.)

20

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Άμα πχ «γκουγκλάρεις» στο λήμμα Παλαιά Καλλονή, παρουσιάζεται σε επιμέλεια Μιτελούδη Βασίλειου: Η Ιστορία Καλλονής, συνταχθείσα υπό των Διευθυντών: Τσέλεκα Κωνσταντίνου, Δουραμάνη Κυριάκου, Παπαευστρατίου Γεωργίου. Μάιος 1958. Πού ακριβώς κείται η Κοινότης Καλλονής;

Η προ πλατείας Καλλονή … Ταύτην διαρρέουν δυο χείμμαροι, εξ’ ων ο εις προς Δ. εις τα παρυφάς της κωμοπόλεως ονομαζόμενος Καθάριος ποταμός ο οποίος κατά την τελευταίαν δεκαετίαν πολλάκις υπερεκχειλίσας εγέννετο πρόξενος ζημιών και ανθρωπίνων θυμάτων του

Δ. τμήματος της κωμοπόλεως (Συνοικισμός). Ο δε έτερος, διερχόμενος διά του κέντρου της κωμοπόλεως και ονομαζόμενος «Αχυρωνιάς» παραλαμβάνει τας αποχετεύσεις του πλείστου της κωμοπόλεως και καθ’ όλων το μήκος του εντός της κωμ/λεως εκατέρωθεν υπάρχουν κρηπιδώματα τούτου και εις το κέντρον της κωμ/λεως η κοίτη του επί 90 μ. εκαλύφθη κατά το θέρος του 1956, υπό πλακός εκ σιδηροπαγούς σκυροκονιάματος αποτελέσασα την πλατείαν του χωρίου. Το έργον τούτο απετέλει όνειρον των Καλλονιατών διότι εστερούντο πλατείας και η θέα της κοίτης του ποταμού αποτελεί οιωνεί θέμα δυσμενών σχολίων εκ μέρους των επισκεπτών συγκρινόντων το όνομα της κωμοπόλεως με την πραγματικότητα. Πώς ονομάζεται η Κοινότης … Λέγεται διά να δικαιολογηθή το όνομα Καλονή εφ’ όσον ουδεμία φυσικήν καλλονή παρουσιάζει το λεκανοπέδιον ούτε από απόψεως θέας, ούτε κλίματος ή άλλου τινός, δικαιολογούντως την ονομασίαν ταύτην ότι προήλθε εκ της λέξεως Καλογή (καλή γη) λόγω του ευφόρου της πεδιάδος και κατά παραφθοράν εγένετο Καλλονή. Την ετυμολογίαν ταύτην ακούει κανείς από πολλούς γεροντοτέρους κατοίκους της νήσου διαφόρων χωρίων (Βρίσα, Πολιχνίτος) και σήμερον. ΦΥΣΙΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΟΝΑΙ Η Καλλονή παρά την ονομασίαν της, στερείται φυσικών καλλονών. Διά τούτο οι επισκέπται το πρώτον εκπλήσονται, μη δυνάμενοι να δικαιολογήσωσι το όνομά της με την πραγματικότητα. Είναι μια κωμόπολις εις το άκρον πεδιάδος περιβαλλομένη Β.Δ. από γυμνούς πετρώδεις λόφους, οι οποίοι απεγυμνώθησαν ΕΚ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΙΩΝ. Η μόνη τοποθεσία η οποία συγκεντρώνει τους κατοίκους της κατά τας εκδρομάς τούτων, διά να απολαύσωσι την φύσιν, είναι η Ι. Μονή Μυρσινιωτίσσης η οποία ύπερθέν της στεφανούται με μικρόν αλσύλιον δίδον εις το τοπίον ποιάντινά φυσικήν καλλονήν. ΒΛΑΣΤΗΣΙΣ Η βλάστησις εις την περιφέρειαν Καλλονής περιορίζεται μόνον εις την πεδιάδα δι’ ελαιώνων και συκεών. Οι πέριξ λόφοι είναι φαλακροί και επ’ αυτών σποραδικαί συστάδες εκ πεύκων μαρτυρούν ότι κάποτε ήσαν κεκαλυμμένοι υπό πυκνών δασών τα οποία διά πυρκαϊών κατεστράφησαν. Ουδέν εκ της χλωρίδος της περιφερείας Καλλονής παρουσιάζει τι το ιδιαίτερον. ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ Εις την περιφέρειαν Καλλονής το αξιολογώτερον από απόψεως αρχαιοτήτων είναι η Αρχαία Αρίσβη, εις τα ερείπια και η Ακρόπολις παρουσιάζονται εμφανή εις τον επισκέπτην. Πολλοί ολίγοι όμως επισκέπτονται ταύτην, διότι δεν παρουσιάζει τι το αξιόλογον. Κοινότητα Καλλονής... εν έτει 1958! ΔΡΟΜΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ … Επί της οδού προς Μόλυβον και παρά την γέφυραν του Αχέροντος, υπάρχουν Κοινοτικά αποχωρητήρια ανεγερθέντα το 1952 τα οποία όμως είναι υπό κατεδάφισιν λόγω ακαταλληλότητος της θέσεως. (Η ορθογραφία είναι του κειμένου. Τα έντονα γράμματα είναι της στήλης.) Διάφορες παρατηρήσεις για το παραπάνω κείμενο: 1. Τον Μάϊο του 1958, δεν μπορεί το Δημοτικό σχολείο της Καλλονής να είχε τρείς διευθυντές! Μάλλον διευθυντής θα ήταν ένας από τους τρείς, ο αρχαιότερος, κ Κ. Τσέλεκας.

2.Ποιό είναι τελικά το όνομα του χειμάρου, «διερχόμενος διά του

κέντρου της κωμοπόλεως», Αχυρωνιάς ή Αχέροντας; Άλυτη η απορία από τους συντάκτες της Ιστορίας της Καλλονής!

3.Το ότι επ’ ουδενί δικαιολογείται η ονομασία Καλλονή της κωμοπόλεως, με πλείστα παραδείγματα των συγγραφέων του πονήματος «Η Ιστορία Καλλονής..»… Τέλος πάντων το εμπεδώσαμε!

4. Για τους πέριξ λόφους τους φαλακρούς θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω και πάλι, γιατί εκτός από τους πευκόφυτους που με το ζόρι αναφέρονται, υπάρχουν και κατάφυτοι με ελαιόδεντρα, όπως πχ. ο Κόλωνας και ο Νίκωνας.

5. Επίσης άσχετα αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με ολόκληρο ή με μέρος αυτού του κείμενου, το πρόβλημα δημιουργείται απ’ τη συνέχιση της ανάρτησής του στο διαδίκτυο, χωρίς αυτή να εμπλουτίζεται ή να διορθώνεται, με νεώτερες απόψεις!

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΑΝΟ Βιαστικά μας αποχαιρέτησε την 17η Ιουνίου ένας πραγματικός πατριώτης, ο Πάνος Κοντέλλης. Παρά τα ενεννήντα του χρόνια ήταν ακόμα πολύ νέος! Η πένα του ξεχείλιζε παράδοση, ήθος, αγάπη. Η πένα του ξεχείλιζε Μεσότοπο, ξεχείλιζε Λέσβο! Καλό σου ταξίδι … Πάνο ! Ο Πάνος Ι. Κοντέλλης γεννήθηκε στον Μεσότοπο Λέσβου (1924). Ο πατέρας, πρόσφυγας απ’ τ’ Αϊβαλί, η μητέρα, Μεσοτοπίτισσα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και χρημάτισε υπάλληλος του υπουργείου Δικαιοσύνης. Ασχολήθηκε με το κινηματογραφικό σενάριο, το θέατρο, τη λαογραφία και του απονεμήθηκαν σημαντικές τιμές και διακρίσεις. Θεία Μέρκελ, καλοκαίρι!!! Η θάλασσα απ’ το πιο απομακρυσμένο χωριό απέχει το πολύ, σκάρτη ώρα!!! Χα! χα !χα! Χε! χε! χε! Χο! χο !χο! Χου! χου! Χου! Θεία Μέρκελ,σκάρτη ώρα!!! Που ανάθεμα την ώρα που μπλέξαμε στα πόδια σου!!!

ΥΓ.

1. Τελικά τέλειωσαν τα έργα στο στάδιο του Ταρλά; Θα παίξει εκεί φέτος η Α.Ε.Λ.Κ.; Ή θα συνεχίσει την περιπλάνηση! Χτύπα τα πόδια τσίφτισσα, τσιγγάνα τουρκογύφτισσα!!!

2. Σύντομο ανέκδοτο 1: Φέτος η Καλλονή θα παίξει στην Καλλονή! Σύντομο ανέκδοτο 2: Ο τελικός του Μουντιάλ το 2018 θα γίνει στον Ταρλά... αν είναι έτοιμος!

3. Ανάπτυξη γαρ: Το καλοκαίρι, λένε, το νησί θα πήξει στη λίρα! Δεν μας λένε όμως τι λίρα, Τουρκική, Εγγλέζικη ή κάλπικη; Έτσι όμως, όπως μας κατάντησαν: Λίρα νάναι και ότι νάναι! Μόνο κάλπικη να μην είναι!.

4. Για τον τουρισμό του νησιού θα φροντίσουν όπως πάντα

η ΝΕΛ, που θα... πυκνώσει τα δρομολόγια, η Hellenic Seaways και η Blue Star, που θα... ρίξουν τα ναύλα!

5. Δεν θα τα λέμε συνέχεια... ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ σημαίνει ΚΑΛΛΟΝΗ, σημαίνει ΚΟΛΠΟΣ, ΜΠΑΝΙΑ , ΣΑΡΔΕΛΑ, ΟΥΖΑΚΙ!

Καλό καλοκαίρι και καλή αντάμωση στην ΚΑΛΛΟΝΗ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΕΣ... ΟΠΟΥ ΚΙ ΑΝ ΕΙΣΤΕ! Να το γιορτάσουμε όλοι μαζι στις 16 Αυγούστου!

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

21

στη Σκάλα

[αφιέρωμα]

α ρ ε μ ή σ υ ο τ & ς ε θ χ του > του Αντώνη Δουκέλλη

Λίγα λόγια για την ιστορία της Σκάλας Καλλονής Τρεις μεγάλες αποθήκες κι ένα καφενείο ήταν τα μόνα κτίσματα, που μαρτυρούσαν, ότι σ’ αυτή την ξερή αμμουδερή παραλία γίνονταν κάτι πολύ σημαντικό για το μεγαλύτερο μέρος του νησιού: Η τοποθεσία αυτή με το όνομα Αγία Άννα ήταν ένα εμπορικό λιμάνι από τα σπουδαιότερα της Λέσβου. Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1970, που τα πλοία νέου τύπου (ferry boats) ανέλαβαν τη μεταφορά φορτηγών αυτοκινήτων, ήταν η πύλη εισόδου και εξόδου εμπορευμάτων, που μεγάλα και μικρά καΐκια μετέφεραν από και προς το νησί. Το κτήριο του τελωνείου μπροστά στο λιμάνι, χτισμένο το 1912, θυμίζει την παλιά δόξα και σπουδαιότητα της περιοχής. Το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν μαζί με το κρασί και το λάδι ήταν το αλάτι. Οι αλυκές παρήγαγαν τόνους αλατιού, που στο διάστημα 1923-1928 φτάνουν τους 41.061. Μαζί με τις αλυκές Πολιχνίτου καλύπτουν το 20% της πανελλήνιας παραγωγής αλατιού. Στη δεκαετία του ‘60, γίνονταν επίσης από τη Σκάλα εξαγωγή

στην Ευρώπη πετρωμάτων περλίτη (ορυκτό που χρησιμοποιείται ύστερα από κατεργασία στην κατασκευή δομικών και μονωτικών υλικών). Οι αγορές των λεσβιακών προϊόντων περιλάμβαναν τη Χίο, αλλά και λιμάνια της απέναντι ακτής: Μοσχονήσια, Αϊβαλί, Ντικελί, Τσανταρλί, Τσεσμές, Σμύρνη, Φώκιες και άλλα μέρη της Ελλάδας. Η Μικρασιατική καταστροφή του 22 έκοψε ακαριαία τις δουλειές κι έτσι το εμπόριο περιορίστηκε σε Χίο, Σάμο, Ικαρία και σε μερικά νησιά των Κυκλάδων. Ήδη από τον πρώτο διωγμό (1914), άρχισαν να εγκαθίστανται πρόσφυγες στη Σκάλα. Πολλοί από αυτούς είχαν ρίζες εδώ, αφού οι Λέσβιοι είχαν ένα αδιάκοπο πηγαινέλα στα Μικρασιατικά παράλια από τον 19ο αιώνα. Οι ρίζες των Μυτιληνιών στις απέναντι ακτές χάνονται στα βάθη των αιώνων και αυτοί είναι που ίδρυσαν χωριά και πόλεις: Οι Κυδωνίες (Αϊβαλί) ιδρύονται τον 17ο αιώνα από Μυτιληνιούς, το ίδιο και το Δικελί το 1840 από Μυτιλινιούς, Περγαμηνούς και Κυδωνιάτες. Η απέναντι ακτή ονομάστηκε «Μυτιληναίων Αιγιαλός» γιατί, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, από το 700 π.χ. οι

2 1

3

1. 1950: Μεταφορά βαρελιών (λάδι ή πετρέλαιο) από και προς τα καΐκια, δια θαλάσσης: Έδεναν τα βαρέλια και τα τραβούσαν με μια μικρή βάρκα. Διακρίνονται από δεξιά τα μέλη του Σωματείο Φορτωεκφορτωτών «Η Αγία Άννα»: Παναγιώτης Κράλλης, Παναγιώτης Κουτσουμπής, Θεολόγος Αξαρλής, Στέλιος Δάνογλου, Κυριάκος Μέτσικας. Στο βάθος αριστερά ο Χριστόδουλος Στυλιανέλλης. 2. 1946: Αγώνας για το πολυπόθητο νεράκι. Η υδατοδεξαμενή (χαζανές) στην πλατεία. Διακρίνονται από αριστερά: Δημήτρης Μυκονιάτης, Στέλλα Μυκονιάτη (Πεντάρη), Μαρία Μαϊτιανού.

3. Ναυλοσύμφωνο του 1907 μεταφοράς σιταριού από τη Νικομήδεια στην Καλλονή/Αγία Άννα (Αρχείο Μιχ. Σ. Κατανάκη). 4. Αλυκές: Μεταφορά αλατιού από τους σωρούς, στην προβλήτα για τη φόρτωση στο καΐκι. Πρώτος αριστερά ο Θεολόγος Αξαρλής, δεξιά ο Σταύρος Πεντάρης και πίσω από τον Θ. Αξαρλή ο Τάσος Ασλάνης.

Μυτιληνιοί ελέγχανε τις αιολικές πόλεις και συνοικισμούς, φθάνοντας μέχρι τα Δαρδανέλια. H βίαιη ανατροπή της κρατούσας κατάστασης το 1922 και η ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 ήταν το τελειωτικό χτύπημα του ενιαίου χώρου-Μυτιληναίων Αιγιαλός. Η Λέσβος στρέφεται πλέον προς την κυρίως Ελλάδα. Το 1922 οι πρόσφυγες σωρεύονται στη Σκάλα και διαμένουν όπου μπορούν: γύρω και μέσα στην παλιά εκκλησία της Αγίας Άννας. Χτίζουν πλίθινα καλύβια για να στεγάσουν τις οικογένειές τους. Το 1928 η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων ξεκινά και ολοκληρώνει το χτίσιμο 32 κατοικιών για τη στέγαση των προσφύγων. Πέρασαν πολλά. Έζησαν χωρίς νερό για δεκάδες χρόνια. Τα πηγάδια και οι πηγές τους ξεδιψούσαν. Η θάλασσα και οι βροχές μούσκευαν το χωριό και γέμιζαν τους δρόμους του με το αλμυρό και το γλυκό νερό τους, όπου τσαλαβουτούσαν τα δεκάδες ξυπόλητα παιδιά. Οι μικρές τους ψαρόβαρκες, η μόνη τους περιουσία, ήταν εκτεθειμένες στη μανία του νοτιά. Καταφύγιό τους ο ποταμός του Αϊ Γιώργη, που πολλές

φορές τους παίδευε αλλάζοντας την κοίτη του, κλείνοντας έτσι τα σκάφη στην αγκαλιά του. Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από πενήντα ολόκληρα χρόνια από την άφιξη των προσφύγων, για να αποφασίσει η πολιτεία να φτιάξει λιμάνι και να ξεκουράσει τους ψαράδες από τα «ταξίδια» στον ποταμό και το τράβηγμα των βαρκών στη στεριά για να τις προστατέψουν απ’ τους κακούς καιρούς του χειμώνα. Το 1936 ιδρύεται το Σωματείο των Αλιέων. Μέχρι σήμερα και με τη νέα παλλεσβιακή δομή του, το συνδικαλιστικό όργανο των ψαράδων πρωτοστατεί, προστατεύει και διεκδικεί τα δίκαια των εργατών της θάλασσας, προβάλλοντας αντίσταση σε κάθε προσπάθεια «εισβολής» για την αλλοίωση του οικοσυστήματος του κόλπου και υποκλοπής της εργασίας και της δυνατότητας βιοπορισμού των οικογενειών από ντόπια και ξένα συμφέροντα. Το 1953 ήταν μια μαύρη χρονιά για το χωριό: μεγάλος σεισμός στις 18 Μαρτίου γκρέμισε το καφενείο του Δημητρού Θεοδοσίου με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο αδελφός του Γιώργος. Την ίδια

4

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

23

“

Το 1936 ιδρύεται το Σωματείο των Αλιέων. Μέχρι σήμερα και με τη νέα παλλεσβιακή δομή του, το συνδικαλιστικό όργανο των ψαράδων πρωτοστατεί, προστατεύει και διεκδικεί τα δίκαια των εργατών της θάλασσας.

”

χρονιά ο Νίκος Σπίθας με τον Παναγιώτη Ιωάννου χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου, ανάμεσα Λέσβο και Χίο, γυρίζοντας από ταξίδι με το καΐκι του Σπίθα. Είχαν μεταφέρει πατάτες και γύριζαν φορτωμένοι μανταρίνια. Ο δυνατός βοριάς τους κράτησε για πάντα στην αγκαλιά της θάλασσας. Το 1960 ιδρύεται ο ποδοσφαιρικός Σύλλογος «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ», που μέχρι σήμερα τιμά τα χρώματα της φανέλας και το χωριό. Το 1965 άρχισε η χαρτογράφηση του χωριού για την κατάρτιση πολεοδομικού σχεδίου, ώστε να σταματήσει η αυθαίρετη δόμηση. Η αναγκαία αυτή δραστηριότητα δημιούργησε προβλήματα ανάμεσα στους κατοίκους μέχρι να καθοριστούν τα όρια των ιδιοκτησιών. Αργότερα έγινε η πλήρης νομιμοποίηση με την επίδοση τίτλων κυριότητας στους ενοίκους. Το χωριό απέκτησε σχολείο σχεδόν σαράντα χρόνια, από τότε που οι πρώτοι κάτοικοί του έφθασαν εδώ. Γενιές και γενιές παιδιών πήγαιναν μέσα στο ξεροβόρι και κάτω απ’ τη βροχή και το λιοπύρι στο σχολείο στο Κεράμι. Ακόμα και η εκκλησιά χτίστηκε με θυσίες και κόπους απ’ τους πιστούς Σκαλιώτες, που είχαν πείσμα να χτίσουν τη δική τους εκκλησιά.

5. Δεκαετία 1950: Μεταφορά εμπορευμάτων από την αποθήκη του Αγγελίδη (πίσω από τους αχθοφόρους), στις βάρκες και από εκεί στα καΐκια. 6. Τέλος δεκαετίας 1950: Λεντίζοντας τα παραγάδια μπροστά στο τελωνείο. Από δεξιά: Κώστας Μυκονιάτης, Μανώλης Ε. Παπάζογλου, Σωκράτης Μέτσικας, Λάκης Παπάζογλου, Μιχάλης Κ. Κατανάκης, ο μικρός Νίκος Κατανάκης, Τάκης Κατανάκης, Νικηφόρος Τραπουζανλής, Χαράλαμπος Μυκονιάτης, Παναγιώτης Μυκονιάτης.

5

Από τότε που το κύμα της Ανατολής έφερε τους εξαθλιωμένους πρόσφυγες στο νησί, έχουν περάσει ενενήντα δύο χρόνια. Πολλά χρόνια για ένα νέο χωριό, αλλά και λίγα, αν αναλογιστεί κανείς πως τα γειτονικά χρονιά έχουν ηλικία πέντε και πλέον αιώνων. Έτσι ή αλλιώς οι ψαράδες τα κατάφεραν. Μέσα από στερήσεις, βάσανα και αναποδιές χαίρονται σήμερα το χωριό τους, που παρά τα υπαρκτά προβλήματα του είναι ένας καλά οργανωμένος οικισμός με όλες τις ανέσεις του σύγχρονου πολιτισμού. Τα συμφέροντα των μεγάλων ξερίζωσαν τους πατεράδες και τους παππούδες των Σκαλιωτών από τις προαιώνιες πατρίδες τους και η θεία πρόνοια σαν ανταμοιβή τους έριξε σε τούτο τον ευλογημένο τόπο, στην άκρη, του μοναδικού κόλπου που αποτελεί πηγή ζωής γι’ αυτούς. Ο κόλπος είναι το στήριγμά τους. Τους συντηρεί, τους θρέφει, τον αγαπούν, τον προστατεύουν και τον παινεύουν.

Ο Κόλπος Καλλονής και η Σκάλα Ο Κόλπος Καλλονής είναι ο μεγαλύτερος φυσικός κόλπος του νησιού, γεωγραφικά βρίσκεται στο ΝΔ τμήμα του. Αρχαίες ονομασίες: «Μεσόγειον Έρμα» και «Πυρραίων Εύριπος» απ’ το όνομα της αρχαίας Πύρρας. Έχει μήκος 22 Km και πλάτος 10 Km. Συνδέεται με τα ανοιχτά νερά του Αιγαίου με δίαυλο περίπου 4 Km. Η θερμοκρασία του κόλπου είναι διαφορετική απ’ αυτήν του πελάγους. Οι γύρω απ’ τον κόλπο περιοχές αποτελούνται από πευκοδάση, ελαιώνες και υγρότοπους. Ο μεγαλύτερος

6

24

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ανάλογα με την εποχή οι ψαράδες της Σκάλας ψαρεύουν: • σαρδέλα και κουτσομούρα • σουπιές, χταπόδια, γαρίδα, αγριογαρίδα • κεφάλια, κοβιούς, γαύρο (χαψί), λαυράκια. Περίπου εξήντα ερασιτεχνικά σκάφη ελλιμενίζονται στο λιμάνι της Σκάλας (Στοιχεία ΛΣΚ- Λιμενάρχης Στρατής Τσολάκης) Η Σκάλα προσφέρει στον επισκέπτη τα νοστιμότατα ψάρια και οστρακοειδή του κόλπου. Η νοστιμιά και η εξαιρετική ποιότητα των ιχθυοπληθυσμών οφείλονται στο πλουσιότατο φυτοπλαγκτόν του κόλπου, στοιχείο που τα κάνει ασύγκριτα σε σχέση με ψάρια και όστρακα άλλων κόλπων και των ανοιχτών θαλασσών. (Μελέτη Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών-ΕΚΘΕ και ΕΜΠ).

κίνδυνος για τον κόλπο είναι τα λιπάσματα, τα οποία μαζί με τα λύματα απ’ τα υποπροϊόντα της ελιάς απ’ τα εργοστάσια έκθλιψης και επεξεργασίας εισρέουν στον κόλπο. Ο Κόλπος Καλλονής αποτέλεσε τον ιδανικό τόπο για τον μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη για τις πρώτες έρευνές του σχετικά με την επιστήμη της βιολογίας. Το 345-342 π.χ. ο Αριστοτέλης, ύστερα από πρόσκληση του Θεόφραστου του Ερέσιου, πέρασε στο νησί της Λέσβου και εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη. Εδώ βρέθηκε σ’ ένα φαντασμαγορικό φυσικό περιβάλλον και είχε την ευκαιρία να μελετήσει πολλά χερσαία και θαλάσσια είδη. Σύμφωνα με τον D’ Arcy Thompson, (βιολόγος/μαθηματικός/κλασικιστής 18601948), ο Αριστοτέλης πέρασε τα τρία πιο όμορφα χρόνια της ζωής του στη Λέσβο. Οι κύριες περιοχές στη Λέσβο, όπου έκανε τις έρευνές του ο Αριστοτέλης, σύμφωνα με τον Dr Armand Marie Leroi, καθηγητή βιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου, ήταν αυτές της αρχαίας Πύρρας και της Καλλονής. Σήμερα η Λέσβος αλλά και η περιοχή του λεκανοπεδίου Καλλονής ως και οι πέριξ της Σκάλας περιοχές εξακολουθούν να αποτελούν έναν παράδεισο για τους μελετητές της πανίδας και της χλωρίδας. Έτσι εξηγείται και το ενδιαφέρον των ξένων επιστημόνων και ερευνητών που επισκέπτονται ή διαμένουν στην περιοχή του λεκανοπεδίου (bird watching και παράρτημα του Agder University College της Νορβηγίας στο Μετόχι Αγίων Αναργύρων). Η Σκάλα Καλλονής είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αλιευτικά κέντρα του νησιού. Στο λιμάνι της Σκάλας ελλιμενίζονται περισσότερα από σαράντα αλιευτικά σκάφη, που ασχολούνται με την αλιεία οστράκων (χάβαρα, κυδώνια, καλόγνωμες) και ψαριών. Την περίοδο 2013-2014 διακινηθήκαν συνολικά 175.082 kgm οστράκων από το λιμάνι της Σκάλας με προορισμό εγχώριες και Ευρωπαϊκές αγορές.

Οι ζωές των κατοίκων της Σκάλας και του λεκανοπεδίου είναι άρρηκτα δεμένες με την ζωή του κόλπου. Ο Κόλπος Καλλονής από τα αρχαία χρόνια αποτελούσε και αποτελεί τον ομφαλό της περιοχής. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τον επιβαρύνει ή να επιβουλεύεται τον πλούτο του. Ο πρώτος λόγος για την εκμετάλλευση των ψαριών και των οστράκων ανήκει στους ψαράδες των χωριών στη περιφέρεια του κόλπου, που τον προστατεύουν και τον αγαπούν κι όχι σε εκείνα τα συμφέροντα που στόχο έχουν να τον ξεζουμίσουν και να ανοίξουν πανιά για άλλες χρυσοφόρες ευκαιρίες. Η Πολιτεία έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη. Από τη μια κάνει σωστές ενέργειες για την προστασία του κόλπου, όπως η υγειονομική έρευνα που ξεκίνησε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για την επισήμανση των πηγών επιβάρυνσης του κόλπου, και από την άλλη χορηγεί άδειες ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσής του. Η κραυγή αγωνίας του Συλλόγου Παράκτιας Επαγγελματικής Αλιείας Λέσβου-το Παλλεσβιακό Συνδικαλιστικό Όργανο των ψαράδωνείναι ίσως η πιο σημαντική αντίδραση στην επικείμενη αλλοτρίωση του πλούτου που κρύβει στα νερά του ο Κόλπος, με ταυτόχρονη αλλοίωση και καταστροφή του περιβάλλοντος: «...ο Κόλπος Καλλονής αποτελεί από τη φύση του ένα ΟΣΤΡΑΚΟΤΡΟΦΕΙΟ-ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ μεγάλων δυνατοτήτων που καμία τεχνητή παρέμβαση δεν μπορεί να υποκαταστήσει. Αντιθέτως οι όποιες προσπάθειες στο παρελθόν στο όνομα της Ανάπτυξης, μέσω ΥΔΑΤΟΚΑΛΙΕΡΓΕΙΑΣ στόχο είχαν στον μεν τομέα των ΟΣΤΡΑΚΩΝ τα φυσικά αποθέματα και τίποτε άλλο (άλλωστε μόνο τυχαίο δεν είναι, ότι οι κυοφορούμενες αδειοδοτήσεις, σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ, βρίσκονται ακριβώς πάνω στις μεγαλύτερες αποικίες ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΩΝ). Στον δε τομέα των ΙΧΘΥΩΝ στόχος είναι μία υπερπαραγωγή μέσω τεχνικής καλλιέργειας κάποιων ειδών ιχθύων (τσιπούρα-λαυράκι) που θα αποβεί σε βάρος τόσο των

ντόπιων ιχθυοαποθεμάτων, όσο και του περιβάλλοντος γενικότερα. Τρανό παράδειγμα αποφυγής τέτοιων δραστηριοτήτων οι μονάδες της K.S.F. το 1993, όπου σε δύο μόλις χρόνια το νερό του Κόλπου δεν διέφερε από τα λιμνάζοντα νερά την περίοδο του καλοκαιριού, ανάδινε ανυπόφορη δυσοσμία και τα ψάρια ελευθέρας βοσκής βρίσκονταν κατά εκατοντάδες νεκρά στις ακτές του Κόλπου». Η αγωνιώδης έκκληση των ψαράδων προς τις δημόσιες αρχές (ΥΠΕΚΑ, Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, Δήμαρχο Λέσβου) καταλήγει με δραματικό τρόπο: «Έπειτα από όλα τα παραπάνω νομίζουμε ότι γίνεται κατανοητό και στον πλέον δύσπιστο, ότι η όποια επένδυση στόχο έχει να αρπάξει ό,τι εκείνη κρίνει συμφέρον και αποδοτικό, αδιαφορώντας για όλα τα υπόλοιπα, καταστρέφοντας ένα σπάνιο θαλάσσιο οικοσύστημα και καταδικάζοντας τον ντόπιο πληθυσμό στον μαρασμό, τη φτώχια, τη μιζέρια και την Περιβαλλοντική υποβάθμιση για πάντα. Για τους λόγους αυτούς, κρίνουμε επείγον και αναγκαίο να προχωρήσετε στην αναθεώρηση της σχετικής απόφασης που λάβατε καλοπροαίρετα και αθώα τον Ιούλιο του 2011, ενώνοντας μαζί μας τη φωνή σας σε μια νέα απόφαση που δεν θα επιτρέπει καμία ΥΔΑΤΟΚΑΛΙΕΡΓΕΙΑ εντός του Κόλπου Καλλονής και που μπορεί να αποτελέσει κερκόπορτα ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του με όλα τα συνακόλουθα».

Η Σκάλα Καλλονής σήμερα Η ανάπτυξη της οικονομίας των τελευταίων δεκαετιών επηρέασε σημαντικά και τη Σκάλα, αλλάζοντας τη μορφή της. Οι «αντούμπες» και οι «βρουλιές» εξαφανίστηκαν μέσα από τους δρόμους, το χωριό απέκτησε τσιμεντοστρωμένο οδικό δίκτυο και πλατεία στρωμένη με πέτρα. Η κατασκευή του λιμανιού έλυσε ζωτικά προβλήματα των ψαράδων και ολοκλήρωσε την ωραία εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης μπαίνοντας στην πλατεία: όμορφα σκάφη με ζωντανά χρώματα και το γαλαζοπράσινο του κόλπου μέχρι το απαλό σβήσιμο των βουνών στο μπουγάζι. Στο τέλος της δεκαετίας του 1970, άρχισε η ανάπτυξη του χωριού. Το κίνητρο ήταν ο τουρισμός. Η ραγδαία κατασκευαστική δραστηριότητα-δωμάτια προς ενοικίαση, πανσιόν, ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφετερίες κλπ,- για την κάλυψη των τουριστικών αναγκών, βελτίωσε την οικονομική κατάσταση, όχι μόνο των κατοίκων της Σκάλας αλλά και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Στην περίοδο της ακμής της τουριστικής κίνησης, στη Σκάλα και στην ευρύτερη περιοχή, λειτουργούσαν 6 μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, 20 μικρές και ήταν διαθέσιμα 200 ενοικιαζόμενα δωμάτια. Η ανάπτυξη όμως αυτή και η παρεπόμενη οικονομική ευμάρεια δεν είχε διάρκεια, λόγω της έλλειψης στρατηγικής για τον τόπο απ’ τους υπεύθυνους φορείς της πολιτείας (Δήμος, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, κράτος). Αλλά για να λέμε και το σωστό, ούτε οι επιχειρηματίες της περιοχής είχαν στοχευμένη τεκμηριωμένη και διαρκή διάθεση για διεκδίκηση έτσι, ώστε

να λυθούν βασικά προβλήματα που θα έδιναν ώθηση στην πρόσκαιρη και εν πολλοίς άναρχη ανάπτυξη. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα τελευταία χρόνια-και πριν από την οικονομική κρίση- η Σκάλα απουσίαζε απ’ τα προγράμματα και τους σχεδιασμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κραυγαλέο δείγμα της αδιαφορίας και της ελαφρότητας της Αυτοδιοίκησης ήταν η στέρηση της σκαλιώτικης ακτής απ’ τη γαλάζια σημαία για δυο συνεχόμενες περιόδους λόγω ανικανότητας ή και αδιαφορίας στην τήρηση των απαραίτητων διαδικασιών για την απόκτησή της. Άλλο θέμα δεν υπήρχε. Η καθαρότητα των νερών του Κόλπου πιστοποιείτο και εξακολουθεί να πιστοποιείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες με συνεχείς λήψεις δειγμάτων. Όλα τα δείγματα είναι καθαρά και οι ενδείξεις κάτω απ’ τα όρια καταλληλότητας. Το χωριό δεν στερείται πλεονεκτημάτων για να πάρει τη θέση που του αξίζει στον λεσβιακό χώρο. Η μοναδική του θέση στο κέντρο του νησιού, στον μυχό του Κόλπου αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων προορισμών: Η Σκάλα μπορεί να αποτελέσει το καθημερινό ορμητήριο εκείνου που θέλει να επισκεφθεί όλα τα μέρη του νησιού. Έτσι κερδίζει χρόνο και χρήματα. Βρίσκεται επιπλέον σ’ ένα μέρος, που του προσφέρει ό,τι επιζητεί ο σύγχρονος άνθρωπος στις διακοπές του.

αναβάθμιση και ανάπτυξή του, είναι οι άνθρωποί του. Κυρίως οι νέοι. Οι νέοι που επιμένουν να μένουν στο χωριό και να χτίζουν τις οικογένειές τους σε πείσμα των σειρήνων που τους καλούν στα αστικά κέντρα. Η σημερινή νεολαία με το υψηλό μορφωτικό επίπεδο και την άνετη πρόσβαση στα δίκτυα πληροφόρησης πρέπει να πάρει την υπόθεση του χωριού στα χέρια της. Παρά τη διαλυτική οικονομική κρίση, υπάρχουν οι ευκαιρίες για αντιστροφή των καταστάσεων και τη δημιουργία προοπτικής για την επαναφορά στις προηγούμενες καλύτερες εποχές: Η προστασία του Κόλπου, η καλύτερη οργάνωση της δουλειάς τους, η συλλογική δράση, η διεκδίκηση μέσα από το συνδικαλιστικό τους όργανο, είναι μερικές πρωτοβουλίες για διέξοδο απ’ τα αδιέξοδα που δημιουργεί το ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον.

Πού “πονάει” το χωριό ΣΤΗ ΣΤΕΡΙΑ

Όπως έγινε αναφορά πιο πάνω, η απαράμιλλη ποιότητα και γεύση των αλιευμάτων της θάλασσας μας (όστρακα, ψάρια) είναι ικανά από μόνα τους να τραβήξουν επισκέπτες στο χωριό μας. Είναι τόσο γνωστή η σαρδέλα, τα κεφάλια, τα χάβαρα και όλα τα άλλα ψάρια, που δεν χρειάζονται διαφήμιση. Μια μεγάλη πολυεθνική εμπορική εταιρία θα ζήλευε το brand name αυτών των προϊόντων. Οι ξανθιές αμμουδιές σε συνδυασμό με τα ήρεμα και καθαρά νερά του Κόλπου είναι ιδανικά στοιχεία για να προσελκύσουν επισκέπτες, όχι μόνο μεμονωμένους ή ζευγάρια, αλλά κυρίως οικογένειες.

Αποχέτευση: Ασφαλώς το μεγαλύτερο θέμα του χωριού είναι το προβληματικό δίκτυο αποχέτευσης. Άλλο ένα έργο που βασανίζει την κοινωνία μας, κατοίκους και επαγγελματίες. Άλλο ένα δείγμα αδιαφορίας και ανικανότητάς των αιρετών της Αυτοδιοίκησης. Πρώτα αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα, αλλά και οι επόμενοι που δεν κατάφεραν να το λύσουν φέρουν την ευθύνη για τη σημερινή τραγική κατάσταση. Είναι πρωταρχικό καθήκον των νεοεκλεγμένων τοπικών συμβούλων να βάλουν δυνατά το θέμα στη νέα διοίκηση του δήμου Λέσβου. Να κινητοποιήσουν τους κατοίκους και να απαιτήσουν άμεση λύση.

Είναι ευθύνη των επαγγελματιών, της πολιτείας και των τοπικών φορέων (συλλόγων) να ενημερώσουν τους επισκέπτες, που κολυμπούν στα νερά του Κόλπου, ότι τα φύκια που μπερδεύονται στα πόδια τους πριν βγουν στα ανοιχτά και άπατα νερά είναι στοιχεία υγείας της θάλασσας, είναι τα φυτά της θάλασσας. Οι κακόβουλες «επισημάνσεις» για τον βυθό με τα πολλά φύκια μπορούν να εξαφανιστούν, αν υπάρξει μια συστηματική και τεκμηριωμένη ενημέρωση των επισκεπτών. (Είναι ευρέως γνωστή η χρήση των φυκιών στην κοσμετολογία (π.χ. spa, καλλυντικές κρέμες. Επιπλέον, από τα φύκια απομονώνονται συστατικά με τα οποία φτιάχνονται οι σούπες, οι κρέμες, τα ζελέ, τα παγωτά, κλπ, κοινά προϊόντα που συναντάμε σε σούπερ μάρκετ. Τέλος, σημαντική είναι και η συνεισφορά τους στην ιατρική, στη φαρμακοβιομηχανία, στη μοριακή βιολογία, στη βιομηχανία χρωμάτων, στους βιολογικούς καθαρισμούς, κ.ά.).

Χώρος στάθμευσης, και ρύθμιση του κυκλοφοριακού ζητήματος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τις μέρες που πολύς κόσμος επισκέπτεται το χωριό. Η Σκάλα είναι το μόνο χωριό που δέχεται πολλούς επισκέπτες και ο χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων βρίσκεται στο καλύτερο κομμάτι του χωριού: σχεδόν μπροστά στο λιμάνι. Σε άλλα χωριά (Μόλυβος Ερεσός) ο χώρος στάθμευσης βρίσκεται στη είσοδο του χωριού. Η Δημοτική Ενότητα Καλλονής και ο αρμόδιος Αντιδήμαρχος θα πρέπει να εξαφανίζουν το αίσχος των μισογκρεμισμένων χτισμάτων κοντά στο σχολείο (παλιές ταβέρνες). Ο χώρος αποτελεί εστία μόλυνσης και καταφύγιο κάθε είδους παράνομων συνευρέσεων και συναλλαγών.

O εξαιρετικός υδροβιότοπος, καταφύγιο πτηνών, ζώων και λεπιδόπτερων, που προκαλούν το ενδιαφέρον των ειδικών και πολλών άλλων επισκεπτών, κυρίως ξένων, είναι πρόκληση για ένα άλλο είδος τουρισμού που χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση και φροντίδα από τις υπεύθυνες αρχές. Στη Σκάλα λειτουργεί ένας από του τελευταίους ταρσανάδες ξύλινων σκαφών του νησιού (του Τάκη Ψαραδέλλη). Πέρα απ’ τη διατήρηση της παράδοσης και της διεξόδου στο βιοποριστικό πρόβλημα, είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο για τους επισκέπτες του χωριού. Η κινητήρια δύναμη για την προκοπή του χωριού, μέσα απ’ την

Ντροπή για το χωριό αποτελεί ο τσιμενταύλακας, που αρχίζει από τα Παπιανά, ακολουθεί την ανατολική περίμετρο του χωριού απ’ το ύψος του γηπέδου και καταλήγει στη θάλασσα. Είναι ένα αυλάκι για τα «όμβρια ύδατα». Έχει καταντήσει σκουπιδότοπος. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του τοπικού συλλόγου προς τον Αντιδήμαρχο για κάλυψη του αυλακιού με μεταλλικό πλέγμα, η άσχημη εικόνα όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε αλλά χειροτέρεψε. Απ’ τις πρώτες προτεραιότητες του νέου Αντιδήμαρχου για τη Σκάλα πρέπει να είναι η λύση αυτού του προβλήματος. Καθαριότητα: Απ’ τους πρώτους δείκτες πολιτισμού. Υποχρέωση του δήμου, αλλά και όλων μας να κρατάμε το χωριό μας καθαρό. Η συνεισφορά του τοπικού συλλόγου («Η ΠΡΟΟΔΟΣ») είναι σημαντική, αφού, αναγκαστικά, υποκαθιστά την υπεύθυνη δημοτική αρχή, πληρώνοντας από το πενιχρό του ταμείο για να διατηρήσει μια στοιχειώδη εικόνα νοικοκυροσύνης στο χωριό.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

29

Απ’ τον Σεπτέμβριο θα δούμε κατά πόσο οι νέοι δημοτικοί άρχοντες θα καταφέρουν να κερδίσουν το στοίχημα της καθαριότητας. Πλαζ λουομένων: Οργάνωση των δυο πλαζ. Ό,τι επιβάλουν οι κανονισμοί για τις οργανωμένες πλαζ, πρέπει να στηθεί απ’ την αρχή. Και το σπουδαιότερο, ο έγκαιρος καθαρισμός των ακτών πριν αρχίσει η τουριστική περίοδος. Ο χαρακτήρας του χωριού: Δεν περιμένει κανείς να αποκτήσει η Σκάλα, όπως και άλλα χωριά της Λέσβου την εικόνα των Κυκλαδίτικων χωριών. Εκεί άλλοι λόγοι επέβαλαν αυτή την ωραία εικόνα, αλλά, το σημαντικότερο είναι ότι, έχει δημιουργηθεί κουλτούρα στους κατοίκους να διατηρούν τα χωριά τους καθαρά. Όμως και μείς, είναι καιρός, αν θέλουμε να χαιρόμαστε και να καμαρώνουμε το χωριό μας, αλλά και να αποτελέσει πόλο έλξης για τους ξένους, Έλληνες και αλλοδαπούς, να βοηθήσουμε να αλλάξει πρόσωπο. Όπως είπαμε παραπάνω, η καθαριότητα και η νοικοκυροσύνη είναι το βασικό. Αυτό προϋποθέτει θέληση και όρεξη απ’ τους Σκαλιώτες και προπαντός συνειδητοποίηση της ευθύνης τους για την εικόνα του χωριού. Παράλληλα βέβαια χρειάζεται η συνδρομή και η βοήθεια του δήμου με προσωπικό και με τεχνική βοήθεια. Οι καθαροί δρόμοι και τα οικόπεδα δείχνουν το επίπεδο πολιτισμού των κατοίκων. Αν οι νοικοκυρές κρατούν το μέρος του δρόμου μπροστά από το σπίτι τους καθαρό, όλος ο δρόμος θα είναι καθαρός. Για την καλαισθησία των δρόμων παράλληλα με την καθαριότητα, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε ομοιόμορφες γλάστρες, αντικαθιστώντας τους αντιαισθητικούς τενεκέδες. Θα μπορούσαμε επίσης να δώσουμε μια χαρούμενη νότα στο χωριό καλύπτοντας με φωτεινά χρώματα «τυφλούς» τοίχους που βρίσκονται σε ορατά σημεία.

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Ξεκινώντας απ’ το λιμάνι: Ένας στεγασμένος χώρος για να βάζουν οι ψαράδες τα δίχτυα και τα άλλα αλιευτικά εργαλεία τους θα απομάκρυνε τα δίχτυα που είναι τοποθετημένα σε διάφορα σημεία και θα ελευθέρωνε όλους τους χώρους γύρω απ’ το λιμάνι κάνοντας πιο όμορφη την περιοχή. Η τοποθέτηση δυο χημικών τουαλετών στο λιμάνι θα εξυπηρετούσε τους ψαράδες στις άμεσες ατομικές ανάγκες τους. Ενώ η πλατεία με το χώρο μπροστά απ’ το λιμάνι αποτελούν ένα ομοιόμορφο σύνολο, με τους φοίνικες να δίνουν μια όμορφη

30

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

εικόνα στον χώρο, στην απέναντι πλευρά (ανατολικά), τα παπούτσια σου γεμίζουν άμμο, όταν περπατάς και η σκόνη κάθεται επάνω στα πιάτα και τα τραπέζια των θαμώνων των εστιατορίων και των καφετεριών. Είναι καιρός οι υπεύθυνοι/αρμόδιοι να προχωρήσουν στην πλακόστρωση ολόκληρου του δρόμου μέχρι το τελευταίο μαγαζί, για να αναβαθμιστεί και αυτή η πλευρά τις παραλίας που τώρα θυμίζει ακόμα τη δεκαετία του ‘70.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αποπεράτωση, αναβάθμιση του λιμανιού έτσι, ώστε να υπάρχει δυνατότητα ελλιμενισμού ιστιοφόρων πλοίων και θαλαμηγών κατά τους θερινούς μήνες. Δημιουργία Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης. Αντικείμενο της επιχείρησης θα είναι η τυποποίηση της σαρδέλας και των οστράκων. Οφέλη: καλύτερες τιμές για τα προϊόντα των ψαράδων. Προσφορά εργασίας σε νέους του χωριού, βελτίωση των υποδομών του χωριού, ανάπτυξη του πολιτισμού κλπ. Αυτά εξάλλου αποτελούν την αποστολή της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης. Η Σκάλα έχει μέλλον. Έχει προοπτική. Αποτελεί την ελπίδα της περιοχής για να πάρει μπροστά η μηχανή της ανάπτυξης. Αυτό προϋποθέτει θέληση, αισιοδοξία απ’ τους κατοίκους και δράση. Χρειάζεται να μπουν προτεραιότητες και στόχοι. Όλοι μας, Πολιτεία, επαγγελματίες και κάτοικοι, όσοι αγαπούμε αυτόν τον τόπο πρέπει να συνεργαστούμε για να αλλάξουν τα πράγματα. Και στην κρίση υπάρχουν ευκαιρίες. Αρκεί να τις βρούμε σκεπτόμενοι διαφορετικά και κάνοντας άλλα πράγματα απ’ αυτά που μας έφεραν σ’ αυτή την άσχημη κατάσταση.

Συνέντευξη Ο Παναγιώτης Νανίδης μιλάει στην Αντιγόνη Μώρου Μιλάμε με τον Παναγιώτη Νανίδη, Πρόεδρο του «Αγροτικού Συλλόγου Παράκτιας, Επαγγελματικής Αλιείας Λέσβου». Η συζήτησή μας είναι γύρω από το επάγγελμα του ψαρά, τα καλά και τα άσχημα της δουλε ιάς, τον κόλπο και τις προοπτικές του. Ο Παναγιώτης είναι ένας παθιασμένος με τον κόλπο ψαράς, που τον υπεραγαπά και τον υμνεί σε κάθε κουβέντα του. Τον νοιώθει σαν το σπίτι του. Από μικρό παιδί τον χαίρεται, είτε βουτώντας στα γαλανά νερά του είτε ψαρεύοντας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του με τον πατέρα του και τώρα με τον αδελφό του Νίκο. Πόσα χρόνια ψαρεύεις; Από το 1965, μαθητής του δημοτικού, πήγαινα τα καλοκαίρια με τον θείο μου τον Σταύρο Μέτσικα στο ψάρεμα. Από το 1967 που τέλειωσα το δημοτικό, δούλευα κανονικά με τον πατέρα μου. Έχω δουλέψει επίσης και με τον μπαρμπα Μανώλη Καράμικε. Ποιες είναι οι διαφορές στον τρόπο που γίνονταν το ψάρεμα παλαιότερα με τον τρόπο που γίνεται σήμερα; Μια απ’ τις σημαντικότερες διαφορές είναι στον τρόπο που κινούνταν τα σκάφη. Μέχρι και την δεκαετία του ‘60, τα περισσότερα σκάφη κινούνταν με τα κουπιά και τα πανιά. Θυμάμαι ότι το 1967 με τον θείο μου τον Σταύρο πηγαίναμε στο ψάρεμα με τη «Μαρμάρω», ένα μικρό τρεχαντήρι, χρησιμοποιώντας πανιά και κουπιά. Λίγα σκάφη είχαν μηχανές, που φτιάχνονταν στην Μυτιλήνη (εργοστάσιο «Σοφίας»), 5 και 7 ίππων. Στον Πολιχνίτο υπήρχαν και καΐκια με μηχανές «Σοφίας» 10 ίππων. Αργότερα τοποθετήθηκαν και μηχανές «Αξελού», που τις έφερναν από τον Πειραιά. Μια άλλη διαφορά έχει να κάνει με τα δίχτυα που χρησιμοποιούσαμε. Τα κλώστινα δίχτυα της εποχής χρειάζονταν μεγάλη συντήρηση, άπλωμα, στέγνωμα για να μη σαπίζουν και βάψιμο με τη φλούδα του πεύκου (πέτικας). Αργότερα τα νάιλον δίχτυα μας έλυσαν τα χέρια και κερδίσαμε αρκετό χρόνο, αφού απαιτούσαν λιγότερη ή ελάχιστη συντήρηση (μπάλωμα) και επιπλέον είχαμε περισσότερα μέτρα. Αυξήθηκαν οι δυνατότητες απόδοσης: με τα κλώστινα δίχτυα είχαμε λίγα μέτρα και τα ρίχναμε πολλές φορές στη θάλασσα για να πιάσουμε μερικά ψάρια. Με

μικρές αληθινές ιστορίες της σκάλας > του Αντώνη Δουκέλλη

Η μαντύα Νύχτα, ο Όμηρος με τον θείο του, Νίκο Γάλα (Βασίλα) πατούσαν1 αργά για να ακούσουν το ψάρι να πηδάει. Ύστερα από περιπλάνηση μερικών ωρών, «έπεσαν πάνω στα ψάρια». Γρήγορα-γρήγορα τα κύκλωσαν και ο Βασίλας λέει στον Όμηρο: «Άναψε τώρα τ’ μαλαστούφα».2 Ο Όμηρος ψάχνει στη μηχανή αλλά δεν μπόρεσε να βρει στουπί: «Μπάρμπα, τέλειωσε το στουπί», είπε στον Βασίλα. Ο Βασίλας, αφού γκρίνιαξε λίγο για την απρονοησία τους να προμηθευτούν λίγο στουπί πριν φύγουν απ’ το χωριό, έδωσε οδηγίες στον Όμηρο. «Κάτω από την πλώρη, έχω έναν παλιόσακο (παλιό σακάκι). Κόψε ένα κομμάτι, βρέχτο με πετρέλαιο και άναψέ το». Ο Όμηρος σκύβει κάτω από την πλώρη και, σκοτεινά καθώς ήταν, ψαχουλεύει με τα χέρια να βρει τον παλιόσακο. Κάτω από την πλώρη, όμως, ο Βασίλας, έχει και μια χλαίνη (μαντύα/μανδύα), που την φορούσε για να κρατάει μακριά το κρύο και την υγρασία της θάλασσας. Για κακή τύχη του Βασίλα, ο Όμηρος, αντί να πιάσει τον παλιόσακο, πιάνει την μαντύα. Χράτς! σκίζει το ένα μανίκι. Το σκαλώνει στο καμάκι, το περιχύνει με πετρέλαιο και του βάζει φωτιά. Έφεξε ο τόπος. Τα ψάρια άρχισαν να πηδούν και να γαντζώνονται στα δίχτυα. Ο Βασίλας, ενθουσιασμένος, φωνάζει του Όμηρου. «Άναψε κι άλλη μαλαστούφα». Ο Όμηρος, χωρίς να καθυστερήσει, χράτς, σκίζει και το άλλο μανίκι της μαντύας. Το περιχύνει κι αυτό με πετρέλαιο και το ανάβει! Η ψαριά ήταν καλή. Γέμισε το αμπάρι, η πλώρη και η πρύμνη από σπαρταριστά «σαλιάρικα», «καρά κεφάλια» και «μπάφες»3. Βάζουν πλώρη για τη Σκάλα. Στο δρόμο ο Βασίλας, για να προφυλαχτεί απ’ το αγιάζι της αυγής, λέει στον Όμηρο. «Δώσ’ μου να φορέσω τη μαντύα μου, είναι κάτω απ’ την πλώρη». Ο Όμηρος σκύβει, παίρνει το βαρύ πανωφόρι και το δίνει στον θείο του. Εκείνος σηκώνεται όρθιος, περνάει το ένα χέρι στο μανίκι... και το χέρι μένει μετέωρο. Περνάει και το άλλο χέρι και μένει κι’ αυτό ... στον αέρα. Για μια στιγμή προσπαθεί να καταλάβει τι είχε συμβεί. Μετά γυρίζει στον ανιψιό του και του λέει μισοθυμωμένα. «Αχ βρε μπαγάσα, είσι τυχερός που έχουμι καλή ψαριά, αλλιώς θα σ’ έβγαζα στ’ στιργιά να πας μι τα πουδάρια στου χουριό»! Ο Όμηρος κοίταζε το θείο του, χωρίς να καταλαβαίνει τι του έλεγε. Ή μήπως καταλάβαινε και έκανε τον ανήξερο!

1. Πατούσαν: πήγαιναν σιγά-σιγά με τα κουπιά για να ακούσουν πήδημα ψαριού. 2. Μαλαστούφα: αναμμένο, βρεγμένο με πετρέλαιο στουπί στο καμάκι. Είναι σημάδι πως υπάρχουν ψάρια και οι ψαράδες ανάβουν φως για να κινηθούν τα ψάρια. 3. Σαλιάρικα, καρά κεφάλια, μπάφες, κουρού-σόγια, γαλέτες: Είδη κεφαλόπουλων.

τα νάιλον που είναι περισσότερα μέτρα, ρίχνουμε τα δίχτυα μια ή δυο φορές και τα αφήνουμε περισσότερο στη θάλασσα. Μια τρίτη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν, είναι η χρήση σύγχρονων συσκευών για την ανίχνευση των ψαριών. Παλιότερα, για να ρίξουμε τα δίχτυα έπρεπε να ακούσουμε να πηδήξει το ψάρι (κεφαλόπουλα). Από πείρα βέβαια καταλαβαίναμε και τι είδους κεφαλόπουλο είναι (υπάρχουν πέντε ράτσες). Σήμερα το μέγεθος και το σχήμα του ψαριού το βλέπεις στην οθόνη. Για παράδειγμα, όταν ψαρεύαμε σαρδέλα, πριν ρίξουμε τα δίχτυα, ρίχναμε μερικές οργιές δίχτυ για να δούμε την ποσότητα και το μέγεθος των ψαριών (δοκιμές). Σήμερα όλα αυτά τα βλέπεις στη συσκευή. Καθώς προχώρησε η τεχνολογία και αυξήθηκαν οι δυνατότητες αγοράς αλιευτικών εργαλείων (πριν την κρίση βέβαια), η χρήση διαφορετικών χιλιοστών διχτυού (μέγεθος ματιού) επιβάλλεται ανάλογα με την περίοδο και το μέγεθος των ψαριών. Πες μας μερικά «μυστικά» του επαγγέλματος. Κατ’ αρχήν πρέπει να είσαι επαγγελματίας με ό,τι σημαίνει αυτό. Να σέβεσαι τη δουλειά σου, το περιβάλλον, τους συναδέλφους σου. Να προσέχεις τον εαυτό σου, την υγεία σου. Η δουλειά που κάνουμε είναι σκληρή. Για να επιβιώσουμε πρέπει να έχουμε πρόγραμμα. Να ξεκουραζόμαστε, να έχουμε δυνάμεις. Επίσης η οργάνωση και τα εργαλεία σου πρέπει να είναι άρτια. Δεν συμμερίζομαι την παροιμία: «του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο». Κάθε φορά που λύνω τον κάβο έχω τη σιγουριά ότι και σήμερα θα βγάλω το μεροκάματο. Γιατί τηρώντας τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη γνώση που πήρα από παλιούς ψαράδες «δασκάλους» και την πείρα που απέκτησα τόσα χρόνια στην πλώρη, έχω την αυτοπεποίθηση ότι και σήμερα θα έχω αποτέλεσμα. Τι κινδύνους αντιμετωπίζετε στο επάγγελμά σας; Ο κακός καιρός είναι ο πιο μεγάλος κίνδυνος. Εδώ χρειάζεται γνώση και πληροφόρηση. Σήμερα μπορείς κάθε στιγμή να ξέρεις τι καιρό θα κάνει σε όλες τις περιοχές. Αλλά χρειάζεται και σύνεση. Αν κάνεις την αποκοτιά και ρίξεις δίχτυα, ενώ ο καιρός βγάζει μπουρίνια, κι εσύ ο ίδιος κινδυνεύεις και τα δίχτυα σου μπορεί να χάσεις. Η πιο μικρή ζημιά είναι να γεμίσουν τα δίχτυα «βρώμα» και να τα καθαρίζεις μια εβδομάδα. Ποια πιστεύεις ότι είναι τα οφέλη του επαγγέλματος; Πρώτα αν είσαι επαγγελματίας, όπως το ορίσαμε παραπάνω, κατοχυρώνεις τον βιοπορισμό σου. Ύστερα, ποιο άλλο επάγγελμα σου διασφαλίζει, ελεύθερο ωράριο, ελεύθερη επιλογή του προϊόντος με το οποίο θα ασχοληθείς (τι ψάρια θα ψαρέψεις) και επιπλέον να είσαι μέσα στη φύση και να ανοίγει το μυαλό σου αντικρίζοντας το γαλαζοπράσινο των κυμάτων και συζητώντας με τους γλάρους; Πόσο σας υποστηρίζει η πολιτεία στη δουλειά σας. Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια πραγματική πολιορκία στο όνομα της προστασίας του κόλπου και της ανάπτυξης. Στη συνάντηση που είχαμε με τον κύριο Σαμαρά, όταν ήρθε στη Μυτιλήνη, του είπαμε, ότι για να υπάρξει πραγματική προστασία και ανάπτυξη, θα πρέπει οι αρμοδιότητες για την παράκτια αλιεία να μεταβιβαστούν από το ΥΠΕΚΑ στις Περιφέρειες, έχοντας το ΥΠΕΚΑ την επιτήρηση. Τι συμβαίνει τώρα; Προωθεί το ΥΠΕΚΑ έναν νόμο και τον ψηφίζει η βουλή. Ο νόμος αυτός πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις θάλασσες της χώρας, χωρίς όμως να παίρνει υπ’ όψη του τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Η ίδια εφαρμογή για το Αιγαίο, το Ιόνιο, την κλειστή (κόλπος) και την ανοιχτή θάλασσα. Αποτέλεσμα είναι η εφαρμογή να δημιουργεί προβλήματα τόσο στην εργασία και στους ανθρώπους, όσο και στο οικοσύστημα. Η λύση είναι η ξεχωριστή προσέγγιση, γιατί κάθε θάλασσα έχει τις ιδιαιτερότητές της.

32

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Εσείς τι κάνετε σαν ψαράδες της Σκάλας για να βελτιώσετε τις συνθήκες του επαγγέλματός σας; Αρχικά ο καθένας μας πρέπει να σκεφτεί, να αναλάβει τις επαγγελματικές του ευθύνες και να συσπειρωθεί γύρω από το Παλλεσβιακό συνδικαλιστικό όργανο των ψαράδων. Μόνο όλοι μαζί μπορούμε να καλυτερεύσουμε το επάγγελμα και τη ζωή μας. Πώς λειτουργεί το κύκλωμα, παραγωγής (αλίευσης) και διάθεσης των αλιευμάτων; Τα όστρακα προωθούνται σε αγορές εσωτερικές και ευρωπαϊκές. Για τα ψάρια δυστυχώς οι τιμές καθορίζονται από τους εμπόρους, άσχετα με τη διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Στο τέλος κάθε εβδομάδας ο τοπικός έμπορος πληρώνει τον ψαρά υπολογίζοντας τις ποσότητες που αγόρασε απ’ αυτόν όλη την εβδομάδα, με τιμή που ορίζει ο ίδιος. Είναι δίκαιο και ο μεσάζοντας να κερδίσει απ’ αυτή τη συναλλαγή. Αλλά ποιος αξιολογεί τον κόπο του ψαρά; Ένα ακόμα δείγμα για την ανάγκη διαφορετικής θεώρησης των πραγμάτων και της δουλειάς τους από τους ίδιους τους ψαράδες. Θα μπορούσαμε να έχουμε στην ευθύνη μας όλη τη διαδικασία παραγωγής και διάθεσης μέσα από ένα συλλογικό όργανο. Από τι κινδυνεύει ο κόλπος; Τι κάνετε για την προστασία του; Πριν μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα, θα πρέπει να ξαναπώ πως ο κόλπος Καλλονής είναι ένα θαύμα της φύσης. Η αξία του είναι ανεκτίμητη. Φαίνεται πως η φύση ξύπνησε με τα κέφια της και δημιούργησε τους κόλπους της Καλλονής και της Γέρας. Κίνδυνοι για τον κόλπο: Ας αρχίσουμε από την υπεραλίευση. Για να βοηθήσουμε τον κόλπο να ανασάνει και να πολλαπλασιάσει τον πλούτο που κρύβει στο βυθό και στα νερά του, προτείνουμε να μειωθεί ο χρόνος χρήσης ορισμένων αλιευτικών εργαλείων καθώς και η ποσότητα που αλιεύουν. Αυτό να ισχύσει και για τα ψάρια και για τα όστρακα. Σύντομα θα απευθυνθούμε στους αρμόδιες υπηρεσίες για να εξηγήσουμε και να εξειδικεύσουμε τις προτάσεις μας. Αυτοί οι περιορισμοί θα πρέπει να ισχύσουν και για τις ανεμότρατες που ψαρεύουν κοντά στο στόμιο του κόλπου. Το στόμιο του κόλπου πρέπει να παραμένει ανοιχτό, χωρίς να κλείνει από δίχτυα (καρτέρια) για να μπορούν τα ψάρια να μπαινοβγαίνουν ανενόχλητα. Οι ανεμότρατες που καιροφυλακτούν έξω απ’ τον κόλπο πιάνουν τα ψάρια που θέλουν να μπουν μέσα για αναπαραγωγή. Επιβαρύνσεις του κόλπου από τη στεριά: απόβλητα ελαιοτριβείων, βιοτεχνιών κ.ά. Κινδύνους επίσης εγκυμονεί το νέο χωροταξικό στο όνομα της ανάπτυξης, όπως και παραπάνω ανέφερα. Εμείς προτείνουμε: τις περιοχές που διεκδικούν τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα για αλόγιστη εκμετάλλευση να τις κηρύξει το κράτος απαγορευμένες για την αλίευση οστράκων και ψαριών. Αυτές οι περιοχές -από το Σκαμιούδι μέχρι την Πύρρα- θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια μεγάλη δεξαμενή ιχθυοαποθεμάτων και οστράκων του κόλπου. Έχουμε ένα επιτυχημένο παρόμοιο πείραμα από το παρελθόν: Το 1982 με απόφαση της διεύθυνσης αλιείας, απαγορεύτηκε το ψάρεμα στις περιοχές από την Πύρρα μέχρι τις ακτές των Μέσων. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό. Η αναπαραγωγή του 70% των ψαριών γίνονταν σ’ αυτές τις περιοχές. Τα ψάρια μετανάστευαν στον υπόλοιπο κόλπο και γέμιζαν τα δίχτυα των ψαράδων! Βλέπουμε με χαρά ότι οι νέοι του χωριού μένουν στον τόπο τους. Δεν αποφασίζουν να φύγουν. Έχουν μέλλον αν μείνουν εδώ; Έχουν μέλλον, αν συνειδητοποιήσουν την αξία του κόλπου και δουλέψουν με κέφι, μεράκι και επαγγελματισμό. Ο κόλπος είναι πηγή πλούτου, που τον απολαμβάνει το χωριό μας, το νησί και όλη η Ελλάδα. Όπως εμείς, από τον παππού στον εγγονό. Παρά τα τόσα αλιευτικά εργαλεία που πέφτουν μέσα στη θάλασσα, εξακολουθεί να παράγει. Αν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μπουν σε μια σειρά, τούτη η θάλασσα θα θρέψει όχι μόνο τη νεολαία μας αλλά και όλες τις επόμενες γενιές!

φάτεμάτια...

Στείλτε μας και τις δικές σας παλιές ή καινούριες συνταγές.

> Επιμέλεια: Δημήτρης Ραδίτσας

[μύδια αχνιστά] ή χάβαρα Υλικά • 20 μύδια φρέσκα (ή χάβαρα του Κόλπου Καλλονής) • 1/2 κ.σ. ψιλοκομμένο κρεμμύδι • 1/2 κ.σ. ψιλοκομμένο σκόρδο • 1/2 ποτήρι κρασιού ελαιόλαδο Μυτιλήνης • 1 κ.γ. πιπέρι • 1 ποτήρι κρασιού λευκό κρασί • 1 κ.σ. βιτάμ Εκτέλεση Καθαρίζουμε τα μύδια με μια βούρτσα για να φύγουν τα χνούδια. Σε ένα τηγάνι βάζουμε το ελαιόλαδο, ρίχνουμε τα καθαρισμένα μύδια, το κρεμμύδι, το σκόρδο, το βιτάμ, το πιπέρι και το κρασί. Τα σκεπάζουμε και τα αφήνουμε να βράσουν πέντε λεπτά. Ανοίγουμε το καπάκι και βλέπουμε αν έχουν ανοίξει όλα τα μύδια. Βάζουμε σε μια πιατέλα τα ανοιχτά και πετάμε τα κλειστά. Σερβίρουμε και καλή μας όρεξη. Τη συνταγή μας έδωσε ο φίλος μας Θεολόγος Καραβέρβερης, εκ Μανταμάδου, ιδιοκτήτης του μεζεδοπωλείου «Ελιά», Αγ. Αναργύρων 13 & Βαλτετσίου, Κορωπί, τηλ. 2130413384.

[σαρδέλες Καλλονής παντρεμένες] Οι σαρδέλες Καλλονής είναι εκπληκτικό φαγητό με όποιο τρόπο και αν τις μαγειρέψεις! Είναι το καλύτερο «παστό» του κόσμου, το καλύτερο σούσι! Ας τις δούμε και παντρεμένες! Υλικά (για 4 άτομα) • 16 σαρδέλες χωρίς κόκκαλο ανοιγμένες στα δύο • Χονδρό αλάτι • 2 κ.σ.(κουταλιές σούπας) ελαιόλαδο για το ταψί ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΜΙΣΗ • 2 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες • 1 μεγάλη ντομάτα τριμμένη • 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο • ½ κ.γ. (κουταλάκι γλυκού) ρίγανη • ½ φλ. τσαγιού φυλλαράκια μαϊντανού ψιλοκομμένα • 2 κ.σ. ελαιόλαδο • Αλάτι, πιπέρι ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΔΟΛΕΜΟΝΟ • ½ φλ. τσαγιού ελαιόλαδο • Χυμός από ένα λεμόνι • Λίγη ρίγανη Εκτέλεση Αναμειγνύουμε όλα τα υλικά της γέμισης να γίνουν ένα μίγμα. Λαδώνουμε το ταψί και βάζουμε μέσα τις σαρδέλες. Απλώνουμε πάνω σε κάθε σαρδέλα μια στρώση απ’ το μίγμα της γέμισης, σκεπάζουμε με τις υπόλοιπες σαρδέλες και πασπαλίζουμε με χονδρό αλάτι. Τις ψήνουμε στο γκριλ 10΄λεπτά περίπου. Μόλις τις βγάλουμε από το γκριλ, τις περιχύνουμε με ελαιόλαδο. Συνοδεύονται με ούζο Πλωμαρίου! ΚΑΛΗ ΟΡΕΞΗ

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

33

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκτα Μέσα από τις σελίδες του Κυβερνοχώρου ...και όχι μόνο > Επιμέλεια: Θ. Μυζίκας

Εθελοντικός καθαρισμός λίγο πριν το καλοκαίρι! Εθελοντικός καθαρισμός πραγματοποιήθηκε στις 26/04 στην Σκάλα Καλλονής, και συγκεκριμένα στο παρατηρητήριο πουλιών του ποταμού Τσικνιά, καθώς το σημείο ήταν γεμάτο σκουπίδια, τα οποία ασυνείδητοι άφηναν στο σημείο αγνοώντας τη μόλυνση της περιοχής και την αισθητική δυσμορφία.

όλων, αλλά και την επιβράβευση των καλύτερων και δυνατότερων στρατιωτών. Φέτος, οι αγώνες πραγματοποιήθηκαν στο δημοτικό στάδιο Καλλονής, παρουσία του στρατηγού, συνταγματαρχών, αλλά και πλήθος υψηλόβαθμων στελεχών. Στα αγωνίσματα υπήρχε ιδιαίτερο πάθος και τόλμη και τη νίκη, με την κερκίδα συνεχώς να εμψυχώνει άπαντες για τις προσπάθειες, τις οποίες κατέβαλαν σε ασκήσεις επίδειξης, σε αγώνα αντοχής ενός μιλίου με πλήρη εξοπλισμό, στην μεταφορά τραυματία, στη δύναμη με σχοινί, αλλά και στο πέρασμα με κατακραυγές και συνθήματα. Οι δοκιμασίες έχουν συγκεκριμένη ονομασία, ωστόσο για δική σας κατανόηση τους ονομάσαμε έτσι. Στους αγώνες παραβρέθηκε και ο Δήμαρχος Λέσβου, κ. Βουνάτσος.

Με αφορμή λοιπόν και τον ερχομό τουριστών στη περιοχή μας, πραγματοποιήθηκε ανάλογος καθαρισμός σε σημείο, το οποίο αποτελεί κεντρικό άξονα της παρατήρησης των χιλιάδων πουλιών στους υδροβιότοπους Καλλονής. Σίγουρα, αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που πήραν μέρος σ’ αυτή την πρωτοβουλία για τον τόπο μας!

Στρατιωτικοί αγώνες στην Καλλονή! Με πλήθος στρατιωτών κατακλύστηκε στις 06/06 το πρωί το δημοτικό στάδιο Καλλονής «Κ.Κεντέρης» λόγω των ετήσιων στρατιωτικών αγώνων. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, μόνιμα στελέχη του στρατού και απλοί στρατιώτες απ’ όλες τις μονάδες του νησιού βρέθηκαν αντιμέτωποι σε μονομαχίες, που σκοπό είχαν την ψυχαγωγία

34

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Κουνηθήκαμε και...αναστατωθήκαμε! Μεγάλης έντασης σεισμική δόνηση 6.2R αναστάτωσε τους κατοίκους της Λέσβου στις 25 Μαΐου. Αναστάτωση σκόρπισε στους κατοίκους της Λέσβου στις 12:25 ισχυρή σεισμική δόνηση, η οποία είχε επίκεντρο μεταξύ Λήμνου και Σαμοθράκης, με εστιακό βάθος 5-10 χλμ και η έντασή της καταλογίζεται στα 6,2R. Ο σεισμός εκτός απο την μεγάλη ένταση είχε και μεγάλη διάρκεια.

Εκλογές και... αλλαγές! Αλλαγές είχαμε στην τοπική αυτοδιοίκηση μετά τις εκλογές στο νησί μας. Ο δεύτερος δήμαρχος Λέσβου θα είναι ο Σπύρος Γαληνός, ο οποίος επικράτησε με τον συνδυασμό «Μόνο για τη Λέσβο». Αλλαγές είχαμε και στην Περιφέρεια, όπου η Χριστιάνα Καλογήρου επικράτησε έναντι του τωρινού περιφερειάρχη Νάσου Γιακαλή. Οι εκλογόμενοι θα αναλάβουν τα νέα τους καθήκοντα απο 1η Σεπτεβρίου.

Όλες οι διαδρομές είχαν κυκλική πορεία, ξεκινώντας και τερματίζοντας στην κεντρική πλατεία Καλλονής. Όλοι οι συμμετέχοντες πήραν αναμνηστικά μετάλλια και έδωσαν ραντεβού για την άνοιξη του 2015!

Νέο Δ.Σ. στο σωματείο της Αγίας Τριάδος Νέο Δ.Σ. είχαμε στο σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής», μετά την εκλογική διαδικασία, η οποία πραγματοποιείται κάθε δυο χρόνια. Η νέα σύνθεση του αποτελείται απο τους: ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κιουλάφας Αναστάσιος ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ματζακόφ Χρυσούλα ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: Θεόφιλος Μυζίκας ΤΑΜΙΑΣ: Δημήτρης Δελημήτρου ΜΕΛΟΣ: Μουφλουζέλλης Ευστράτιος ΜΕΛΟΣ: Ιγνάτιος Κουλιαδέλλης ΜΕΛΟΣ: Ανδρέας Ματθαίος ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: Παναγιώτης Ψούχλος,

Ιωάννης Καραθανάσης

Εκλογές στον ιστορικό Α.Ο. Αρισβαίο Καλλονής Όπως πραγματοποιείται κάθε δυο χρόνια, έτσι και φέτος ο ιστορικός σύλλογος του λεκανοπεδίου Καλλονής Α.Ο. Αρισβαίος πραγματοποίησε εκλογές απ’ τις οποίες προέκυψε το παρακάτω Δ.Σ., το οποίο θα «τρέξει» όλα τα θέματα του συλλόγου σε στίβο και μπάσκετ. Πρόεδρος: Σταύρος Βαλτάς Αντιπρόεδρος: Ευστράτιος Μουφλουζέλλης Γραμματέας: Ευγενία Στιβακτάκη Ταμείας: Ντίνα Ψούχλου Έφορος Μπάσκετ: Θεόφιλος Μυζίκας Έφορος Στίβου: Δάφνη Κουνή Μέλος: Γιάννης Κιουλάφας

Σε ανοδική πορεία ο τουρισμός! Εντυπωσιακή είναι η αύξηση των αφίξεων τουριστών από την Ευρώπη σε ποσοστά, το πρώτο δίμηνο της φετινής τουριστικής περιόδου.

O 1ος Ημιμαραθώνιος Καλλονής έγραψε ιστορία! Μεγάλη επιτυχία και τεράστια ανταπόκριση γνώρισε ο 1ος Ημιμαραθώνιος Καλλονής, ο οποίος έγινε στις 27 Απριλίου στην κεντρική πλατεία Καλλονής, προσελκύοντας 338 αθλητές απ’ όλα τα μέρη του νησιού και ένα πολύ θερμό κοινό που χειροκροτούσε τις προσπάθειες των συμμετεχόντων. Την πρωτοβουλία πήρε ο ιστορικός μας σύλλογος Α.Ο. Αρισβαίος Καλλονής, και με την πολύτιμη βοήθεια του Δήμου Λέσβου, της ΕΑΣ Σέγας Λέσβου, αλλά και των πολύτιμων χορηγών που παρά τις δύσκολες εποχές βοήθησαν τα μέγιστα, έγινε μια αξέχαστη σε όλους διοργάνωση.

Στο 81,78% σκαρφάλωσε η αύξηση τον Απρίλιο, στο 47,65% τον Μάιο. 2.405 τουρίστες έφθασαν στη Λέσβο τον Απρίλιο, από 1.323 που είχαν φθάσει τον αντίστοιχο περσινό μήνα. 11.365 ήταν οι αφίξεις τον φετινό Μάιο, από 7.697 που ήταν πέρυσι τον ίδιο μήνα. Εξίσου θετική είναι η πορεία των αφίξεων Τούρκων τουριστών κατά τη διάρκεια του πρώτου πενταμήνου του τρέχοντος έτους, σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.Οι αφίξεις ανήλθαν στις 5.151, όταν το αντίστοιχο περσινό διάστημα είχαν φθάσει στη Λέσβο τις 3.385. Δηλαδή καταγράφηκε αύξηση κατά 52,17%. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως ο κλάδος του τουρισμού θα βιώσει φέτος μια από τις καλύτερες χρονιές των τελευταίων 15 ετών, μια και είναι η πρώτη φορά που η αυξημένη τουριστική κίνηση από την Ευρώπη θα συνδυαστεί με μια σημαντική τουριστική κίνηση από την Τουρκία.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

35

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκτα αποτελέσματα εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησης Δημοτική Ενότητα Καλλονής

Το μόνο αρνητικό είναι οι ισχνές αφίξεις Ελλήνων τουριστών, που στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας ήταν ο μεγάλος αιμοδότης του τουρισμού της Λέσβου. Όμως, ακόμη και σε αυτό τον τομέα, υπάρχουν ελπίδες για μια οριακή βελτίωση των αφίξεων.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Ταξιάρχης Βέρρος, Κυρατζής Στρατής, Χρυσούλα Ζωγράφου - Στεριανού, Καραγιάννης Δημήτρης Δημοτική Κοινότητα Καλλονής Πρόεδρος Ιγνάτης Καραθεοδώρου Μέλη Δημήτρης Πολυμιάδης

Ιγνάτης Τσολάκης

Δημήτρης Φραντζής

Μυρτώ – Παρασκευή Χατζηνικολάου Δημοτική Κοινότητα Κεραμίου Πρόεδρος Αντώνης Μαστρογιάννης Μέλη Χριστίνα Νανίδου

Άννα Χιωτέλλη

Όμηρος Γαλάς Σταύρος Μπερτένης

ΤΟΠΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ Τοπική Κοινότητα Άγρας Πρόεδρος Στρατής Σαχτούρης Σύμβουλοι Δημήτρης Γούτσος

Σαράντος Δερεδίνης

Με μεγάλη επιτυχία οι πανηγυρικές εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Αγίας Τριάδας

Τοπική Κοινότητα Ανεμότιας Πρόεδρος Λευτέρης Μουτάφης Σύμβουλοι Γιάννης Ατσικπάσης Ιγνάτης Λασκαρίδης

Ολοκληρώθηκε για άλλη μια χρονιά η πανήγυρις προς τιμήν του Αγίου Πνεύματος, η οποία διήρκεσε τρεις ημέρες, με το σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής» να φέρνει εις πέραν και με μεγάλη επιτυχία όλες τις εκδηλώσεις.

Τοπική Κοινότητα Αρίσβης Πρόεδρος Δημήτρης Τσισκάκης Σύμβουλοι Γιάννης Πετριτζικλής

Ευρυδίκη Μαυρέλλη

Το πρωί του Σαββάτου (07/06) μέλη του σωματείου και πλήθος κόσμου με συνοδεία παραδοσιακής μουσικής κάλεσαν τον κόσμο στις εορταστικές εκδηλώσεις με την περιφορά του Μόσχου στους δρόμους της Καλλονής. Την Κυριακή πραγματοποιήθηκε όλη η διαδικασία του παραδοσιακού φαγητού «κισκέκ»,αλλά και το μεγάλο γλέντι με τον κόσμο να κατακλύζει τόσο την πλατεία, όσο και το άλσος της Αγίας Τριάδος.

Τοπική Κοινότητα Δαφίων Πρόεδρος Νίκος Μαμουρίδης Σύμβουλοι Παναγιώτης Γιουσφάρας Κώστας Βογιατζής Τοπική Κοινότητα Παρακοίλων Πρόεδρος Σταύρος Χυδεριώτης Σύμβουλοι Αναστάσιος Ιπποκράτους

Γιώργος Αντωνιάδης Τοπική Κοινότητα Σκαλοχωρίου Πρόεδρος Δέσποινα Μαϊάκη Σύμβουλοι Μαριάνθη Δαρλή Γιάννης Χατζηλίας Τοπική Κοινότητα Φίλιας Πρόεδρος Σταύρος Σκαλοχωρίτης Σύμβουλοι Στρατής Μαρμάρου

Στρατής Τελωνιάτης

36

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Οι εορταστικές εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και ολοκληρώθηκαν τη Δευτέρα, με το μοίρασμα του «κισκέκ», την παρέλαση των

αλόγων στην κεντρική πλατεία Καλλονής μέσα σε πλήθος κόσμου, αλλά και τους μεγάλους ιπποδρομιακούς αγώνες του νησιού στις αλυκές Καλλονής. Στους μεγαλύτερους ιπποδρομιακούς αγώνες έλαβαν μέρος πολλά άλογα απ’ όλα τα μέρη του νησιού. Αναλυτικά οι πρώτοι νικητές ανά κατηγορία: Καθαρόαιμα (1650μ) «ΝΑΡΟΥΤΟ» ιδιοκτησίας Ηλία Κοσμά Ντόπια (720μ) «ΧΑΡΑΥΓΗ» ιδιοκτησίας Στρατή Βασίλογλου Ντόπια πλαγιοτροχασμού (1650μ) «ΑΝΑΤΟΛΗ» ιδιοκτησίας Στρατή Ζαργκλή Standarbread πλαγιοτροχασμού (1650μ) «ΕΚΠΛΗΞΗ» ιδιοκτησίας Στρατή Ζαργκλή

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ & ΦΙΛΩN ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΕΛΚ ευχαριστει όλα τα μέλη του για την δυναμική στήριξη της Αθλητικής Ένωσης Λεκανοπεδίου Καλλονής στο μαγικό της ταξίδι στην Superleague. Επίσης ευχαριστεί όλους τους παίκτες και το προπονητικό team καθώς και την Διοίκηση της Ομάδας για τον μεγάλο άθλο της παραμονής παίζοντας 34 παιχνίδια ΕΚΤΟΣ ΕΔΡΑΣ ολη την χρονιά . Τέλος, ευχαριστεί προσωπικά τα μέλη του, την Κυρία Ελλάς Γώγου - Νικοδήμου καθώς και τον κύριο Δημήτριο Καμβυσέλλη για την μεγάλη στήριξή τους στο Σύνδεσμο καθώς και τον Σύλλογο Μυτιληναίων Νέας Υόρκης για την εμπρακτη ηθική αλλά και υλική υποστήριξή τους .

Ο Σύνδεσμος Φιλαθλων & Φίλων ΑΕΛΚ ΑΤΤΙΚΗΣ σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φιλάθλων Blue Sardsines και τον ΣΥΛΛΟΓΟ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΩΝ ΛΕΣΒΟΥ, προσκαλούν όλους τους Λέσβιους σε μία ιστορική και ανεπανάληπτη αντάμωση / Γλέντι το Σάββατο 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2014 στη Καλλονή, παρουσία της αγαπημένης μας ομάδας. Με τιμή Δρ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ

Η Ρηνιώ Κυριαζή στο αμφιθέατρο της μαρίνα Μυτιλήνης στις 30 Ιουλ ς ίου Η Ρηνιώ Κυριαζή στο αμφιθ έατρο της μαρίνας Μυτιλή νης στις 30 Ιουλίου Την Τετάρτη 30 Ιουλίου στι ς 21.30 στο αμφιθέατρο της μαρίνας Μυτιλήνης η Καλλονιάτισσα Ρηνιώ Κυ ριαζή θα παρουσιάσει την παράσταση «Φεύγουσα κόρη» με καμβά το διή γημα του Αλέξανδρου Πα παδιαμάντη «Μια ψυχή» όπου με τους ήχους του , κλαρίνου από τον Μανού σο Πλουμίδη πλέκονται κα ξετυλίγονται παραμύθια, ι νανουρίσματα και μοιρολόγ ια σε σκηνοθεσία Μίρκας Γεμετζάκη. Για την ερμηνε ία της στην παράσταση αυ τή η Ρηνιώ Κυριαζή ήταν υποψήφια το 2007 για το βρ αβείο Μελίνα Μερκούρη . Οι παραστάσεις της «Φεύγ ουσας κόρης» θα επαναλ ηφθούν στην Αθήνα εφέτος το φθινόπωρο κάθε Πέ μπτη από τις 9 Οκτώβρη και ώρα 21.15 στο θέατρο «Φούρνος», Μαυρομιχάλη 168, Εξάρχεια, τηλ. 210-64 60748.

Η Καλλονιάτισσα Ρηνιώ Κυριαζή, το 2008, πρωταγωνίστρια στην κινηματογραφική ταινία: «Σκλάβοι στα δεσμά τους», σε σκηνοθεσία Τώνη Λυκουρέση

Θεατρικό σεμινάριο στην παραλία Θερμής από τη Ρηνιώ Κυριαζή στ ις 2-3 Αυγούστου

Στις 2-3 Αυγούστου πραγμ ατοποιείται στη παραλία της Λουτρόπολης Θερμής Λέσβου σεμινάριο φωνής όπου η Ρηνιώ Κυριαζή με τα μαθήματά της συνδυάζει τρεις διαφορετικές μεθ όδους φωνής που αλληλο συμπληρώνονται δημιουργικά. Η μέθοδος της Μίρκας Γεμ εντζάκη αντιμετωπίζει το ανθρώπινο σώμα ως το τελειότερο μουσικό όργαν ο που για να ηχήσει, με τον μοναδικό τρόπο που υποβάλλει το σχήμα και η ψυχή του κάθε ανθρώπο υ, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από τις περιττές εντάσεις που του επιβάλλο υμε. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει πρώτα από όλα να αποκαταστήσουμε τη φυ σική λειτουργία της αναπνοής. Μόνο έτσι μπορού με να παράγουμε τον ήχο που θα το δονεί και που συνεχώς θα μας εκπλήσσει με τις εντάσεις το εύρος κα ι τα χρώματα του. Η μέθοδος της Kristin Lin klater με άξονα επίσης την απελευθέρωση της φυσικής φωνής επικεντρώνετ αι στην εμβάθυνση του νοή μα τος των λέξεων και την απεύθυνση. Η μέθοδος του Roy Hart μέσα από αρχικά πολύ ελεύθερους φωνητικούς αυτοσχεδιασμούς ανοίγε ι ακόμα περισσότερο το πεδίο της εξερεύνησης, φαντασίας και της έκπληξ της ης. Το σεμινάριο απευθύνεται σε επαγγελματίες και ερα σιτέχνες του θεάτρου, σε ανθρώπους για τους οποίο υς η φωνή αποτελεί στοιχε ίο της δουλείας τους, τραγουδιστές, εκπαιδευτικούς, δικηγόρους, δημοσιογράφο υς, αλλά και σε αυτούς που επιθυμούν απλώς να εξερευνήσουν τη λειτουργί α της φωνής. Τηλέφωνο κρατήσεων για τα σεμινάρια : 6948549310, καθημερινά 6-9 μ.μ.

τα χωριά της Kαλλονής

Μια εκδρομή με την Ερατώ στις εννέα Καλλονές

Ε

ρατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου! Εφέτος το καλοκαίρι, θα ξεκινήσουμε από το ανάκτορο των Μυκηνών, όπως ο Ορέστης το 1104 π. Χ. κυνηγημένος από τους Δωριείς κατευθύνθηκε σε ασφαλέστερη γη, στις ανέκαθεν ποθητές Τροία και Λέσβο που είχαν κατακτήσει 80 χρόνια πριν οι Αχαιοί, με αρχιστράτηγο τον πατέρα του, τον Αγαμέμνονα. Θα περιδιαβούμε τη Σπάρτη της Λακωνίας, την Τρίπολη της Αρκαδίας, την Ώλενο της Αχαΐας, το Άργος της Αργολίδας, τη Θήβα της Βοιωτίας, τους Δελφούς της Φωκίδας και την Κύμη της Ευβοίας, όπως έπραξε ο Ορέστης, ενώνοντας τις δυνάμεις του με τους επτά βασιλιάδες των παραπάνω πόλεων, που ονομάστηκαν Αιολο-Βοιωτοί. Θα οδεύσουμε, ως Πενθιλίδες, προς τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη, όπου έφθασε ο Πενθίλος, ο γιος του Ορέστη, μαζί με τους γιους των επτά βασιλιάδων. Θα περάσουμε, όπως πέρασε ο Εχέλαος, ο γιος του Πενθίλου, από τον πορθμό του Βοσπόρου του Βυζαντίου της Θράκης στην απέναντι Βιθυνία της Μικράς Ασίας, που βρέχεται περιμετρικά από την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο. Θα διαβούμε, όπως ο Γρας, ο γιος του Εχέλαου, τον από εκείνον ονομαζόμενο Γρανικό ποταμό και ως Γραικοί, ονομαζόμενοι από τον Γρα, θα κατευθυνθούμε προς τη Λέσβο. Θα φθάσουμε στη Λέσβο, όπως ο Γρας, ο τρισέγγονος του Αγαμέμνονα, την εποίκησε το 1054 π. Χ., πλέοντας προς το Μεσόγειον ἕρμα, στον όρμο εις το Μέσον της γης της νήσου. Θα σταθούμε στο στόμιο του Κόλπου Καλλονής, όπου σύμφωνα με ένα χρησμό που δόθηκε στους πρώτους εποίκους της Λέσβου, όταν συναντήσουν έναν όρμο που καλείται Μεσόγειον, τότε να ρίξουν εκεί στα βαθιά νερά έναν ταύρο για τον Ποσειδώνα, και για την Αμφιτρίτη και τις Νηρηΐδες μια παρθένο ζωντανή. (1) Ερατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου, θα επισκεφθούμε το καλοκαίρι, τις επιγραμματικά περιγραφόμενες παρακάτω εννέα θαυμαστές Καλλονές, που ως ισάριθμες Μούσες της Λέσβου διατηρούν μέχρι σήμερα το όνομα Καλλονή: ***

1.- Βραχονησίδα Καλλονή ή Γαρμπιάς ή Σανδάλιον Ο Γαρμπιάς, όπως ονομάζεται σήμερα η βραχονησίδα που βρίσκεται αμέσως έξω από το στόμιο του μεγαλύτερου Κόλπου της Λέσβου, όπου έριξαν στα νερά του, ο Γρας και οι άλλοι επτά βασιλιάδες, ως θυσία στην Αμφιτρίτη στη γυναίκα του Ποσειδώνα, την κόρη του Σμινθέα, ενός εξ αυτών, την Λευκοθέα Καλλονή που έγινε Νεράιδα. Το νησάκι στην αρχαιότητα ονομαζόταν Σανδάλιον, από το σχήμα της, που μοιάζει με σάνδαλο, παραπέμποντας στο χαμένο σανδάλι της Αφροδίτης η οποία λατρεύτηκε ως θεά του κάλλους, η ΑφροδίτηΚαλλονή.

38

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Island Garbia - Sandaleon, Euripus Pyrrhaeus, Port Kalloni και Douane (Tελωνείο), χάρτης του Γάλλου Choiseul Gouffier, το 1782

Για τη βραχονησίδα αυτή ο Λατίνος φυσικός φιλόσοφος Γάιος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23-79 μ. Χ.) έγραψε σχετικά: “Τα βουνά της Λέσβου είναι ο Λεπέτυμνος, ο Όρδυμνος, ο Μάκιστος, ο Κρέων και ο Όλυμπος. Απέχει επτάμισι μίλια από την κύρια ακτή. Γειτονικά νησιά είναι το Σανδάλιον και οι πέντε Λευκαί που περιλαμβάνουν την Κυδωνέα με την δική της θερμή πηγή». (2) Το νησάκι βρίσκεται απέναντι από το βουνό Παπούτσι της Νυφίδας Πολιχνίτου όπου, κατά τον διασωζόμενο μύθο, μια άλλη νύφη-καλλονή έχασε το παπούτσι της,

πριν ριφθεί στη θάλασσα κυνηγημένη τον 16ο αιώνα μ. Χ. από τον εξωμότη Λέσβιο πειρατή ναύαρχο του τουρκικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Η βραχονησίδα καταγράφεται σε πολλούς χάρτες με το όνομα Καλλονή, όπως στον ελληνικό ναυτικό χάρτη της Λέσβου και στον χάρτη του γραφείου υδρογραφίας της Μεγάλης Βρετανίας, σχεδιασμένο από τον Άγγλο Ναύαρχο Richard Copeland, το 1834.

2.- Ακρωτήρι Καλλονή ή Γεροράχη ή Γέρο Κάβος

Το Ακρωτήρι Καλλονή, που βρίσκεται ανατολικά από τη βραχονησίδα Καλλονή και φέρει τα ονόματα Γεροράχη και Γέρο Κάβος, παραπέμποντας στην αναφορά του Ομήρου κατά μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη: «Γέρος ἀλάθευτος ἐδῶ θαλασσινός συχνάζει, ὁ ἀθάνατος Αἰγυπτιανός Πρωτέας, πού τά βάθια γνωρίζει ὅλης τῆς θάλασσας, τοῦ Ποσειδώνα δοῦλος». (3)

την Μυτιλήνη. Ο Βασιλεύς μόλις έφθασε στην Ερεσό με όλο το στόλο (αποτελούμενο από ογδόντα τέσσερα πλοία), αφού επαίνεσε και ευχαρίστησε τους Ερεσίους για τη εύνοιά τους σε αυτόν, αναχώρησε πλέοντας προς τη Χίο. Όμως από κάποια σκοπιά κάποιος με δυνατή φωνή ρώτησε να μάθει ποιανού είναι ο στόλος και όταν πήρε την απάντηση ότι είναι του Βασιλέως, ρώτησε ξανά (έξυπνα και φιλικά): “Αἱ δέ ἐν τῷ κόλπῳ Καλλονῆς τριήρεις τίνος;” Τότε από τη ερώτηση ο Βασιλεύς κατάλαβε ότι υπήρχαν μέσα στο Κόλπο τριήρεις του Δομένικου Κατάνια ως “φρουρούσας Καλλονήν” αλλάζοντας πορεία και όρμησε εναντίον τους. (4)

4.- Σκάλα Καλλονής ή Τελωνείο ή Γιαλός Αργειανών ή Αγία Άννα

Η Σκάλα Καλλονής, το σημερινό γραφικό επίνειο των χωριών της Καλλονής, έφερε άλλες τρεις ονομασίες: α) Τελωνείο (Douane) των χωριών της Καλλονής, όπως κατέγραψε το 1782 στον χάρτη του βιβλίου του ο Γάλλος Choiseul Gouffier, πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη. (5) β) Γιαλός των Αργειανών, όπως καταγράφει από το 1839 στη σελίδα 124 ο Κόνδηξ Γενικός της Δημογεροντίας της Αχερώνης Καλλονής.

Ελληνικός ναυτικός χάρτης: Vrach. Kalloni (Βραχονησίδα Καλλονή) και Ak. Kalloni (Ακρωτήρι Καλλονή)

3.- Κόλπος Καλλονής ή Πυρραίων Εύριπος ή Μεσόγειον Έρμα

Ο Κόλπος Καλλονής, όπως ονομάζεται μέχρι σήμερα, είναι ο ίδιος με το Μεσόγειον ἕρμα της Μυθολογίας και με τον Πυρραίων Εὔριπο της Πύρρας των αρχαϊκών χρόνων της πόλης που έκοψε τον 4ο αιώνα π. Χ. μπρούντζινο νόμισμα όπου στην μπροστινή όψη εικονίζεται η θεά Ἀφροδίτη-Καλλονή η οποία φορεί σφενδόνη, σκουλαρίκι και περιδέραιο και στην πίσω όψη αναγράφονται τα αρχικά της πόλης ΠΥΡ πάνω από τον εικονιζόμενο ιερό τράγο. Ο Αυτοκράτωρ και ιστορικός του Βυζαντίου Ιωάννης Καντακουζηνός εξιστορεί την εκστρατεία του Βασιλέως Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου για την ανακατάληψη της Λέσβου από τις δυνάμεις του Γενουάτη Άρχοντα της Νέας Φώκαιας, Δομένικου Κατάνια, σημειώνοντας ότι: Ο Δομένικος και οι άλλοι δεν ήθελαν καθόλου να ναυμαχήσουν, αλλά έστειλαν πέντε από τις τριήρεις τους “εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον” για να συγκεντρώσουν σιτάρι και φρουρά, ώστε να μην κυριευθούν από την επιδρομή του βασιλέως, οι ίδιοι δε με τις υπόλοιπες τριήρεις φρουρούσαν

Kalloni Island (Garbia) και Cape Kalloni, χάρτης του Άγγλου Ναυάρχου Richard Copeland το 1834

γ) Αγία Άννα, όπως αναφέρει το 1861 το λυτό έγγραφο της Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης, συμφωνητικό μεταξύ της Κοινότητας της Αγίας Παρασκευής και των λιθογλύφων Ιωάννου Βέκκιου και Ιωάννου Σακελαρίου που ανέλαβαν να λιθοστρώσουν το δάπεδο της εκεί εκκλησίας του Ταξιάρχη και στο οποίο σημειώνεται ότι οι λιθογλύπτες θα φέρουν τα μάρμαρα από την Τήνο «μέχρι τῆς Ἁγίας Ἄννης (ἐπινείου τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς)». Αγία Άννα, όπως σημειώνεται το 1890 ως Holy Anna στον χάρτη του βιβλίου του Γερμανού Αρχαιολόγου Robert Koldewey και στον χάρτη των Αδελφων Χ# Δανιήλ, ανατύπωση στη Μυτιλήνη, του “Πολυχρωμολιθογραφείου Ι. Δ. Νεράντζη, Λειψία, 1890”. Αγία Άννα, όπως καταγράφει το 1894 ο Γεώργιος Αρχοντόπουλος: « Ὑπάρχει ὁ λιμήν ὅλων τῶν χωρίων τῆς Καλλονῆς, ἁγία Ἄννα ἔνθα καί ἐξωκκλήσιον ὁμώνυμον». (6)

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

39

Hisar όπως το έλεγαν οι Τούρκοι, από το 1462 όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής κατέλαβε τη Λέσβο, μέχρι τότε που κτίστηκε το κάστρο του Σιγρίου, το 1757.

8.- Ευδαίμων πόλις Καλλονή

Holy Anna, χάρτης του Άγγλου αρχαιολόγου Robert Koldewey, το 1890 Αγία Άννα, όπως καταγράφει το 1909 ο Σταύρος Τάξης: «Ἐπίνειον αὐτῆς (τῆς Ἀχερώνης) περί τά 3/4 τῆς ὥρας ἀπέχον εἶνε ἡ Ἁγία Ἄννα, ἐν ᾧ εὑρίσκονται ἱκανά καταστήματα καί ἀποθῆκαι, χρήσιμα τοῖς μεταβαίνουσιν ἐκεῖσε χάριν ἐμπορίας καί συναλλαγῆς ἐξ ὅλων τῶν μερῶν τῆς περιφερείας». (7) Αγία Άννα, όπως καταγράφει στις 13 Δεκεμβρίου 1912 η εφημερίδα της Μυτιλήνης «Λαϊκός Αγών» δημοσιεύοντας την είδηση του θανάτου του ήρωα Δημητρίου Καμπά, Πλωμαρίτη αντάρτη-πολεμιστή της μάχης του Κλαπάδου για την απελευθέρωση της Λέσβου από τους Τούρκους ενώ «εὑρίσκετο εις την Ἁγίαν Ἄνναν Καλλονῆς».

5.- Αλυκές Καλλονής

Οι Αλυκές Καλλονής, διαπιστώνεται ότι λειτουργούσαν επί τουρκοκρατίας από το 1548 στον υπέροχο σημερινό υδροβιότοπο. Όπως γράφει ο αρχαιολόγος Ιωάννης Κοντής για τη χρήση των αλυκών κατά την αρχαιότητα: «ἡ ὕπαρξή τους ὀφείλεται στή φυσική διαμόρφωση κάποιων μερῶν τῆς παραλίας (τοῦ Κόλπου Καλλονῆς) καί, χωρίς ἄλλο, ἄν ἦσαν συστηματικές ἁλυκές ἤ καί ἁπλά ἁλίπεδα θά ἔδιναν τό ἁλάτι πού χρειαζόταν ὁ πληθυσμός». (8)

Η πόλις Καλλονή του 1334, που αναφέρεται στην παραπάνω καταγραφή του Ιωάννη Καντακουζηνού, με τις λέξεις «φρουρούσας Καλλονήν», κατεστράφη ολοσχερώς από τον Βούλγαρο εξωμότη, ναύαρχο του τουρκικού στόλου Μπαλτά Ογλού, ο οποίος της επιτέθηκε με στόλο και επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη πήρε μαζί του ως σκλάβους τρεις χιλιάδες ψυχές. Ο ιστορικός του Βυζαντίου Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, περιγράφοντας την εκ θεμελίων καταστροφή αναφέρει ότι ο Παϊτόγλης της Καλλίπολης, ύπαρχος του Μουράτ του νεώτερου, επιτέθηκε με στόλο στη Λέσβο και αναχώρησε από αυτή αφού πήρε μαζί του πολλούς αιχμαλώτους και λάφυρα την δε «Καλλονήν παρεστήσατο, πόλιν τῆς Λέσβου ευδαίμονα». (10) Ο επίσης βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Δούκας γράφει για τον Μπαλτάογλου ότι ήταν βουλγαρικής καταγωγής, γιος κάποιου άρχοντα της Βουλγαρίας, ονομαζόμενος Πάλδας, εξωμότης του πατρικού σεβασμού και πατρικός φίλος του Μωάμεθ Μεχμέτ, προσθέτοντας ότι αυτός ήταν εκείνος που πριν τέσσερα χρόνια ήλθε στη Λέσβο “αἰχμαλωτίσας αἰχμαλωσίαν ἄπειρον”». (11) Η ευδαίμων πόλις Καλλονή, αναπτύχθηκε κατά την κυριαρχία των Γενουατών που άρχισε το 1335 με τον Φραγκίσκο Α΄ Γατελούζο, ο οποίος παντρεύτηκε την Μαρία Παλαιολογίνα, αδελφή του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, παίρνοντας προίκα όλη τη Λέσβο και τερματίστηκε 107 χρόνια αργότερα το 1462. Γράφει σχετικά ο Μιχαήλ Δούκας ότι εις τον Φραντζῆσκον Γατελοῦζον, που θεωρούσε φίλο καλό και πολύ πιστό, ο βασιλεύς, δίδει την αδελφή του ως γυναίκα και τη νήσο Λέσβο ως προίκα. Και αφού έκαναν το γάμο ανεχώρησαν και εγκαταστάθηκαν στη Μυτιλήνη, όπου μέχρι σήμερα κατέχουν αυτό το νησί οι διάδοχοι του γένους τους. (12)

6.- Λεκανοπέδιο Καλλονής

Το Λεκανοπέδιο Καλλονής, η ευφορότερη γη της Λέσβου για την οποία ο Σταυράκης Αναγνώστου γράφει: «Ἡ πεδιάς αὐτή τῆς Καλλονῆς, εἶνε γόνιμος καί πλουσιωτάτη, καί ἱκανῆς ἐκτάσεως, παράγουσα σῦκα ὡραῖα, καί σταφυλάς, καί ἀμύγδαλα, καί ἄλλα εἴδη ὀπωρικῶν διάφορα, καί βαμβάκια, καί σῖτον, καί ὄσπρια. διά τοῦτο καί παροιμία ἐξ αὐτῆς ἐπεκράτησε περιφερομένη ἐπί τῆς Νήσου, «Βεβαίως δέν εἶνε παρακάτος (παρακατεινός) τῆς Καλλονῆς ὁ Κάμπος». (9) Η Αφροδίτη-Καλλονή, νόμισμα της Πύρρας του 4ου αιώνα π. Χ.

7.- Παλιόκαστρο Καλλονής ή Ακρόπολις αρχαίας Αρίσβης ή Kalloni-Hisar

Το Παλιόκαστρο Καλλονής, η Ακρόπολις της αρχαίας Αρίσβης που κυρίεψαν οι Μηθυμναίοι τον 8ο π. Χ. αιώνα είναι ίδια με το φρούριο της Καλλονής του 1334 μ. Χ. που αναφέρεται παραπάνω στην καταγραφή του Ιωάννη Καντακουζηνού με τις λέξεις “ἔπεμψαν εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον”, είναι το ίδιο με το Kalloni-

40

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

9.- Κωμόπολη Καλλονής ή Αχερώνη

Η κωμόπολις Καλλονή, η μέχρι το 1916 Αχερώνη, η πρωτεύουσα των επτά χωριών της Καλλονής τα οποία κατά την απελευθέρωση του 1912 ονομαζόταν: Δάφια, Σουμούρια, Τζουμαϊλί, Αχερώνη, Αργειανά, Κεράμι και Παπιανά.

*** Ερατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου, θα τερματίσουμε την εκδρομή μας εις το Κοινόν Ιερόν των Λεσβίων, στα Μέσσα, όπου προς χάριν της θεάς Ἀφροδίτης-Καλλονής κατά τους αρχαϊκούς χρόνους αλλά και κατά την ρωμαϊκή περίοδο διενεργούντο καλλιστεία γυναικών στο τέμενος τῶν μακάρων θεῶν. Εκεί θα σου ζητήσω να περιδιαβείς ανάμεσα στις κολόνες, όπως περιγράφει το 606 π. Χ. ο εξόριστος στην Πύρρα, Μυτιληναίος Αλκαίος: * κατοικῶ μακριά ἀπό κάθε εἴδους ἔγνοιες, ἐδῶ ὅπου περιδιαβαίνουν

κριννόμεναι Λεσβιάδες ἐλκεσίπεπλοι, ἐνῶ ὁλόγυρα ἀντηχεῖ, κάθε χρόνο, ἡ θεσπέσια χαρούμενη ἱερή κραυγή τῶν γυναικῶν... (13) * Τότε, θα σου απαγγείλω τους στίχους του επιθαλάμιου « Ὦ κάλ᾽ ὦ χαρίεσσα...» με τους οποίους η δεκάτη μούσα, η Ερεσία Σαπφώ, όταν ήταν συνεξόριστη του Αλκαίου ύμνησε την Αφροδίτη-Καλλονή: * Ὦ καλλονή, ὦ χαριτωμένη, σ᾽ ἐσενα πρέπουν τά ἐγκώμια τῆς Λεσβίας ποιήτριας μ᾽ ἐσένα ἀξίζει νά παίζει ἡ χρυσή Ἀφροδίτη καί οἱ Χάριτες μέ τούς τριανταφυλλένιους ἀστραγάλους... (14) *

Το στόμιο του Κόλπου Καλλονής με τα δυο νησιά, τον Άγιο Γεώργιο εσωτερικά, και τον Γαρμπιά ή Καλλονή ή Σανδάλιο εξωτερικά, που μοιάζει με το σανδάλι της Αφροδίτης

Παραπομπές 1.- Πλούταρχος, Τῶν Ἑπτά Σοφῶν Συμπόσιον. Κεφάλαιο 20: «Περί Ἐνάλου θρῦλος: Ἔφη τοίνυν ὁ Πιττακός ἔνδοξον εἶναι καί μνημονευόμενον ὑπό πολλῶν τόν λόγον. χρησμοῦ γάρ γενομένου τοῖς οἰκίζουσι Λέσβον, ὅταν ἕρματι πλέοντες προστύχωσιν ὅ καλεῖται Μεσόγειον, τότ᾽ ἐνταῦθα Ποσειδῶνι μέν ταῦρον, Ἀμφιτρίτῃ δέ καί Νηρηίσι ζῶσαν καθεῖναι παρθένον».

2.- Plinii, Naturalis Historia, Harvard University, London 1942, Volume II, Libri V, XXXIX: “montes habet Lepetymnum, Ordymnum, Macistum, Creonem, Olympum. a proxima continente abest insulae adpositae Sandalium, Leucae v, ex iis

Cydonea cum fonte calido”.

3.-Οδύσσεια δ, 384-386: «πωλεῖταί τις δεῦρο γέρων ἅλιος νημερτής, ἀθάνατος Πρωτεύς Αἰγύπτιος, ὅς τε θαλάσσης πάσης βένθεα οἶδε, Ποσειδάωνος ὑποδμώς».

4.- Ιωάννης Καντακουζηνός, Ἱστοριῶν βιβλίο Β’, έκδοση Bekker, Βόννη, τόμος 1, σελ. 479: «Δομενίκῳ δέ καί τοῖς ἄλλοις τοῖς ὑπολειφθεῖσιν οὐκέτι ἐδόκει ναυμαχεῖν . ἀλλά πέντε μέν τῶν τριήρεων ἔπεμψαν εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον ἐπί τῷ σίτόν τε εἰσαγαγεῖν καί φρουράν . ἐδεδίεσαν γάρ περί αὐτοῦ μή ὑπό βασιλέως ἐξ ἐπιδρομῆς ἁλῷ . αὐτοί δέ ταῖς λοιπαῖς ἐφρούρουν Μιτυλήνην. βασιλεύς δέ ἅμα παντί τῷ στόλῳ ἦλθεν εἰς Ἐρεσσόν. ἐπαινέσας δέ Ἐρεσσίους τῆς εἰς αὐτόν εὐνοίας ἕνεκα, καί προνοίας ὅσης ἐδέοντο ἀξιώσας, ἄρας ἐκεῖθεν ἔπλει ἐπί Χίον. ἀπό σκοπιᾶς δέ τις μεγαβοῶν ἐπυνθάνετο περί στόλου ὅτων εἴη. ἀποκριναμένων δέ, ὥς εἴη βασιλέως, αὐτός τε πάρεστιν ὁ βασιλεύς. “αἱ δέ ἐν τῷ κόλπῳ τῆς Καλλονῆς” ἔφη, “τριήρεις τίνος;” ἐκ τοῦ λόγου δέ συνείς ὁ βασιλεύας ἐκ τῶν εἰς Μιτυλήνην οὐσῶν εἶναι φρουρούσας Καλλονήν, άναστρέψας ἤλαυνεν ἐπ᾽ ἐκείνους”».

5.- Choiseul Gouffier, Ελλάδος Περιήγησις, εκδόσεις Μίλητος, σ. 508.

6.- Γεώργιος Αρχοντόπουλος, Λέσβος ή Μυτιλήνη, σ. 66.

7.- Σταύρος Τάξης, Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου, σ. 123.

8.- Ιωάννης Κοντής, Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή», Αθήνα 1978, σ. 266.

9.- Σταυράκης Αναγνώστου, Λεσβιάς Ωδή, Σμύρνη 1850, σ.

160.

10.-Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Ἀπόδειξη Ἱστοριῶν ἡ Δεκάτη, εκδ. Bekker, Βόννη 1843, σ. 519: “Παϊτόγλης Καλλιουπόλεως ὕπαρχος ἐπί Ἀμουρέτεω τοῦ νεωτέρου στόλῳ ἀφικόμενος ἐπί Λέσβον ἐπέδραμέ τε τήν νῆσον, καί ἀνδράποδα ὡς πλεῖστα ἀφελόμενος τήν τε Καλλονήν παρεστήσατο, πόλιν τῆς Λέσβου εὐδαίμονα, καί ἐξελών ταύτην ἀπεχώρησεν ἐπ᾽ οἴκου”.

11.- Μιχαήλ Δούκας, Ιστορία Πολιτική Κωνσταντινουπόλεως από το 1391 μέχρι το 1578, έκδοση Bekker, Βόννη, 1849, κεφάλαιο 38, σελ. 270: “ἦν δέ ὁ ἄνθρωπος τό γένος ἐκ τῶν Βουλγάρων ἕλκων, τινός τῶν ἀρχόντων Βουλγαρίας υἱός, Πάλδα ὀνομαζόμενος. ἐδουλώθη οὖν πρό καιροῦ, καί ἐξωμόσατο τό πάτριον σέβας, καί ἦν δοῦλος πατρικός τοῦ Μεχεμέτ. αὐτός ἦν ὁ πρό τεσσάρων ἐτῶν ἐλθών ἐν τῇ Λέσβῳ, καί αἰχμαλωτίσας αἰχμαλωσίαν ἄπειρον”.

12.- ό. π. κεφάλαιο 12, σελ. 46: «τόν δέ Φραντζῆσκον Γατελοῦζον, ὅν ὁ λόγος ὡς φίλον καλόν καί πιστότατον ἐδήλωσε προλαβών, δίδωσι τήν αὐτοῦ ἀδελφήν ὁ βασιλεύς εἰς γυναῖκα, καί εἰς προῖκα τήν νῆσον Λέσβον. καί τούς γάμους τελέσαντες ἀπῆραν ἐκεῖθεν καί ἐν τῇ Μιτυλήνῃ κατῴκησαν, καί μέχρι τοῦ νῦν κατά διαδοχήν ἐκ τοῦ γένους αὐτῶν τήν νῆσον ταύτην κυριεύοντες οὐκ ἔλειψαν».

13.- Αλκαίος, Απόσπασμα 130, στίχοι 31-35: * οἴκημμι κάκων ἔκτος ἔχων πόδας, ὄππαι Λεσβίαδες κριννόμεναι φύαν πώλεντ᾽ ἐλκεσίπεπλοι, περί δέ βρέμει ἄχω θεσπεσία γυναίκων ἴρας ὀλολύγας ἐνιαυσίας. * 14.-Σαπφώ, Ιμέριος, Λόγος επιθαλάμιος 9, 22: * Ὦ καλ᾽, ὦ χαρίεσσα . πρέπει γάρ σοι τά τῆς Λεσβίας ἐγκώμια. σοί μέν γάρ ῥοδόσφυροι χάριτες χρυσῆ τ᾽ Ἀφροδίτη συμπαίζουσιν. *

Αριστείδης Στυλ. Κυριαζής aristeidis2007@gmail.com

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

41

κοινωνική ζωή βαπτίσεις

πένθη

• Η Ματζουράνη Δήμητρα και ο Θεοφάνους Ευστράτιος βάπτισαν τον γιο τους και του έδωσαν το όνομα Ιωάννης.

• Η Καραπάντζου Αργυρή και ο Παρμακέλλης Τρύφων βάπτισαν τον γιο τους και του έδωσαν το όνομα Νικόλαος-Άγγελος.

• Η Πονηρού Κυριακή και ο Παραθυράς Αργύριος βάπτισαν την κόρη τους και της έδωσαν το όνομα Αμαλία. Να τους ζήσουν.

• Πέθανε στην Καλλονή ο Ιωάννης Μαριόλας στις 5/5/2014.

• Πέθανε στα Δάφια η Ζουμπούλη Ποσούλα στις 4/4/2014.

• Πέθανε στην Καλλονή ο Δούκας Ευστράτιος στις 4/4/2014.

• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Ελευθεριάδου Μαρίνα στις 14/4/2014.

• Πέθανε στην Αρίσβη η Πλουμή Πηνελόπη στις 16/4/2014.

• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Βουγιούκα Ασπασία στις 16/4/2014.

• Πέθανε στα Δάφια ο Γκαγκούλης Γεώργιος στις 8/5/2014.

• Πέθανε στο Κεράμι η Μαρμαρινού Γιαννούλα στις 19/5/2014.

• Πέθανε στο Κεράμι ο Πουργιάζος Ιωάννης στις 20/5/2014.

• Πέθανε στην Αρίσβη ο Βάλεβ Υορντάν στις 21/5/2014.

• Πέθανε στα Δάφια ο Μόλβαλης Γεώργιος στις 30/5/2014.

• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Ζαχαρή Μαρία στις 2/6/2014.

• Πέθανε στην Αθήνα ο Γιώργος Βαλτάς στις 19/6/2014 • Πέθανε στη Μυτιλήνη ο Τσουμάρης Σταύρος στις 20/6/2014.

γάμοι • Η Μηνά Δέσποινα και ο Πτερούντιος Ηλίας παντρεύτηκαν στην Καλλονή.

• Η Σκρζίπτσακ Αλεζάντρα-Ιωάννα και ο Καραθανάσης Ιωάννης παντρεύτηκαν στο Κεράμι.

• Η Χαραλάμπη Αγγελίνα και ο Ζβιντερίκος Σταύρος παντρεύτηκαν στην Καλλονή.

• Η Πετρή Αγγελική και ο Λυρούδιας Νικόλαος παντρεύτηκαν στην Καλλονή.

• Η Ευσταθίου-Σελάχα Μαρία και ο Γιαννάκης Φώτιος παντρεύτηκαν στην Καλλονή. Να ζήσουν ευτυχισμένοι.

σχετικά με την ταχυδρόμιση του περιοδικού

Θερμά συλλυπητήρια

Στη γειτονιά των Αγγέλων Βιάστηκε ο Σταύρος να πετάξει για να κάνει παρέα τους φίλους του! Καβάλεψε το μηχανάκι του και πετάχτηκε για πάντα στην πλατεία του ουρανού

Παρακαλούνται οι παραλήπτες του περιοδικού να επιβεβαιώσουν τη διεύθυνσή τους είτε ταχυδρομικά είτε ηλεκτρονικά, προκειμένου να μη γίνονται λάθη στην αποστολή των τευχών. Όσοι δεν επιθυμούν να λαμβάνουν το περιοδικό, να το δηλώσουν.

• Ταχυδρομικά στη διεύθυνση:

Αντιγόνη Μώρου

Γιαβάση 73, 15341

Αγία Παρασκευή, Αθήνα • Ηλεκτρονικά στη διεύθυνση:

takalloniatika@gmail.com Επίσης, να φροντίσουν να ανανεώσουν τη συνδρομή τους όσοι δεν το έχουν κάνει. Η έκδοση του περιοδικού στηρίζεται αποκλειστικά στη δική σας συνδρομή και βοήθεια.

42

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Από δεξιά οι φίλοι Σταύρος Τσουμάρης, Θέμις Δημητρούλης, Τάκης Σαλής (όλοι τους στη γειτονιά των αγγέλων), Στέλλα Ράλλη-Σαλή και Γρηγόρης Τσουμάρης. Με ένα γλυκό χαμόγελο χαιρέτησε τους φίλους του και αυτοί τον υποδέχτηκαν με χαρά και τον ξενάγησαν στη γειτονιά των αγγέλων. Χαμόγελα, γέλια, καλωσορίσματα. Ο Θέμις του σιγοτραγουδά ένα αγαπημένο του τραγούδι «Ο αετός πεθαίνει στον αέρα…»! Θα μας λείψεις Σταύρο!

Αποχαιρετισμός στον μεγάλο Καθηγητή Γιώργο Βαλτά Όταν πριν λίγες εβδομάδες επισκεπτόμουν τον Γιώργο Βαλτά στο νοσοκομείο Γεννηματάς στην Αθήνα και έφευγα με τις θετικές διαβεβαιώσεις των γιατρών και της οικογένειάς του (ιδιαίτερα της Ολυμπίας), ποτέ δεν φανταζόμουν πως ο καθηγητής μας των Μαθηματικών θα έχανε αυτόν τον αγώνα. Είμασταν λίγοι μαθητές / -ες στην τάξη της Καλλονής που προετοιμαζόμασταν για τις θετικές σχολές και ίσως και γι αυτό είχαμε την τύχη να έχουμε εξαιρετική προετοιμασία. Τον σημαντικότερο ρόλο όμως παίξανε οι καθηγητές μας και για τους επιμένοντες στα Μαθηματικά, ο Γιώργος Βαλτάς. Άρχισε να μας διδάσκει τα τελευταία χρόνια του Λυκείου και το μαθηματικό του ταλέντο φάνηκε πολύ νωρίς -ταλέντο και στα ίδια τα μαθηματικά και στον τρόπο διδασκαλίας τους. Συνήθιζε να λέει πως «τα Μαθηματικά είναι [επίσης] ένας τρόπος να μάθουμε να μιλάμε την ελληνική γλώσσα» - όπως μου θύμισε η συμμαθήτρια Λίτσα Μαριόλα. Αυτή η σύνδεση Μαθηματικών και Γλώσσας που υποστήριζε ήταν εμφανής σε όλη τη διδασκαλία του: είχε πραγματικό πάθος με την σαφήνεια και ακριβή περιγραφή των μαθηματικών εννοιών και προτάσεων. Απαιτούσε εξαντλητική συστηματικότητα και άψογα οργανωμένη παρουσίαση του μαθηματικού υλικού στα τετράδιά μας, δίνοντας έμφαση στην «καθαρότητα» της γραφής και την άριστα τεκμηριωμένη διατύπωση των μαθηματικών συλλογισμών. Η εμμονή του αυτή δεν ήταν τυχαία. Φανατικός των τελευταίων εξελίξεων στα μαθηματικά, μας εισήγαγε στο «κίνημα» των λεγόμενων «Μοντέρνων Μαθηματικών» της ομάδας Bourbaki (1950), που πρότειναν την αξιωματική μέθοδο στα μαθηματικά όχι μόνο γιατί προσδίδει αυστηρότητα στις έννοιες, αλλά και γιατί επιτρέπει τη συστηματική μελέτη των σχέσεων των διάφορων μαθηματικών θεωριών. Έτσι το μαθηματικό μας σύμπαν γέμισε με μαθηματικές δομές, όπως αλγεβρικές δομές, δομές διάταξης και τοπολογικές δομές. Στα τετράδιά μας ακόμα θαυμάζω την αξιωματική θεμελίωση των μαθηματικών με τον ισχυρό φορμαλισμό της θεωρίας συνόλων (και όχι μόνο..). Ο τρόπος που δίδασκε ενθάρρυνε τη μελέτη και έρευνα και εκτός του σχολικού βιβλίου. Η βιβλιογραφία που μας πρότεινε υποδειγματική και μέχρι σήμερα τρομερά αξιόλογη και επίκαιρη. Αξιοσημείωτη ήταν η πρωτοβουλία του για τους υποψήφιους των θετικών επιστημών να μας κάνει - αφιλοκερδώς εννοείται- μαθήματα εκτός διδακτικού ωραρίου πάνω σε καθοριστικές ενότητες των Μαθηματικών. Ενίοτε η διδασκαλία του κάλυπτε και εκτός ύλης ενότητες που θεωρούσε όμως τρομερά σημαντικές για την κατανόηση του συνόλου των Μαθηματικών. Θεωρία συνόλων, θεωρία συναρτήσεων, μετασχηματισμοί στον χώρο, μιγαδικοί αριθμοί και στερεομετρία - όλα παρήλαυναν σε βαθύτατα διεισδυτικό βαθμό. Μετά τα σχολικά χρόνια και όταν επέστρεφα στη Καλλονή για διακοπές ως φοιτήτρια πάντα, συζητάγαμε για μαθηματικά, καθαρά και εφαρμοσμένα.. Στη συνέχεια, προστέθηκαν και θέματα φιλοσοφίας και ιστορίας των μαθηματικών, με αφορμή και τις δικές μου σπουδές. Πάντα αιχμηρός στην κριτική και ιδιαίτερα απαιτητικός, πρόσφερε εύστοχα σχόλια και παρατηρήσεις. Αργότερα στις αναζητήσεις του για τα μαθηματικά μπήκαν και τα δύο παιδιά του που μίλαγε γι αυτά και τις δικές τους πλέον αναζητήσεις

στα μαθηματικά με περισσή υπερηφάνεια. Στον καθηγητή που μου εμφύσησε την δική του αγάπη για τα Μαθηματικά και το πραγματικό πάθος για την εξερεύνησή τους, αυτά τα λίγα λόγια είναι μόνο ένα μικρό δείγμα ευγνωμοσύνης για τη προσφορά του και το αποτύπωμα που άφησε σε αμέτρητες γενιές μαθητών. Άρτεμις Μώρου

Αγαπητέ μου δάσκαλε, φίλε και συνάδελφε Με ρώτησες κάποτε: «γιατί γράφεις σ’ ένα ποίημα ότι ο θάνατος περιγελά τον ποιητή που πίστεψε ότι μπορεί να κρυφτεί μες το ποίημα;» Ήταν μια από τις εμπρηστικές ερωτήσεις που συνήθιζες να κάνεις σκοπεύοντας στην ουσία των πραγμάτων. Σου απάντησα, όπως πάντοτε, υπαινικτικά: «Μεταμφιέζομαι Γιώργο, γιατί κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει καταπρόσωπο τον ήλιο και τον θάνατο». Αυτός ήταν ένας τρόπος επικοινωνίας, ένας τρόπος παιγνίου, που είχαμε εγκαινιάσει πριν από περίπου μισόν αιώνα. Νεαρός καθηγητής εσύ των μαθηματικών, έφηβος εγώ μαθητής του Γυμνασίου. Είχα προ διετίας χάσει τον πατέρα μου κι ένα πλήθος υπαρξιακά ερωτήματα βάρυναν την ψυχή μου. Το γραφείο σου μια όαση πνευματικής επικοινωνίας και εκτόνωσης. Όλη την εβδομάδα περίμενα με ανυπομονησία, το απόγευμα του Σαββάτου, τη συνάντησή μας -το μικρό μας σεμινάριο των μαθηματικών- για μένα τουλάχιστον μια πρόφαση, που με ενδιέφερε περισσότερο η μεταφυσική των μαθηματικών παρά τα ίδια τα μαθηματικά. Μετά τη θεωρία και τη λύση των ασκήσεων άρχιζε η συζήτηση που με γοήτευε. Προσπαθώντας να αναπλάσω τις παραστάσεις από τις συζητήσεις εκείνης της μακρινής εποχής ανέσυρα από το μικρό αρχείο μου ένα τετράδιο με σκληρό εξώφυλλο, όπου κρατούσα σημειώσεις με μορφή ημερολογίου για πρόσωπα και πράγματα που με ενδιέφεραν, από διαβάσματα και από την καθημερινή ζωή. Διαβάζω επιλεκτικά: Γιώργος Βαλτάς υποστηρίζει: Υπάρχει μια μεταφυσική θεμελίωση των μαθηματικών. Αν στηριχτούμε στους Πυθαγορείους, η ουσία των όντων είναι οι αριθμοί. Η μουσική αρμονία «η καλλίστη και ευγενεστέρα των τεχνών» ως βάση έχει τις μαθηματικές αναλογίες. Είναι η πιο πνευματική από τις τέχνες και μ’ αυτή, όπως και με τα μαθηματικά, μπορεί κανείς να επιτύχει την κάθαρση της ψυχής του. Αγαπητέ δάσκαλε, ο Χάιντεγκερ είπε κάποτε ότι ο θάνατος είναι η «μη δυνατότητα περαιτέρω δυνατότητας». Δεν πιστεύω σ’ αυτόν τον ορισμό. Μπορεί η παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης -ριγμένη σ’ ένα σύμπαν που με την απεραντοσύνη του τρομάζει- να εμπερικλείει την έλλειψη νοήματος, μπορεί ο καθένας από μας να είναι ένας κλειστός κόσμος, άγνωστος ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό, μπορεί η υπαρξιακή μοναξιά να μετριάζεται μόνο από τη δύναμη της παρουσίας μας, της δικής μας και των προσώπων που αγαπούμε, μπορεί να είμαστε ο σπόρος που πεθαίνει, ωστόσο είμαστε και αυτοί που μεταδίνουν τη ζωή, τη μοναδική ύπαρξη με συνείδηση. Αποδημώντας προς τον κόσμο των πνευμάτων αφήνουμε πίσω μας τη συνέχειά μας: τα βιολογικά και πνευματικά μας παιδιά. Αυτή είναι μια πρώτη κατάθεση

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

43

στην Τράπεζα της αιωνιότητας. Σαν δάσκαλος έχεις αισθανθεί, το έχουμε συζητήσει πολλές φορές, τους κυματισμούς που μεταδίδει ο δάσκαλος στην ψυχή των μαθητών του, που όσο πάει και απλώνουν μέσα στο χρόνο, και είναι αυτό μια μορφή αθανασίας. Ωστόσο δεν θέλω να εξωραΐσω το θάνατο. Εξ αιτίας του θανάτου, εξ αιτίας της συνείδησης της θνητότητάς μας οι άνθρωποι είμαστε όντα τραγικά. Η ζωή μας περνάει μέσα στις αντιθέσεις, όσο και αν από τη σειρά αυτών των αντιθέσεων προκύπτει, όπως -υποθέτω- θα έλεγες, η αρμονία, όπως στη μουσική: άπειρο-πεπερασμένο, πολλαπλότητα-μονάδα, ζωή-θάνατος. Εν τούτοις, μεγαλώνοντας απλώνουμε με πείσμα βαθύτερα τις ρίζες μας στη ζωή. Θρηνούμε για τους φίλους που φεύγουν πλέοντας την Αχερουσία, αλλά συγχρόνως και για τη δική μας τη φυγή, που όλο και με το χρόνο πλησιάζει, μολονότι δεν θέλουμε να το πιστέψουμε. Η οργή του Τόμας Ντύλαν είναι η οργή για τη μοίρα μας, όλων των θνητών. Μην μπείτε ήσυχα σ’ αυτή τη νύχτα την καλή Τα γηρατειά πρέπει να φλέγονται, να ουρλιάζουνε στο κλείσιμο της μέρας Οργή, οργή, για του φωτός το θάνατο οργή Κι αν το τέλος ζητάει σκοτάδι και το ξέρουν οι σοφοί Αφού αστραπή τα λόγια σας δεν τίναξαν στον αέρα Μην μπείτε ήσυχα σ’ αυτή τη νύχτα την καλή Στίχοι από ένα ποίημα που τόσο σου άρεσε να το διαβάζω, στα φιλολογικά μας βραδινά, στο σπίτι μας στον Μόλυβο, στον κύκλο των φίλων μας ποιητών και συγγραφέων, τα καλοκαίρια των δεκαετιών του 80 και 90. Αγαπητέ δάσκαλε, πιστεύω ότι οι μαθητές σου κέρδισαν πολλά από τον καθηγητή των μαθηματικών Γιώργο Βαλτά: Το πείσμα και η επιμονή για τη λύση όχι μόνο των μαθηματικών προβλημάτων, αλλά και των προβλημάτων της ζωής, αφού η προσήλωση και η επιμονή είναι μια στάση ζωής. Η διάθεση για εξαντλητική μελέτη και έρευνα. Η γνώση της οικονομίας του χρόνου. Η πίστη στο διάλογο και τη διαλεκτική. Η μόνιμη συνήθεια του αναστοχασμού. Ο αντιδογματισμός, που εξασφαλίζει την ελευθερία του πνεύματος. Ο σεβασμός των απόψεων των άλλων, είναι μερικά από τα κέρδη που θα μπορούσα να αναφέρω. Σαν λειτουργός της παιδείας και διευθυντής σχολικών μονάδων ήσουν μέχρι αυτοθυσίας προσηλωμένος στο έργο σου, συνεργάσιμος και προσηνής. Απλός και ανεπιτήδευτος. Η επιστημονική σου κατάρτιση σε κατατάσσει μεταξύ των καλυτέρων μαθηματικών της χώρας μας.

Σχετικά με την δημοσίευση των Κοινωνικών Οι δημοσιεύσεις των Κοινωνικών γίνονται σε συνεργασία με το Ληξιαρχείο του Δημοτικού Διαμερίσματος Καλλονής (πρώην Δήμος). Για οποιαδήποτε εγγραφή δεν ενημερώνεται το Ληξιαρχείο γιατί γίνεται εκτός Καλλονής, σας παρακαλούμε θερμά όπως επικοινωνείτε με την σύνταξη του περιοδικού.

44

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ο Γιώργος Βαλτάς ήταν φύση ποιητική. Τον ευχαριστώ, γιατί ήταν από τους πρώτους αναγνώστες των ποιητικών μου κειμένων, ενθαρρυντικός και επαινετικός πάντοτε. Τον ευχαριστώ, γιατί ήταν ο πρώτος που μου μίλησε για τον υπερρεαλισμό και την ποίηση του υπερρεαλιστή ποιητή, μαθηματικού Έκτορα Κακναβάτου. Με ένα ποίημα αυτού του ποιητή, που τόσο του άρεσε, τον αποχαιρετώ αφήνοντάς τον, πέρα από την οδύνη του θανάτου, πέρα από το θρήνο της συζύγου και των παιδιών του, των συγγενών, των μαθητών και των φίλων του, να αναπαυτεί στην ηρεμία και στη γαλήνη. Μ’ όλο που ο γόος εκείνος Θηλυκώθηκε με τους ρεζέδες με τα πόμολα την υγρασία στο πάτωμα τ’ αρχαία ξύλα μ’ όλο που στο πρώτο άγγιγμα σαν πολυέλαιος θα πει τη νότα εκείνη τη βαθιά κ’ είναι σαν τη γλυκιά ροδιά η ψυχή η θύμηση γαλέρα βυθισμένη κι ο γόος εκείνος πάλι όχι άλλη ταρίχευση είπες εδώ και μπρος μόνο ταλάντωση είν’ ο χρόνος ξεχάστε πια το θάνατο είπες Επειδή ο Γιώργος έζησε μια γεμάτη ζωή θα μπορούσε να πει, μαζί με τον Επίκουρο: «Όπου είναι ο θάνατος, εγώ δεν είμαι». Πνεύμα λυτρωμένο απ’ τον χρόνο. Γιάννης Κωνσταντέλλης

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Ψήφισμα για τον εκλιπόντα συνάδελφο Γεώργιο Βαλτά Σήμερα, Τετάρτη 18 Ιουνίου 2014 και ώρα 11 π.μ., συνεδρίασε ο Σύλλογος Καθηγητών του Γυμνασίου Αγ. Παρασκευής, μετά από πρόσκληση της Διευθύντριας κ. Βουτσινά Σοφίας για να εκδώσει ψήφισμα μετά τη δυσάρεστη αναγγελία του αιφνίδιου θανάτου του εκλεκτού συναδέλφου και παλαιού Διευθυντή του Γυμνασίου μας, Γεωργίου Βαλτά, του οποίου η κηδεία θα γίνει στην Καλλονή την Πέμπτη 19 Ιουνίου 2014.

Μετά από συζήτηση ο Σύλλογος αποφασίζει: 1. Να κατατεθεί στεφάνι στη σορό του εκλιπόντος, 2. Να εκφράσει τα συλληπητήρια του στους οικείους του και 3. Να δημοσιευθεί το ψήφισμα στο περιοδικό της Καλλονής “Τα Καλλονιάτικα” και στην “Ηχώ” Αγίας Παρασκευής. Γι΄αυτό συντάχθηκε η πράξη αυτή και υπογράφεται. Η διευθύντρια Βουτσινά Σοφία

Οι καθηγητές Σκαρβελάκη Ιωάννα Νικοκύρης Σταύρος Στεφάνου Δέσποινα Αμανατίδου Μυροφόρα Καραχάλια Μαρία

Τα καλλονιάτικα κόμικς

συνδρομές ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

συγχαρητήρια

ΠΟΣΟ (€)

ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΚΚΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ ΣΑΚΚΗ ΔΟΥΡΑΜΑΝΗ ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΤΣΙΓΚΜΠΑΣΗ ΕΥΝΙΚΗ ΛΙΑΚΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΥΔΩΝΙΑΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΕΞΑΔΕΛΦΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΣΟΥΜΑΡΗ ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

50 100 50 20 20 20 25 20 100 50 30 30

Συγχαρητήρια στη Μαρία Νικολάρα για την εκλογή της ως περιφερειακή σύμβουλος Βορείου Αιγαίου με τον συνδυασμό της Αγλαΐας Κυρίτση «Βόρειο Αιγαίο Γόνιμη Γραμμή». Ευνίκη Χαλκοδαίμων Αριάδνη Ξεντέ

νέοι επιστήμονες Αποφοίτησε η Έλενα Σταυράκη με άριστα και Master από τη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Comenious της Μπρατισλάβας Σλοβακίας. Της ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία.

ΠΩΛΕΙΤΑΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΚΟΙΛΑ ΔΙΩΡΟΦΗ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΗ ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΘΕΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΕ ΔΑΣΟΣ ΜΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΑΙΩΝΕΣ ΚΑΙ ΕΛΙΕΣ 93m2 ισόγειο και 93m2 ημιυπόγειο με κήπο και οικόπεδο 465 m2 δικαίωμα ανέγερσης νέου κτίσματος εντός αυτού. Ξύλινα ταβάνια και πατώματα τζάκι καινούργιο μπάνιο και δύο κλιματιστικά. ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΙΤΗ ΤΙΜΗ Πληροφορίες:

ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΤΗΛ: 6982 191400, 22540 24286

[βιβλίοπαρουσίαση] Η ΠΥΡΡΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ από τη μικρασια στη λεσβο

Αντιγόνης Μώρου Η Αντιγόνη Μώρου εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο και πιστεύουμε πως γρήγορα θα ακολουθήσουν και άλλα, καθώς γνωρίζουμε ότι από τα φοιτητικά της χρόνια συγκεντρώνει ενδιαφέρον υλικό, λογοτεχνικό και φιλολογικό, που αξίζει να δει το φως της δημοσιότητας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που μπορούμε να το κατατάξουμε στην ταξιδιωτική λογοτεχνία και που η υπόθεσή του ξεκινά από την Πέργαμο της Μικράς Ασίας και εντοπίζεται στη Λέσβο. Παραμονές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και το ξέσπασμα των βιαιοτήτων των Νεοτούρκων κατά του ελληνικού στοιχείου οδηγεί στον πρώτο διωγμό. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, γιατρός Δημητρός Καϊτατζίδης, έρχεται από την Πέργαμο στη Μυτιλήνη με την οικογένειά του, ενώ πάνω στην παραζάλη της φυγής έχασαν το πιο τρυφερό μέλος τους, τη μικρή Ερατούλα. Σιγά, σιγά βρίσκουν τη δύναμη να συνεχίσουν τη ζωή τους. Ο γιατρός αποκτά φήμη καλού επιστήμονα, επισκέπτεται επί 6 χρόνια, από το 1914 ως το 1920, πολλά μέρη του νησιού, για να προσφέρει τις επιστημονικές του γνώσεις και βρίσκει παράλληλα την ευκαιρία να συγκεντρώνει πολλά στοιχεία, ιστορικά, λαογραφικά, τοπογραφικά, πολιτισμικά, στοιχεία που αναφέρονται στην αρχαία λεσβιακή λατρεία κ.α., για να ικανοποιήσει τη μεγάλη του επιθυμία, να σχεδιάσει τον χάρτη της Λέσβου. Αυτή σε πολύ γενικές γραμμές είναι η υπόθεση του έργου. Με βάση αυτό τον νοηματικό πυρήνα καταφέρνει η συγγραφέας να μας παρουσιάσει ένα βιβλίο τετρακοσίων και περισσότερο ολόκληρων σελίδων. Τα στοιχεία αυτά, που ύστερα από μεγάλη και επιμελημένη προσπάθεια συγκέντρωσε με τη μελέτη των τοπικών πηγών, ιστορικών, δημοσιογραφικών, φιλολογικών κ.α., όπως δείχνουν και οι υποσελίδιες σημειώσεις της, μπορούσαν να αποτελέσουν το περιεχόμενο ενός βιβλίου ιστορικού ή λαογραφικού που θα ήταν πολύ χρήσιμο για τη γνώση της τοπικής ιστορίας και της παράδοσης. Που θα το διάβαζε με πολύ ενδιαφέρον κάθε Λέσβιος, μαθητές και δάσκαλοι, επισκέπτες που θα ήθελαν να γνωρίσουν την ιστορία και τα αξιοθέατα του νησιού. Η Αντιγόνη όμως είναι κατεξοχήν λογοτέχνης. Δεν ενδιαφέρεται για την πιστή αποτύπωση της ιστορικής και πολιτισμικής πραγματικότητας του νησιού. Προτίμησε να παρουσιάσει τη δική της Λέσβο.

Μέσα απ’ τα δικά της μάτια, τη δική της σκέψη, τη δική της δημιουργική φαντασία, χρωματισμένη με τα συναισθήματα αγάπης και θαυμασμού για την πατρίδα και τον πολιτισμό της. Για να το πετύχει αυτό, πέρα από τον λεξιλογικό πλούτο και τα άλλα λογοτεχνικά μέσα, χρησιμοποιεί με απόλυτη επιτυχία τη μυθοπλασία, ώστε να μην είναι καθόλου εύκολο στον αναγνώστη να διακρίνει το φανταστικό από το πραγματικό στοιχείο. Κάτι εξάλλου που δεν είναι σκόπιμο ούτε χρήσιμο, αφού έργο της κριτικής δεν είναι να ξεχωρίζει τα δύο αυτά στοιχεία, αλλά να αξιολογεί με ποιους τρόπους και με ποιες μεθόδους η σύνθεσή τους δημιουργεί την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας. Παράλληλα προς τα δύο αυτά στοιχεία παρακολουθούμε την κατάλληλη διαπλοκή δύο άλλων, του αφηγηματικού και του περιγραφικού. Η αφήγηση εξελίσσεται ευθύγραμμη υπηρετώντας τη χρονική ακολουθία από τα προηγούμενα στα επόμενα. Χωρίς χρονικές αναδρομές, με περιορισμένες παρεμβολές δευτερευόντων επεισοδίων. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι είναι συνεχής και αδιάλειπτη, ώστε να γίνεται μονότονη. Κατά κανόνα εναλλάσσεται με την περιγραφή, η οποία έρχεται συχνά, πολύ συχνά, να διακόψει τη ροή της αφηγηματικής δράσης και να της δώσει σκηνικό βάθος. Ταυτόχρονα η εναλλαγή αυτή σπάζει τη μονοτονία και ανανεώνει συνεχώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Το βιβλίο αυτό είναι ένα άρτιο λογοτέχνημα με ανεξάντλητο ιστορικό, φιλολογικό και λογοτεχνικό ενδιαφέρον που αντέχει και στην πιο αυστηρή κριτική. Είναι ένα οδοιπορικό στο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν αλλά και παρόν της Λέσβου που αξίζει να το διαβάσει κάθε Λέσβιος, καθώς πέρα από τις γνώσεις που έχει να αποκομίσει για τον τόπο του, έχει να βιώσει και την αισθητική εμπειρία που θα του προσφέρει ως γνήσιο λογοτέχνημα. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στην Αντιγόνη. Μ’ αυτό το έργο της πέρα από τον εαυτό και την οικογένειά της, τιμά τη γενέτειρά της, την Καλλονή, που έχει τόση ανάγκη από ανθρώπους με τις δικές της ικανότητες. Και είναι πολύ ευχάριστο το ότι με τη συμμετοχή της στο Δ.Σ. του Συλλόγου και ιδιαίτερα με την ανάληψη της ευθύνης του περιοδικού ανταποκρίνεται με τον καλύτερο τρόπο σ’ αυτή την ανάγκη. Της ευχόμαστε λοιπόν να έχει υγεία και έμπνευση, για να δούμε και άλλα ανάλογης αξίας έργα της. Χρήστος Αν. Σταυράκογλου φιλόλογος

Διαφημιστικές Ειδήσεις

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

49

50

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ