ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 160

ΚΕΜΠΚΡ 558

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 2408

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

Έτος 35ο • Τεύχος 160

Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2015

Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

ΣΕΛΑΧΑΣ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΣΦΑΓΕΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΡΕΑΤΩΝ ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟ - SUPER MARKET

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Τηλ.: 22530 22814 ΣΦΑΓΕΙA Τηλ./Fax: 22530 29222

περιεχόμενα Πρώτη σελίδα …………………....................................... 3 Τα εν οίκω... (Οι δραστηριότητες του Συλλόγου) ............ 4 Λαογραφία & παράδοση: Κούνιες …….….................… 5 Πρόγραμμα καλοκαιρινών εκδηλώσεων ….............… 7 Για τη Μητέρα (ποίημα) / Ορδές Βαρβάρων (ποίημα) … 8 Αρίσβη (ποίημα) .............................................................… 8 Πρωτομαγιά 1948 ..........................................................… 9 Η δική μας Αρίσβη ….............................................…... 10 Οι πρόγονοί μας πρόσφυγες ……....……………….… 13 Η Αρίσβη των παιδικών μου χρόνων .......................... 14 Από την Αρίσβα στη Νέα Αρίσβη ................................. 16 Αρίσβα: Πρόγονος της σημερινής Αρίσβης ................ 20 Όσα ακούει η πλατεία ...................................................... 22 Τα χωριά της Καλλονής: Σύλλογος Καλλονιατών από το 1962 ............................. 24 Η σελίδα των οργανωμένων φιλάθλων ...................... 26 Μουσική Σχολή Καλλονής Λέσβου ............................... 28 Τα Καλλονιάτικα κόμικς ……...................................…. 29 Γονιδιακή θεραπεία και βλαστοκύτταρα …..............…. 31 Ειδήσεις - Σχόλια - Διάφορα ……...........……...……. 32 Κοινωνική ζωή …………................…………………. 34 Συνδρομές ……...................……………………...…… 36 ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ

Α. ΚΥΡΙΑΖΗΣ, Β. ΑΛΒΑΝΟΥ, ΑΝΤ. ΜΩΡΟΥ, ΣΤ. ΒΑΛΤΑΣ, Θ. ΜΥΖΙΚΑΣ, Δ. ΒΑΝΕΛΛΗΣ, Θ. ΠΕΤΡΟΥ, ΣΤΡ. ΜΙΣΓΙΡΗΣ, Ν. ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΗΣ, ΕΥ. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ, Δ. ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ, Π. ΤΡΑΓΟΣ, Κ. ΠΑΤΣΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, Α. ΚΕΡΑΜΙΤΖΗΣ, Ι. ΤΡΑΓΟΣ, Ε. ΚΑΡΑΒΑ, ΣΤΡ. ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ, ΑΙΜ. ΛΙΤΙΝΑ, Ι. ΜΟΥΡΣΑΛΙΩΤΟΥ, ΟΛΥΜΠΙΑ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ-ΣΤΑΥΡΑΚΟΓΛΟΥ.

Περιοδικό του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου ΕΤΟΣ 35ο • ΤΕΥΧΟΣ 160 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΔΟΝΤΑ 10, 117 43, ΑΘΗΝΑ Τηλ./Fax: 210 9242492 . web: www.takalloniatika.gr ΕΚΔΟΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Ξ. ΒΑΛΤΑΣ ΘΗΡΑΣ 15, 153 44, ΓΕΡΑΚΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 210 6047116, 6992 887809 . e-mail: instaval@yahoo.com ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΩΡΟΥ ΕΥΕΡΓ. ΓΙΑΒΑΣΗ 73, 153 41 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Τηλ.: 210 6544573 . e-mail: antimor@otenet.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΔΙΑΛΕΧΤΟΥ-ΑΓΟΡΑΣΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΑΓΟΣ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/951522-49 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR60 0110 1530 0000 1539 4544 975 Τη μακέτα του τίτλου σχεδίασε αφιλοκερδώς για το περιοδικό ο ταλαντούχος σχεδιαστής ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤ. ΣΠΕΡΤΟΣ Φωτό Εξωφύλλου: Μαύρος πελαργός (Ciconia nigra) ψαρεύει στον Τσικνιά (Χρήστος Βλάχος) ΗΛ. ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: DIATHLASIS ΑΙΟΛΟΥ 71, 15354, ΓΛΥΚΑ ΝΕΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 2106613813. e-mail: info@diathlasis.com.gr

Πρώτη Σελίδα Ένα περιοδικό ανάμεσα στις εποχές, πέρασμα από τη μια στην άλλη, κάθε πέρασμα και μια νέα ζωή. Οι αρχαίοι θεωρούσαν τα «όρια», τούτα τα περάσματα δηλαδή απ’ τη μια ηλικία στην άλλη ή απ’ τη μια εποχή στην άλλη, επικίνδυνα γι αυτό και είχαν τελετές αποτρεπτικές με τις οποίες καλόπιαναν τα νέα πνεύματα με προσφορές, δώρα και καθαρτήριες θυσίες. Και τι γίνεται στην πραγματική ζωή, όταν περάσεις κυνηγημένος τα σύνορα της χώρας σου και βρεθείς σε μια άλλη χωρίς νόμιμα χαρτιά αλλά και χωρίς τα προς το ζην (τα έδωσες όλα να σωθείς); Πώς θα ονομάσουμε αυτά τα περάσματα των θυμάτων ενός πολέμου απ’ τη χώρα της καταστροφής στην άλλη; Ακούμε συνέχεια στις ειδήσεις και τα τοπικά κανάλια του νησιού μας για τα πλήθη μεταναστών που κατακλύζουν τη Μυτιλήνη. Κάποιοι δυσανασχετούμε για το πώς θα μας χωρέσει ο τόπος, πού θα πάνε…. Αγαπητοί, κάποιοι από μας, μεγαλύτεροι στην ηλικία, έζησαν ακούγοντας απ’ τους γονείς τους την επώδυνη εμπειρία της προσφυγιάς. Μάλιστα στο Αφιέρωμα στην Αρίσβη (τα χωριά της Καλλονής δεν τελειώνουν εδώ) αναθυμιούνται μνήμες ξεριζωμού των δικών τους, που με κόπο και μεράκι ρίζωσαν στην όμορφη γειτονοπούλα μας, την Αρίσβη. Αν τότε τους ονομάζαμε «πρόσφυγες» και τώρα «μετανάστες», πάντα ο άνθρωπος που ξεριζώνεται απ’ τη γη του πρόσφυγας είναι, άνθρωπος είναι. Ο Σύλλογός μας στηρίζει κάθε εκδήλωση ανθρωπιάς, μέσα στην κρίση που μας δέρνει αλύπητα η ανθρωπιά είναι η μόνη αληθινή αξία που μας απόμεινε. Μη διαπραγματεύσιμη! Καλό καλοκαίρι!

Αντιγόνη Μώρου, υπεύθυνη σύνταξης

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Αύγουστος 2015

> Τετάρτη 12 Αυγούστου «Μετανάστες όπως τότε και τώρα»

> Σάββατο 16 Αυγούστου «Η γιορτή της αντάμωσης»

> Τρίτη 19 Αυγούστου Θεατρική παράσταση «Κόφτου τα φτερά»

> Τετάρτη 26 Αυγούστου «Χαράσσοντας τα μονοπάτια της Καλλονής»

Τα εν οίκω...

συλλόγου οι δραστηριότητες του

Κοπή Πίτας 2015 Το βράδυ της Κυριακής, 1-2-2015, οργάνωσε ο «Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου» μια ζεστή εκδήλωση στην ταβέρνα «Ασχημόπαπο» στα Άνω Πετράλωνα για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας. Την πρωτοχρονιάτικη πίτα έκοψε ο Αγιασσώτης Δούκας, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος του Συλλόγου (1978). Τα κάλαντα του Ε.Ο.Κ. έψαλαν τα μέλη του Συλλόγου ακολούθησε γλέντι με τους μουσικούς Δημήτρη Ραδίτσα και Ευάγγελο Χαλκοδαίμωνα. Μιά πραγματικά όμορφη βραδιά σε μια Αθηναϊκή ταβέρνα με χρώμα της δεκαετίας του 1950!

Εκλογές Την Κυριακή 29 Μαρτίου 2015 διενεργήθηκαν οι αρχαιρεσίες του Συλλόγου Καλοννιατών Λέσβου για ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Για το Δ.Σ. εξελέγησαν: Πρόεδρος: Σταύρος Βαλτάς Αντιπρόεδρος: Τζένη Παλαιολόγου Γενική Γραμματέας: Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή Ταμίας: Δημήτριος Κουτρουλής Μέλη: Ελευθερία Ανθούσα Καλογήρου (Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων), Βικτωρία Αγοραστού Διαλεκτού (Γραμματέας Οργανωτικού, Μέλος Συντακτικής Επιτροπής), Γιώργος Αξιώτης (Υπεύθυνος Ιστοσελίδας), Παναγιώτης Τράγος (Μέλος Συντακτικής Επιτροπής), Αντιγόνη Μώρου (Υπεύθυνη Σύνταξης) Για την Εξελεγκτική Επιτροπή εξελέγησαν: Ευστράτιος Χυσιμέλλης Δουκέλλης Αντώνιος Σαλουβάρδου Μαρία Για την Ο.Λ.Σ.Α. εξελέγησαν: Σταύρος Βαλτάς Τζένη Παλαιολόγου Δημήτριος Κουτρουλής Αντιγόνη Μώρου Χρυσάνθη Παπαγρηγορίου Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή

Επιτέλους ο Σύλλογος αποκτά Τράπεζα Αίματος Εκδρομή στα Καμπιά Ευβοίας (15/3/2015) Μια απίστευτα όμορφη εκδρομή πολύ κοντά στην Στενή Ευβοίας σε ένα μέρος γεμάτο καταρράκτες! Μια ξεκούραστη Κυριακάτικη βόλτα να κλείσουμε την πόρτα του χειμώνα και να υποδεχτούμε την ντροπαλή ακόμα άνοιξη. Πέστροφες αλλά και κοντοσούβλια, χιόνια αλλά και ηλιόλουστες ανοιξιάτικες ώρες για να μαζέψουμε λαλέδες!!!

Ο Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου δημιούργησε σε συνεργασία με το Αρεταίειο Νοσοκομείο Τράπεζα Αίματος για τα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου στην Καλλονή και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Σ’ αυτήν την προσπάθεια προσφοράς, σας θέλουμε όλους αρωγούς και συμμέτοχους. Ο Σύλλογός μας έχει εγγραφεί στο Εθνικό Μητρώο Εθελοντών Αιμοδοτών. Τα μέλη και οι φίλοι του Συλλόγου, που διαμένουν εκτός Αττικής, μπορούν να δίνουν αίμα σε οποιοδήποτε νοσοκομείο, δηλώνοντας ότι η αιμοδοσία γίνεται για την Τράπεζα Αίματος του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου. Τα μέλη και οι φίλοι στον νομό Αττικής μπορούν όλο το χρόνο, καθημερινά, εκτός από αργίες και Σαββατοκύριακα, και χωρίς εκ των προτέρων συνεννόηση, να προσφέρουν αίμα στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, Βασιλίσσης Σοφίας 76, Αθήνα, απέναντι από το Μέγαρο Μουσικής (μετρό Μέγαρο Μουσικής, έξοδος Αιγινήτου) από τις 9:00 π.μ έως τις 1:30 μ.μ. για την Τράπεζα Αίματος του Συλλόγου, στην Υπηρεσία Αιμοδοσίας (στο ισόγειο, δεξιά προς τα εξωτερικά ιατρεία). Από Σεπτέμβριο έως και τον Απρίλιο αιμοληψίες γίνονται και τις απογευματινές ώρες από τις 4:00 μ.μ. έως τις 7:30 μ.μ.. Ειδικά για το μήνα Μάϊο αιμοληψίες γίνονται χωρίς συνεννόηση στο Αρεταίειο Νοσοκομείο (εκτός από αργίες και Σαββατοκύριακα): Πρωί: καθημερινά από τις 9:00 π.μ έως τις 1:30 μ.μ.. Απόγευμα: καθημερινά εκτός Παρασκευής από τις 4:00 μ.μ. έως τις 7:30 μ.μ. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε με τους: Σταύρο Βαλτά 6992887809, Κωνσταντίνα ΒάκκαΚυριαζή 6936594864, Βικτωρία Αγοραστού 6936904851.

λαογραφία & Παράδοση

Κούνιες

> του Σταύρου Βαλτά

ρου ίθ α π υ ς τη & τα ω ρ έ υ το , το παιγνίδι της άνοιξης

Θέλω ν’ ανέβω στα ψηλά, καλέ, θέλω ν’ ανέβω στα ψηλά, καλέ Γιωργιού το δώμα στ’ άγιου Γιωργιού το δώμα, στ’ άγιου υκαλιούδα να κόψω δυο γαρίφαλα, να πλέξου φρο τα καΐκια. να φροκαλώ τη θάλασσα, ν’ αράζουν τα, Ένα καΐκι άραξε στου βασιλιά την πόρ ούλες. ιλοπ βασ ς τρει μόν’ ε ήταν ο βασιλιάς δεν φεγγάρι H μια κεντάει τον ουρανό κι η άλλη το ηλάκι. μαντ το άει κεντ η ότερ κι απ’ όλες η μικρ ’τκού σ’ μαντήλι νιασ ’ρβω του το, α κέντ μ’, Kέντα το κόρη τίχα να βάλεις μέσα ζάχαρη και κόκκινη μασ ειό στο σπίτι. σχολ το απ’ κι ειό σχολ στο να το πηγαίνεις το παραθύρι, Kι αν δεν είν’ πόρτα ανοιχτή, ρίχτ’ απ’ η με τ’ ασήμια, να βγει ο γαμπρός με τ’ άρματα κι η νύφ μαντήλια. να βγει κι ου συμπέθεροςμί τά χρυσά Μυρσίνη Παπαδοπούλου Καλλονή Λέσβου γές στο Κεράμι και Το τραγουδούσαν με μικρές παραλλα κατέγραψε η Δόμνα στο Σκουτάρο της Λέσβου όπου το Βουρτζούμη και τη Σαμίου από τη δεκάχρονη Φιλισία γιαγιά της, το 1975.

Σ

τη Καλλονή, ανήμερα του Πάσχα μετά τη Δεύτερη Ανάσταση, κίναγαν μπουλούκια μπουλούκια γελαστές και χαρούμενες κοπέλες απ όλες τις γειτονιές του χωριού, με κατεύθυνση τον πλάτανο του Λουτρού. Καταπόδι μελισσολόι τα μικρά παιδιά με τραγούδι και φωνές. Παλικάρια δεκαοκτάχρονα, μεγαλύτερα και μικρότερα. Ακόμη και γυναίκες μεγάλες απ τις γύρω γειτονιές ερχόταν να απολαύσουν το θέαμα απ’ το έθιμο της κούνιας. Σκάλωναν μεγάλα και χοντρά σχοινιά στα δυνατά μπράτσα του πλάτανου, τα έδεναν στη βάση και περνούσαν ανάμεσα κάποιο σκαμνί μ ένα μαξιλάρι. Πάνω του καθόταν κάποια όμορφη κοπέλα και οι άλλες με δύναμη έπιαναν τα σχοινιά και την κουνούσαν με τη συνοδεία χαρούμενων τραγουδιών.

Συνήθως άρχιζαν με το «Χριστός Ανέστη», όπως το καλούσε η μέρα. Ύστερα συνέχιζαν με διάφορα επίκαιρα τραγούδια. Ξεφωνητά ανάμεικτα από χαρά αλλά και από φόβο έβγαζαν οι κοπέλες σε κάθε κούνημα. Τη μια στιγμή το σώμα βρισκόταν σχεδόν πάνω στη γη και την άλλη κρεμόταν αρκετά μέτρα πάνω απ την κοίτη του ποταμού. Τα παλικάρια σιγοντάριζαν κι αυτά το τραγούδι και πολλές φορές παίρναν την πρωτοβουλία για κανένα λιανοτράγουδο. Συνάμα πείραζαν τις κοπέλες με διφορούμενα πειράγματα ή «τσαντίσματα», όπως τα έλεγαν. Εκείνες κοκκίνιζαν από ντροπή ή και ευχαρίστηση. Το αεράκι έπαιρνε τη φούστα λίγο ψηλότερα κι αποκάλυπτε τα πόδια τα γραμμένα. Στις κούνιες μπλεκόταν και πολλά ειδύλλια που κάποτε είχαν και ευτυχή κατάληξη. Έτσι οι κούνιες ήταν καλοδεχούμενες, φέρνανε τραγούδι και χαρά και συχνά άφηναν ωραίες ανανμήσεις. Τα σουξέ της εποχής ακουγόταν κατά κόρον και ανάμεσα στα πιο αγαπημένα ήταν το «Άστα τα μαλλάκια σου», «Της θάλασσας της έταξα μεταξωτές κορδέλες», «Θαλασσάκι μου» κι άλλα πολλά. Αγλαΐα Γκαγκανέλλη Καλλονή Λέσβου

Το δρώμενο αυτό έχει άμεση σχέση με την «αιώρα» των Αθηναίων παρθένων κατά τη διάρκεια της εορτής των Ανθεστηρίων και θεωρείται κατάλοιπό τους. Πανάρχαιο παιχνίδι, που στην αρχαία Ελλάδα το συναντάμε με την ονομασία αιώρα ή σειρά, στο Βυζάντιο ως αιώρα κρεμάστρα, ενώ σήμερα είναι γνωστό ως κούνια. Παιζόταν κυρίως από κορίτσια και μικρά αγόρια. Το παιχνίδι αυτό υποκρύπτει και εμπεριέχει έντονες θρησκευτικές αλληγορίες και από τους μύθους που το συνοδεύουν διαπιστώνουμε ότι όλη η ιστορία της κούνιας είναι ταυτισμένη με τη διονυσιακή λατρεία και την αποδοχή της εκ μέρους των Αθηναίων. Στην αρχαιότητα μάλιστα η αιώρηση είχε καθαρτική λειτουργία που επιτυγχανόταν μέσω του αέρα. Το έθιμο της αιώρησης συνδεόταν με έναν μύθο που σχετιζόταν με το Διόνυσο και έναν ήρωα τον Ικάριο καταγόμενο από τον Δήμο της Αττικής Ικαρία (Διόνυσος). Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα απλό παιχνίδι ή ψυχαγωγία των ανθρώπων, αλλά για μια συνήθεια όχι σπάνια σε πολλές αγροτικές εορτές, που είχε αρχικά μαγικό μάλλον χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην επίτευξη ευφορίας των καρπών και γονιμότητας των γυναικών. Το δρώμενο, το οποίο είχε στην αρχή μαγικό και ευχετικό χαρακτήρα, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάγκη των ανθρώπων για γονιμότητα της γης και για προσωπική ευτυχία και ευμάρεια. Αυτό καταδεικνύεται από την εαρινή περίοδο τέλεσής του. Χειμώνα δε φοβόμαστι μήτι βουργιά κι χιόνια καλώς τα πάλι τα πουλιά καλώς τα χελιδόνια Καλλονή Λέσβου Ο μαγικός και ευχετικός χαρακτήρας του δρωμένου επιβεβαιώνεται και από τα τραγούδια που το συνόδευαν και είχαν συγκεκριμένο περιεχόμενο, ανάλογο πάντα με το πρόσωπο που αιωρείτο και τις κρυφές του επιθυμίες. Για την νέα ανύπαντρη κοπέλα και τον ελεύθερο νέο η ευχή μέσω του τραγουδιού ήταν να καλοπαντρευτούν, ενώ για τις νιόπαντρες να γυρίσει σύντομα ο καλός τους από τα ξένα . Πάνω στην κούνια κάθουντι τέσσιρα μαύρα μάτια τέσσιρα χείλια κόκκινα κι δυό κουρμιά δρουσάτα Αγία Παρασκευή Λέσβου

Ο αρχικός όμως μαγικός χαρακτήρας αντικαταστάθηκε σταδιακά από την ανάγκη των ανθρώπων για κοινωνικότητα, αλλά και επίδειξη και το δρώμενο μετατράπηκε σε πανηγύρι. Οι κοπέλες συνήθιζαν να βγαίνουν στις κούνιες ντυμένες με τα γιορτινά τους, που καταδεικνύουν πόσο σημαντική ήταν γι’ αυτές αυτή η μέρα, καθώς τους δινόταν η ευκαιρία να δουν από κοντά κάποιους νέους που ποθούσαν. Αν λάβουμε υπόψη μας την κοινωνική θέση της γυναίκας (19ος αιώνας μέχρι τα μέσα του 20ου) την εποχή εκείνη και τις ελάχιστες δημόσιες εμφανίσεις της, μπορούμε να καταλάβουμε τη σημασία αυτής της γιορτής για τις νέες κοπέλες, που όλο το χρόνο ζούσαν κάτω από ένα καθεστώς κοινωνικών συμβάσεων και καθωσπρεπισμού. Άρα οι κούνιες ήταν συνδεδεμένες με ένα είδος ξεφαντώματος και γλεντιού, απελευθέρωσης αλλά και ευκαιρίας για νέες γνωριμίες και για άνθιση νέων πλατωνικών ερώτων, που στέκονταν αφορμή για τις προξενιές που θα ακολουθούσαν. Γιατί κατά τη διάρκεια του δρωμένου συχνά τα κορίτσια άφηναν να φανεί κάποιο κρυφό χαμόγελο ή ένα γλυκό βλέμμα σε κάποιον συγκεκριμένο νεαρό. Έτσι, δικαιολογείται και το υπερβολικό στόλισμα των κοριτσιών. Στις κούνιες αιωρούνταν συνήθως νέοι και νέες, αλλά και οι νιόπαντροι και οι αρραβωνιασμένοι. Αυτοί οι τελευταίοι μάλιστα εύρισκαν έτσι μια ευκαιρία για να κυκλοφορήσουν μαζί δημόσια, αφού η συντηρητική κοινωνία εκείνων των χρόνων απαγόρευε την συνεύρεσή τους πριν τον γάμο. Η αιώρηση συνοδευόταν συχνά από μελωδικά τραγούδια, τα τραγούδια της κούνιας. Συχνά το δρώμενο έπαιρνε κωμικό και σατυρικό χαρακτήρα και τα στιχάκια που ακούγονταν διακωμωδούσαν τον αιωρούμενο, ιδιαίτερα αν αυτό το άτομο ήταν μεγάλης ηλικίας, στην οποία δεν ταίριαζαν τέτοιες διασκεδάσεις. Μέσα στην κούνιαν έκατσες, σαν την περιπλοκάδα! Τσι περιλέκεις τα βουνά, τσι βγάζιν πρασινάδα Πέτρα και Σκουτάρος Λέσβου Το Πάσχα συνηθίζουνε να φτιάχνουν κούνιες με σκοινιά που δένουν ψηλά στα κλαριά των δέντρων (κατά προτίμηση στα πλατάνια). Παλιά, οι νέοι έφτιαχναν μια κούνια σε κάθε γειτονιά και κουνούσαν όλους όσους κάθονταν και περίμεναν στη σειρά τραγουδώντας τραγούδια «της κούνιας». Σύμφωνα με την αφήγηση της Καλλονιάτισσας Μυρσίνης Παπαδοπούλου (δημοσιευμένης στο βιβλίο του Χρήστου Τραγέλλη

«Τα λαογραφικά της Καλλονής Λέσβου», Αθήνα 1982, σελ. 127): «Ξώλαμπρα κάναμι κούνις, τσ’ οὕλις οἱ

κοπέλις τ’ μαχαλαδιοῦ μπαίναμι στ’ κούνια μί τ’ σειρά τσί λέγαμι λουγιώ-λουγιώ τραγούδια»

Tο παιχνίδι αυτό, ιδιαίτερα αγαπητό στα παιδιά, κράταγε ως της Αναλήψεως. Τη Λαμπροδευτέρα οι Δαφιώτες πήγαιναν έξω απ το χωριό στη περιοχή «Πλατανέλια», όπου έφτιαχναν κούνιες. Την Λαμπροτρίτη οι Καλλονιάτες πήγαιναν στο εκκλησάκι του Χριστού στο Μετόχι και αναβίωναν το έθιμο της κούνιας, ενώ από την κοσμοσυρροή έπρεπε να περιμένεις ώρες ώσπου να έρθει η σειρά σου να ανέβεις «Στο λατρευτικό τόξο του Παρθένη, στο Μετόχι των Αγίων Αναργύρων, όπου δίπλα του βρίσκεται το παλιό εξωκκλήσι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού του 16ου αιώνος, εκεί πηγαίναμε πιτσιρικάδες κάθε Λαμπροτρίτη για το έθιμο της «Κούνιας» και συναγωνιζόμασταν ποιος θα πετάξει ψηλότερα τις Καλλοναίες. Ο κόσμος πηγαίνει ακόμα στο παλιό Μετόχι, στον «Χριστό» και τραγουδά τον Βασιλιά: Θέλω ν’ ανέβω στα ψηλά, καλέ, ……. (Από το κείμενο του Αριστείδη Κυριαζή στο Λεσβιακό Ημερολόγιο 2012, «Η Αχερώνη του Αχερώνα και οι Καλληνείς των Καλλιστείων»). Όταν έφτανε η ώρα και έκριναν ότι αρκετά είχε κουνηθεί το κορίτσι της κούνιας, δίνοντας μια γερή σπρωξιά την τελευταία τραγουδούσαν.

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Αύγουστος 2015 > Τετάρτη 12 Αυγούστου «Μετανάστες όπως τότε και τώρα» Στο ΕΠΑΛ Καλλονής ώρα 8:30 μ.μ., εκδήλωση για το κύμα των μεταναστών στη Λέσβο. Η εκδήλωση περιλαμβάνει προβολή της ταινίας μικρού μήκους «Γράμματα από την Αμερική» του σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη. Ομιλία του Γιώργου Τυρίκου-Εργά της Αντιγόνης Μώρου καθώς και παρουσίαση του μεταναστευτικού προβλήματος της Λέσβου από τη Λιμενική Αρχή.

> Σάββατο 16 Αυγούστου «Η γιορτή της αντάμωσης» Ο Σύλλογος Καλλονιατών και ο Σύνδεσμος Φίλων και Φιλάθλων Αττικής της Α.Ε.Λ.Κ. σας προσκαλούν και φέτος στην αντάμωση αφιερωμένη όπως κάθε χρόνο στους αποδήμους της Καλλονής.

Μιαν αψλή, μια χαμλή, ώσπου να φτάσει στο τσαρσί. Το τσαρσί το λεν κρουστάλι, έβγα συ να μπει και άλλη. Μια κουλούρα με τ’ αυγό, έβγα συ να μπώκι εγώ Αγλαΐα Γκαγκανέλλη Καλλονή Λέσβου …Τού γυαλί τού λέν’ κρουστάλι Έβγα σύ νά μπει τσ’ η γιάλ’. Μιά αψ’λή, μιά κουντή... Τσι τότι κατιβαίναμι απ’ τ’ κούνια. Μυρσίνη Παπαδοπούλου Καλλονή Λέσβου Οι κούνιες, η τελετουργική αιώρηση στο πλαίσιο αγροτικών(εαρινών) γιορτών, είναι συνήθεια διαδεδομένη σε πολλούς πολιτισμούς από αρχαιότατους χρόνους. Ο λαός μας την έχει συνδέσει με την γιορτή του Αγίου Γεωργίου, επειδή εορτάζεται μετά το Πάσχα και πιστεύει ότι με την τέλεση του εθίμου αυτού θα εξασφαλίσει την υγεία, την ευκαρπία και την ευφορία. Το δέντρο σύγκορμο θα κουνήσει τη γη κι εκείνη θα ακούσει και θα δώσει στον λικνιζόμενο ό,τι ζητήσει. Ίσως ακόμα και με το λίκνισμα της κούνιας θα προκληθούν και ευεργετικοί για τη γεωργία άνεμοι… !

> Τρίτη 19 Αυγούστου Θεατρική παράσταση «Κόφτου τα φτερά» των Σταύρου Βαλτά, Αντιγόνης Μώρου και Παναγιώτη Χρυσίδη. Η θεατρική παράσταση θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό Σχολείο Καλλονής, ώρα 8:30 μ.μ.

> Τετάρτη 26 Αυγούστου Βριλησσός: «Χαράσσοντας τα μονοπάτια της Καλλονής» Στο Δημοτικό Σχολείο Καλλονής ώρα 8:30 μ.μ., εκδήλωση για τη σηματοδότηση και τον καθαρισμό των μονοπατιών της Καλλονής από την Φυσιολατρική Κίνηση της Αθήνας «Βριλησσός», στα πλαίσια της εθελοντικής δράσης του «Βριλησσού» στη Λέσβο από 21 έως 31 Αυγούστου 2015. Στην εκδήλωση θα συμμετάσχει το χορευτικό της Ανεμώτιας.

λογοτεχνία

Για τη Μητέρα Βασούλα Αλβανού «….και όσο ζω θα σε λατρεύω, παιδί μου αγαπημένο…..» Συνεχώς αντηχεί στα αυτιά μας η γλυκιά φωνή της μάνας είτε είναι κοντά μας είτε όχι. Μας συντροφεύει πάντοτε και μας δίνει δύναμη να διανύσουμε τα μονοπάτια της ζωής μας. Με το να γίνει μια γυναίκα μητέρα αναλαμβάνει μέσα απ’ τον μητρικό ρόλο θυσίες και για να τον παίξει σωστά χρειάζεται δύναμη ψυχής. Γιατί η μητρότητα είναι ένας ρόλος μοναδικός και δύσκολος, αλλά ευλογημένος από τον Θεό. Το παιδί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της μητέρας και κάνει πολλές θυσίες μέχρι να το μεγαλώσει και να βγει στην κοινωνία, να σταθεί μόνο του. Πόσο δύσκολο είναι, όταν οι μητέρες είναι εργαζόμενες και βρίσκονται λιγότερο κοντά στα παιδιά τους. Κι όμως αυτές κάνουν μεγάλους αγώνες καθημερινά. Η μητρική αγάπη είναι ανιδιοτελής, δεν ζητά ανταλλάγματα, και προϋποθέτει άπειρες θυσίες, υπομονή, πίστη. Ακόμη κι όταν η μητέρα χρειαστεί βοήθεια, και τότε προσέχει να μην ενοχλήσει τα παιδιά της. Και λέει συνεσταλμένα «προσπάθησε να με καταλάβεις, παιδί μου, στην ηλικία μου χρειάζομαι υπομονή κι αγάπη». Η συνεχής έγνοια για το παιδί της γίνεται κουραστική, γιατί επαναλαμβάνει επί χρόνια τα ίδια πράγματα, τις ίδιες λέξεις: καλή αρχή παιδί μου στο σχολείο - καλή επιτυχία στις εξετάσεις σου - καλή τύχη παιδί μου….. Η φωνή της χαμηλώνει και βγαίνει σαν προσευχή: να προσέχεις παιδί μου, ο Θεός μαζί σου. Κι αυτό τη βλέπει και λέει «δεν κουράζεσαι βρε μάνα να λες κάθε τόσο τα ίδια πράγματα;» Κι εκείνη απαντά: «Θα με καταλάβεις παιδί μου, όταν έρθεις στη θέση μου». Όταν θέλεις να ηρεμήσεις και να ξεκουραστείς, σκέψου τα μάτια της που σε προσέχουν σαν φύλακας άγγελος, να μην πάθεις κανένα κακό, και σε γεμίζουν από αγάπη και γαλήνη. Σκέψου τα χέρια της που σε αγκαλιάζουν τις νύχτες, σε χαϊδεύουν και σου απαλύνουν τον πόνο για να κοιμηθείς γλυκά. Σκέψου την καρδιά της που χτυπά μόνο για σένα. Και τότε γονάτισε στη Μάνα Παναγιά και ζήτησέ της ευλογία. Κι αμέσως μετά γύρισε στη Μάνα σου και ζήτησέ της την ευχή της, κράτησέ την στην αγκαλιά σου σφιχτά, και τότε θα αισθανθείς γαλήνη. Η ψυχή σου θα γεμίσει με άγιο φως, που θα φωτίσει τη ζωή σου. Μητέρα, αν έδιναν Νόμπελ Αγάπης αληθινής, θα ζήταγα να το έδιναν σε σένα, γιατί μόνο εσύ το αξίζεις! Χαρισμένο με πολλή αγάπη σε όλα τις μητέρες του κόσμου, Χρόνια σας πολλά

Ορδές Βαρβάρων Στρατής Καραβασίλης Βάρβαρες των βορείων οι ορδές ανοιχτή σου΄ χουν αφήσει μια πληγή της φυλής σου λεπτές τσακίσανε χορδές τη λάμψη σου σκίασαν οι αισχροί. Μάρμαρα-γλυπτά στις Λόνδρες τα κρατούν της εσπερίας τα άρπαξαν τα στίφη Γαλλογερμανών τις αίθουσες κοσμούν σ’ αυτό βοήθησαν ανατολής αγροίκοι. Πάλι σε πατούν γης οι κερδοσκόποι στα τάρταρα βαθιά σ’ έχουν γκρεμίσει λογής λογής εχθροί οι καιροσκόποι Μες τους αιώνες δάδα αναμμένη με πνεύμα σοφοί σ’ είχαν προικίσει. Ω Ελλάδα μου γλυκιά και πονεμένη!

Αρίσβη Μιχαήλ Καλλοναίος-Καρέκος Ἀρίσβα, ἀρχόντου Μάκαρος ἡ πρώτη θυγατέρα γλυκόθωρη σάν τήν Αὐγή τὀλανθισμένου Ἀπρίλη καί σάν τῆς Πύρρας τό κρασί, τόν ἅλικον αἰθέρα πυρόβαφο τἀχεῖλι σου, γλυκό σάν τό σταφύλι Τἀντρειωμένου Φάραγγα σἐλάτρευαν ἡ κόρες κι᾽ οἱ γυιοί τῆς πλούσιας Μήθυμνας σκλάβα τους σέ ποθῆσαν, στῆς Ψάπφας τό μυριόπλουτο νησί, σὅλες τίς χῶρες ἀρχόντοι γιά τά μάτια σου τά πλάνα γονατίσαν! Μέ τό κορμί ὀρθοστύλωτο τῆς νιότης κυπαρίσσι τῶν Καλλιστείων ρἠγισσα, κρινάνθι στ᾽ Ἀνθεστήρια κιἀνάβρυζε τό στόμα σου σάν ἁρμονίας βρύση μέ τό τραγούδι στά τρελλά Πιθύγοια πανηγύρια. Τὡραῖο σου γλυκόνομα στήν πολιτείαν δίνεις πὤχει τἀμπέλι πράσινο, γόνιμο τό χωράφι πού τηνέ λούζουν τά νερά τοῦ Κόρφου τῆς γαλήνης καί σἕνα κάμπο ἁπλώνεται στρωμένο μέ χρυσάφι.

Κάστρο Ἀρίσβης 1913

λογοτεχνία

Πρωτομαγιά 1948 Ήμουν τότε μαθήτρια στην πρώτη Γυμνασίου, αν θυμάμαι καλά. Μέναμε στην Αρίσβη, γιατί εκεί κοντά έχουν νοικιάσει οι γονείς μου ένα κτήμα, που το φύτεψαν καπνό. Άρχισα να μπαίνω στην εφηβεία και, καθώς ήμουν ανεπτυγμένο παιδί, έδειχνα μεγαλύτερο απ’ τα άλλα κορίτσια της ηλικίας μου. Ξέφευγα απ’ το παιδί και πλησίαζα προς τη γυναίκα, με όλες τις άχαρες, ντροπαλές και γλυκιές ομορφιές της ηλικίας αυτής. Τα μεγαλύτερα αγόρια άρχισαν να με φλερτάρουν κι αυτό μου το έδειχναν ανά πάσα στιγμή, με ματιές, με υπονοούμενα, με καντάδες- βλέπεις ήταν τότε οι ρομαντικές, όμορφες εποχές. Εγώ με τον φόβο των γονιών μου, κρατούσα στάση άμυνας και δεν τους έδινα το δικαίωμα να με πλησιάσουν περισσότερο. Περνούσαν οι μήνες και έφθασε η Πρωτομαγιά. Άνοιξη!...Οργασμός παντού, λουλούδια ανθισμένα, τριανταφυλλιές γεμάτες μπουμπούκια και τριαντάφυλλα, τα δέντρα γεμάτα φύλλα, τα χωράφια καταπράσινα, οι καρδιές των ανθρώπων να αναγεννιούνται. Μέσα σ’ όλα αυτά ο οίστρος της προετοιμασίας των στεφανιών. Όλες οι νοικοκυρές και οι κοπέλες μάζευαν λουλούδια διαφόρων ειδών να συναγωνιστούν η μία την άλλη ποια θα κρεμάσει το πιο όμορφο στεφάνι στην πόρτα της.

Εμείς είχαμε νοικιάσει ένα μικρό σπιτάκι που μέναμε με μικρή αυλή και χωρίς καμιά τριανταφυλλιά ή άλλο λουλούδι. Η μητέρα μου και η μεγάλη μου αδελφή ήταν απασχολημένες με το χωράφι του καπνού και δεν ενδιαφέρθηκαν για στεφάνι.. Τότε πήρα μια τσουκνίδα, μία μολόχα, ένα κρεμμύδι, ένα σκόρδο, τα έδεσα με μία κλωστή και κρέμασα το στεφάνι στην πόρτα μας θέλοντας να κάνω την ανατροπή. Αυτά έγιναν παραμονή Πρωτομαγιάς.

> της Ελευθερίας Καραβά Την πρώτη του μηνός Μαΐου το πρωί, σηκώνεται ο πατέρας μου να ετοιμαστεί για να φύγει στην Αλυκή, πηγαίνει ν’ ανοίξει το παράθυρο που ήταν στο δρόμο, δεν άνοιγε, στο μεταξύ σηκώθηκε και η μαμά μου, βγαίνουν έξω, τι βλέπουν, το παράθυρο από κάτω έως επάνω στεφάνια το ένα επάνω στο άλλο. Πέταξαν απ’ την πόρτα αυτά που είχα κρεμάσει και έβαλαν το πιο όμορφο στεφάνι του χωριού. Οι γονείς μου έμειναν με το στόμα ανοιχτό, κοιτάχτηκαν και αναρωτήθηκαν από ποιον έγιναν όλα αυτά. Η αδελφή μου τότε ήταν αρραβωνιασμένη με τον Στέλλιο, ο οποίος ήταν φαντάρος. Κατάλαβαν λοιπόν ότι το άγουρο κοριτσάκι τους, το δεύτερο κατά σειρά, άρχισε να μεταμορφώνεται σε δεσποινιδούλα. Προβληματίστηκαν κι άρχισαν να ψάχνουν τι συμβαίνει. Με όλη τη φασαρία ξυπνήσαμε κι εμείς, έπρεπε να ετοιμασθούμε για το σχολείο. Λέει η μητέρα «βγείτε έξω να δείτε τι γίνεται». Όταν αντίκρισα αυτό το θέαμα, κατάλαβα ότι ήταν για μένα κι ένιωσα τόση ντροπή προς τους γονείς μου, απέφευγα να τους κοιτάξω και δεν ήξερα τι να τους πω. Αλλά μαζί ένοιωθα και χαρά, χτυποκάρδι και συναισθήματα ανάκατα, χωρίς να μπορώ να τα βάλω σε τάξη. Η μητέρα μου, όπως κάθε πρωί, πήρε τη στάμνα της να πάει στη βρύση του χωριού που ήταν στην πλατεία στον πλάτανο, να φέρει νερό για τη λάτρα του σπιτιού, τότε δεν είχαν νερό στα σπίτια. Μόλις έφθασε στη βρύση, βλέπει όλες τις νοικοκυρές μαζεμένες να συζητούν έντονα. Η μαμά μου κατάλαβε ότι οι κουβέντες ήταν για τα στεφάνια τους και γέλασε. «Τι πάθατε; Χάσατε τα στεφάνια σας;» «Ναι», απάντησαν εκείνες. «Ελάτε, οι γαμπροί τα έφεραν στο σπίτι μας.» Και τους διηγήθηκε τι έγινε και την έκπληξή της, όταν είδε τα στεφάνια του χωριού στο παράθυρο, στην πόρτα και στον τοίχο του σπιτιού. Ήρθαν οι γυναίκες, διάλεξε η καθεμιά το στεφάνι της, το πήρε κι έφυγαν για να τα κρεμάσουν ξανά στις πόρτες τους. Αυτά τα ωραία ευτράπελα έγιναν εκείνη την Πρωτομαγιά 1948. Αναπολώ εκείνες τις εποχές της αθωότητας, του ρομαντισμού, γεμάτες με αισθήματα, με πλατωνικούς έρωτες, σκιρτήματα και γλύκα στις καρδιές μας, που έκλεινες τα μάτια και ζούσες επί ώρες την αγάπη, με το φόβο μην τα ανοίξεις και χάσεις το όραμα. Αναρωτιέμαι τα παιδιά μας, έχουν αισθανθεί ποτέ έτσι, όπως οι δικές μας γενιές; Ή τα έχει ποδοπατήσει όλα η ψυχρή εποχή του υλισμού που ζούνε; Εγώ ευχαριστώ τα παιδιά εκείνα με τον παρορμητισμό τους που μου χάρισαν την Άνοιξη στην καρδιά μου με τα λουλούδια του Μάη.

[αφιέρωμα]

Α

πό τότε που θυμάμαι, ένα όνομα κακόηχο, Τουρκικό, βομβάρδιζε συνέχεια τα αυτιά μου, το όνομα Τζουμαϊλή! Χωρίς να ξερω τι σημαίνει, χωρίς να ξέρω τίποτα για την ιστορία του χωριού, αρνήθηκα πεισματικά να το χρησιμοποιήσω και υιοθέτησα το επίσημο όνομα Αρίσβη, που με παρέπεμπε στην αρχαία Αρίσβη Εκεί, που με τις τελευταίες ανασκαφές βγήκε στο φως, ένα μνημείο μοναδικό στην Ελλάδα, το μοναδικό σωζόμενο αιολικό ιερό σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο.

Το μνημείο βρίσκεται στην αγροτική περιοχή Κλοπεδή, βόρεια του κόλπου της Καλλονής, πλησίον του οικισμού της Αγίας Παρασκευής. Οι δύο ναοί που έχουν έρθει στο φως από τις ανασκαφικές έρευνες χρονολογούνται στον 6ο αιώνα π.Χ., αποτελούν σπάνια δείγματα αιολικού ρυθμού και σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία ήταν αφιερωμένοι στον Ναπαίο Απόλλωνα. Εκτός από τους δύο αυτούς ναούς του μνημείου, οι πρόσφατες ανασκαφές έφεραν πολλά νέα ευρήματα στο φως. Πρόκειται για κατάλοιπα ενός οικισμού, ο οποίος χρονολογείται στο τέλος των μυκηναϊκών χρόνων, τον 12ο αιώνα π.Χ. Τότε τοποθετείται και η άφιξη των πρώτων Αιολέων στο νησί της Λέσβου, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε η αρχαιολόγος κ. Ρούγγου. Πάνω σ’ αυτόν τον οικισμό εδραιώθηκε τον 8ο αιώνα π. Χ. το Ιερό της Κλεοπεδής. Μάλιστα η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φώς λατρευτικά οικοδομήματα και αρκετά ευρήματα που τεκμηριώνουν τη λατρευτική λειτουργία του χώρου. Το ιερό ιδρύθηκε από την επικράτεια της Αρίσβης και βρισκόταν στα σύνορα με την επικράτεια της Μήθυμνας και, όπως εικάζεται, έγινε για να διαφυλάξει και να νομιμοποιήσει τα σύνορά της.Τον 6ο αιώνα π. Χ. το ιερό πέρασε στη Μήθυμνα, όταν κατέλαβε την κεντρική Λέσβο. Τότε το διευρυμένο βασίλειο της Μήθυμνας σε μια επίδειξη δύναμης και πλούτου ίδρυσε το Ιερό των Μέσων και έχτισε τον πρώτο ναό στο Ιερό της Κλοπεδής. Ο ναός εικάζεται πως τότε ήταν ορατός σε ολόκληρη την πεδιάδα της Καλλονής και την περιοχή περιμετρικά του Κόλπου της

10

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Καλλονής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ιστορία των ανασκαφών του αρχαιολογικού χώρου της Κλοπεδής, για την οποία εκτενή αναφορά έκανε η κ. Ρούγγου μιλώντας στην ΕΡΑ ΑΙΓΑΙΟΥ. Ο πυρήνας του ιερού αποκαλύφθηκε το 1922 από τον πρώτο Έφορο Αρχαιοτήτων Νήσων Αιγαίου, μετά την απελευθέρωση των νησιών, Δημήτριο Ευαγγελίδη. Ύστερα από υπόδειξη του Καλλονιάτη γιατρού και βουλευτή Ορέστη Κυπριανού, ο Ευαγγελίδης ξεκίνησε τις ανασκαφικές εργασίες στο σημείο, όπου επιφανειακά υπήρχαν πολλές κεραμίδες. Αρίσβη λοιπόν, άνοιξη, ιδανικός περίπατος στα όμορφα νεανικά μας χρόνια, το απόγευμα της Κυριακής στη δημοσιά με τις μουριές, στην πλατεία με τον πλάτανο και τα τζουκ μποξ με τη φωνή του Καζαντζίδη. Υπάρχουν και καλά παιδιά αχ που έχουνε χρυσή καρδιά Τότε που ζούσαμε, τότε που τη ζωή μας δεν την καθόριζαν το αυτοκίνητο και το wi-fi! Αργότερα, παληκαράκια πιά, τραβούσαμε τη βόλτα παρακάτω, μέχρι το γεφύρι του Τσικνιά να ανάψουμε το απαγορευμένο τσιγάρο, πιστοποίηση της ενηλικίωσης και του ανδρισμού, μακριά από τα βλέματα γνωστών και καθηγητών! Τα «Καλλονιάτικα» συνεχίζοντας τα αφιερώματα στα χωριά της Καλλονής, σ’ αυτό το τεύχος, παρουσιάζουν το χωριό Αρίσβη μέσα από την ιστορία, τη λογοτεχνία, το χθες και το σήμερα. Για το αφιέρωμα αυτό συνεργάστηκαν: Ο Αργύρης Κεραμιτζής, η Ολυμπία Χατζηπαναγιώτου, ο Ευάγγελος Αϊβαλιώτης και ο Στρατής Μισγίρης. Σταύρος Βαλτάς

Ψητοπωλείο Αλεξανδρή Κρέ παραγω ατα γής μα

ς

Πλατεία Καλλονής

Τηλ: 22530 24777

> του Ευάγγελου Αϊβαλιώτη

Π

εριδιαβαίνοντας τους δρόμους του χωριού μου, της Αρίσβης, κατ’ εξοχήν προσφυγοχώρι, προσπαθώ να γυρίσω τον νου πίσω τουλάχιστον εξήντα εξήντα χρόνια. Ψάχνω να θυμηθώ ανθρώπους, πράγματα, περιστατικά της τότε εποχής και τόπους παιχνιδιού παιδιάστικιας ανεμελιάς (όσο ήταν δυνατόν για τότε), τσακωμού και ζουντζέ για μας τα τότε παιδιά. Ψάχνω κυρίως να θυμηθώ πρόσωπα εκεί στις γειτονιές που μένανε και σήμερα δεν υπάρχουν πια στη ζωή. Προσπαθώ να φέρω στον νου μου τη μορφή τους και τα καταφέρνω, είναι σαν να τους βλέπω μπροστά μου να δρασκελάν τα κατώφλια των σπιτιών τους, να παν για τις δουλειές τους.

Ναι, ψάχνω να θυμηθώ όλους αυτούς μαζί με τους γονείς μου και άλλα συγγενικά πρόσωπα, που έφθασαν εδώ σ’ αυτόν τον τόπο πρόσφυγες Μικρασιάτες κατατρεγμένοι χωρίς τίποτα στα χέρια τους, με την ψυχή στο στόμα. Που ήλθαν και κούρνιασαν κάτω από γεφύρια, ντάμια, πορτάρες -σάγιες χωραφιών σαν τρομαγμένα πουλιά που γλίτωσαν απ’ τα ντουφέκια του κυνηγιού, νοικοκυραίοι και μαστόροι της ελιάς, του αμπελιού, και του καπνού, αλλά και τεχνίτες, μαραγκοί, χτιστάδες, σκεπατζήδες και γραμματιζούμενοι, όλοι ρίχτηκαν στη δουλειά για να φτιάξουν το νοικοκυριό τους απ’ την αρχή και τα κατάφεραν, φτωχικά αλλά προσεγμένα. Εκτός απ’ τα σπίτια τους που προείχαν για να στεγαστούν, φτιάξανε την εκκλησιά τους, δενδροφύτεψαν δρόμους και πάρκα με πεύκα και άλλα. Εδώ ανοίγω μια παρένθεση για να πω για όσους δεν το γνωρίζουν ότι τα οικόπεδα που δώσαν τα αντάλλαξαν για να φτιάξουν τα σπίτια, δεν τους κάναν παραχωρητήριο για να είναι δικά τους, αλλά τους τα δώσαν επί ενοικίου, συμβολικό μεν αλλά, όταν ερχόταν η ώρα για τον καθένα να το μεταβιβάσει ή να το πουλήσει, θα έπρεπε να το πληρώσει στα ανταλλάξιμα με την τιμή που αυτοί όριζαν, και ήταν αρκετά τσουχτερή. Για όσους δεν το κάναν αυτό, τα πλήρωσαν τα παιδιά τους για να γίνουν ιδιοκτήτες. Στην αρχή όλο το χωριό υπαγόταν στην κοινότητα Καλλονής, με την οποία δεν τα πήγαιναν και τόσο καλά. Αισθανόταν αδικημένοι και έτσι ήταν, ό,τι ζητούσαν δεν γινόταν πάντα, με το ζόρι να βγάλουν κάτι. Ώσπου ξεχείλισε το ποτήρι, όταν ζήτηοαν να τους δώσει η κοινότητα μια κάνουλα για να βάζουν στη δεξαμενή που έφτιαξαν μόνοι τους στην πλατεία του χωριού στον πλάτανο μπροστά, για να παίρνει ο κόσμος νερό πόσιμο, που φέρανε πάνω από το Λαχανικό (Πετσοφάς) με πήλινα κιούγκια (σωλήνες) και δεν τους την έδωσαν. Τότε βάλαν μπροστά την διαδικασία να φτιάξουν τη δική τους κοινότητα και το 1929 έγινε η κοινότητα Αρίσβης, με πρώτο πρόεδρο τον αείμνηστο Νικόλα Κεραμιδά απ’ το Ζεϊτινλί. Δραστήριος άνθρωπος, άριστος κεραμοποιός αλλά και μερακλής,

ο ίδιος είχε παραχωρήσει και ένα οίκημα μέσα στην αυλή του και λειτούργησε το πρώτο δημοτικό σχολείο με τις τρεις πρώτες τάξεις και μετά το πήγαν στην καπναποθήκη του Βοσδογαλή στο ισόγειο, γύρω στο 1938-39. Την ίδια χρονιά έγινε και η θεμελίωση του Δημοτικού Σχολείου Αρίσβης, του οποίου η ανέγερση σταμάτησε με την κήρυξη του πολέμου των Ιταλών ενάντια στη χώρα μας. Συνεχίσθηκε και αποπερατώθηκε μετά την κατοχή με την φροντίδα της αείμνηστης ηρωίδας δασκάλας, Βιργινίας Αναγνώστου. Σχετικά με την όλη αυτή ιστορία αναφέρομαι σε δημοσίευμά μου πριν από πολλά χρόνια στα «Καλλονιάτικα», τεύχος 26 . Σήμερα αυτό το σχολείο λειτουργεί σαν νηπιαγωγείο Καλλονής. Αυτό συνέβη μετά τη συνένωση των Δήμων με τον Καποδίστρια και τα παιδιά της Αρίσβης του Δημοτικού πάνε στην Καλλονή με κάποιο αυτοκίνητο του Δήμου. Πρώτος γραμματέας της κοινότητας ήταν ο Κομνηνός Κοκκινάκης από την Πέργαμο, ο οποίος παράλληλα ήταν και ψάλτης στην εκκλησία του χωριού και ξυλουργός. Ένας άνθρωπος καλός με χιούμορ, κέφι που του άρεσε και το ποτηράκι. Έτσι κυλούσε η ζωή αυτών των ανθρώπων, που στη συνέχεια έκαναν οικογένειες, παιδιά, απλώνοντας πιο βαθιά μέρα με τη μέρα τις ρίζες τους στη λεσβιακή γη. Στην αρχή πίστευαν ότι θα γύριζαν κάποια μέρα στην πατρίδα τους μέχρι που το πήραν οριστικά απόφαση ότι θα ζήσουν εδώ. Εγώ τους έζησα όλους αυτούς τους ανθρώπους από παιδί που είχαμε το καφενείο μπροστά στον πλάτανο, μέχρι τη χρονιά που έφυγα από το χωριό και έγινα μετανάστης εσωτερικού. Θυμάμαι τη μέρα που θα έφευγα, αποβραδίς ο πατέρας μου είχε πει κανα δυο ούζα και στεναχωρημένος σιγοτραγουδούσε έναν στίχο που τον άκουγα για πρώτη φορά που έλεγε «Μεράκι πούχει ο μπαξές που φύγανε τα αηδόνια πάνε να χτίσουνε φωλιά σε ξένα περιβόλια». Εγώ δάκρυσα αυτή την ώρα, το ίδιο κάνω και τώρα που γράφω αυτόν τον στίχο εδώ στο χαρτί. Η μάνα μου θέλοντας να τον παρηγορήσει του λέει: «Έλα βρε Θοδωρή, τι είναι η Αθήνα; Εδώ κοντά είναι». Σάμπως και αυτή δεν στεναχωριόταν; Και της απαντά: «Όταν έναν άνθρωπο δεν τον βλέπεις και πίσω από την πόρτα νά ‘ναι, το ίδιο είναι». Μπορεί να φαινόταν κάπως σκληροί στην όψη, ήταν όμως αισθηματίες μερακλήδες, τους καταλάβαινες απ’ τις κουβέντες τους, τα τραγούδια τους, που μέσα απ αυτά εξέφραζαν τη λύπη, τη χαρά τους, αλλά και τον πόθο για την Μικρασία. Δεν ξεχνώ τους αμανέδες του μπάρμπα Νικόλα του Σεβδαλή, που τον συνόδευε με το ούτι του ο Χρήστος ο Μαχαίρας, πόσο «αχ» έβγαζε απ’ την ψυχή του. Ήταν δε και καλλίφωνος. Και το περίμενα πώς και πώς να αρχίσει το τραγούδι ο Σεβδαλής και μετά όλοι μαζί αυτοί.Απ’ όσα μπόρεσα να σας περιγράψω αυτοί ήταν οι πρόγονοι μας πρόσφυγες Μικρασιάτες, αυτοί ήταν οι άνθρωποι της βλογημένης Ανατολής, όπως την ονομάζει ο Φώτης Κόντογλου. συνεχίζεται στη σελίδα 36

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

13

Η Αρίσβη των παιδικών μου χρόνων Οι πρώτες εικόνες που έχω από το χωριό μου -αρχές της δεκαετίας του ’50- διαφέρουν πολύ απ’ τη σημερινή του κατάσταση. Η Αρίσβη ήταν τότε αρκετά μικρότερη σε έκταση και απλωνόταν απ’ τη μια και την άλλη μεριά του κεντρικού δρόμου που οδηγεί στη Μυτιλήνη. Μικρά σπιτάκια, πλινθόκτιστα σχεδόν όλα που τα έφτιαξαν οι πρόσφυγες με πολύ ιδρώτα και χωρίς καμιά κρατική υποστήριξη εκτός από την παραχώρηση των οικοπέδων -- και αυτή όχι δωρεάν αλλά ως ανταλλάξιμη περιουσία που μερικοί ακόμα καταβάλλουν δόσεις αποπληρωμής. Εκεί μέσα στοιβάζονταν πολυμελείς οικογένειες.

στον διπλανό ευκάλυπτο. Τις μεγάλες γιορτές, όπως των Χριστουγέννων και του Πάσχα, γέμιζε ασφυκτικά, ενώ δε συνέβαινε κάτι ανάλογο τις άλλες γιορτές και τις Κυριακές. Είναι αλήθεια ότι οι Αρισβιώτες στην πλειοψηφία τους δεν εκκλησιάζονταν, παρότι ως άνθρωποι κατατρεγμένοι ήταν λογικό να αποζητούν στην πίστη και στη θρησκεία, την ελπίδα και τη ψυχική δύναμη, για να αντέχουν στις πολλές δυσκολίες της ζωής. Δίπλα στην εκκλησία υπήρχε τούρκικος μιναρές που έγινε, δυστυχώς, επιπόλαια αντικείμενο της απέχθειας και της οργής των προσφύγων ενάντια στους Τούρκους και τον γκρέμισαν χωρίς ν’ αφήσουν κανένα του σημάδι.

Γεννήθηκα στην Αρίσβη από πρόσφυγες γονείς που ήρθαν κατά το μεγάλο διωγμό από τις Φώκιες της Μ. Ασίας, ο πατέρας μου στην παιδική και η μητέρα μου στη βρεφική ηλικία. Εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους στην Αρίσβη που αναδείχτηκε στο σύνολό της προσφυγικό χωριό, γνώρισαν όλα τα δεινά της ζωής του ξεριζωμένου και με τα χρόνια κατάφεραν να ριζώσουν και να επιβιώσουν. Την ίδια περίπου μοίρα ακολούθησαν και οι άλλοι πρόσφυγες που ήρθαν από διάφορα μέρη της Μικρασίας, Αϊβαλί, Πέργαμο, Αδραμύττι, Αξάρι, Βουρλά, Τσακράνι, Μπαλούκεσερ, Ζεϊτινλί κ.α. Κι όμως αυτά τα χαμόσπιτα ήταν πάντα καθαρά και νοικοκυρεμένα. Τοίχοι και τζάκια ασβεστωμένα, αυλίτσες περιποιημένες με λουλούδια μέσα στους τενεκέδες, παιδιά φτωχοντυμένα που ωστόσο με την παρουσία και τις φωνές τους έδειχναν τη χαρούμενη και την ελπιδοφόρα όψη της ζωής. Τα παιχνίδια τους κυρίως καλάμια που τα φαντάζονταν για άλογα, τσέρκια, αμάδες, κρυφτό κ.α. Στην πλατεία δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Τα ίδια σχεδόν καφενεία, ο πλάτανος, το άλσος με τα αψηλά πεύκα που τα είχαν φυτέψει τα προσφυγόπουλα. Μαζί με τα πεύκα πρέπει να φύτεψαν και τις μουριές από μια και την άλλη μεριά του κεντρικού δρόμου που, όταν φούντωναν, σχημάτιζαν μια μακριά στοά, πραγματικό στολίδι για το χωριό, ενώ οι γιαγιάδες μας συνδυάζοντας το τερπνό με το ωφέλιμο έκοβαν φύλλα για τους μεταξοσκώληκες. Οι δρόμοι ήταν όλοι χωματόδρομοι. Σκόνη το καλοκαίρι, λασπουριά τον χειμώνα. Η εκκλησία που είχε χτιστεί από τους πρόσφυγες στα πρώτα, πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους ήταν αρκετά μικρότερη, χωρίς καμπαναριό, ώστε η καμπάνα κρεμόταν

14

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

> της Ολυμπίας Χατζηπαναγιώτου Σταυράκογλου Στο σύνολό τους οι άνθρωποι του χωριού μου ήταν άνθρωποι του αγροτικού μόχθου. Άνδρες και γυναίκες, αλλά και τα παιδιά από μικρή ηλικία, πριν ακόμα τελειώσουν το Δημοτικό, αναγκάζονταν στη σκληρή δουλειά του κάμπου. Οι ημέρες ξεκούρασης ήταν ελάχιστες. Όταν δεν το επέτρεπε ο καιρός και τις μεγάλες σχόλες, Χριστούγεννα, Αποκριές και Πάσχα. Τις περίμεναν όλοι με πολλή λαχτάρα, ιδιαίτερα εμείς τα παιδιά. Οι πιο έντονες αναμνήσεις που έχω απ’ αυτές τις γιορτές είναι ότι τα Χριστούγεννα παίζαμε καρύδια. Παίζαμε ασταμάτητα μικροί και μεγάλοι στους χωματόδρομους. Αυτό δεν ήταν ένα απλό παιχνίδι που το κάναμε μόνο για ψυχαγωγία , αλλά πιο πολύ είχε σαν κίνητρο το κέρδος. Η επιδίωξή μας ήταν να κερδίσουμε όσο πιο πολλά καρύδια μπορούσαμε, για να τα έχουμε να τα τρώμε με τα σύκα. Τις μεγάλες Απόκριες το χωριό ήταν ένα σωστό πανηγύρι. Γύριζαν μέσα στους δρόμους μασκαράδες (γιούνια) παίζοντας τουμπελέκια και κάνοντας επιτυχημένες κωμικές κινήσεις κι εμείς τα παιδιά διασκεδάζαμε πολύ και προ-

σπαθούσαμε να τους αναγνωρίσουμε. Τις πασχαλινές γιορτές μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίαζε το κάψιμο του Οβριού που γινόταν, όπως και σήμερα, στον αυλόγυρο της εκκλησίας, μόνο που τότε η προετοιμασία, η συγκέντρωση των ξύλων, ξεκινούσε από πολλές ημέρες πριν με τη συμμετοχή πολλών παιδιών που έσερναν τα ξύλα μέσα από τα ποτάμια, ενώ σήμερα με τα σύγχρονα μέσα, τα τρακτέρ και τους φορτωτήδες, η δουλειά τελειώνει σε μισή μέρα. Πολύ διασκεδάζαμε επίσης με τις κούνιες. Τις στήναμε μέσα στο άλσος ή όπου βρίσκαμε κατάλληλο δέντρο, και όλο το χωριό αντιλαλούσε από χαρούμενες φωνές και τραγούδια που σήμερα δυστυχώς δεν ακούγονται πια. «Το γυαλί το λεν κρουστάλι, έβγα συ να μπει κι η άλλη...», «Γαριφαλιά μου πράσινη πότε θα κοκκινίσεις...», «Ένα παλικαράκι δεκαοκτώ χρονώ...», φυσικά το «Χριστός Ανέστη...» και διάφορα τραγούδια της εποχής (σουξέ). Πολύ ευχάριστη νότα στη ζωή των ανθρώπων έδιναν βέβαια και τα πανηγύρια όχι μόνο του χωριού μας, των Αγίων Αναργύρων, αλλά και των άλλων χωριών από τα Παράκοιλα ως τον Μανταμάδο. Οι μεγάλοι διασκέδαζαν βολτάροντας ή χορεύοντας κι εμείς τα μικρά αγοράζοντας παιχνίδια, βραχιόλια και δαχτυλίδια και χαλβά πταρέλια. Οι ασχολίες των κατοίκων, όπως είπαμε, ήταν αγροτικές. Κάποιοι είχαν δικό τους κλήρο και παράλληλα νοίκιαζαν και από άλλους κτήματα και τα καλλιεργούσαν, ενώ αρκετοί δούλευαν με μεροκάματο κυρίως σε Καλλονιάτες μεγαλοκτηματίες, που δυστυχώς κάποιοι απ’ αυτούς εκμεταλλεύονταν σκληρά τη φτωχή και δύστυχη προσφυγιά. Θυμάμαι μια γρηούλα γειτόνισσά μου που έλεγε με πικρό παράπονο: «μας έπαιρναν πρωί- πρωί, μόλις ξημέρωνε και μας πήγαιναν στον Έλαφο για τις ελιές. Αν τύχαινε να είχε βρέξει τη νύχτα, τσαλαβουτούσαμε μέσα στα νερά με τα τρύπια παπούτσια. Αρχίζαμε βρεγμένες το μάζεμα και όταν προς το μεσημέρι έκανε να ρίξει καμιά μπόρα μας έλεγαν φεύγουμε γιατί θα βρέξει Φεύγαμε και δεν μας πλήρωναν ούτε για τις ώρες που είχαμε δουλέψει». Και όταν της είπα γιατί συνεχίζατε να πηγαίνετε, μου είπε « και τι θα κάναμε, θα μέναμε χωρίς καθόλου δουλειά; Πώς θα ζούσαμε;». Μαύρες εποχές κι ας λένε μερικοί πως ήταν ωραία εκείνα τα χρόνια και οι άνθρωποι αγνοί. Αγροτικές ασχολίες ήταν κυρίως οι ελιές, οι πατάτες, τα μποστάνια, τα αμπέλια, τα

σπαρτά, όργωμα, βοτάνισμα, θέρισμα, αλώνισμα κ.α. Εκείνο απ’ το οποίο εγώ προσωπικά έχω τις περισσότερες αναμνήσεις, γιατί τύχαινε από μικρή να ακολουθώ σ’ αυτή εργασία τους γονείς μου, ήταν τα καπνά και γι’ αυτά θα πω περισσότερα. Την τέχνη της καπνοκαλλιέργειας την ήξεραν καλά από τις πατρίδες τους οι μικρασιάτες πρόσφυγες και την έφεραν και στην Ελλάδα. Η καλλιέργεια ξεκινούσε από τους χειμωνιάτικους κιόλας μήνες με τη σπορά του φυντανιού και στη συνέχεια το φύτεμα. Μόλις ζέσταινε ο καιρός, άρχιζαν να αναπτύσσονται γρήγορα οι καπνουλιές και κατά τα μέσα περίπου του Ιουνίου άρχιζε το κίρντισμα, η συλλογή δηλαδή του φύλλου και το μπελόνιασμα, το τρύπημά του δηλαδή με τις καπνοβελόνες και το πέρασμά του σε σπάγκο , που στερεωνόταν πάνω σε καλάμι, μια διαδικασία που βοηθούσε στην αποξήρανσή του. Όλα αυτά ήταν πολύ σκληρή δουλειά, κυρίως γιατί απαιτούσε πολλές ώρες απασχόλησης, απίστευτα πολλές. Άρχιζε το μεροκάματο τις πρώτες μεταμεσονύκτιες ώρες και τελείωνε τις απογευματινές. Οι ταϊφάδες, λοιπόν, ξεκινούσαν τη μία ή ώρα με τα φαναράκια τους και έπαιρναν τους δρόμους για τους καπνότοπους. Εντύπωση μου έκανε το θέαμα στα αναχώματα του Τσικνιά, καθώς φωτίζονταν απ’ τα πολλά φαναράκια που λίγο - λίγο αραίωναν, καθώς οι ταϊφάδες ο ένας μετά τον άλλον έπαιρναν τους παράδρομους που τους οδηγούσαν στα καπνοχώραφα. Όταν έφταναν εκεί, έκαναν τον σταυρό τους και άρχιζαν το κόψιμο του φύλλου. Σπάσιμο το έλεγαν, γιατί, όπως ήταν δροσάτο με το πρωινό αγιάζι, καθώς το έκοβαν έκανε αυτό το χαρακτηριστικό τσακ. Δεν ήταν εύκολη δουλειά το κίρντισμα. Με το αριστερό χέρι έπρεπε να πιάνεις την καπνουλιά και να κρατάς το φανάρι κρεμασμένο στο δαχτυλάκι και με το δεξί να κόβεις δύο ως τρία φύλλα από κάθε καπνουλιά. Καθώς προχωρούσε η ώρα, πλήθαιναν τα δύσκολα και τα δυσάρεστα της δουλειάς. Το κοψομέσιασμα, αυτή η αναγούλα που σου έφερναν οι αναθυμιάσεις του καμένου λαδιού του φαναριού, και η νύστα ήταν απ’ τα πιο συνηθισμένα που δύσκολα αντιμετωπίζονταν. Το τραγούδι βέβαια ήταν κάποια λύση για τη νύστα τουλάχιστον. Ακούγονταν ωραία τραγούδια από τα Τσιμπέρια ως τις Ζίγρες. Τραγούδια αργόσυρτα, ανατολίτικα, που δεν ήξερες αν έρχονταν από κέφι ή από ανάγκη, για να διώξουν τη νύστα και την κούραση. «Τι σε μέλλει εσένανε από πού είμαι γω...», ‘Στο Γαλατά ψιλή Βροχή και στα Τατάβλα μπόρα...», «Σαν τα μάρμαρα της Πόλης... «Η Μπουρνοβαλιά» και τόσα άλλα που

μου άρεσαν πολύ, ιδιαίτερα ο τρόπος που τα τραγουδούσαν. Πολύ μεράκι. Και να φανταστείς ότι ήταν γυναίκες πονεμένες, τυραγνισμένες που κουβαλούσε η καθεμιά τις δικές της πίκρες και στενοχώριες. Υπήρχαν και άλλα ευχάριστα που έκαναν πιο λαφριά τη δουλειά, όπως η νυχτερινή δροσιά, τα τριζόνια, τα άστρα που φεγγοβολούσαν κι αν τύχαινε να έχει φεγγάρι, ακόμα καλύτερα, αφού γίνονταν περιττά τα φανάρια. Το πιο όμορφο θέαμα όμως πρόσφερε η ανατολή του ήλιου. Σιγά, σιγά άρχιζε να ροδίζει ο ορίζοντας προς τη μεριά του Κατσαρά, να αλλάζει χρώματα, κίτρινο, πορτοκαλί και να δείχνει λίγο, λίγο το φρέσκο πρόσωπό του ο ήλιος. Ποτέ και για τίποτε δεν έχανα αυτό το θέαμα, αυτή την ομορφιά. Εκείνη πια την ώρα οι γυναίκες μάζευαν το φύλλο που απόθεταν σ’ όλη τη διάρκεια του κιρντίσματος πάνω στα αυλάκια (καρίκια) και έβρισκαν την ευκαιρία να ισιώσουν το κορμί τους που είχε σκεβρώσει όλη τη νύχτα. Ερχόταν πια και η πιο γλυκιά ώρα, η ώρα του πρωινού κολατσιού. Αρπούσαν χώμα από κάτω και έτριβαν δυνατά τα δάκτυλά τους να φύγει ο κατάπικρος μπουράς που άφηνε το καπνόφυλλο. Άλλες έριχναν απ’ το λιγοστό νερό που είχαν μαζί τους και τα σκούπιζαν πάνω στις φουστάνες ή στα σαλβάρια τους. Ντομάτα κομμένη στα τέσσερα με μπόλικο αλάτι, τελεμές (φέτα) ή ελίτσες, ψωμάκι και κανένα αβγό που το έτρωγαν λίγο, λίγο, για να ξεγελούν την πείνα. Και όλα αυτά «καρυκευμένα» με την πικρή γεύση του μπουρά που, όσο κι αν τον έτριβαν, δεν ήταν δυνατό να τον ξεκολλήσουν εντελώς απ’ τα δάκτυλά τους. Έτσι το ψωμάκι γινόταν στην κυριολεξία γλυκόπικρο. Πολλές φορές περιελάμβανε σαν επιδόρπιο κανένα καρπουζάκι από κάποιες ξηρικές καρπουζιές, που τύχαινε να φυτρώσουν μόνες τους ή τις είχαν φυτέψει στις άκρες του χωραφιού. Χωρίς πολλή καθυστέρηση ξανάρχιζε το κίρντισμα και, όταν ανέβαινε ο ήλιος δυο - τρία μπόγια, φόρτωναν στα γαϊδουράκια ή στους αραμπάδες το φύλλο και έφευγαν για το χωριό. Οι μωρομάνες πήγαιναν στα σπίτια τους να ταϊσουν τα παιδιά τους και χωρίς καθυστέρηση έρχονταν στον τόπο του μπελονιάσματος που ήταν σε κάποιο απόσκιο και δροσερό μέρος ή σε καμιά τσαρντάκα φτιαγμένη με ψάθες από ρίχια και από καλάμια. Έπρεπε κάθε γυναίκα να μπελονιάσει (να κάνει) το φύλλο που είχε κόψει. Είκοσι ως εικοσιπέντε βέργες από την καθεμιά ήταν η κανονική ποσότητα φύλλου. Έτσι μπορούσε και το αφεντικό να ελέγχει την απόδοση κάθε εργάτριας. Αραδιάζονταν λοιπόν, έψαχναν κατάλληλο μέρος να ακουμπάει

λίγο η πλάτη και άρχιζαν γρήγορα, για να τελειώσουν όσο πιο γρήγορα γινόταν και να πάνε επιτέλους στα σπίτια τους. Πληκτική και κουραστική δουλειά και το μπελόνιασμα, φυσικά όχι όπως το κίρντισμα. Κι εδώ βάσανο η νύστα. Η μάνα μου, όταν με έβλεπε να κλείνω τα μάτια μου, να μταλιάζω, με χτύπαγε με το καλάμι πάνω στα χέρια. Το φάρμακο κι εδώ ήταν το τραγούδι αλλά και τα κουτσομπολιά, τα ανέκδοτα, τα παραμύθια από τις γριούλες, τα πειράγματα κ.α. Στην αυλή που μπελονιάζαμε εμείς είχαμε δυο ηρικιές που κάθε χρόνο φορτώνονταν με ωραία η μια με κόκκινα και η άλλη με κίτρινα ηρίκια. Η μάνα μου φώναζε παιδιά της γειτονιάς και τους ανέβαζε επάνω να φάνε όσα ηρίκια ήθελαν και μετά τους έστρωνε στο μπελόνιασμα και αυτά συμβιβάζονταν με ικανοποίηση. Ερχόταν συχνά και ο αξέχαστος ο Μήτρος Χαμάλας, το άκακο εκείνο πλάσμα του Θεού που ήταν ερωτευμένος με τη Μαρία. Της έλεγε: Μαρία, θα μη πάρς; Η Μαρία δεν απαντούσε. Τότε εκείνος πήγαινε στα χείλια του πηγαδιού και φώναζε : Μαρία, θα πέσου να πνιγώ. Θα σι πάρου, θα σι πάρου, φώναζε η Μαρία. Ικανοποιούνταν εκείνος και στρωνόταν στο μπελόνιασμα. Η Μαρία παντρεύτηκε τελικά τον Χαράλαμπο, τον αδερφό του Μήτρου και εκείνος πήγαινε στο σπίτι τους και της έκανε θελήματα. Αυτά με τα καπνά. Κούραση, ξενύχτι. Αντίθετα οι δουλειές που ακολουθούσαν, τα αμπέλια, ήταν πολύ πιο ευχάριστες και πολύ λιγότερο κουραστικές. Ο τρύγος ήταν πράγματι αληθινό πανηγύρι. Απ’ αυτόν έχω πολύ ευχάριστες αναμνήσεις, αλλά δεν θέλω να αναφερθώ σ’ αυτές, γιατί φοβούμαι ότι θα κάνω κατάχρηση του χώρου του περιοδικού που με φιλοξενεί. Απ’ όσα είπα έγινε, νομίζω, φανερό το πόσο δύσκολα χρόνια πέρασαν οι πρόσφυγες Αρισβιώτες τις πρώτες δεκαετίες της εγκατάστασής τους σ’ αυτό τον τόπο. Η σημερινή Αρίσβη έχει ακολουθήσει τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης που ακολούθησαν τα άλλα χωριά. Έχει αλλάξει εντελώς όψη. Η έκτασή της υπερδιπλασιάστηκε, τα πλίθινα χαμόσπιτα αντικαταστάθηκαν από σύγχρονες κατοικίες, οι χωματόδρομοι ασφαλτοστρώθηκαν, η ζωή των κατοίκων άλλαξε ριζικά, πολλοί γονείς αξιώθηκαν να δουν τα παιδιά τους να μορφώνονται, να σταδιοδρομούν και να αποφεύγουν τη δική τους κακή μοίρα. Παράλληλα, όπως είναι φυσικό, άλλαξε και το πώς έβλεπαν το χωριό οι κάτοικοι των γύρω χωριών. Το Τζουμαϊλί , όπως το αποκαλούσαν περιφρονητικά οι παλιοί των περιχώρων, κέρδισε δικαιωματικά το ωραίο όνομα του αρχαίου γειτονικού του οικισμού και δεν έχει να ζηλέψει πολλά από τ’ άλλα χωριά του κάμπου.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

15

Από την Αρίσβα στη Νέα Αρίσβη > του Αργύρη Π. Κεραμιτζή

Πριν τη Νέα Αρίσβη

akeramitzis@sch.gr

Χτισμένη στη σκιά του ομώνυμου λόφου της Αρχαίας Αρίσβης, σε απόσταση μόλις 1.280 μέτρων απ’ αυτή και στο μέσο μιας εύφορης πεδιάδας, η Αρίσβη δείχνει μάλλον ευνοημένη από την τύχη. Τη μικρή ιστορία της, μόλις 89 χρόνων, δύσκολα θα αποφύγει κανείς να τη συνδέσει με αυτήν της αρχαϊκής Αρίσβας, στην οποία και χρωστά το όνομά της. Εκείνο όμως που σίγουρα πριν απ’ όλα την χαρακτηρίζει είναι το γεγονός πως η ύπαρξή της συνδέεται με την πιο τραγική ίσως σελίδα της ιστορίας της πατρίδας μας. Τελικά η ιστορία αυτού του χωριού είναι η ιστορία ολόκληρης της προσφυγιάς του ’22.

Η ίδρυση της Αρχαίας Αρίσβας Χτισμένη πάνω στο χαμηλό, 70 μόλις μέτρων, λόφο του Παλαιόκαστρου, βρίσκεται η ακρόπολη της αρχαίας Αρίσβας. Ανηφορίζοντας για την κορυφή, διακρίνονται διάσπαρτα λείψανα, κυρίως κεραμικά, μιας άλλης εποχής. Μεταγενέστερο και γι’ αυτό ίσως σε καλύτερη κατάσταση, το τείχος που στεφανώνει τον λόφο. Ανατολικά, προς την πλευρά του ποταμού Τσικνιά, σε ένα εκτεταμένο πλάτωμα, ένας απέραντος ερειπιώνας διάσπαρτος με θεμέλια κατοικιών. Στα βόρεια και σε απόσταση1 886 μέτρων βρίσκεται ο κατά τι ψηλότερος λόφος του Σκεπαστού, ενώ 980 μέτρα ανατολικά η λοφοσειρά του Κατσαρά. Παρά το γεγονός ότι δεν έχει γίνει καμιά συστηματική ανασκαφή, έχουν έρθει στο φως αρκετά ευρήματα που δείχνουν ότι και οι δύο αποτελούσαν οχυρωμένους οικισμούς της Αρισβαίας2. Ο R. Koldewey ανακάλυψε μεσαιωνικά λείψανα οικισμού στα δυτικά και βορειοδυτικά αντερείσματα του λόφου της Αρχαίας Αρίσβης. Σύμφωνα με τον Γερμανό αρχαιολόγο, στη θέση αυτή αναπτύχθηκε η μεσαιωνική πόλη υπό την προστασία της ακρόπολης, την οποία θεωρεί γενουατική3. Η θέση της ήταν προνομιούχος, αφού δέσποζε στο κέντρο

16

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ο εξανδραποδισμός της Αρχαίας Αρίσβας έγινε πιθανότατα προς το τέλος του 8ου π.χ αιώνα. Σύμφωνα με τον Ι. Κοντή, η υποδούλωσή της έθιξε κυρίως την άρχουσα τάξη, τους αρχηγούς των γενών που νέμονταν και την εξουσία και τη γη. Ο λαός ήταν και προηγουμένως στην ουσία υπόδουλος, αναγκασμένος να καλλιεργεί τα κτήματα των αρχόντων. Μετά την υποδούλωσή της στους Μηθυμναίους, η Αρίσβα έπαψε να παίζει οποιοδήποτε ρόλο στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της Λέσβου και γι’ αυτό δεν υπάρχει καμιά καταγραφή για αυτήν.

του νησιού, κατέχοντας την σημερινή εύφορη πεδιάδα της Καλλονής. Τον 8ο αιώνα η Αρίσβη πρέπει να πήρε μέρος στην κοινή προσπάθεια των λεσβιακών πόλεων να δημιουργήσουν αποικίες στην παραλιακή ζώνη της Μικράς Ασίας, όπου και ο «Μυτιληναίων αιγιαλός». Είναι πιθανό η Μικρασιατική Αρίσβη να ήταν αποικία της ομώνυμης λεσβιακής4.

Τι προϋπήρχε του προσφυγικού χωριού που δημιουργήθηκε ύστερα από τον μεγάλο διωγμό του ’22; Χρήσιμη, νομίζω, είναι μια ματιά στους αιώνες που διήρκεσε η τουρκοκρατία στο νησί μας. Στο αρχείο της μονής Λειμώνος, ανάμεσα στους 24 οικισμούς που καταγράφονται στην ευρύτερη περιοχή του κάμπου της Καλλονής, αναφέρεται και ο Άγιος Κοσμάς. Την πληροφορία επιβεβαιώνει αργότερα και ο μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ (1618 – 21) στην «Περιγραφή της Λέσβου»: «Δεξιά της Αχυρώνας, υπάρχει μια κώμη που ονομάζεται Άγιος Κοσμάς, γιατί υπάρχει εκεί η εκκλησία των αγίων Αναργύρων, Κοσμά και Δαμιανού. Υπάρχουν και άλλες 2 εκκλησίες, της Θεοτόκου

Οι Μηθυμναίοι κατακτούν την Αρισβαία Ο Μύθος λέει πως η Αρίσβα πήρε το όνομά της από την θυγατέρα του βασιλιά Μάκαρος που εποίκισε την Λέσβο το 1200 π.χ. «Ηρόδοτος δε Αρίσβαν καλεί το εθνικόν Αρισβαίος και Αρισβαία». Η θέση, χάρη στην οποία έλεγχε ολόκληρο τον κόλπο, όσο και ο πλούτος του κάμπου, ήταν ίσως οι αιτίες για τις οποίες η Αρίσβα δεν χάρηκε για πολύ την ευημερία της. Οι Μηθυμναίοι, παρά την φυλετική τους συγγένεια (Αιολείς), εισέβαλαν στην Αρισβαία γη και την κατέκτησαν. …πέντε μὲν πόλεις τήν Λέσβον νέμονται (τήν γάρ ἕκτην ἐν τῇ Λέσβῳ οἰκημένην Άρίσβαν ήνδραπόδισαν Μηθυμναῖοι ἐόντας ὁμαίμους).

(Ηρόδοτος)

Παλιόκαστρο: Άποψη της ακρόπολης της Αρχαίας Αρίσβης.

Θεμέλια μεγαροειδούς κτίσματος στα ανατολικά της ακρόπολης.

Τμήματα του τείχους που διασώζονται.

Οχυρωματική θέση του τείχους και του αγίου Δημητρίου. Έχει 60 σπίτια χριστιανών και αγαρηνών πολύ πλήθος και μεγάλο μασγίδιο (τζαμί), όπου συναθροίζονται κάθε Παρασκευή οι αγαρηνοί από τις γύρω κώμες. Λίγο πιο πάνω από τον άγιο Κοσμά υπάρχει βουνό και εκεί επάνω μια πόλη, η Καλλονή. Έχει ωραία θέα σ’ όλη την πεδιάδα και μέσα στον κόλπο και έξω στη θάλασσα. Την άφησαν προ ολίγο οι κάτοικοί της και μετοίκησαν στις γύρω κώμες. Διατηρούνται μόνο οι πάρα πολλές εκκλησίες των αγίων Αποστόλων, της Θεοτόκου, της αγίας Βαρβάρας, των Αρχαγγέλων, του αγίου Γεωργίου, του αγίου Αλεξάνδρου και άλλες και ένα μοναστηράκι γυναικείο με 15 περίπου μοναχές.» Το έτος 1450, επί ηγεμονίας Δορίνου Γατελούζου, καταστράφηκε η μεσαιωνική Καλλονή και τα χωριά της από τον Βούλγαρο εξωμότη Μπαλτά Ογλού. Οι άνδρες του τελευταίου απήγαγαν περισσότερες από 3.000 ψυχές και κατέστρεψαν την ακμάζουσα πόλη της Καλλονής5. Δώδεκα χρόνια μετά, η καταστροφή ολοκληρώνεται με την άλωση της Λέσβου από τους Τούρκους το 1462. Η Καλλονή θα παραμείνει πάνω στο λόφο του Παλιόκαστρου μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα , οπότε οι κάτοικοί του μετοίκησαν στους γύρω οικισμούς. Ο Άγιος Κοσμάς, μαζί με τα Αργιανά και την Εσωμερέα (Σουμούρια), τον 17ο αιώνα έγιναν6 αποκλειστικά οθωμανικά χωριά. Σε ό,τι αφορά τον Άγιο Κοσμά, ο Ι. Μουτζούρης αναφέρει πως «από τα βυζαντινά ακόμα χρόνια είχε το όνομα αυτό από τον ναό του […]. Με το όνομα αυτό αναφέρεται στο Τυπολόγιο και σε έγγραφα της Μονής ακόμα και το 1715.

Στο στόμα του λαού η ονομασία αυτή διατηρήθηκε ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Τον ονόμαζε «Άγκεσμον» η «Άγκοσμον». Οι Τούρκοι το έλεγαν «Τζουμαϊλή» γιατί κατά την παράδοση τον κυρίευσαν ημέρα Παρασκευή (τουρκ. Τζουμαά). Ο χριστιανικός πληθυσμός του χωριού διατηρήθηκε ως το πρώτο μισό του 17ου αιώνα7». Μια παρεμφερή εικόνα δίνει η τοπική εφημερίδα της εποχής. «…είναι γνωστό από την ιστορία ότι το σημερινό Τζουμαϊλή Καλλονής το οποίον οι κάτοικοί του το ονόμασαν Νέαν Αρίσβην, κατοικείτο από Τούρκους πριν λίγα χρόνια, ήτοι μέχρι της Ελληνικής κατοχής της νήσου, οπότε εκάει από τους εθελοντάς αντάρτας οι οποίοι προήλαυνον προ του Ελληνικού Στρατού Κατοχής του 1912. Οι Τούρκοι ως εκ της ιστορίας εξάγεται κατώκοισαν στο χωριό τούτο αμέσως μετά το έτος 1462 (δηλαδή το ίδιον έτος της καταλήψεως της νήσου υπό του Μωάμεθ του Πορθητού) αποτελούντο δε από ισχυρούς άρχοντας Γενητσάρους και λοιπούς αξιωματούχους του στρατού του πορθητού, οι οποίοι και διένημον μεταξύ των τα καλύτερα χριστιανικά κτήματα του πλούσιου κάμπου της Καλλονής. Οι ισχυροί τότε Τούρκοι αφού κατέλαβαν τας οικίας και τα κτήματα των χριστιανών, κατέσφαξαν τους κατοίκους του χωριού μέχρι ενός, γα να μην τους ενοχλούν στο εξής. Το χωριό τούτο ωνομάζετο τότε Άγιος Κοσμάς, εκ της εν αυτώ υπαρχούσης εκκλησίας 8…»

Ο... Μπουρμάς! Η Αρίσβη από το 1926 που κατοικήθηκε από πρόσφυγες μέχρι και το 1929 δεν λειτουργούσε σαν αυτοδύναμη κοινότητα, αλλά σαν συνοικισμός Τζουμαϊλή της κοινότητας Καλλονής. Οι γάμοι, οι βαπτίσεις και οι κηδείες γίνονταν στην Καλλονή, αφού ούτε εκκλησία υπήρχε ούτε νεκροταφείο. Αφορμή για την «ανεξαρτητοποίηση» της Αρίσβης αποτέλεσε ένας «μπουρμάς», μια βρύση δηλαδή. Αρχές καλοκαιριού του 1929, με την εκκλησία του χωριού σχεδόν ολοκληρωμένη, σπάει ο μπουρμάς της μοναδικής βρύσης στην πλατεία του χωριού. Ο Παναγής Κεραμιδάς διηγείται με γλαφυρότητα το γεγονός. «Οι γυναίκες και όλοι μας που παίρναμε νερό γινόμαστε μούσκεμα, γυρέψαμε απ΄ την Καλλονή ένα μπουρμά και δεν μας έδωσαν. Δεν έχουμε μπουρμά για το Τζουμαϊλή τους είπαν απ΄ την κοινότητα. Ε αυτό ήταν. Ξεσηκώθηκαν και απαίτησαν κάτω από τον πλάτανο τη δική τους κοινότητα. Φωνή λαού, οργή θεού. Αυτό ήταν, τα κατάφεραν. Μια επιτροπή πήγε στη Νομαρχία και ξεκίνησαν οι διαδικα-

Η Πλατεία . Διακρίνεται ο πλάτανος, χωρίς όμως την παλιά του αίγλη. σίες. Στις αρχές του Σεπτέμβρη του ΄29 έγινε με βούλα και σφραγίδα η Κοινότης Τζουμαϊλή με πρώτο πρόεδρο τον Νικόλαο Κεραμιδά» Με προσωπική εργασία των προσφύγων, σε μικρή απόσταση από τη θέση του τζαμιού, ολοκλήρωσαν το χτίσιμο της εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων9. Κουβάλησαν με το κάρο παλιά κεραμίδια, που τους χάρισε το μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου, και κρέμασαν προσωρινά ένα σιδερένιο τούρκικο μισοφέγγαρο στο διπλανό ευκάλυπτο για σήμαντρο της εκκλησίας. Τα εγκαίνιά της έγιναν την 1η Νοεμβρίου 1929 και αποτέλεσαν μεγάλο γεγονός. «Ήρθε κόσμος και ντουνιάς, πρόσφυγες από τα γύρω χωριά και τους μουσαφιρέψαμε στα σπίτια μας. Ήρθε και ο Δεσπότης, παπάδες και ψαλτάδες. Χτυπούσαμε συνέχεια το σήμαντρο. Με δανεικά καζάνια φτιάξαμε κεσκέκ και το μοιράσαμε, κάτω απ’ τον πλάτανο, στον κόσμο.»

1. Οι αποστάσεις ακολουθούν την ευθεία γραμμή.

2. Ο Βασίλης Κουμαρέλας ανέσυρε και παρέδωσε στην Αρχαιολογική υπηρεσία σημαντικά ευρήματα από τους 2 λόφους.

3. R. Koldewey, Die Antiken.

4. Άποψη του Ι. Κοντή.

5. Miller 6. Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ, Περιγραφή της Λέσβου.

7. Αρχείο μονής Λειμώνος και καταγραφή του μητροπολίτη Μηθύμνης Γαβριήλ.

8. Εφημερίδα «Ελεύθερος Λόγος» Μυτιλήνη 8.11.1931 9. Η εκκλησία ξαναχτίστηκε, μεγαλύτερη σε μέγεθος, το 1974 από τους μεγάλους ευεργέτες Παναγιώτη και Ιουλία Σπύρου. Οι ίδιοι χρηματοδότησαν την ανέγερση του Ηρώου των πεσόντων. Πάνω σ’ αυτό γράφτηκαν τα ονόματα των πεσόντων: Ζωγράφου Νικολάου, Καράστρατη Κωνσταντίνου και Μαραγκού Γεωργίου. Δεν γράφτηκαν, γιατί δεν θα επαρκούσε η επιφάνεια του μνημείου, τα ονόματα όλων αυτών που χάθηκαν μέσα στον μεγάλο χαλασμό. Το περίεργο είναι πως δεν έγινε ούτε καν κάποια καταγραφή τους.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

17

…τσακιστό δεκαράκι Δεν ήταν μόνο το δράμα του ξεριζωμού που βάραινε τις καρδιές των προσφύγων. Εκτός από τις νωπές μνήμες για τις χαμένες πατρίδες, για τους τόσους συγγενείς που άφησαν πίσω τους, εκτός από τον σκληρό αγώνα για την επιβίωση, έπρεπε να υποστούν προκαταλήψεις ακόμα και βία, παρόλο που οι ντόπιοι ήταν συγγενείς φυλετικά με τους πρόσφυγες. «Θα βιώσουν τραυματικά την περιθωριοποίηση, την περιφρόνηση και την οικονομική εκμετάλλευση, κυρίως μέσα από τη λειψή αποκατάσταση και την προσπάθεια καταπάτησης της Ανταλλάξιμης Περιουσίας. Θα έπρεπε να έρθει η τραγική δεκαετία της κατοχής, ώστε να ξεπεραστούν τα στερεότυπα και να αντιμετωπίσουν μαζί, ντόπιοι και πρόσφυγες, τις νέες προκλήσεις των δύσκολων καιρών10.» Κραυγή αγωνίας από τον κοινοτάρχη που απαιτεί τα αυτονόητα: Λίγα μέτρα γης μπροστά από την εκκλησία και ένα βοσκότοπο, τον «Κατσαρά», για τους κτηνοτρόφους του χωριού. «…Και άλλωτε ετονίσαμεν ότι το κράτος δεν έδωκε στην φτωχήν μας κοινότητα καμμιά απολύτως υλική υποστήριξη και η Εθνική Τράπεζα εξακολουθεί να βαστά στα χέρια της τη μικρή έκταση γής που είναι μπροστά στην εκκλησιά καθώς και την άλλη περιουσία της άλλοτε Τουρκικής κοινότητος. Νομίζομεν ότι η Εθνική Τράπεζα θα κάνει πολύ καλά να παραχωρήσει αυτήν στην σημερινήν ελληνικήν κοινότητα. Και ιδίως τον βοσκότοπον «Κατσαρά», που είναι πολύ κοντά μας για να μπορέσουν να εξυπηρετηθούν με αυτόν οι αγρότες του Δζουμαϊλί οι οποίοι καίτοι είναι αγρόται καθαρώς δεν μπορούν να κάνουν καμμιά απολύτως κτηνοτροφία και ούτε ένα πρόβατο να συντηρήσουν. Και γιατί να μη δώσει στην Κοινότητά μας τον Κατσαράν η Εθνική Τράπεζα; Μήπως δεν αφήσαμε και ημείς στη Μικρασία κοινοτικές περιουσίες μεγαλύτερες απ’ αυτή;» Και συνεχίζει ο κοινοτάρχης: « …Ημείς εδώ χτίσαμε μόνοι ένα χωριό και θα χτίσουμε και σχολειό, όπως χτίζουμε και εκκλησιά χωρίς το κράτος να μας δώσει τσακιστό δεκαράκι11.» Η αποζημίωση των προσφύγων δεν έγινε ποτέ στο ακέραιο. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι δεν δόθηκε ούτε ένα μέρος του ποσού που υπολόγισαν οι πρωτοβάθμιες εκτιμητικές επιτροπές, ενώ σε πολλές περιπτώσεις έγιναν παράνομες και ρουσφετολογικές παραχωρήσεις ανταλλάξιμης περιουσίας σε μη πρόσφυγες. Οι αντιδράσεις των προσφυγικών οργανώσεων συνεχίστηκαν και τις επόμενες δεκαετίες με κύριο θέμα

18

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

την κακή διαχείριση της ανταλλάξιμης περιουσίας. Φαίνεται πως τα οικονομικά σκάνδαλα και η έλλειψη εμπιστοσύνης στο κράτος δεν είναι μόνο σημερινό φαινόμενο. Η επιστολή της «Πολιτικής Οργάνωσης Προσφύγων», που δημοσιεύθηκε το 1931, καταγράφει αυτήν ακριβώς τη δυσπιστία. «Όλοι γνωρίζομεν ότι εκείνοι οι οποίοι δια των προσφυγικών ψήφων έγιναν κύριοι της Αρχής, εφήρμοσαν εξωτερικήν πολιτικήν εις βάρος της εν Τουρκία εγκαταληφθείσης Προφυγικής περιουσίας υπογράψαντες τας αμφιβόλου ωφελιμότητος δια το σύνολον του Ελληνικού Λαού Συμβάσεις της Αγκύρας. Δυστυχώς η καταστρεπτική δια τα προσφυγικά συμφέροντα δράσις των κυβερνώντων δεν περιορίσθη μόνον εις την υπογραφήν των συμβάσεων αυτών αλλ΄ ενθαρρυνθέντες οι εκλεκτοί μας εκ της ανεκτικότητος και της νομιμοφροσύνης του προσφυγικού κόσμου ενόμισαν ότι δημεύοντες την εν Ελλάδι Μουσουλμανικήν περιουσίαν, της οποίας μόνος κύριος είναι το σύνολον των προσφύγων θα κορέσουν την βουλημίαν μικρών και μεγάλων επιχειρηματιών, καθ΄ ήν στιγμήν υπάρχουν μυριάδες προσφύγων οι οποίοι επί δεκαετίαν ούτε οβολόν αποζημιώσεως έλαβον12…» Η Εθνική Τράπεζα δεν διέκρινε τους ντόπιους από τους πρόσφυγες. Ευνοϊκότερη μεταχείριση υπέρ των προσφύγων θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχε στις περιπτώσεις των απευθείας πωλήσεων, όπου οι δικαιούχοι ήταν συνήθως πρόσφυγες. Ο μεγάλος αριθμός ωστόσο των δημοπρατήσεων που προκύπτει από το αρχείο των ανταλλαξίμων δεν μας βεβαιώνει ότι η ακίνητη περιουσία που εγκατέλειψαν οι μουσουλμάνοι στη Λέσβο πέρασε τελικά στα χέρια των προσφύγων13.

Το Τζουμαϊλή γίνεται Αρίσβη Από το 1ο βιβλίο αποφάσεων του Κοινοτικού Συμβουλίου αντιγράφω: «Εν Τζουμαϊλή σήμερον την 5ην του μηνός Δεκεμβρίου του έτους 1929 […] το Κοινοτικόν Συμβούλιον ακούσαν τον πρόεδρον και λαμβάνων υπ’ όψιν του το ως άνω διάταγμα αποφασίζει όπως η κοινότης έχουσα σήμερον ιστορικήν σημασίαν και κειμένη πλησίον της παλαιάς Αρίσβης μετονομασθεί από το ξενόφωνον όνομα Τζουμαϊλή εις Νέαν Αρίσβην και αναθέτει εις τον πρόεδρον14 την ενέργειαν των δεόντων.» Εντύπωση προκαλεί η ιεράρχηση των αναγκών της νεοσύστατης κοινότητας.

1929: Κοινότης Τζουμαϊλή

1936: Κοινότης Νέας Αρίσβης. Με περισσή σοφία και παρά τα πενιχρά οικονομικά μέσα που διέθεταν, οι πρόσφυγες κάτοικοι του χωριού αποφάσισαν πως έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στην δημιουργία σχολείου. Από τη χειμαρρώδη και ιστορική ταυτόχρονα συνέντευξη του Παναγή Κεραμιδά15, αντιγράφω: «Σχολείο δεν υπήρχε, όμως φέραμε δάσκαλο και τα μαθήματα γινότανε μέσα στην εκκλησία. Έπειτα νοικιάσαμε ένα καφενείο και αργότερα την αποθήκη της Μαρίας Βοσδογαλή, μέχρι το 1953. Τότε τελείωσε η μια αίθουσα του σχολείου που λειτούργησε με τρεις τάξεις και μια δασκάλα.» Στο βιβλίο αποφάσεων του κοινοτικού 10. Βλάσης Αγτζίδης, Οι πρόσφυγες της Λέσβου: Από τον πρώτο διωγμό, στις εκκαθαρίσεις του Κεμάλ. 30.9.2014 11. Εφημερίδα ¨Ελεύθερος λόγος¨, Μυτιλήνη 16.11.1929 12. Επιστολή της Πολιτικής Οργάνωσης Προσφύγων 22.8. 1931, Αρχείο Στρ. Αναγνώστου.

13. Χαρά Καραβία, H Ανταλλάξιμη Περιουσία των Μουσουλμάνων της Λέσβου. Μυτιλήνη 2006 σελ.33 14. Την απόφαση υπογράφει ο πρώτος πρόεδρος Ν. Κεραμιδάς.

15. Τη συνέντευξη αυτή παραχώρησε τον Νοέμβρη του 1987 στην πρόεδρο της Ένωσης Μικρασιατών του Δήμου Καλλονής, Μένη Ατσικμπάση.

συμβουλίου ορίζεται πως τα ενοίκια από την μίσθωση των βοσκοτόπων «Νεφτίς» και «Κατσαράς» θα ήταν οι πόροι για τη χρηματοδότηση της λειτουργίας του σχολείου. Την 31η Μαρτίου 1939 εκδίδεται υπουργική απόφαση με αρ. πρωτ. 30833 η οποία « …εγκρίνει την πράξιν της Ενοριακής Επιτροπής του εν Αρίσβη Ιερού Ναού των Αγίων Αποστόλων δι’ ής αύτη αποφασίζει την δωρεάν παραχώρησιν του εν τη θέση «Σουγιουτλού» αγρού της, εις την Σχολικήν Εφορίαν του Σχολείου Αρίσβης δια την ανέγερσιν επ’ αυτού Δημοτικού Σχολείου.» Το διθέσιο Δημοτικό σχολείο Αρίσβης το 1998 άλλαξε χρήση και από τότε λειτουργεί σαν νηπιαγωγείο. Ήταν μια σωστή απόφαση, που επέτρεψε στους μαθητές του χωριού να φοιτούν στο καλύτερα οργανωμένο Δημοτικό σχολείο Καλλονής.

Οι ασχολίες των προσφύγων Σπουδαίο ρόλο στην αναβάθμιση των καλλιεργειών διαδραμάτισε το προσφυγικό στοιχείο. «Είναι ομολογημένο από όλους όσους ασχολούνταν με την γεωργία, ότι οι πρόσφυγες της Μικρασίας έφεραν μια επανάσταση που απέβη προς όφελος των καλλιεργητών του κάμπου μας16. Η καλλιέργεια καπνού στον κάμπο της Καλλονής ουσιαστικά άρχισε με την εγκατάσταση των προσφύγων, οι οποίοι με τις γνώσεις τους βοήθησαν στην ευκολότερη και καλύτερη καλλιέργεια και επεξεργασία του καπνού […] Οι πρόσφυγες έφεραν και έδειξαν στους ντόπιους νέους τρόπους καλλιέργειας των προϊόντων του κάμπου, όχι μόνο για τα καπνά, αλλά και για άλλου είδους καλλιέργειες». Συναισθηματικά φορτισμένη η περιγραφή της προσέγγισης του «ταϊφά», στο καπνοχώραφο, δοσμένη με τρόπο μοναδικό από τον συντοπίτη μας λογοτέχνη Χρήστο Τραγέλλη: «Απ’ τα μαύρα χαράματα, κρατώντας το λαδοφάναρο στο χέρι, έφτανε ο ταϊφάς στο καπνοχώραφο […] αφού ξεφόρτωναν στον σάϊμπαση τα κοφίνια απ’ τα ζώα, βόλευαν τις κουμπάνιες τους κάτω από κάποιο δέντρο, έβαζαν τα ρούχα της δουλειάς και άρχιζαν το κίρντισμα […] ντιπ,

Το πρώτο προσφυγικό Δημοτικό Σχολείο στεγάστηκε στο καφενείο του Νικολάου Κεραμιδά. πρωτομάνα, δευτερομάνα, τριτομάνα, ούτσαλτι και ούτς…» Σημαντική χειμωνιάτικη απασχόληση των Αρισβαίων ήταν η καλλιέργεια της ελιάς. Το λάδι και η ελιά προσέφεραν ένα πρόσθετο εισόδημα στους πρόσφυγες. Ασχολήθηκαν ακόμη με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια δημητριακών, βαμβακιού, σύκου, πατάτας, καρπουζιού και φυσικά οπωροκηπευτικών. Κάποιοι εργάσθηκαν ως εργάτες στις Αλυκές και υπήρχαν ελάχιστοι τεχνίτες και επαγγελματίες.

Προς Ανατολάς... Ενενήντα τρία χρόνια μετά την καταστροφή η «κοινότης Τζουμαϊλή» με δανεικό, από την αρχαιότητα, όνομα ψάχνει για την ταυτότητά της. Οι τελευταίοι πρόσφυγες έχουν «φύγει» και οι γενιές που ακολούθησαν δεν φρόντισαν ή δεν μπόρεσαν να περάσουν τις «μνήμες της Μικρασίας» στους νεότερους. Στις γειτονιές της δύσκολα διακρίνεις πού και πού κάποιο προσφυγικό χαμόσπιτο. Καινούριες γειτονιές κύκλωσαν το χωριό, με κέντρο πάντα τον ιστορικό πλάτανο και αύξησαν τον πληθυσμό του. Η τελευταία απογραφή βρίσκει την Αρίσβη με 700 κατοίκους, που δεν είναι πια μόνο απόγονοι προσφύγων και δεν ασχολούνται μόνο με τη γεωργία. Ξένοι από κάθε μεριά του νησιού, ήρθαν στο χωριό, έφτιαξαν τις οικογένειες τους, έχτισαν τα σπίτια τους και μπόλιασαν θετικά τους πρόσφυγες. Τα παιδιά μας ολοκληρώνουν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευσή τους στην Καλλονή και στην Καλλονή πηγαίνουν για να διασκεδάσουν, αφού τέτοια δυνατότητα δεν την έχουν στο χωριό τους. Λένε πως οι πόλεις αναπτύσσονται συνήθως προς την ανατολή. Ακολουθώντας πιστά τον παράξενο αυτόν κανόνα, η Καλλονή επεκτάθηκε ανατολικά και ενώθηκε με την Αρίσβη. Επιχειρήσεις και καταστήματα ανακατεμένα με κατοικίες κάλυψαν τον κεντρικό οδικό άξονα που τις ενώνει και δημιούργησαν ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο.

Η Αρίσβη έχει ανάγκη βασικών υποδομών, όπως: • Η ασφαλτόστρωση της βόρειας παράκαμψης που συνδέει το κέντρο του χωριού (πλατεία) με την Καλλονή (κέντρο υγείας).

• Διάνοιξη και ασφαλτόστρωση του παρακαμπτήριου δρόμου που αρχίζει από το νηπιαγωγείο και οδηγεί στα Αργιανά.

• Δημιουργία ασφαλούς πρόσβασης των πεζών, με τη δημιουργία πεζοδρομίου, στον κεντρικό δρόμο που τη συνδέει με την Καλλονή.

• Σοβαρή βελτίωση του μόνιμα κατεστραμμένου αγροτικού δικτύου.

• Βελτίωση του ανεπαρκέστατου υδρευτικού δικτύου.

• Δημιουργία δικτύου συλλογής των ομβρίων υδάτων. Μελλοντικά θα πρέπει να βρεθούν τρόποι για την ψυχαγωγία και την δημιουργική απασχόληση των νέων του χωριού. Λείπει από το χωριό μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για να στεγάζει τις εκδηλώσεις των συλλόγων και να αποτελεί ταυτόχρονα το στέκι της νεολαίας. Παράλληλα θα πρέπει να γίνουν ενέργειες για την ενσωμάτωση των πολλών νέων κατοίκων που επέλεξαν την Αρίσβη σαν μόνιμη κατοικία τους. Σημαντικό ρόλο καλείται να διαδραματίσει ο δραστήριος «Πολιτιστικός και Αθλητικός Σύλλογος»17. Παράλληλα το καταξιωμένο προσφυγικό σωματείο της «Ένωσης Μικρασιατών του τέως Δήμου Καλλονής» θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες του για να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες για την ιστορία, τις παραδόσεις, τον πολιτισμό και τον μεγάλο ξεριζωμό από τις χαμένες μας πατρίδες. Η Αρίσβη θα συνεχίσει να υπάρχει και να αναπτύσσεται. Το μέλλον της θα εξακολουθήσει να είναι άρρηκτα δεμένο με αυτό της Καλλονής. Αυτό όμως δεν θα πρέπει να την εμποδίσει να αναπτύξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματά της. Έχει την τύχη να βρίσκεται πάνω στον βασικό οδικό άξονα, στο κέντρο της πιο εύφορης πεδιάδας του νησιού, που καταλήγει σε έναν ευλογημένο κόλπο. Κυρίως όμως έχει την τύχη να κατοικείται από τους απογόνους των προσφύγων του ’22, που με τη σύνεση, την αδελφοσύνη και κυρίως τη σκληρή δουλειά έδωσαν το παράδειγμα και έδειξαν τον δρόμο για πρόοδο και προκοπή.

16. Χρήστου Ι. Τραγέλλη 1999, Τα Γεωργικά της Λέσβου, Αθήνα σελ. 85.

17. Ιδρύθηκε το 1997 και έχει στο ενεργητικό του πλήθος δραστηριοτήτων. Δημιούργησε και έθεσε στη διάθεση του κοινού αξιόλογο λαογραφικό μουσείο.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

19

Μυθολογικές παραδόσεις λένε πως μια προελληνική φυλή, οι Πελασγοί, εποίκισαν το Νησί, δίνοντας και το όνομά τους, Πελασγία. Ύστερα από κάποιους αιώνες σε μια νέα εποίκιση του Μακαρέα, (υπάρχει μέχρι σήμερα, δυτικά στην είσοδο του κόλπου, το τοπωνύμιο Μάκαρα) ιδρύθηκαν οι πόλεις με τα ονόματα των παιδιών του, Μυτιλήνα, Μάθυμνα, Άντισσα, Ερεσός, Πύρρα και Αρίσβα, (κατά την αιολική διάλεκτο). Ο Μακαρέας είχε σκοτώσει τον αδερφό του Τέναγο στη Ρόδο και κατέφυγε στη Λέσβο με τις έξι κόρες του για ν’ αποφύγει την τιμωρία των θεών της Ρόδου. Στην αρχή η Αρίσβα είχε μια υποτυπώδη οχύρωση από τη φυσική διαμόρφωση του περίγυρου. Αργότερα ξεκίνηοε η οχυρωματική περιτείχιση με την πρωτοβουλία των απόγονων των πρώτων ιδρυτών, προκειμένου οι «δεσπότες» που διοικούσαν την επικράτεια, η «αριστοκρατική» αυτή ολιγαρχία, να ασφαλίσει, όσο ήταν εφικτό, τους καλλιεργητές των κτημάτων και την παραγωγή των προϊόντων. Λίγο καιρό μετά ήρθε από τη Θεσσαλία ο Λέσβος με τα πλοία του, παντρεύτηκε τη Μάθυμνα, τη δεύτερη κόρη του Μακαρέα, και πήρε το όνομα του το Νησί και όλοι οι κάτοικοι ονομάστηκαν Λέσβιοι. Στη συνέχεια ένα κύμα Αιολέων ξεχύθηκε κυρίως από τη Βοιωτία προς τη Λέσβο, ανακαινίστηκαν οι πόλεις αυτές και στην Αρίσβα έγιναν τα πρώτα οχυρωματικά έργα φρουριακής προστασίας. Εξελίξεις που τοποθετούνται γύρω στα 1200-1000 π. Χ. Βέβαια, το Νησί δεν αποτελούσε ενιαίο κράτος. Χωρίστηκε σε έξι επικράτειες, όσες και οι κυρίαρχες πόλεις, με όρια τους όπως τα είχε προσδιορίσει ο Γερμανός Αρχαιολόγος Κολντεβάϊ σύμφωνα με τις εδαφικές διαμορφώσεις και τα ιστορικά δεδομένα. Όταν αργότερα επιβλήθηκαν σε όλο το Νησί οι δύο επικράτειες, της Μυτιληναίας και της Μηθυμναίας, στα ίδια αυτα όρια προσδιορίστηκαν και οι δυο Μητροπόλεις Μυτιλήνης και Μηθύμνης. Η Αρίσβα δέσποζε στο κέντρο του Νησιού και είχε στην κατοχή της τον εύφορο και παραγωγικό κάμπο, που είναι και η πιο παραγωγική γη της Λέσβου, με τα άφθονα νερά της, καθώς έρχονται από τον ορεινό όγκο του Λεπέτυμνου. Τα πλούσια και ποιοτικά προϊόντα γίνονταν πρόκληση, ώστε να την εποφθαλμιούν οι όμορες επικράτειες και περισσότερο οι Μηθυμναίοι, που τους ήταν απαραίτητα. Και δεν άργησαν να την υποτάξουν βίαια, σπάζοντας την αρχική ομόνοια των πόλεων. Ήταν όμως και ευάλωτη, αφού δεν προστατευόταν από βουνά, ιδιαίτερα από τη μεριά των Μηθυμναίων, η όρεξη των οποίων ολοένα και μεγάλωνε, υπολογίζοντας ότι θα γίνονταν πιο ισχυροί, εξασφαλίζοντας πλήρη επάρκεια τροφίμων. Άλλωστε η επικράτεια της Αρίσβας εκτεινόταν στα 160 τ. χιλ. και ήταν η μικρότερη σε έκταση από τις άλλες πέντε επικράτειες. Κατά την εκτίμηση δε του Ιω. Κοντή, ο πληθυσμός της, με βάση τα στοιχεία του Σ. Γ. Τάξη, ανερχόταν στις 7.765 κάτοικους. Χτισμένη πάνω στο λόφο που σήμερα λέγεται «Παλιόκαστρο» περιτειχίστηκε με τείχος που δεν εξασφάλιζε ισχυρή οχύρωση. Πέραν τούτου ήταν και η μόνη πόλη που δεν είχε θαλάσσια όρια, για να προστατεύεται απ’ τη θάλασσα. Ο Αρχαιολόγος Κολντεβάϊ εκτιμά ότι ο περίβολος της ήταν 2,50 χιλ. περίπου και διαπίστωσε από επιτόπια έρευνα, ότι η επιφάνεια της εκτεινόταν σε ένα τ. χιλ. Η οικιστική αυτή έκταση κορυφωνόταν στην ακρόπολή της, η οποία στα μεσαιωνικά χρόνια έγινε κάστρο, όπου είχαν εγκατασταθεί οι άρχοντες και οι διοικούντες. Μέχρι σήμερα είναι εμφανή τα οικιστικά στοιχεία, οι

20

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

αποθήκες νερού, τροφίμων και όπλων. Το τείχος εκτιμάται πως είχε ύψος, στα σωζόμενα μέρη του, γύρω στα 2,50 μέτρα πάνω από τη θεμελίωση, κατασκευασμένο με το έμπλεκτο σύστημα και γομώσεις από μικρές πέτρες, χρονολογούμενο πριν από το δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. Διακρίνονται κάποιες ακολουθούμενες φάσεις οικοδομής του, χωρίς όμως να εμφανίζονται παλλαϊκές όψεις. Τα σπίτια κατά τον Γερμανό Κολντεβάϊ είχαν ορθογώνια δωμάτια, κυρίως ένα μεγάλο και ένα μικρότερο, τα περισσότερα χτισμένα με χωματόπλινθους, πάνω στα πέτρινα θεμέλια και οι στέγες ήταν επίπεδες, καμωμένες από αχυρόχωμα. Η άρδευση αρχικά γινόταν από τον παρακείμενο ποταμό Τσικνιά και από πηγάδια. Κατόπιν έγινε υδραγωγείο, το οποίο διατηρήθηκε και στα επόμενα χρόνια μέχρι τη νεότερη περίοδο. Υπάρχουν λείψανα πήλινων σωλήνων που κατέβαζαν το νερό με μικρή κλίση από τις βόρειες πλαγιές του Λεπέτυμνου. Υπήρχε όμως και μια πηγή που εφοδίαζε τη δεξαμενή, η μεσαιωνική ανακαίνιση της οποίας είναι πιθανό να τη διαδέχτηκε.

Αρίσβα

Πρόγονος της σημερινής Αρίσβης > του Στρατή Μισγίρη Γύρω στον 8ο π.Χ. αιώνα η Αρίσβα ήταν μια ακμάζουσα κώμη και επιπλέον με άποικους στην παραλιακή Μικρασιάτικη περιοχή, όπου είχαν ιδρύσει στον «Μυτιληναίων αιγιαλό» τη δική τους Αρίσβα, δίνοντας το όνομα της γενέτειρας. Ο Ηρόδοτος (487-426) μας πληροφορεί ότι «αι δε τας νήσους έχουσα: πέντε μεν πόλεις την Λέσβου νέμονται (την γαρ έκτην εν τη Λέσβω οικεομένην Αρίσβα ηνδραπόδισαν Μηθυμναίοι, εόντας ομαίμους)». Πότε έγινε ο εξανδραποδισμός της Αρίσβας από τους Μηθυμναίους είναι άγνωστο. Καμιά γραφτή μαρτυρία δεν το προσδιορίζει. Συμπερασματικά ωστόσο, κατά τον Αρχαιολόγο Ιω. Κοντή συνέβη στο γύρισμα του 8ου προς τον 7ο π.Χ. αιώνα, όταν η Μυτυλήνη θέλησε να περιορίσει τις δραστηριότητες των λεσβιακών πόλεων στη Μικρασιάτικη περιοχή για τη δική της επιρροή. Τότε η Μήθυμνα αναζητώντας πόρους στράφηκε προς την Αρίσβα που ευημερούσε. Ο γόνιμος κάμπος της παρείχε πλούσια παραγωγή κάθε είδους κτηνοτροφικού και γεωργικού προϊόντος, όχι μόνο για την πλήρη επάρκειά της, αλλά και για ικανό εξαγωγικό εμπόριο. Η Μήθυμνα ασφυκτιούσε στον περιορισμένο, αποκλειστικά κτηνοτροφικό και μόνο χώρο της. Οπότε ήταν αναγκαία η επέκτασή της ή προς την Αντισσαία ή προς την Αρισβαία. Από τη μεριά της Αντισσαίας ήταν δύσκολη προς το παρόν, γιατί η στενή συνοριακή γραμμή προστατευόταν από υψηλή οροσειρά, με οχυρώσεις ισχυρού τείχους. Ενώ τα εκτεταμένα σύνορα της Αρισβαίας ήταν πρόσφορα στον επεκτατικό αυτό στόχο. Πέραν τούτου τα οχυρωματικά τείχη της ήταν πολύ ελαφρά, πράγμα που έκανε άνετη την προσάρτηση. Οπωσδήποτε μετά το εγχείρημα, το μεταξύ τους τείχος κατεδα-

φίστηκε, ώστε η νέα επικράτεια των Μηθυμναίων ν’ αποτελέσει ενιαία περιοχή, πράγμα που υποδηλώνεται από ολοκληρωτική εξαφάνιση λειψάνων στο τμήμα αυτό. Τώρα, αν η Αρίσβα συνέχισε να υφίσταται σαν ανοχύρωτος οικισμός, είναι άγνωστο. Σίγουρα όμως δεν επέζησε σαν αστικό κέντρο, αποτελώντας πια τη νότια επικράτεια της Μηθυμναίας. Ακόμα αν εγκαταλείφθηκε και αργότερα ξανακατοικήθηκε είναι απροσδιόριστο. Η θέση της ήταν επιλεγμένη κατά τρόπο που δέσποζε στην όλη περιοχή και η ισχυρή οχύρωση των πολύ κατοπινών χρόνων, όπως παρουσιάζεται στο σημερινό «Παλιόκαστρο» μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπήρξε ένα μεγάλο χωριό, μια κώμη, κέντρο της περιοχής. Είναι βέβαιο πάντως ότι μετά την προσάρτησή της στη Μηθυμναία επήλθε διάσπαση της ενότητας που υπήρχε ανάμεσα στις πόλεις του Νησιού. Είναι δηλαδή φυσικό κάποιοι να ξαναγύρισαν στα σπίτια τους και άλλοι να μετοίκησαν σε διάσπαρτα χωριά της επικράτειας με κάποια υποτυπώδη οχυρωματικά έργα που υπήρχαν μετά τον εξανδραποδισμό. Τέτοια μπορεί να ήταν τα χωριά της οροσειράς του «Σκεπαστού», η Γέρην, η Κλοπεδή με το ιερό της, η Νάπη με το ιερό του Ναπαίου Απόλλωνα. Βέβαια η οικιστική αναβίωση της Αρίσβας στον Μεσαίωνα, αιτία της οποίας ήταν πάντοτε η μεγάλη παραγωγή του κάμπου, υπήρξε παράγοντας ανακατασκευής των οχυρωματικών έργων και κυρίως του τείχους και της Ακρόπολης. Οικιστικά λείψανα υπάρχουν διάσπαρτα σ’ όλη την έκταση της Αρισβαίας, χωρίς ωστόσο η διασπορά τους να έχει ομοιόμορφο χαρακτήρα. Είναι βέβαιο εξάλλου ότι η κατοίκηση ήταν κωμηδόν και ενδεχομένως κατά γένη. Μια πολυμελή δηλαδή οικογένεια εγκαθίστατο σε μια περιοχή με γόνιμα κτήματα, προέβαινε σε καλλιέργειες δημητριακών, αμπελιών και δέντρων, ιδιαίτερα ελαιόδεντρων, ανέπτυσσε οικόσιτες κτηνοτροφικές μονάδες και εξελισσόταν η εγκατάσταση αυτή με τα χρόνια σε κώμη. Φυσικά μετά την κατάκτηση της όλης επικράτειας, το αστικό κέντρο της Αρίσβας υπέστη την υποτακτική μεταβολή με σκληρότητα και με βίαιη συμπεριφορά ιδιαίτερα στις περιπτώσεις αρπαγής των κάθε είδους προϊόντων. Το κλίμα απειλής και φοβίας για την ίδια τη ζωή ήταν συνεχές. Η υποδούλωση της Αρίσβας είχε κυρίως επίπτωση στην άρχουσα τάξη, που ενέμετο την όλη σχεδόν παραγωγή του κάμπου. Ένα τμήμα του λαού και μετά την υποταγή συνέχισε τον ίδιο τρόπο ζωής στις αγροτοποιμενικές εργασίες, αποδίνοντας σ’ αυτή το μεγαλύτερο μέρος των ωφελημάτων. Η Αρίσβα καταστράφηκε λίγο πριν από την πνευματική άνθηση της Λέσβου. Ποιητές και φιλόσοφοι από διάφορες πόλεις, που κόσμησαν την ιστορική πορεία του Νησιού, έλαμψαν στους κατοπινούς καιρούς. Άραγε δεν θα είχε και η Αρίσβα τους δικούς της; Σίγουρα ναι. Θα απορροφήθηκαν μάλλον από την επικράτεια των κατακτητών τους, εμφανιζόμενοι ως Μηθυμναίοι, αφού η Αρισβαία θεωρείτο πια ως νότια Μηθυμναία επικράτεια.

Ανασκαφικές έρευνες, στα μέρη όπου υπάρχουν κατάλοιπα περιτειχιστικά τμήματα, θα φέρουν στο φως νέα στοιχεία και θα προκύψουν πολύτιμες πληροφορίες σε νέα ευρήματα οικοδομικών εγκαταστάσεων. Αναμφίβολα η γη της Αρισβαίας κρύβει μέσα της αρχαιολογικούς θησαυρούς, ιδιαίτερα στα κατάλοιπα μέρη της Ακρόπολης. Η Ιστορική διαδρομή της Αρίσβας καταγράφεται σε μια αιωνόβια περίοδο, κατά την οποία μετεξελίχτηκε στην ακμάζουσα μεσαιωνική Καλλονή κατόπιν στην Αχερώνη, ύστερα στη σημερινή Καλλονή και στην Αρίσβη. Έτσι δεν χάθηκε το όνομά της. Οι κατοπινοί αιώνες δεν το εξαφάνισαν. Δεν το διαχρόνισαν σε απλό τοπωνύμιο. Έμεινε σαν Αρχαία Αρίσβη, μετατρεπόμενο το καταληκτικό -α σε -η και αναζωπυρώθηκε σε έναν νέο οικισμό, αρχικά σαν Νέα Αρίσβη και τελικά σαν Αρίσβη. Ανατολικά της Αχερώνης (σημερνή Καλλονή) και σε απόσταση μικρότερη από χίλια μέτρα, αναπτύχθηκε ολιγάνθρωπος οικισμός, από αγρότες και ποιμένες, με το όνομα Άγιος Κοσμάς από την εκκλησία προς τιμήν του αγίου, ενός εκ των ιατρών Αγίων Αναργύρων. Κατά την παράδοση η περιοχή μαστιζόταν από τον ελώδη πυρετό εξαιτίας των πολλών στάσιμων νερών, στα οποία επώαζαν τα αυγά τους το απεριόριστο πλήθος των ανώφελων κουνουπιών και αναπαράγονταν στα έλη αυτά, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, χωρίς καμιά δυνατότητα καταπολέμησης. Δεν υπήρχε σπίτι χωρίς άρρωστο. Οι πρακτικοί γιατροί δεν κατάφερναν να τους γιατρέψουν και πέθαιναν τελικά από φυματίωση. Η ελπίδα σωτηρίας στράφηκε στους Αγίους Αναργύρους που ήταν γιατροί και χτίστηκε η εκκλησία του γιατρού Αγίου Κοσμά.

1. Ηρόδοτος, Λεσβιακά Α-151 2. Ρ. Κολντεβάι, Οι αρχαιότητες της Νήσου Λέσβου, Βερολίνο 1890 3. Ιω. Κοντή, Λέσβος και η Μικρασιατική της Περιοχή, Παράγραφος 1532 4. Παν. Φρανκέλη, Η Αρίσβη της Λέσβου, 1998 5. Δ.Ν.Καρύδη-Μ.Κίελ, Μυτιλήνης Αστυγραφία και Λέσβου Χωρογραφία 6. Σταυράκη Αναννώστου, Η Λεσβιάς Ωδή, 1972 7. Οικ. Στ. Γ. Τάξη, Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου, 1909 8. Αριστείδη Κυριαζή, Οθωμανικά Κατάστιχα Λέσβου, Εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 8-2-2014 9. Ιω. Μουτζούρη, Η Μητρόπολη Μηθύμνης Λέσβου 10. Στ. Καρυδώνη, Τα εν Καλλονή... Μοναστήρια, 1900 11. Ιακ. Κλεομβρότου, Συνοπτική ιστορία της Εκκλησίας της Λέσβου, 1984 12. Δ.Π.Ματζουράνη, Το ετήσιο γεωργικό εισόδημα της Λέσβου, 1984 13. Παν. Σαμάρα, Επιδρομές στη Λέσβο

Ρ. Κολντεβάϊ: Τείχος της Αρίσβας

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

21

όσα ακούει η πλατεία γράφει ο Σταύρος Βαλτάς

Πλανόδιοι αργυραμοιβοί Μετράμε τις τελευταίες χειμωνιάτικες χάντρες του κομπολογιού. Όπως και να γίνει η άνοιξη πλησιάζει... Όμως στη Καλλονή, παλεύουν ακόμα τα θεριά ο Χειμώνας και η Άνοιξη... Τα χελιδόνια ήλθαν και σπρώχνουν την Άνοιξη, ο Χειμώνας επιμένει, το αποτέλεσμα δεν κρίθηκε ενώ πλησιάζει το Πάσχα! Ελπίζω σύντομα να ανακηρυχθεί η νικήτρια έστω και από τα χελιδόνια!

«Πλανόδιοι αργυραμοιβοί στους δρόμους παζάρευαν τις μέρες μας με αμφίβολα νομίσματα από μελλοντικές αβέβαιες εποχές» Τάσος Λειβαδίτης

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΑΦΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

Δεν θέλει πολλά πράγματα, λίγο κρασί, καλό μεζέ και πολύ κέφι για να στηθεί το γλέντι! Όλα αυτά αφθονούν στα Δάφια και ο Πολιτιστικός Σύλλογος στα καινούργια του γραφεία έβαλε φωτιά στα... τόπια! Μια ανοιξιάτικη Κυριακή έγινε χορός μεγάλος! Τυχεροί όσοι παραβρέθηκαν και δεν ήταν λίγοι. Στο τραγούδι ο Αχιλλέας Χιωτέλλης, στον χορό ολόκληρο το χωριό!

ΚΑΦΕΝΕΙΑ: ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΤΕΡΙΖΙ! Κάηκε ξημερώματα Μεγάλου Σαββάτου το καφενείο «ΤΡΥΦΩΝ», το τελευταίο καφενείο της Καλλονής. Χάθηκε το τελευταίο οχυρό αντίστασης ενάντια στον ισοπεδωτικό ολετήρα της σύγχρονης (τρομάρα μας) εποχής! Το μόνο ευχάριστο είναι ότι πρόλαβαν και ξεχειμώνιασαν οι μόνιμοι θαμώνες του από έναν πολύ δύσκολο και δύστροπο χειμώνα. Για φαντάσου η Καλλονή των δέκα-δώδεκα καφενείων της δεκαετίας του πεννήντα και του εξήντα, έφτασε στις μέρες μας στο ένα... κανένα καφενείο! Η στήλη συμπαρίσταται στον αγαπητό Τρύφωνα και εύχεται γρήγορη ανακαίνιση!

Πάντα να ανταμώνουμε...!

ΘΑ ΦΑΜΕ ΘΑ ΠΙΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΗΣΤΙΚΟΙ ΘΑ ΚΟΙΜΗΘΟΥΜΕ...! Πριν φωνάξουμε σαν τον Καραγκιόζη: Ω ρε μανούλα μ’... Ας εξετάσουμε πρώτα το νέο μέτρο ! Το μέτρο είναι απλό: Πας να φας σε νησί κάτω των τριών χιλιάδων εκατό κατοίκων, (με την απογραφή του 2011), μπορείς να πας με μετρητά. Αν το νησί έχει πάνω από τρεις χιλιάδες εκατό κατοίκους, όπως η Λέσβος, και σκοπεύεις να φας πάνω από 70 ευρώ, πρέπει να πάρεις υποχρεωτικά κάρτα. Αν έχεις πάρει μόνο μετρητά, πρέπει να κάνεις λογαριασμό κάτω από 70 ευρώ. Αν θες να φας επιδόρπιο και έχεις φτάσει τα 70 ευρώ, μπορείς να πληρώσεις με τα μετρητά, να σηκωθείς, να ξανακάτσεις και να το παραγγείλεις, ώστε να ξαναπληρώσεις με μετρητά. Αν θες να φας πάρα πολύ και δεν έχεις κάρτα, μπορείς να πληρώνεις ένα-ένα τα πιάτα καθώς έρχονται. Εναλλακτικά, μπορείς να σκοτώσεις όσους κατοίκους του νησιού χρειάζεται ή να περιμένεις να μεταναστεύσουν για την Αθήνα ή αλλαχού, ώστε να πέσει ο πληθυσμός του κάτω από τις τρεις χιλιάδες εκατό! Πάντοτε βεβαίως με την προϋπόθεση ότι το καλοκαίρι δεν κάνουμε δίαιτα και στον λογαριασμό μας έμεινε κανένα ευρώ!

Χειρότερη η κατάστασή τους και απ’ τους οικονομικούς μετανάστες που ξεβράζει καθημερινά η Μεσόγειος. Το θέωρησα αυτονόητο και δεν αναφέρθηκα στο δράμα που περνούν οι οικογένειες των ναυτικών! Η εξαθλίωση με γεωμετρική πρόοδο!

ΥΓ.

1. ΣΠΑΖΟΚΕΦΑΛΙΑ: Εδώ στη φωτογραφία πώς πληρώθηκε ο λογαριασμός, πάνω από 70 ευρώ με μετρητά ή με κάρτα; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν πληρώθηκε ήταν... κερασμένος!

ΑΠΟΝΤΕΣ! Το ΣΧΟΟΑΠ Καλλονής παρά την παρέλευση τεσσάρων ετών με διαβουλεύσεις επί διαβουλεύσεων ακόμη δεν έχει υπογραφεί. ΓΙΑΤΙ; Γιατί οι εκπρόσωποι του τόπου δεν παραβρέθηκαν στη τελευταία καταλυτική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Μυτιλήνης, για να εκφράσουν τις απόψεις της τοπικής κοινωνίας πριν την τελική απόφαση; Το γιατί (δεν παραβρέθηκαν) είναι στη κρίση του αναγνώστη (Δ. Κουτρουλής).

ΝΤΡΟΠΗ Η άλλοτε κραταιά ΝΕΛ το καμάρι της Λέσβου κατάντησε νεκροταφείο ψυχών και σκουπιδότοπος! Η πάλαι ποτέ ναυαρχίδα της το ΜΥΤΙΛΗΝΗ σαπίζει με το πλήρωμα του στο λιμάνι Καρλόβασι της Σάμου. Τα ίδια και το ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ στο Λαύριο. Απλήρωτοι, χωρίς ηλεκτρικό, νηστικοί παραμένουν εδώ και μήνες οι ναυτικοί! Κανένας δεν ενδιαφέρεται για την τύχη τους κρατικός ή ιδιωτικός φορέας.

2. «Δει δη χρημάτων και άνευ τούτων

ουδέν εστι γενέσθαι των δεόντων»

Δημοσθένης

Η καθυστέρηση στην έκδοση του περιοδικού οφείλεται κυρίως στο οξύ οικονομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Σύλλογος μας. Η λύση του βρίσκεται στην καταβολή της συνδρομής σας, αγαπητοί αναγνώστες! Γι’ αυτό:… ΛΥΣΤΕ ΤΟ ΚΑΤΣΚΑΔ’ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΕΣ ΟΠΟΥ ΚΙ ΑΝ ΕΙΣΤΕ!

3. Είπαμε να το λύσετε το κατσκάδ’ αλλά εδώ χάσαμε την κατσίκα…! Απίθανη φωτογραφία από τον Αρχοντομαχαλά Άνοιξη 2015 που μας έστειλε ο Ιγνάτιος Τράγος!!! Τον ευχαριστούμε πολύ.

τα χωριά της Kαλλονής

«Ὑπάρχουσι νῦν ἑπτά χωρία, μικρόν ἀπ᾽ ἀλλήλων διέχοντα, ἴδιον ἔχοντα ἕκαστον ὄνομα καί κοινήν προσωνυμίαν «Καλλονή». Ταῦτα δ’ εἰσίν: Ἀχερώνη, Κεράμιον, Παπιανά, Δάφια, Ἀργειανά, Τζουμαϊλῆ καί Σουμούρια»

Σταύρος Καρυδώνης 1900

Σύλλογος Καλλονιατών από το 1962

T

ο βράδυ της Κυριακής, 1-2-2015, συμμετείχαμε σε μια ζεστή εκδήλωση που οργάνωσε ο "Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου" στην ταβέρνα "Ασχημόπαπο" στα Άνω Πετράλωνα για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας και είχαμε την τύχη πέρα από το φλουρί, που όπως τα έτη '10 και '12 κέρδισε η Ερατώ, να συζητήσουμε με τον Βαγγέλη Αϊβαλιώτη και την σύζυγό του Γιούλα Νίκα το ιστορικό της ίδρυσης του Συλλόγου, με την παρουσία του σημερινού δραστήριου προέδρου του "Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου" Σταύρου Βαλτά και της συζύγου του Μαρίας Σαλουβάρδου, η οποία τον στηρίζει γενναία σε όλες τις εκδηλώσεις του Συλλόγου. Η συζήτηση άρχισε όταν η Ερατώ, τολμώντας να σιγοτραγουδήσει τα κάλαντα τού από το 1932 φιλόμουσου "Ερασιτεχνικού Ομίλου Καλλονής", που ήταν αποτυπωμένα στο οπισθόφυλλο της επιμελημένης πρόσκλησης της συνεστίασης, μαζί με το ανέκδοτο κείμενο του Καλλονιάτη Γρηγόρη Τσουμάρη για το παραδοσιακό ποδαρικό της πρωτοχρονιάς, και ακούγοντας την καλλίφωνη χορωδό Γιούλα να τα ψάλλει με άνεση, καθαρότητα και γλυκύτητα, αποφάσισε να τη ρωτήσει πότε και πως τα έψαλε για πρώτη φορά, λαμβάνοντας την εξής πολύτιμη πληροφορία: «Στις 24 Φεβρουαρίου 1963, νιόπαντροι με τον Βαγγέλη μου, πήγαμε στον πρώτο ετήσιο χορό του Συλλόγου Καλλονιατών στο "Συντριβάνι", στην Ομόνοια, και εκεί τα σιγοτραγούδησα, όπως εσύ τώρα!»

24

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Στην πρώτη φωτογραφία φαίνεται η πρόκληση της εκδήλωσης αυτής με τίτλο: "Ετήσιος χορός του Συλλόγου Καλλονιατών", που δημοσίευσε η εφημερίδα των Αθηνών "Λέσβος" στις 27-2-1963. Ο Βαγγέλης, ως δεκάκις εκλεγμένο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του "Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου", πρόσθεσε στη συζήτηση αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία της ίδρυσης του Συλλόγου μαζί με τα ονόματα του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου, τα οποία και παραθέτω σήμερα με την παρακάτω ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στις 9-2-1963, στην εφημερίδα "Λέσβος": *** ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ Εὐχαρίστως ἀνακοινοῦμεν ὑμῖν, ὅτι διά τῆς ὑπ' ἀριθμ. 7258/1962 ἀποφάσεως τοῦ ἐν Ἀθήναις Πρωτοδικείου, ἱδρύθη σωματεῖον ὑπό τόν τίτλον "Ἡ Καλλονή τῆς Λέσβου" ἑδρεῦον ἐν Ἀθήναις, ὅπερ θέλει συμπεριλάβει ὡς μέλη του πάντας τούς ἐκ τῶν κοινοτήτων τοῦ λεκανοπεδίου Καλλονῆς καταγομένους καί ἐγκατεστημένους ἐν Ἀθήναις και Πειραιεῖ. Σκοπός τοῦ ἐν λόγῳ Σωματείου εἶναι ἡ καθ' οἱονδήποτε τρόπον ἐξυπηρέτησις τῶν μελῶν αὐτοῦ, ὡς καί ἡ σύσφιξις τῶν μεταξύ των σχέσεων. Τά γραφεῖα του ἐγκατεστάθησαν ἐπί τῆς ὁδοῦ Πανεπιστημίου 65, τηλ. 228.818, κατά δέ τάς γενομένας ἀρχαιρεσίας τήν 11ην Νοεμβρίου 1962, ἐξελέγη ἡ διοίκησις αὐτοῦ ἀποτελουμένη ἐκ τῶν κάτωθι: 1) Γεωργίου Νακέλλη, Προέδρου, 2) Νίτσας Φαφουτέλλη, Ἀντιπροέδρου, 3) Μιλτιάδου Ἐλευθερίου, Γενικοῦ Γραμματέως, 4) Κωνσταντίνου Τσέλεκα, Ἐφόρου, 5) Δημητρίου

Καθηγητοῦ, Ταμείου καί 6) Εὐστρατίου Ἀξιώτη, 7) Στυλιανοῦ Καραμήτρου, Συμβούλων. Μετά πατριωτικῶν χαιρετισμῶν. Ὁ Πρόεδρος Γεώργιος Νακέλλης, Ὁ Γενικός Γραμματεύς Μιλτιάδης Ἐλευθερίου. *** Στις 18-3-1963 η "Λέσβος" παρέθεσε κείμενο από τον χορό των Καλλονιατών, που φαίνεται στη 2η φωτογραφία, με υπέρ εκατό ονοματεπώνυμα παρευρισκομένων μελών και φίλων του Συλλόγου. Παρόμοιοι σύλλογοι δημιουργήθηκαν στην Αθήνα, μετά τον εμφύλιο και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν με την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, από τους εγκατεστημένους στην Αττική Λεσβίους, και όπως τονίζεται στην παραπάνω ανακοίνωση πρωταρχικός σκοπός τους ήταν "ἡ καθ' οἱονδήποτε τρόπον ἐξυπηρέτησις τῶν μελῶν αὐτοῦ, ὡς καί ἡ σύσφιξις τῶν μεταξύ των σχέσεων". Στις 16-11-1964, η εφημερίδα "Λέσβος" δημοσιεύει πρόσκληση για τα Ελευθέρια της Λέσβου στις 8-11-1964, από τα τότε Λεσβιακά Σωματεία: «Ἕνωσις Λεσβίων, Σύλλογος Πολιχνῖτος, Παλλεσβιακή Ἀδελφότης Πειραιῶς, Ἕνωσις Μεσοτοπιτῶν, Ἕνωσις Ἀντισσαίων και Ἕνωσις Καλλονιατῶν». Στις 15-1-1968, ο διευθυντής της "Λέσβου" Δημήτριος Ψωμαδέλλης, σε κείμενό του με τίτλο «Περί ἑνοποιήσεως τῶν ἐν Ἀθήναις καί Πειραιεῖ Λεσβιακῶν Σωματείων», σημειώνει μεταξύ άλλων «τήν ἀδικαιολόγητον ἀπουσίαν (τήν Κυριακήν 12 Νοεμβρίου 1967) κατά τήν Ἑορτήν τῆς Ἀπελευθερὠσεως τῆς Λέσβου, τῆς Ἑνώσεως Λεσβίων καί τῶν ἄλλων Λεσβιακῶν Εφημερίδα «Λέσβος» 27 Φεβρουαρίου 1963

ακή ἀδελφότης Πειραιῶς, Σωματεῖον Καλλονή καί Ἕνωσις Βρίσας μέ ἐπικεφαλῆς τά προεδρεῖα αὐτῶν».

Επανασύσταση του Συλλόγου μετά τη μεταπολίτευση

Εφημερίδα «Λέσβος» 18 Μαρτίου 1963 Σωματείων, ἐκτός τῆς Λεσβιακῆς Παροικίας καί τοῦ Συλλόγου ὁ Πολιχνῖτος», και προσθέτει τα εξής ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία: «Μέχρι τό 1955 ὑπῆρχε μόνον ἡ Ἕνωσις Λεσβίων Ἀθηνῶν-Πειραιῶς. Κατά τάς ἀρχάς τοῦ 1955 ἱδρύθη ὁ Σύλλογος Πολιχνῖτος καί ἐν συνεχείᾳ ἱδρύθησαν ἡ Ἕνωσις Μεσοτοπιτῶν, ἡ Ἑνωσις Ἀντισσαίων, ἡ Παλλεσβιακή Ἀδελφότης Πειραιῶς καί ἡ Ἕνωσις Βρίσας. Πολύ βραδύτερον ὠργανώθη ἡ Ἕνωσις Καλλονῆς καί ἡ Φοιτητική Ἕνωσις Λεσβίων». Στις 17-11-1969, η ίδια εφημερίδα δημοσιεύει κείμενο με τίτλο: «Ὁ ἑορτασμός εἰς τάς Ἀθήνας τῆς 57ης ἐπετείου ἀπελευθερώσεως τῆς νήσου μας ἀπό τόν Τουρκικόν ζυγόν. Δοξολογία-Συμμετοχή Ἑνώσεων καί ΣυλλόγωνΠανηγυρικός- Ἀπουσία πλείστων ΛεσβίωνΣυμπέρασμα» και μεταξύ άλλων σημειώνει: «Τήν 9ην Νοεμβρίου ἡμέραν Κυριακήν καί ὥραν 10.30 πρωινήν, ἐπανηγυρίσθη ἡ 57η ἐπέτειος Ἀπελευθερώσεως τῆς Λέσβου ἀπό τόν Τουρκικόν ζυγόν, μέ δοξολογίαν είς τόν ἐν Ἀθήναις ἱερόν ναόν τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Ἡ Πρωτοβουλία ἀνῆκεν εἰς τήν "Λεσβιακήν Παροικίαν", μέ συμμετοχήν τῶν ἐν Ἀθήναις καί Πειραιεῖ λεσβιακῶν Σωματείων: Ἕνωσις Λεσβίων, Σύλλογος ὁ Πολιχνῖτος, Παλλεσβι-

Οι περισσότεροι Σύλλογοι, μεταξύ των οποίων και ο Σύλλογος των Καλλονιατών, ουσιαστικά και σταδιακά αδράνησαν κατά την επτάχρονη δικτατορία και επαναδραστηριοποιήθηκαν μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974. Το 1978, ανασυστάθηκε ο "Σύλλογος Καλλονιατῶν Λέσβου" με την απόφαση 467 του Πρωτοδικείου Αθηνών που καταχωρήθηκε με αύξοντα αριθμό 7575/14-41978, εκδίδοντας από το 1979 το αναβαθμισμένο κατά την τελευταία διετία τριμηνιαίο περιοδικό "Τα Καλλονιάτικα". Στην "Προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή" του 1978 για την ανασύσταση του Σωματείου, προήδρευε ο δικηγόρος Μιλτιάδης Ελευθερίου και σύμφωνα με το πρακτικό της Γενικής Συνέλευσης στις 4-1-1978, μέλη της Διοικούσας ήταν οι: Αγιασσώτης Δούκας του Κυριάκου, Αντωνιάδης Γεώργιος του Περικλέους, Αξιώτης Δημήτριος του Νικολάου, Αργεντέλλης Κωνσταντίνος του Παναγιώτου, Αργυριάδου Ελένη του Μιχαήλ, Ελευθερίου Μιλτιάδης του Αλεξάνδρου, Καραμήτρος Στυλιανός του Θεοδώρου, Παπαευστρατίου Ευστράτιος του Νικολάου και Σκούντα Όλγα του Χρήστου. Στο 3ο άρθρο του καταστατικού του 1978, και του αναμορφωμένου καταστατικού του 1982 που ισχύει μέχρι σήμερα, αναγράφεται:"Μέλη τοῦ Συλλόγου μποροῦν νά γίνουν ὅλοι οἱ καταγόμενοι ἀπό τά χωριά Καλλονή, Δάφια, Κεράμι καί Ἀρίσβη τοῦ λεκανοπεδίου Καλλονῆς, πού κατοικοῦν ἤ διαμένουν στό νομό Ἀττικῆς, καθώς καί τά μέλη τῶν οἰκογενειῶν των". Σημειώνω ότι αναγράφηκαν τότε τα χωριά Καλλονή, Δάφια, Κεράμι και Αρίσβη που διατηρούσαν το 1978 τις τέσσερις ομώνυμες Κοινότητες του Λεκανοπεδίου και παρελήφθησαν τα χωριά Παπιανά και Σκάλα επειδή και τα δύο ανήκαν στην Κοινότητα Κεραμίου.

Διάθεση περιουσίας σε περίπτωση διάλυσης του Συλλόγου Και στα δύο καταστατικά των ετών 1978 και 1982, σημειώνεται: Κεφάλαιο Θ' Διάλυση Σωματείου, Άρθρο 26: Τό Σωματεῖο διαλύεται κατά πάντα χρόνο μετά ἀπό ἀπόφαση τῆς Γενικῆς Συνελεύσεως, πού συγκαλεῖται εἰδικά γιά τοῦτο καί μέ ἁπαρτία καί πλειοψηφία πού ὁρίζει τό ἄρθρο 19 τοῦ παρόντος καταστατικοῦ (σ. σ. παρουσία 1/2 τῶν μελῶν καί πλειοψηφία τῶν 3/4). Σέ περίπτωση διάλυσης, ἡ περιουσία τοῦ Συλλόγου διατίθεται ὅπου ἀποφασίσει ἡ Γενική Συνέλευσις". Το 1996, στη σελίδα 3 του 83ου τεύχους του περιοδικού "Τα Καλλονιάτικα", δημοσιεύεται ότι: "Τη γενική Συνέλευση απασχόλησε και το θέμα της κατάληξης των περιουσιακών στοιχείων του Συλλόγου, σε περίπτωση, που το Σωματείο ήθελε διαλυθεί. Κατετέθηκαν δύο προτάσεις: 1) να περιέλθουν τα περιουσιακά στοιχεία του Συλλόγου στο Δήμο Καλλονής και 2) να περιέλθουν στο Λύκειο Καλλονής. Υπερίσχυσε, με μεγάλη πλειοψηφία, η πρώτη πρόταση, καθώς σήμερα (σ.σ. το 1982) ο Δήμος έχει την επιμέλεια και διαχειρίζεται τα οικονομικά των σχολείων όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, οπότε έτσι καλύπτεται και η δεύτερη πρόταση". Σήμερα το 2015, μετά την επιμονή της αυστηρής διατήρησης του νόμου "Καλλικράτη", σύμφωνα με τον οποίο το νησί της Λέσβου υποχρεώνεται να διοικείται από τον έναν και μοναδικό Δήμο με έδρα την απόμακρη για το μεγαλύτερο μέρος του νησιού Μυτιλήνη, είναι επιβεβλημένο το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου, στην τακτική Γενική Συνέλευση του Φεβρουαρίου-Μαρτίου του 2016, να συμπεριλάβει στα θέματα της ημερήσιας διάταξης το ζήτημα της περιουσίας του Σωματείου, σε περίπτωση διάλυσής του, ώστε να μην περιέλθουν στον σημερινό Δήμο Λέσβου και χαθούν από τους φορείς της γενέτειρας Καλλονής τα περιουσιακά στοιχεία του Συλλόγου των Καλλονιατών.

Αριστείδης Στυλ. Κυριαζής aristeidis2007@gmail.com

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

25

η σελίδα των οργανωμένων φιλάθλων

> Επιμέλεια-Παρουσίαση: Π. Τράγος

Ω

ς οργανωμένοι φίλαθλοι της Καλλονής ξεκινάμε από τα αυτονόητα. Δηλώνουμε παρών ψυχή και σώμα σε κάθε αγωνιστικό εγχείρημα της ομάδας μας πανηγυρίζοντας με τη χαρά της και συμπάσχοντας σε κάθε δύσκολη στιγμή. Όσο όμως ακόμη διαρκεί το ντελίριο ενθουσιασμού για την παραμονή της ομάδας και φέτος στη μεγαλύτερη κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου ένα σκληρό ερώτημα πλανάται επάνω από τη φίλαθλη Λέσβο ταλανίζοντάς μας παράλληλα και ως απλούς πολίτες με καταγωγή ή μη από το νησί: Γιατί η υποστήριξη μίας ομάδας, ή καλύτερα της ομάδας που εκπροσωπεί τον τόπο μας και το Αιγαίο στη Superleague να αντιμετωπίζεται από κάποιους σαν μία ομάδα που δεν έχει προσφέρει τίποτα στη Λέσβο; Πώς για κάποιους οι δόξες και οι τιμές που αυτή η ομάδα κατέκτησε και θα συνεχίσει να κατακτά για λογαριασμό του τόπου μας αποτελούν ψιλά γράμματα που περνούν στο περιθώριο της ιστορίας του λεσβιακού ποδοσφαίρου; Οι διοικούσες αρχές, με επικεφαλής τον Δήμαρχο Λέσβου Σπύρο Γαληνό πάσχουν από χρόνιο πονοκέφαλο όταν η Καλλονή έρχεται στο προσκήνιο και ο οποίος γίνεται ακόμη πιο δυνατός όταν αυτή η ομάδα προσπερνάει τα εμπόδια που της ορθώνουν στο δρόμο της και που τεχνηέντως προκύπτουν λόγω της εμπάθειάς τους. Διαβάζουμε όλο αυτό το διάστημα δημοσιεύματα που μιλούν για σοβαρό ενδεχόμενο λουκέτου στο Δημοτικό Στάδιο Μυτιλήνης καθώς από τις 30 Ιουνίου θα εκπνεύσει η προσωρινή άδεια που είχε δοθεί από την Περιφέρεια για διεξαγωγή αθλητικών δραστηριοτήτων και από εκεί και έπειτα θα εκκρεμεί η έκδοση της πολεοδομικής άδειας για καθόλα νόμιμη χρήση του. Κοινώς ξεκινά νέο καψόνι για την Καλλονή που θα κληθεί να δώσει αγώνα για να μην μετατραπεί σε «πρόσφυγα» του ελληνικού πρωταθλήματος. Και λέμε καψόνι γιατί ενώ η ομάδα ιδρώνει να μείνει όρθια κάποιοι ιδρώνουν επάνω σε καρέκλες για να τη δουν να εξαντλείται οικονομικά. Οι αρμόδιοι, ξανά κατώτεροι των περιστάσεων, αγωνιούν για το όνομα του σταδίου αλλά η χάρη έγκειται στην αγωνιστική του χρήση. Ακόμη και για το ηλεκτρονικό εισιτήριο όπου σύμφωνα με τον νέο νόμο θα είναι προαπαιτούμενο για αγώνες με κόσμο στη μεγάλη κατηγορία, ακόμη και γι’αυτό, οι άνθρωποι του Δήμου σφυρίζουν αδιάφορα ερχόμενοι όπως πάντα δεύτεροι στις εξελίξεις. Βέβαια τι καλύτερο να περιμένει κανείς από μία Δημοτική Αρχή, που να σημειωθεί πως εκλέχτηκε από τον Λεσβιακό λαό για να τον εξελίσσει και όχι να τον πισωγυρίζει και που δεν μπόρεσε πέρα από λόγια να διαχειριστεί με έργα αρκετούς αγωνιστικούς χώρους με κυρίαρχο το προπονητικό κέντρο των ΤΕΛ. Το «Γ. Σκούφος» είναι ζωντανή απόδειξη του σκοταδισμού των αρμόδιων φορέων καθώς μετά της αναγκαστικής και σχεδόν δικτατορικής απομάκρυνσης του από τη δικαιοδοσία της ΠΑΕ ΚΑΛΛΟΝΗ με έξοδα της οποίας μετατράπηκε σε αληθινό κομψοτέχνημα, έχει επέλθει σε οικτρή κατάσταση θυμίζοντας κάτι άλλο πέρα από προπονητικό κέντρο. Οι εικόνες πολλές και δυστυχώς ζωντανές και τρανταχτές.

26

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Σε όλη αυτή την «έτσι θέλω» πολιτική της Δημοτικής Αρχής και του Δημάρχου Λέσβου δεν υπάρχει χώρος από ότι φαίνεται για καμία άλλη φωνή, αυτή των φιλάθλων και πολιτών του τόπου η οποία προφανώς αφού μετατράπηκε σε ψήφους δεν έχει άλλη αξία ή εκτόπισμα σε όσα αφορούν το νησί και το ποδόσφαιρό του. Ο χρόνος και η υπομονή μας εξαντλούνται. Έτσι λοιπόν, διοικούντες της Λέσβου, και οι θητείες και μαζί τους τα ψέμματα και ο εμπαιγμός τελειώνουν. Και επειδή σε σας αρέσουν τα λόγια και σε εμάς τα έργα κάντε αυτό που είναι χρέος σας. Αφήστε τον κόσμο να δει ποδόσφαιρο μέσα από αυτήν την ομάδα που κάθε κύτταρο της αποπνέει το ίδιο το νησί. Αφήστε μία φορά να ανθίσει κάτι όμορφο για να σταματήσει η τάση αυτοκαταστροφής αυτού του τόπου. Και για να μιλήσουμε λίγο στην γλώσσα σας κρύψτε τα φτυάρια, βάλτε τους «γκασμάδες» στην άκρη και βάλτε πλάτη για να μείνει η Καλλονή στον τόπο της και στην κορυφαία κατηγορία. Η Καλλονή στο νησί αυτό γεννήθηκε και εδώ θα γράψει ιστορία! ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ & ΦΙΛΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΗΣ Α.Ε.Λ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ ΤΗΣ Π.Α.Ε. ΚΑΛΛΟΝΗΣ «Blue sardines»

Σύλλογος Φιλάθλων & Φίλων ΑΕΛΚ Αττικής Μια καρδιά γεμάτη Καλλονή χτυπά στις κερκίδες Φίλαθλοι ζωντανοί και παθιασμένοι διάφανοι και συγκροτημένοι που δεν δέχτηκαν να γίνουν ποτέ ξύλινοι και άκαμπτοι οπαδοί αλλά συνοδοιπόρο της Καλλονής από την αρχή του ταξιδιού της στα μικρότερα και κατόπιν στα μεγαλύτερα αγωνιστικά σαλόνια. Η υπόσταση των μελών του Συλλόγου Φιλάθλων και Φίλων ΑΕΛΚ Αττικής παρέμεινε ατόφια με στόχο τη δυναμική στήριξη της ομάδας στα εύκολα και στα δύσκολα. Και μπορεί το αθλητικό ιδεώδες στο σύνολο να βιώνει κρίση, το υγιές όμως φίλαθλο πνεύμα που καλλιεργούν πρώτα ως φίλοι και κατόπιν ως φίλαθλοι οι άνθρωποι του εν λόγω Συνδέσμου αποτελεί πλήρωμα του χρόνου και ελπίδα για τη νέα καθαρή σελίδα του ποδοσφαίρου που είναι αναγκαίο να γραφτεί ως ένα μεγάλο βαθμό και στις κερκίδες.

«Περπατώντας» με την Καλλονή από χθές μέχρι σήμερα Άτυπα και ίσως μεμονωμένα τα περισσότερα μέλη του σημερινού Συλλόγου Φιλάθλων και Φίλων ΑΕΛΚ Αττικής υπήρχαν δίπλα στην Καλλονή ως πυρήνας από τα πρώτα της βήματα στη Γ’ και κατόπιν στη Β’ Εθνική κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Ωστόσο από τη στιγμή ανόδου της Καλλονής στη Superleague το Μαϊο του 2013 ο Σύλλογος

απέκτησε τη σημερινή του μορφή λειτουργώντας οργανωμένα με τα αντίστοιχα καταστατικά, δηλωμένα μέλη και εκλεγμένο διοικητικό συμβούλιο το οποίο αποτελείται από τους: Στράτο Καλογήρου (πρόεδρος) Παναγιώτη Τράγο (αντιπρόεδρος) Τζένη - Ιωάννα Παλαιολόγου (γενική γραμματέας), Γιώργο Αξιώτη (ταμίας) Μίλτο Μασάκα (έφορος), Αντώνη Βουσταντά (μέλος), Δημήτρης Πετρέλλης (μέλος). Τα μέλη του Συνδέσμου αυτού δημιούργησαν την πεποίθηση της γροθιάς: άμυνα σε ότι διασπά και από την άλλη συσπείρωση για οτιδήποτε εξελίσσει και διασφαλίζει την υγιή εικόνα της ομάδας στα μάτια του κόσμου μέσα από αυτά των φιλάθλων της. Και η αλήθεια είναι ότι αυτή η πολιτική ήταν απολύτως απαραίτητη την πρώτη χρονιά που η Καλλονή περιφερόταν χωρίς έδρα σε δανεικά στάδια. Οι κερκίδες τυπικά άδειες ουσιαστικά όμως γεμάτες από αυτήν τη χούφτα φιλάθλων με τη μεγάλη ζεστή αγκαλιά, το τσαγανό και την προτροπή για επιπλέον φωνή υπέρ της Καλλονής, μια φωνή που δεν αντηχούσε μόνο αγωνιστικά συνθήματα αλλά επικοινωνούσε με διάφορους τρόπους την υποστήριξη σε θέματα μείζονος σημασίας για την ομάδα όπως πέρυσι η έλλειψη έδρας, φέτος οι αποφάσεις Κοντονή και πολλά άλλα κατά καιρούς. Χωρίς εγωισμό αλλά με δόσεις αλτρουισμού διατηρούν το ταμείο για τις εκδρομές αγωνιστικού χαρακτήρα με δικές τους δυνάμεις ενώ εξαίρεση αποτέλεσε η οικονομική ενίσχυση από τα μέλη του Συλλόγου Λεσβίων στη Νέα Υόρκη αλλά και από τον εκ Βατούσας Δημήτρη Καμβυσέλλη.

Ευγενής συνύπαρξη με τον αντίπαλο Τα μέλη του Συλλόγου Φιλάθλων και Φίλων ΑΕΛΚ Αττικής αντιλαμβάνονται την κερκίδα ως κοινωνία όπου η διαφορετικότητα δεν είναι αφαιρετική αλλά ανοίγει δρόμους για ανταλλαγή κουλτούρας ανάμεσα σε ετερόκλητα μέλη που συνυπάρχουν και εξελίσσονται. Τα φλάς άστραψαν και οι αθλητικές στήλες κοινοποίησαν ουκ ολίγες φορές την ανταλλαγή αναμνηστικών και εναγκαλισμών με αντίπαλους φιλάθλους ακόμη και μετά από ήττες της Καλλονής. Η υπόστασή τους στο γήπεδο δεν παραπέμπει σε αρένα αλλά ούτε και σε δεκανίκι της ομάδας καθώς πέρα από το πρωτόκολλο λειτουργούν και αυτοβούλως με πρωτοβουλίες που έχουν ως θεματική την προάσπιση της ομάδας. Μέσα σε κάθε κύτταρο Καλλονής τα μέλη αντικρίζουν την πατρίδα Λέσβο και φουσκώνουν από περηφάνια όταν συνειδητοποιούν πόσο σπουδαίο είναι να εκπροσωπείται ένας τόπος στην υψηλότερη κλίμακα του ελληνικού ποδοσφαίρου κυρίως όταν δεν έχει προηγηθεί κάτι αντίστοιχο στο κοντινό ή μακρινό παρελθόν. Κορωνίδα της όλης προσπάθειας αλλά πρωτίστως της ανέλιξης και εξέλιξης της Καλλονής είναι για το Σύνδεσμο ο πρόεδρός της Νίκος Μιχαλάκης για τον οποίο κρατούν λίγα λόγια αλλά απέραντη αγάπη και ατέρμονη αφοσίωση. «Άνθρωπος καθαρός και νοικοκυρεμένος σε όλα του. Ψυχή και σώμα της Καλλονής. Μίας Καλλονής για την οποία είμαστε υπερήφανοι. Δεν θέλουμε να υπάρχουν κακώς κείμενα για την ομάδα μας ούτε να ακούγεται κάτι αρνητικό. Την αγαπάμε όσο τίποτα», λέει ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Παναγιώτης Τράγος. Όσο για το μήνυμα προς τους υπόλοιπους φιλάθλους είναι λακωνικό και σαφές: «Όλοι στο γήπεδο».

Νεανίς ετών εικοσιένα! Πέρασαν κιόλας 21 χρόνια. 21 ολόκληρα χρόνια και είναι σαν χθες. Οι άνθρωποι του Απόλλων Δαφίων και του Αρισβαίου έδωσαν τα χέρια, ένωσαν τις δυνάμεις τους και εγένετο η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ. Η ομάδα που ήταν γραφτό να κάνει περήφανο το Λεσβιακό Ποδόσφαιρο.

21 χρόνια οι λύπες πολλές, οι χαρές ακόμα περισσότερες μα σε

καμία περίοδο δεν την αφήσαμε μόνη! Ήμασταν πάντα εκεί είτε στα σκαλάκια του Κεντέρης είτε μετέπειτα στον ψυχρό Ταρλά. Την δεύτερη μόλις χρονιά από την ίδρυση της η ΑΕΛΚ στέφθηκε πρωταθλήτρια Λέσβου κερδίζοντας παράλληλα την άνοδό της για πρώτη φορά στις εθνικές κατηγορίες (Δ΄ Εθνική) χωρίς ωστόσο επιτυχία, αφού υποβιβάστηκε. Την ίδια τύχη είχε και η δεύτερη άνοδος της ΑΕΛΚ το 2002. Το 2009 όμως, έμελλε να είναι μια χρονιά ορόσημο. Η Καλλονή για 3η φορά στην Δ΄ Εθνική και τότε ξεκινάει η ένδοξη ιστορία. Την περίοδο 2008 - 2009 όχι μόνο δεν υποβιβάστηκε, αλλά τερμάτισε στην 5η θέση. Το 2009 - 2010 η ΑΕΛΚ στέφθηκε πρωταθλήτρια Δ Εθνικής! Την επόμενη χρονιά στον Βόρειο Όμιλο της Γ΄ Εθνικής στην πρώτη της παρουσία καταρρίπτοντας κάθε προγνωστικό τερμάτισε στην 2η θέση και παράλληλα ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Β΄ Εθνική! Από τη μια η χαρά και η περηφάνια για κάθε Καλλονιάτη, για κάθε Λέσβιο, από την άλλη η στεναχώρια. Ίσως η μεγαλύτερη στενοχώρια για τους φιλάθλους της Καλλονής! Η ομάδα αφήνει την έδρα της και μετακομίζει στην Μυτιλήνη. Στην πρώτη της σεζόν στην Football League η ΑΕΛΚ τερμάτισε στην 6η θέση λαμβάνοντας μέρος στα play-off ανόδου χωρίς επιτυχία. Τη δεύτερη χρονιά της στην Β΄ Εθνική η ΑΕΛΚ άρχισε να κερδίζει τον φίλαθλο κόσμο της Μυτιλήνης που γέμιζε σιγά σιγά τον Ταρλά! 2012 - 2013! Η χρονιά που θα μείνει για πάντα στην ιστορία του Λεσβιακού Ποδοσφαίρου: 26 Μάη 2013! Η ημερομηνία που δεν θα ξεχάσει κανείς! Σε ένα κατάμεστο Δημοτικό Στάδιο Μυτιλήνης με 6.000 και πλέον κόσμο, με μπαλκόνια πολυκατοικιών γεμάτα από κόσμο, η ΑΕΛΚ κάνει το θαύμα! 2-2 με τον Ολυμπιακό Βόλου και η ΚΑΛΛΟΝΗ είναι η πρώτη και μοναδική ομάδα του Βορείου Αιγαίου που έχει ανεβεί στην Α Εθνική! Παρά την ευτυχία ωστόσο κάποιοι πάλι αυτή τη φορά διαφορετικά στέρησαν την ομάδα από τον κόσμο της. Κάποιοι γνωστοί – άγνωστοι ανάγκασαν την ομάδα να παίξει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ωστόσο και πάλι δεν την αφήσαμε μόνοι ποτέ ! Ήμασταν εκεί με κάθε τρόπο. Κόντρα σε όλα, χωρίς τα αυτονόητα (έδρα) και με αμέτρητα ταξιδιωτικά μίλια η Καλλονή παραμένει για δεύτερη χρονιά στην Super League! Και φτάνουμε στο σήμερα! Πριν λίγες μέρες, παίζοντας πια στο νησί της η Καλλονή συνεχίζει να γράφει ιστορία με χρυσά γράμματα! Κερδίζοντας ξανά την παραμονή της και για 3η χρονιά είναι εδώ ! Στην Ά Εθνική! Σε ευχαριστούμε που υπάρχεις, που έδωσες νόημα στις Κυριακές μας, στη ζωή μας! ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ ΓΛΥΚΙΑ! ΥΓ1: Δεν θα σε αφήσουμε μόνη ποτέ ΥΓ2: Εμείς ζούμε την ιστορία ΥΓ3: Ήρθαμε για να μείνουμε

Πρωτοπόρος Η Καλλονή και ο Πλατανιάς άνοιξαν τον δρόμο για τις ομάδες A΄κατηγορίας των μικρών πόλεων στην Ευρώπη. Ακολουθούν η Μπόρνμουθ στην Αγγλία η Ινγκολστάντ στη Γερμανία η Φροζιόνε στην Ιταλία η Γκαζελέκ Αζαξιό στη Γαλλία και η Τοντέλα στη Πορτογαλία! Από όλες αυτές η Καλλονή είναι η πρωτοπόρος γιατί προέρχεται από την μικρότερη σε πληθυσμό πόλη!

Μουσική Σχολή Καλλονής Λέσβου - Υπό την διεύθυνση του Ευθύμιου Πατσαντζόπουλου ΣΧΟΛΕΣ - ΤΜΗΜΑΤΑ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Στη Μουσική Σχολή Καλλονής Λέσβου προβλέπονται τα εξής τμήματα: • Πληκτροφόρων (Πιάνο), Εγχόρδων (βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο), Νυκτών Εγχόρδων (κλασική κιθάρα) και Πνευστών (φλάουτο, κλαρινέτο, τρομπέτα, κόρνο, τούμπα).

• Ανωτέρων θεωρητικών (Ειδικού Αρμονίας, Αντίστιξης, Φούγκας, Ενοργάνωσης).

• Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής.

• Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής με ειδικά μαθήματα σε παραδοσιακά όργανα (μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά, μαντολίνο, σαντούρι, ούτι, κανονάκι, κρουστά).

• Υποχρεωτικών θεωρητικών μαθημάτων (Θεωρία, Solfége, Prima Vista, Dictée, Ιστορία της Μουσικής, Μορφολογία, Οργανογνωσία, Χορωδία, Οργανικά και φωνητικά Σύνολα.)

• Ηλεκτρικής κιθάρας, μπάσου, ακορντεόν, ντραμς, αρμονίου.

• Μουσικής Προπαιδείας Η γνώση και η μάθηση μέσα από τη ψυχαγωγία είναι ο στόχος της Μουσικής Προπαιδείας, που απευθύνεται στα παιδιά της προσχολικής και της πρώτης σχολικής ηλικίας, δηλαδή σε παιδιά 4-6 χρονών. Ο σκοπός μας λοιπόν είναι το παιδί «Παίζοντας να Δημιουργεί Μουσική», να μαθαίνει μέσα από βιωματική διδασκαλία. Το μάθημα γίνεται σε μικρές ομάδες, μία φορά την εβδομάδα. Οι ομάδες διαμορφωμένες με ηλικιακά κριτήρια προσφέρουν μια πληθώρα δραστηριοτήτων, ώστε καθώς αυτά μεγαλώνουν, να αναπτύσσουν την αίσθηση της έντασης, του παλμού, του τονικού ύψους, της διάρκειας και του ηχοχρώματος. Η ενασχόληση με τη μουσική και η συμμετοχή των παιδιών στις διάφορες μουσικές δραστηριότητες δρα ευεργετικά και σε τομείς της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έτσι η μουσική συμβάλλει: Στην καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας, αυτοπειθαρχίας, στην ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης, την καλλιέργεια της μνήμης και την ανάπτυξη της ακουστικής ικανότητας. Επίσης παίζει σπουδαίο ρόλο στη νοητική, συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη των παιδιών.

ΕΝΑΡΞΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ: 1 Σεπτεμβρίου 2015

Η μουσική κάνει τα παιδιά ευφυέστερα Η μουσική γεννήθηκε από το παιχνίδι. Λέμε: «η ορχήστρα παίζει μουσική». Στις μουσικές δραστηριότητες λειτουργούμε και συντονιζόμαστε σε μια κοινή προσπάθεια. Με τη μουσική καλλιεργούμε την ενεργητική μουσική ακρόαση, αφού πρέπει να προσέχουμε τόσο τι παίζουμε οι ίδιοι, όσο και τι παίζουν οι άλλοι. Η μουσική δεν είναι αυτοσκοπός αλλά το μέσον για να πετύχουμε κάποιους σημαντικούς στόχους. Είναι διέξοδος, αντίδραση, σκέψη, έκφραση συναισθήματος: σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε, ενεργούμε. Με τη συνειδητή χρήση της μουσικής τα παιδιά χωρίς καν να το συνειδητοποιούν, εξοικειώνονται με πολλά μουσικά στοιχεία. Υπάρχουν δραστηριότητες για την ανάπτυξη προσωπικών ικανοτήτων (ακοής, συγκέντρωσης, μνήμης), άλλες για την ανάπτυξη της κοινωνικότητας και άλλες για την καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης (αυτοσχεδιασμός). Η μουσική εκπαίδευση αποτελεί προπαρασκευή του παιδιού για μια δημιουργική περίοδο, μέσο απελευθέρωσης της φαντασίας του, επικοινωνίας και κατανόησης των ανθρωπίνων σχέσεων. Το παιδί με τη μουσική μπορεί να εκδηλωθεί και να εκτονώσει την εσωτερική του ένταση αξιοποιώντας κάθε ερέθισμα, και μάλιστα σε έναν χώρο, όπου δεν νιώθει ότι ανά πάσα στιγμή αξιολογείται και κινδυνεύει να απορριφθεί. Ερευνητική εργασία που έγινε από Καναδούς επισημαίνει τη διαφοροποίηση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών, που αποκτούν από πολύ μικρή ηλικία μουσική παιδεία. Ταυτόχρονα όμως βελτιώνει και τη μνήμη. Τα παιδιά που από πολύ μικρή ηλικία εκπαιδεύονταν στη μουσική, ήταν σε θέση, σύμφωνα με την έρευνα, να επιδείξουν καλύτερες επιδόσεις σε διαγωνισμούς μνήμης σε σχέση με άλλα παιδιά που ούτε τις βασικές γνώσεις δεν είχαν . Κ. Πατσαντζόπουλος Επιτ. Σχολικός Σύμβουλος Μουσικής

«Η Μουσική είναι ηθικό δίκαιο. Δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στο νου, πέταγμα στη φαντασία, γοητεία στη λύπη και ζωή στα πάντα». ΠΛΑΤΩΝ

Τα καλλονιάτικα κόμικς

γονιδιακή θεραπεία και βλαστοκύτταρα του Νίκου Δημητρούλη

2ο μέρος Η χρήση των βλαστοκυττάρων δίνει την ελπίδα για μια αποτελεσματική θεραπεία κακοηθών και μη νοσημάτων. Για την επίτευξη των επιμέρους θεραπειών συνδυάζονται προσπάθειες κυτταρικών βιολόγων, γενετιστών και κλινικών ιατρών. Πιθανές τέτοιες θεραπείες με τη χρήση βλαστοκυττάρων αφορούν ασθένειες, όπως: εγκεφαλικό - τραυματισμός εγκεφάλου - μαθησιακές δυσκολίες - νόσος Alzheimer & Parkinson - Απώλεια και αραίωση μαλλιών - Τύφλωση - Κώφωση - Απώλεια δοντιών - Επούλωση τραυμάτων και πληγών - Αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση - Καρδιακά νοσήματα - διαβήτης οστεοαρθρίτιδα κ.α.

ΝΟΣΟΣ ΠΑΡΚΙΣΟΝ & ΓΟΝΙΔΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η νόσος του πάρκινσον είναι η δεύτερη πιο διαδεδομένη νευροεκφυλιστική νόσος μετά απ’αυτή του αλτσχάιμερ και χαρακτηρίζεται από την καταστροφή των νευρικών κυττάρων που παράγουν τη ντοπαμίνη, ουσία εντελώς απαραίτητη για τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των κινήσεων. Μία παρεξηγημένη μέθοδος θεραπείας είναι αυτή της γονιδιακής, η οποία έχει ξεκινήσει πριν από 20 χρόνια. Με τη συγκεκριμένη μορφή θεραπείας μεταφέρονται στον οργανισμό γονίδια, τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή 3 ενζύμων που συμμετέχουν στη σύνθεση ντοπαμίνης, και τα οποία χορηγούνται τοπικά στο σημείο του εγκεφάλου 1. όπου κανονικά παράγεται η ντοπαμίνη με τη χρήση βραδέος ιού- μεταφορέα.

2. μετατρέπουν τα ανενεργά κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη σε ενεργά.

3. στοχεύουν στην συνεχή έκλυση της ουσίας αυτής ελαχιστοποιώντας τις διακυμάνσεις που υπάρχουν στις θεραπείες από του στόματος.

4. εν τέλει η θεραπεία αυτή επιφέρει βελτίωση των κινητικών λειτουργιών και μείωση των παρενεργειών της κινητικότητας.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ Οι επιστήμονες έχοντας στα χέρια τους διάφορα όπλα προσπαθούν να καταπολεμήσουν τον καρκίνο. Αναφορικά τώρα με τη: Διάγνωση: Όσον αφορά το διαγνωστικό κομμάτι επιστήμονες προσπαθούν να εφεύρουν οικονομικά και πιο εύκολα διαγνωστικά τεστ που, αν κυκλοφορήσουν ευρέως, τότε αναμένεται επιτυχία έγκυρης διάγνωσης και θεραπείας σε μεγάλο βαθμό. Γονιδιακή θεραπεία: τα τεχνολογικά επιτεύγματα επέτρεψαν στους γιατρούς να έχουν τη δυνατότητα να μελετούν ξεχωριστά το γονιδίωμα του κάθε ασθενούς και εν συνεχεία να σχεδιάζουν και να προτείνουν την καταλληλότερη θεραπεία ανά περίπτωση. Οικονομικοί πόροι: Οι χρηματοδοτούμενες ομάδες εμπλέκουν νέους παλαιότερους αλλά και ανταγωνιστικότερους ερευνητές να συνεργαστούν αρμονικά με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη δεξαμενή ιδεών και γνώσης και σίγουρα καλύτερα αποτελέσματα. Αναγνώριση Μοντέλου: Οι ομάδες που εργάζονται πάνω σε δια-

φορετικούς καρκινικούς τύπους συγκεντρώνουν μεγαλύτερο αριθμό δεδομένων και έτσι μπορούν να συμπεράνουν τι πραγματικά λειτουργεί σαν θεραπεία. Επιγενετική: Μια διαδικασία η οποία αποκαλείται απομεθυλίωση μπορεί να «σωπάσει» δηλ να αποδυναμώσει την κινητικότητα των γονιδίων που υπό φυσιολογικές συνθήκες έφεραν καρκινικό γονιδίωμα και να σταματήσουν την αυτοανανέωση των καρκινικών αυτών κυττάρων. Βιοτεχνολογία: Επιστήμονες ανέπτυξαν ένα τσιπάκι σε μέγεθος επαγγελματικής κάρτας από τέτοιο υλικό το οποίο ανιχνεύει κυκλοφορούντα κύτταρα όγκων στο αίμα του ασθενούς. Η τεχνολογία αιχμής θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να υπάρχει έγκαιρη διάγνωση. Στοχευμένα φάρμακα: Πάνω από 800 ουσίες φαρμάκων έχουν δημιουργηθεί για να καταπολεμήσουν συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις. Όταν λοιπόν γκρουπ από διάφορα ινστιτούτα ενώνουν τις δυνάμεις τους, μπορούν να επιτύχουν γρηγορότερα και πιο στοχευμένα τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών. ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ • Οι τρέχουσες θεραπείες έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα της πάσχουσας περιοχής.

• Πολλές φορές όμως δεν μπορούν να διακρίνουν ποια κύτταρα είναι καρκινικά και ποια όχι καταστρέφοντας και κάποια υγιή. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ • Έχουν τη δυνατότητα να μεταναστεύσουν στην καρκινική περιοχή και να παράγουν χημειοθεραπευτικούς παράγοντες.

• Διαφοροποιούνται και αντικαθιστούν τα κύτταρα που καταστρέφονται από τις συμβατικές θεραπείες αποκαθιστώντας βασικές λειτουργίες.

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ευπαθές και η αποδόμηση του από κάποια νόσο είναι συχνά μοιραία για τον οργανισμό. Ας δούμε όμως πώς μπορεί να λειτουργήσει μια τέτοια θεραπεία με τη χρήση βλαστοκυττάρων: 1. Γίνεται συλλογή αυτόλογου αίματος ή αίματος κάποιου άλλου δότη 2. απομονώνονται τα βλαστοκύτταρα από το αίμα.

3. με τη χρήση συμβατικών θεραπειών όπως αυτή χημειοθεραπεία ή δραστικές ακτινοβολίες επέρχεται μείωση των καρκινικών κυττάρων.

4. και εν συνεχεία εισάγονται τα υγιή βλαστοκύτταρα που συλλέχθηκαν νωρίτερα και επιφέρουν την ανανέωση- ανασύσταση του ανοσοποιητικού συστήματος.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

31

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκτα Μέσα από τις σελίδες του Κυβερνοχώρου ...και όχι μόνο > Επιμέλεια: Θ. Μυζίκας

Άξιζαν και πήραν το θερμότερο χειροκρότημα Με τεράστια επιτυχία και με το πιο θερμό χειροκρότημα ολοκληρώθηκε η παράσταση «Επέτειος στο κόκκινο» απο την Κλειστή Θεατρική εφηβική θεατρική ομάδα (ΚΕΘΟ) Καλλονής, το απόγευμα της Κυριακής στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής. Η παράσταση ανέβηκε απο μαθητές των σχολείων της Καλλονής,οι οποίοι απο το καλοκαίρι και σε βάθος 8 μηνών την προετοίμαζαν με πολύ κόπο, όρεξη και μεράκι. Στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής επικρατούσε το αδιαχώρητο, με τους 300 και πλέον παρευρισκόμενους να δίνουν συνεχώς το πιο θερμό τους χειροκρότημα! Το έργο βασίζονταν σε ένα διαβολικό πνεύμα, το οποίο απειλούσε την ήρεμη ζωή ενός ευκατάστατου ζευγαριού, την ημέρα της επετείου του, έχοντας πολλές «πινελιές» γέλιου με πολλές έξυπνες και επιτυχημένες ατάκες. Στην παράσταση έπαιξαν: Τουμπακάρη Γιώτα, Παναγιώτης Χρυσίδης, Τσαβδάρη Δέσποινα, Μόλβαλη Ιωάννα, Λούκου Γεωργία, Σαραγάς Γιάννης, Παπαμιχαλάκης Παναγιώτης, Χονδρού Θεοκτίστη, Ατσικμπάσης Σπύρος, Βογιατζής Στράτος, Πλουμή Πηνελόπη, Μπούμπουλα Νίκη, Παυλιόγλου Βάσω, Πιτσώνης Γιώργος. Επιμέλεια ήχου: Λευκίας Ηλίας, Σκηνοθεσία: Βουτσινά Σοφία, Σενάριο: Χρυσίδης Παναγιώτης

Έγινε...της φόλας στο λεκανοπέδιο! Σκηνές απαράδεκτες, που μόνο μένος μπορεί να προκαλέσουν, αντίκριζαν οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου Καλλονής για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς οι φόλες σκόρπισαν τον θάνατο σε δεκάδες τετράποδα. Ελάχιστα απ’ αυτά σώθηκαν την τελευταία στιγμή με την παρέμβαση κάποιων ανθρώπων, ωστόσο καταλάβαμε για άλλη μια φορά πως η κοινωνία μας δεν βαδίζει και στα καλύτερα βήματα.

32

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στην Καλλονή Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις είχαμε στην Καλλονή, με πολλές μονοδρομήσεις, με στόχο την κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση της Κωμόπολης απο τον αυξημένο όγκο των αυτοκινήτων. Στην αρχή υπήρχαν τεράστιες αντιδράσεις, ωστόσο με τον καιρό οι πολίτες συνήθισαν τις νέες ρυθμίσεις, αλλά αυτό που συνεχίζει να λείπει είναι οι θέσεις πάρκινγκ.

Καθαρισμοί σκουπιδιών στο Λεκανοπέδιο Καθαρισμοί σε διάφορα μέρη της Καλλονής πραγματοποιήθηκαν όπως είχε προγραμματιστεί πριν από αρκετό χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να εξαλείψουν πρωτίστως τα σκουπίδια και αφετέρου όλοι οι πολίτες να παραδειγματιστούν και να γίνουν πιο ευσυνείδητοι. Πιο συγκεκριμένα, από το πρωί μέλη συμβουλίου του Αρισβαίου Καλλονής βρέθηκαν στις αλυκές Καλλονής και μάζεψαν πολλές σακούλες απορριμάτων απ’ όλη την περιοχή, η οποία είχε αρκετά σκουπίδια, πάντως πολύ λιγότερα από άλλες χρονιές, πράγμα που λογίζεται ως άκρως θετικό. Επίσης, στην «Ποταμιά» βρέθηκαν στρατιώτες της 98 ΑΔΤΕ, οι οποίοι απομάκρυναν μεγάλο αριθμό σκουπιδιών που είχε συγκεντρωθεί εκεί, παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν λόγω βροχόπτωσης. Η εθελοντική ομάδα δράσης καθάρισε την παραλία Σκάλας Καλλονής και το σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής» καθάρισε το άλσος της Αγίας Τριάδας. Σε όλην αυτή τη προσπάθεια αρωγός ήταν η Δημοτική Ενότητα Καλλονής.

Αγώνας φιλανθρωπίας στην Καλλονή Με επιτυχία και σημαντική προσέλευση πραγματοποιήθηκε στο Λύκειο Καλλονής ο φιλανθρωπικός αγώνας που διοργάνωσε ο Α.Ο. Αρισβαίος Καλλονής, με αντίπαλο τον Αιγέα Πλωμαρίου. Η ομάδα του Πλωμαρίου, ανταποκρίθηκε αμέσως στο κάλεσμα των ανθρώπων του Αρισβαίου γι’αυτό τον φιλανθρωπικό σκοπό, και ήρθαν, αν και ημέρα αναστάσεως στην Καλλονή, για να συνδράμουν στην προσπάθεια. Οι άνθρωποι του συλλόγου της Καλλονής ως ελάχιστη ένδειξη ευχαρίστησης τους έδωσαν τσάντες με διάφορα κεράσματα, ευχόμενοι όλοι με μια αγκαλιά τέτοιες πρωτοβουλίες να συνεχίζονται, οι ομάδες να «δένονται» και να κερδίζει μόνο το Λεσβιακό μπάσκετ! Στην διεξαγωγή της αναμέτρησης βοήθησε και ο διαιτητής Νεκτάριος Ζηρόπουλος, ο οποίος ήρθε στην Καλλονή αφιλοκερδώς! Για την ιστορία, οι δυο ομάδες αναδείχθηκαν ισόπαλες 54-54!

Ομόρφυναν τα παρτέρια στην πλατεία! Μια άλλη εικόνα παρουσιάζουν πλέον τα παρτέρια στην κεντρική πλατεία Καλλονής, στα οποία φυτεύτηκαν τριανταφυλλιές. Οι νησίδες έκαναν την εμφάνιση τους πριν μερικούς μήνες για να βοηθήσουν

στην λύση του κυκλοφοριακού της Καλλονής, ωστόσο δεν είχαν πάρει όλο αυτό το διάστημα την τελική τους μορφή. Πλέον, μπορούμε να πούμε πως η αλλαγή όψης είναι εμφανή, και θα πρέπει όλοι να τα προσέχουμε όσο μπορούμε έτσι, ώστε οι τριανταφυλλιές που φυτεύτηκαν να μεγαλώσουν και να ομορφαίνουν τον κεντρικό δρόμο της Κωμόπολης.

Σπάνιο πουλί κεντρίζει το ενδιαφέρον στη Σκάλα Καλλονής Μια άκρως κολακευτική και συνάμα ευχάριστη είδηση κυκλοφορεί μεταξύ των τουριστών που έχουν επισκεφθεί το νησί μας αυτήν τη περίοδο, για να φωτογραφίσουν τα χιλιάδες είδη πουλιών, που καταλύουν στους υγροβιότοπους της Καλλονής, μιας και ένα σπάνιο είδος πουλιού έχει κάνει την εμφάνισή του! Πιο συγκεκριμένα, το «Demoiselle Crane» (δεσποινίς γερανός) έχει έρθει στην τοποθεσία «Εννιά καμάρες», με αποτέλεσμα όλοι οι τουρίστες να βρίσκονται εκεί, φωτογραφίζοντας το σπάνιο αυτό είδος, που αποτελεί διαφήμιση για την περιοχή της Καλλονής στις συζητήσεις μεταξύ των τουριστών. Το είδος αυτό είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται στο νησί μας, και μόλις η δεύτερη σε όλη την Ελλάδα. Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζονται οι τουρίστες-ερευνητές, το πουλί για κάποιο λόγο έφυγε απο το κοπάδι του.

Με επιτυχία ο 3ος αγώνας Enduro Mountain bike στην Καλλονή Με πολλές συμμετοχές και με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το πρωί της Κυριακής(03/05) ο 3ος αγώνας enduro MTB Καλλονής. Ο αγώνας είχε αφετηρία την κεντρική πλατεία της Καλλονής και μετά απο μια συγκεκριμένη ειδική διαδρομή, κατέληξε και πάλι στην πλατεία Καλλονής, με τους νικητές να λαμβάνουν τα επινίκια τους! Στον αγώνα συμμετείχαν αθλητές τόσο απο το λεκανοπέδιο, όσο και από την Μυτιλήνη αλλά και από όλο το νησί, με την ευχή όλων ο αγώνας αυτό να γίνει θεσμός και συνεχώς να μεγαλώνει απο συμμετοχές αλλά και υποστηρικτές. Ο 3ος αγώνας enduro MTB Καλλονής στηρίχτηκε θερμά απο την καφετέρια Quest αλλά και απο το ΚΤΕΟ Αφοί Τρύπατζη.

Με επιτυχία ο 2ος Ημιμαραθώνιος Καλλονής Με επιτυχία και πλήθος συμμετοχών διοργανώθηκε ο 2ος Ημιμαραθώνιος Καλλονής, «ΑΡΙΣΒΕΙΑ 2015» απο τον ΑΟ Αρισβαίο Καλλονής, και την ΕΑΣ ΣΕΓΑΣ Λέσβου σε συνεργασία με τον Δήμο Λέσβου και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η διοργάνωση γνώρισε τεράστια επιτυχία και έχει πλέον γίνει θεσμός στο νησί, με τον σύλλογο της Καλλονής ΑΟ Αρισβαίο να δραστηριοποιείται ιδιαίτερα, προσφέροντας όμορφες διοργανώσεις στον τόπο, που μόνο οφέλη μπορεί να έχουν.

κοινωνική ζωή βαπτίσεις - γεννήσεις Η Ειρήνη Κατσικογιάννη και ο Ξενοφώντας Βαλτάς απέκτησαν κοριτσάκι Η Καλλιόπη Κέλλυ Καλογήρου και ο Μάνος Ράλλης βάπτισαν τον γιό τους και του έδωσαν το όνομα Ιγνάτιος. Η Μαρία Ναρλιώτη και ο Ευάγγελος Φωτεινος βάπτισαν την κόρη τους και της έδωσαν το όνομα Δωροθέα-Αγγελική Να τους ζήσουν.

γάμοι Η Παναγιώτα Γιαννίκου και ο Γεώργιος Σαμπάνης παντρευτηκαν στην Καλλονή. Να ζήσουν ευτυχισμένοι.

πένθη Πέθαναν στη Καλλονή: Η Μαρία Πλάσμα 18.04.15, η Μαρία Καρακάση 21.04.15, η Μαρία Βαβλαδέλλη 23.04.15 και η Ζωή Ράλλη 24.04.15. Πέθαναν στο Κεράμι: Η Ανθούλα Αλετρά 06.01.15, ο Γεώργιος Γιαννάκης 24.03.15 και ο Παναγιώτης Σταμάτογλου 06.04.15. Θερμά συλλυπητήρια.

Μιχάλης Αρματωλός Γεννημένος στην Καισαριανή, καταγόμενος από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας, παντρεύτηκε στις 18-7-1979 την πανέμορφη 17 χρονη Πέρσα, κόρη του Μιχάλη και της Μαρίας Καρβουνιάρη, με Κεραμιά και Μικρασιατική καταγωγή και απέκτησαν δύο κόρες την Αγγελική και την Μαρία και δύο εγγόνια την Μικαέλα και τον Μιχάλη. Επιτυχημένος έμπορος ξυλείας, είχε από το 1979 γνωριμίες και επαφές με πελάτες από την Καλλονή. Οι επιπλοκές του διαβήτη -τύπου ΙΙ-, που εμφανίσθηκαν μετά από έντονο stress το 1986, από την απώλεια 50.000.000 δραχμών, λόγω πτώχευσης πελάτη του, δεν τον εμπόδισαν ν’ανοίξει το 1996 και να λειτουργήσει μέχρι το 2004 το snack-bar πιτσαρία «Απόλλων». Μη επιδεχόμενος -λόγω καρδιακής νόσου - υποβολής του σε αιμοκάθαρση σε μηχανήματα Νοσοκομείου, ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που από το 2010 - ήταν τότε που εγκαταστάθηκαν οριστικά στο Κεράμι υποβαλόταν σε περιτοναϊκή κάθαρση. Με τις ενέργειές του άνοιξε πέρισυ και λειτουργεί, από την κόρη του Μαρία και τον γαμπρό του Σταύρο, το καφενείο στην πλατεία του Κεραμιού. Στις 14.05.15, 5 π.μ., στην καμπίνα του Blue Star Πάτμος άφησε την τελευταία του πνοή, μεταφερόμενος από την γυναίκα του στο Νοσοκομείο «Γεννηματά». Από την μεθεπομένη αναπαύεται στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στο Κεράμι. Αιμιλία Λίτινα.

34

Στο λατρεμένο μου πατέρα Αντώνη, η κόρη του Ιωάννα Μουρσαλιώτου Είναι κάποιες στιγμές που σημαδεύουν ανεξίτηλα τη ζωή μας. Μία από αυτές ήταν για μένα ο απρόσμενος θάνατος του πολυαγαπημένου μου πατέρα, από ανακοπή καρδιάς, το πρωινό του Σαββάτου της 9ης Μαΐου 2015. Αυτό το γεροντάκι των 95 χρόνων, το γεμάτο καλοσύνη και αγάπη, «κοιμήθηκε» τόσο ήσυχα και αθόρυβα, όσο ήσυχη, ήρεμη και καλή ήταν η ψυχούλα του, αφήνοντας σ’ εμάς τη ζεστή εικόνα των τελευταίων του χρόνων, και όμορφες αναμνήσεις δεκαετιών. Στα 47 του χρόνια στερήθηκε τη γυναίκα του, τη γλυκιά μου μανούλα. Παρέμεινε όλα τα χρόνια υπόδειγμα ηθικής, πιστός στη μνήμη της. Ήταν για μας πατέρας και μάνα μαζί, φροντίζοντας να μην μας λείψει τίποτα. Τα παιδιά του ήταν γι’ αυτόν η ζωή του, όπως έλεγε και είχε Ιώβειο υπομονή. Του άρεσε πάντα το δίκαιο και το σωστό και είχε μεγαλείο ψυχής. Τον διέκρινε πάνω από όλα, η αξιοπρέπεια, η δικαιοσύνη, η τιμιότητα, το φιλότιμο, η καλοσύνη... αξίες που ήθελε να μας δώσει με το παράδειγμά του. Τον εξόργιζαν τα ανθρώπινα πάθη, η αδικία, η κακία, το ψέμα... Αδέκαστος στην προάσπιση αξιών και ιδεών. Εκτός αυτών ήταν και ένας χαρούμενος άνθρωπος, μερακλής και γλεντζές που του άρεσαν οι χοροί και τα γλέντια μέχρι την τελευταία του στιγμή. Αξέχαστος θα μείνει ο χορός του στη γιορτή της «Αντάμωσης» τον περυσινό Αύγουστο (16-82014) με το ένθερμο χειροκρότημα όλων των παρευρισκόμενων συγχωριανών μας. Τον ευχαριστώ για όλα όσα έκανε για μένα και του εύχομαι καλή Ανάπαυση στη γειτονιά των αγγέλων. Αντίο Γλυκέ μου Πατέρα. ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΦΥΓΕΣ... αλλά δε ΧΑΘΗΚΕΣ Σ’ ΑΓΑΠΩ Η κόρη σου, Ιωάννα

Πέθανε στην Αθήνα η Περσεφόνη (Πέρσα) Βουρβούλια 15.03.2015 Έφυγε από κοντά μας ένα από τα πιο ενεργά και δραστήρια μέλη του Συλλόγου, από την ιδρυσή του μέχρι και την τελευταία της ώρα! Εδινε το παρόν σε κάθε δραστηριότητα της Αθηναϊκής μας παροικίας! Έδειχνε ενδιαφέρον και συμπαρίστατο σε κάθε

Καλλονιάτη! Οργάνωνε κάθε χρόνο την γιορτή του πολιούχου μας Αγίου Ιγνατίου στον ιερό ναό του Αγίου Ελευθερίου στο Κάτω Χαλάνδρι όπου μας υποδεχόταν με γλυκά και κεράσματα! Έφυγε από κοντά μας για μια εκδρομή, την τελευταία. Πήγε να ανταμώσει τον αγαπημένο της σύζυγο Τάκη στη γειτονιά των αγγέλων.

Έφυγε πρόωρα ο Παναγιώτης Τσακίρης Πέθανε ο Παναγιώτης Τσακίρης Του Αγίου Πνεύματος τη χάρη έφυγε ένα παλληκάρι χάσαμε τον Παναγιώτη με την ακριβή του νιότη. Στα τριάντα τρία του χρόνια έφυγε από τη ζωή ο Παναγιώτης μετά από αλλεπάλληλες ατυχίες που τον βρήκαν κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του σε νοσοκομείο της Αθήνας. Βαρύ το πλήγμα, μεγάλος ο πόνος, θλίψη και δάκρυ παντού στην Αρίσβη όπου γεννήθηκε, στην Καλλονή με τα γύρω χωριά, και όχι μόνο. Ο Παναγιώτης ήταν ένα καλό και αγαπητό παιδί σε όλη την περιφέρεια. Μόνο φίλους είχε. Δουλευτής, αυτοδημιούργητος, άνοιξε την δικιά του καφετέρια στην Καλλονή και χαιρόταν τη ζωή με τις παρέες του με γέλιο και χιούμορ. Δεν στάθηκε όμως τυχερός να συνεχίσει έτσι. 0 χάρος του ‘κοψε το δρόμο προς τη ζωή παίρνοντας το γελαστό παιδί από ανάμεσα μας. Τι να πει κανείς; Κρίμα, χίλιες φορές κρίμα. Βαρύς ο πόνος για όλους μας αλλά ασήκωτος για τους γονείς και τον αδελφό του. Τι λόγια να βρεις να παρηγορήσεις αυτούς τους χαροκαμένους ανθρώπους, που επί πενήντα μέρες οι δυο γονείς έλιωσαν σαν κεριά πάνω από το προσκέφαλο του Παναγιώτη, δίνοντας μαζί τη μάχη για τη ζωή; Και τον Τάσο μέσα στην αγωνία να κρατά μαγαζί και σπίτι περιμένοντας ένα καλό νέο για τον αδελφό του. Δυστυχώς η κατάληξη ήταν θλιβερή, έγινε κάτι που δεν το χωράει ο νους. Η λέξη κουράγιο μπορεί να μην απαλύνει τον πόνο τους. Εγώ σαν συγγενής αλλά και φίλος έχω μόνο αυτή να τους πω (Μάνα κουράγιο). Δέσποινα κουράγιο, γίνε ξανά δυνατή, στάσου γερά στα πόδια σου, Μωυσή αγάντα μη το βάζεις κάτω, δεν γίνεται αλλιώς, είστε νέοι άνθρωποι, η ζωή πρέπει να συνεχισθεί. Έτσι θα σας βλέπει από ψηλά και θα χαίρεται η ψυχούλα του Παναγιώτη. Τάσο κράτα γερά, συνέχισε το έργο του Παναγιώτη, η ζωή είναι μπροστά σου. Η κηδεία του Παναγιώτη έγινε στην Αρίσβη ανήμερα της Αγίας Τριάδας με πάρα πολύ κόσμο, πολλή λύπη και κλάμα. Την μέρα αυτή θα πήγαινε ο Παναγιώτης στολισμένος καβάλα στ’ άλογό του στο πανηγύρι της Αγίας Τριάδας, όπως συνήθιζε. Αυτή τη φορά όμως δεν πρόλαβε τον πρόλαβε ο χάρος και τον πήρε με το δικό του άλογο οδηγώντας τον στην αιωνιότητα. Το πανηγύρι

ματαιώθηκε. Όλα σώπασαν. Κανείς δεν είχε όρεξη για τίποτα. Θα τελειώσω αυτή τη νεκρολογία με δυο στίχους μου για τον Παναγιώτη: Πάντα μέσα στα μάτια μας θα βρίσκεται η μορφή σου και από ψηλά σαν μας κοιτάς θα χαίρεται η ψυχή σου. Γλυκά να μας χαμογελάς με την σιωπή σου να μιλάς έτσι θα σε θυμόμαστε για όλα μας τα χρόνια η μνήμη σου αιώνια. Τον Παναγιώτη δεν θα τον ξεχάσει κανείς ποτέ. Ευάγγελος Θεοδ. Αϊβαλιώτης

Πέθανε στις 13.01.15 στο Κεράμι ο Παλαιολόγος Κονδίνος Αεικίνητος, γελαστός και πάντοτε πρόθυμος να προσφέρει… Πρόσφερε το εξαίσιο φαγητό όλων των εορτών, των πανηγυριών και των εκδηλώσεων, το κισκέκι! Πρωτομάστορας οργάνωτικός αυστηρός όταν έπρεπε, αλλά και χορατατζής, επέβλεπε και καθοδηγούσε τους βοηθούς του, ώστε το αποτέλεσμα να ήταν άψογο! Πέταξε στη γειτονιά των αγγέλων πάντοτε έτοιμος να τους ετοιμάσει και εκεί αυτό το εξαίσιο φαί. Μοσχοβόλησε ο ουρανός…αλλά και εδώ στη γη άφησε, άξιους μαθητές, άξιους συνεχιστές της παράδοσης! Ο Παλαιολόγος Κονδίνος κατά την παρασκευή του κισκέκι για τον Συλλόγο Καλλονιατών.

Σχετικά με τα Κοινωνικά Οι δημοσιεύσεις των Κοινωνικών γίνονταν, μέχρι το προηγούμενο τεύχος, σε συνεργασία με το Ληξιαρχείο του Δημοτικού Διαμερίσματος Καλλονής (πρώην Δήμος). Πλέον, για λόγους προστασίας των προσωπικών δεδομένων, έχει σταματήσει η δημοσιοποίηση από το Ληξιαρχείο. Για οποιαδήποτε κοινωνικό γεγονός σας αφορά σας παρακαλούμε θερμά όπως επικοινωνείτε με την σύνταξη του περιοδικού.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

35

συνδρομές ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΟΣΟ (€) ΛΑΜΠΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ 83,99 ΣΤΑΥΡΑΚΟΓΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ 50 ΔΟΥΚΕΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ 20 ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΗ 10 ΡΑΔΙΤΣΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 20 ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ 20 ΓΙΟΥΒΑΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 10 ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 50 ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 10 ΒΑΛΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΣ 30 ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΤΖΕΜΗ 10 ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 50 ΔΟΥΚΑΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 50 ΜΩΡΟΥ ΕΛΕΝΗ 10 ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ 30 ΤΡΙΠΑΤΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 100 ΚΟΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 10 ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΤΑΚΗΣ 30 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΙΣΒΗΣ 20 ΔΡΙΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 30 ΒΑΛΤΑ ΡΗΤΑ 30 ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ 50 ΚΑΦΙΔΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ 50 ΑΞΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 10 ΚΥΡΙΑΖΗ ΕΙΡΗΝΗ 20 ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ 20 ΒΑΚΚΑ-ΚΥΡΙΑΖΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤIΝΑ 20 ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ 30 ΤΡΑΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 20 ΑΞΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 20 ΑΞΙΩΤΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ 10 ΚΑΜΗΝΑΡΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ 10 ΑΞΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟ0ΛΑΟΣ 10 ΧΥΣΕΜΕΛΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 10 ΚΟΥΤΣΑΜΠΑΣΗ ΚΛΕΡΗ 10 ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ 30 ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛ 20 ΒΕΡΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ 50 ΖΑΧΑ (ΚΑΤΑΘΕΣΗ) 50 ΚΛΕΙΔΑΡΑ ΤΑΞΙΑΡΧΟΥΛΑ 50 ΑΝΔΡΙΩΤΑΚΗ ΣΤΕΛΛΑ 50 ΣΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 50 ΤΣΕΡΕΜΕΓΚΛΗ ΡΑΛΛΙΤΣΑ 30 ΑΕΛΚ 250 ΜΟΥΡΣΑΛΙΩΤΟΥ ΙΩΑΝΝΑ 100 (ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ) ΜΟΥΡΣΑΛΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 100 (ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΟΥ) ΚΟΜΝΗΝΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΑ 63,4 (ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΓΛΟΥ) ΚΕΛΜΑΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 50 (ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ)

παράλειψη Ο αγαπητός μου θείος και θερμός αναγνώστης του περιοδικού μας, Χαράλαμπος Συρίγος, μας έστειλε εξ Αμερικής ένα μικρό κείμενο για τον πατέρα μου Τάκη Μώρο μαζί με κάποιο ποσό για το περιοδικό «Εις μνήμην» Τάκη Μώρου. Δυστυχώς λόγω αμέλειας δεν μπήκε το κείμενο αλλά ούτε το «Εις μνήμην» στο περασμένο τεύχος. Ας μας συγχωρέσει ο θείος, που όλοι γνωρίζουμε πόσο αγαπούσε τον πατέρα μου.

Αντιγόνη Μώρου

36

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

συνέχεια από τη σελίδα 13

Ονόματα και τόπος καταγωγής των χωριανών μου όπως τα θυμήθηκα: ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΝΙΚ & ΜΑΡΙΓΗ ΦΩΚΙΕΣ ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ& ΕΥΔΟΞΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΠΑΝΟΡΜΟΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ & ΕΥΔΟΞΙΑ ΠΑΝΟΡΜΟΣ ΣΜΥΡΝΗ ΜΠΑΤΖΑΚΠΑΝΑΓΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ& ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΣΜΥΡΝΗ ΒΕΚΙΑΡΕΛΗΣ ΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ; ΔΟΟΥΜΑΝΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ; ΓΙΑΝΝΕΛΑ ΖΩΗ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΛΟΥΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ; ΒΑΜΒΑΚΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ &ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ ; ΛΟΥΚΟΥ ΖΑΧΑΡΩ ΑΪΒΑΛΙ ΑΓΓΕΛΗ ΖΑΧΑΡΩ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΦΡΑΓΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ; ΑΪΒΑΛΙΩΤΗ ΑΘΗΝΑ & ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΜΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ &ΑΝΝΙΤΣΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΒΑΛΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ &ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΚΙΝΙΚΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΙΝΙΚΛ ΒΟΣΔΟΓΑΛΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΣΩΚΙΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΪΒΑΛΙ ΜΟΣΧΟΝΗΣΙΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΔΕΒΕΤΖΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ; ΒΑΒΛΑΔΕΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΟΦΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΠΑΝΟΥΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ & ΕΙΡΗΝΗ ΦΩΚΙΕΣ ΠΑΠΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ & ΜΕΡΟΠΗ ΦΡΕΝΕΛΙ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ & ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΞΑΡΙ ΜΠΙΤΖΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ & ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ & ΜΑΡΙΑ ΦΩΚΙΕΣ ΣΑΚΚΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ & ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΝΟΡΜΟΣ ΑΞΑΡΙ ΑΞΑΡΛΗ ΟΛΓΑ& ΜΙΜΗΣ ΑΞΑΡΙ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ & ΚΑΤΙΝΑ ΦΩΚΙΕΣ ΔΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΑΞΑΡΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΕΛΛΗΣ ΣΕΒΑΣΤΟΣ ΝΑΡΛΙ ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΤΕΡΨΙΘΕΑ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΝ & ΑΓΛΑΪΑ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΝΑΡΛΙ ΤΡΥΠΑΤΖΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ &ΑΜΑΛΙΑ ΦΩΚΙΕΣ ΑΞΑΡΙ ΑΦΡΑΤΟΓΛΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΚΑΡΑΧΑΛΙΑΣ ΤΡΙΑΝΤ.& ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΜΑΛΛΗΣ ΑΛΕΚΟΣ & ΡΑΛΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΜΑΓΚΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ; ΚΑΡΑΣΤΡΑΤΗΣ ΧΑΡΑΛ.& ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ & ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΣΑΚΡΑΝΙΩΤΗΣ ΒΑΣΙΛ.& ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΣΑΡΚΑΝΙ ΚΑΡΙΜΑΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΙΑ ;

ΑΡΙΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ ΚΕΡΑΜΙΔΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ & ΖΩΗ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ & ΠΟΛΥΞΕΝΗ ; ΤΣΟΥΝΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΙΝΙΚΛ ΚΟΥΛΑΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΚΟΚΚΟΝΑΚΗΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ & ΜΑΡΘΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΧΑΪΛΑΣ ΕΥΑΓΓ.& ΠΕΛΑΓΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΤΖΕΚΟΣ ΠΑΝΑΓ & ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΑΣΑ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΦΡΑΓΚΗΣ ΜΗΝΑΣ & ΣΜΑΡΑΓΔΗ ; ΠΑΝΟΥΣΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ & ΜΑΡΙΑ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΜΥΛΩΝΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ & ΠΑΡΘΕΝΟΠΗ ; ΑΛΕΥΡΑΣ ΝΙΚΟΣ ΑΞΑΡΙ ΠΑΝΟΥΣΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ & ΕΙΡΗΝΗ ΛΑΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ & ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΞΑΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΕΛΛΗΣ ΕΛΕΥΘ. ΓΙΑΝΝΗΣ ;

ΠΑΥΛΟΣ ΠΟΛΥΜΑΧΟΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΞΑΡΙ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΙΝΙΚΛ ΣΟΥΒΑΤΖΗΣ ΝΙΚ & ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΙΝΙΚΛ ΜΑΥΡΟΜΑΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΦΩΚΙΕΣ ΤΣΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΕΙΡΗΝΗ ΦΩΚΙΕΣ ΚΑΡΙΜΑΛΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΟΥΣΑΝΤΑΣΙ ΓΟΥΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ & ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΦΩΚΙΕΣ ΚΑΡΙΜΑΛΗ ΑΝΤΙΟΠΗ ΚΩΣΤΑΣ ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΣΑΝΤΑΣΙ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΝΤΟΤΣΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ & ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΪΒΑΛΙ ΡΑΠΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΕΪΤΙΝΛΙ ΚΟΥΤΡΑΜΠΑΤΖΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ;

ΕΛΕΝΗ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΟΠΗ ΧΑΡΤΑΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ & ΣΟΦΙΑ ΑΞΑΡΙ ΧΑΡΜΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ; ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ; ΓΚΙΟΥΡΕΛΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ; ΖΕΥΓΑΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΦΡΕΝΕΛΙ ΚΕΡΑΜΙΤΖΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ & ΜΑΡΙΓΗ ΣΩΚΙΑ ΜΥΚΟΝΙΑΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ; ΝΥΦΙΩΤΗ ΑΣΗΜΕΛΙΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑ

& ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ (γιατρός)

Διαφημιστικές Ειδήσεις

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

37

38

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ