ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 172

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ.Γραφείο

ΚΕΜΠΑ Αριθμός Αδείας 5373

ΤΑ ΚΑΛΛ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

Έτος 38ο - Τεύχος 172 Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2018

ΝΙΑΤΙΚΑ

Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

Περιεχόμενα Πρώτη σελίδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Τα Εν οίκω. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Παράδοση-Λαογραφία: Ο Μάρτης και η λαϊκή παράδοση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Απόκριες στη Σκάλα Καλλονής 1955-65 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Η Συνταγή μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Ιστορικές Διαδρομές: Ανηφορίζοντας τον Προφήτη Ηλία . . . . . . . . 8 Λογοτεχνία: Αλέξανδρος Δέλτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Μάρτης, ποίημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Άνοιξη και Πάσχα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Πασχαλινή λαχτάρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Τα παπούτσια της Λαμπρής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Η Μεγάλη Πέμπτη στο Κεράμι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Το Καταλόγι της Παναγιάς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Ο παππούς μου Νικόλαος Κοντός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Η ζωή στα χωριά μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Η Καλλονή μας και οι πλημμύρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Επιστημονικά θέματα: Εξοικονόμηση καυσίμου στα οχήματα. . . 22 Βιβλιοκριτική: Οι μεταφραστικές επιτυχίες της Χαράς Σκιαδέλλη . . . . . . . . . . . . . . 24 Δρ Μυρσίνη Ρουμελιώτου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Κοινωνική ζωή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Οικονομικός απολογισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Η μοναξιά μας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Συνδρομές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

ΤΑ ΚΑΛΛ

ΝΙΑΤΙΚΑ

ΕΤΟΣ 38ο ΤΕΥΧΟΣ 172 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2018 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02

ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/003546-74 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR2701101470000014700354674 ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΤΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩ ΓΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩ ΣΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ GRAPHICA Τρεπεκλής Αθ. Ιωάννης Τηλ/Fax: 2108831927 e-mail: trepeklis1@yahoo.gr

Πρώτη σελίδα Οι εποχές διαδέχονται η μια την άλλη, η άνοιξη τον χειμώνα, η φύση ζωντανεύει ακολουθώντας τον κύκλο της ζωής. Οι αρχαίοι τα περάσματα απ’ τη μια εποχή στην άλλη τα θεωρούσαν επικίνδυνα, γι αυτό και με τελετές αποτρεπτικές προσπαθούσαν να εξευμενίσουν τα νέα πνεύματα με δώρα και προσφορές. Τα ανοιξιάτικα έθιμα διατηρούν ως σήμερα τον εξαγνιστικό και ευοδωτικό χαρακτήρα τους. Τον Μάρτη, πρώτο μήνα της Άνοιξης, στο κατώφλι της εποχιακής αλλαγής, τα παιδιά σε αρκετά μέρη γυρνάνε στα σπίτια και τραγουδούν «το χελιδόνισμα», όπως στην αρχαία εποχή. Αυτό το τεύχος είναι αφιερωμένο στην εποχή της Άνοιξης αλλά και στο Πάσχα. Οι δυο άξονες, Θάνατος και Ανάσταση, μέσα απ’ τον συμβολισμό του θνήσκοντος θεού, σμίγουν στα ανοιξιάτικα δρώμενα αλλά και στοιχειώνουν όλες τις αναμνήσεις μας. Οι αναμνήσεις κυριαρχούν σ’ αυτό το τεύχος. Τις αναμνήσεις του από μια παλιά αποκριά στη Σκάλα Καλλονής αφηγείται ο φίλος Πέτρος Παπάζογλου. Αναπολεί τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης στο Κεράμι η Σταυρίτσα Χουβαρδά. Θυμάται μια ξεχωριστή Λαμπρή με το πρώτο αρνί που γεύτηκε σαν παιδί στη σούβλα ο Αντώνης Δουκέλλης. Αλλά και μνήμες - ενθύμια από τον παππού της κυριαρχούν στο βιογραφικό αφήγημα της Αιμιλίας Λίτινα, τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Γιατί οι αναμνήσεις είναι όσα ζήσαμε με τους αγαπημένους στον τόπο μας. Είναι η παιδική μας αθωότητα. Κι αν τις χαϊδεύουμε πότε πότε, είναι γιατί εκείνη η «άλλη» ζωή μας τρέφει, μας οδηγεί, μας δυναμώνει. Αντιγόνη Μώρου, υπεύθυνη σύνταξης Στος τεύχος αυτό συνεργάστηκαν: Μώρου Α., Παπάζογλου Π., Κεραμιτζής Αρ., Σταυράκης Τζ., Καραβασίλης Στρ., Δουκέλλης Αντ., Παπάζογλου Μ., Χουβαρδά Στ., Λίτινα Αιμ., Δελήβεης Δ., Παπαδόπουλος Β., Σταυράκογλου Χρ., Μισγίρης Στρ., Αγοραστού Β., Αλβανού Β.

Τα εν οίκω... Οι δραστηριότητες του συλλόγου μας

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΑΥΓΩΝ ΣΤΟ «ΣΙΤΙΖΩ» ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

Με την ευκαιρία του εορτασμού του Πάσχα, ο Σύλλογός μας προσέφερε κόκκινα αυγά στο «ΣΙΤΙΖΩ». Το «ΣΙΤΙΖΩ» ευχαρίστησε με ανακοίνωσή του τον Σύλλογο γι αυτή την πρωτότυπη πρωτοβουλία.

ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΠΙΤΑΣΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ 11 Φεβρουαρίου

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ετήσια εκδήλωση του Συλλόγου Καλλονιατών στο κέντρο διασκέδασης «ΑΝΑΣΤΑΛΙΑ». Πλήθος συμπατριωτών και φίλων του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας και τον ετήσιο χορό μας, ενισχύοντας τον Σύλλογο ηθικά και υλικά. Το Δ. Σ του συλλόγου μας ευχαριστεί όλους τους χορηγούς που πρόσφεραν τα δώρα για τη λαχειοφόρο αγορά, όπως και όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης.

ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ 18 Μαρτίου O Σύλλογος Καλλονιατών διοργάνωσε με επιτυχία μονοήμερη εκδρομή στους μαγευτικούς Δελφούς. Η περιήγηση στο φημισμένο μαντείο και στον περίοπτο αρχαιολογικό χώρο καθώς και στις αίθουσες του Μουσείου με τα πλούσια και ενδιαφέροντα εκθέματα αποτέλεσαν το κύριο αντικείμενο της εξόρμησής μας. Η επιτυχημένη επίσης επιλογή της ταβέρνας για φαγητό και ο απογευματινός καφές στην τουριστική Αράχωβα συνέβαλαν στο να περάσουμε όλοι όμορφα. Τα μέλη του Δ.Σ. ευχαριστούν θερμά τους συμμετέχοντες για την αθρόα προσέλευσή τους στην εκδρομή του συλλόγου μας και ανανεώνουν το ραντεβού για την επόμενη εξόρμηση.

3

Ο Μάρτης και η λαϊκή παράδοση

Αντιγόνης Μώρου

Πρώτος μήνας της Άνοιξης ο Μάρτης, και παλιότερα η πρωτομηνιά του ήταν πρωτοχρονιά. Από τους Ρωμαίους ως και τον 7ο αιώνα στο Βυζάντιο γιόρταζαν την 1η Μαρτίου με χορούς, πομπές και δώρα. Ας δούμε τι λέει η λαϊκή παράδοση. Ενώ στα πολύ παλιά χρόνια ο Μάρτης ήταν ο πρώτος μήνας του έτους, μια κατεργαριά που έκαμε σε βάρος των άλλων μηνών, που ήταν τα αδέλφια του, στάθηκε αιτία για να του πάρει την πρωτοκαθεδρία ο Γενάρης. Μια φορά κι έναν καιρό αποφασίσανε οι δώδεκα μήνες να φτιάξουνε κρασί σε ένα βαρέλι, ώστε να μπορούν να πίνουν όποτε τους ερχόταν η όρεξη. Έτσι λοιπόν είπε ο Μάρτης: - Εγώ θα ρίξω πρώτος μούστο στο βαρέλι για να γίνει κρασί και ύστερα ρίχνετε κι εσείς. Καλά, ρίξε εσύ πρώτος του είπαν οι άλλοι. Έτσι κι έγινε. Έριξε πρώτα εκείνος στο βαρέλι τον μούστο και ύστερα ακολούθησαν και οι άλλοι μήνες. Όταν λοιπόν ζυμώθηκε ο μούστος και έγινε το κρασί, είπε πάλι ο Μάρτης. - Εγώ που έριξα πρώτος το μούστο, πρώτος θ' αρχίσω και να πίνω. - Βέβαια, είπαν οι άλλοι, έτσι είναι το σωστό. Έτσι λοιπόν τρύπησε το βαρέλι στο κάτω μέρος και άρχισε να πίνει, ώσπου ήπιε όλο το κρασί και δεν άφησε ούτε στάλα. Κατόπιν ήρθε η σειρά του Απρίλη να πάει να πιει κρασί. Πηγαίνει και το βρίσκει άδειο. Θυμώνει, το λέει στους άλλους. Τ' ακούνε εκείνοι, θυμώνουνε και σκέφτονται τι να κάνουν. Συμφωνούν όλοι λοιπόν να τον τιμωρήσει ο Γενάρης, που ήταν και ο μεγαλύτερος αδελφός. Τον πιάνει λοιπόν ο Γενάρης και του τραβάει ένα γερό χέρι ξύλο. Του αφαιρεί και το πρωτείο που είχε, να αρχίζει δηλαδή το έτος κάθε Μάρτη, και έγινε να αρχίζει το έτος από τον Γενάρη. Από τότε, όταν ο Μάρτης θυμάται το παιχνίδι που έκανε στα αδέλφια του και τους ήπιε όλο το κρασί, γελάει και ο καιρός ξαστερώνει. Όταν πάλι θυμάται το ξύλο που έφαγε, κλαίει και βρέχει. Η λαϊκή φαντασία αποδίδει την αστάθεια του καιρού που παρατηρείται στον δύστροπο χαρακτήρα του Μαρτίου, τον οποίο και προσωποιεί. Σύμφωνα με μια αθηναϊκή παράδοση, λοιπόν, ο μήνας Μάρτιος έχει δύο γυναίκες: μια πανέμορφη, αλλά φτωχή και μια κακάσχημη που όμως είναι πλούσια. Τα βράδια κοιμάται ανάμεσά τους. Όταν γυρίζει από τη μεριά της άσχημης, τη βλέπει και από το κακό του κάνει μέρες βροχερές και χειμωνιάτικες. Όταν πάλι γυρίζει προς την όμορφη, κάνει ηλιόλουστες, ανοιξιάτικες μέρες. Αλλά τις πιο πολλές φορές γυρίζει απ’ την άσχημη, γιατί αυτή είναι πλούσια και τρέφει και τη φτωχή και όμορφη. 1 1.

2

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, συνηθίζεται να φοριέται στον καρπό του χεριού ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον μάρτη ή μαρτιά. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, τον μάρτη τον φορούν κυρίως τα παιδιά για να προστατεύει τα πρόσωπά του από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Ο μάρτης φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται είτε σαν δαχτυλίδι στα δάχτυλα είτε σαν βραχιόλι στον καρπό του χεριού ή ακόμη στον τράχηλο των μικρών παιδιών ή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού για να μη σκοντάφτουν. Έτσι ενισχύεται η μαγική δύναμη που έχει η κλωστή. Στην Κάρπαθο και τη Λέσβο όποια κόρη έχει «αρμαστό» (αρραβωνιαστικό), του στέλνει τον μάρτη. Αν ο «αρμαστός» είναι στην ξενιτιά, βάζει τον μάρτη μέσα στο γράμμα και του τον στέλνει.2 Μάρτη δεν φορούσαν μόνο οι άνθρωποι. Σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή όλη τη νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο. Σε άλλες περιοχές το φορούσαν μέχρι να φανούν τα πρώτα χελιδόνια, οπότε και το άφηναν πάνω σε τριανταφυλλιές, ώστε να τον πάρουν τα πουλιά για να χτίσουν τη φωλιά τους. Αλλού πάλι το φορούν ως την Ανάσταση, οπότε και το

Γ. Α. Μέγας, Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας, Εστία, γ΄εκδ. , Αθήνα 2003, σσ. 160-1 Γ. Α. Μέγας, στο ίδιο, σσ. 162-3

4 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

παράδοση - λαογραφία δένουν στις λαμπάδες της Λαμπρής για να καεί μαζί του. Ο μάρτης ή μαρτιά είναι ένα παμπάλαιο έθιμο εξαπλωμένο σε όλα τα βαλκάνια, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι αποδίδοντας σ’ αυτήν συμβολική σημασία, άγνωστη σε μας.3 Τον Μάρτη ο λαός, ιδιαίτερα από την αρχαιότητα ως σήμερα σε όλη την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, με την αρχή της Άνοιξης προσπαθεί να αποτρέψει το κακό και γνωστό είναι το έθιμο του «αποδιοπομπαίου τράγου». Φορτώνουν υποτίθεται σ’ έναν τράγο όλα τα κακά, όλες τις αμαρτίες και τις δυστυχίες της κοινότητας, και μετά τον δέρνουν και τον αποπέμπουν έξω από τα όρια της πόλης. Στην αρχαία Ελλάδα τη θέση του τράγου πήρε ένας άνθρωπος, ο «φαρμακός». Την πρώτη ημέρα της γιορτής των Θαργηλίων, είχε επικρατήσει να γίνεται στην Αθήνα θρησκευτικός καθαρμός, που αποτελούσε κι αυτός μέρος της γιορτής. Τότε γινόταν η περιφορά των «φαρμακών», των προσώπων που θα έφερναν τη γιατρειά στην πόλη, που θα την απάλλασσαν από τα μιάσματα, δηλαδή τις άδικες πράξεις των πολιτών της που θα επέσυραν τη θεϊκή τιμωρία με αποτέλεσμα την καταστροφή της σοδειάς, τον λιμό ή λοιμό και άλλες θεομηνίες. Για εξιλέωση των θεών και των δαιμόνων και για την αποτροπή των δεινών γινόταν αυτός ο τελετουργικός καθαρμός των "φαρμακών", ο οποίος αποδόθηκε στο θεό των καθαρμών Aπόλλωνα. Μια σύνθετη άποψη για τη σημασία και τον ρόλο του «φαρμακού» με στόχο τον σωματικό καθαρμό (τελετουργία σωματικής εκδίωξης ενός μιασμένου ανθρώπου) υποστήριξε η ερευνήτρια της αρχαίας ελληνικής θρησκείας J. Harrison.4 Ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα της πρώτης Μαρτίου είναι το «χελιδόνισμα», που κατάγεται απ’ την ελληνική αρχαιότητα. Τα παιδιά φτιάχνουν ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, την κάνουν να κινεί το σώμα και τα φτερά της, και με ένα καλάθι για να μαζεύουν αυγά γυρίζουν στα σπίτια τραγουδώντας το τραγούδι «χελιδόνισμα» (Μακεδονία, Θεσσαλία, Μάνη, Δωδεκάνησα κ. ά.).

-Ήρθεν ήρθε χελιδόνα, ήρθε κι άλλη μελιδόνα, κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδε: -Μάρτη, Μάρτη μου, καλέ και Φλεβάρη φοβερέ, θάλασσαν επέρασα και στεριά δεν ξέχασα!....

Ανάλογο τραγούδι έλεγαν και τα παιδιά στην αρχαία Ελλάδα: Ήλθ’ ήλθε η χελιδών Καλάς ώρας άγουσα Και καλούς ενιαυτούς…

Όπως σημειώνει ο Δ. Λουκάτος,5 το τραγούδι δεν είναι μόνο αναγγελτικό, είναι και μαγικό-ευετηρικό. Τα παιδιά δίνουν στη νοικοκυρά φύλλα κισσού απ’ το στολισμένο καλάθι που κρατούν, εκείνη τα παίρνει να τα σκορπίσει στο κοτέτσι της, και τους δίνει αυγά από τις κότες της. Αντίστοιχα στην αρχαιότητα, τα παιδιά αναγγέλλανε με τη χελιδόνα ότι πέρασε ο χειμώνας και μπαίνει η άνοιξη, εύχονταν καλοχρονιά και γονιμότητα των ζώων και φυτών. Και η νοικοκυρά έπρεπε να χαρίσει δώρα από το κελάρι της. Στις μεταβατικές εποχές, όπως το κατώφλι της άνοιξης με τον Μάρτιο, χρειάζεται τήρηση με εξιλεωτική θρησκευτικότητα των εθίμων και των παραδόσεων, που αποσκοπούν στην εποχική κάθαρση και ευόδωση των αγαθών.

3

Ν.Γ. Πολίτης, Λαογραφικά Σύμμεικτα.,τ. Β, Εν Αθήναις, 1920-31, σ. 112 κ.ε.

J. H. Harrison, Αρχαίες ελληνικές γιορτές, μετ. Ε. Παπαδοπούλου, εκδ. Ιάμβλιχος, Αθήνα 1995, σελ. 135-157 5 Δ. Σ. Λουκάτος, Πασχαλινά και της Ανοιξης, εκδ. Φιλιππότη, γ΄εκδ., Αθήνα, 1995, σελ. 26-27 4

5 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

απόκριες - λαογραφία λαογραφία

Ακούς να λένε οι γεροντότεροι «ε, ρε πάνε τα χρόνια τα παλιά, τα καλά! Τώρα; Τίποτα. Ζωή είναι αυτή;» Κι αναρωτιέμαι αν άκουσες καλά ή αν σε γελούν τ’ αυτιά σου! Ποια χρόνια καλά; Τι είχαμε τότε και τι έχουμε τώρα; Τώρα έχουμε τα πάντα κι όμως μας λείπει το βασικότερο, η ευτυχία. Τι είπα τώρα, ευτυχία! Απότομα βαθαίνει ο νους κι η σκέψη γκρεμίζεται στην άβυσσο της ψυχής που τη λαχταράει κι αρχίζει να αναπολεί παλιές εποχές, αξέχαστες, από τα χρόνια της νιότης, της ξεγνοιασιάς και της ανέχειας. Μια ανέχεια που δεν ήξερες, γιατί την κάλυπτε αυτό ακριβώς, η ευτυχία, και συ νόμιζες πως τα είχες όλα.

6 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΣΚΑΛΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ 1955-1965

Παπάζογλου Πέτρος

Να τώρα μου ‘ρχονται στο νου κι αναπολώ το καταχείμωνο πριν να λιώσουν οι πάγοι στις λίμνες της Σκάλας, όταν ρίχναμε τις καγιάδες πάνω στον παγωμένο καθρέφτη τους κι ο πάγος ράγιζε ακτινωτά, αφήνοντας ένα άσπρο σημάδι στο κέντρο. Κι ερχόταν οι αλκυονίδες μέρες κι άρχιζε να φυσάει ένα κρύο αεράκι το απομεσήμερο. Με το που άνοιγε το τριώδιο, που λέγανε, φέρναν οι μπακάληδες τις χρωματιστές γυαλιστερές κόλλες χαρτί, κόκκινες, μπλε, κίτρινες, πράσινες που τις αγοράζαμε τα παιδιά, για να κάνουμε το φιλάντρο μας. Κόβαμε τα καλάμια, τα σχίζαμε στα τέσσερα, κάναμε την ζύμη με αλεύρι και νερό κι αρχίζαμε το εργόχειρο. Άλλος έφτιαχνε αστέρι, άλλος παπά, άλλος αετό κι ολημερίς αν ο καιρός ήταν καλός και είχε αέρα όλα τα παιδιά πετάγαμε το φιλάντρο μας στην αμμουδιά της Σκάλας ή στις λίμνες, μέχρι και την Καθαρά Δευτέρα που ήταν το αποκορύφωμα, γιατί μαζευόταν όλος ο κόσμος απ’ τα χωριά του κάμπου, επειδή είχε άπλα τούτο το χωριό και δεν μπλέκαν οι ουρές σε μπόδια. Τα βράδια πάλι όλοι μικροί και μεγάλοι ντυνόντουσαν γιούνια, μουτσούνες τα λέγανε, άλλος γυναίκα, άλλος γριά, άλλος γκαστρωμένη και κρύβαμε τη μούρη μας με μια μαντήλα, μην μας γνωρίσουν, και γυρίζαμε στα 5-6 καφενεία που μας κερνούσαν κι όλοι βάζανε στοίχημα να βρουν ποιοι είναι. Απ’ τα σπίτια μόνο απ’ έξω περνάγαμε, στις γειτονιές, γιατί όλος ο κόσμος ήταν στο δρόμο, γυναίκες και παιδιά κάνανε γειτονιό κι οι άντρες στα καφενεία. Κι όλοι περιμέναμε την τελευταία αποκριά, την Κυριακή, που γέμιζε η πλατεία της Σκάλας με κόσμο και κάναν σεργιάνι πάνω – κάτω απ΄ τον κεντρικό δρόμο που πηγαίνει στα Παπιανά μέχρι το κεφαλόσκαλο στην ακρογιαλιά. Κι έβλεπες ένα σύννεφο σκόνης να ανεβαίνει στον ουρανό από το περπάτημα του πήγαινε έλα. Την τελευταία Κυριακή λοιπόν της αποκριάς ερχόνταν κι απ’ άλλα χωριά στη Σκάλα. Απ’ την Αγία Παρασκευή, απ’ την Αγιάσο, καβάλα στα ζώα τους, ντυμένοι βρακάδες με μουτζουρωμένη μούρη κι άρχι-

ζαν να τραγουδάνε τα αδιάντροπα στη μέση της πλατείας, χτυπώντας με τα χέρια έναν γαζοντενεκέ σαν νταούλι, μοιράζοντας και πλαστά δολάρια στα παιδιά. Μαζευόταν γύρω τους γυναίκες, άντρες, παιδιά και κοπελούδες κι αυτοί μισομεθυσμένοι τραγουδούσαν. Ήρθαν οι αποκριές φέραν ένα τσβάλ’ ψ…ές. Τρέξανε οι λεύτερες πήραν από τέσσερις. Έτρεξε μια παντρεμένη δεν επρόλαβε η καημένη. Τάψαξε ούλα τα τσβάλια ήβρε μια με δυο κεφάλια Ήρθε η Καθαρή Δευτέρα πήραν τα μ….ά αέρα. Ήρθε η Καθαρή η Τρίτη πήγαν τα μ…ά στην Κρήτ’. Κι άλλαζε ο στίχος, άλλαζε ο ρυθμός αλλά τα αδιάντροπα τραγούδια ήταν ατελείωτα κι όλος ο κόσμος γέλαγε και τα παιδιά τα τραγουδούσαν. Κανένας δεν παρεξηγιόταν, κανένας δεν ντρεπόταν, ήταν δεδομένο, φυσικό. Την καθαρή Δευτέρα πάλι γέμιζαν τα καφενεία κόσμο παρέες – παρέες για να χαρούν τα νηστίσιμα φαγητά του τόπου μας. Τσουβάλια τα χτένια. Πινοκεφτέδες, κολυφαδοκεφτέδες, ταραμοσαλάτες, πιπεριές πρασινοκίτρινες, τουρσί, σλίνες πιλάφι, χταπόδια ψητά, σουπιές γιαχνί ή τηγανιτές και φασουλάδα, άσπρη, κι έτρεχε ρυάκι το ρακί κι έπιναν και γλεντούσαν όλες οι παρέες και τα παιδιά κυλιόντουσαν όλα στην άμμο κι οι κοπελούδες πάνω – κάτω στη βόλτα, να δουν τον γιαβουκλού τους για να ανταλλάξουν καμιά ματιά, κανένα γνέψιμο. Ναι αυτά ήταν τα παλιά τα χρόνια, τα καλά που σαν τα ζήσεις παιδί, ποτέ δεν τα ξεχνάς, γιατί σ’ αφήνουν στην ψυχή θύμησες απέραντης ευτυχίας. Σκάλα Καλλονής, Μάρτης 2018

7 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ανηφορίζοντας τον Προφήτη Ηλία. του Αργύρη Π. Κεραμιτζή

Ένα οδοιπορικό στο ομορφότερο δάσος της Λέσβου, με αφετηρία την Ποταμιά και προορισμό την Καλή Λαγκάδα, την Κρυφή Παναγιά και τελικά την κορυφή του Προφήτη Ηλία, ανάμεσα σε καστανιές, κουμαριές τον αγούδουρα και την δασεία πεύκη. ίναι φορές που, περπατώντας στη Λέσβο, καταλαβαίνεις γιατί όλοι όσοι τη γνώρισαν, αισθάνονται την ανάγκη να την παινέψουν. Τούτη όμως η γωνιά που βρίσκεται ανάμεσα στο τρίγωνο που σχηματίζουν η Ανεμώτια, η Φτερούντα και τα Παράκοιλα, ξεπερνά κάθε φαντασία. Άγνωστη στους πολλούς και όμως τόσο κοντινή μας.

Ε

παραπόταμου της Ποταμιάς. Λίγο παραπάνω οι Κουμαριές κλέβουν την παράσταση.

Καλή Λαγκάδα. Στο δρόμο με τις Καστανιές. Ο Δεκέμβρης είναι ίσως ο καλύτερος μήνας σε τούτον εδώ τον τόπο. Είναι η στιγμή που το πράσινο συναντιέται με το κίτρινο και το πορτοκαλί. Καλή Λαγκάδα. Στο δρόμο με τις κουμαριές. Ξεκινώντας από το γεφύρι της Ποταμιάς, ακολουθούμε το χωματόδρομο που πάει δυτικά παράλληλα στο ποτάμι. Προσπερνούμε τον προϊστορικό οικισμό Φκιόλια και αποφεύγοντας το χωματόδρομο που οδηγεί στην Ανεμώτια κατευθυνόμαστε αριστερά με κατεύθυνση προς το νοτιά. Εκεί ανάμεσα στις ελιές στα χαμηλά, και τις αγριοαχλαδιές και τα πεύκα ψηλότερα, ο δρόμος οδηγεί στην ¨Καλή Λαγκάδα¨. Εδώ ο οδοιπόρος αισθάνεται το μεγαλείο της φύσης, καθώς περνά μέσα από το υπέροχο δάσος με τις καστανιές. Δεξιά μας ακούγεται το κελάρυσμα των νερών του Ξυνού, Η σπηλιά των Γιουρούκων

8 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ιστορικές διαδρομές Στο δρόμο για την κορυφή του Προφήτη Ηλία, ο δρόμος πλαταίνει. Στην άκρη του μια ποτίστρα για τα ζώα, συγκεντρώνει το νερό της διπλανής πηγής. Είναι ο τόπος για να ξαποστάσεις μα και να προσκυνήσεις την ¨Κρυφή Παναγιά¨.

Κρυφή Παναγιά. Η είσοδος στη σκήτη.

προς το βοριά. Η θέα ήταν μοναδική. Σε τούτο εδώ το πλάτωμα, μπροστά ακριβώς από τη σπηλιά, κάποιος έκτισε ένα ξωκλήσι. Το κακό που άθελά του προξένησε, ανεπανόρθωτο. Η Κρυφή Παναγιά τώρα, δεν είναι πια κρυφή. Ο δρόμος για την κορυφή του Προφήτη Ηλία2 ανηφορικός. Αν το λέει η καρδιά σου, η ανάβαση μέσα από το δύσβατο μονοπάτι είναι μια πρόκληση. Αν είσαι τυχερός θα συναντήσεις την σπηλιά των ¨Γιουρούκων¨. Πεύκα, αγριόκεδροι, φτέρες και ο αγούδουρας3 και στην κορφή το μοναδικό δάσος της Μαύρης Πεύκης (Pinus nigra). Υψόμετρο 800 μέτρα. Εδώ, στο πλάτωμα της κορυφής, το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Η θέα μαγευτική. Είναι η ώρα για ένα κερί στον Άγιο και για ξεκούραση. Η επιστροφή αρχίζει. Γι αυτούς που αντέχουν την απαιτητική ανηφοριά, τούτη η διαδρομή μπορεί να γίνει με τα πόδια, με αφετηρία το καστανόδασος της Καλής Λαγκάδας και όχι την Ποταμιά. Για τους άλλους που δυσκολεύονται, οι χωματόδρομοι είναι βατοί για μετακίνηση, με κατάλληλο όμως αυτοκίνητο.

Χωμένη μέσα στο βράχο η σκήτη των μοναχών της Μονής Λειμώνος. Αθέατη από παντού δικαιολογεί το όνομά της. Λίγες εικόνες και ένα καντήλι, σ΄ ένα περιβάλλον απέριττο, κατανυκτικό.

Πετρογέφυρο στον Ξυνό ποταμό της Καλής Λαγκάδας.

Μέσα στην Κρυφή Παναγιά.

Φύση αιώνια. Λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Καλλονής, τούτος ο τόπος είναι ο τόπος σου. Περπάτησέ τον. Ζήσε τον. Αξίζει.

Εκεί, έξω από τη σπηλιά της Κρυφής Παναγιάς1, ο προσκυνητής είχε κάποτε την ευκαιρία να αγναντέψει 1

Απέχει σε ευθεία απόσταση από την κορυφή του Προφήτη Ηλία 506 μέτρα. Απέχει σε ευθεία απόσταση από την πλατεία Καλλονής 9,74 χιλιόμετρα.

3 Πρόκειται για το Ροδόδεντρο ¨Rhododendron Luteum Sweet¨,ενδημικό φυλλοβόλο θάμνο με ωραία κίτρινα άνθη και λογχοειδή φύλλα.

2

9 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΤΑ

Ο

Τζανετή Α. Σταυράκη Ιατρού

Σίμος είχε κουρνιάσει στο κούφωμα του βράχου που στη κορφή του ήταν στεριωμένο το κόκκινο φανάρι του κάβου του λιμανιού. Ο πελαγίσιος αγέρας δυνατός και ξύριζε. Στη ρίζα του η θάλασσα λυσσομανούσε. Βράχοι, σπαρμένοι λίγα μέτρα απ΄ την ακτή, έπαιρναν απόκοσμες μορφές καθώς το κύμα τους χτυπούσε και τους ξάσπριζε μέσα στο λιγοστό φως που έφτανε απ΄το λιμάνι το χειμωνιάτικο εκείνο βράδυ. Απ’ το χωριό απάνω, σαν σταματούσε για λίγο η φασαρία της θάλασσας, έρχονταν μουσικές. Γύρισε και κοίταξε. Όλα τα καφενεία τα θεμελιωμένα στο φρύδι του γκρεμού κατασκότεινα. Φώτα φαινόταν μόνο εκεί που τέλειωνε η αγορά, στο μέσο της μεγάλης κατηφόρας. Στο χάνι. Οι ξωχάριδες με τις κίτρινες μαντίλες τυλιγμένες στα κεφάλια θα χόρευαν τον Τσάκιτζη. Κατέβασε το βλέμμα του στο λιμάνι. Έρημο και σκοτεινό. Μόνο το καφενείο του πόρτου ήταν ανοιχτό. Τέσσερα πέντε άτομα φαίνονταν να κάθονται μέσα μιλώντας μεταξύ τους. Μέσα στη μαούνα μια λάμπα ήταν αναμμένη και δυο άτομα πηγαινοέρχονταν πρύμα πλώρα. Την ετοίμαζαν. Γύρισε το κεφάλι του προς το πέλαγος. Την μαυρίλα σπούσε ο φάρος του Μπαμπά απ’ τη μεριά της Μικρασίας. Τρεις μαζεμένες αναλαμπές, μια αργπορημένη, σταματούσε και ύστερα πάλι απ την αρχή. Κοίταξε βορειοδυτικά, εκεί που περίμενε να δει το φώς. Τίποτα. Ο πράκτορας, ο κύριος Αντωνίου, είχε ειδοποιηθεί το απόγεμα «ώρα άφιξης δεκάτη μετά μεσημβρινή». Ήταν περασμένες έντεκα κι ακόμα να φανεί. Δεν ήταν η πρώτη φορά. Το Αλέξανδρος Δέλτα, γιατί αυτό περίμεναν, ήταν ένα μικρό καράβι γενικού φορτίου που έκανε τα τελευταία χρόνια το γαλατά. Την άγονη γραμμή. Άρχιζε από Θεσσαλονίκη κι αφού έπιανε όλα τα μεγάλα λιμάνια της Μακεδονίας και της Θράκης και καμιά δεκαριά νησιά τερμάτιζε στον Πειραιά. Λεγόταν ότι ήταν παλιά φρεγάτα του Βρετανικού ναυτικού, αγορασμένη κοψοχρονιά στο τέλος του πολέμου από ένα Μικρασιάτη εφοπλιστή, που αφού έφαγε με το κουτάλι όλες τις θάλασσες γύρω απ΄το νησί της Ιγγλατέρας ήρθε κ’ εδώ να χτυπηθεί με τα κύματα του

10 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ελληνικού Αρχιπελάγους. Είχε πέντ’ έξι καμπίνες, ένα ευρύχωρο σαλόνι και δυο αμπάρια πρύμα πλώρα με τη γέφυρα στη μέση. Φόρτωνε από μπάλες άχυρο και ζωοτροφές , αλεύρια και ρύζια, μέχρι κοπάδια πρόβατα και μοσχάρια και oι τσομπάνηδες μέσα. Σ΄ αυτό ήταν μπαρκαρισμένος, ενάμιση χρόνο τώρα, ο μεγάλος του αδερφός, «ο Στρατής μας» όπως τον έλεγε ό Σίμος, που τον θαύμαζε. Έπιασε δουλειά σα λαδάς και στον χρόνο απάνω τον έκαναν τρίτο μηχανικό. Ήταν παιδιά μιας οικογένιας με τρία αγόρια και κορίτσι το μικρότερο. Η μά-

λογοτεχνία να, η κυρά Χριστίνα βρέθηκε καποια στιγμή να είναι πατέρας και μάνα μαζί. Ο προκομμένος ο άντρας της, χαμάλης στο ελαιοτριβείο , άνθρωπος παράξενος και μονόχνοτος, παρασυρμένος απ’ τη μόδα του καιρού εκείνου, τους παράτησε σύξυλους και χωρίς πολλές κουβέντες μπαρκάρισε στα καράβια. Στον χρόνο απάνω ήρθε το δέμα με τα ρούχα του κι ένα γράμμα συλλυπητήριο. Τον είχε χτυπήσει κεραυνός, καθώς δούλευε ματσακόνι στη κουβέρτα, αρόδο, σ’ ένα λιμάνι της Βραζιλίας. Οπότε μπήκε στο χορό η κυρα Χριστίνα. Με τα τέσσερα στόματα ανοιχτά να τρέχουν πίσω της έπεσε από πλύστρα στα αρχοντόσπιτα μέχρι λιομαζώχτρα στα χωράφια συγγενών και φίλων. Ένα χαμογελο, ας το πούμε χαμόγελο, της τύχης της ήταν ότι κατάφτασε γέρος πια απ την Αμερική ο κυρ Τζώνης. Κοτζάμ μπεκιάρης και με καλή σύνταξη, συμμάζεψε το ερείπιο των γονιών του και αναζήτησε παραδουλεύτρα για τη λάτρα του σπιτιού. Η ευκαιρία της Χριστίνας. Απ’ την στιγμή που πέρασε το κατώφλι του κυρ Τζώνη το χωριό λύσσαξε στ’ ότι κοτσωνάτος καθως ήταν τη «ξέσαζε» κιόλας. Τώρα τι να ξεσάσει απ’ το μπασμένο, μαυροκαψιδερό, ρυτιδασμένο και πριν την ώρα του γερασμένο πλάσμα; Αλλά αυτό ήταν αλλουνού παπά Ευαγγέλιο. Ήρθαν όμως και τα καλά. Με το που τέλειωσε ο Στράτος, ο μεγάλος, το τριτάξιο γυμνάσιο της περιοχής τον έστειλε στην αδερφή της στην Δραπετσώνα για να τελειώση στον «Ήφαιστο» τη Σχολή Μηχανικών Θαλάσσης. Ο κυρ Τζώνης ανέλαβε όλα τα έξοδα. Έτσι πήρε μια ανάσα η φαμίλια. Άρχισαν να ζώνουν τα μαύρα φίδια τον Σίμο. Ξαναγύρισε προς το πέλαγος, τίποτα. Πήρε την απόφαση να κατέβει στο λιμανι για να δει τι γίνεται. Με το που έφτασε στο μώλο έπεσε πάνω στον κυρ Γνάτιο και στον Μπάμπη. Ψηλός, αδύνατος, πράος, με σκαμμένο το γερασμένο του πρόσωπο απ’ τους καιρούς της δύσκολης ζωής του ο πρώτος, έκανε με τη βάρκα του, τη μοναδική του περιουσία, τις δουλειές του λιμανιού. Ο Μπάμπης με το συνηθισμένο του χαμόγελο, έτοιμος να σε χαλάσει, χοντροκομμένος και πονηρός, μόλις είχε ξεμπαρκάρει, ναύτης σε φορτηγά. «Άργησε απόψε Σίμο. Άκουσα να χτυπά τηλέφωνο, δεν πετιέσαι μέχρι το πρακτορείο;» «Προς τα κει παγαίνω, αλλά να σε ρωτήσω άμα έχεις κόσμο ν’ ανεβάσεις απόψε, να με πάρεις μαζί. Να δω το Στράτο μας, να δώσω και τα πλυμένα» « Δεν έχω κόσμο. Η αδερφή του χωροφύλακα φεύγει για τη Χιό αλλά θ’ ανέβει με τη μαούνα». «Θα μου δώσεις τη βάρκα κυρ Γνάτιε;». Μια παγωμάρα έπεσε στη παρέα αλλά γρήγορα ανάλαβε ο Μπάμπης. «Ωχ !» έκανε ξεσπώντας στα γέλια. Ο γέρος έριξε μια γρήγορη ματιά σ’ αυτόν, κι ύστερα γύρισε κομπιάζοντας στον Σίμο. «Παλιόκαιρος βρε Σίμο, θα τα καταφέρεις;» Ο μικρός δεν δίστασε «θα τα καταφέρω μπάρμπα» του φώναξε με λαχτάρα. Ο Ιγνάτιος αγαπούσε τον Σίμο. Τον έβλεπε να τρέχει με τα ποδάρια στα σχολειά του πέντε χιλιόμετρα μακριά, να φορτώνεται μπακαλική από το φορ-

τηγό για τα μαγαζιά της αγοράς, να κατεβαίνει στο λιμάνι για δουλειές του ποδαριού, «έχει τσαγανό, το λέει η ψυχή του, θα τα βγάλει πέρα» έλεγε και ξαναλέγε στις παρέες του. Κοίταξε προς το πέλαγος σκεφτικός, ύστερα στο μικρό. «Πάρ΄την » του είπε. « Βρε Γνάτιε έλα στα καλά σου, στο μωρό τη βάρκα σου, μ’ αυτό τον καιρό;». « Τον έχω δει το καλοκαίρι να κουμαντέρνει λάμπες» είπε και γνέφοντας στον μικρό τον πήρε κ’ έφυγε αφήνοντας τον άλλον σύξυλο. Στο πρακτορείο τους είπαν ότι το μπόδισε ο καιρός στo λιμάνι της Μύρινας, για αυτό καθυστέρησε, αλλά σε τρία τέταρτα θαν’ εδώ. Σα γύρισε στη βίγλα του, στο βράχο, είδε το φωτάκι του καταρτιού να αχνοφαίνεται στ’ ανοιχτά. Είδε όμως και τη θάλασσα να χτυπιέται κάτω απ’ τα ποδάρια του και τον έκοψε κρύος ιδρώτας, μεσ’ τη παγωνιά. « Θα τα καταφέρω Παναγιά μου;» Με καρφωμένο το βλέμμα του στη μεριά του πλοίου που όλο και πλησίαζε ένα χαμόγελο τώρα χάραξε τα χείλια του. Τούρθε στο νου το ταξίδι του περσινού καλοκαιριού. Τον πήρε μαζί του ο Στρατής μια γύρα, απ’ το χωριό μέχρι τον Πειραιά και πάλι πίσω. Είδε το Αρχιπέλαγο, πότε άγριο και αφρισμένο, πότε λάδι καθρέφτη, σπαρμένο βράχους. Είδε νησιώτικες πολιτείες, άλλες μπάσες και ξερές να ξασπρίζουν στον ήλιο, άλλες σκαρφαλωμένες σε γκρεμούς, ν’ ανεμοδέρνονται, ίδια φρούρια. Και στο τέλος τη μεγάλη πολιτεία, απλωμένη και μυστηριακή, η αλάνα που χωρίς να του περνάει απ’ το μυαλό εκείνη τη μέρα, θα ‘παιζε μπάλα, με πληρωμένους διαιτητές και λαμόγια προέδρους, στα κατοπινά χρόνια της ζωής του. Αλλά αυτό που θυμόταν περισσότερο ήταν το τελευταίο του βράδυ στο καράβι, όταν του έβγαλε ένα στρώμα και μια κουβέρτα στην πλώρη, ξάπλωσαν και του έδειξε τον ουρανό. Μια ζωγραφιά πάνω απ’ το κεφάλι του, που τόσα χρόνια δεν την είχε πάρει είδηση. Αλλά και τι ζεστασιά στο πλάι του αδερφού του! «Τόσα πολλά αστέρια Στράτο μας! Αμέτρητα! Θησαυρός! Σ΄ ένα απ’ αυτά μπορεί να ξεκουράζεται κι ο πατέρας. Λες και να μας κοιτάζει από κει πάνω;». Μ’ αυτά και μ’ αυτά πέρασε η ώρα. Το καράβι φάνηκε πίσω απ τον μόλο, να ’ρχεται, με κατεβασμένες τις μηχανές και μια να ακούγονται μια να χάνονται οι παραγγελιές του καπετάνιου απ’ τη γέφυρα και οι κουβέντες απ’ το πλήρωμα που δούλευαν στη πλώρη. Η πορεία του η συνηθισμένη. Ανοιχτά, καμιά διακοσπενηνταριά μέτρα απ το λιμάνι, στο κόρφο του χωριού. Η μπουρού του να χαιρετά, το γκράκα γκρούκα απ’ την αλυσίδα της άγκυρας που έπεφτε, αλλά αυτό, ο Θεός να φυλάει, να συνεχίζει τη πορεία του προς τα γκρέμνα, στη στεριά απέναντι. Φωνές στη κουβέρτα, ο καπετάνιος να ουρλιάζει, και τη τελευταία στιγμή να τραντάζεται ο τόπος απ’ το μούγκρισμα της μηχανής και να φουσκώνει η θάλασσα απ’ τ’ ανάποδα της προπέλας. Στο παρά τρίχα γλύτωσαν την καταστροφή. Κάναν το σταυρό τους οι άνθρωποι στο πόρτο, τι έφταιξε δεν κατάλαβαν. Αλλά ο Σίμος είχε πέσει στα κουπιά και άφηνε κιόλας πίσω

11 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

του το λιμάνι. Σα ξεμάκρυνε λίγο απ’ το απάγκιο του μόλου ήρθαν τα δύσκολα. Το ρέμα ποταμός, να τον σπρώχνει δυνατά στο πέλαγος και ο καιρός να τον χτυπάει στα δεξά του αλύπητα μουσκεύοντας τον μέχρι το κόκκαλο. Για μια στιγμή είδε νάχει χάσει το κουμάντο στο πλεούμενο. Ξεμάκραινε απ ’το καράβι, τον τραβούσε ανοιχτά. «Να γυρίσω τώρα πίσω πού’ μαι κοντά ακόμα;» του πέρασε απ’ το μυαλό. Αλλά σα σκέφτηκε τα γέλια του Μπάμπη, το «στα ’λεγα βρε μωρό μου »του κυρ Γνάτιου και οι κουβέντες που θα ακούγονταν σαν αύριο στο χωριό κατάλαβε πως δεν χωρούσαν πισωγυρίσματα. «Αυτή η βραδιά είναι η δική μου», φώναξε άγρια μεσ’ την αντάρα. Κι ο κυρ Πουνέντες ο καλός πήρε τη φωνή του και την κατέβασε τρακόσια μέτρα πιο κάτω κι από ένα σπασμένο τζάμι την τρύπωσε μέσα στο ξωκλήσι του Αι Νικόλα. Κι οι αναλαμπές στο πρόσωπο του Άγιου απ’ το καντήλι που τρεμόπαιξε, έδειξαν πως σα να δέχτηκε το βάρος της υποχρέωσης που αναλάβαινε. Ατσαλωμένος τώρα, έριξε όση δύναμη τούχε απομείνει στα κουπιά, με το δεξί να κάνει μπρός, με το άλλο ανάποδα. Άκουσε η βάρκα, διορθώθηκε η πορεία της, έφερε την πλώρη του στο καράβι και άντε πάλι. Σα γύριζε καμιά φορά τη ματιά του στο λιμάνι, έβλεπε τα λίγα άτομα που ήταν εκεί, όρθια έξω απ’ στο καφενείο, να τον κοιτάζουν. Με τα πολλά έφτασε στο καράβι. Η σκάλα κατεβασμένη στο πλάι και καμιά δεκαριά κεφάλια κρεμασμένα απ’ την κουπαστή. Τον χάζευαν. Η μαούνα κάτω απ’ την μπροστινή μπίγα να τη φορτώνουν καλαμπόκι κι αυτή να χοροπηδάει σαν παλαβή στο κύμα, τα τσουβάλια να πέφτουν σχεδόν στα κουτουρού, μ’ ένα απ’ αυτά νάχει σκάσει στη πρύμη και νάχει κιτρινίσει απ’ το νταρί η θάλασσα. Έφερε το πλευρό του λοξά δίπλα στο πλοίο και με τα κουπιά να κρατάει απόσταση και την πλώρη του λίγο πιο μακριά από το πλάτωμα στο τέλειωμα της σκάλας που ανεβοκατέβαινε άγρια με το μπότζι του βαποριού από πάνω του, κοί-

ταζε μια μπροστά και μια στην κορφή της. Λίγο να τάχανε θα του χτυπούσε τη πλώρη, θα την έκανε χίλια κομμάτια. Επιτέλους φάνηκε ο αδερφός του να κατεβαίνει. Σαν τον κοίταξε στο φως του μικρού προβολέα πούχαν ανάψει από πάνω, τον είδε αλλαγμένο. Το γέλιο που χάραζε οπόταν τον έβλεπε δεν ήταν. Αυτή τη φορά έλειπε. Το μούτρο του σφιγμένο και το βλέμμα του θολό. «Στρατή μας τι έπαθες;». «Δεν είδες που παραλίγο να ξωριάσουμε; Άφησα μια στιγμή στο πόστο μου τον λαδά να ανέβω για τα ρούχα και τα μπέρδεψε. Άκουσα της χρονιάς μου. Θα με διώξουν Σίμο ». Πήραν τα κλάματα τον μικρό. «Όχι αδερφέ, δεν θ ’αφήσει ο Άγιος, θα δεις». Και τα δάκρυα του να τρέχουν ποταμός, πιο αλμυρά απ’ τη θάλασσα. Μια φωνή τους έκοψε απ’ την κορφή της σκάλας. «Άντε μάστρο Στράτο, ανέβα να φύγουμε. Καλό το αδέρφι, πάρε κι αυτόν μαζί. Σ’ ένα χρόνο θα στον έχω κάνει καπτάναρο». Οι παραγγελιές του Μοσχονησιώτη Ύπαρχου τους μαλάκωσαν, πέταξε τον μπόγο με τα πλυμένα και άρχισε να ξεμακραίνει. Με το που έφτανε στο πόρτο, παράξενα πράγματα! Ένα παράκαιρο απρόσμενο φεγγάρι φάνηκε ν’ ανεβαίνει, πανσέληνος δοξαστική, πίσω απ’ τις κορφές του Λεπέτυμνου. Ένας ουρανός ατλάζι σκούρο, σπαρμένος μ’ άστρα μυριάδες να τρεμοπαίζουν, το ένα πιο λαμπρό απ’ τ’ άλλο. Mια θάλασσα πίσω του μπουνάτσα λάδι πηχτό, να καθρεφτίζει χιλιάδες πρωτοφανέρωτους γαλαξίες. Kαι το χωριό από πάνω του, κατρακυλώντας στον απότομο βράχο, να γυαλοκοπά μέσα σε Αυγουστιάτικη φεγγαράδα. Μια αλλιώτικη μέρα ξημέρωνε για το πριν δυο ώρες μωρό. Τάδε κι ο Σίμος, κι άνοιξαν τα μάτια του δυο οργιές. «Χριστουγεννιάτικα θάματα», ψιθύρισε. *** Το διήγημα αυτό, μαζί με άλλα έντεκα, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του « Μεγαλώνοντας στο Μόλυβο», που εκδόθηκε το 2016.

Της χρονιάς είναι τ’ άτακτο και ζωηρό παιδί της κερασιάς τ’ άνθη ολόχαρος φορεί ταλαντεύεται, μια ζέστη μια κρύο με βροχή όπου να ’ναι, απ’ τον Άδη, η Περσεφόνη θα φανεί. Τα δέντρα μουδιασμένα, θ’ αλλάξουνε μορφή του χειμώνα θα πετάξουν, τη μουντή τους τη στολή γοργό το χελιδόνι στον αγέρα φλυαρεί στην καμινάδα πελαργός το ράμφος κροταλεί.

Μάρτης 13

Μαυρόκορμη γέρικη τώρα κερασιά τα ροζόλευκα της προβάλλει άνθη στο βοριά άνοιξης σκιρτήματα του Μάρτη η χαρά φύσης η γέννα άρχισε κι’ αυτός να χαμογελά.

12 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Επανάστασης το λάβαρο, Μάρτη έχει υψωθεί της λευτεριάς στις μέρες σου, έγινε η αρχή για την ανάσταση του γένους, έδωσες ευχή μαζί με τη φύση και φυλή ν’ αναστηθεί. Ευστράτιος Καραβασίλης Καλλονή 24/03/2018

αφιέρωμα

Άνοιξη και Πάσχα

Πολλές απ’ τις αναμνήσεις μας είναι ντυμένες με ανοιξιάτικα αρώματα και χρώματα. Γιατί τότε ξύπναγε η φύση, τότε ζωντάνευαν οι αισθήσεις. Αλλά και γιατί την άνοιξη έπεφτε το Πάσχα, ο στολισμός του επιταφίου με τα άνθη που φέρναμε οι γυναίκες απ’ τον κήπο μας. Τι συγκίνηση όταν ακούγαμε το «Ω γλυκύ μου Έαρ…». Κι ύστερα η Ανάσταση, άλλες αναμνήσεις, η λαμπριάτικη λαμπάδα μαζί με τα λαμπριάτικα παπούτσια, δώρα του νονού. Τα κόκκινα αυγά που κρύβαμε στις τσέπες μας για να τα τσουγκρίσουμε μετά το «Χριστός Ανέστη». Και βέβαια, τα αυτοσχέδια βαρελότα των παιδικών μας χρόνων… Την αγαπάμε ξεχωριστά την Άνοιξη, τελούμε απ’ την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα ανοιξιάτικα δρώμενα που, μέσα από τον Θάνατο και την Ανάσταση του Θνήσκοντος Θεού, συμβολίζουν την αιώνια ζωή! Αντιγόνης Μώρου

Μ

Πασχαλινή λαχτάρα!

εγάλη εβδομάδα, μιας εποχής που δεν την είχε αγγίξει ακόμα ο σημερινός «πολιτισμός» και κυρίως ο αχαλίνωτος καταναλωτισμός. Η ζωή κυλούσε ήσυχα, στολισμένη με απλά πράγματα και με ακόμα πιο απλά, αλλά αγνά συναισθήματα. Η Σκάλα διατηρούσε ακόμα την παλιά της όψη, όπως αυτή διαμορφώθηκε σιγά-σιγά, με τα σπίτια του συνοικισμού που κτίστηκαν στο μεσοπόλεμο και τα άλλα σπίτια στην ανατολική πλευρά του χωριού, πολλά από αυτά πλινθόκτιστα. Οι δρόμοι του χωριού, σκεπασμένοι με παχιά άμμο, όπως σχεδόν και στη ακτή, που σήκωνε σύννεφα σκόνης η νοτιά, όταν αγρίευε.

Του Αντώνη Δουκέλλη Εδώ και κει στις άκρες των δρόμων και ανάμεσα στα σπίτια- που δεν είχαν ακόμη οριστεί τα όρια τους«αντούμπες», στεφανωμένες με «βρουλιές». Και τζιτζιφιές, πολλές τζιτζιφιές και ρίχια (αλμυρίκια). Ήταν τα μόνα δένδρα που άντεχαν στο αλμυρό νερό που κυλούσε στις φλέβες κάτω από τη γη. Η πλατεία, τεράστια, χωμάτινη, έφθανε μέχρι τη θάλασσα περιστοιχισμένη από τα καφενεία του Ντάβαζλη, του Κατανάκη, του Βίκτορα, του Μπουμπούλη, του Χυδηριώτη. Το τελωνείο δέσποζε στην άκρη της πλατείας, το μεγαλύτερο κτήριο του χωριού. Λιμάνι δεν υπήρχε. Κατασκευάστηκε μερικές δεκαετίες αργότερα.

13 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Την εποχή εκείνη η Σκάλα εξακολουθούσε να διατηρεί την αίγλη του εμπορικού λιμανιού που εξυπηρετούσε το βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Πολλά ξύλινα καΐκια ήταν φουνταρισμένα απέναντι από το χωριό, που περίμεναν να φορτώσουν λάδια ή να ξεφορτώσουν πετρέλαιο σε βαρέλια και άλλα εμπορεύματα. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν κι εκείνα που περίμεναν να φορτώσουν αλάτι. Και τούτα, μέχρι να έρθει η σειρά τους, ήταν αγκυροβολημένα στη «ράδα» της Σκάλας, για να μπαινοβγαίνουν τα πληρώματα και να γλεντούν στα καφενεία. Ένα μεγάλο καΐκι από αυτά που περίμεναν στη Σκάλα, χωρητικότητας ίσαμε οχτακόσιους κόρους, όταν ήρθε η σειρά του, πλεύρισε στη σκάλα της αλυκής για να φορτώσει αλάτι. Ήταν μεγάλη Τρίτη. Ο καπετάνιος από τη Στυλίδα, βιαζόταν να ξεμπερδέψει με το ταξίδιπαραδίδοντας το φορτίο στον προορισμό του-μήπως προφθάσει και κάνει Πάσχα με την οικογένειά του. Πριν σαλπάρει για την αλυκή χαιρέτισε τον κουμπάρο του, έναν ψαρά της Σκάλας που του είχε βαφτίσει τον μικρό γιό του. Περισσότερο φίλοι καλοί, παρά κουμπάροι. Μεγάλη Πέμπτη μεσημεράκι, το καΐκι ήταν φορτωμένο, «ξεκόλλησε» από τη σκάλα της αλυκής και έβαλε πλώρη για το μπουγάζι. Βγαίνοντας από τον κόλπο, ο καιρός είχε αγριέψει και ο καπετάνιος άρχισε να κάνει δεύτερες σκέψεις. Με χύμα φορτίο στα αμπάρια, ήταν επικίνδυνο να βγει στο πέλαγος με τέτοιο καιρό. Για να γιορτάσουν το Πάσχα με τις οικογένειές τους ούτε που περνούσε από το μυαλό του. Προτεραιότητα είχαν η ασφάλεια του πληρώματος, του πλοίου και του φορτίου. Ο καπετάνιος πήρε την απόφαση να γυρίσει στη Σκάλα μέχρι να πέσει ο αέρας και να ηρεμήσει η θάλασσα. Ο κουμπάρος του καπετάνιου, είδε το καΐκι να γυρίζει, μπήκε στη βάρκα του και το πλησίασε την ώρα που έριχνε την άγκυρα. «Μαζί θα κάνουμε Πάσχα, κουμπάρε!» του φώναξε ο καπετάνιος από τη γέφυρα, «έξω έχει έναν φρέσκο γαρμπή, φαρμάκι!» * Από το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, κινητικότητα επικρατούσε πίσω από το σπίτι του ψαρά, του κουμπάρου του καπετάνιου. Δυο τρία γειτονόπουλα, πλησιάσαμε να χαζέψουμε. Δεν υπήρχαν φράχτες, δεν υπήρχαν σύνορα. Δυο άνδρες από το πλήρωμα του καϊκιού με μια τσάπα και ένα φτυάρι, έσκαψαν την μαλακή άμμο και άνοιξαν έναν μακρόστενο ρηχό λάκκο. «Θα ψήσουμε αρνί!», μας είπε με έπαρση ο μεγάλος γιος του ψαρά, του κουμπάρου του καπετάνιου. Η περιέργειά μας οξύνθηκε, γιατί πρώτη φορά θα βλέπαμε ζωντανά ψητό αρνί στη σούβλα, που μόνο

14 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

στα ηρωικά βουκολικά δραματικά ειδύλλια, όπως «Ο Τάσος και η Γκόλφω», παρακολουθούσαμε, στον περιοδικό κινηματογράφο στα καφενεία του χωριού, όπου έκλειναν τα ανοίγματα με καραβόπανο για να αποθαρρύνουν τους τζαμπατζήδες. Αυτά τα έθιμα ήταν ξένα για το χωριό μας. Την παραδοσιακή «μαγειρίτσα», που τώρα τη γεύονται σχεδόν σε κάθε σπίτι τη νύχτα μετά την Ανάσταση, εμείς την αντικαθιστούσαμε με μια γενναία ψαρόσουπα, κυρίως με κεφάλια ψάρια. Το μεσημέρι της Κυριακής, παίρναμε ζεστό-ζεστό το κρέας με πατάτες που είχαμε δώσει στο φούρνο του Πανάνη, του πρόσφυγα από την Ανδριανούπολη. Παραταγμένη λοιπόν η μαρίδα της γειτονιάς σε μικρή απόσταση από την αυτοσχέδια σούβλα, που γύριζε αργά πάνω από τα κάρβουνα, παρακολουθούσε τον ναύτη, που με μαεστρία, άλειφε το σφάγιο με λάδι για να μην «αρπάξει» και κατέβαζε το αρνί από ψηλά κάθε τόσο, για να ψηθεί καλά. Από τη μισάνοιχτη πόρτα φαινόταν το στρωμένο τραπέζι με όλα τα καλά-σαλάτες, κόκκινα αυγά, ρακί- τα πιάτα στη θέση τους και που μόνο το ψητό αρνί έλειπε για να αρχίσει το φαγοπότι. Εμείς είμαστε ερεθισμένοι, όχι τόσο από το θέαμα, αλλά από τη γαργαλιστική μυρωδιά του ψητού αρνιού στη σούβλα, μια πρωτόγνωρη μυρωδιά που μας έσπαγε τη μύτη και ανακάτευε τα σωθικά μας. Μέναμε εκεί, με τον προσμονή, πως ο ναύτης θα λυπόταν τα τρία μικρά παιδιά που περίμεναν με τις ώρες, προσφέροντάς τους έστω ένα μικρό, ένα ελάχιστο κομματάκι από το ροδοκοκκινισμένο κρέας που μοσχομύριζε, για να ξεγελάσουμε τις επαναστατημένες αισθήσεις μας. Το ψήσιμο είχε κάνει τον κύκλο του. Το αρνί είχε πλέον συρρικνωθεί, είχε σκάσει στην πλάτη και στα πόδια, ήταν δηλαδή έτοιμο «προς κατανάλωση». Η αγωνία μας μεγάλωνε. «Τώρα», σκεφτόμαστε, «θα κόψει ο ψήστης μικρά κομματάκια στο πιάτο και θα μας ανταμείψει για το κουράγιο μας να υπομένουμε τόσες ώρες το μαρτύριο, της προσμονής». Η πόρτα άνοιξε διάπλατα, ο ψαράς με τον καπετάνιο βγήκαν με πανιά στα χέρια, έπιασαν την σούβλα από τις άκρες, σήκωσαν το αρνί και μπήκαν στο σπίτι ακολουθούμενοι από τον ψήστη που έκλεισε πίσω του την πόρτα. Μείναμε σύξυλοι, να γλείφουμε τα χείλια μας! ΛΕΖΑΝΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: 1965: Σκάλα Καλλονής. Ο Θανάσης Μέτσικας, σηκώνει την εικόνα της Ανάστασης κατά την περιφορά, την ημέρα της Λαμπρής. Δίπλα του ο Νικόλας Γάλας (Βασίλας), πρόεδρος της κοινότητας Κεραμίου. Το κτίριο είναι η αποθήκη του Σάκκη.

πρώτη δημοσίευση περιοδικό «ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ» τεύχος 144

15 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

αφιέρωμα

Η Μεγάλη Πέμπτη στο Κεράμι Σταυρίτσα Χουβαρδά

Το ελληνικό Πάσχα είναι η σημαντικότερη γιορτή της Ορθοδοξίας και ταυτόχρονα η πιο χαρμόσυνη, αφού σηματοδοτεί τον ερχομό της άνοιξης και την αναγέννηση μεταφορικά και κυριολεκτικά, είναι δε συνδεδεμένη με την συγχώρεση και την αγάπη. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, ακολουθούσα την γιαγιά μου στο "ξημέρωμα" του Χριστού, κάτι που κάνω ανελλιπώς όλα αυτά τα χρόνια. Για μένα η Μ. Πέμπτη, η"Κοκκινοπέμπτη", όπως την αποκαλούμε στα χωριά μας είναι η πιο συγκλονιστική και τραγική ημέρα της Μ. Εβδομάδας, είναι η θυσία, είναι ο τρόπος που πενθούμε τον Εσταυρωμένο. Τον ξημερώνουμε, όπως και τους κοινούς θνητούς, λέμε το καταλόγι, όπως σε κάθε νεκρό, τον νιώθουμε κοντά μας. Ο γλυκός φωτισμός των κεριών, οι μυρωδιές της φύσης σου προκαλούν μοναδική ψυχική ανάταση. Το πώς θα κινηθούμε την Μ. Πέμπτη είναι προγραμματισμένο από μέρες πριν. Το πρωί εκκλησιασμός και θεία μετάληψη. Κατόπιν στο σπίτι για το βάψιμο των αβγών κόκκινα και χρωματιστά με σχέδια από φύλλα και άνθη. Το έθιμο της βαφής των αβγών τηρείται ευλαβικά σε όλα τα χριστιανικά σπίτια σε ανάμνηση της μεγάλης θυσίας. Το βράδυ, στην εκκλησία είναι η ακολουθία των Παθών του Κυρίου. 'Τα δώδεκα Ευαγγέλια", όπως συνηθίζουμε να τα λέμε. Μετά το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουμε στο σπίτι μας για να ντυθούμε ζεστά, να πάρουμε θυμίαμα (δάκρυ ελιάς υπέροχο), λάδι, κεριά για την ολονυχτία. Τότε ψέλνομε και το κσταλόγι ή "καταλόι" της Παναγιάς. Όταν κάποια οικογένεια πενθεί, φέρνει στην εκκλησία για συγχώρεση και το "κοσάφι", ένα ζεστό ρόφημα με σταφίδες και ψιλοκομμένα φρούτα (μήλα,πορτοκάλια,κυδώνια) και μπαχαρικά. Ήταν και είναι γλυκές βραδιές που έχουνχαραχτεί στην ψυχή μου, είναι θύμισες-στιγμές που γλυκαίνουν τη ζωή μας. Καλή Ανάσταση

16 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

"Το καταλόγι της Παναγιάς" Τώρα Μεγάλη Σαρακοστή, τώρα οι άγιες μέρες που λένε τ' «Άγιος ο Θεός» και παίζουν οι καμπάνες και λειτουργούν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες. Όποιος το λέει σώζεται κι όποιος τ' ακούει αγιάζει κι όποιος το καλοαφουγκραστεί παράδεισο θα λάβει παράδεισο και λειτουργικά στο Μέγα Μοναστήρι. Εκεί καθόταν η Παναγιά μόνη και μοναχή της την προσευχή της έκανε για τον Μονογενή της. Ακούει βροντές και αστραπές και ταραχές μεγάλες βγαίνει στην πόρτα της να δει, βγαίνει στη γειτονιά της. Βλέπει τον ουρανό θαμπό και τ' άστρα βουρκωμένα, το φεγγαράκι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένο. Θωρεί δεξιά, θωρεί ζερβά βλέπει τον Ιωάννη, βλέπει τον Γιάννη κι έρχεται δαρμένος και κλιαμένος βαστάει και στο χέρι του μαντήλι ματωμένο βαστάει και στο άλλο του μαλλιά της κεφαλής του. Τι έχεις Γιάννη μου και κλαις και είσαι λυπημένος¨; ο Δάσκαλος σε μάλωσε ή το χαρτί σου χάσες; Δεν έχω στόμα να στο πω, χείλι να σου μιλήσω ούτε η καρδιά μου το βαστά για να το μολογήσω. Το Δάσκαλό μου πιάσανε οι άνομοι Εβραίοι οι άνομοι και τα σκυλιά, Θεού καταραμένοι. Σαν κλέφτη τον επιάσανε και σαν φονιά τον πάνε σα να χωρίζει ανδρόγυνο, έτσι τον τυραννάνε. Η Παναγιά σαν τ' άκουσε πέφτει λιγοθυμάει, στάμνες νερό την περιχούν, τρία γυαλιά του μόσχου τέσσερα το ροδόσταμο ώσπου να συνεφέρει κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέει: Ας έρθει η Μάρθα κι η Μαρία και του Προδρόμου η μάνα και του Λαζάρου η αδελφή, να πάμε όλες αντάμα. Να πάμε να τον εύρουμε πριν να μας τον σταυρώσουν, πριν μας τον βάλουν στα καρφιά. Παίρνουν τη στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτι και το στρατί τους έβγαλε μπρος του χαλκιά την πόρτα Ώρα καλή σου μάστορα και τι είναι αυτά που φτιάχνεις; Καρφιά μου παραγγείλανε οι φίλοι οι Εβραίοι, αυτοί μου τα 'παν τέσσερα εγώ τα κάνω πέντε. Τι να τα κάνουν τέσσερα, τι να κάνουν πέντε; Τα δυο στα δυο του γόνατα ,τα δυο στα δυο του χέρια, το πέμπτο το φαρμακερό να μπει μεσ' την καρδιά του, να τρέξει αίμα και νερό από τα σωθικά του. Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε πέφτει λιγοθυμάει

σταμνιά νερό την περιχούν τρία γυαλιά του μόσχου, τέσσερα το ροδόσταμο, ώσπου να συνεφέρει. Κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέει: Άντε κι εσύ ατσίγγανε καταραμένος να' σαι ποτέ αχλιά μη κάψεις ούτε στην τραχιλίτσα σου πουκάμισο μη βάλεις ούτε στο ψωμοσάνιδο ψωμί μην αποτάξεις. Παίρνουν τη στράτα, το στρατί, στρατί το μονοπάτι και το στρατί τους έβγαλε μπρος του ληστή την πόρτα. Βρίσκουν την πόρτα σφαλιστή και τα κλειδιά παρμένα και τα μικρά παράθυρα σφιχτά μανταλωμένα. Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου κι η πόρτα από το φόβο της άνοιξε μοναχή της. Βλέπει χιλιάδες Οβριγιοί, χιλιάδες ατσιγγάνοι, κανένα δεν εγνώριζε μόνο τον Ιωάννη Για πες μου Γιάννη, Γιάννη μου που είναι ο δάσκαλός σου; Άκου την κυρά Δέσποινα τι κάθεται και λέγει! Συ γέννησες κι ανέθρεψες και δεν τονε γνωρίζεις; Κι εμέ που με δασκάλευε πώς να τονε γνωρίσω; Βλέπεις εκείνον τον γυμνό και τον αναμαλλιάρη; όπου φορά στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι; Αυτός είναι ο γιόκας σου και μένα ο δάσκαλός μου. Σταυρέ μου κλίνε από μπρος, Σταυρέ μου κλίνε πίσω, να βγάλω τη χρυσή μ' ποδιά το αίμα να σκουπίσω. Δεν έχει γκρεμό να γκρεμιστώ πηγάδι να πέσω μέσα δεν έχει αγριοψάλιδο να κόψω τα μαλλιά μου; Τότε εμίλησε ο Χριστός απ' το Σταυρό επάνω: Μάνα μου σα γκρεμιστείς εσύ γκρεμιέται όλος ο κόσμος γκρεμιούνται μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες γκρεμιούνται και οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άνδρες. σύρε μάνα στο σπίτι μας, σύρε στο αρχοντικό μας, βάλε κρασί στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι και κάνε την παρηγοριά να τη βρει όλος ο κόσμος, να τη βρούνε μάνες και παιδιά και τα παιδιά για μάνες, να την έβρουν κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άνδρες. Και το Μεγάλο Σάββατο που θα παίζουν οι καμπάνες και λειτουργούνε οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες, τότες κι εσύ μανούλα μου να' χεις χαρές μεγάλες. Πέρασε και η Ροδάφνη κι αυτή το λόγο είπε: ποιος είδε γιό εις τον Σταυρό και μάνα στο τραπέζι; Όση πίκρα έχει το χειλάκι μου τόσο πικρή κι αν είσαι.

17 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ο Παππούς μου

Νικόλαος Κοντός

της Αιμιλίας Λίτινα

Στηριζόμενη βασικά στις διηγήσεις της μητέρας μου Αθηνάς Κοντού-Λίτινα, που αφορούν τον παππού μου Νικόλαο Αντ. Κοντό αλλά και στις διηγήσεις κατοίκων του Κεραμίου, Παπιανών, Σκάλας, Καλλονής και Μυτιλήνης, που συμπλέουν και συμπληρώνονται στο περιεχόμενο του αρχείου μου με επιστολές, ευχετήριες κάρτες και φωτογραφίες με τις επισημειώσεις τους, αλλά και στις δικές μου βιωματικές εμπειρίες κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του και επιδιώκοντας να διατηρηθούν οι μνήμες αυτές, θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την προσωπικότητά του με αναφορές στις διαδρομές του βίου του, μένοντας με το παράπονο ότι τα έγγραφα της πρώην Κοινότητας Κεραμίου Παπιανών που αφορούσαν το πριν από το έτος 1934 χρονικό διάστημα, κατά το οποίο επί σειρά ετών, ήταν Πρόεδρος της Κοινότητας αυτής, είχαν μεταφερθεί στο χώρο του Προβλαστηρίου και έκτοτε χάθηκαν.

Γιος του Αντωνίου Κοντέλα και της Γιαννούλας γεννήθηκε στα Παπιανά το 1875 και είχε μια αδελφή την Άννα, γιαγιά του λογοτέχνη Προκόπη Πανταζή. Μετά την αποφοίτησή του από το σχολαρχείο της Καλλονής, με τη συγκατάθεση των γονιών του, ως ανήλικος, αποδέχθηκε την πρόσκληση του εγκατεστημένου από ετών στο Πορτ-Σάιντ της Αιγύπτου, θείου του, που ακολουθώντας κι αυτός το ρεύμα της φυγής των κατοίκων της Λέσβου αλλά και των άλλων νησιών του Αιγαίου προς τη χώρα αυτή, είχε αποκτήσει μεγάλη περιουσία και έχαιρε της εκτίμησης των οθωμανικών αρχών αλλά και του Γάλλου διπλωμάτη και μηχανικού Φερντινάν Λεσσέψ, τον οποίο ο Σαϊντ Πασάς που ανήλθε στο θρόνο τον Οκτώβριο του 1854, τον κάλεσε και αυτός ανέλαβε το μεγάλο έργο της διόρυξης του τότε Ισθμού του Σουέζ. Διψώντας για μάθηση με τη φροντίδα του θείου του συνέχισε την εκπαίδευσή του στο Καθολικό Σχολείο του Τάγματος των Μαριανιστών. Παράλληλα όμως με τις σπουδές του, είχε γνωρίσει και ενστερνιστεί τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό των κατοίκων της πόλης που ζούσε. Μετά τον τραγικό θάνατο του θείου του με τη ρίψη του σε λάκκο με αναβράζοντα ασβέστη, μετά την προσέγγιση του πλοίου που επέβαινε με άλλους συνεπιβάτες στο λιμάνι της Σμύρνης, με την αιτιολογία των αρμόδιων λιμενικών ότι η παρατηρηθείσα αστάθεια της κίνησής του ήταν ένδειξη της κατά την εποχή εκείνη προσβολής του από την επιδημία της πανώλης, που κατ’ εκείνο το χρόνο θέριζε, η χήρα μητέρα του θορυβούμενη από την πρόταση του Τάγματος των Μαριανιστών να συνεχίσει την παραμονή του σ’ αυτό, μετέβη στο

18 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Πορτ-Σάιντ και εκποιώντας με σπουδή την κληρονομιά του θείου του, τον έπεισε να επιστρέψει στην πατρώα γη, με σκοπό το γάμο του. Έχοντας ζήσει κατά τα χρόνια της εφηβείας του σε ανώτερο πολιτιστικό και βιοτικό επίπεδο, η ενδυμασία του ήταν φράγκικη, κρατούσε πάντα λόγω κομψότητας μπαστούνι και άλλαξε το επίθετό του από Κοντέλας σε Κοντός, ονομασία την οποία ασπάστηκαν οι Παπιανίτες συγγενείς του. Η ομορφιά, η μόρφωση -μιλούσε άπταιστα πέντε γλώσσες- και οι λίρες από την κληρονομιά του θείου του, τον έκαναν περιζήτητο γαμπρό. Με την προτροπή της μητέρας του δέχθηκε την πρόταση του Γιάννη Χατζησταυράκη να πάρει γυναίκα του την μικρότερη από τις δύο ορφανές αδελφές του Μαρία, η οποία γνώριζε γράμματα από τη φοίτησή της σε σχολείο της Καλλονής και απέκτησε μ’ αυτή δύο κόρες, την μητέρα μου Αθηνά και τη θεία μου Έλλη και δύο γιους τον Αντώνη που πέθανε σε ηλικία 10 ετών από δάγκωμα λυσσασμένου σκύλου και τον Γιώργο που πέθανε σε ηλικία μόλις έξι μηνών, όπως υποστηριζόταν τότε, από βασκανία στο Υψηλομέτωπο, τόπος της παραμονής της οικογένειάς του κατά τους θερινούς μήνες. Ένθερμος πατριώτης αλλά και οραματιστής, έχοντας αξιολογήσει ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος όχι μόνο ήταν ο πολιτικός που θα έφερνε τη λευτεριά στο νησί αλλά είχε τις ικανότητες να βάλει με το νομοθετικό του έργο τις βάσεις για ένα κράτος δικαίου, υπήρξε θερμός υποστηρικτής του. Εκφράζοντας μάλιστα τον ενθουσιασμό του για τη νίκη του τελευταίου στις βουλευτικές εκλογές του 1928, ζήτησε και τυπώθηκε με δαπάνες του πρωτοσέλιδο άρθρο του με κόκκινα γράμματα στην εφημερίδα Δημοκράτης. Έχοντας από ετών προσωπικές επαφές με τον

Γεώργιο Παπανδρέου, παρέμεινε υποστηρικτής του μέχρι το τέλος της ζωής του, ώστε να τον αποκαλεί στις επιστολές του βετεράνο και παλαίμαχο. Χαρακτηριστικά της επιμονής του να μην τον επηρεάζουν οι αντιξοότητες και τα εμπόδια που συναντούσε στην επίτευξη των σκοπών του ήταν, μεταξύ άλλων, όταν πέτυχε παρά τις σφοδρές αντιδράσεις των αρμοδίων Εκκλησιαστικών Αρχών με διάβημά του στην Υγειονομική Υπηρεσία να μεταφερθεί στο χώρο της Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου το νεκροταφείο του Αγίου Ιωάννου Κεραμίου, πάνω από τον Καζανέ από τον οποίο περνούσε το μοναδικό πόσιμο νερό της μαρμάρινης βρύσης. Αλλά και, όταν με τις αλλεπάλληλες επιστολές του, σε γεροντική του ηλικία, στην Αρχαιολογική Υπηρεσία Αθηνών κατάφερε να διασωθεί από την κατάρρευση ο Ιερός Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στα Παπιανά και να τοποθετηθούν σε τάφο τα οστά της μητέρας του Γιαννούλας στο οπίσθιο τμήμα του ναού, κατά την συνήθεια που επικρατούσε στην Αθήνα. Πρόεδρος της κοινότητας τότε Κεραμίου, επί σειρά ετών κατόρθωνε με τις γνωριμίες και τις φιλίες, μεταξύ των οποίων και του Γερουσιαστού Κυπριανού, να υλοποιούνται τα εύλογα συμφέροντα κατοίκων της κοινότητας. Τη δραστήρια και χρηστή διοίκηση αλλά και το στοργικό του ενδιαφέρον μετά την απομάκρυνσή του από τα καθήκοντα του Προέδρου τονίζει το Ψήφισμα της Κοινότητας Κεραμίου, που εκδόθηκε την επομένη του θανάτου του στη 12 Μαρτίου 1962, ενώ πρωτοφανές στα χρονικά ήταν το πλήθος κόσμου που τον αποχαιρέτησε στην τελευταία κατοικία του στο νεκροταφείο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Αλλά και το μεταγενέστερα Κοινοτικό Συμβούλιο Κεραμίου με την 75/1979 απόφασή του περί ονομασίας δρόμων και πλατειών της Κοινότητας, αποφάσισε ομόφωνα να ονομασθεί δρόμος Νικολάου Κοντού, τέως Προέδρου, ο δρόμος από το σπίτι της Μαρίας Σπύρ(ου) μέχρι Ελένης Κουριουξούζη. Κατά τις επισκέψεις του στη Σμύρνη, στα πλαίσια της εμπορικής του δραστηριότητας, είχε επαφές τόσο με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο -με πρότασή του, η οποία έγινε αποδεκτή από τον παππού μου, ήταν να δοθεί στην κόρη του, όχι το όνομα της μητέρας του Γιαννούλας, αλλά το «Έλλη»-, όσο και με προσωπικότητες που ασκούσαν επιρροή στην Κοινότητα του ελληνικού στοιχείου. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Μιλτιάδης Σεϊζάνης, από τους διαπρεπέστερους δημοσιογράφους, ένθερμος πατριώτης και αδελφικός φίλος του. Ο Σεϊζάνης ήταν εκείνος που με την απόβασή του στο λιμάνι της Σκάλας, μαζί με τη σύζυγό του, του ανήγγειλε το κάψιμο της Σμύρνης. Ευχαριστώντας τον για την φιλοξενία που

τους παρείχε με την από 1.1.1924 επιστολή του από την τοποτηρητεία της Μητρόπολης Σμύρνης, τον παρακαλεί να μεταφέρει τις ευχαριστίες του και σε άλλους φίλους του Καλλονιάτες, που τον υποδέχθηκαν, μεταξύ των οποίων η οικογένεια Αγγελίδη, Χάνου… Εκτός από την εκμετάλλευση των κτημάτων του, είχε αξιόλογη εμπορική δραστηριότητα με κέντρο το «μαγαζίο», που ανήγειρε στη συμβολή της κεντρικής οδού Αριανών Σκάλας και ήδη Χαραλάμπους Στάρκη και της οδού Αγίου Ιγνατίου, και τον παραδοσιακό με ξύλα φούρνο του σε επαφή με την διώροφη οικία της συζύγου του. Έτσι είχε άνθρωπο που μετέφερε με ζώο στους πελάτες τα εμπορεύματά του, που δεν ήταν μόνο τοπικά προϊόντα αλλά και εκείνα που έφερνε από τα ταξίδια του στη Σμύρνη, κυρίως γυαλικά και υφάσματα και μετά την καταστροφή της, από τη Μυτιλήνη. Εκείνο που χαρακτήριζε την προσωπικότητά του ήταν ο συνδυασμός της «καλής ζωής» γι’ αυτόν και την οικογένειά του, με την προσφορά του και τη βοήθεια που παρείχε με κάθε τρόπο στους άλλους. Μετέβαινε κάθε καλοκαίρι με τη γυναίκα του στο Υψηλομέτωπο για ν’ αποφύγει το κλίμα της Καλλονής για φυσιοθεραπείες, στου Κόλπου τα μπάνια. Αγόρασε βάρκα σε ψαρά της Σκάλας για να έχει καθημερινά φρέσκο ψάρι. Είχε προσλάβει επιστάτη, τον ονομαζόμενο Μπερικέτη, αποσπώντας τον από τον προηγούμενο εργοδότη του στην Αχλαδερή και τον είχε μαζί του μέχρι το θάνατό του. Προσέλαβε ως οικιακή βοηθό την προσφυγοπούλα από το Αϊβαλί, Μαρία Ιμβριώτου, που έγινε ένα με την οικογένειά του και τα εγγόνια του, που την αναγνωρίσαμε ως γιαγιά μας, και έζησε μαζί μας μέχρι το θάνατό της το 1981 στην Αθήνα. Παρείχε επί εξάμηνο στέγη και τροφή στον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο κατά το χρόνο που ζωγράφιζε την τοιχογραφία του Λάμπρου Κατσώνη στο καφενείο του Δάλα στο Κεράμι. Η οικία της συζύγου του, την οποία ανακαίνισε εκ βάθρων ήταν το κέντρο διέλευσης και παραμονής παροχής πλουσίων γευμάτων και φιλοξενίας σε σημαίνοντα πρόσωπα του πολιτικού, δικαστικού και πολιτιστικού κόσμου, όπως του Νομάρχη Θιακάκη, του Γενικού Διευθυντού της Νομαρχίας Μυτιλήνης Γιώργου Θεοδωράκη, πατέρα του Μίκη, του Μητροπολίτη Μηθύμνης Διονυσίου αλλά και του Αρεοπαγίτη Κουτσουμάρη που τον είχε επισκεφθεί μετά την επάνοδό του μετά την πανωλεθρία του ελληνικού στρατού στη Μ. Ασία που είχε υπηρετήσει. Η οικία αυτή με την υπ’ αριθμ. ΔΙΛΑΠ/Γ/2286/ 61825/8.11.01 υπουργική απόφαση, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1561/Β/21.11.01, χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.

19 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

25 Μαρτίου

Έργα στην Άγρα – Σκάλα Καλλονής

13 Φεβρουαρίου

Τελειώσανε τρεις σημαντικές παρεμβάσεις στην Άγρα και στην Σκάλα-Καλλονής. Αγωγός ομβρίων στην Άγρα, πλακόστρωτο και φωτισμός παραλιακής οδού στη Σκάλα Καλλονής. Ειδικά ο αγωγός ομβρίων και το πλακόστρωτο ήταν αιτήματα πολλών δεκαετιών από τους δημότες. Το Λιμενικό Ταμείο και η ΔΕΥΑΛ ανταποκρίθηκαν άμεσα. Μετά την αποπεράτωση του πλακόστρωτου και την τοποθέτηση νέων φωτιστικών κατά μήκος όλης της παραλιακής οδού ξεκινά άμεσα η μελέτη ανάπλασης της πλατείας της Σκάλας Καλλονής και η κατασκευή πεζόδρομου μέχρι τα Ξενοδοχεία «Πασιφάη» και «Αιολική Γη». Μελέτη που θα προβλέπει ενιαίο τύπο πέργκολας σε όλα τα καταστήματα, απομάκρυνση του συντριβανιού, νέο φωτισμό κλπ. Αυτό σε συνδυασμό με την τοποθέτηση πλαστικού τάπητα στο γήπεδο θα δώσει χρώμα στην Σκάλα μας και θα την αναβαθμίσει ουσιαστικά.

20 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Αθλητικά Ο Αλέξανδρος Κέλμαλης, ο εξαιρετικός Καλλονιάτης αθλητής, δεν σταματάει να διαπρέπει στον στίβο. Το 2015 στους Βαλκανικούς αγώνες στην Κωνσταντινούπολη κατέκτησε το αργυρό μετάλλιο στα 1500 μέτρα, αλλά και την 4η θέση στα 3.000 μέτρα. Το 2016 στους Βαλκανικούς αγώνες στη Σερβία φτάνει στα ύψη κερδίζοντας το χρυσό μετάλλιο στα 1500 μέτρα. Τέλος το 2017 στο Βελιγράδι κερδίζει το αργυρό μετάλλιο στα 4Χ200 μέτρα σημειώνοντας νέο πανελλήνιο ρεκόρ, ενώ ταυτόχρονα κατακτά την 4η θέση στα 1500 μέτρα. Ο Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου συγχαίρει τον Αλέξανδρο και του εύχεται πάντα επιτυχίες!!

“

Κεράμι

“

Σε μια πλατεία γεμάτη κόσμο, παρά τον βροχερό καιρό, εορτάσθηκε με λαμπρότητα η διπλή εορτή της 25ης Μαρτίου στην Καλλονή. Με περηφάνια και συγκίνηση οι Καλλονιάτες είδαν τα παιδιά τους να παρελαύνουν κατά μήκος του κεντρικού δρόμου της κωμόπολης. Στο Δημοτικό Θέατρο το βράδυ έγινε εκδήλωση του Ε. Θ. Ο. Κ σε συνεργασία με τους συλλόγους από τον Μολύβο, την Άγρα και την Σκαμιά. Η Καλλονή συμμετείχε και τίμησε τους ήρωες του 21.

16 Μαρτίου

Ένα ακόμη έργο έφτασε στο τέλος του:ο νέος φωτισμός του δρόμου μπροστά στο Δημοτικό Σχολείο στο Κεράμι"

Γυναικείοι Συνεταιρισμοί Λέσβου Ημέρα Γυναίκας Στο κατάμεστο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας με την βράβευση των Γυναικείων Συνεταιρισμών Λέσβου με τη συμμε14 Μαρτίου τοχή των συλλόγων ΕΥΠΟΙΙΑΣ και Μια εξαιρετική εκδήλωση ΕΘΟΚ υπό την αιγίδα της Περιφέρειας από την Περιφέρεια Β. Αιγαί- Β. Αιγαίου. ου σε ένα ασφυκτικά γεμάτο Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία Δημοτικό Θέατρο Καλλονής της η περιφερειάρχης Β. Αιγαίου κ. Χριγια τους Γυναικείους Συνεται- στιάνα Καλογήρου, οι Μητροπολίτες ρισμούς της Λέσβου. Η Μυτιλήνης και Μηθύμνης καθώς και Ευποιία παρουσίασε θεατρι- εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης. κό με θέμα την ελιά και η Ο σύλλογος ΕΥΠΟΙΙΑ συμμετείχε με το χορωδία του ΕΘΟΚ θαυμάθεατρικό δρώμενο το «Λιομάζωμα» σε σιες μελωδίες.

σενάριο και σκηνοθεσία κ. Τούλας Δουρουδή. Πρωταγωνιστές η εφηβική θεατρική ομάδα της «Ευποιίας» κατά αλφαβητική σειρά: Αβαγιανός Βαγγέλης (ραβδιστής) Αθανασίου Αγγελική (μαζώχτρα) Βέρρου Ουρανία (μητέρα) Γαλανός Αργύρης (ραβδιστής) Γώγος Γρηγόρης (πατέρας) Ζαφειρίου Κωνσταντίνος (παιδί) Καζαμία Γεωργία (κόρη) Καλογήρου Γιάννης (παιδί) Καραθεοδώρου Νεκταρία (παιδί) Τσαραμύρση Μαριλία (μαζώχτρα) Θερμά συγχαρητήρια στα παιδιά για την άψογη σκηνική και υποκριτική παρουσία. Τους ευχόμαστε καλή πρόοδο στα μαθήματά τους και πάντα επιτυχίες στη ζωή τους.

Η Καλλονή μας και οι πλημμύρες

Διεθνές Φεστιβάλ Μολύβου 30 Μαρτίου Συναυλία κλασσικής μουσικής του Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου που διοργανώθηκε από τους μαθητές των σχολείων στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής.

Έχει δεινοπαθήσει η Καλλονή μας από πλημμύρες τα χρόνια τούτα. Είτε με ακάλυπτο τον Αχερώνα είτε σκεπασμένο. Δεν γνωρίζουμε τι έγινε στον κατακλυσμό του Νώε ούτε του Δευκαλίωνα, εμείς πάντως την γλιτώσαμε μόνο με μία νεκρή, αλλά και μεγάλες ζημιές στον γεωργικό και κτηνοτροφικό χώρο, όπως επίσης και στα έργα υποδομής. Οι επιστήμονες του είδους είτε αγνοούν τα τεχνικά τοπικά δεδομένα είτε ποδηγετούνται από την ανεπάρκεια πιστώσεων. Έτσι εξηγούνται όλα, πέραν των όποιων άλλων παραγόντων που παρεμβάλλονται και δυσχεραίνουν την υπόθεση. Ειδικά για τη δική μας περίπτωση, του επικαλυμμένου Αχερώνα σε μήκος περίπου 800 μέτρων, παρόλες τις μελέτες και τα παθήματα, είναι άξιον απορίας γιατί δεν γίνονται δυο συλλεκτήριες λεκάνες, μία στη συμβολή των δύο ρεμάτων (Φάραγγα-Παλαιοκάστρου) και μία στην έξοδο (Ντουλάπια), ώστε τα φερτά υλικά να μην προχωρούν προς την επικάλυψη. Το ίδιο βέβαια να γίνει και από τα μικρά ρέματα (Σουμουρίων-Καθισιάς) ώστε σύντομα να ανασάνει ο τόπος. Όσο για τη διαχείριση των άλλων ποτάμιων ροών (Τσικνιάς, Καθάριος, Ποταμιά), μια μελετημένη επιχείρηση καθαρισμού θα προσέφερε τα μέγιστα. Είμαστε βέβαιοι ότι η εισήγηση των απλών κατοίκων της περιοχής, που φυσικά δεν έχουν την επιστημονική γνώση, αλλά μόνον την πρακτική, δεν είναι εύκολο να υιοθετηθεί από την επιστημονική κοινότητα και μάλιστα την κρατική. Ας ελπίσουμε ότι κάποιος «παράγων» θα στρέψει «ευήκοον ούς»! Δημήτριος Δελήβεης Δεκέμβριος 2017

21 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Επιστημονικά θέματα

του Βασίλη Παπαδόπουλου

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΣΤΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Το αυτοκίνητο στην εποχή μας είναι βασικό στοιχείο της καθημερινότητάς μας, που όμως συνεπάγεται και την σχετική οικονομική επιβάρυνση. Για τον λόγο αυτό μπορούμε να κάνουμε ορισμένες επιλογές για εξοικονόμηση καυσίμου. Α. Προτού οδηγήσουμε το όχημα 1. Αποφυγή περιττού βάρους Έχει αποδειχθεί ότι δαπανάται έως και 35% περισσότερο καύσιμο, αν έχουμε ξεχασμένα περιττά φορτία στο πορτ-μπαγκάζ, ή στην καμπίνα του οχήματος. Έτσι δαπανάται μεγαλύτερη ισχύς από τον κινητήρα, με συνέπεια την αύξηση κατανάλωσης του καυσίμου.

2. Πίεση ελαστικών Θα πρέπει η πίεση των ελαστικών να ελέγχεται, όταν τα ελαστικά είναι κρύα, επειδή η πίεσή τους είναι ευθέως ανάλογη της θερμοκρασίας. Όταν η πίεση είναι μικρότερη από την κανονική, τότε αυξάνεται η τριβή κύλισης μεταξύ ελαστικών και οδοστρώματος, με αποτέλεσμα να δαπανάται ποσοστό της ισχύος σε τριβές και άρα αύξηση κατανάλωσης του καυσίμου. Επίσης προκαλείται και πρόωρη φθορά των ελαστικών, άρα μικρότερη διάρκεια ζωής τους. Πρόσθετα και ένα άλλο σοβαρό μειονέκτημα είναι ότι επηρεάζεται (μειώνεται) η σωστή συμπεριφορά του οχήματος κατά την κίνησή του. Όταν η πίεση είναι μεγαλύτερη από την κανονική, τότε υπάρχει αναπήδηση του οχήματος στο οδόστρωμα με αποτέλεσμα να προκαλείται στα ελαστικά ανομοιόμορφη φθορά. Είναι γνωστό ότι τα ελαστικά χάνουν 10kpa (1,5psi) σε χρονικό διάστημα ενός μηνός, επομένως θα πρέπει να γίνεται ο έλεγχος της πίεσής τους σχεδόν κάθε μήνα. Αν ένα ελαστικό έχει 20kpa (3psi) λιγότερη πίεση, τότε αυτομάτως έχουμε απώλεια καυσίμου 2%. Επίσης ανά τακτά χρονικά διαστήματα απαιτείται η ευθυγράμμιση των τροχών. Αν οι δύο άξονες (πρόσθιος και οπίσθιος) δεν είναι ευθυγραμμισμένοι, τότε έχουμε αύξηση της τριβής κύλισης μεταξύ των ελαστικών, με αποτέλεσμα την επιπλέον κατανάλωση καυσίμου. Μην τοποθετείτε το αυτοκίνητο επάνω σε πεζοδρόμια, διότι αυτό το “σκαρφάλωμα” εκτός των άλλων φθορών μειώνει την πίεση των ελαστικών.

3. Αποφυγή τοποθέτησης πρόσθετου φορτίου στην οροφή και στην πόρτα του πορτ-μπαγκάζ. Με αυτή την επιλογή έχουμε να υπερνικήσουμε πρόσθετες αντιστάσεις που προκαλούνται από τον αέρα (μείωση αεροδυναμικής) λόγω μεγαλύτερης μετωπικής επιφάνειας. Το επιπλέον κόστος του καυσίμου σε αυτή την περίπτωση είναι περίπου 6%.

4. Επιλογή καυσίμου Χρησιμοποιείτε φθηνότερο καύσιμο, ασχέτως αν έχουμε μικρότερο αριθμό οκτανίων, διότι πλέον όλα σχεδόν τα οχήματα έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν με απλή αμόλυβδη βενζίνη. Εάν ο κατασκευαστής του οχήματος δεν σας επιβάλλει υψηλό αριθμό οκτανίων, τότε σπαταλάτε μεγαλύτερο ποσό καυσίμου για την λειτουργία του οχήματός σας. Ο αριθμός οκτανίων δεν αποτελεί κάποια δυνατότητα μεγαλύτερης ισχύος ή ποιότητας του καυσίμου, αλλά είναι μία παράμετρος που αναφέρεται στην ανθεκτικότητα του καυσίμου στο κτύπημα (κρότος) της μηχανής που προκαλείται από την πρόωρη ανάφλεξη. Είναι όμως πιθανό τα παλαιότερα αυτοκίνητα (παλαιάς τεχνολογίας) να απαιτούν υψηλό αριθμό οκτανίων για να αποφεύγεται η κρουστική καύση (πειράκια).

5. Θέση παρκαρίσματος οχήματος

22 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Εάν έχετε την δυνατότητα παρκαρίσματος σε εσωτερικό χώρο, αυτή η ενέργειά σας μειώνει τη διάρκεια προθέρμανσης του κινητήρα, όταν απαιτείται (κρύος καιρός), με αποτέλεσμα οικονομία καυσίμου.

6. Εκκίνηση του κινητήρα Κατά την εκκίνηση του κινητήρα μην πατάτε το ποδόπληκτρο του γκαζιού για να αυξήσετε τον αριθμό των στροφών του κινητήρα, έτσι ώστε να θερμανθεί. Έχει αποδειχθεί ότι μια μηχανή έρχεται στην κανονική της θερμοκρασία με απλή, ήρεμη οδήγηση (κίνηση)και με αυτό τον τρόπο ο καταλυτικός μετατροπέας αρχίζει πρόωρα την λειτουργία του.

7. Δεξαμενή καυσίμου-πλήρωση με καύσιμο α) Εφοδιάζουμε το όχημα με καύσιμα νωρίς το πρωί, διότι ο μετρητής της αντλίας θα μετρήσει λιγότερο όγκο από αυτόν που παίρνουμε στην πραγματικότητα. Και αυτό γιατί τις πρωινές ώρες η θερμοκρασία του εδάφους είναι χαμηλότερη σε σχέση με τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, με αποτέλεσμα όσο πιο κρύο είναι το καύσιμο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πυκνότητά του. Ως γνωστόν, οι δεξαμενές των πρατηρίων καυσίμων είναι υπόγειες και άρα η θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζει άμεσα την πυκνότητα των καυσίμων. Αντίθετα, αν κάνουμε ανεφοδιασμό το απόγευμα ή το βράδυ, το πιθανότερο είναι το κάθε λίτρο που μπαίνει στο ρεζερβουάρ να μην είναι ακριβώς ένα λίτρο καυσίμου, αλλά λίγο λιγότερο. Αποφεύγετε επίσης να βάζετε καύσιμο, όταν η δεξαμενή του βενζινάδικου τροφοδοτείται από βυτιοφόρο, είναι πιθανό πολύ το καύσιμο να έχει αναμειχθεί με ακάθαρτα συστατικά που είναι στον πάτο της δεξαμενής. β) Θα πρέπει η ροή του καυσίμου να γίνεται με χαμηλότερο αριθμό στροφών της αντλίας, διότι στην αντίθετη περίπτωση ένα μέρος του καυσίμου εξατμίζεται (ασχέτως εάν χρεώνεται), με αποτέλεσμα να παραλαμβάνουμε μικρότερη ποσότητα καυσίμου. γ) Όταν εφοδιάζετε το όχημά σας με καύσιμο, θα πρέπει να έχετε ήδη πληρότητα καυσίμου 50%. Σε αντίθετη περίπτωση, εάν υπάρχει πολύ λίγο καύσιμο στο ρεζερβουάρ, θα υπάρχει και περισσότερος αέρας, με αποτέλεσμα να εξατμίζεται μία μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου. δ) Μη γεμίζετε την δεξαμενή καυσίμου πλήρως. Το ξεχείλισμα του ρεζερβουάρ μπορεί να οδηγήσει το καύσιμο σε αντίστροφη κίνηση. Επίσης σε υψηλές θερμοκρασίες μία πλήρης δεξαμενή είναι δυνατό λόγω θερμικής διαστολής να επιφέρει υπερχείλιση καυσίμου.

8. Αεροδυναμική οχήματος Σε υψηλές ταχύτητες το μεγαλύτερο ποσοστό του καυσίμου δαπανάται για την υπερνίκηση των αντιστάσεων του αέρα επί του οχήματος και αυτή η αντίσταση είναι ίση με την δύναμη που θα πρέπει να εξασκείται στο αυτοκίνητο έτσι, ώστε να διατηρείται η επιθυμητή ταχύτητα. Άρα ένα ορθώς σχεδιαζόμενο αεροδυναμικά όχημα έχει σαν αποτέλεσμα οι «γραμμές» του αέρα να συμπίπτουν με τις «γραμμές» του οχήματος. Σε αυτή την περίπτωση οι αντιστάσεις λαμβάνουν την μικρότερη δυνατή τιμή τους και έτσι να μην καταναλώνεται μεγάλη ισχύς του κινητήρα σε αντιστάσεις, με αποτέλεσμα την οικονομία σε καύσιμο.

9. Μετάδοση κίνησης Η μετάδοση κίνησης στους εμπρόσθιους τροχούς μας εξασφαλίζει καλύτερο κράτημα του οχήματος (λόγω της τοποθέ-

τησης της μηχανής πάνω από τον πρόσθιο άξονα), μειωμένο βάρος (απουσία άξονα οπίσθιας μετάδοσης), άρα οικονομία καυσίμου. Αυτό είναι και πιο πρακτικό, διότι εξασφαλίζεται στους πίσω επιβάτες μεγαλύτερος χώρος (απουσία τούνελ μετάδοσης). Η τετρακίνηση μας δίνει τη δυνατότητα καλύτερου κρατήματος και φρεναρίσματος, άρα καλύτερες και ασφαλείς συνθήκες οδήγησης. Όμως η επιπλέον πρόσφυση στο οδόστρωμα έχει αποτέλεσμα μεγαλύτερο βάρος, περισσότερες αντιστάσεις τριβής, άρα και μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου (αναπτύσσεται μεγαλύτερη δύναμη τριβής μεταξύ ελαστικών και οδοστρώματος).

10. Συντήρηση οχήματος Προσοχή, θα πρέπει να είμαστε απόλυτα συνεπείς με το σέρβις του οχήματος. Τα σωστά συντηρημένα οχήματα λειτουργούν πιο αποδοτικά, ενώ η τακτική αντικατάσταση του φίλτρου αέρα επιφέρει οικονομία κατά 6%. Β. Κατά την οδήγηση 1. Χρήση κλιματιστικού Θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο, όταν είναι απαραίτητο και να ρυθμίζεται στους 25*C. Η χρήση κλιματισμού αυξάνει την κατανάλωση καυσίμου κατά 9%, διότι μέρος της ισχύος του κινητήρα δαπανάται για το σύστημα κλιματισμού. Πολλοί οδηγοί, όταν η εξωτερική θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι από 32*C και άνω, προτιμούν αντί να θέτουν σε λειτουργία τον κλιματισμό του αυτοκινήτου να ανοίγουν τα παράθυρα του οχήματος. Σε αυτή την περίπτωση όμως έχουμε απώλεια ισχύος, που προκαλείται από την αντίσταση του αέρα που εισέρχεται από τα ανοικτά παράθυρα, με αποτέλεσμα και πάλι απώλεια καυσίμου (αεροδυναμικές αντιστάσεις). Από τις δύο δυνατότητες που έχουμε πιο οικονομική είναι λογική χρήση του κλιματισμού.

2. Τοποθέτηση ποδιού στο πεντάλ του συμπλέκτη Πολλές φορές από κακή συνήθεια και χωρίς να υπάρχει λόγος, πατάμε κατά την κίνηση το πεντάλ του συμπλέκτη, τότε μειώνεται η υδραυλική πίεση στους δίσκους του συμπλέκτη οπότε αυτοί φθείρονται και με την πάροδο του χρόνου αρχίζουν να έχουν απώλεια ισχύος (πατινάρισμα), άρα έχουμε και πάλι σπατάλη καυσίμου.

3. Νεκρά ταχύτητα Οδηγώντας σε κατωφέρεια, ή πλησιάζοντας σηματοδότη, οι οδηγοί πολλές φορές βάζουν την ταχύτητα στο νεκρό σημείο, θεωρώντας ότι επιτυγχάνουν οικονομία καυσίμου. Αυτό όμως ίσχυε στα παλαιάς τεχνολογίας οχήματα. Στα νέας

τεχνολογίας ψεκασμού δεν ισχύει το ίδιο. Τα νέα οχήματα είναι εφοδιασμένα με «ηλεκτρονικό εγκέφαλο», ο οποίος χρησιμοποιεί το σύστημα «Fuel cut off» που διακόπτει την παροχή καυσίμου, όταν η κινητική ενέργεια του οχήματος επαρκεί για την λειτουργία του κινητήρα. Με αυτόν τον τρόπο η κατανάλωση καυσίμου στην κατωφέρεια μηδενίζεται. Αν όμως βάλουμε την ταχύτητα στο νεκρό σημείο, ο κινητήρας απομονώνεται από το υπόλοιπο όχημα, άρα χρησιμοποιεί καύσιμο για την λειτουργία στο «ρελαντί».

4. Ταχύτητα οχήματος Οι υψηλές ταχύτητες έχουν ως αποτέλεσμα την υπερβολική κατανάλωση καυσίμου. Στις εθνικές οδούς με πολύ υψηλές ταχύτητες το 48% της ισχύος που παράγεται στον κινητήρα δαπανάται στις υψηλές αντιστάσεις του αέρα. Η βέλτιστη οικονομική ταχύτητα είναι 90Km/h. Έχει επίσης υπολογιστεί ότι στα 100Km/h η κατανάλωση αυξάνεται κατά 10% και στα 120Km/h κατά 22% σε σχέση με την κατανάλωση στα 90Km/h. Αυτό συμβαίνει, επειδή η τριβή του οχήματος με τον αέρα που το περιβάλλει αυξάνεται όχι αναλογικά αλλά εκθετικά. Με λίγα λόγια χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο καύσιμο για να περάσουμε το όχημα μας από τον ολοένα πιο πυκνό αέρα. Επίσης η οικονομία στο καύσιμο έχει σχέση με την ταχύτητα που θα επιλέξουμε στο κιβώτιο ταχυτήτων. Εκτιμάται ότι η βέλτιστη ταχύτητα είναι αυτή που αντιστοιχεί στις 2.500-3.000rpm (στροφές).

5. Ομαλή κίνηση-σταθερή ταχύτητα Η κατανάλωση καυσίμου γίνεται ελαχίστη, όταν οδηγούμε με σταθερή ταχύτητα μέσα σε ένα όριο τιμών. Όταν «σανιδώνουμε» το γκάζι, τότε η μηχανή (κύλινδροι) τροφοδοτείται με μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου. Επίσης το όχημα πρέπει να επιταχύνεται σταδιακά και αναλογικά (ομαλή μεταβαλλόμενη κίνηση), επειδή κάθε απότομη επιτάχυνση απορροφά μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου 6. Επιβραδύνσεις-επιταχύνσεις Μπορεί η κατανάλωση καυσίμου να περιοριστεί κατά 10%, όταν κάθε οδηγός κάνει σωστή εκτίμηση της κυκλοφορίας, προσαρμόζοντας σωστά την ταχύτητα του οχήματος με αποτέλεσμα να μην αναγκάζεται να κάνει απότομες και μεγάλες επιταχύνσεις ή επιβραδύνσεις, διότι ο κινητήρας τροφοδοτείται με μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου.

7. Απενεργοποίηση κινητήρα Η λειτουργία στο «ρελαντί» κατά το χρονικό διάστημα μεγάλων στάσεων προκαλεί σπατάλη καυσίμου και φθορά του κινητήρα και καταλύτη. Έτσι, εάν προ-

βλέπουμε να μείνουμε σταματημένοι πάνω από 1-2 λεπτά, τότε θα πρέπει να σβήνουμε τον κινητήρα. Τα τελευταία όμως χρόνια την κατανάλωση καυσίμου βελτιώνει το σύστημα “stop/start” που υπάρχει σε κάποιες κατηγορίες νέων αυτοκινήτων.

8. Επιλογή σωστής ταχύτητας στο κιβώτιο ταχυτήτων Αν τοποθετήσουμε στο κιβώτιο ταχυτήτων την σωστή ταχύτητα, τότε εξοικονομούμε ποσότητα καυσίμου κατά 15%. Η οικονομία είναι βέλτιστη, όταν επιλέξουμε σωστή ταχύτητα στο σασμάν (2.500-3.000rpm) σε αρμονική σχέση με την ροπή στρέψης και την ισχύ του κινητήρα. Επίσης είναι σωστό να βάλουμε την 5η, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες (επίπεδος δρόμος). Επίσης είναι λάθος να προσπαθήσουμε να τοποθετούμε μεγάλη ταχύτητα (πχ 4η), όταν παίρνουμε στροφή (διότι υπάρχει ανισορροπία μεταξύ ροπής στρέψης και στροφών). Εκτός του ότι είναι άκρως επικίνδυνο, διότι δεν έχουμε καλό κράτημα, έχουμε και μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμου, επειδή ο κινητήρας δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σωστά. Σε αυτές τις περιπτώσεις τοποθετούμε 2α ή 3η που είναι πολύ ασφαλής και οικονομική. Ως ιδανικά σημεία για αλλαγή ταχυτήτων αποτελούν για πετρελαιοκινητήρες οι 2.000prm και για βενζινοκινητήρες οι 2.500prm. Σημειώνεται ότι οι έμπειροι οδηγοί και μόνο από τον ήχο που παράγει ο κινητήρας είναι σε θέση να επιλέξουν την σωστή ταχύτητα στην σωστή χρονική στιγμή.

9. Ορθή οδηγική συμπεριφορά Η ορθή οδηγική συμπεριφορά (ταχύτητα, επιτάχυνση, πέδηση κ.λ.π) μειώνει την φθορά των επί μέρους στοιχείων της μηχανής και συνεπώς αυξάνει την διάρκεια ζωής του οχήματος. Άρα έχουμε, εκτός του καυσίμου, μια δευτερογενή οικονομική ωφέλεια. Μετά από όλα αυτά θεωρώ ότι, εάν κάποιος έχει την ηρεμία και την αυτοσυγκράτηση να τα εφαρμόσει, θα έχει οικονομία στα καύσιμα 35%. Βέβαια θα με ρωτήσει κάποιος και γιατί όλα αυτά; Εγώ είμαι «γκαζιάρης», θέλω τα τε τακε μου τα χειρόφρενα, τα λάστιχα να ουρλιάζουν κατά την εκκίνηση, θέλω να «πλακώνομαι» στις επιταχύνσεις και άλλα πολλά. Σίγουρα ένα τέτοιο οδήγημα είναι πιο απολαυστικό και με πολύ αδρεναλίνη. Εάν κάποιον δεν τον ενδιαφέρει η κατανάλωση και η φθορά του οχήματος, ας επιλέξει αυτή την δυνατότητα. Η επιλογή λοιπόν είναι απολύτως δική σας.

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ ΣΚΙΑΔΕΛΛΗ

«ΛΕΤΙΣΙΑ»

24

H Χαρά Σκιαδέλλη μας ξάφνιασε ευχάριστα τώρα τελευταία, καθώς την είδαμε παράλληλα με την εργασία της στον χώρο του πολιτισμού, με την οποία ασχολείται με επιτυχία εδώ και μερικά χρόνια στο Παρίσι, να περνά και στο χώρο των εκδόσεων και της λογοτεχνίας. Το ξεκίνημα έγινε με τη σύναψη συνεργασίας με τον εκδοτικό οίκο των Αθηνών «Πόλις», απ’ όπου ανέλαβε αρχικά να επιμεληθεί την ελληνική έκδοση ενός ογκώδους λογοτεχνικού έργου του Καταλανού συγγραφέα Ζάουμε Καμπρέ με τον ξενόγλωσσο τίτλο “Confiteor” (=ομολογώ) που γνωρίζει μεγάλη εκδοτική επιτυχία εδώ και σε όλη την Ευρώπη, ενώ η επιμελημένη εργασία της Χαράς προσήλκυσε την ικανοποίηση του εκδότη και τα θετικά σχόλια κριτικών και αναγνωστών. Το δεύτερο έργο, για το οποίο προτίθεμαι να μιλήσω εδώ, είναι μια ιστορική και κοινωνιολογική μελέτη, δοσμένη με λογοτεχνική μορφή, του Γάλλου καθηγητή της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Ιβάν Ζαμπλονκά με τον τίτλο «ΛΕΤΙΣΙΑ ή το τέλος των ανδρών» και με θέμα την απαγωγή και τη δολοφονία μιας νεαρής κοπέλας. H Xαρά ανέλαβε τη μετάφραση του αριστουργηματικού, όπως χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς, αυτού έργου. Δεν μου είναι δυνατό να διαβάσω το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο, για να μπορώ να εκφέρω γνώμη για την αξιοπιστία της γλωσσικής μεταφοράς και γενικά για την επιτυχία της όλης προσπάθειας. Εκείνο όμως που μπορώ να πω με απόλυτη ειλικρίνεια είναι ότι ένα βιβλίο των τετρακοσίων περίπου σελίδων το διάβασα απνευστί, γιατί με συνεπήρε όχι μόνο η υπόθεση και η πρωτοτυπία της πλοκής της, αλλά, και κυρίως, η ροή και η καθαρότητα του λόγου, που συνδυαζόμενα όλα μαζί δίνουν ένα άρτιο λογοτεχνικό έργο. Τελειώνοντας θεώρησα σκόπιμο να κάνω μια προσπάθεια, για να αξιολογήσω ποια είναι εκείνα απ’ τα θετικά στοιχεία του έργου που πρέπει να αποδοθούν στην πρώην καλή μαθήτριά μου ως μεταφράστρια. ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Όπως είναι γνωστό, τα συστατικά στοιχεία κάθε λογοτεχνικού έργου είναι το περιεχόμενο και η πλοκή του περιεχομένου και ακολουθεί η έκφραση, η γλωσσική διατύπωσή του, που κατά τη γνώμη μου σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος. Σε ένα μεταφρασμένο έργο, όπως είναι αυτό για το οποίο ο λόγος, τα δύο πρώτα ανήκουν αποκλειστικά στο συγγραφέα, ενώ το τρίτο μοιράζεται ανάμεσα σ’ αυτόν και τον μεταφραστή. Το έργο του μεταφραστή είναι πολύ σημαντικό. Μια καλή μετάφραση, όπως αυτή εδώ της Χαράς, δεν είναι απλή μεταγλώττιση, όπως αυτές των έργων της τηλεόρασης και του κινηματογράφου που συχνά παρακολουθούμε. Δεν είναι απλή αντικατάσταση λέξεων, απλή γλωσσική μεταφορά. Είναι δημιουργία. Είναι αναδημιουργία του πρωτοτύπου με τα γλωσσικά εργαλεία και τη δομή του λόγου του γλωσσικού οργάνου στο οποίο γίνεται η μεταφορά. Είναι φανερό ότι η Χαρά αξιοποίησε στο έπακρο αυτά τα δυο στοιχεία, το λεξιλογικό πλούτο της γλώσσας μας και την ιδιαίτερη δομή του έντεχνου ελληνικού λόγου. Κινήθηκε με αξιοπρόσεχτη άνεση σε όλη την κλίμακα της γλώσσας μας, από τη γλώσσα των ομάδων και των κατώτερων κοινωνικών τάξεων ως εκείνη των κοινωνιολογικών και πολιτικών όρων, και της λογοτεχνίας. Επέλεξε λέξεις άφθαρτες απ’ την πολλή χρήση, λέξεις με λάμψη και φρεσκάδα και συνέθεσε φράσεις με νοηματική καθαρότητα και αισθητική. Έτσι δημιούργησε ένα κείμενο βατό και απολαυστικό στον αναγνώστη που αναδεικνύει τη λογοτεχνική μορφή του πρωτοτύπου και που στέκεται γενικά αντάξιό του. Γενικά θα έλεγα ότι εντυπωσιάστηκα από το πολύ καλλιεργημένο γλωσσικό αισθητήριο της Χαράς και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί επί χρόνια τώρα, καθώς εργάζεται στο Παρίσι, μιλά και γράφει στα γαλλικά και η επαφή της με την ελληνική γλώσσα είναι φυσικό να περιορίζεται. Στο τέλος του βιβλίου παραθέτει δικές της (Σ.τ.μ.) κατατοπιστικές σημειώσεις που δείχνουν την πλατιά και σε βάθος από μέρους της γνώση της γαλλικής ιστορίας και κουλτούρας, καθώς και τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητα με την οποία εργάστηκε. Η Χαρά καταπιάστηκε με ιδιαίτερα απαιτητικές εργασίες και τις ολοκλήρωσε με μεγάλη επιτυχία χάρη στις ικανότητες, στην επιμέλεια και το μεράκι που διαθέτει. Είμαστε βέβαιοι ότι θα συνεχίσει και με άλλες παρόμοιες επιτυχίες. Τη συγχαίρουμε και της ευχόμαστε γρήγορα να μας παρουσιάσει και πρωτότυπο, δικό της, λογοτεχνικό έργο. Όλα δείχνουν ότι είναι ικανή και ώριμη για κάτι τέτοιο. Χρήστος Αν. Σταυράκογλου

Δρ Μυρσίνη Ρουμελιώτου Οι Βρυξέλλες είναι η έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι η καρδιά, η ψυχή, το μυαλό της Πανευρώπης. Εκεί βρίσκονται τα κλειδιά των αποφάσεων, των κινήσεων των δραστηριοτήτων σε κάθε τομέα της πολιτικής και της οικονομίας, της πολιτιστικής και της κοινωνικής ζωής των Ευρωπαίων. Ένα από τα κλειδιά αυτά κρατά στα στιβαρά χέρια της η Καλλονιάτισσα Μυρσίνη Ρουμελιώτου, θυγατέρα του Βασίλη και της Ανθούλας. Κρατά το κλειδί της Ελληνόφωνης πανεκπαίδευσης στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από μικρή η Μυρσίνη, από τότε που την είχα μαθήτρια στην τετάρτη τάξη του Δημοτικού Καλλονής, έδειχνε τα σημάδια της επιστημονικής επιτυχημένης καριέρας της. Ξεχώριζε με τη μεθοδικότητα των σχολικών εργασιών, με την ταχύτητα κατανόησης, με την πρωτοπόρα επιμέλειά της. Κι ύστερα πήρε τον δρόμο της μορφωτικής ανάπτυξης, με σπουδές υψηλού επιπέδου. Η άνετη έφεσή της στις ξένες γλώσσες την έχει κατατάξει ατο εκπληκτικό ρεκόρ να κατέχει άπταιστα 13 γλώσσες από τις συνήθεις, Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική… μέχρι τις σπάνιες, Αραβική, Ρωσική και Κινέζικη. Μπορεί κιόλας να έχει αγγίξει παγκόσμια μοναδικότητα στην κατοχή ξένων γλωσσών. Και όχι απλή γνώση των, αλλά με πτυχία και διπλώματα. Δεν απολείπουν όμως και τα Διδακτορικά. Απανωτά και αυτά, με πανεπιστημιακές υποτροφίες στην κοινωνιολογία και πολλούς άλλους μεταπτυχιακούς τίτλους.

Στρατής Μισγίρης

Διετέλεσε ερευνήτρια με αξιόλογες και σημαντικές επιτυχίες στην Κοινωνιολογία και στην Εκπαίδευση, με εντυπωσιακές εισηγήσεις και συμμετοχές σε παγκόσμια συνέδρια και συγγραφή επιστημονικών μελετών σε βιβλία και ξενόγλωσσα περιοδικά κύρους. Παράλληλα η πλούσια εμπειρία της στη διοίκηση οργάνωσης Επιτροπών συνεδρίων και εργαστηρίων κοινωνικών και πολιτικών θεσμών την καθιστούν εξειδικευμένη στον συντονισμό της εκπαίδευσης. Για όλα τα πάμπλουτα αυτά επιστημονικά προσόντα της κλήθηκε να προσφέρει τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες της στον διάσπαρτο ελληνόφωνο πληθυσμό της Ευρώπης. Τοποθετήθηκε στην Ελληνική Πρεσβεία των Βρυξελλών ως Συντονίστρια της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με αρμοδιότητα ευθύνης σε πάνω από 250 σχολεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της είναι να συμβάλει στη διεύρυνση και παγίωση του ελληνικού στοιχείου και στην αναγεννητική προβολή μιας νέας Ελλάδας. Αλλά και όραμά της να διασπείρει την ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό με την ένταξη της ελληνικής γλώσσας στα πανεπιστήμια των ευρωπαϊκών χωρών. Πράγμα που το έχει ήδη πετύχει, κατά δήλωση του Υφυπουργού Παιδείας κ. Ζουράρι, σε επίσκεψή του στις Βρυξέλλες και σε συνεργασία του με τη Μυρσίνη. Δίκαια οι γονείς της καμαρώνουν και η γενέτειρά της η Καλλονή υπερηφανεύεται.

" Η Συνταγή μας" Βικτωρίας Αγοραστού Το κουσάφι Αρώματα που γαληνεύουν, μπαχαρικά που σε ταξιδεύουν στα φημισμένα παζάρια της Ασίας και της Ανατολής, εσπεριδοειδή, ξηρά και φρέσκα φρούτα, όλα ενώνουν τα αρώματά τους και τις γεύσεις τους και φτιάχνουν το κουσάφι. Η κομπόστα της νηστείας και της Σαρακοστής. Τρώγεται κρύα η ζέστη. Υλικά: 2 λίτρα νερό 1 ποτήρι ζάχαρη 1 ξύλο κανέλα 5 κόκκους μπαχάρι λίγα γαρύφαλλα ένα μοσχοκάρυδο ένα ξύλο πιπερόριζα ένα φακελάκι σταφίδες

26 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

λίγα κομμένα ξερά δαμάσκηνα δυο πορτοκάλια και λεμόνια με την φλούδα σε κύβους δυο μήλα σε κύβους δυο κυδώνια σε κύβους Τα βράζουμε όλα μαζί μέχρι να μαλακώσουν τα φρούτα και τα μπαχαρικά και να βγάλουν όλα τα αρώματά τους.

κοινωνική ζωή Τον μήνα Ιανουάριο απεβίωσαν: Η Δεσποτέλλη Μυρσίνη και η Κεφάλα Αικατερίνη Τον μήνα Μάρτιο απεβίωσαν: Η Σαμπάνη Ραλλίτσα Αιωνία τους η μνήμη! “Για την Ευαγγελία Αξιώτη” Ευχαριστούμε θερμά όλους όσους μας συμπαραστάθηκαν στον μεγάλο μας πόνο για τον πρόωρο και ξαφνικό χαμό της αγαπημένης μας κόρης Ευαγγελίας. Ευχαριστούμε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μηθύμνης κ.κ. Χρυσόστομο, που από την πρώτη στιγμή ήρθε κοντά μας με αγάπη και ανθρωπιά για να απαλύνει τον πόνο μας και να μας δώσει την ευλογία του. Ευχαριστούμε τους συγγενείς μας, τους φίλους μας, τους συγχωριανούς μας και όλους όσους με τόση αγάπη στάθηκαν κοντά μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Δ.Σ. του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου για την αμέριστη συμπαράστασή του. Με αγάπη Οικογένεια Δημητρίου Αξιώτη Εις μνήμην Παναγιώτη Ηλιάδη Με οδύνη πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του προσφιλούς μας αδελφού και θείου Παναγιώτη Ηλιάδη, που επί πολλά έτη διέμενε στην Αμερική. Ορφανό παιδί, μετανάστευσε στον Νέο Κόσμο εγκαταλείποντας την αγαπημένη πατρική γη και αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, την οποία επέτυχε με την εργατικότητα και τη σύνεση του. Με την εκλεκτή του σύζυγο Μυρσίνη δημιούργησαν μία θαυμάσια οικογένεια, απέκτησαν δύο εξαίρετα κορίτσια, τα οποία αποκατέστησαν πολύ καλά και χάρηκαν εγγονάκια. Για την οικογένεια μας στάθηκε πάντα στις δύσκολες στιγμές όχι μόνο κατ'

όνομα αδελφός, αλλά και στην πράξη αρωγός και συμπαραστάτης, τόσο εκείνος όσο και η σύζυγός του, μας συμπαραστάθηκαν και μας βοήθησαν, όσο και όπως μπορούσαν, στα όποια προβλήματα ταλάνιζαν την οικογένεια μας. θα θυμόμαστε πάντοτε και εμείς και όσοι τον γνώρισαν την καλοσύνη, την εντιμότητα και τη γενναιοδωρία του. Ας είναι αναπαυμένος στην αγκαλιά του Δημιουργού. Ευχόμαστε ο Θεός να δώσει παρηγοριά για την απώλειά του στη σύζυγό του και στα παιδιά του. Τα αδέλφια του Γιάννης και Παρασκευούλα Ηλιάδη Ο ανηψιός του Μανώλης Ηλιάδης

λιάς κοπής άνθρωπος κουβαλούσε όλα τα γνωρίσματα μιας γενιάς ανθρώπων που πολεμούσαν για τις Θερμοπύλες τους, για τα οράματά τους χωρίς να λογαριάσουν εμπόδια, πολιτικές, πρόσωπα. Σκληρή κι ευαίσθητη, δυνατή και τρυφερή, καθιστή και αεικίνητη, δεν έμπαινε σε καλούπια, σε λέξεις. Ναι, δύσκολη, ναι αληθινή, ναι αγωνίστρια της ζωής. Ελεύθερος άνθρωπος, ίσως ο πιο ελεύθερος μέσα στο χωριό αυτό που γρήγορα μεγάλωσε και έγινε μια μικρή πόλη. Τούτες οι αλλαγές δεν συνηθίζονται, όταν είσαι ένα με τα γεφύρια του χωριού, την αληθινή πλατεία, τον πλάτανο φύλακα της πλατείας (ο καημός της ήταν που αρρώστησε ο πλάτανος), τα παλιά δοξασμένα καφενεία, τους Καλλονιάτες ενός άλλου καιρού. Το χωριό μας, η αγαπημένη μας Καλλονή, πενθεί που έχασε την κυρά-Κατίνα. Βαθιά μέσα μας όμως πιστεύομε πως η Κατίνα θα είναι πάντα μαζί μας, να μας φυλάει απ’ τις κακοτοπιές και τα δύσκολα!

Εις μνήμην Ισμήνης Σωτηροπούλου Στις 27 Μαρτίου έφυγε ξαφνικά απ’ τη ζωή ένα εκλεκτό μέλος της κοινωνίας της Καλλονής, η Ισμήνη Λευκαρίδου - Σωτηροπούλου. Χαρούμενος και γοητευτικός άνθρωπος, ξεχώριζε με το δροσερό της χαμόγελο, που την έκανε ιδιαίτερα αγαπητή στον κόσμο. Η Ισμήνη αγάπησε και παντρεύτηκε τον Παναγιώτη Σωτηρόπουλο, που έδωσε χρώμα και ζωντάνια στις αθλητικές σχολικές εκδηλώσεις. Αποτέλεσαν ένα ωραίο ζευγάρι που δεν έλειπε ποτέ απ’ τις καλλονιάτικες παρέες και διασκεδάσεις. Μεγάλωσαν με αγάπη και αφοσίωση την εξαιρετική κόρη τους, τη Ραφαέλα, κι εκείνη τους στάθηκε μέχρι το τέλος. Θα θυμόμαστε πάντα οι Καλλονιάτες την Ισμήνη!

Εις μνήμην Κατίνας Κεφάλα Όταν ακούσαμε ότι η Κατίνα έφυγε, δεν το πιστεύαμε… Γιατί η Κατίνα ήταν σύμβολο του χωριού της, αιωνόβια γυναίκα! Πάντα άγρυπνη στην πέτρινη πεζούλα έξω απ’ το σπίτι της να χαιρετά τους γνωστούς περαστικούς, να διαμαρτύρεται για τα κακώς κείμενα της Καλλονής, να σκέφτεται πώς να ομορφύνει και να καλυτερέψει η πλατεία, οι δρόμοι της Καλλονής… Γιατί η Κατίνα είχε πάνω απ’ όλα λεβεντιά και ανθρωπιά. Κανέναν δεν αδικούσε, αλλά και σε κανέναν δεν χαριζόταν. Πα-

27 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Καλλονή 81107, Λέσβος - Τηλ. 22530 23620, 6978 698071 - e-maill: Kallonigold@yahoo.gr

Χαρίκλεια Τ. Βαλτά Χειρούργος Οδοντίατρος Απόφοιτος Πανεπιστημείου Manchester

Καλλονή Λέσβου Γραφείο : Τηλ.- Fax: 22530 23490 Οικία: 22530 22233

ΤΣΟΥΝΤΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ - ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ

Ιατρείο: Καλλονή Λέσβου (Εμπορικό Κέντρο Αλβανού) Τηλ/Fax: 22530 24590 Kin. 6946008966 e-mail: ptsounas@gmail.com

ΑΘΗΝΑ Στρ. ΜΙΣΓΙΡΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Ιατρείο: Καλλονή Λέσβου (Εμπορικό Κέντρο Αλβανού)

30 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Τηλ/Fax: 22530 24590 Kin. 697 22 85 470 e-mail: athinamisgiri@gmail.com

Η μοναξιά μας Χαρακτηριστικό του ανθρώπου της εποχής μας η μοναξιά. Οι ειδικοί, που ασχολούνται με τα σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπου, μας πληροφορούν πως τούτη ακριβώς η μοναξιά αποτελεί ένα απ’ τα πιο καυτά κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα του καιρού μας. Είναι αρκετή η πείρα της καθημερινής ζωής μας. Όλοι αναρωτιόμαστε «γιατί είμαι τόσο μόνος; Δεν έχω έναν άνθρωπο που να με νιώθει!». Είναι το παράπονο που φτάνει καθημερινά στ’ αυτιά μας, που ανεβαίνει συχνά στα χείλη μας. Έχω προσέξει μετά λύπης μου ότι όλες οι πόρτες των σπιτιών έχουν κλείσει ερμητικά. Και δεν έχεις δικαίωμα να χτυπήσεις την πόρτα του γείτονα, να μπεις μέσα να πεις δυο λόγια για να σπάσει η μοναξιά σου. Παλιά οι πόρτες και οι αγκαλιές των συνανθρώπων μας ήταν ανοιχτές, γεμάτες αγάπη και συμπαράσταση σε ό,τι κι αν είχαμε ανάγκη. Αυτή την εποχή τα αρνητικά σκοτεινιάζουν τη ζωή μας. Ένα απ’αυτά είναι ο φόβος κι ο τρόμος των ηλικιωμένων για τους διαρρήκτες, που είναι αδίστακτοι και αφαιρούν τη ζωή όσων ζουν μόνοι και απροστάτευτοι. Τώρα όλοι νιώθουν το συναίσθημα της μοναξιάς που είναι οδυνηρό και δύσκολο. Ακόμη και τα νιάτα, που ζουν την πιο όμορφη περίοδο της ζωής τους, την περίοδο της αγάπης και της φιλίας, νιώθουν μοναξιά και μάλιστα πιο έντονα απ’ τους μεγάλους. Έτσι δυστυχώς καταφεύγουν για συμπαράσταση στις καταστρο-

Βασούλα Αλβανού

φικές ουσίες και στις παρανομίες, πράξεις που πληρώνουν σε όλη τους τη ζωή. Στις μεγαλουπόλεις η μοναξιά είναι μεγαλύτερη και πιο δυσβάστακτη, προπαντός στους ηλικιωμένους και μοναχικούς ανθρώπους. Άνθρωποι κυκλοφορούν γύρω μας, όμως δεν είναι παρά απρόσωπες μονάδες μιας μάζας και συ είσαι μία απ’ αυτές. Άνθρωποι χωρίς χαμόγελο. Σε συναντούν, σε σπρώχνουν, σε προσπερνούν. Έγινε σημαντικός παράγοντας επικοινωνίας παντού η μηχανή: στη δουλειά, στην κουζίνα, στη ψυχαγωγία. Είναι πια ο στενότερος σύντροφός μας! Έτσι χάσαμε τη συντροφιά, τη ζεστασιά της ψυχής μας. Με όλα αυτά γεννιέται το ερώτημα: πώς θα καταφέρουμε να σπάσουμε τον κλοιό της μοναξιάς που μας πνίγει; Η απάντηση είναι απλή και ταυτόχρονα δύσκολη. Εκείνο που χρειάζεται είναι η προσπάθεια να ανακαλύψουμε μέσα μας τον χαμένο άνθρωπο και να τον προσφέρουμε στους άλλους γύρω μας με όλους τους τρόπους αυτό που έχουν ανάγκη. Να γκρεμίσουμε το τείχος του εγωισμού που μας κρατά κλεισμένους στον εαυτό μας. Να πλησιάσουμε τον συνάνθρωπό μας και να δώσουμε χριστιανική αγάπη προσφέροντας συντροφικότητα και συμπαράσταση. Και τότε θα έχουμε τη μοναδική δυνατότητα να ζήσουμε συντροφιά με τον Θεό και τον άνθρωπο σε μια θεανθρώπινη κοινωνία. Τότε δεν θα νιώθει κανένας πια μοναξιά!

Δημήτρης Β. Ρουμελιώτης MD, FEBORL-H NS Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος ενηλίκων και παίδων Ενδοσκοπικός έλεγχος ανώτερου αναπνευστικού Έλεγχος Βαρηκοϊας - ιλίγγου - Εμβοών Τηλ.: 210 2833368 Κιν.: 6944 141359 Πρασίνου Λόφου 13 & Πολυτεχνείου Νέο Ηράκλειο - Αττικής 14122

www.dimitrisroumeliotis.com email: dimitrisroumeliotis@gmail.com

ΤΙΤΙΚΑ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑ - ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ Αιματολόγος Επιμελήτρια Αιματ. Κλινικής Νοσ. Metropolitan Διάγνωση & Θεραπεία Παθήσαιων του Αίματος Πρασ. Λόφου 13 & Πολυτεχνείου, Νέο Ηράκλει 14122 E-mail: titikachatzileonida@gmail.com Τηλ.: 6944366055 Δέχεται με ραντεβού

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΟΣΟ ΣΕ ΕΥΡΩ 40 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΛΗΜΕΝΤΙΝΗ ΚΩΛΕΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ 50 ΒΑΒΛΑΔΕΛΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ 30 ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ 20 ΠΑΠΑΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΣΟΝΙΑ 100 30 ΜΠΑΣΕΑΣ ΟΡΕΣΤΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΕΛΛΗ ΣΟΦΙΑ 25 ΣΤΥΛΙΑΝΕΛΛΗ ΜΑΙΡΗ 25 ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ ΒΙΚΤΩΡΙΑ 30 ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΥ ΕΥΡΥΔΙΚΗ 100 50 ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ ΚΑΛΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ 20 ΚΑΡΑΣΤΕΦΑΝΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ 20 ΣΑΚΑΛΗ ΜΑΡΙΑ 100 ΠΑΧΑΚΗ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ 50 ΡΑΛΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ 197 ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΜΑΡΙΑ 20 ΛΑΓΟΥΤΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ 20 ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΚΩΣΤΑΣ 50 ΔΟΥΚΕΛΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ 20 ΚΟΜΝΗΝΑΚΗ ΕΛΕΝΗ 30 ΛΙΤΙΝΑ ΑΙΜΙΛΙΑ 50 ΧΥΣΙΜΕΛΛΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 20 ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 50 ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 50 ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ 40 ΚΟΡΔΑ ΦΩΤΕΙΝΗ 20 ΚΑΠΠΟΔΙΣΤΡΙΑ ΙΓΝΑΤΙΑ 20 ΚΑΣΤΡΙΝΕΛΛΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ 20 ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ 30 ΒΟΓΙΑΤΖΗ ΑΘΗΝΑ 20 ΜΑΥΡΑΓΑΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 50 ΦΑΝΑΡΑΔΕΛΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 50 ΤΣΑΠΡΑΖΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 20 ΤΣΕΛΕΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ 50 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΗΘΥΜΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ 50 ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΡΓΙΝΙΑ 50 ΗΛΙΑΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΛΑΚΟΥ-ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ 30

Αγαπητά μας μέλη

Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε για τα κατωτέρω θέματα: 1) Λόγω σοβαρής οικονομικής δυσχέρειας του ταμείου του συλλόγου, που αφορά στα λειτουργικά του έξοδα και την έκδοση του περιοδικού, παρακαλούμε όπως: α) Τακτοποιηθούν οικονομικά όλα τα μέλη του Συλλόγου. β) Όσοι διαφημίζοντα ήδη ή όσοι επιθυμούν να διαφημιστούν στο περιοδικό του Συλλόγου, να καταβάλουν τα έξοδα διαφήμισης που τους αναλογούν. Σημ. Για οποιοδήποτε θέμα κοστολογίου επικοινωνείστε με τον Σύλλογο.

2) Παρακαλούνται όσοι επιθυμούν την δημοσίευση άρθρων τους στο περιοδικό, να αποστέλλουν αυτά στο e-mail της κας Αντιγόνης Μώρου (antigon.mo@ gmail. com), σε ηλεκτρονική μορφή.

3) Για τυχόν παράπονα, παραλείψεις, επισημάνσεις ή υποδείξεις σχετικές με την λειτουργία του περιοδικού ή του Συλλόγου εν γένει, να απευθύνεστε στη διεύθυνση του περιοδικού ούτως ώστε αυτά να τίθενται υπόψιν του Διοικητικού Συμβουλίου.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Ο Γεώργιος Τσακτάνης πέρασε στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων, Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Πάτρας. Ο παππούς του Γιάννης Καπίρης και η γιαγιά τουΡίτσα Καπίρη του εύχονται καλή πρόοδο και να έχει πάντα στη ζωή του επιτυχίες.

31 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Γραφείο γενικού τουρισμού

Αγ. Στρατοπέδου 63, Χαϊδάρι, Αθήνα Τηλ.:6975889343 - 2130312522 karacompanytours@gmail.com