ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 164

ΚΕΜΠΚΡ 558

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 2408

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

Έτος 36ο • Τεύχος 164

Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2016

Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

περιεχόμενα Πρώτη σελίδα …………………....................................... 3 Τα εν οίκω... (Οι δραστηριότητες του Συλλόγου) ............ 4 Λαογραφία & παράδοση: Το Μοιρολόι της Παναγιάς … 6 Παιδικές Αναμνήσεις …................................................… 8 Τα Μπαρουλότα που Φτιάχναμε …..............................… 9 Όσα ακούει η πλατεία ...................................................... 10 Τα Χωριά της Καλλονής: Ερμοπύλη, Λειμών, Αχερώνας, Αχερώνη, Λίμνες, Καθάριος και Παρασίγιο ..............… 12 Κισκέκ’: Το Πανηγυριώτικο Φαγητό ..........................… 14 Αφιέρωμα: Το Μοναστήρι του Λειμώνα στην Εθνική Αντίσταση - Διονύσιος Χαραλάμπους …...................… 16 Τα Καλλονιάτικα Κόμικς ……...................................…. 18 Ειδήσεις - Σχόλια - Διάφορα ……...........……...……. 22 Η επικαιρότητα του Αριστοτέλη, 1400 χρόνια μετά τη γέννησή του ……..............……. 24 Κοινωνική ζωή …………................…………………. 26 Συνδρομές ……...................……………………...…… 28 Γράμμα στους Ξενιτεμένους Συντοπίτες μας ........… 28

ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Α. ΚΥΡΙΑΖΗΣ, Β. ΑΛΒΑΝΟΥ, ΑΝΤ. ΜΩΡΟΥ, ΣΤ. ΒΑΛΤΑΣ, Θ. ΜΥΖΙΚΑΣ, ΣΤΡ. ΜΙΣΓΙΡΗΣ, ΑΙΜ. ΛΙΤΙΝΑ, ΧΡ. ΣΑΜΑΡΑΣ, Π. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ, Μ. ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ, ΣΤΡ. ΜΟΥΦΛΟΥΖΕΛΛΗΣ, Δ. ΔΕΛΗΒΕΗΣ, ΝΙΤΣΑ ΒΑΛΤΑ, Α. ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΟΥΚΕΛΛΗΣ.

Περιοδικό του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου ΕΤΟΣ 36ο • ΤΕΥΧΟΣ 164 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2016 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΔΟΝΤΑ 10, 117 43, ΑΘΗΝΑ Τηλ./Fax: 210 9242492 . web: www.takalloniatika.gr ΕΚΔΟΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Ξ. ΒΑΛΤΑΣ ΘΗΡΑΣ 15, 153 44, ΓΕΡΑΚΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 210 6047116, 6992 887809 . e-mail: instaval@yahoo.com ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΩΡΟΥ ΕΥΕΡΓ. ΓΙΑΒΑΣΗ 73, 153 41 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Τηλ.: 210 6544573 . e-mail: antigon.mo@gmail.com ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΔΙΑΛΕΧΤΟΥ-ΑΓΟΡΑΣΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΑΓΟΣ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/951522-49 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR60 0110 1530 0000 1539 4544 975 Τη μακέτα του τίτλου σχεδίασε αφιλοκερδώς για το περιοδικό ο ταλαντούχος σχεδιαστής ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤ. ΣΠΕΡΤΟΣ Φωτό Εξωφύλλου: Ξημέρωμα, Κόλπος Καλλονής (Χ. Σαμαράς) ΗΛ. ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: DIATHLASIS ΑΙΟΛΟΥ 71, 15354, ΓΛΥΚΑ ΝΕΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 2106613813. e-mail: info@diathlasis.com.gr

Πρώτη Σελίδα Αγαπητοί συντοπίτες, Eίναι αλήθεια πως πολλές απ’ τις αναμνήσεις της παιδικής μας ηλικίας στην Καλλονή είναι συνυφασμένες με την εποχή της Άνοιξης. Ίσως γιατί τότε ξύπναγαν οι αισθήσεις μας, όλα ζωντανεύαν μες τη φύση. Ίσως γιατί τούτη την εποχή έπεφτε το Πάσχα με τον Επιτάφιο και τα έθιμά του αλλά και η Ανάσταση με τα δικά της έθιμα. Χαρμολύπη! Κάπου βαθιά μέσα μας ακούμε τα Εγκώμια και ανατριχιάζουμε απ’ τη συγκίνηση στο «Ω γλυκύ μου Έαρ…». Μας κατακλύζουν οι μυρωδιές απ’ τα άνθη του Επιταφίου που φέρναμε απ’ τον κήπο μας και με δέος πλέκαμε σε γιρλάντες για να στολίσουμε το μνήμα του Χριστού. Και εκείνη η φοβερή στιγμή που μικρά παιδιά περνούσαμε κάτω απ’ τον Επιτάφιο! Η Ανάσταση πάλι ξετυλίγει το δικό της κουβάρι αναμνήσεων: βαρελότα, εκείνα τα χρόνια αυτοσχέδια, η λαμπριάτικη λαμπάδα δώρο του νονού μαζί με τα καινούργια μας παπούτσια, τα κόκκινα αυγά που κρύβαμε στις τσέπες μας για να τα τσουγκρίσουμε αμέσως μετά το «Χριστός Ανέστη» όλοι οι χωριανο... Ο Θάνατος και η Ανάσταση στοιχειώνουν πάντα τα ανοιξιάτικα όνειρά μας. Ο λαός μας από την αρχαιότητα ως τα σήμερα στον άξονα αυτόν πάνω γιόρταζε, από τους μύθους του Άδωνι και της Περσεφόνης μέχρι τον αναστάντα Χριστό, τον Ζαφείρη, το Μαγιόπουλο και τα άλλα ανοιξιάτικα δρώμενα. Μαζί με τη λυρική μας ποιήτρια Σαπφώ θρηνούμε όλες οι Λεσβίδες γυναίκες τον θάνατο του Άδωνι του αγαπημένου της Αφροδίτης, του ανατολικού θεού της βλάστησης, που ταξιδεύει ως την Ελλάδα και σαν άλλος Διόνυσος πεθαίνει και ξαναγεννιέται. Ναι, την αγαπάμε την Άνοιξη γιατί φέρνει κύμα αναμνήσεων. Γιατί συμβολίζει την αιώνια Ζωή. Και γιατί ξέρουμε πως μετά «θα σκάσει μύτη» το καλοκαιράκι. Κι όλοι ντόπιοι και ξενιτεμένοι θα σμίξουμε στην Καλλονή και τα χωριά της. Στο παρόν τεύχος θα μυρίσουμε Άνοιξη, θα αναπολήσουμε μαζί έθιμα των παιδικών μας χρόνων. Αλλά θα αποτίσουμε και φόρο τιμής σε μια ξεχωριστή χαρισματική προσωπικότητα της Εκκλησίας και του Μοναστηριού μας: τον Διονύσιο Χαραλάμπους.

Αντιγόνη Μώρου, υπεύθυνη σύνταξης

Τα εν οίκω...

συλλόγου οι δραστηριότητες του

Κοπή της πίτας στα γραφεία του συλλόγου Στην καθιερωμένη κοπή της πίτας που έγινε στα γραφεία του Συλλόγου τιμήθηκαν τα μέλη: Οι δασκάλες Ευδοκία Βοσδογαλή και Νίτσα Βαλτά. Η πάντα πρόθυμη και αρωγός σε κάθε Καλλονιάτη Μυρσίνη Καραμπέτσου και η ακούραστη νοικοκυρά Δώρα Παλαιολόγου. Ακολούθησε γλέντι με τους θαυμάσιους μεζέδες που έφτιαξαν οι χρυσοχέρες γυναίκες - μέλη του Συλλόγου μας.

Τηλεγράφημα του Συλλόγου για την ίδρυση Κοινωνικού Παντοπωλείου στην Καλλονή ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟΥ «ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑ-ΣΤΡΑΤΗ» ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΟΝΗ «Ως Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών, στη Φιλανθρωπική της Οργάνωση «ΑΠΟΣΤΟΛΗ», καθώς και στη Δημοτική Ενότητα Καλλονής για τη σημαντική αυτή πρωτοβουλία ίδρυσης του Κοινωνικού Παντοπωλείου «Αποστολή του Παπα-Στρατή» στην Καλλονή. Η πρωτοβουλία αυτή θα συνδράμει ενεργά στην αντιμετώπιση της φτώχειας των κατοίκων της περιοχής, σε μια εποχή που η πατρίδα μας δοκιμάζεται από μεγάλη κοινωνική, οικονομική και ηθική κρίση. Είμαστε σίγουροι ότι ο παπά-Στρατής, μετά θάνατον, νιώθει δικαιωμένος γιατί τα όνειρα, τα σχέδια και οι αγώνες του, που έπραξε σε όλη τη ζωή του αγκαλιάζοντας, ως πανάξιος ιερέας με θαυμαστό αλτρουισμό, τους φτωχούς και τους πρόσφυγες, βρίσκουν μετά και τη διεθνή αναγνώρισή του συνεχιστές και υλοποιούνται». Το τηλεγράφημα διαβάστηκε κατόπιν απόφασης του Δ.Σ. του Συλλόγου από τον συγγραφέα Στρατή Μισγίρη κατά την τελετή των εγκαινίων στην Καλλονή.

Εκδρομή στην Στυμφαλία Εκδρομή του Συλλόγου Καλλονιατών στις λίμνες της Πελοποννήσου Στυμφαλία και Δόξα! Δόξα τω θεώ όλα πήγαν καλά! Μια ευχάριστη και ξεκούραστη εκδρομή που θα μείνει αξέχαστη! Χιλιάδες φωτογραφίες, χιλιάδες στιγμές με οικεία φιλικά πρόσωπα! Χορτάσαμε όλες τις αποχρώσεις του πράσινου και του γαλάζιου μέσα σε μια οργιώδη άνοιξη!

Χοροεσπερίδα με τα όλα της! Τη δεύτερη Κυριακή της αποκριάς στο κέντρο «Οι γεύσεις του Διογένη» έγινε τρικούβερτο γλέντι στην αποκριάτικη συνεστίαση του Συλλόγου Καλλονιατών! Ρεκόρ... Έμειναν όλοι ευχαριστημένοι! Του χρόνου να σπάσουμε και το ρεκόρ προσέλευσης! Ο Σύλλογος ευχαριστεί τα μέλη και τους φίλους του, που είναι οι βασικοί συντελεστές της πετυχημένης αυτής αποκριάτικης εκδήλωσης!

Γιατροί στα γραφεία του Συλλόγου! Ο Σύλλογος μας πραγματοποίησε εκδήλωση στην αίθουσά του, για την οστεοπόρωση και την υγεία των ματιών. Θέματα

και ομιλητές «Η οστεοπόρωση στις γυναίκες: αιτίες, συμπτώματα, θεραπεία» από τον συμπατριώτη μας ορθοπεδικό ιατρό Τζανετή Σταυράκη. «Η υγεία των ματιών» από τους οφθαλμιάτρους του Γ.Κ.Ν.Α. «Γεώργιος Γεννηματάς» Ιωάννη Τσερβάκη και Πανίτσα Ραμίνα, και την υπεύθυνη του γραφείου Πρόληψης και Αγωγής Υγείας Γεωργία Θανασά.

Γενική Συνέλευση ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (20.3.15 - 20.3.16)

Τιμητική εκδήλωση για τον ερευνητή γιατρό Νίκο Δημητρούλη Με κάθε λαμπρότητα στο ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ ο Σύλλογός μας τίμησε τον ερευνητή γενετιστή ιατρό, τον Καλλονιάτη Νίκο Δημητρούλη για την προσφορά του στην κοινωνία και στον Σύλλογο. Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν οι Νεκτάριος Βακάλης (Ο.Λ.Σ.Α.) Β. Χριστοδούλου, Γιάννης Γιανέλλης, Αιμιλία Λίτινα και Κων/ νος Δημητρούλης. Ακολούθησε δεξίωση με live μουσική από τον εκπληκτικό Ισπανό καλλιτέχνη και φίλο του Συλλόγου Alan Santin.

ΕΣΟΔΑ Υπόλοιπο Ταμείου 11-3-15 Από συνδρομές και πωληση βιβλίων Από διαφημίσεις Από εκδηλώσεις - εκδρομές Από λαχειοφόρο πίνακα ζωγραφικής Χορηγία ΑΕΛΚ Ενοίκιο αίθουσας από σύλλογο Πέτρας Σύνολο

242,88 6377,37 400,00 3108,00 455,00 250,00 800,00 11633,25

ΕΞΟΔΑ ΔΕΗ - ΟΤΕ - ΕΥΔΑΠ Ασφάλεια πυρός αιθούσης Ταχ/κα διεκπ. περιοδικού κλπ Κοινόχρηστα -πετρέλαιο Έκδοση περιοδικού Λειτουργικά έξοδα Πλακέτες Σύνολο Υπόλοιπο Ταμείου - 20-03-16

1280,10 249,46 1303,95 486,42 4022,10 1695,54 175,00 9212,57 2420,68

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (20.3.16 - 20.3.17)

ΕΣΟΔΑ Πιστωτικό Υπόλοιπο Από συνδρομές Από διαφημίσεις Από εκδηλώσεις - εκδρομές Σύνολο

ΕΞΟΔΑ ΔΕΗ - ΟΤΕ - ΕΥΔΑΠ Κοινόχρηστα Έκδοση περιοδικού Ταχ/κα διεκπ. περιοδικού κλπ Λειτουργικά έξοδα Σύνολο Υπόλοιπο Ταμείου - Μάρτιος 2017

Οι εκδηλώσεις του Αυγούστου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΑΧΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Μουσική βραδιά στην Καλλονή (Λουτρός) 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Η Γιορτή της Αντάμωσης (Καλλονή) 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Θεατρική Παράσταση: ΟΤΑΝ Η ΛΗΓΟΥΣΑ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΡΑ (Δημοτικό Σχολείο Καλλονής) 25 Χρόνια από τον θάνατο του Μυτιληνιού ρεμπέτη Γιώργη Μουφλουζέλη 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Μουσική βραδιά με το συγκρότημα ΤΑ ΣΑΝΤΟΥΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ (Δημοτικό Σχολείο Καλλονής)

2420,68 6500,00 1200,00 3500,00 13620,68 1600,00 400,00 4000,00 2800,00 1200,00 10000,00 3620,68

* Μέχρι σήμερα όλες οι δαπάνες είναι εξοφλημένες. ** Την παραπάνω χρονική περίοδο έχουν εκδοθεί 2 τεύχη του περιοδικού από τα 4 που εκδίδονται κάθε χρόνο

Ο ΤΑΜΙΑΣ Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΛΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΣ

Μετά το πέρας της Γενικής Συνέλευσης και τη ψήφιση του οικονομικού απολογισμού ο Σύλλογος τίμησε την επιφανή δικαστικό και μέλος του Αιμιλία Λίτινα.

λαογραφία & Παράδοση

Το μοιρολόι της Παναγιάς

> του Παναγιώτη Μιχ. Κουτσκουδή

Η εβδομάδα των παθών του Χριστού έχει να προσφέρει πλούσιο λαογραφικό υλικό. Μέσα σ’ αυτό περιλαμβάνεται το μοιρολόι της Παναγιάς που τραγουδιέται από γυναίκες το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης (μετά τα 12 Ευαγγέλια) ή το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, την ώρα που στολίζεται ο επιτάφιος. Το μοιρολόγι της Παναγιάς παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά τόσο με ορισμένα βυζαντινά κείμενα, όσο και με κείμενα της νεότερης λαϊκής παράδοσης. Το ύφος του εμφανίζει συγγένεια με τον Επιτάφιο θρήνο ή “Εγκώμια” που ψέλνονται το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής στην ακολουθία του Επιταφίου, ενώ οι λεπτομέρειες της αφήγησης παραπέμπουν σε νεότερα δημοτικά τραγούδια. Εκτός από τη δημώδη ποίηση, στη λόγια Βυζαντινή απαντάται η χριστιανική τραγωδία «Χριστός Πάσχων», κείμενο το οποίο έχει απασχολήσει πολύ τους μελετητές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο έργο αυτό, που αποτελείται από 2.600 στίχους, οι 1.304 προέρχονται από γνωστές τραγωδίες (του Ευριπίδη, του Αισχύλου, του Λυκόφρονα). Ο συγγραφέας παραβάλλει την Παναγία με την Εκάβη, ενώ η Παναγία, όταν θρηνεί, χρησιμοποιεί τα λόγια της Μήδειας που θρηνεί για τα παιδιά της. Εκτός από τις επιδράσεις των κλασικών, το κείμενο αυτό έχει δεχτεί την επίδραση από το Κοντάκιο του Ρωμανού και τα Σταυροθεοτόκια. Στον «Χριστό Πάσχοντα» εμφανίζεται η έκκληση της Παναγίας στον Χριστό να φανερώσει τη θεϊκή του φύση, το θέμα της απόγνωσής της και της επιθυμίας της να αυτοκτονήσει, καθώς και το παράπονό της πώς θα απομείνει ολομόναχη, αν την εγκαταλείψει ο γιος της. Η απελπισία αυτή της Παναγίας παρουσιάζεται ως βασικό μοτίβο σε νεότερα δημοτικά τραγούδια, καθώς επίσης και το ζήτημα της κατάρας της Παναγίας, βασικό μοτίβο στο μοιρολόι της. Ακολουθεί η παραλλαγή του μοιρολογιού της Παναγιάς, όπως τραγουδιόταν παλιά στην Αγιάσο και όπως τη διέσωσε από μνήμης ο παππούς μου, Παναγιώτης Προκοπίου Κουτσκουδής (1885-1978), ζωντανή κιβωτός της λαογραφικής μας παράδοσης, και την κατέγραψε η θεία μου Ειρήνη Σιδερή - Κουτσκουδή στο βιβλίο της «Στης Αγιάσου τις ανηφοριές. Τραγούδι.» (Μυτιλήνη 2000). Η φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο απεικονίζει το περίφημο μαρμάρινο γλυπτό του Μιχαήλ Άγγελου «Πιετά» (ιταλικά: Pietà, σημαίνει Έλεος, ενώ η σύνθεση του έργου είναι γνωστή ως «Αποκαθήλωση» και φιλοτεχνήθηκε στα 1498-1499), που κοσμεί την είσοδο της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό της Ρώμης και το οποίο είχα την τύχη να το θαυμάσω από κοντά δυο φορές.

6

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Καλό ’νι το Άγιος ο Θεός, καλό ’νι να το λέμι όποιος το λέγει σώζεται κι όποιος τ’ ακού’ αγιάζει και κείνος που τ’ αφουγκραστεί Παράδεισου θα λάβει. Παράδεισου και λειτουργιά μες στ’ άγιου μουναστήρι. Κάτω στα Γεροσόλυμα και στου Χριστού τον τάφο η Παναγιά η Δέσποινα κάθητο μοναχή της. την προσευχή της έκανε για τον μονογενή της. Ακού’ βροντές, βλέπ’ αστραπές, γροικά σεισμούς μεγάλους βγαίνει να δει στην πόρτα της, να δει στη γειτονιά της, βλέπει τον ουρανό θολό και τ’ άστρα θολωμένα και το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένο. Βλέπει το Γιάννη κι έρχεται κλιαμένος και δαρμένος, κλιαμένος και βρεχάμενος και καταλυπημένος. Κρατούσε και στο χέρι του μαντήλι ματωμένο, Κρατούσε και στο άλλο του μαλλιά της κεφαλής του.

-Γιάννη μου, τ’ έχεις κι έρχεσαι κλιαμένος και δαρμένος κλιαμένος και βρεχάμενος και παραπονεμένος; Ο δάσκαλός σου σ’ έδειρε για το χαρτί σου χάσις;

-Στόμα δεν έχω να το πω, μιλιά να το μιλήσω μηδέ καρδιά μου δε βαστά να σου το μολογήσω.

-Για κάν’ αχείλι πες μου το, γλώσσα και λάλησέ το, σφίξε και την καρδούλα σου και ομολόγησέ το.

-Το δάσκαλό μου πήρανε γοι άνομοι γ’ Εβραίοι οι άνομοι, οι παράνομοι, οι τρισκαταραμένοι. Σαν κλέφτη τον επιάσανε και σα ληστή τον σύρναν δα να ’κανε και φονικό και τον ετυραγνήσαν. Σαν πεύκο τον εκόβανε, σαν δρυ τον πελεκούσαν και τ’ αποπελεκούδια του στην κάμινο τα ρίχναν. Και βγάζαν κόκκινο καπνό και πράσινες φωτίτσες. Σαν τ’ άκουσε η Παναγιά έπεσε και λιγώθη, σταμνί νερό τη βρέξανε, τρία κανάτια μόσχου, τέσσερα με ροδόσταμο ώστε να συνεφέρει. Σαν ήρτε και συνέφερε, τούτο το λόγο λέγει: -Ας έρτει Μάρθα και Μαρία, τ’ Αγιού Γιαννιού η μάνα και του Λαζάρου γ’ αδερφή, να φύγουνε αντάμα. Όσ’ είσθε φίλοι, τρέξετε, όσ’ είστ’ εχθροί, χαρείτε, όσ’ αγαπάτε το Χριστό, ελάτε να τον δείτε. Τρέξανε από πίσω της χιλιάδες μιλιγιούνια βγήκανε και μικρά παιδιά ’πό μέσα απ’ την κούνια και πήραν στράτα το στρατί, δίπλα το μονοπάτι και το στρατί τους έβγαλε μπρος στου Χαρτζά την πόρτα.

-Ώρα καλή σου, μάστορα, εσέ και την υγειά σου, εσέ και τη γυναίκα σου κι όλη τη φαμελιά σου (ή το χαρέμι σου) για πες μου, σε παρακαλώ, τι ’ν’ η δουλειά που φτιάχνεις; -Τρία καρφιά παράγγειλαν γοι φίλοι μου γ’ Εβραίοι μα γω για το χατίρι τους θε να τα κάνω πέντε. Να μπουν τα δυο στα πόδια του, τ’ άλλα τα δυο στα χέρια και τ’ άλλο το φαρμακερό να μπει μες στα τζιγέρια.

-Παρακαλώ σι, μάστορα, μην τύχει και τα κάνεις κι αν θέλεις δίνω σ’ τα, φλουριά δεν τα λυπούμι αν θέλεις και χρυσαφικά και κείνα θα τα βρούμι.

-Ό,τι κι αν τάξεις, Παναγιά, εγώ θε να τα κάνω γιατί τα περιμένουνι στο Γολγοθά επάνω.

-Ατζίγκανι, κολόπανι, σκυλί, καταραμένε, να λιέσι ’πί χουριό εις χουριό, κατάσταση μην κάνεις μηδέ στην τραχηλίτσα σου πουκάμισο να βάνεις, τ’ αμόνι σου να καίγεται και το σφυρί σ’ να λειώνει, να σου γαβγίζουν τα σκυλιά κι εσύ να κοτσιγρώνεις. Ποτές πα στο καμίνι σου αχλιά μην αποτάξεις, ποτές μες στη σακούλα σου παράς να μη στεριώσει κι εκεί πο ’χεις τη μόνια σου χόρτου να μη φυτρώσει. Και πήραν στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτι το μονοπάτι τς έβγαλι στου Βόσκοντα την πόρτα.

-Ώρα καλή σου, Βόσκοντα, εσέ και την υγειά σου Μαζί και τη γυναίκα σου κι όλη τη φαμελιά σου. Μην έτυχε να δεις εσύ του γιο μ’ του χαϊδεμένου όπου τουν έχου μουναχό τσι μοσχαναθριμμένου; -Βλέπεις εκείνο το βουνό, το μαυραχνιασμένου; Εκεί απάνω έχουνε το γιο σου κρεμασμένο.

-Το ’να σου χίλια να γινεί, τα δυο χίλις χιλιάδις ν’ αυξάνουν να πληθαίνονται σαν άμμος της θαλάσσης. Σαν πέτρες να ’νι τα τυριά, σαν ποταμός το γάλα, σα μυρμηγκιά να βγαίνουνε τα πρόβατα απ’ τη μάντρα.

-Αγείτι να παγαίνουμι προτού να τον σταυρώσουν Πριν τον καρφώσουν με καρφιά και τόνε θανατώσουν. Στο δρόμο που βαδίζανε είδαν ένα ζευγάρι.

-Καλώς τα κάνεις, μάστορα, και διάφορο να έχεις. Μην είδες συ το γιόκα μου τον πολυαγαπημένου, όπου τον έχω μοναχό και μοσχανιθριμμένου; -Πάνω σ’ εκείνο το βουνό το μαυραχνιασμένου εκεί απάνω έχουνε το γιο σου κρεμασμένο.

-Ζυγός σ’ να γίνει μάλαμα, τ’ αλέτρι σου ασήμι και το σιτάρι που έσπειρες αδρύ μαργαριτάρι. Και πήραν στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτι και τώρα πλια εφθάσανε στου Γολγοθά την πόρτα. Βρήκαν την πόρτα σφαλιστή και τα κλειδιά παρμένα, βλέπουν και τα παράθυρα κι αυτά παραντωμένα.

Γονάτισε η Δέσποινα κι αυτά τα λόγια λέγει: -Θε μου, κι αν είμαι χριστιανή και είμαι βαφτισμένη, Θέλω η πόρτα του ληστού ν’ ανοίξει στηλωμένη. Άνοιξ’ η πόρτα του ληστού και πόρτα του Πιλάτου η πόρτα απ’ το φόβο της γύρισε άνω κάτω. Βλέπει μια χάβρα από Βραιγιούς, βλέπει και ατσιγγάνους Θωρεί δεξιά, θωρεί ζερβά, βλέπει τον Άϊ Γιάννη.

-Γιάννη μου, πού ‘ν’ ο γιόκας μου και σένα δάσκαλός σου; -Το απορώ, ω Δέσποινα, να μη βλέπεις το γιο σου, το γιο όπου εγέννησες, το πλάσμα το δικό σου. Βλέπεις εκείνο το γυμνό, το νεκροσταυρωμένο; Αυτό ’νι το παιδάκι σου το πολυαγαπημένο.

-Για δε, τον έχουνε γυμνό και αξελημανάρη του βάλαν και στην κεφαλή ακάνθινο στεφάνι. Πήραν τ’ αργυροστέφανο και του ’βαλαν αγκάθι πήραν τ’ αργυζώναρο και του ’βαλαν βατάρι.

-Δεν είν’ κρημνός να κρημνισθώ, γιαλός να πέσου μέσα, δεν έχου κουρουψάλιδου να κόψου τα μαλλιά μου; Σταυρέ μου, για χαμήλωνε και κλίνε προς τα κάτω Να κλαίγω και να σε φιλώ ώστα να σε χορτάσω.

-Πάψε, μητέρα μου, μην κλαίς και διάφορο δεν έχεις για το Μεγάλο Σάββατο, τότε να μ’ απαντέχεις. Όταν σημαίνουν γ’ ακκλησιές και ψάλλουν οι παπάδες, τότε θα με δεχθείς κι εσύ με τις χρυσές λαμπάδες. Βάλε κρασί στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι και κάνε μια παρηγοριά για τους νεκρούς στον Άδη. Βάλε κρασί στο μαστραπά και πίτα στο πανέρι και κάνε μια παρηγοριά ο κόσμος να την εύρει, να κάμουν μάνες για παιδιά, παιδιά για τες μανάδες, να κάμουν οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άνδρες. Πέρασι γη Αγιά Καλή κι αυτά τα λόγια λέγει: -Ποιος είδε γιο πα στο Σταυρό και μάνα στο τραπέζι; -Άιντε κι εσύ, Αγιά Καλή, σκύλα καταραμένη καθημερνώς της θάλασσας το κύμα να σε δέρνει. Παπάς να μη σε λειτουργά, ψάλτης να μη σε ψέλνει ποτέ λιβάνι και κεριά κανείς να μη σου φέρνει. Ποτέ να μη δοξάζεσαι, μηδέ να λειτουργιέσαι. Σύρε να πας να κατοικείς σ’ ένα ερημονήσι, χριστιανός να μην ερθεί για να σε προσκυνήσει. Ως τρέμει η καρδούλα μου να τρέμει το γεφύρι κι ως πέφτουν τα μαλλάκια μου να πέφτουν οι διαβάτες.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

7

λογοτεχνία

Παιδικές Αναμνήσεις Στη Μάνια... Πρωταπριλιά και η κυρά Σαπφώ της Μάνιας έτρεχε χαρούμενη να παραλάβει το δέμα από το ταχυδρομείο. Έτσι γινόταν κάθε Πρωταπριλιά, που η φίλη της η Ευτυχία Μαυροθαλασίτου την ξεγελούσε ότι είχε δέμα από την Αμερική. Όταν έφτανε το ταχυδρομείο, ο Κώστας ο ταχυδρόμος, της απαντούσε: «Σαπφώ, το δέμα είναι στο δρόμο.» Τότε, έπαιρνε είδηση ότι το ευχάριστο γεγονός ήταν φάρσα, ήταν μέρα Πρωταπριλιά. Γύριζε στο σπίτι γελώντας και μάλωνε την Ευτυχία χαριτολογώντας ότι κάθε χρόνο την παθαίνει. Τα δέματα από την Αμερική μας τα στέλνανε οι θείοι της μητέρας μου, ο Γιώργος και ο Λευτέρης Γεωργαντάς, τον οποίο Λευτέρη θα τον θυμούνται οι παλιοί Καλλιονάτες της ηλικίας μου, ερχόταν στην Καλλονή κάθε καλοκαίρι με την γυναίκα του την Κλάρα. Τα δέματα που μας στέλνανε από την Αμερική μας δίνανε τόση χαρά που δεν περιγράφεται, προπαντός σε μας τα παιδιά με τα άγνωστα για μας καλούδια. Θυμάμαι την αείμνηστη τη γιαγιά μου τη Μαρία που δεν είχε δόντια η καημένη, με όλες τις καραμέλες και τα γλειφιτζούρια που υπήρχαν στο δέμα, είχε και κάτι γλυκά καραμέλες που μοιάζανε σαν μπαλίτσες από βαμβάκι, εδώ στην Αυστραλία τα ονομάζουμε «Marshmallow». Μας έλεγε η γιαγιά μου σε μας τα παιδιά «αφήστε λίγα μπαμπάκια και για μένα που δεν έχω δόντια να μασήσω», και εμείς γελούσαμε.

> της Μαρίκας Παπάζογλου

Πού να είχαμε εκείνες τις εποχές καραμέλες, έπρεπε να σου περισσεύουν χρήματα για να τις αγόραζες. Θυμάμαι περνούσε από τη γειτονιά μας ένας κύριος, δεν θυμάμαι το όνομά του, ο οποίος έφτιαχνε «Πιντζαρέλια γλειφιτζούρια». Είχε το καθένα σε καλαμάκι και ήταν στημένα σε μια τάβλα με τρύπες και τα διαλαλούσε φωνάζοντας «Πιντζαρέλια για τα μουρέλια». Εγώ παρακαλούσα τη μαμά μου να μου πάρει ένα. Πολλές φορές που αδυνατούσε να τα αγοράσει, γιατί έπρεπε να πάρει όχι ένα αλλά δύο ή τρία και για τα άλλα μου αδέλφια, μου έλεγε: «Μαρίκα, ξέρεις πώς τα πλάθει αυτά τα γλειφιτζούρια ο κύριος; Σαλιώνει τα δάχτυλά του και πλάθει με το σάλιο του.» Και πράγματι την πίστευα γατί τα γλειφιτζούρια είχαν το αποτύπωμα από τα δάχτυλά του. Έτσι ήταν τότε η ζωή μας, αλλά το γέλιο, το παιχνίδι στη γειτονιά μας τη Μάνια δεν έλειπε, προπαντός το καλοκαίρι, παίζαμε μέχρι αργά τα βράδια κρυφτό, κυνηγητό, τα μουκιά, το λουρί στη μάνα. Στη γειτονιά μας,στο τέλος του δρόμου, της οδούς Σαπφούς, έτσι λέγεται ο δρόμος μας, πηγαίνοντας για τον Ποταμό, πριν του Ιωσήφ τον μπαχτσέ, υπήρχε ένα οικόπεδο. Αυτός ο τόπος έλαμπε από καθαριότητα, γιατί εμείς οι φιλενάδες εκεί παίζαμε κουμπάρες, σχεδιάζαμε στο χώμα το σπίτι μας, το στολίζαμε με ξτέλια, έτσι λέγαμε κάτι σπασμένα κομμάτια από πιάτα που βρίσκαμε στα σκουπίδια, και τα στολίζαμε. Με αυτά κερνούσαμε την Κουμπάρα μας δήθεν με τα μωρά μας. Κούκλες πάνινες που πάντα τις φτιάχναμε, ωραία φορεματάκια από βαλάδια (κομματάκια από ύφασμα) που ζητούσαμε από τις μοδίστρες. Και όταν μεγαλώσαμε και γίναμε πια κοπελίτσες, η χαρά μας τις Κυριακές ήτανε η βόλτα στην Αγία Τριάδα και στον Φάραγγα αγκαζέ με τις φιλενάδες και με τα κρυφά μας καρδιοχτύπια. Γιατί κανείς δεν ήξερε για ποιον χτυπούσε η καρδιά μας και αν τα αγόρια μας παίρνανε από πίσω και άκουγες εκείνα τα γλυκόλογά τους κι εσύ κοκκίνιζες, από τότε η καρδιά σου είχε γιορτή... Ευτυχισμένα, εφηβικά, φτωχικά και χαρούμενα χρόνια. Δεν ξέρω αν σας κούρασα με την διήγησή μου, τώρα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Τα κορίτσια ή τα αγόρια εκφράζουν φανερά τα συναισθήματά τους, συζούν μαζί και, αν ταιριάξουν, παντρεύονται. Κι αυτό είναι καλό. Ο κόσμος άλλαξε, αλλάξαν οι καιροί.

λογοτεχνία

Τα μπαρουλότα που φτιάχναμε

> του Στρατή Μουφλουζέλλη

ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ Έτος 1974, το Πάσχα πλησίαζε! Παρέα με τον φίλο μου τον Σταύρο Βαλτά, μαθητές τότε της τετάρτης γυμνασίου, τμήμα «πρακτικό», ετοιμάζαμε τα μπαρουλότα (βαρελότα) για την Ανάσταση. Το αίμα μας έβραζε! Λίγες μέρες πριν, είχαμε παρασκευάσει με ηλεκτρόλυση χλωριούχου νατρίου το δηλητηριώδες αέριο χλώριο. Το συλλέξαμε σε μικρό μπουκαλάκι και όλο υπερηφάνεια το παρουσιάσαμε ξαφνικά μπροστά στον εξαίρετο επιστήμονα και καθηγητή μας στη Φυσική και Χημεία κ. Δημήτρη Σκιαδέλλη, την ώρα που έβγαινε από τα γραφεία των καθηγητών και πριν ανέβει τα σκαλοπάτια του πρώτου ορόφου, για την επόμενη ώρα διδασκαλίας. Του ζητήσαμε να επιβεβαιώσει την επιτυχία της παρασκευής μας και εκείνος χωρίς δισταγμό ανοίγει το μπουκαλάκι και με όση προσοχή μπορούσε, προσπάθησε να το μυρίσει. Η κεραυνοβόλος δηκτική οσμή του χλωρίου αποτυπώθηκε με τραγικό τρόπο στην έκφραση του προσώπου του! Αφού συνήλθε, απάντησε καταφατικά χωρίς να νευριάσει ιδιαίτερα, για το απρόσμενο «επιστημονικό» καψώνι: «Ναι, είναι χλώριο!» Το επόμενο βήμα ήταν να φτιάξουμε τα δικά μας μπαρουλότα για το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, τα λεγόμενα τρίγωνα!!! Η συνταγή είναι απλή και τα υλικά εύκολα να βρεθούνε τότε. Σήμερα τα υλικά κατασκευής χασαπόχαρτο και μαύρο μπαρούτι είναι δυσεύρετα! Για το φυτίλι τρίβαμε το μπαρούτι να γίνει σκόνη, το ρίχναμε σε ένα φλιτζανάκι με λίγο νερό να γίνει πολτός και βουτούσαμε μέσα την κλωστή ανακατεύοντάς την να πιει καλά. Κρεμάγαμε την κλωστή να στεγνώσει για μια μέρα και μετά την κόβαμε κομμάτια μικρά, 3-4 εκατοστά. Για το τρίγωνο κόβαμε μακριές λουρίδες χασαπόχαρτο πλάτους 5-8 εκατοστά. Μετά τις τρείς πρώτες δίπλες ρίχναμε στο χωνάκι που σχημα-

Ν. Βουγιούκας ή Σόντιρας τιζόταν το μαύρο μπαρούτι και συνεχίζαμε το δίπλωμα μέχρι το τρίγωνο να γίνει χοντρό. Στο τέλειωμα, σφίγγαμε το τρίγωνο με σπάγκο η αυτοκόλλητη ταινία και το τρυπούσαμε με καρφί στο μέσον της υποτείνουσάς του και σφηνώναμε το φυτίλι. Όλα έτοιμα λοιπόν για τη γενική δοκιμή που θα γινόταν δίπλα από το σπίτι μας, στην αυλή της εκκλησίας του Αη Γιάννη. Εκεί ο αείμνηστος λιθοξόος Σόντηρας (Ν. Βουγιούκας) πελεκούσε με υπομονή και μεγάλη μαεστρία τις πέτρες για την αποπεράτωση του ναού, φορώντας τα γυαλιά προστασίας και δουλεύοντας με το σφυρί και τα διάφορα καλέμια του. Ξαφνικά ακούγεται ένα φιιιστ και σε λίγο ένα δυνατό μπαμ! Την προσοχή του λιθοξόου δεν απέσπασε παρά λίγα δευτερόλεπτα η έκρηξη του βεγγαλικού! Ακολούθησαν και άλλες εκρήξεις. Όταν έσκαγαν τα μπαρουλότα των δοκιμών, σταματούσε για λίγο την εργασία του αφουγκραζόμενος τον κρότο και μετά συνέχιζε ατάραχος. Παρόλο που ο συμπαθής λιθοξόος με την στάση του έδειξε ότι τα τρίγωνά μας δεν ήταν ιδιαίτερα φοβιστικά, εμείς τα χαρακτηρίσαμε επιτυχημένα. Εκείνες τις εποχές φτιάχναμε σχεδόν τα πάντα, χαρταετούς, ποδοσφαιράκια, μπαρουλότα, σαΐτες, σφενδόνες, τόξα, πατίνια κ.λπ. Τώρα είναι όλα έτοιμα, τι να το κάνεις, δεν έχουν αυτή τη γλύκα, αυτή τη χαρά της δημιουργίας, είναι πια μια μασημένη τροφή!

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

9

όσα ακούει η πλατεία γράφει ο Σταύρος Βαλτάς Lonesome Traveller

Κίνησ’ ο Μάης για να ρθει κι έχει μεγάλη στράτα, τι να του πάρω πρώτα μου, τον ήλιο ή τα μαντάτα! Πρόφτασέ τον μάνα μου, μη φύγει μ’ άδεια χέρια, φόρτωσέ τον με φιλιά και με καλά χαμπέρια... Δυστυχώς η μάνα μου δεν τον πρόφτασε, έφυγε και την πήρε μαζί του, στους δρόμους του ουρανού, στις γειτονιές των αγγέλων. Ένα κενό, ένα κενό που μεγαλώνει με τον χρόνο, ένα δυσαναπλήρωτο κενό που χάσκει συνεχώς! Δυο λόγια μόνο: Ήταν μητέρα! Ήταν η μητέρα μου!

Η ΕΛΛΑΣ ΚΛΥΔΩΝΙΖΕΤΑΙ ΑΛΛΑ ΜΗΔΕΠΟΤΕ ΒΥΘΙΖΕΤΑΙ Η γνώμη ενός ποιητή για τα δρώμενα στην πατρίδα μας είναι πάντα βαρύνουσα! Πόσο μάλλον η γνώμη του Νάνου Βαλαωρίτη! Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στον κόσμο; Παρατηρώντας τη στάση Ευρωπαίων και Αμερικανών σε άλλα χρεωμένα κράτη διαπιστώνεις λιγότερη σκληρότητα. Εξηγώ την τρομερή πίεση που δεχόμαστε με όρους ψυχολογικούς παρά οικονομικούς. Ανέκαθεν δεν μας αγαπούσαν... Αντιπάθεια προερχόμενη από την αντίθεση Δύσης-Βυζαντίου που προκάλεσε τις γνωστές καταστροφές, την κατάληψη ελληνικών εδαφών κ.λπ., η οποία σ’ έναν βαθμό οφείλεται στην εχθρότητα της ιδιαίτερα μαχητικής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έναντι της ειρηνόφιλης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι καθολικοί έχουν καταστρέψει ολόκληρους πολιτισμούς στο όνομα του δόγματος. Δεν είναι τυχαία η πολεμική σε Ρωσία, Σερβία κι άλλες βαλκανικές χώρες. Εμείς είμαστε η κατακλείδα αυτής της εχθρότητας, η

Ἀρχὲς δεκαετίας τοῦ ’60 φεύγοντας γιὰ τὴν Ἀμ ἡ ἀδελφή μου ερ μοῦ χάρισε ἕνα ραδιό ικὴ φωνο Ζενίθ. Μοῦ ἄρεσε τὶς νύχτες ξα νὰ πλέω στὴν παλίρρο πλωμένος στὸ κρεβάτι ια τῆς τζὰζ ν’ ἀκούω ταξιδεύοντα ς σὲ μακρινοὺς σταθμ οὺς ἄγνωστες γλῶσσες μὴ ν γιὰ ἔρωτα γιὰ θάνατο ξέροντας ἂν μίλαγαν γιὰ πόλεμο ἢ γιὰ πείνα μοῦ ἄρεσε, ὡστόσο, ἡ · μουσική τους ποὺ μὲ κοίμιζε γλυκὰ κα ὁ ὕπνος ποὺ ἐρχόταν ὶ μὲ παρηγοροῦσε ε στὶς μύτες τῶν ποδιῶ καὶ μ’ἔβγαζε ἤρεμα ἀπ ν ’ Δύσκολη ἐποχή· θυμᾶ τὸ σῶμα. μα κι ἕνα μισοκαμμένο αὔ ι ἕνα νοέμβριο οὐρανὸ γουστο σὰν νὰ ἔβγαιναν ἀπὸ εὐτυχισμένο ὄνειρο τὸ σκίρτημα τῆς σάρκ ας τοὺς χτύπους τῆς ἀγων ίας μου καὶ δὲν ξέρω πῶς για τὶ ἔκλαιγαν καὶ προχωρ δυὸ στίχους ἀπ’ τὸ Δάντη: οῦ σὰν ἄνθρωποι ποὺ ἀκ σαν μὲ βῆμα ἀργὸ ολ Ἔξω ἔπαιζαν μὲ τὸ φε ουθοῦν τὶς λιτανεῖες. γγάρι οἱ σκιὲς- τυφλὲς ἀν Χρόνια μετὰ σχεδιάζον τας μιὰ ὁμιλία γιὰ τοὺ ταύγειες. ξεχώρισα ἕνα χωρίο ς μπὴτ τοῦ Κέρουακ ποὺ μοῦ φάνηκε πὼς ταίριαζε μ’αὐτὸ τὸ ποίημ ποὺ εἶχα ἀρχινήσει: α Δίπλα στὴν κουκέτα του γιὰ ν’ ἀκούει τὰ παρα ἕνα ραδιόφωνο Ζενίθ μιλητὰ τοῦ κόσμου.

Γιάννης Κωνσταντέλλη ς

οποία εν μέρει είναι συνειδητή και εν μέρει ασυνείδητη. Κατ’ εμέ το σηκωμένο δάχτυλο της Αφροδίτης αποτυπώνει την πολιτιστική επίθεση που δεχόμαστε πάνω από την οικονομική. Το αξιολογείτε περισσότερο από ένα ακραίο δημοσιογραφικό σχόλιο; Το «Focus», η «Bild», λιγότερο το «Spiegel», είναι έντυπα συνδεδεμένα με τη Μέρκελ. Τέτοια δημοσιεύματα υπακούνε απολύτως στην κρατική πολιτική. Η πολεμική γερμανικών ΜΜΕ προς την Ελλάδα έχει ρίζες. Δεν ξεχνούν τον ρόλο μας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν εννοώ απλώς την αντίσταση. Με την καθυστέρηση που τους κάναμε έχασαν τον πόλεμο. Αυτός ο κρίσιμος μήνας αργοπορίας απέβη μοιραίος. Άργησαν να χτυπήσουν τη Ρωσία, τους βρήκε ο χειμώνας, νικήθηκαν. Το ομολογεί άλλωστε ο αρχηγός του επιτελείου του Χίτλερ. Στην Αμερική, γινόμουν συχνά δέκτης αυτής της εχθρότητας.

Κάποτε στο Σαν Φρανσίσκο, στη διάρκεια ενός δείπνου υπέστην την εκφρασμένη απέχθεια από τον Γερμανό διευθυντή του Γκέτε. Μου εξομολογήθηκε πως, όταν τραυματίστηκε στην Κρήτη, μεταφέρθηκε σ’ ένα πρόχειρο ιατρείο που δεν του άρεσε. Όταν μπήκε στο αεροπλάνο, είπε: «Επιτέλους πατάω γερμανικό έδαφος». Η Ελλάδα, μια κατεστραμμένη από τους ίδιους χώρα, ήταν και κατηγορούμενη... Αλλά το χρέος μας είναι δεδομένο. Κι έχουμε ευθύνη. Ασφαλώς οι Ελληνες είναι αμαρτωλοί από εποχής Αδάμ αλλά συγχρόνως είναι και αρματολοί… Οι ευθύνες μας χλομιάζουν μπροστά σε εκείνες των Γερμανών, οι απατεωνιές των οποίων είναι εκατονταπλάσιες, ασύλληπτες σε κέρδη. Εξαγοράζουν τα πάντα.

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΕΘΙΜΩΝ «στήκετε, και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε είτε διά λόγου είτε δι’ επιστολής ημών» Θεσσαλονικείς β΄2, 15.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Μια φωτογραφία πενήντα και πλέον ετών! Κισκέκι στη Ζωοδόχο Πηγή αρχές της δεκαετίας του 1960! Η αυλή της εκκλησίας απέναντι από το κοινοτικό κατάστημα. Τον δεσπότη Κωνσταντίνο Καρδαμένη που ευλογεί το κισκέκι, πλαισιώνουν οι ιερείς Παύλος Μαντζουράνης και Γεώργιος Ράλλης. Στη φωτογραφία επίσης διακρίνονται από αριστερά Παναγιώτης Κλειδαράς, Κωνσταντίνος Κουκουρουβλής, Πρόεδρος της κοινότητος, Περικλής Κεφάλας, Αχιλλέας Σαραντέλλης και η σύζυγος του Κωνσταντίνου Κουκουρουβλή Θέκλα. Τα καζάνια που διακρίνονται είναι δύο, άντε και ακόμα ένα να παίρνει ο αύλειος χώρος της εκκλησίας. Από τα ενδύματα συμπεραίνομε ότι ο καιρός είναι καλός, ανοιξιάτικος!

σκέψεις με μφιαία παλιά φωτογρα

ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΣΤΟ ΜΕΤΟΧΙ ΤΗ ΛΑΜΠΡΟΤΡΙΤΗ Τοποθεσία Χριστός, Μετόχι. Με μεγάλη επιτυχία αναβίωσε το έθιμο της ‘’παρέας’’ και της ‘’κούνιας’’ από τον σύλλογο ΕΥΠΟΙΙΑ, τη Λαμπροτρίτη. Το απόγευμα έγινε ο εσπερινός με μεγάλη προσέλευση κόσμου από την Καλλονή και τα γύρω χωριά. Τα μέλη του Δ.Σ. της ΕΥΠΟΙΙΑΣ προσέφεραν καφέ, αναψυκτικά, τσουρέκια και λουκουμάδες σε όλους .Τα παιδιά και οι μεγάλοι έκαναν κούνια και όλοι μαζί περάσανε ένα ωραίο ανοιξιάτικο απόγευμα.

ΚΙΣΚΕΚΙ ΣΤΗ ΖΩΟΔΟΧΟ ΠΗΓΗ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ Ο Σύλλογος ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΑΓ. ΤΡΙΑΔΟΣ την ημέρα της εορτής της Ζωοδόχου Πηγής έφτιαξε και μοίρασε δωρεάν στους πιστούς το παραδοσιακό φαγητό κισκέκι! Τέσσερις δεκαετίες είχε να πραγματοποιηθεί το έθιμο των πατεράδων και των παππούδων μας στη Χάρη της. Ένα μεγάλο μπράβο στα παιδιά του Συλλόγου που κόπιασαν για να αναβιώσουν το έθιμο!

ΡΙΓΑΝΗ: Η ΠΡΩΤΗ ΣΟΔΕΙΑ Ποιος σας είπε ότι οι σοδειές αρχίζουν το φθινόπωρο; Τα βότανα μαζεύονται στο τέλος της άνοιξης και είναι τα πρώτα που μπαίνουν στο κελάρι. Η ρίγανη ανοίγει την αυλαία! Μαζεύεται τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου, γίνεται μάτσα, όπως στη φωτογραφία που μας έστειλε ο Απόστολος Ζόλκος (Ρίγανη από τον Παρθένη). Κρεμιέται ανάποδα στο κελάρι, ξηραίνεται, τρίβεται και είναι έτοιμη για να μοσχομυρίσει τα εδέσματά σας!

ΥΓ.1 Με τούτα και με τ’ άλλα πηδήξαμε τον χειμώνα και ολοταχώς βαδίζουμε σε εαρινές στράτες. Εδώ που τα λέμε δεν ήταν και από τους δύσκολους, η άνοιξη ήλθε απ’ τον Φλεβάρη, που αν και δίσεκτος ήταν πολύ ήπιος! Το μόνο κακό ήταν τα λίγα νερά που έπεσαν στο λεκανοπέδιο Καλλονής φέτος τον χειμώνα. ΥΓ.2 Η κοινωνική δράση στην Καλλονή από το κοινωνικό παντοπωλείο της ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, τον ΣΙΤΙΖΩ, την ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ και φυσικά την ΜΚΥΟ ΑΓΚΑΛΙΑ είναι πολύ αξιόλογη και στέκεται αρωγός στους αδύνατους συμπολίτες μας στις δύσκολες ημέρες της οικονομικής κρίσης που περνάμε! ΥΓ.3 Στον Ταξιάρχη στον Μανταμάδο, όπως κάθε χρόνο, αντάμωσαν μια Καλλονιάτικη παρέα με μια Δαφιώτικη, στο μονοπάτι για το μοναστήρι έσμιξαν και συνέχισαν μαζί με επικεφαλής τον Ηλία Χατζηδιάκο! Και του χρόνου παιδιά να μας αξιώσει ο Άγιος να ανταμώσουμε και να είμαστε πολλαπλάσιοι! ΥΓ.4 Τζίτζικας ελάλησε, μαύρη ρώγα γυάλισε... να και το καλοκαίρι προ των πυλών. Καλοκαίρι σημαίνει Καλλονή, με έναν Αύγουστο γεμάτο εκδηλώσεις! Με κορυφαία την γιορτή της αντάμωσης που γίνεται κάθε χρόνο στις 16 Αυγούστου. Να είστε καλά Καλλονιάτες, πάντα να ανταμώνουμε και να ξεφαντώνουμε, όπου κι αν βρίσκεστε!

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

11

τα χωριά της Kαλλονής

( Ἀχερώνη, Κεράμιον, Παπιανά, Δάφια, Ἀργειανά, Αρίσβη καί Σουμούρια). «Ὑπάρχουσι νῦν ἑπτά χωρία, μικρόν ἀπ᾽ ἀλλήλων διέχοντα ἴδιον ἔχοντα ἕκαστον ὄνομα καί κοινήν τήν προσωνυμίαν ‘‘Καλλονή’’».

Σταῦρος Καρυδώνης, 1900

Ερμοπύλη, Λειμών, Αχερώνας, Αχερώνη, Λίμνες, Καθάριος και Παρασίγιο

Σ

την Οδύσσεια του Ομήρου, η Κίρκη, προκειμένου ο Οδυσσέας να βρει την Πύλη του Κάτω Κόσμου, τον κατευθύνει και τον συμβουλεύει να σταθεί: «Εκεί όπου ο Πυριφλεγέθων και ο Κωκυτός, που πηγάζουν από τη Στύγα, στην πέτρα με θόρυβο σμίγουν και λίγο πιο κάτω, μαζί τα δυο ποτάμια στον Αχέροντα χύνονται. Στην πέτρα αυτή, ώ ήρωα, σαν φθάσεις κοντά, σκάψε μιας οργιάς λάκκο σε πλάτος και σε μάκρος και χύσε ολόγυρα χοές σ’ όλους τους πεθαμένους, μέλι με γάλα στην αρχή, μετά γλυκό κρασί και τέλος νερό, και με λευκό πασπάλισέ τα αλεύρι».1 Η περιγραφή του Ομήρου για τον Πυριφλεγέθοντα, τον Κωκυτό και την Στύγα ταιριάζει στη γεωγραφία διάφορων περιοχών και βρίσκει καταπληκτική ομοιότητα στον Κάμπο Καλλονής: «Εκεί όπου ο Αλευροπόταμος και ο Καθάριος, που πηγάζουν από την Ερμοπύλη, στη θέση Μάρμαρο2 με θόρυβο σμίγουν και λίγο πιο κάτω, μαζί τα δυο ποτάμια στον Αχερώνα που διατέμνει την Αχερώνη χύνονται».3 Επίσης ο τραγικός ποιητής Αισχύλος στο δράμα του «Ψυχαγωγοί» επικαλείται την επανεμφάνιση των νεκρών στην Αχερούσια Λίμνη όπου οι κάτοικοί της περήφανα έλεγαν ότι: «Τον Ερμή τιμούμε, ως πρόγονό μας, εμείς το γένος των ανθρώπων που κατοικεί γύρω από τη Λίμνη» και πρόσθεταν: «Στάσου τώρα, ώ ξένε, στον χλοερό ιερό περίβολο της φοβερής λίμνης και κόβοντας τον αυχένα του σφάγιου, άφησε το αίμα να κυλήσει στο βάθος του σκοτεινού

Το θαύμα του Αγίου Γεωργίου με την διακτίνιση του νεανίσκου από την Κρήτη στη Μονή Παρασιγίου Καλλονής

12

καλαμιώνα, ως ποτό των νεκρών, κι επικαλούμενος την πανάρχαια Γη της Ωγυγίας και τον χθόνιο νεκροπομπό Ερμή, ζήτα από τον χθόνιο Δία να στείλει επάνω το πλήθος των περιπλανώμενων της νύχτας από τις εκβολές του ποταμού από όπου φεύγει το νερό το ακατάλληλο για πλύσιμο χεριών, αυτό που πηγάζει από τη Στύγα».4 Δεν είναι τυχαίο ότι η λατρεία των ψυχών από την αρχαιότητα ακολουθεί παρόμοιες τελετές, δρόμους και συμβολισμούς. Στην περιοχή της Καλλονής, η λατρεία του φωτοδότη Απόλλωνα που ερωτεύθηκε την Νύμφη Ίσσα, στην αρχαία πόλη Ίσσα στο ομώνυμο βουνό δυτικά από τις Εννιά Καμάρες, και του ψυχοπομπού Ερμή ο οποίος με την Ίσσα γέννησε τον σπουδαίο μάντη Πρύλι,5 που προφήτευσε τον Δούρειο Ίππο,6 ακολουθείται μέχρι σήμερα από τους απογόνους του Ερμή και της Ίσσας: α) στη Μονή Λειμώνος, με τη λατρεία του φοβερού και τρομερού Ταξιάρχου Μιχαήλ ο οποίος έρχεται, τρεις μέρες πριν, να αναγγείλει στην Παναγία το θάνατό της και να την συνοδεύσει στους ουρανούς. Κατά τον Όμηρο ασφοδελός Λειμών είναι ο τόπος «όπου κατοικούν οι ψυχές, τα είδωλα των νεκρών».7 β) στη Μονή Μυρσινιώτισσας, με την Κοίμηση της Θεοτόκου και γ) στην Μονή του Παρασιγίου παραλιακά (παρά την σιγήν) στο δέλτα των ποταμού Αχερώνα, όπου βρίσκονται σήμερα τα ερείπια από το παλιό εξωκκλήσι του αγίου Γεωργίου και όπου κατά το Συναξάριο της Κωνσταντινούπολης έγινε τον 9ο αιώνα από τον Άγιο Γεώργιο το θαύμα της αστραπιαίας επιστροφής-διακτίνισης, από την Κρήτη στη Λέσβο, του νεανίσκου αιχμαλώτου των Σαρακηνών πειρατών.8 Το θαύμα που θυμίζει την επίκληση του Αισχύλου για την επανεμφάνιση των νεκρών.

«Φροντιστήριον» αντιγραφής χειρογράφων στη Μονή Παρασιγίου Καλλονής Από την περιγραφή του Συναξαρίου της Κωνσταντινούπολης επήλθε από τον 12ο αιώνα η γνωστή εικονογράφηση του έφιππου αγίου Γεωργίου με τον νεανία να κάθεται πίσω του στο άλογο. Εικονογράφηση που συναντούμε σε ναούς της Λέσβου αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως φαίνεται στην θαυμάσια τοιχογραφία της εκκλησίας του αγίου Νικολάου στην Πέτρα Λέσβου. Κατά τον Ιωάννη Μουτζούρη: «Το όνομα «Παρασίγιον» έφερε στα βυζαντινά χρόνια μια μεγάλη μονή της περιοχής Καλλονής».9 Το 1578, δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατο του αγίου Ιγνατίου, συντάσσεται από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμία Β’, Γράμμα «επικυρωτικόν αφιερώσεως τη Μονή του μονυδρίου αγίου Γεωργίου εν τω Παρασιγίω κατά Αύγουστον».10 Σύμφωνα με το γράμμα αυτό του 1578 «ο μοναχός Γαβριήλ και κατά κόσμον Ρηγόπουλος, αφιέρωσε το εν τω Παρασιγίω μονύδριο του αγίου Γεωργίου στη μονή Λειμώνος, για να φροντίζει αυτή για τη διοίκηση, συντήρηση και αύξησή του και για να είναι μετόχι της».11 Ο παραπάνω μοναχός Γαβριήλ δηλώνει σε ένα χειρόγραφό του, που σώζεται στη Μονή Λειμώνα, «ότι έγραφεν εν τω Φροντιστηρίω του Αγίου Γεωργίου του Παρασιγίου, το μοναχικόν ασπασθείς σχήμα».12 Το 1606 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ραφαήλ, ο από Μηθύμνης, επιδίδει στους μοναχούς του Λειμώνος σιγιλλιώδες Συνοδικό Γράμμα με το οποίο ορίζει και αποφαίνεται «ίνα η μονή του Ταξιάρχου μου του Λειμώνος μετά του μονυδρίου του αγίου Γεωργίου του Παρασιγίου είησαν και ονομάζωνται πατριαρχικά και της πατριαρχικής απολαύσωσιν επικουρίας και προστασίας· διαμένωσί τε ελεύθερα και ακαταπάτητα παρά παντός προσώπου».13 Στις αρχές του 17ου αιώνα ο μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ (1618-1621), προσδιορίζει τη θέση του θαύματος της διακτίνισης, στο ερειπωμένο εξωκκλήσι του αγίου Γεωργίου Παρασιγίου, που βρίσκεται στο χωράφι ιδιοκτησίας του αείμνηστου Καλλονιάτη παππού μου Δημητρίου Καρέκου, παραθαλάσσια και νότια από τις Εννιά Καμάρες Καλλονής, που κατασκευάστηκαν εκ βάθρων από τη Μονή Λειμώνος το 1647, και όχι στον Παραιγιαλίτη άγιο Γεώργιο της Εφθαλούς Μηθύμνης.14 Το μονύδριο του αγίου Γεωργίου σωζόταν μέχρι το 1672 οπότε «επεσκευάσθησαν οι τοίχοι, αι κέραμοι και η θύρα αυτού»,15 ως παρεκκλήσι διασωζόταν το 1900,16 ενώ σήμερα στέκει ερειπωμένο δίπλα στο νέο ομώνυμο εξωκκλήσι, που έκτισε ο αείμνηστος Καλλονιάτης Τάκης Βέρος και το οποίο φαίνεται στην διπλανή φωτογραφία της Μαρίας Κουμάνιου. Κατά τον Ιωάννη Μουτζούρη: «Το μοναστήρι του Παρασιγίου καλλιέργησε την τέχνη της αντιγραφής χειρογράφων. Μέσα σ’ αυτό υπήρχε «φροντιστήριον» αντιγραφής έργων

Το παλιό και το νέο εξωκκλήσι ου Αγίου Γεωργίου στο Παρασίγιο Καλλονής κυρίως εκκλησιαστικών. Απ’ αυτά είναι το υπ’ αριθμ. 259 χειρόγραφο της μονής Λειμώνος (εκκλησιαστικής μουσικής), το οποίο γράφηκε το 1572 από τον ιερομόναχο Γαβριήλ «εν τω φροντιστηρίω» του Παρασιγίου. Επίσης το υπ’ αριθ. 166 χειρόγραφο της μονής Λειμώνος, που περιέχει την ακολουθία και το μαρτύριο του αγίου Γεωργίου. Το χειρόγραφο γράφηκε το έτος 1604 από τον Ιωσήφ μοναχό και βρισκόταν αρχικά στο Παρασίγιο».17

Αριστείδης Στυλ. Κυριαζής

aristeidis2007@gmail.com Παραπομπές 1. Ομήρου Οδύσσεια, κ’ 513.

2. Καρυδώνης Σταύρος, «Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Σταυροπηγιακά Πατριαρχικά Μοναστήρια του Αγίου Ιγνατίου», σελ. 207: «Μάρμαρον. Θέσις παρά τα Αλίπεδα (Καλλονής)».

3. Κυριαζής Αριστείδης, «Ερατώ μου, Έρωτά μου, Ισσηΐς μου! Αιολίδα, Πανηγυρική έκδοση της Λεσβιακής Παροικίας 19652015», Αθήνα 2015, σ. 86.

4. Αισχύλος, (525-455 π. Χ.), «Ψυχαγωγοί», (δράμα), αποσπάσματα 273, 273α.

5. Λυκόφρων ο Χαλκιδεύς, «Αλεξάνδρα», 4ος π. Χ. αιών, στίχοι 219-223: «ως μη σε Κάδμος ώφελ’ εν περιρρύτω Ίσση φυτεύσαι δυσμενών ποδηγέτην, τέταρτον εξ Άτλαντος αθλίου σπόρον, των αυθομαίμων συγκατασκάπτην Πρύλιν, τόμουρε προς τα λώστα νημερτέστατε».

6. Κυριαζής Αριστείδης, «Ο Λέσβιος μάντις Πρύλις προφήτευσε τον Δούρειο Ίππο, Αιολικά Χρονικά», τ. ΙΖ, 2015, σ. 96-111.

7. Ομήρου Οδύσσεια, ω’ 13-14: «κατ’ ασφοδελόν λειμώνα, ένθα τε ναίουσι ψυχαί, είδωλα καμόντων».

8. Delehaye Hippolyte. «Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae, (950-959 μ.X.)». Bruxellis 1902, σ. 623-624.

9. Μουτζούρης Ιωάννης, «Ο Μοναχισμός της Λέσβου», Μυτιλήνη 1989, σ. 133.

10. Καρυδώνης Σταύρος, σ. 184.

11. Μουτζούρης Ιωάννης, σ. 135.

12. Καρυδώνης Σταύρος, σ. 26 13. ό. π., σ. 102-103.

14. Φουντούλης Ιωάννης, «Γαβριήλ Μητροπολίτου Μηθύμνης: Περιγραφή της Λέσβου», Αθήνα 1960, παράγραφος 14, σ.

33: «Εν τη πεδιάδι της Καλλονής, εν τη παραθαλασσία έστι ναός του αγίου Γεωργίου, εν ώ λέγεται ποιήσαι το θαύμα της ελευθερίας του αιχμαλώτου τον άγιον και ουκ εν τω Παραιγιαλήτη».

15. Καρυδώνης Σταύρος, σ. 28, στην υποσημείωση.

16. ό. π., σ. 198: «Άγιος Γεώργιος Παρασίγιον. Μονή, νυν θέσις με ομώνυμον παρεκκλήσιον».

17. Μουτζούρης Ιωάννης, σ. 136.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

13

’ κ έ κ σ κι Δεν έχει σημασία πώς προφέρεται ή πώς γράφεται η λέξη. Σημασία έχει η αξία αυτού του πανηγυριώτικου φαγητού, που το απολαμβάνουμε στη Λέσβο μας, αλλά επεκτείνεται όμως και σε αρραβωνιάσματα και σε γάμους. Δεν έχει σημασία από πού βαστά η σκούφια του. Αν δηλαδή έρχεται αποκλειστικά από την Μικρασιατική γη ή είναι εφεύρεση των λιτοδίαιτων νησιωτών. Σημασία έχει ότι γίνεται κυριολεκτικά «σκοτωμός» για την εξασφάλισή του, όχι μόνο στον χώρο της διασκέδασης αλλά και στο σπιτικό τραπέζι. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται διαφέρουν, όπως είναι φυσικό, από τόπο σε τόπο. Έτσι, π.χ. στην περιοχή της ΣάμουΙκαρίας χρησιμοποιούν αρνίσιο κρέας, ενώ στην Λέσβο γίνεται μίξη μοσχαρίσιου και προβατίνας. Για τις ελαφρότερες περιπτώσεις στα νοικοκυριά, χρησιμοποιείται κοτόπουλο. Η διαδικασία παρασκευής του εκτός του ότι είναι χρονοβόρα, αφού χρειάζονται τουλάχιστον 10-12 ώρες για την ολοκλήρωση, απαιτεί όμως προηγουμένως παράλληλες δράσεις. Τα βασικά συστατικά του στοιχεία, εκτός από το κρέας, είναι το σιτάρι, τα κρεμμύδια, το αλατοπίπερο και τα μυρωδικά. Το σιτάρι πρέπει να καθαριστεί, να πλυθεί και να βραχεί, πριν τοποθετηθεί στο καζάνι. Στο τελικό στάδιο, το κυρίως καζάνι (χύτρα) υποδοχής στρώνεται στον πάτο με καθαρισμένα καλάμια, για να αποφύγουμε να «πιάσει» το κρέας στον πάτο. Ύστερα, στρώνεται το αποστεωμένο κρέας με τα λιπαρά του, ακολουθεί το κομμένο σε φέτες κρεμμύδι κι από πάνω στρώνεται το βρεγμένο σιτάρι, και φυσικά προσθέτουμε τα καρυκεύματα. Το κυρίως καζάνι τοποθετείται στη χοβόλη για αργό ψήσιμο, ενώ το περιεχόμενο συνεχώς «ποτίζεται» με τον ζωμό κρέατος απ’ το άλλο καζάνι, σε τακτά διαστήματα και μέχρις ότου «σκάσει» το σιτάρι.

> του Δημητρίου Χρ. Δελήβεη

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙΩΤΙΚΟ

ΦΑΓΗΤΟ

Η μεγάλη προσοχή εστιάζεται στο γεγονός της συνεχούς παρακολούθησης και η «τέχνη» είναι να μην αφεθεί το υλικό να παρουσιάσει σημεία βρασμού (φυσσαλίδες). Τότε, τοποθετείται κάτω απ’ το καζάνι, στο αντίστοιχο σημείο κεραμικό, που «κόβει» την θέρμη. Όταν ο πρωτομάστορας διαπιστώνει ότι έχει συντελεσθεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας του ψησίματος, τότε ξεκινάνε οι τελευταίες ενέργειες. Αφαίρεση δηλαδή των καλαμιών από τη βάση και ξεκίνημα του «χτυπήματος». Με το «χτύπημα» επιτυγχάνεται τόσο η διάσπαση των τεμαχίων του κρέατος και ενσωμάτωση - τρόπον τινά - με το χυλωμένο πια σιτάρι, ταυτόχρονα όμως και η αφαίρεση των χονδρών ή άλλων στοιχείων που δεν έχουν λιώσει. Το «χτύπημα» γινόταν παλιά με τις «κουτσκούδες». Οι κουτσκούδες ήταν ξύλινα ραβδιά από αγριελιά ή πρίνο, που κατέληγαν σε οριζόντιο τμήμα μήκους 10 εκατοστών περίπου, δηλαδή ήταν σχήμα «Τ». Το καλό χτύπημα γινόταν από τρεις τεχνίτες (σε αντίστοιχα 120ο), που χτυπούσαν το μίγμα και κινούνταν ταυτόχρονα, ενώ ο τέταρτος με ένα πιρούνι μάζευε σε πιάτο τα άχρηστα στοιχεία. Σήμερα, η διαδικασία αυτή γίνεται με επαγγελματικό μίξερ ηλεκτρικό. Μετά την ολοκλήρωση του χτυπήματος, σχημάτιζαν σταυρό στο μέσον και κυκλο-περιμετρικά, με πιπέρι, και το σκέπαζαν, μέχρι την ώρα της ευλογίας και τη διανομή. Όσοι το μεταφέρουν στο σπίτι, το περιποιούνται με άλλη διαδικασία. Ζεματάνε βούτυρο νωπό και το περιχύνουν, ενώ προσθέτουν και τριμμένο κύμινο. Συνοδεύεται στο τραπέζι με ούζο ή ρετσίνα, τυρί και φυσικά σαλάτα. Προσοχή όμως! Δεν είναι για χόρταση, για να φαγωθεί σε μεγάλη ποσότητα, ενώ όσοι υποφέρουν από χοληστερίνη είναι ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός τους. Εμάς, τους Λέσβιους όμως δεν μας τρομάζουν αυτά. Από το Πάσχα ως των Ταξιαρχών το «ΚΙΣΚΕΚ» είναι το ανώτερο ΟΛΩΝ!

Αναγνωρισμένη από το κράτος (ΦΕΚ 1434/Β/10-07-2015)

τείς

τρόπος να εκφρασ

• Το Δώρο της μουσικής ανήκει σε όλους, κατακτήστε το στη Μουσική Σχολή Καλλονής Λέσβου.

• Τα παιδιά μυούνται στη μαγεία της μουσικής, με προπαιδεία από την ηλικία των τεσσάρων έως επτά ετών.

• Οι νέοι προετοιμάζονται για τα τμήματα μουσικών σπουδών ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων.

• Μαθαίνουν κλασσικά, παραδοσιακά και σύγχρονα μουσικά όργανα.

• Μαθαίνουν θεωρία της μουσικής, ιστορία, μορφολογία, οργανογνωσία, σολφέζ, ντικτέ, ανώτερα θεωρητικά, Βυζαντινή Εκκλησιαστική μουσική, χορωδίες και οργανικά σύνολα.

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2253024760, 6945614487 Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα - Παρασκευή: 11.30 - 13.30 και 15.30 - 21.00 και Σάββατα: 10.00 - 14.00

[αφιέρωμα]

τομοναστήριτουΛειμώνα στηνΕθνικήΑντίσταση

> Επιμέλεια: Σταύρος Βαλτάς

Διονυσιοσ Χαραλαμπους (1909-1970) H Ιερά Μονή του Αγίου Ιγνατίου ιδρύθηκε από τον Άγιο Ιγνάτιο τον Αγαλλιανό τον 16ο αιώνα (1526), σε μια περιοχή, που βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα δυτικά από την Καλλονή Λέσβου, που ονομαζόταν «Λειμώνας». Το μοναστήρι αυτό, υπό την πνευματική καθοδήγηση του φωτισμένου Αγίου Ιγνατίου του Αγαλλιανού, γρήγορα αναδείχθηκε σ΄ έναν πραγματικό πνευματικό Λειμώνα με τεράστια προσφορά στην εκκλησιαστική, εθνική και πολιτιστική ιστορία μας. Στην Εκκλησία η Μονή πρόσφερε λαμπρούς Ιεράρχες, όπως ο Άγιος Εθνομάρτυρας Ευθύμιος Αγριτέλλης από τα Παράκοιλα, ο Επίσκοπος Ζήλων της Αμασείας του Πόντου, ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Τιμόθεος Ευαγγελινίδης από τον Πολυχνίτο, ο αείμνηστος Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Κλεομβρότου, ο αείμνηστος Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος Χαραλάμπους από τη Στύψη, ο πρώην Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε (Αφρικής), Χρυσόστομος Παπαδόπουλος από την Καλλονή και άλλοι πολλοί. Το Μοναστήρι έδωσε το παρόν στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους: α. Για την απελευθέρωση της Λέσβου, στις 8 Δεκεμβρίου 1912 (μάχη του Κλαπάδου) και β. Στην Εθνική Αντίσταση (1941-1942) περιθάλποντας Βρετανούς στρατιώτες.

Διονύσιος Χαραλάμπους Μεγάλη Μορφή του Χριστιανισμού >>>>>>> του Στρατή Μισγίρη Το Αβτζιλάρ είναι ένα μικρό χωριό, πολύ κοντά στο Αδραμύτι της Μικρασίας. Ο λίγος κόσμος του αγροτικός εξολοκλήρου. Εκεί γεννήθηκε το 1907 ο Διονύσιος Χαραλάμπους. Οι αγρότες γονείς του, γηγενείς κάτοικοι της Στύψης, είχαν μετοικήσει στην απέναντι μεριά, όπου η Αδραμυττινή γη έδινε πιo μεγάλη παραγωγή, για μια καλύτερη ζωή. Ο μικρός της οικογένειας όμως παρέμεινε στους παππούδες της Στύψης για να πηγαίνει στο σχολείο, αφού το Αβτζιλάρ δεν είχε σχολείο και δεν ήταν εύκολο να πηγαινοέρχεται στο Αδραμύτι,

16

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

όπου υπήρχε Ελληνισμός και Ελληνικά σχολεία. Τις περιόδoυς όμως που το σχολείο ήταν κλειστό, γιορτές Χριστουγέννων, Πάσχα και καλοκαίρι, πήγαινε στους γονείς του και τους βοηθούσε, ιδιαίτερα στη φροντίδα των οικόσιτων ζώων τους. Μετά το Δημοτικό εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Αβτζιλάρ και παρακολουθούσε μαθήματα σ’ ελληνικά σχολεία του Αδραμυτίου. Η Μικρασιάτικη καταιγίδα έπληξε θανάσιμα την οικογένεια του. Σφαγιάστηκαν οι γονείς και δυο αδερφές του. Ο ίδιος, δεκαπεντάχρονο παλικάρι, πληγωμένος ψυχικά από τον αποτρόπαιο χαμό της οικογένειάς του κατέφυγε με τη μικρότερη αδερφή του Αριάδνη στη Στύψη, όπου παρέμειναν στο σπίτι των παππούδων. Εκεί, στο χωριό των γονιών, έμεινε δυο χρόνια, βοηθώντας τον Ιερέα στους καθημερινούς εσπερινούς και στις λειτουργίες της Κυριακής και των γιορτών. Ένιωθε μια πηγαία κλήση στα εκκλησιαστικά. Βίωνε βαθιά στη ψυχή του την παρουσία του Θεού, που τον καλούσε κοντά Του και τον έβαζε στον δρόμο Του. Μετά δυο χρόνια, το 1924, αφού πάντρεψε την Αριάδνη, πήγε στο Άγιο Όρος και βρήκε απάγγειο στην Ιερή Μονή της Μεγάλης Λαύρας. Βίωνε μέσα του τον Θεό και πίστευε πως κοντά Του θα εύρισκε τη σωτηρία και τη ψυχική γαλήνη. Αφοσιώθηκε με θερμή πίστη στον Μεγαλοδύναμο. Μπήκε στην κανονική δοκιμασία και την άλλη χρονιά (10/8/1925) εκάρη μοναχός. Ταυτόχρονα φοιτούσε στην Αθωνιάδα Σχολή και κατόπιν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, απ’ την οποία πήρε το πτυχίο του με άριστα. Το 1934 χειροτονήθηκε Διάκονος και την επόμενη χρονιά Πρεσβύτερος. Ήταν ένας ιερωμένος πολύ συμπαθής, με γλυκιά φυσιογνωμία και εκφραστική ζωντάνια. Με ανάστημα κανονικό και το σώμα του λιγνόσαρκο. Η είδηση απ’ την αδερφή του ότι γέννησε ένα κοριτσάκι τον χαροποίησε και χαιρόταν για την ανεψιά του. Η γερμανοκατοχή τον βρήκε εγκαταστημένο στην Καλλονή. Τον είχε προσλάβει Ιεροκήρυκα ο Μητροπολίτης Διονύσιος Μηνάς και ταυτόχρονα τον όρισε Ηγούμενο του Μοναστηριού του Αγίου Ιγνατίου. Έφερε την Αριάδνη κοντά του και την εγκατέστησε στο Γυναικείο Μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας1. Την δε ανεψιά του Σούλα την πάντρεψε με τον φιλόλογο Ιγνάτιο Σακαλή από το Κεράμι, ο οποίος υπηρέτησε για κάποιο χρονικό διάστημα στο Γυμνασιακό Παράρτημα Καλλονής

και είχα την ευτυχία να έχω στη Β’ Γυμνασίου αυτόν τον εξαίρετο, τον υπέροχο, τον θαυμαστό Καθηγητή στα φιλολογικά μαθήματα. Ο Διονύσιος κάθε Σάββατο απόγευμα έκανε κατηχητικό μέσα στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Μέχρι σήμερα θυμούνται τα κατηχητόπουλα πόσο ευχάριστο έκανε το μάθημα. Ήταν τόσο εκφραστικός με τις αστείες παρεμβολές και τα όμορφα τραγούδια, που τρέχαμε πριν απ’ την καθορισμένη ώρα για να πιάσουμε θέση πιο πλησίον του, να νιώσουμε πιο βαθιά μέσα μας την όμορφη παρουσία του. Μας μετάγγιζε θεία χάρη. Ήταν αναμφίβολα χαρισματικός εργάτης του Θεού. Το καλοκαίρι του 1942, τη φοβερή αυτή γερμανοκατοχική περίοδο, βγήκαν στην Αλυκή Καλλονής δυο Άγγλοι στρατιώτες κυνηγημένοι απ’ τους Γερμανούς. Ο Επιτηρητής Αλυκής Νίκος Αλεξίου τους περιέθαλψε κρυφά, κάτω από την επί ποινή θανάτου απειλή των κατακτητών. Τους έκρυψε σ’ ένα οίκημα της Αλυκής και μετά από λίγες μέρες, σε συνεννόηση με τον Ηγούμενο Διονύσιο, μεταφέρθηκαν μια νύχτα με πολλές προφυλάξεις στο Μοναστήρι του Λειμώνα, μέχρι να υπάρξει τρόπος να φυγαδευτούν στα απέναντι παράλια της Μικρασίας. Δυστυχώς ο ένας Άγγλος έφευγε κρυφά το βράδυ και μεθοκοπούσε στα γύρω χωριά, με αποτέλεσμα να τον συλλάβουν οι Γερμανοί και κατά την ανάκριση ομολόγησε τον κρυψώνα τους στο Μοναστήρι. Συνέλαβαν τον άλλο Άγγλο στρατιώτη, μαζί και τον Ηγούμενο Διονύσιο, με την κατηγορία ότι απέκρυπτε Βρετανούς στρατιώτες. Ο Διονύσιος καταδικάστηκε σε δεκαετή ειρκτή και εγκλείστηκε στο στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης, όπου ανέπτυξε μεγάλη θρησκευτική και αξιόλογη εθνική δράση, παρά τα φρικτά βασανιστήρια που υφίστατο. Όταν θέλησαν να τον απελευθερώσουν οι Γερμανοί του στρατοπέδου, ύστερα από παρέμβαση της Αρχιεπισκοπής, εκείνος αρνήθηκε να εγκαταλείψει τους συγκρατούμενούς του και συμπορεύτηκε στα πιο φρικτά στρατόπεδα φυλακισμένων της Αυστρίας και της Γερμανίας. Το Μάιο του 1945, με την κατάρρευση των Γερμανών, απελευθερώθηκε και επανήλθε για λίγο καιρό στην πατρίδα, στην Καλλονή, ως Ιεροκήρυκας στη Μητρόπολη Μηθύμνης και πάλι κοντά στον

Δεσπότη μας Διονύσιο και κατόπιν στη Μητρόπολη Ναυπακτίας, όπου εργάστηκε και ως καθηγητής στο Γυμνάσιο της Ναυπάκτου. Η φήμη του δεινού ρήτορα και του άρτιου γνώστη των δογματικών πραγμάτων του Χριστιανισμού, αλλά και του κατέχοντος πλήρως τα της διοίκησης σχολείου, είχε ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας. Οπότε η Αρχιεπισκοπή Κύπρου τον κάλεσε τον Σεπτέμβριο 1949 και του ανέθεσε τη Διεύθυνση της Ιερατικής Σχολής «Απόστολος Βαρνάβας»2. Στην Κύπρο παρέμεινε δύο χρόνια και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα σε πολλούς κοινωνικούς τομείς, με έργα φιλανθρωπικά αλλά κυρίως έντονη κηρυγματική ενεργητικότητα. Το ενδιαφέρον του ήταν ιδιαίτερα αυξημένο στην Ιερατική Σχολή που διεύθυνε, ώστε να εξέρχονται κληρικοί έμφορτοι πίστης στον Θεό και θερμοί υπηρέτες του λαού. Η Ιεραρχία της Ελλάδας εκτίμησε τις μεγάλες ικανότητες του Διονυσίου και η Ιερά Σύνοδος τον εξέλεξε το 1951 Μητροπολίτη Λήμνου. Στις 21 Νοεμβρίου έγινε η ενθρόνιση με την παρουσία όλων των προσωπικοτήτων του Νομού Λέσβου και του λημνιακού λαού. Παράλληλα με τα ιεραρχικά καθήκοντα διατέλεσε επί ένα έτος και Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Αυτοδιάθεσης Κύπρου (ΠΕΑΚ) με αποδοτικότητα αξιοπρόσεκτη. Στη Λήμνο ανέπτυξε τεράστια δραστηριότητα και ο λημνιακός κόσμος αποτίμησε πολύ θετικά το χριστιανικό έργο του και τον αγάπησε. Όμως το καρποφόρο δέντρο δέχεται το πετροβόλημα. Ο Βουλευτής του «Ελληνικού Συναγερμού» (Δεξιάς πολιτικής παράταξης) Νομού Λέσβου Δ. Βιτούλιας, ισχυρός πολιτικός παράγοντας, σε περιοδεία του στη Λήμνο, συνοδευόμενος από τον Έπαρχο, κατά τις προεκλογικές συγκεντρώσεις στα χωριά, δεν είδε συμμετοχή των Ιερέων και «εχουλώθη», όπως έγραψε τοπική εφημερίδα3. Με τηλεγράφημά του στον Διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Γ. Καρατζένη κατηγόρησε τον Μητροπολίτη Διονύσιο ότι ήταν «αριστερός», ενδεχομένως και κομμουνιστής. Η τηλεγραφική αυτή κατηγορία διαβιβάστηκε στην Αρχιεπισκοπή, η οποία του ζήτησε εξηγήσεις.

17

Dream Cafe Bar Πλατεία Καλλονής Τηλ. 22530 23863

Το θέμα έγινε γνωστό στους κύκλους του Νησιού και το πληροφορήθηκε ο λημνιακός κόσμος «του οποίου επροκάλεσε την έντονον δυσφορίαν και φανερά εκδηλωμένην αγανάκτησιν»4. Τα τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας προς την Κυβέρνηση στάλθηκαν απανωτά. Σύσσωμος ο κόσμος της Λήμνου ύψωσε φωνή συμπαράστασης στον Δεσπότη του και διαμαρτυρήθηκε δυναμικά θεωρώντας σκευωρία την κατηγορία. Τον περιέβαλλε με αγάπη σαν άξιο Ποιμενάρχη, σαν γνωστή φυσιογνωμία αδιαφιλονίκητου κύρους, με σπάνιο ηθικό και πατριωτικό ανάστημα και προπαντός σαν αληθινό υπηρέτη του θείου λόγου. Το γεγονός αυτό στεναχώρησε πολύ τον Διονύσιο και, παρόλο που τον άφησε εντελώς ανέπαφο, δεν του ήταν όμως και αδιάφορο. Η πικρία χάραξε τα ίχνη της στην καρδιά του.Όταν ύστερα από μερικά χρόνια παρουσιάστηκε η ευκαιρία της χηρεύουσας Μητρόπολης Τρίκης και Σταγών, ζήτησε τη μετακίνησή του σ’ αυτή. Η μικρή και φτωχή Επαρχία της Λήμνου δεν χωρούσε άλλωστε την προοπτική της μεγάλης δράσης που οραματιζόταν. Παρόλο που οι μετακινήσεις Μητροπολιτών είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν, γιατί απαιτούν σχεδόν ομόφωνη συναίνεση όλης της Ιεραρχίας, του Διονυσίου πραγματοποιήθηκε. Απολάμβανε παμψηφεί την εκτίμηση και την αγάπη όλων των Ιεραρχών της Ελλάδας. Στις 3 Φεβρουαρίου 1959 κατέστη Μητροπολίτης Τρίκης και Σταγών και ο ενθρονισμός του έγινε πανηγυρικότατος στην έδρα της Μητρόπολης, στα Τρίκαλα. Πρώτη μέριμνα στην καινούρια Επαρχία του ήταν το κηρυγματικό έργο και η οργάνωση των Κατηχητικών για μικρούς και μεγάλους. Στην άμεση συνέχεια ίδρυσε Μαθητικά Οικοτροφεία, Συσσίτια και Γηροκομείο. Πηγαία μέριμνά του ήταν να θέτει τα νέα παιδιά στο δρόμο του Χριστού και να φροντίζει τους φτωχούς και ανήμπορους γέρους. Παράλληλα αναδιοργάνωσε τα μοναστήρια και τα κατέστησε εργαστήρια αγιότητας και δημιουργίας. Συμμετείχε ενεργά στην Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου το Νοέμβριο 1964 και ως μέλος της Ιεράς Συνόδου, κατά χρονικά διαστήματα, εργάστηκε με όλες τις δυνάμεις στην υπηρεσία της Ελλαδικής Εκκλησίας. Υπήρξε πολυγραφότατος, με πολλές τιμητικές διακρίσεις. Εκείνα πάντως που ξεχώρισαν είναι τα βιβλία του «Μάρτυρες» και «Πιστός στον πόνο και στο θάνατο», στα οποία καταγράφει ημερολογιακά τα μαρτύρια της φυλακής στα φρικτά γερμανικά στρατόπεδα και τη φιλάνθρωπη συμπαράσταση, την τόνωση και τη στήριξη των συγκρατούμενων. Με το πλήθος των ανατυπώσεών τους έγιναν πνευματικά αναγνώσματα στους Έλληνες χριστιανούς.

1. Την πληροφορία μου έδωσε η κ. Έλλη Μίαρη εκ Κεραμίου 2. «Δελτίο Ενημεοώσεως Ι.Μ. Τρίκης & Σταγών» Τεύχος 99/1970 3. «Προοδευτική Λέσβος» 24-11-195

4. «Δελτίο Ενημερώσεως Ι.Μ. Τρίκης & Σταγών τεύχος 100/1970

Ωστόσο το ταλαιπωρημένο και πληγωμένο κορμί του άρχισε να τον προειδοποιεί για το τέλος. Και το χτύπημα της ανίατης αρρώστιας επέσπευσε το τέλος. Το πρωινό της 4/1/1970, πλήρης ημερών και έργων αγαθών, απεδήμησεν εις Κύριον. Οι καμπάνες όλης της Επαρχίας σήμαναν πένθιμα. Η νεκρώσιμη ακολουθία έγινε από τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο με τη συμπαράσταση 31 Μητροπολιτών, εκατοντάδων Ιερέων και παρουσία του Υπουργού Παιδείας, Νομαρχών, Δημάρχων, άλλων επισήμων και πλήθους κόσμου. Με απόφαση δε του Πρωθυπουργού η κηδεία έγινε δημοσία δαπάνη. Κατ’ επιθυμία του επικήδιοι λόγοι δεν εκφωνήθηκαν. Ο τάφος του, απλός και απέριττος πίσω από το Ιερό Βήμα της Μονής Βυτουμά, αποτελεί προσκύνημα των επισκεπτών. Ο Διονύσιος Χαραλάμπους δημιούργησε ιστορία. Υπήρξε ο πεφωτισμένος Ιεράρχης, μια λαμπρή φυσιογνωμία, ένας θερμός κήρυκας του θείου λόγου και έντεχνος χειριστής της πένας. Με παρρησία και μαχητικότητα, με ζώσα πίστη και ιεραποστολικό ζήλο επιτέλεσε το έργο του, στο οποίο τον έταξε ο Κύριος και Θεός του. Και ανάλωνε τα χαρισματικά του αυτά προσόντα στην εκκλησιαστική και εθνική υπηρεσία. Πλείστους κληρικούς γαλούχησε, τους φώτισε με το παράδειγμά του και τους ενέταξε στην Εκκλησία. Υπήρξε σεμνός αποστολικός Ποιμενάρχης, πρωταγωνιστής της εκκλησιαστικής αναγέννησης και στυλοβάτης της εκκλησιαστικής και εθνικής μας ιστορίας. Ήταν ασυμβίβαστος σε ενδεχόμενα ασυνείδητα, ανυποχώρητος στις επιδιώξεις του, μαχητικός στα συμφέροντα της Εκκλησίας. Η γιγαντιαία προσωπικότητά του παραμένει ανεξίτηλη στους Καλλονιάτες. Και η ανάμνησή του γλυκιά στα κρίσιμα και πολυτάραχα χρόνια της γερμανοκατοχής. Η Ηγουμενία του στο Μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου υπήρξε φιλάνθρωπη και έμφορτη αγιοσύνης. Η κηρυγματική του δραστηριότητα στην Καλλονή, κοντά στον αλησμόνητο Δεσπότη μας Διονύσιο Μηνά, στέριωνε το ηθικό του κάθε πολίτη και θεμελίωνε ακλόνητα την πίστη στον Θεό και στην Πατρίδα στα δύσκολα αυτά χρόνια της γερμανοκρατίας.

Ό,τι Θυμάμαι >>>>>>> της Νίτσας Βαλτά Στην Κατοχή (42-43) ένας Κύπριος (που ήξερε καλά αγγλικά) βρέθηκε στη Μυτιλήνη και παρίστανε τον Άγγλο αξιωματικό που κρυβόταν, γιατί τον έψαχναν οι Γερμανοί για κατάσκοπο. Ποιος τον σύστησε στον Ν. Αλεξίου - επιτηρητή αλυκών Καλλονής - δεν ξέρω. Πάντως αυτό το ήξερε και ο ζυγιστής Γ. Μπαρδάνης. Τον

19

Το Χρονικό της Αντίστασης >>>>>>> Από το βιβλίο των Π.Κ. Κεμερλή Α.Σ. Πολυχρονιάδη «Η Αντίσταση στην Λέσβο» … Οι Γερμανοί δεν έμεναν απληροφόρητοι για τις συχνές διαφυγές νέων στις Τούρκικες ακτές και, από κει, προς τη Μέση Ανατολή. Όλα τα μέτρα επιτήρησης κι ακόμα οι θανατικές ποινές, που επίβαλλόντανε από το Στρατοδικείο σε όσους φυγάδες είχαν την ατυχία να πέσουν στα χέρια των Γερμανών, δεν αποδόσανε. Πίστευαν πως κάποια οργάνωση προετοιμάζει και προωθεί τις διαφυγές. Γιαυτό, αποφασισμένοι να φτάσουν σε μια τέτοια οργάνωση, καταφύγανε σε ένα τέχνασμα. Ένα ρωμιό, γλωσσομαθή, πράκτορά τους από το Χαλάντρι (;) τον εφοδιάζουν με μια ψεύτικη ταυτότητα Νεοζηλανδού, με το όνομα Τζέιμς και τον ξαμόλυσαν σε διάφορα μέρη του Νησιού. Προσποιούτανε άγνοια της Ελληνικής γλώσσας, πως ήταν απ’ αυτούς που πολέμησαν στην Ελλάδα και πως ήθελε να διαφύγει στις Τουρκικές ακτές και από κει στη Μέση Ανατολή. ‘Επαιζε θαυμάσια το ρόλο του. Νεοζηλανδός αξιωματικός, που ξέφυγε την αιχμαλωσία, με τη φλόγα να πολεμήσει και πάλι τους Ναζί!... Είχε ξεχυθεί στη περιφέρεια Καλλονής. Επισήμανε διάφορα πρόσωπα και εκεί φιλοξενήθηκε από τους Νίκο Αλεξίου των Αλυκών, Μπαρδάνην και Χαραλάμπους, ηγούμενο του μοναστηρίου Λειμώνα. Τον ενίσχυσαν και οικονομικά. Αφού φρόντισαν, του βρήκαν μέσο για να διαφύγει στη Τουρκία, αλλά ο «Νεοζηλανδός» προφασιζόμενος ανασφάλεια στο ταξείδι το ματαίωσε. Μετά, παράτεινε τη παραμονή του στο μοναστήρι επί μήνα περίπου. Κατόπιν με φροντίδα του Ν. Ταπτέλη πηγαίνει στο Μόλυβο, όπου φιλοξενήθηκε από τον Παπαστρατή Νιτσόπουλο στο κελί του Αγίου Παντελεήμονα. Και πάλι καταβλήθηκε προσπάθεια και του βρήκαν μέσο να διαφύγει. Όμως, την περίοδο εκείνη στο Μόλυβο, οι Γερμανοί έκαναν αυστηρή επιτήρηση και γι αυτό η φυγάδευση έγινε από το Πλωμάρι. Φαίνεται είχε παρασκευασθεί και «η υποδοχή στα Τουρκικά παράλια», γιατί, όταν έφτασαν εκεί, οι Τουρκικές αρχές τους διατάξανε να γυρίσουν πίσω. Και ο «Νεοζηλαν¬δός» βρίσκεται και πάλι φιλοξενούμενος στο Μοναστήρι Λειμώνος. Τότε αρχίζει καινούργια περίοδος. Ο Ηγούμενος ανησυχεί, γιατί ο φιλοξενούμενος του απερίσκεπτα χωρίς προφύλαξη καμιά, περιφέρεται στη γύρω περιοχή και θέλει να τον ξεφορτωθεί. ‘Ερχεται σε επαφή με τον Ταπτέλη και άλλους από το Μόλυβο και τον στέλνει εκεί ώσπου να βρεθεί μέσο για να διαφύγει. Φιλοξενήθηκε στην αρχή στο εξοχικό σπίτι του γιατρού Φώτη Λογοθέτη, ύστερα στου Ανδρέα Κυριακού και επί αρκετό διάστημα στου Ν. Ταπτέλη. Όμως η διαγωγή του γινότανε περίεργη και ανεξήγητη, γιατί του άρεσε να κυκλοφορεί ελεύθερα και χωρίς προφυ¬λακτικά μέτρα, σε σημείο που φόβιζε τους φιλοξενούντες. Γι αυτό το λόγο με κάποια προσχήματα τον έφεραν στη Συκαμιά να φιλοξενηθεί απ’ τους αδελφούς Γώγο και Δημήτρη Καλλιγέρη που τον ενίσχυσαν και οικονομικά. Εκεί δεν κάθισε πολύ. Γρήγορα εκδήλωσε την επιθυμία να κατεβεί στη Μυτιλήνη. Και πραγματικά κατέβηκε, κάνοντας την εμφάνιση του σε διάφορα σημεία της πόλης και ιδιαίτερα στην Επάνω Σκάλα. Φαίνεται όμως πως η αποστολή του είχε τελειώσει. Μια ημέρα πιάστηκε - τάχα - και οδηγιέται στην Γκεστάπο, όπου φυσικά θα είχε κάνει ολοκληρωμένη αναφορά της δραστηριότητας του. Αρχισαν συλλήψεις. Από τη Μυτιλήνη πιάστηκε ο Ασημ. Μουζάλας για κάποια οικονομική ενίσχυση που του έδοσε. Από την περιφέ¬ρεια Καλλονής οι Αλεξίου, Μπαρδάνης, ο Χαραλάμπους ηγούμε¬νος της Μονής Λειμώνος και ο καλόγηρος Ευγένιος. Από τη Συκαμιά οι αδελφοί Γώγος και Δημήτρης Καλλιγέρης. Και από τη περιφέρεια Μολύβου ο γιατρός Φώτης Λογοθέτης, ο Παπαστρατής Νιτσόπουλος, ο χωροφύλακας Νικ. Καλαποθάκης. ο Βασ. Κόνιαρης και ο Αντων. Λιαμής.

πατέρα μου δεν τον έμπλεξαν γιατί, όπως είπε ο Αλεξίου, είχε παιδιά. Στην περίθαλψη ήταν και ο Κυριακού απ’ τον Μόλυβο και ο Καληγέρης απ’ τη Σκαμιά. Αυτός τους ζητούσε συνέχεια χρήματα και μάλλον τους εξεβίαζε. Το σχέδιο ήταν να τον φυγαδεύσουν στη Μέση Ανατολή. Έτσι, τον πήγαν στο μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου, ώσπου να βρεθεί τρόπος. Τότε μπήκε στο σχέδιο και ο Διονύσιος, ηγούμενος της μονής και αργότερα Δεσπότης Τρίκης. Ο Παναγιώτης Δρακούλας απ’ το Κεράμι εργαζόταν στο μοναστήρι. Ήρθε στην Αλυκή και πήρε σανίδια για να φτιάξει μια σχεδία και να τον φυγαδεύσει. Αυτός όμως αντιδρούσε. Ο Παναγιώτης έλεγε στον ηγούμενο: «Άσε με να πάω να τον πνίξω, γιατί αυτός θα μας κάψει»5. Τον συνέλαβαν στη Μυτιλήνη μεθυσμένο και πάνω του βρήκαν σημειωματάριο με όλα τα ονόματα των ανθρώπων που τον είχαν περιθάλψει. Έτσι, τους συνέλαβαν όλους και τον Παπά-Στρατή, τον Παπά της Πέτρας, και δεν ξέρω πόσους άλλους. Στη σύλληψη του Μπαρδάνη ήμουν μπροστά, 10 χρονών περίπου. Μια μαύρη κλούβα ήρθε στην Αλυκή και τον πήραν οι Γερμανοί γυμνό, μ’ ένα σορτς μόνο. Έτρεξε η γυναίκα του να του δώσει ένα σακάκι και δεν την άφησαν. Έτρεχε πίσω από το αυτοκίνητο ο Ιγνάτιος Πάντας απ’ τα Δάφια που δούλευε εκεί, μα δεν έφτανε το αυτοκίνητο που έτρεχε. Εμείς όλα τα παιδιά με τις μητέρες μας κλαίγαμε. Τον Μπαρδάνη ύστερα τον άφησαν, γιατί δεν του είχε προσφέρει χρήματα. Στη Μυτιλήνη μαθαίναμε ότι τους βασάνιζαν και τραβούσαν τα γένια των παπάδων κλπ. Από τη Μυτιλήνη τους πήγαν στη Θεσσαλονίκη και από κει στη Γερμανία. Ο Αλεξίου απελευθερώθηκε με την πτώση του Βερολίνου. Για τους άλλους δεν ξέρω.

Από το Ημερολόγιο του Μαρτυρίου >>>>>>> Από το βιβλίο του Διονυσίου Χαραλάμπους: «Μάρτυρες», που εκδόθηκε από την Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά Καλαμπάκας, 2004.

-15 Αυγούστου. Είμαι ανήσυχος. Η ζωή μου βγήκε από τον κανονικό της ρυθμό. Έχασα την ψυχική μου γαλήνη. Ένας φόβος πιέζει διαρκώς την ψυχή μου. Μόλις ακούσω αυτοκίνητο, τρέχω αμέσως στο παράθυρο. Από μια στιγμή στην άλλη, περιμένω ν’αντικρύσω τη μαύρη κούρσα της Γκεστάπο. Την πιο πολλή νύχτα την πέρασα με προσευχές και κάνοντας σουλάτσο στη βεράντα.

5. Από το βιβλίο του Διονυσίου

Χαραλάμπους: «Μάρτυρες».

-19 Αυγούστου. Στη Μυτιλήνη, Όλη τη νύχτα, ντακ-ντουκ με το μουλάρι. Με ξεσήκωσαν τα λόγια του κ. Μ... «Όλα εν τάξει. Αύριο να τον έχεις έτοιμο στη Μυτιλήνη». Κι έτσι κατέβηκα για να τον βρω. Όλη την ημέρα γυρίζω στη Μυτιλήνη, και τα μάτια μου τρώνε τους δρόμους. Μια στιγμή τον αποκαλύπτω. Εξαπολύω αμέσως τον αγροφύλακα καταπόδι του.

- Το νου σου μην τον χάσης, πρόσεξε! Να μου πης πού θα πάη, του λέω. Σε λίγο γυρίζει.

- Άσ’ τα, μου κάνει θυμωμένος. Τόριξε στο πιοτό σ’ έναν καφενέ εκεί κάτω. Παίρνω μαζί μου κάποιο φίλο μου, και, με προσοχή, τραβώ κατά κει. Τον ανακαλύπτω σε λίγο. Είναι σε μια ύποπτη παρέα και πίνει. Στα χάλια που είναι, δεν τολμώ να τον πλησιάσω. Γυρίζω άπρακτος στο μέρος που έμενα. Την νύκτα συναντώ τον κ. Μ... εκεί όπου είχαμε ορίσει.

- Παρά την υπόσχεση που σούδωσα, μου λέει, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.Τον παρακολουθήσαμε. Δυστυχώς δεν γίνεται.

σταυρωτές. Ένας μισόγυμνος νεαρός. Χρώμα μπακιρένιο, μάτια λοξά, με χρυσά γυαλιά, μπράτσα ατσαλένια. Όψη τραχιά και σκληρή. Ο Ανακριτής. Ο ξακουσμένος για την ...λεπτότητα και την ευγένειά του, ο κ. Χάλκο. Κι ένας άλλος: γηραλέος τούτος, χοντρός, φιλήδονος, γεμάτος σαρκασμό και ειρωνεία, ο κ. Λόχερ, ο Διερμηνέας. Μιλά τα ελληνικά καλύτερα κι από μας. Σμυρνιός, φραγκολεβαντίνος. -Φιλοξένησες εσύ και περιποιήθηκες στο Μοναστήρι σου κανέναν Άγγλο στρατιώτη; Σκέφτομαι. Πριν προφθάσω ν’ απαντήσω, μού ’ρχεται μια κατακεφαλιά. Το καλυμμαύχι πέφτει και κυλά στο πάτωμα. Δεν τολμώ να σκύψω να το πάρω. Ομολογώ πως φιλοξένησα τον Άγγλο και προσπαθώ να κρύψω όλους τους άλλους που είχαν αναμιχθεί στην υπόθεση. Αυτό, κυρίως, είναι που προκαλεί τη μανία του Ανακριτή. Με αρχίζει στο ξύλο χωρίς περιορισμούς και προσχήματα. Πιο πολύ, με χτυπά στα χέρια. Σε λίγο, είχαν πρησθεί και μελανιάσει. Μου δίνει δυνατές γροθιές στο στομάχι. Αναίσθητο, με πετούν σ’ ένα μπουντρούμι. Κάποτε συνέρχομαι. Είμαι ολομόναχος μέσα στο σκοτάδι κι αυτό μου μιλά με τόση ευγλωττία! Ώστε αυτό που φοβόμουν είναι, πια, πραγματικότητα. Παρακαλώ τον Κύριο να μου δώσει θάρρος και δύναμη...

-24 Αυγούστου 1942. Το δράμα, συνεχίζεται. Αλλά με περισσότερα πρόσωπα. Πρωταγωνιστής, εγώ.-Πού θα πας, κακούργε; με υποδέχονται μόλις μ’ ανέβασαν στη σκηνή. Μου δείχνουν μια κόλλα χαρτί.

-Εδώ έχουμε όλη σου τη δράση. Πες μας, γιατί θα σε σκοτώσουμε. Ποιους άλλους Άγγλους φιλοξένησες και πού τους έχεις κρυμμένους; και με χτυπούν όπου βρουν. Τους μιλώ, κι αυτοί λένε: «Πες μας!». «Πες μας αν το ξέρει ο Δεσπότης! Πες μας πού είναι η οργάνωση που σε διέταξε να κάνεις αυτά τα πράγματα! Πες μας!... Πες μας!... Πες μας!...». Εγώ σωπαίνω κι αυτοί χτυπούν όλο και πιο δυνατά. Φέρνουν τον Εγγλέζο. Μόλις με αντίκρισε, τά ’χασε. Ασφαλώς, δεν είχε φανταστεί πως θα κατέληγαν εδώ τα πράγματα. Του λένε: -Εκτός από τούτον εδώ, ποιος άλλος σε γνώρισε στο Μοναστήρι; Δεν απαντά αμέσως. Σκέφτεται, σαν να προσπαθεί να θυμηθεί. Κι αυτοί, για να τον διευκολύνουν τάχα, διατάζουν να φέρουν στη σκηνή και τον πατέρα Ευγένιο. Σε τούτο το μεταξύ όμως, εγώ βρίσκω καιρό και κάνω ένα νόημα του Άγγλου. Έξυπνος καθώς είναι, καταλαβαίνει στη στιγμή. Και μόλις βλέπει τον πατέρα Ευγένιο, τους λέει: -Δεν τον γνωρίζω! Καλά που δεν γύρισαν να με κοιτάξουν! Γιατί ασφαλώς θα διέκριναν στο πρόσωπό μου μια λάμψη χαράς. Ρωτούν, και μας εξετάζουν όλους κατ’ αντιπαράσταση. Και πάντα καταλήγουν πως ο πρωταγωνιστής είμαι εγώ, -δωσ’ του ξύλο! Χτυπούν πια για σκοτωμό. Κεφάλι, πρόσωπο, χέρια, πόδια, όλα είναι πιο μαύρα κι από το ράσο μου, σπασμένα, καταματωμένα. Και το δράμα τούτο, σήμερα, είναι τρίπρακτο. Παίζεται πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Πόνος ανείπωτος.

-21 Αυγούστου. Η είδησι που μου ετηλεφώνησε τώρα την νύχτα ο Αντώνης, ο ταχυδρομικός διανομέας (σ.σ πιθανότατα ο Αντώνης Βατούσιος): Στη Μυτιλήνη, οι Γερμανοί έπιασαν έναν Εγγλέζο. Καταζητούν και τον κύριο Επιτηρητή (εννοεί τον Αλεξίου Νίκο).

-22 Αυγούστου. (...) Δέκα η ώρα. Κάθομαι στο γραφείο και ασχολούμαι με τις υποθέσεις του Μοναστηριού. Χτυπά το τηλέφωνο. Καμπάνα που αναγγέλλει πυρκαϊά είναι; Έτσι χτυπά κι αυτό τώρα. Παίρνω το ακουστικό. Εμπρός... «Εδώ, ο αστυνόμος Καλλονής», Τι ήθελα και τόπιανα; - Κατ’εντολήν της Γερμανικής Αστυνομίας, να κατεβήτε μετά του υφηγουμένου αμέσως κάτω!

-23 Αυγούστου 1942. Οι καμπάνες χτυπούν. Καλούν τα πιστά παιδιά του Χριστού στη θεία θυσία της Αγάπης. Κι εμάς τους μαθητές Του μας πηγαίνουν, με συνοδεία, ως πρόβατα επί σφαγήν. Και σε λίγο, στην Γκεστάπο, μπροστά στους

-27 Αυγούστου 1942. Νέο πρόσωπο στη σκηνή του δράματος: ο Διοικητής της Γκεστάπο. Σωστός χοντρόλυκος. Τού ’χουν πει φαίνεται πως, ενώ αυτοί με χτυπούν, εγώ επικαλούμαι τη βοήθεια του Θεού. Και με φοβερίζει, κουνώντας το ραβδί του: -Τεός, ε; Να, Τεός! Και μου δείχνει το ξύλο. Δεν με ξαφνιάζει. Προχθές, τα ίδια και χειρότερα δε μού ’λεγε κι ο Χάλκο, όταν είχε έρθει στο αποκορύφωμα της μανίας του και κατέβαζε όπου έφτανε τις βουρδουλιές; Απ’ τον υπερβολικό πόνο είχαν κολλήσει τα χείλη μου. Τόσο μονάχα άνοιγαν, όσο για να ψιθυρίζουν: «Θεέ μου!... Θεέ μου!...». Τότε, γεμάτος λύσσα, μου λέει: -Τεός; Ντεν έκει Τεός! Να, Τεός! Και μου δείχνει το κάδρο του Χίτλερ. Μ’ όλο μου τον πόνο δεν βάσταξα κι εγώ: -Θεός, υπάρχει! Και θά ’ρθει η ώρα που θα ζητήσετε το έλεός Του! Ο Διοικητής είναι ...ευγενέστατος κύριος. Με ρωτά με τον διερμηνέα: -Πού θέλεις να σε χτυπήσω; Σαν ν’ άφησαν και κανένα μέρος αχτύπητο κι άματωτο! Αφού, ούτε να πλαγιάσω μπορώ, ούτε και να σταθώ στα πόδια μου. Πάω να του μιλήσω και γυρίζει το πρόσωπό του αλλού. -Δε θέλει, λέει ο... κ. Λόχνερ γελώντας σαρκαστικά, να τον κοιτάζεις όταν του μιλάς, μην πετούν τα σάλια σου τα βρώμικα επάνω του. Κι αρχίζει κι ο ίδιος ο κ. Διοικητής να με δέρνει σκληρά, αλύπητα. Χτύπα όσο θέλεις. Τό ’χουμε περάσει πια το ακρωτήριο της αναισθησίας...

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

21

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκτα Μέσα από τις σελίδες του Κυβερνοχώρου ...και όχι μόνο > Επιμέλεια: Θεόφιλος Μυζίκας

Αρχισυντάκτης - Kalloninews.gr

Το ειδικό σχολείο Καλλονής διδάσκει! Ανθρωπιά και παράδειγμα για μίμηση έδωσαν οι μαθητές του ειδικού σχολείου Καλλονής. Παιδιά με ιδιαιτερότητες όχι μόνο κάνουν καθημερινά εποικοδομητικά πράγματα για την ζωή, αλλά διδάσκουν και το μεγαλείο της ανθρωπιάς. Με τους δασκάλους τους πήγαν στη «Σίτιση» Καλλονής και έδωσαν τρόφιμα για ανθρώπους που έχουν οικονομικό πρόβλημα ή υγείας και δεν μπορούν να τραφούν. Η Σίτιση Καλλονής έγραψε την παρακάτω ανακοίνωση: «Ευχαριστούμε τους μαθητές και τους δασκάλους του Ειδικού Σχολείου Καλλονής για την επίσκεψή τους στην κουζίνα του «ΣιτίΖω». Τα παιδιά, φέρνοντας τρόφιμα, βοήθησαν στην παρασκευή και διανομή του φαγητού σε σιτιζόμενους και ενημερώθηκαν από μέλη του Συλλόγου για τις δράσεις.»

Παράνομη αλιεία ολοθούριου Τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων ψαράδων, παρατηρείται στους κόλπους της Καλλονής και της Γέ-

22

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ρας εκτεταμένη παράνομη αλιεία ολοθούριου, βάζοντας σε κίνδυνο την ισορροπία του θαλάσσιου τοπικού οικοσυστήματος. Το ολοθούριο, ένας θαλάσσιος οργανισμός, συμβάλλει στο φιλτράρισμα των υδάτων σε συγκεκριμένη περιοχή, όπου γεννούν τα αυγά τους τα περισσότερα ψάρια της περιοχής. Το ολοθούριο χρησιμοποιείται σαν δόλωμα, ενώ η αλίευσή του επιτρέπεται κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και αποκλειστικά και μόνο για την εκμετάλλευσή του ως δολώματος. Εν τούτοις, λόγω της αυξημένης ζήτησής του από το εξωτερικό (ειδικά από την Κίνα), τον τελευταίο χρόνο γίνεται εκτεταμένη παράνομη αλιεία του με στόχο το κέρδος. Αν και τα σκάφη που αλιεύουν δολώματα έχουν προμηθευτεί ειδικές προς τούτο άδειες, υπάρχει ελλιπής έλεγχος για το εάν τηρούνται, κατά την αλιεία ολοθούριου, οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για την αλιεία δολωμάτων.

Ο Κώστας Κομνηνάκης στην κορυφή του κόσμου! Ο Κώστας τα κατάφερε, είναι στην κορυφή! Ο Κώστας Κομνηνάκης, με καταγωγή απο το Σκαλοχώρι της Λέσβου, έφτασε την Ελλάδα στην κορυφή του κόσμου ανάμεσα στους κορυφαίους Μπαρίστα, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα στο Ντουμπάϊ. Στις 24/02, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα για τον τίτλο του Παγκόσμιου Πρωταθλητή Cezve/Ibrik (σ.σ. Μπρικιού), κατέκτησε την κορυφή! Μια άκρως τιμητική διάκριση για την χώρα μας αλλά και για το νησί μας φυσικά, με τον Σκαλοχωρίτη Μπαρίστα να γυρνάει πίσω με τα βραβεία του πρωταθλητή στις αποσκευές!

Πρωταθλητής ο Απόλλων Δαφίων, άνοδο και τα Παράκοιλα! Τον τίτλο του πρωταθλητή της Γ’ τοπικής κατηγορίας πανηγύρισε ο Απόλλων Δαφίων και τυπικά, στο τελευταίο παιχνίδι του πρωταθλήματος της ΕΠΣΛ στο στάδιο «Κ.Κεντέρης» στην Καλλονή. Την άνοδο κέρδισε και ο Ανδρονικάς Παρακοίλων! Πρωταγωνιστικό ρόλο είχε η κεντρική Λέσβος στην Γ’κατηγορία, η οποία ανέβασε 2 ομάδες στην Β’τοπική κατηγορία, μιας και Απόλλων Δαφίων (πρωταθλητής) κι Ανδρονικάς Παρακοίλων (δεύτερος) κέρδισαν την άνοδο! Ο Απόλλων Δαφίων, στο τελευταίο του παιχνίδι, επικράτησε δύσκολα με 1-0 επί του Μακαρέα Άγρας, όταν ο πρώτος σκόρερ της κατηγορίας, Βασίλης Καραμήτρος έστειλε την μπάλα στα δίχτυα μετά απο μπαλιά του Βαμβουκλή. Οι φιλοξενούμενοι είχαν σπουδαίες ευκαιρίες να πετύχουν γκολ, ωστόσο η τύχη ευνόησε τους πρωταθλητές. Πριν απο την έναρξη της αναμέτρησης, η διοίκηση του Απόλλωνα βράβευσε προσωπικότητες που έχουν συνδέσει άρρηκτα το όνομα τους με την ομάδα, είτε αυτές είναι στη ζωή είτε όχι. Στα αξιοσημείωτα, ήταν οι συμμετοχές των Φώνιανη και Σλουμάτη για περίπου 15 λεπτά στην αναμέτρηση, οι οποίοι έχουν συνδέσει το όνομα τους άρρηκτα με το ποδόσφαιρο του λεκανοπεδίου και φυσικά του Απόλλωνα (αρχικά) και της ΑΕΛΚ (έπειτα). Μετά το τέλος της αναμέτρησης, παίκτες, μέλη της διοίκησης και φυσικά ο προπονητής Μανώλης Εμμνουήλ αρκέστηκαν σε κυνηγητό.... σαμπάνιας με τα χαμόγελα να είναι περίσσεια! Δικαίως... Στις κερκίδες παρευρέ-

θησαν φίλαθλοι και των δυο ομάδων, οι οποίοι χειροκροτούσαν εκατέρωθεν τις δυο ομάδες, δημιουργώντας ένα όμορφο κλίμα. Ωστόσο, το τέλος του αγώνα στην Καλλονή δεν σήμαινε μόνο την άνοδο του Απόλλωνα Δαφίων. αλλά και την άνοδο του Ανδρονικά Παρακοίλων! Ο Ανδρονικάς επικράτησε στην τελευταία αναμέτρηση με 3-0 επι της Ειρήνης Ν. Κυδωνιών στα Παράκοιλα, κόβοντας «αγχωτικά» πρώτος το νήμα της δεύτερης θέσης, με 30 βαθμούς, τρεις περισσότερους από τον Α.Ο. Βασιλικών. Σκόρερ της ομάδας των Παρακοίλων ήταν οι Κουλούλας, Χασάπης και Νικολέλλης, τα οποία επιτεύχθησαν στο τελευταίο 20λεπτο του αγώνα. Πλέον, οι άνθρωποι των δυο ομάδων μπορούν να «χαλαρώσουν» για λίγο, μέχρι να ξεκινήσει ο προγραμματισμός της νέας χρονιάς!

Με λαμπρότητα τα εγκαίνια του Κοινωνικού Παντοπωλείου στην Καλλονή Με λαμπρότητα όπως του άρμοζε, τελέστηκαν τα εγκαίνια του Κοινωνικού Παντοπωλείου Καλλονής «Αποστολή Παπα-Στρατή» στην κεντρική πλατεία Καλλονής. Στην Καλλονή βρέθηκε λίγο μετά τις 17:00 το απόγευμα ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος, ο οποίος τέλεσε τον αγιασμό και έκανε τα εγκαίνια του Κοινωνικού Παντοπωλείου, προς τιμήν του καλού Σαμαρείτη και ανθρώπου που δίδαξε το «Αγαπάτε αλλήλους», Πάτερα Ευστράτιου Δήμου.

Ασφαλτόστρωση του δρόμου στον «Πετσοφά» Ένα έργο ετών, επιτέλους παίρνει σάρκα και οστά! Ο δρόμος στο στρατόπεδο του «Πετσοφά» αλλάζει μορφή, μετά απο πολλά χρόνια, καθώς πραγματοποιείται ασφαλτόστρωση. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου σε αρμονική συνεργασία με την Δ.Ε. Καλλονής, προχώρησε σε ένα άκρως σημαντικό έργο, για το οποίο ζητούνταν λύση εδώ και πολλά χρόνια.

Ως γνωστόν, τα τελευταία χρόνια, στο στρατόπεδο του «Λοχαγού Μαρινέλλη» στον Πετσοφά, υπάρχουν δεκάδες στελέχη και φαντάροι, αφού είναι ένα από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα του νησιού. Καθημερινά δεκάδες αυτοκίνητα αναγκάζονταν να διανύουν μια απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου σε χωματόδρομο για να φτάσουν στο στρατόπεδο. Οι λακούβες, οι λάσπες και το χώμα κυριαρχούσαν, ώστε η ζωή των στρατιωτών και των στελεχών να γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη καθημερινά. Πλέον όλα αυτά θα λάβουν τέλος. Οι εργασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και στις επόμενες ημέρες ο δρόμος θα είναι έτοιμος! Συγχαρητήρια σε όλους τους τοπικούς φορείς, οι οποίοι πραγματοποίησαν ένα έργο πολλών ετών!

Πλήθος κόσμου, παρουσία στρατιωτικών αρχών, αντιπροσωπείες των σχολείων της Καλλονής, τοπικών συλλόγων Καλλονής, του Δημάρχου Λέσβου κ. Σπύρου Γαληνού, της Περιφερειάρχη Λέσβου κας Χριστιάνας Καλογήρου, του Μητροπολίτη Μηθύμνης Χρυσοστόμου, του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, του Γενικού Δ/ ντη της «Αποστολής» κ. Κων/νου Δήμτσα, του πρόεδρου της ένωσης Περιφερειών Ελλάδος Αγοραστού Κων/νου και πλήθος τοπικών αρχόντων, ήταν εκεί για τα λαμπρά εγκαίνια, για τον αγαπητό σε όλους Παπα-Στρατή. Δίδαξε την ανθρωπιά, αγωνίστηκε για τον «άνθρωπο» και όλοι το αναγνωρίζουν. Πλέον άλλη μια του επιθυμία έγινε πραγματικότητα. Το Κοινωνικό Παντοπωλείο είναι γεγονός, χάρη στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και στον Δήμο Λέσβου. Λίγο μετά τις 18:00, ο Αρχιεπίσκοπος, η σύζυγος του πατέρα Ευστράτιου πρεσβυτέρα κ. Δήμου, ο Δήμαρχος Λέσβου Σπύρος Γαληνός και η Περιφερειάρχης Χριστιάνα Καλογήρου έκοψαν την κορδέλα κάνοντας την αρχή για την ελάφρυνση των συμπολιτών μας με χαμηλό εισόδημα. Ο Αρχιεπίσκοπος ξεναγήθηκε στον χώρο, ο οποίος περιμετρικά έχει εικόνες απο την Λέσβο, της προσφυγιάς πριν πολλά χρόνια, η οποία είναι σε παρόμοια κατάσταση σήμερα, όπως τόνισε στον

λόγο του ο Αρχιεπίσκοπος. Πέραν αυτού, ο Σεβασμιότατος έστειλε μήνυμα συνένωσης πολιτείας και εκκλησίας ούτως, ώστε να γίνουν μόνο σημαντικά πράγματα για το καλό του ανθρώπου. Άξιο αναφοράς ήταν για τον Αρχιεπίσκοπο πως, παρά το γεγονός πως οι Έλληνες περνάνε δύσκολα, βοηθούν αυτούς τους ανθρώπους δείχνοντας τη μεγαλοψυχία τους.

Νέο Δ.Σ. στο σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής» Εκλογές για την ανάδειξη του νέου Δ.Σ. πραγματοποιήθηκαν στο σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής» το πρωί της Κυριακής(17/04). Αναλυτικά το νέο Δ.Σ.: Πρόεδρος: Αναστάσιος Κιουλάφας, Αντιπρόεδρος: Ματζακόφ Χρυσούλα, Γραμματέας: Μυζίκας Θεόφιλος, Ταμίας: Δελημήτρου Δημήτρης, Μέλος (Υπευθ. Ιπποδρόμου): Μουφλουζέλλης Ευστράτιος, Μέλος: Ματθαίος Παναγιώτης, Μέλος: Ελευθερίου Παναγιώτης (Θεοφίλου), Μέλος: Κουλιαδέλλης Ιγνάτιος, Μέλος: Καλατζής Φώτιος, Αναπληρωματικά μέλη: Κομνηνός Νικόλαος, Ψούχλος Παναγιώτης

3ος Ημιμαραθώνιος Καλλονή - Η Καλλονή γιόρτασε και πάλι Για τρίτη συνεχή χρονιά, η «καρδιά» του αθλητισμού στο νησί μας «χτύπησε» στην Καλλονή, για τον 3ο Ημιμαραθώνιο Καλλονής και τα Αρίσβεια 2016! Αθλητές και κόσμος απο όλο το νησί έσπευσαν στο κέντρο της Λέσβου, παίρνοντας μέρος στην μεγάλη γιορτή του αθλητισμού, που είχε ετοιμάσει ο Αρισβαίος Καλλονής.

Πάνω απο 200 αθλητές σε 7 διαφορετικές διαδρομές χειροκρότησαν και χειροκροτήθηκαν. Στο τέλος, τους περίμενε ένα απο τα καλύτερα μετάλλια αγώνων τέτοιου είδους, που πολλές διοργανώσεις θα το ζήλευαν.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

23

Με αφορμή την ανακήρυξη του έτους 2016 σε Επετειακό «Έτος Αριστοτέλη» από την UNESCO, αισθάνθηκα την ανάγκη αλλά και χρέος μου προς τους αναγνώστες του περιοδικού, να εκθέσω μερικές σκέψεις και προβληματισμούς μου, βασιζόμενη στη διαχρονικότητα του έργου του μεγάλου Σταγειρίτη Φιλοσόφου και στην σύνδεσή του με τη σημερινή πραγματικότητα.

Γ

ια τις σκέψεις μου αυτές στηρίχθηκα τόσο στο διασωζόμενο έργο του ίδιου του Αριστοτέλη, όσο και στα κείμενα μεταγενέστερων βιογράφων του. Θα τις διατυπώσω σε δυο ενότητες, έχοντας εφαλτήριο στην πρώτη το έργο του «Περί ζώων μορφών», στη δεύτερη τα έργα του «Ηθικά Νικομάχεια» και «Πολιτικά». Α. Ο Αριστοτέλης το έτος 347π.Χ. μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, ιδρυτή της Ακαδημίας όπου φοίτησε από 17 ετών, εγκατέλειψε την Αθήνα και μετέβη στην Άσσο της Μ. Ασίας (απέναντι στη Λέσβο), στον φίλο του Ερμία που τον είχε προσκαλέσει και παντρεύεται την κόρη του Πυθιάδα. Λίγο αργότερα εγκαταστάθηκε στην Λέσβο, όπου θα παραμείνει περισσότερο από δύο χρόνια (343-342 π.Χ), πραγματοποιώντας τις περίφημες έρευνές του για τα φυτά και τα ζώα. Εκεί γνώρισε τον Θεόφραστο, τον πιό σημαντικό μαθητή του, τον μεταγενέστερα συνεχιστή του Λυκείου. Την αγάπη και την εκτίμηση προς το πρόσωπο του μαρτυρεί το κείμενο της διαθήκης του, (όπως το παραδίδει ο Διογένης Λαέρτιος), ότι τον ορίζει μεταξύ άλλων « εκτελεστή της διαθήκης αν θελήσει και μπορεί και αν θελήσει να παντρευτεί την κόρη του αν αυτή δεν παντρευτεί τον Νικάνωρα». Αρκετό καιρό τώρα με απασχολούσε η αποδιδόμενη από τον Διογένη Λαέρτιο περίφημη φράση του Αριστοτέλη «Ο Πύρριος οίνος είναι καλύτερος από τον Ρόδιο οίνο», ότι η φράση αυτή ήταν για να δείξει την προτίμησή του στον Θεόφραστο. Χωρίς να θέλω να αντιπαραταθώ στην ερμηνεία της τελευταίας φράσης, είναι αναμφισβήτητο ότι κατά την παραμονή του στην Λέσβο, ο Αριστοτέλης θα είχε γευθεί και απολαύσει τον «πύρριο οίνο», που του προσέφεραν οι δούλοι του (ένας εξ αυτών ήταν από την Πύρρα), και πολύ πιθανόν ο Θεόφραστος θα φρόντισε να του στείλει οίνο στην αρχαία Μίνζα, όπου διέμενε μετά από πρόσκληση του Φιλίππου του Β’ για να διδάξει τον Μέγα Αλέξανδρο. Ποια όμως ήταν η περιοχή που παρήγαγε τον οίνο με την ονομασία αυτή; Το έδαφος γύρω από την

24

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Η επικαιρότητα του Αριστοτέλη, 1400 χρόνια μετά τη γέννησή του > της Αιμιλίας Λίτινα περιοχή της αρχαίας Πύρρας, με αποκλειστική βλάστηση από ελαιόδενδρα και μεγάλα δένδρα δεν προσφέρεται για καλλιέργεια αμπέλου. Άλλη ονομασία πόλης η χωριού δεν αναφέρεται στις γύρω του κόλπου περιοχές, κατά τους χρόνους που έζησε ο Αριστοτέλης. Σήμερα εξάλλου υποστηρίζεται από τους επιστήμονες οινολόγους ότι το αμμώδες ή ηφαιστειογενές έδαφος είναι εκείνο, που κατά τη ζύμωση των σταφυλών παράγει τους υψηλούς βαθμούς αλκοόλ που δίνουν το πολύ βαθύ χρώμα, την γλυκιά γεύση και το άρωμα του οίνου. Χρησιμοποιώντας τη «λογική», την «επαγωγική μέθοδο» και την άποψη που υποστήριξε ο Αριστοτέλης ότι για την απόκτηση εμπειρικής γνώσης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η εμπειρία των παλαιοτέρων, οδηγήθηκα στο συμπέρασμα ότι ο πύρριος οίνος είναι η ποικιλία με την σημερινή ονομασία «Καλλονιάτικος οίνος» που καλλιεργείτο και στα χρόνια του Αριστοτέλη, που βρίσκεται στη σημερινή Σκάλα Καλλονής, όπου και ο δέκα τέσσερα στρέμματα αμπελώνας, με την ονομασία «Αμμουδάρα» που είχε αγοράσει ο πάππους μου Νικόλαος Κοντός, το 1900, όταν επέστρεψε από το Πόρτ Σάιτ της Αιγύπτου.

Το «Καλλονιάτικο» κρασοστάφυλο από το κτήμα του Στρατή Βογιατζή δυτικά από τα Σουμούρια (Φωτογραφία Ντίνας Βάκκα Κυριαζή). Η καλλιέργεια μέχρι το 1948 παρά τις καταστροφές από την φυλλοξήρα γινόταν με «καταβολάδες» και όχι με την μέθοδο με «υποκείμενο», με την ονομασία «φωκιανό» (το Αμερικάνικο), που έφεραν στην Καλλονή οι πρόσφυγες

από τη Φώκαια. Δεν ήταν μόνο ο παππούς μου που καλλιεργούσε στην περιοχή της Αμμουδάρας αλλά και άλλοι κτηματίες που καλλιεργούσαν στην ίδια περιοχή αλλά και σε άλλες περιοχές πλησίον της στον κάμπο της Καλλονής, που εγκατέλειψαν την καλλιέργεια της ποικιλίας αυτής για να στραφούν στην καλλιέργεια του καπνού και των σιτηρών, όπως απαιτούσαν τότε οι καιροί. Όπως προκύπτει από το φωτοαντίγραφο (τριών μόνο σελίδων που διατηρώ στο αρχείο μου) του Κτηματολογίου Περιφέρειας Κοινότητας Κεραμίου Παπιανών, που καταρτίσθηκε την 30 Σεπτεμβρίου του έτους 1926, ο παππούς μου είχε μία άμπελο στη θέση «Αμδάρα» και μία στη θέση «Καραμανώλη», ο Νικόλαος Χατζηγεωργίου και ο Νικόλαος Βογιατζής αμπέλους στη θέση «Παναγιά», ο Χρήστος Αγγελίδης άμπελο στη θέση «Κατάγιαλα»και ο Χρυσόστομος Νικολαίδης άμπελο στη θέση «Αμδάρα». Την παραπάνω άποψή μου ενισχύει και το γεγονός ότι το νότιο τμήμα του κτήματος Αμμουδάρα που βλέπει προς τη θάλασσα (περίπου τέσσερα στρέμματα), κατά τις διηγήσεις των Βίκτωρα και Χατζημακρή που το καλλιεργούσαν σαν αμπελώνα και αργότερα με σιτηρά, είχε σε όλο το πλάτος του μικρή ανύψωση, πράγμα που ενώ το καθιστά ακατάλληλο για καλλιέργεια σιτηρών, όπως με διαβεβαίωσε και ο σημερινός ενοικιαστής του και κατάλληλο μόνο για καλλιέργεια αμπελιού και καπνού, κατατάσσει την ποιότητα του κρασιού που προέρχεται από το τμήμα αυτό, κατά την αξιολόγηση εμπειρογνωμόνων οινολόγων, στην κορυφή της κατηγορίας του οίνου με τα παραπάνω χαρακτηριστικά που προανέφερα. Το κρασί αυτό δεν το γεύτηκα ποτέ, διατηρώντας μόνο αναμνήσεις από τις επιτραπέζιες ποικιλίες του Καραμανώλη, πριν μετατραπεί σε ελαιόκτημα και τις κληματαριές του μπαχτσέ στην είσοδο του Κεραμιού, που κι αυτές θυσιάστηκαν για την καλλιέργεια πατάτας, σιτηρών και άλλων. Μπορώ όμως να εκτιμήσω την αξία του από την συμπεριφορά της μητέρας μου που, συνηθισμένη σ’ αυτή την ποιότητα κρασιού, απέρριπτε το ξηρό κρασί της Κρήτης και συμβιβαζόταν μόνο με τη γλυκιά γεύση του «Σαμιώτικου» και του «Σαντορινιού». Διατηρώντας την εικόνα των «καζανικών» που χρησίμευαν για την παρασκευή αποστάγματος που υπήρχε στην αυλή του διατηρητέου σπιτιού μου στο Κεράμι, μπορώ να φανταστώ από τις διηγήσεις της μητέρας μου και της θείας μου Έλλης, το τί θα γινόταν στην αυλή αυτή, όταν έμπαιναν από την παλιά ξύλινη πόρτα και ξεφόρτωναν από τους αραμπάδες τα κοφίνια με τα σταφύλια από την Αμμουδάρα. Β. Το Παγκόσμιο Συνέδριο «Αριστοτέλης 2400 χρόνια από τη γέννησή του», το οποίο διοργάνωσε το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών (ΔΙΚΑΜ), με συμετοχή 400 συνέδρων από 23-28 Μαίου 2016 στη Θεσσαλονίκη, οι ημερίδες τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και στην Αθήνα, αλλά και οι μελέτες συγχρόνων ερμηνευτών του Αριστοτέλη που υποστηρίζουν ότι η ενασχόληση με την Αριστοτελική σκέψη δεν είναι αποστολή ενός μικρού κλειστού κύκλου ερευνητών, αλλά η επικαιρότητα του έργου του, που μας αναγκάζει να προστρέχουμε για τις δυσεπίλυτες απορίες μας που είναι ο κόσμος και ο άνθρωπος, μου έδωσαν το έναυσμα να εκθέσω τους παρακάτω προβληματισμούς μου. Πριν αναφερθώ σε δύο πρόσφατα και στο πανελλήνιο γνωστά περιστατικά που αποδεικνύουν πόσο επίκαιρος είναι ο Αριστοτέλης, θα προσθέσω λίγα από τα λεγόμενά του στα έργα του «Ηθικά Νικομάχεια» και «Πολιτικά». Η πρακτική φιλοσοφία του είναι προσαρμοσμένη στα δεδομένα της Ελληνικής πόλης-κράτους κι απευθύνεται στον μέσο ελεύθερο πολίτη που θα επιζητήσει την ευδαιμονία μέσα από τους θεσμούς της πόλης και θα επιδιώξει το αγαθό. Υψίστη αρετή του πολίτη είναι η «φρόνηση». Φρόνηση είναι η διανοητική αρετή στην ικανότητα του ατόμου να διαχωρίζει με ορθή κρίση, τη σωστή από τη λανθασμένη πράξη, ή παράλειψη, το καλό από το κακό. Στους ενάρετους δημιουργείται η προσωπικότητα από τρεις παράγοντες, από τη φύση, από τη συνήθεια (έθος) μέσα από την άσκηση και τη λογική, τα υπόλοιπα είναι έργο της παιδείας. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του παραπάνω Παγκόσμιου συνεδρίου, ο αρχαιολόγος Σισμανίδης ανακοίνωσε ότι στα Στάγειρα η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φώς τον τάφο του Αριστοτέλη. Οι επί χρόνια προσπάθειές του και η ευδαιμονία που αισθάνθηκε από την επίτευξη του στόχου του δίνει

ανάγλυφα την προσωπικότητα του μέσου πολίτη, που θεωρεί επαινετή ο Αριστοτέλης. Κατά τον ίδιο χρόνο ενημερωθήκαμε ότι μερικές από τις ορειχάλκινες προτομές Ελλήνων λογοτεχνών, που είχαν στηθεί στο πεζοδρόμιο της λεωφόρου Αμαλίας μπροστά στον Εθνικό κήπο, αφαιρέθηκαν από άγνωστους για να καταλήξουν σε χυτήρια. Αντίθετη με τα διδάγματα του Αριστοτέλη είναι η συμπεριφορά, όχι μόνο των αυτουργών και των συνεργών τους, αλλά και εκείνων που δεν έχουν ευαισθητοποιηθεί για την αποτροπή του παραπάνω εγκλήματος. Γ. Στο έργο του «Περί τα ζώα ιστορίαι», ο Αριστοτέλης εκφράζει την γνώμη ότι το σχήμα των φρυδιών μπορεί να υποδηλώσει τον χαρακτήρα των ανθρώπων και ότι η προς τους κροτάφους καμπυλότητα υποδηλώνει χαρακτήρα «μωκού». Η παράδοση λέει ότι ο Αριστοτέλης ήταν μωκός, στηριζόμενη σε μία ιστορία που διηγείται στην «Ρητορική» του για την φιλαργυρία του Σιμωνίδη. Η μωκία, μία ιδιότητα που φαίνεται ότι την είχε αποδόσει ο Επίκουρος στον Αριστοτέλη, ως κατηγορία, είναι ένα είδος λεπτότατης ειρωνείας που μπορεί, ίσως όμως να μη μπορεί να γίνει αντιληπτή, αφού πάντοτε αποκρύπτει με μεγάλη επιτηδειότητα την αλήθεια. Αν προσέξουμε την ορειχάλκινη προτομή του Αριστοτέλη, που με πρωτοβουλία και δαπάνες του συντοπίτη μας Γιάννη Τρίπατζη, καθηγητή της ανοσολογίας και μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ανοβέρου, έχει τοποθετηθεί το καλοκαίρι του 2014 στην Σκάλα Καλλονής και είναι αντίγραφο μαρμάρινου ρωμαϊκού αντιγράφου, έργο του Λύσιππου (330-320 π.Χ), θα διαπιστώσουμε ότι τα φρύδια του Αριστοτέλη παριστάνονται με καμπυλότητα προς τους κροτάφους. Η επισήμανση αυτή γίνεται γιατί ελπίζω ότι θα αντικρίζουμε τα καλοκαίρια την προτομή αυτή και θα αφουγκραζόμαστε τους επίκαιρους κάθε φορά στοχασμούς του.

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

25

κοινωνική ζωή πένθη Πέθανε στο Κεράμι η Καρίμαλη Μαίρη Πέθανε στο Κεράμι ο Κονδίνος Δημήτριος Πέθανε στη Σκάλα η Καγιάφη Παρασκευή Πέθανε στην Καλλονή η Χάβου Μαρία Πέθανε στο Κεράμι η Πάντα Καλλιόπη Πέθανε στα Παπιανά ο Κασιώτης Κωνσταντίνος Πέθανε στην Καλλονή η Καραγιάννη Ελένη Πέθανε στα Δάφια η Πολύζου Ευθαλία Πέθανε στην Καλλονή ο Λευκίας Ελευθέριος Πέθανε στα Δάφια ο Κουρομιχάλης Βασίλειος Πέθανε στη Σκάλα ο Πονηρός Ανέστης Πέθανε στην Καλλονή η Βαλτά Άννα Πέθανε στη Σκάλα η Μπίρη Ταξιαρχούλα Πέθανε στη Σκάλα η Ντάβασλη Αναστασία Πέθανε στο Λουτράκι ο Ντίνος Βογιατζής Πέθανε στην Αθήνα ο Τιμολέων Παλαιολόγος Πέθανε στην Αθήνα η Σταυριανίδη Σοφία συζ. Παναγιώτη Λαγουτάρη Θερμά συλλυπητήρια.

Σόφη Σταυριανίδη-Λαγουτάρη Στις 3 Μαρτίου 2016 έφυγε από τη ζωή η Σόφη Σταυριανίδη-Λαγουτάρη, 52 χρόνων, γυναίκα του Παναγιώτη Λαγουτάρη και νύφη του Βασίλη και της Ισμήνης Λαγουτάρη. Ο ξαφνικός και πρόωρος θάνατός της βύθισε σε βαθύ πόνο και απαρηγόρητη θλίψη τον αγαπημένο της σύντροφο, τα ανήλικα παιδιά της και τους γονείς της. Η είδηση του θανάτου της συγκλόνισε συγγενείς, φίλους και συναδέφους της που με τους λυπημένους μαθητές της τη συνόδεψαν στο τελευταίο της ταξίδι με πλήθος συγγενών και φίλων. Αξιόλογος άνθρωπος, επίλεκτη καθηγήτρια. Στους οικείους της εύχομαι να δώσει ο Θεός το βάλσαμο της παρηγοριάς - όσο είναι δυνατόν - και στους αγαπητούς μου φίλους και συναδέλφους Βασίλη και Ισμήνη, κουράγιο και δύναμη για αγάπη και συμπαράσταση. Νίτσα Βαλτά

Στάσα Ντάβαζλη Άνοιξη «έφυγε» από κοντά μας η θεία μου - αδελφή του πατέρα μου - Στάσα Ντάβαζλη. Ταξίδεψε για την αιώνια ζωή, σε συνέχεια του μεγάλου της ταξιδιού και σε τούτη τη ζωή: επτά χρόνια ακόμα και θα συμπλήρωνε έναν αιώνα ζωής. Ήταν μια από τις τελευταίες «παλιές» γυναίκες του χωριού, που πέρασαν τα δύσκολα χρόνια του μεσοπόλεμου, της κατοχής και του εμφύλιου σπαραγμού. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1923, όπως αναγράφεται στην ταυτότητά της, που εκδόθηκε τη δεκαετία του

26

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

‘40 από τη Διοίκηση Χωροφυλακής Καλλονής. Μετά τον διωγμό του ‘22 οι γονείς της βρέθηκαν για λίγο στη Θεσσαλονίκη, όταν εγκατέλειψαν το Δικελί της Μικράς Ασίας. Ήταν μια γυναίκα που αγαπούσε τη ζωή, γι’ αυτό εξάλλου τη γεύτηκε μέχρι το τέλος της. Της άρεσε το όμορφο. Μέχρι τα βαθειά γεράματά της πρόσεχε τον εαυτό της. Πάντα περιποιημένη, χτενισμένη, μια πραγματική κοκέτα. Ήταν απαράμιλλη μαγείρισσα, κυρίως στην πικάντικη λεσβιακή κουζίνα. Πόσοι δεν γεύτηκαν τους περίφημους «γκιουζλεμέδες της κυρα-Στάσας», στην «ταβέρνα του Μίμη». Η μεγάλη της αγάπη ήταν ο Γιώργος, ο σύζυγός της από την Ανεμώτια, που τον φρόντιζε σαν παιδί μέχρι τις τελευταίες στιγμές της ζωής του. Ήταν μια πιστή σύντροφος που στάθηκε άξια δίπλα στον άνδρα της στα καλά και τα άσχημα της ζωής. Και που δούλεψε παλικαρίσια και στο καφενείο και στην μετέπειτα ταβέρνα για να δει προκοπή η οικογένειά της. Ευτύχισε να κάνει μια υπέροχη οικογένεια και να δει τα δυο αγόρια της αποκατεστημένα σωστά, με τις δικές τους οικογένειες. «Είδε» εγγόνια και το δισέγγονο από την εγγονή της, που φέρει το όνομά της. Όπως αυτή αγάπησε την οικογένειά της, έτσι και οι δικοί της άνθρωποι της έδιναν απλόχερα τη στοργή και την αγάπη τους σε όλη της τη ζωή και στις δύσκολες ώρες που περνούσε, λίγο πριν αφήσει τούτο τον κόσμο. Για μέρες πριν καταλήξει, τα παιδιά και οι νύφες της δεν έφευγαν από το προσκεφάλι της. Ήταν το τέλος μιας ζωής που κάθε άνθρωπος θα επιθυμούσε να έχει. Στα εξαδέλφια μου εύχομαι να πάρουν τα χρόνια της μάνας τους και να τη θυμούνται. Ήταν μια καλή μάνα! Αντώνης Δουκέλλης

Στη μνήμη Νίτσας Βαλτά Μόλις είχε συμπληρώσει τα 90 χρόνια της ηλικίας της, μέσα στις ομορφιές της άνοιξης, έφυγε απο τη ζωή η Νίτσα Βαλτά και αναπαύεται στο κοιμητήριο της Καλλονής. Πρωτότοκη κόρη του παπιανίτη Δημήτρη Δαρδαμάνη, αιχμάλωτου των Τούρκων κατά την εκστρατεία του Ελληνικού στρατού στην Μ. Ασία και της κεραμιάς Ασσανούλας, το γένος Ψακκή, βαφτισιμιάς του παππού μου Νικολάου Κοντού, κέρδισε με την ομορφιά και το ήθος της την καρδιά του Ξενοφώντα Βαλτά, έμπορου της Καλλονής και αποχαιρέτησε το πατρικό της σπίτι στο Κεράμι και την μοδιστική τέχνη, για να εγκατασταθεί και να καταξιωθεί με τα χαρίσματα του χαρακτήρα της από τον κόσμο της Καλλονής. Τα πατρικά μας σπίτια χώριζε ο δρόμος Κεραμίου-Παπιανών, 4,5 περίπου μέτρων, και η συχνή επικοινωνία για τις αναφυόμενες ανάγκες της καθημερινής ζωής, δημιούργησαν δεσμούς φιλίας με την ίδια, τους γονείς και τα αδέλφια της Γιώργο, Ευστρατία, Ευτυχία και Αυρηλία. Έτσι διατηρώ μνήμες και εικόνες από την νηπιακή μου ηλικία αλλά και αργότερα κατά την παραμονή μου

τους καλοκαιρινούς μήνες στο Κεράμι, για το παράστημα της Νίτσας, υποκοριστικό του ονόματος Άννα, που με προτροπή της μητέρας μου Αθηνάς Κοντού καθιερώθηκε με την κομψότητά της, το χαμόγελο της καλοσύνης και της ευγένειάς της. Ιδανική μητέρα έδωσε στον μονάκριβο γιό της Σταύρο όλα τα εφόδια για να σπουδάσει οικονομικά και να στραφεί το ενδιαφέρον του στις δραστηριότητες του Συλλόγου Καλλονιατών. Να της χαρίσει από τον γάμο του με την ανριώτισσα Μαρία τον εγγονό της Φώντα, αρχιτέκτονα μηχανικό και την δισέγγονή της Αέλια και την εγγονή της Ράνια ασκούμενη δικηγόρο. Εκτός από τα δύο τελευταία χρόνια που η κατάσταση της υγείας της δεν της επέτρεπε μετακινήσεις, τους χειμωνιάτικους μήνες έμενε στο σπίτι του Σταύρου στον Γέρακα, να απολαμβάνει τις χαρές και την ζεστασιά της οικογενειακής ζωής. Με τις λίγες αυτές γραμμές θέλω να την αποχαιρετήσω με ένα ευχαριστώ για όσα μου προσέφερε, για τις αξίες της εποχής της και μαζί με τα συλλυπητήριά μου στους οικείους της να τους παρηγορήσω ,με την προτροπή του φιλοσόφου «να χαίρονται που τη ζήσανε». Αιμιλία Λίτινα

Στη μνήμη του Τιμολέοντα Παλαιολόγου Ο Τιμολέων Παλαιολόγος διετέλεσε επί σειρά ετών Διευθυντής της Α΄ Παθολογικής Κλινικής του Βοστάνειου Νοσοκομείου Μυτιλήνης. Επί προεδρίας του στον Κυνηγετικό Σύλλογο Λέσβου δημιουργήθηκε το θηριοτροφείο στην Καλλονή. Επί προεδρίας του στον Γ.Α.Σ. Λέσβου έγιναν οι Πανελλήνιοι Αγώνες Στίβου Παίδων-Κορασίδων, Παμπαίδων-Παγκορασίδων, στη Μυτιλήνη το 1975. Και βέβαια συμμετείχε ενεργά στην πολιτιστική και πολιτική ζωή του τόπου. Συμπληρωματικά, επί σειρά ετών διετέλεσε Νομαρχιακός Σύμβουλος Λέσβου, Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Λέσβου και μέλος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου. Νοσηλεύτηκε για ένα μήνα περίπου στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών ύστερα από βαρύ εγκεφαλικό αλλά απεβίωσε στις 8-2-2016, τρεις μέρες αφού επέστρεψε στην οικία του στην Αθήνα. Κοντά του πάντα η σύζυγος Μαρία.

μεγάλη του αγάπη, όχι μόνο για να με καμαρώσει νικήτρια στο βάθρο, αλλά για να με μάθει να αγωνίζομαι στον στίβο της ζωής. Για αρκετά χρόνια, ως Πρόεδρος του Γ.Α.Σ. Λέσβου, δούλεψε για την προώθηση του αθλητισμού στο νησί με κύριο στόχο να μυήσει τη νεολαία του τόπου στον αθλητισμό και κατ’ επέκταση σε έναν υγιή τρόπο ζωής, μακριά από εξαρτήσεις. Όλοι θα συμφωνήσουν πως τα κατάφερε σε μεγάλο βαθμό μαζί με τους άξιους συνεργάτες του που πίστευαν στον ίδιο και στο έργο του. Τον πατέρα μου θα τον χαρακτήριζα ως Άνθρωπο με Όραμα. Έβλεπε πάντα πιο πέρα. Προχωρούσε πάντα ένα βήμα πιο μπροστά, σε ό,τι συνέβαινε, με ό,τι καταπιανόταν. Ανήσυχος για ό,τι γινόταν γύρω του, δημιουργικός, πολύπλευρος, ακούραστος με ηγετικές ικανότητες, έψαχνε ή δημιουργούσε καταστάσεις για να προσφέρει. Να προσφέρει στον άνθρωπο, στην ομάδα, στον τόπο. Η ευστροφία, η ευελιξία, η γρηγοράδα της σκέψης του και η διορατικότητά του, ήταν τα μέσα για να κάνει τη διαφορά σε κάθε τομέα. Ως γιατρός και επιστήμων είχε την ικανότητα να δρα άμεσα και αποτελεσματικά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο χωρίς πολλές κουβέντες. Κι αυτό το γνώριζαν οι συνεργάτες του…… Στη μνήμη μας θα μείνει πάντα ως αγωνιστής του ωραίου, του χρήσιμου, του καλού. Ένας οραματιστής. Ένας άνθρωπος που αγαπούσε τον τόπο του. Ένας άνθρωπος που έλεγε αλήθειες και δεν συμβιβαζόταν. Ένας Λαϊκός Αγωνιστής. Είμαι περήφανη που είχα πατέρα τον Τιμολέοντα Παλαιολόγο. Είμαι περήφανη που είχα έναν τέτοιο πατέρα.

Ζαχαρίας Καρίμαλης Ασφαλιστικός & Επενδυτικός Σύμβουλος Λ. Κηφισίας 131, 15124 Μαρούσι τηλ.: 6976795638 2104138888 fax: 2106124942 e-mail: zacharias.karimalis@nnadvisors.gr

Απόσπασμα από «Το Αντίο» της κόρης του Ερατώς (εφημ Εμπρός, 16-2-2016) …… Λένε πως κάθε πατέρα τον συνδέει ιδιαίτερος δεσμός με την κόρη και της έχει αδυναμία. Δεν ξέρω... Το σίγουρο είναι πως με μεγάλωνε και με καθοδηγούσε με έναν ιδιαίτερο, δικό του τρόπο. Ο γονιός μαθαίνει τα πρώτα βήματα στο παιδί. Εμένα μου έμαθε τα πρώτα βήματα στον χορό για να χαίρομαι τη ζωή. Το προστατεύει από τα κρύα νερά της θάλασσας και του μαθαίνει κολύμπι με προσοχή. Εμένα θυμάμαι να με «πετά» στα βαθιά να δοκιμάσω να επιπλεύσω, με τη σκέψη να μη φοβάμαι τίποτα και να μάθω να αγωνίζομαι. Με μύησε στον κλασσικό αθλητισμό, τη

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

27

συνδρομές ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΠΟΣΟ (€)

ΚΑΡΙΜΑΛΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 50 ΚΟΥΤΥΛΕΛΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ 30 ΛΙΤΙΝΑ ΑΙΜΙΛΙΑ 50 ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΥ ΒΙΡΓΙΝΙΑ 70 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΝΙΝΗ 40 ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΗ 20 ΚΑΠΙΡΗ ΜΑΡΓΙΩΡΙΤΣΑ 20 ΒΑΒΛΑΔΕΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ 30 ΤΣΟΥΝΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 50 ΜΙΣΓΙΡΗ ΑΘΗΝΟΥΛΑ 50 ΚΑΖΑΝΤΖΟΓΛΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΣ 30 ΣΤΑΥΡΑΚΟΓΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ 50 ΝΕΜΤΣΑ ΜΑΡΙΑ 50 ΜΠΑΣΕΑΣ ΟΡΕΣΤΗΣ 30 ΨΑΡΙΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (εις μνήμη Μαρίας Ψαριανού) 100 ΜΑΛΑΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ 30 ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΜΑΡΙΑ 20 ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (ΒΛ) 20 ΚΑΡΑΣΤΕΦΑΝΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ 25 ΚΟΥΒΑΝΗ ΜΑΡΙΟΛΑ ΜΑΡΙΝΑ 30 ΒΑΛΤΑ ΡΑΝΙΑ (εις μνήμη Άννας Βαλτά) 30 ΒΑΛΤΑ ΝΙΤΣΑ 50 ΒΑΜΒΟΥΚΛΗ ΜΥΡΣΙΝΗ 50 ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 30 ΛΑΓΟΥΤΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ 50 ΣΑΚΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΚΑ 100 ΣΑΚΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 ΜΥΚΟΝΙΑΤΗ ΤΡΙΑΔΑ 20 ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΜΑΡΙΚΑ 56,5 ΛΕΜΟΝΙΑΣ ΑΝΝΑ 150 ΒΑΛΕΛΗ-ΑΛΒΑΝΟΥ ΟΛΥΜΠΙΤΣΑ 20 ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΚΩΣΤΑΣ (εις μνήμη Κίμωνα &Μελπομένης Βογιατζή) 50 ΚΑΤΣΙΚΟΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ & ΧΡΙΣΤΙΝΑ (εις μνήμη Άννας Βαλτά) 150

Γράμμα στους ξενιτεμένους

συντοπίτες μας

Αγαπητοί μου φίλοι, Aισθάνθηκα την ανάγκη να σας γράψω δυο λόγια από τα βάθη της καρδιάς μου. Δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να εκφράσεις αλήθειες που πηγάζουν από μέσα σου. Η ζωή μας είναι ένας συνεχής αγώνας με πολλά θύματα και συγχρόνως πολλές νίκες. Αλλά τίποτα δεν εντυπώθηκε πιο βαθιά μες το μυαλό μου από την παλιά εποχή, τότε που η ζωή μας ήταν πολύ δύσκολη και χρειαζόταν να την αντιμετωπίσουμε με θάρρος, υπομονή και εξυπνάδα. Τότε πολλοί συντοπίτες μας άρχισαν να ανησυχούν για το μέλλον τους. Βλέποντας να μην υπάρχει φως στο τούνελ, χτύπησαν τις πόρτες πίσω τους, αφήνοντας αγαπημένα πρόσωπα, όπως γονείς και συγγενείς, και με μάτια που δεν δάκρυζαν απ’ την συγκίνηση έφυγαν για την ξενιτιά. Ξεκίνησαν για να αποκτήσουν όσα είχαν στερηθεί, και να δημιουργήσουν όσα επιθυμούσαν, δουλεύοντας σκληρά για μια ανθρώπινη ζωή. Ο καθένας τους σκεφτόταν ότι, αν σφίξεις πολύ τη χορδή θα σπάσει, αλλά αν την αφήσεις λάσκα δεν θα παίξει. Η ξενιτιά κι η δουλειά έγιναν βίωμα και ο καινούργιος τόπος κυνηγός των ονείρων τους. Οι ξενιτεμένοι δούλευαν μέρα νύχτα για να πραγματοποιήσουν τον σκοπό της αποδημίας τους. Ο Έλληνας, όπου κι αν πάει, διαπρέπει χρησιμοποιώντας τη λογική και την εργατικότητά του. Οι ευχές της μάνας και οι συμβουλές του πατέρα τους συντροφεύουν. Εκείνοι πάλι κάνοντας καθημερινά τον σταυρό τους και την προσευχή τους πρόκοψαν σε όλους τους τομείς. Ανέθρεψαν τα παιδιά τους δουλεύοντας σκληρά, έκαναν πλούτη, ξεπερνώντας τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν και η αγωνία τους για το αύριο λιγόστευε. Ο Έλληνας σε όποιο μέρος και να πάει γίνεται παράδειγμα προς μίμηση. Επίσης προσελκύει την προσοχή όλων με την αξιοπρέπειά του και καμαρώνει που είναι Έλληνας. Όλοι οι συντοπίτες μας που ξενιτεύτηκαν στάθηκαν όρθιοι, πίστεψαν στον εαυτό τους, δούλεψαν και μεγαλούργησαν. Αυτό θα πει Έλληνας, γιατί η πατρίδα μας και οι κάτοικοί της είναι ένα είδος διπλού θαύματος: υπαρξιακού και ιστορικού. Όχι μόνο ήταν, αλλά πάντοτε θα είναι, όπως το ίδιο φως σ’ ένα συνεχές παρόν, όπως λέει ο ποιητής. «Ανήκω σε μία χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου.» (Γιώργος Σεφέρης από την Ομιλία του στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας, Στοκχόλμη 1963) Έλληνες απανταχού της γης σας περιμένουμε να έρθετε, να σας σφίξουμε στην αγκαλιά μας, να ζήσετε το θαύμα και την αγάπη της πατρίδας μας. Συνεχίστε να ονειρεύεστε την πατρίδα και το όνειρό σας θα πραγματοποιηθεί! Βασούλα Αλβανού

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Αντώνης Ν. Δουκέλλης

Πώληση - Διαπραγμάτευση Διαχείριση της Απόδοσης Επί του πιεστηρίου έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο αυτό. Μόλις που προλαβαίνω να γράψω δύο σειρές για τη δουλειά αυτή του Αντώνη. Στο επόμενο τεύχος θα έχουμε εκτενή αναφορά σ’ αυτό το βιβλίο. Ένα οικονομικό βιβλίο είναι πάντοτε ενδιαφέρον, πόσο μάλλον αν αυτό αποτελεί το απόσταγμα της πείρας του συγγραφέα στον χώρο των πωλήσεων του Μάρκετινγκ και του Μάνατζμεντ. Χώρο που με επιτυχία υπηρέτησε επί σειρά ετών στον άκρως ανταγωνιστικό ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, στη ζούγκλα που λέγεται αγορά. Εκεί που όλοι κρίνονται από τους νόμους της. Ο συγγραφέας ξεκίνησε από τα χαμηλά της αποθήκης μιας

28

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

πολυεθνικής εταιρείας και εκτοξεύτηκε με σκληρή δουλειά στη θέση του εκπαιδευτή των Merchandisers. Με μπούσουλα: «Η εταιρεία θα βγάζει κέρδη και θα αναπτύσσεται όσο είμαστε κοντά στους ανθρώπους και καταλαβαίνουμε τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους» δημιούργησε κουλτούρα εκπαίδευσης στην επιχείρηση. Τι τα θέλεις Αντώνη μου, να σαι καλά, μου θύμισες τα νεανικά μου χρόνια, τα μεταπτυχιακά στο μάρκετινγκ και στο μάνατζμεντ. Τότε που θεωρούσαμε το βιβλίο του PHILIP KOTLER ευαγγέλιο, και τα νεανικά είναι ως γνωστόν τα καλύτερά μας χρόνια. ΣΤΑΥΡΟΣ ΒΑΛΤΑΣ

Διαφημιστικές Ειδήσεις

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

29

30

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ψητοπωλείο Αλεξανδρή Κρέ παραγω ατα γής μα

ς

Πλατεία Καλλονής

Τηλ: 22530 24777

ΣΕΛΑΧΑΣ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΣΦΑΓΕΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΡΕΑΤΩΝ ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟ - SUPER MARKET

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ Τηλ.: 22530 22814 ΣΦΑΓΕΙA Τηλ./Fax: 22530 29222