00 edukacija 2010

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

~etvrtok 23/04/2010

DELOVEN SOVET NA UNIVERZITET AMERIKAN KOLEX SKOPJE VALENTINA TASEVA direktorka na Semos Edukacija NIE SME PRVIOT I EDINSTVEN REGIONALEN TRENING I TESTING CENTAR ZA JAVA OFICIJALNI KURSEVI

MAJA MAKOVEC BREN^I^

prodekan i vonreden profesor na fakultet za ekonomija na Univerzitetot od Qubqana NA[A CEL E DA SOZDAVAME EVROPSKI STUDENTI, NAORU@ENI SO GLOBALNO ZNAEWE

Profesor d-r ACE MILENKOVSKI rektor na Univerzitetot za turizam i menaxment vo Skopje NA[ETO POJAVUVAWE POPOLNI PRAZNINA VO OBRAZOVNIOT SISTEM

DOKTORITE NA NAUKI DAVAAT NOV IMPULS VO OP[TESTVOTO DOKTORANTITE POTREBNI I NA KOMPANIITE, NE SAMO NA FAKULTETITE

SO U^EWE STRANSKI JAZICI DO POGOLEMA KONKURENTNOST

specijalen prilog

EDUKACIJA

Vizija

Evropa predviduva deka tokmu ovaa godina e su{tinska od aspekt na razvojot na obrazovanieto vo ramkite na Bolowskiot proces. Eden segment vo nizata e i konceptot na sozdavawe na doktorski {koli. Makedonija, kako potpisni~ka na Bolowskiot proces e del od konceptot vo koj idnite doktori na nauki treba da dadat nov impuls vo op{testvoto. Bolowa predvidiva doktorski {koli kade {to so involviraweto na doktorantite vo kompanii, za kompaniite toa }e zna~i inovativno gledawe na rabotite, ne{to {to ednostavno }e gi natera vo realnite okolnosti da vovedat nekoi promeni, inovativnost. I koga seto toa }e se donese na nivo na proizvodni kompanii, u{te pove}e bi mo`elo da dojde do izraz, koga vo takvi stesneti okolnosti i realni mo`nosti, stopanstvoto }e ima eden malku poinakov pristap vo funkcioniraweto.

Katerina Poposka poposka@kapital.com.mk

pored Evropskata komisija, 2010 godina e mo{ne zna~ajna godina vo obrazovniot proces vo Evropa.

Evropskiot komesar za obrazovanie, Androula Vasiloj, 2010 godina ja gleda kako presudna, koga Evropa treba da sogleda {to postignala dosega, a {to e ona na {to osobeno treba da se raboti vo godinite {to doa|aat. Evropa vo ramkite na Bolowskiot proces i ponatamu }e se zalaga za podobruvawe na kvalitetot na obrazovanieto, vo obezbeduvaweto pristap do visokoto obrazovanie i

S 32

MISIJATA KOJA BOLOWA SAKA DA IM JA DA

DOKTORITE NA NAUKI DAVAAT NOV IMPULS VO OP[TESTVOTO mobilnosta na visoko obrazovniot kadar koj saka da se doobrazuva vo zemjite na Evropskata unija.

Evropa svesna deka poleka ja gubi bitkata na globalniot pazar na poleto na inovativnosta vo odnos na Soedinetite Amerikanski Dr`avi, pristapuva kon eden nov koncept, od aspekt na najvisokiot stepen na obrazovanie-doktorskite studii. Bara inovativnosta da se pronajde vo realniot sektor, namesto kako dosega edinstveno vo nau~no-istra`uva~kite institucii. Su{tinata na ovoj nov koncept koj {to Evropa go zagovara vo ramkite na Bolowskiot proces e da se stimulira i da se zgolemuva brojot na doktori na nauki, no doktori koi }e bidat svesni za svoite sposobnosti i }e baraat na~in

kako tie svoi sposobnosti da gi upotrebat vo realniot sektor.

Makedonija kako zemja potpisni~ka na Bolowskiot proces, isto taka e pred predizvikot da sozdade doktorska {kola, od kade {to doktorite na nauki svoeto znaewe i svojata idnina }e ja baraat vo ramkite na kompaniite. Univerzitetot “Sveti Kiril i Metodij� od Skopje, od po~etokot na mart go primenuva noviot koncept na doktorski studii, koi se formirani kako doktorska {kola kade {to kandidatite za doktori na nauki }e imaat zadol`itelna aktivnostistra`uva~ka praktika. Toa podrazbira komunikacija na doktorskata {kola so realniot sektor, odnosno u{te vo fazata na kreirawe na doktorantite, vo fazata na nivnata

○ ○

Kandidatite za doktorski studii vo Makedonija, za da ja predadat svojata doktorska disertacija, zadol`itelno e da objavat dva truda od svojata oblast vo me|unarodni spisanija ili na oficijalni sobiri na stru~ni zdru`enija. Duri potoa mo`at da ja predadat doktorskata disertacija koja }e se poka`e deka navistina e inovativna. Na toj na~in idnite doktori na nauki potvrduvaat deka ona {to tie go zastapuvaat kako inovativno navistina e novo i inovativno vo svetski ramki. Poznava~ite objasnuvaat deka inovativnosta e relativna kategorija koja zavisi od stepenot na razvoj na edna zemja, no nau~nite soznanija se apsolutna kategorija, ona {to e novo nau~no soznanie vo Makedonija, novo treba da bide i za celiot svet. Za razlika od Makedonija, kako zemja koja e del od Bolowskiot obrazoven proces, vo zemjite ~lenki na Evropskata unija, kandidatite za doktorski studii mora da objavat ~etiri do pet nau~ni trudovi vo svetski spisanija, za da obezbedat mislewe deka ona za {to se zalo`uvaat e navistina novo vo svetski ramki.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ADE NA DOKTORANTITE

○

Vizija

specijalen prilog

EDUKACIJA

obuka, kompaniite }e treba da se vklu~at vo procesot. So ovaa zadol`itelna aktivnost so kompaniite, idnite doktori na nauki }e gi obezbedat potrebnite {est od vkupno 180 krediti, potrebni da ja zavr{at doktorskata {kola.

Prorektorot za

nastava na UKIM i pretsedatel na Stru~niot Sovet za doktorski studii, prof.Elena Dumova-Jovanoska objasnuva deka i kompaniite treba da ja uvidat potrebata od ovoj profil na lu|e, taka {to namesto re{enijata na problemite da gi baraat na nivo na in`eneri i drugi visoko obrazovani kadri, treba poleka da go prifatat evropskiot koncept kade {to, re{enijata na problemite na kompaniite bi se barale vo ideite i kreativnosta na doktorite na nauki.

“Od ovaa esen ni pretstoi rabota, od aspekt na sorabotka so kompaniite.

Vo ramkite na na{ite aktivnosti }e gi pokanuvame da vidat {to istra`uvaat doktorantite. Ova e ne{to novo vo konceptot na doktorskite studii, {to dosega, voop{to, ne bilo sistemski predvideno kako aktivnost.

Po~uvstvuvavme deka tokmu ova e glaven problem, {to kompaniite dosega, okupirani so tekovnite

ELENA DUMOVA-JOVANOSKA

prorektor za nastava na UKIM i pretsedatel na Stru~niot Sovet za doktorski studii

“Su{tinata na noviot koncept koj {to go nalo`uva Evropa preku Bolowskiot proces e oformuvawe na doktori na nauki koi se svesni za svoite kompetencii i kako tie kompetencii da gi upotrebat vo stopanstvoto. Toa e zatoa {to Evropa e svesna deka ja gubi bitkata na globalniot pazar i bara inovativnost vo realniot sektor!”

[to stipendira dr`avata?

Poznava~ite velat deka vo poslednite pet godini resornoto ministerstvo ne prezelo finansirawe na nitu eden nov nau~noistra`uva~ki proekt, a ako se dodade i faktot deka brojot na stipendii za doktorite na nauki s$ u{te e otvoreno pra{awe, stanuva jasno deka e neophodno vnimatelno planirawe na aktivnostite i koristewe na resursite so cel da se postigne posakuvaniot kvalitet. problemi vo vodeweto na svojot biznis, na nekoj na~in poka`uvaa deka nemaat potreba od doktorite na nauki. Na toa gledaa kako na vi{ok, a tokmu tuka e tajnata na ponatamo{niot niven uspeh i konkurentnost.

Neophodna e zaemnata komunikacija.

Na toj na~in bi se promenil generalniot stav na kompaniite deka povisoko obrazovani kadri ne im se potrebni, iako doktorite na nauki i vo najmali kompanii mo`e da dadat golem pridones”, objasnuva prorektorot Dumova-Jovanoska. Spored nea, so involviraweto na doktorantite vo kompanii, za kompaniite toa }e zna~i inovativno gledawe na rabotite,

33

specijalen prilog

EDUKACIJA

Vizija Evropskite o~ekuvawa se deka, od onie studenti koi }e go zavr{at prviot ciklus (fakultet), 60-70% bi prodol`ile na vtoriot ciklus na obrazovanie (magisterski studii), a od zavr{enite magistri 30% bi prodol`ile na tretiot ciklus (doktoranti).

Germanskiot koncept na finansirawe na obrazovanieto, zna~i sekoj univerzitet da konkurira pred dr`avata za sredstva za istra`uvawe, no za da konkurira, univerzitetot prvo treba da poka`e kolkav udel ima kako univerzitet i kolku pari obezbedil, povlekol od kompaniite za da go finansira obrazovanieto. Univerzitetot dobiva za tretina pove}e pari od dr`avata vo odnos na toa kolku uspeal da obezbedi od stopanstvoto. Za ilustracija, ako univerzitetot povlekol 10 milioni evra od kompaniite kako sve` kapital, od dr`avata mo`e da dobie u{te 30 milioni evra. Od aspekt na dr`avata pak, taa znae deka dokolku nekoja kompanija e zainteresirana i pobarala izvesni istra`uvawa, vo toa vredi da vlo`uva i dr`avata. No, pogolemiot del, sepak, doa|a od buxetot na dr`avata koja pravi plan na prioritetni proekti. EU na nivo na Evropa ima doneseno prioriteti koi {to se va`ni, ramkovna programa vo istra`uvawe, pri {to ne gi finansira ednakvo site istra`uva~ki proekti. Poznava~ite so `alewe konstatiraat deka vo Makedonija ne se dava pomo{ nitu od stopanstvoto, nitu od dr`avata. Zatoa univerzitetite se orientiraat kon me|unarodni proekti, iako obrazovanieto i edukacijata, sepak, se vo interes i na dr`avata. ne{to {to ednostavno }e gi natera vo realnite okolnosti da vovedat nekoi promeni i inovativnost. I koga seto toa }e se donese na nivo na proizvodni kompanii, u{te pove}e bi mo`elo da dojde do izraz, koga vo takvi stesneti okolnosti i realni mo`nosti, stopanstvoto }e ima eden malku poinakov pristap vo funkcioniraweto.

Evropa, a so toa i Makedonija }e nastojuva ovoj koncept da go dobli`i do razmisluvawata na menaxerite i sopstvenicite na kompaniite, objasnuvaj}i deka nikoj ne e podobar i popodgotven za inovativen na~in na razmisluvawe od eden doktorant, koj {to po samata definicija za doktorskata disertacija, zna~i istra`uvawe na nepoznatoto, podrazbira i pogolem rizik od neuspeh, no i, vrz osnova na razni kriti~ki mislewa i so pogolema

34

upornost bi se postignala celta. Ovoj koncept koj go sugerira Bolowa podrazbira, kompaniite da go prifatat ne samo ona {to doktorite go nau~ile kako doktoranti, tuku da se prifati nivniot pristap na inovativen na~in na razmisluvawe.

“Tokmu ova mu nedostiga na stopanstvoto. Ne sum sigurna vo del od percepcijata na stopanstvoto, koe na doktorantite gleda edinstveno kako na klasi~ni doktori na nauki koi treba da rabotat na istra`uva~ki kapaciteti ili na “Haj tek” raboti i koi ne mo`at da se upotrebat vo realniot `ivot. Naprotiv, tie znaewa i iskustva se skapi i ne sekoja kompanija mo`e da si gi dozvoli, a preku ovoj koncept, znaewata na doktorantite im se ovozmo`uvaat na kompaniite. Ona {to Evropa go o~ekuva od nas, od samiot koncept e pridobivkata deka

doktorantite se podgotveni na rizici, deka tie razmisluvaat so inovativen pristap, deka ne se pla{at da probuvaat, da istra`uvaat, postojano da se nadgraduvaat so novi znaewa. Tokmu zatoa Evropa ni zagovara promena i potreba od zgolemuvawe na brojot na kadri koi na ovoj na~in }e gi zavr{at doktorskite studii, na na~in {to podocna tie nema da se gledaat sebesi vo akademskata sredina i vo istra`uva~kite centri, tuku prosperitetot }e go baraat vo ona {to zna~i realen sektor vo site sferi”, veli prorektorot na UKIM. Taa dodava deka UKIM na ova uporno }e raboti, pritoa potenciraj}i deka, sepak, seto ova zavisi od toa kolku kompaniite }e se najdat sebesi vo ovoj koncept na Bolowa, osobeno {to kaj nas glaven problem e momentalnata nezainteresiranost na firmite i nesogleduvaweto deka im treba inovativen pristap vo raboteweto”.

Voop{to ne e lesno, ne e lesno nitu vo Evropa, u{te pomalku kaj nas so celoto ova opkru`uvawe {to go imaat firmite, no toa e edinstveniot na~in da o~ekuvame deka }e se slu~at promeni i podobruvawe. Glavno treba da se promeni svesta na stopanstvoto.

Treba da po~uvstvuvaat deka od ova }e imaat samo korist. Ne mo`e edna kompanija da ima ambicii za pogolemi zdelki, ako go nema potrebnoto znaewe kako da go napravi toa”, smeta Dumova-Jovanoska. Taa objasnuva deka pokraj doktorantite i tie kako mentori, kako profesori }e treba da se doobu~uvaat. Spored ovoj koncept, koj go nalo`uva Bolowskiot proces, profesorite baraat poddr{ka i od kompaniite na na~in {to }e im pomognat na kandidatite i vo pogled na doktorskite studii i vo pogled na spodeluvawe iskustva so stranstvo. So ovoj na~in na studirawe Makedonija ja prifati preporakata na Evropskata asocijacija na univerziteti (EUA). “Jas veruvam deka tuka e prostorot na na{ite doktori, no ovde navistina treba da se sogledaat i na{ite mo`nosti, kolku dr`avata navistina vlo`uva, odnosno ne vlo`uva vo ovoj stepen i na~in na obrazovanie, kako i toa kolku se podgotveni kompaniite. Jas o~ekuvam ovde pritisokot da dojde od kompaniite. Tie da ka`at vo koja nasoka treba da odat istra`uvawata, duri i so minimalni sredstva da ja poddr`at doktorskata {kola. Vo prv moment, dovolno }e bide i so nekolku stipendii za kandidatite. Samo taka }e uspeeme site i }e znaeme na {to treba da se posvetime”, veli DumovaJovanoska.

Vizija

specijalen prilog

EDUKACIJA

OD 2000 GODINA MAKEDONIJA ZAKONSKI OVOZMO@I STEKNUVAWE NA NAU^NIOT STEPEN-DOKTOR NA NAUKI akonot za visoko obrazovanie od 2000 godina za prv pat ja definira{e zakonskata mo`nost za steknuvawe na nau~niot stepen doktor na nauki na dva na~ina, tradicionalniot, so prijava na tema za doktorska teza ili preku organizirawe na doktorski studii vo traewe od tri godini. Ova se slu~i tri godini pred oficijalnata politika na Bolowskiot proces za ova pra{awe. No, i pokraj zakonskoto re{enie, makedonskite fakulteti i univerziteti ne ja iskoristija ovaa mo`nost, tuku se dr`ea do tradicionalniot model.

Institutot za zemjotresno in`enerstvo i in`enerska seizmologija od UKIM zapo~na so doktorski studii vo u~ebnata 2007/2008 godina. Sepak, toa e samo pozitiven isklu~ok, koj sigurno ne e slu~aen imaj}i go predvid obemot na me|unarodna sorabotka {to go ima ovaa institucija.

Zakonot za visoko obrazovanie od 2008 godina propi{a deka po~nuvaj}i od u~ebnata 2009/2010 godina ({to odgovara na 15 septemvri 2009) steknuvaweto na nau~niot stepen doktor na nauki e mo`no samo vo forma na organizirani doktorski studii ~ija vrednost izrazena vo EKTS e 180. Spored poznava~ite, vakvoto re{enie e nesomneno rigidno i sli~no na nego nema vo nitu edna evropska zemja, osobeno ne vo delot na izrazuvawe vo EKTS. Od ova zakonsko re{enie, so ogled na dotoga{nata praktika, proizleze deka za edna akademska godina

Z

fakultetite i univerzitetite treba{e da gi podgotvat, akreditiriraat (vo soglasnost so zakonot) i da gi organiziraat doktorskite studii, {to imaj}i go predvid posakuvaniot kvalitet e daleku od ednostavna zada~a.

Organiziraweto na doktorskite studii upatuva na toa deka doktorantite, kako i kandidatite na prvite dva ciklusa na obrazovanie, }e se prijavuvaat na konkurs koj }e se objavuva od univerzitetite so voobi~aena akademska dinamika, edna{ godi{no ili edna{ semestralno, a vo ramkite na konkursot }e bidat objaveni kriteriumite za priem na kandidatite. Dopolnitelna nervoza sozdade i faktot {to Zakonskoto re{enie od 2008 godina vovede novini i vo odnos na polo`bata na zateknatite asistenti i sorabotnici koi zaklu~no so 2013 odnosno 2015 godina treba da obezbedat soodvetni nastavni pozicii koi zavisat od steknatoto obrazovanie (magisterski i doktorski tituli). Vo preodnite odredbi na ovoj zakon e poso~eno deka na site kandidati koi imaat steknato titula magister na nauki vo soglasnost so regulativata pred 2008 godina mo`e da im bide priznaena aktivnosta za steknuvawe na nau~en stepen doktor na nauki vo obem od 60 EKTS. Vakvoto re{enie nesomneno }e ovozmo`i ramnopraven tretman na ovie kandidati vo sporedba so kandidatite koi podnesoa prijavi za izrabotka na doktorski disertacii zaklu~no so 14 septemvri 2009 godina.

35

specijalen prilog

EDUKACIJA

Intervju

DELOVEN SOVET NA UNIVERZITET AMERIKAN KOLEX SKOPJE

SOZDAVAME KADRI SPREMNI ZA PREDIZVICITE NA PAZAROT NA TRUD D-r MARJAN BOJAXIEV Provost pri Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje 1. Kakvi kadri producira Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje?

Podgotveni da odgovorat na predizvicite na pazarot na trud.

2. [to nudi edukacijata na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje i vo {to se razlikuva od preostanatite univerziteti?

UAKS e dizajniran i raboti spored standardite na obrazovniot sistem na SAD. Toa podrazbira koristewe najsovremena stru~na literatura od svetski avtori.

Mo`nost za me|unarodno priznavawe na diplomite, kako i dobivawe kodiploma od amerikanski univerziteti.

3. Kakva e va{ata sorabotka so biznis-sektorot?

Od samoto osnovawe, Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje e vo silna povrzanost so biznis-sektorot, i na akademsko nivo i so prakti~no rabotewe. Delovnot sovet na UAKS obezbeduva komunikacija pome|u akademijata i praktikata.

4. Koja e funkcijata na Delovniot sovet na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje?

Prakti~na rabota za studentite na UAKS, da obezbedi gosti-predava~i od praktikata koi na eden poneposreden na~in bi im go prezentirale na studentite raboteweto na kompaniite ili organizaciite, revidirawe na nastavnite programi i sugestii za nivno menuvawe odnosno dopolnuvawe soodvetno na potrebite na delovnata zaednica, u~estvo vo procesot na evaluacija na nastavniot proces kako i na studentite na UAKS. 5. Kolku Delovniot sovet na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje im pomaga na novite kadri pri vrabotuvaweto?

Vo izminatite dve godini Delovniot sovet na Univezitetot Amerikan Kolex Skopje, pridonese pri vrabotuvaweto na 366

36

studenti i 11 postdiplomci. Delovniot sovet na UAKS im ovozmo`i na 221 student prakti~no iskustvo vo visoko kotirani kompanii od sferite na ekonomijata, pravoto, politikata, arhitekturata i socijalnite nauki vo Republika Makedonija.

6. Kakvi akreditacii poseduva Univerzitet Amerikan Kolex Skopje?

UAKS koristi nastavni planovi, programi i kreditni sistemi od SAD. Obrazovanie usoglaseno so AKTS (Amerikanski krediten transfer-sistem). Obrazovanie usoglaseno so EKTS (Evropski krediten transfer-sistem).

Poliwa na izborni predmeti so koncentracija, dvojna diploma i celosno prenesuvawe krediti od amerikanskiot i od evropskiot obrazoven sistem.

UAKS e celosno akreditiran vo RM i vpi{an vo Registarot na visokoobrazovnite ustanovi (akreditiran od Odborot za akreditacija na visoko obrazovanie na RM). Me|unarodnata akreditacija e vo tek.

7. Kakov e pristapot i kvalitetot na nastavnite kadri?

Nastavata se izveduva vo mali grupi od 25 do 30 studenti. Idividualnosta i kriti~kata misla se vo centarot na fokusot na edukacijata. Nastavata e interaktivna i bara postojana vklu~enost na studentite. Studentite se dol`ni da izrabotat posebni proekti ili rabotni zada~i niz cel semestar.

8. Koi se novite trendovi kaj nas vo obazovanieto i koja e vizijata na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje?

Da prodol`i kako lider vo visokoto obrazovanie i vo univerzitetsko istra`uvawe priznat od studenti, profesori i nau~nici na lokalno i na me|unarodno nivo za svojata akademska besprekornost i orientacija kon kva-

litet. Da prodol`i ponatamu da razviva nau~na i istra`uva~ka zaednica poznata po nacionalni i po me|unarodni natprevaruvawa i po zna~ewe zdobieno preku kontinuirana inovacija. Da se razvie vo glaven centar za balkanski, mediteranski, evropski i za amerikanski studii i istra`uvawa. Da se razviva vo institucija {to dodeluva diplomi vo mnogu oblasti, dodiplomski i postdiplomski. Da ovozmo`i mre`a na kontinuirano obrazovanie niz celiot `ivot.

Intervju

specijalen prilog

EDUKACIJA

ILIJAN^O GAGOVSKI pretsedatel na Delovniot sovet na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje, izvr{en direktor na Majkrosoft-Makedonija 1. Koi se ~lenovite vo Delovniot sovet na Univerzitetot Amerikan KolexSkopje?

Delovniot sovet na UAKS se sostoi od Koordinativno telo i ~lenovi. Koordinativnoto telo go so~inuvaat eden pretsedatel, za 2010 godina jas, Ilijan~o Gagovski, izvr{en direktor na MajkrosoftMakedonija. Dvajca potpretsedateli na koordinativnoto telo za 2010 se Sa{ko Klekovski izvr{en direktor na MCMS, Janko Trenkovski direktor na KB Prvo penzisko dru{tvo. ^lenovi na Delovniot sovet se site zainteresirani kompanii koi razmisluvaat za razvoj vo pozitivna nasoka. Vo Delovniot sovet na Univerzitetot UAKS ~lenuvaat nevladini organizacii i renomirani kompanii do biznis-sektorot vo Makedonija.

2. Kakvi se pridobivkite za kompaniite-~lenovi na Sovetot? ^lenovite-kompanii na Delovniot sovet imaat odredni beneficii i odredeni ob-

vrski regulirani so statutot na Sovetot. Nekoi od beneficiite na institucijata se slednive: 5% popust na studirawe za vrabotenite na kompanijata za dodiplomski i poslediplomski studii, reklama vo odredeni mediumi, kako i koristewe na prostornite kapaciteti na Univerzitetot. Obvrski na institucijata se da prima odreden broj na praktikanti vo tekot na godinata spored mo`nostite na kompanijata i profesionalcite (menaxeri od kompanijata) da dojdat na UAKS da predavaat vo nivnata oblast.

3. Koj mo`e da ~lenuva vo Sovetot?

Delovniot sovet na UAKS e otvoren za sorabotka so site kompanii i organizacii koi bi sakale da bidat negovi ~lenki i da u~estvuvaat vo negovata rabota.

4. Kolku studentite se zadovolni od rabotata na Delovniot sovet na UAKS? Spored poslednoto istra`uvawe na Univerzitetot vo 2009-ta godina, 68,61% od

dodiplomcite i 71,14% od postdiplomcite se zadovolni od rabotata na institucijata. Golem broj na vraboteni studenti od Univerzitetot Amerikan Kolex s$ pove}e od zadovolni so rabotata vo kompaniite koi se ~lenovi na Delovniot sovet.

SA[KO KLEKOVSKI MCMS, potpretsedatel na Delovniot sovet na Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje 1. Koja e funkcijata na koordinativnoto telo na UAKS? Koordinativnoto telo na Delovniot sovet ja koordinira rabotata na Odborite na starateli na sekoj klaster i dava nasoki za podobruvawe na nivnata ponatamo{na rabota. Toa go postignuva so pregleduvawe na nastavnite programi na Univerzitetot, so evaluacija na postignatite rezultati na site studenti na Univerzitetot i vrz baza na rezultatite dava nasoki za podobruvawe na obrazovniot proces onamu kade {to smeta deka za toa ima potreba.

2. Kakva e va{ata sorabotka kako gra|anski sektor so Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje?

Sorabotkata e na pove}e nivoa, od konferencii na temi od op{ta va`nost za zemjata, preku obuka i prakti~na rabota, do vklu~enost na studentite vo gradewe na kultura na dobrotvorstvo i volonterstvo.

3. Kade ja gledate idninata na Delovniot sovet na UAKS? Delovniot sovet na UAKS e institucionalna forma koja obezbeduva sorabotka me|u UAKS i pazarot. Preku taa so-

rabotka se obezbeduva pazarno orientirano obrazovanie na studentite, odnosno obezbeduvawe kadri so znaewa i ve{tini potrebni na pazarot, kako i prakti~noto iskustvo na idnite kadri. Pristapot koj go obezbeduva sovetot e ~ekor napred vo razvojot na edukativniot sistem vo dr`avata.

4. Koi studenti od Univerzitetot Amerikan Kolex Skopje naj~esto doa|aat kaj vas na obuka?

Naj~esto od politi~ki nauki i ~ovekovi prava, no i od menaxment.

5. Koi se va{ite idni planovi vo vrska so praktikantite?

Institucijata praktikantstvo s$ u{te e nedovolno iskoristena vo zemjava. Taa e mo`nost i za praktikantite i za firmite. Za praktikantite planovite ne se samo idno vrabotuvawe, tuku pred s$ mo`nost za steknuvawe na rabotno iskustvo.

Nedostig na iskustvo e ~est problem vo nao|aweto rabota. Od druga strana, za firmite praktikanstvoto e efektiven na~in na regrutacija na novi vraboteni.

6. Se razviva li kriti~na masa pome|u studentite na UAKS?

Studentite na UAKS imaat cvrsta obrazovna baza, blagodarej}i na rabotata na slu~ai, gi rezoniraat faktite i se vnimatelni pri donesuvawe na odluki, znaat kako da se spravat vo krizni momenti i sekoe nivno tvrdewe e odnapred obmisleno vrz osnova na realni fakti. Kriti~kiot pristap go razvivaat paraleno so zdobivaweto na iskustvoto. Zatoa prakti~nata rabota treba da dobiva s$ pogolem prostor.

37

specijalen prilog

EDUKACIJA

Obrazovanie i biznis

Ima li i kakva e sorabotkata me|u univerzitetite i biznissektorot?

Dali realniot sektor e zadovolen od kadarot koj se producira od makedonskite visokoobrazovni institucii? Podeleni se mislewata na stopanstvenicite za toa kolku obrazovanieto i kadrite korespondiraat so potrebite vo realniot sektor

KOLKU KOMPANIITE SE ZAINTERESIRANI ZA INVOLVIRAWE NA “DOKTORSKITE” ZNAEWA

DOKTORANTITE POTREBNI I NA KOMPANIITE, NE SAMO NA FAKULTETITE

Katerina Poposka poposka@kapital.com.mk

pored statisti~kite podatoci, vo poslednite godini, vo Makedonija prose~no na godi{no nivo zavr{uvaat po 100 doktori na nauki. Najgolem del se od oblasta na op{-

S

testvenite, medicinskite i humanisti~kite nauki, nasproti onie od tehni~ko-tehnolo{kite i prirodno- matemati~kite nauki. No, dali i kolku korespondiraat potrebite na makedonskata ekonomija so brojot i profilot na visokoobrazovnite kadri vo zemjava. Izve{tajot na Evropskata komisija

BLAGOJ^E DIMESKI

izvr{en direktor na Telesmart

38

”Cenam deka vo sekojdnevnoto rabotewe vo na{ata kompanija nemame potreba od doktorantite, tuku niv gi anga`irame na proekti. Apsolutno deka imame potreba od nivnoto znaewe i sposobnosti i go koristime istoto, no na konkretni proekti.

Spored moeto dosega{no iskustvo, vo takvi situacii doktorantite se mnogu poproduktivni. Toga{ mnogu pove}e se posvetuvaat, potemelno navleguvaat vo problematikata, pri {to i sami menaxiraat so svoeto vreme i anga`man. Moeto mislewe e deka doktorite na nauki, barem dosega, imale problem da se vklopat vo realniot sektor i vo ona {to zna~i sekojdnevno rabotewe vo edna kompanija.”

posveten na toa, kako se odviva sproveduvaweto na Bolowskiot proces, zabele`uva {to Makedonija e me|u zemjite vo koi recesijata najmnogu go pogodila obrazovanieto. Nasproti ovoj porazitelen podatok, Izve{tajot poka`uva deka, vo Makedonija za 100% e zgolemen brojot na visokoobrazovnite institucii vo 2009 godina, sporedeno so 2008 godina.

Biznis-zaednicata so podeleni mislewa za potrebata od doktorite na nauki vo “pogonite” Dosega{nata tendencija, doktorite na nauki svojot prosperitet da go baraat vo akademskite sredini ili vo istra`uva~kite centri, treba poleka da se menuva-taka sugerira Bolowskiot proces. Idejata na Bolowa e deka realniot sektor, re{enieto na sekojd-

Obrazovanie i biznis Bolowskiot proces, imenuvan spored italijanskiot grad Bolowa od kade {to vo juni 1999 po~na reformata za podobruvawe na evropskoto obrazovanie, te`nee kon sozdavawe edinstven evropski visoko-obrazoven prostor. Celta na glavnite alatki na procesot, Evropskiot kredit-transfer i dodatokot na diploma, e da ja olesnat cirkulacijata na studentite, odnosno, evropsko priznavawe na diplomite, {to vo krajna linija zna~itelno bi gi pro{irilo prostorot i mo`nostite za dokvalifikacija ili vrabotuvawe na evropskite studenti. nevnite predizvici treba da go gleda vo znaeweto, kompetenciite i inovativnosta na doktorite na nauki, so {to }e ovozmo`at napredok i natamo{en uspeh vo rabotewe na kompaniite. No, kolku makedonskite kompanii se zainteresirani za sproveduvaweto na ovoj koncept? Osobeno vo dejnostite telekomunikacii, grade`ni{tvo, elektro-energija, zemjodelstvo, metalurgija, sektori dvigateli na makedonskata ekonomija, od kade, spored statisti~kite podatoci, s$ pomalku proizleguvaat doktori na nauki. Podeleni se mislewata me|u kompaniite, dali i kolku im se potrebni znaewata na ovoj vid visokoobrazovani intelektualci.

Kompanijata Telesmart elekom, operator za obezbeduvawe na internacionalni telekomunikaciski uslugi za golemi operatori (golemoproda`ba), istaknuvaat deka apsolutno se zainteresirani da gi iskoristat resursite na makedonskite in`eneri i doktoranti, nesporej}i deka makedonskite visokoobrazovni institucii produciraat kvaliteten kadar. Izvr{niot direktor na Telesmart, Blagoj~e Dimeski, polemizira okolu na~inot na koj {to doktorite na nauki mo`at da se vklu~at vo raboteweto na ovaa telekomunikaciska kompanija. “Cenam deka vo sekojdnevnoto rabotewe vo na{ata kom-

specijalen prilog

EDUKACIJA

DEL OD BIZNIS-ZAEDNICATA, NO I OD EKSPERTITE POZITIVNO JA OCENUVAAT IDEJATA ZA DOKTORSKATA [KOLA, ODNOSNO ZA ISTRA@UVA^KATA AKTIVNOST NA DOKTORITE NA NAUKI VO REALNIOT SEKTOR, [TO NA DOLG ROK SMETAAT DEKA BI DALE EFEKTI. TIE VELAT DEKA SORABOTKATA ME\U VISOKOOBRAZOVNITE INSTITUCII I DELOVNATA ZAEDNICA E OD SU[TINSKO ZNA^EWE, SO [TO BI SE OBEZBEDILE NASOKITE NA ISTRA@UVAWE, BI SE OBEZBEDILA GARANCIJA DEKA KOMPANIITE ]E GI DOBIJAT VE[TINITE I ZNAEWETO KOE IM E NEOPHODNO ZA RAZVOJ I NAPREDOK. NESPORNO E DEKA VISOKOTO OBRAZOVANIE E KLU^EN SEKTOR NA EKONOMIJATA I OP[TESTVO, SVOEVIDNA LOKOMOTIVA NA EKONOMIJATA. TOA E SREDI[TETO NA POVRZUVAWE NA ZNAEWETO, INOVACIITE I ISTRA@UVAWETO.

panija nemame potreba od doktoran- uvidele deka i vo vakvi slu~ai, za tite, tuku niv gi anga`irame na pro- nas kako kompanija postoi eden jaz. ekti. Apsolutno deka imame potreba Ne sekoga{ odli~nite proekti mo`at od nivnoto znaewe i sposobnosti i da se zatvorat so dobra finansiska go koristime istoto, no na konkretni konstrukcija, proizvod koj na krajot proekti. Spored moeto dosega{no is- }e donese profit. Ima mnogu primekustvo, vo takvi situacii doktoran- ri za tehnologii koi se tehni~ki natite se mnogu poproduktivni. Toga{ predni, no praktikata poka`ala demnogu pove}e se posvetuvaat, potemelno ka iako od telekomunikaciski aspekt navleguvaat vo problematikata, pri se idealni, sepak, se ekonomski ne{to i sami menaxiraat so svoeto vreme isplatlivi, od aspekt na razvoj i povrat i anga`man. Moeto mislewe e deka na investiciite“, objasnuva Dimeski. doktorite na nauki, barem dosega, imale Toj pojasnuva deka, vo telekomunikaproblem da se vklopat vo realniot ciskiot sektor neophodni se istra`uvawata, postojanoto sektor i vo ona {to osoznavawe i nadzna~i sekojdnevno rabotewe vo edna ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ graduvawe na vrabotenite {to e nekompanija. Realniot ophodno za da se rasektor e sosema poboti vo ovaa oblast, inakov od nivniot ne{to {to e osnoistra`uva~ki mentae namalen buxetot za visoko obrazovanie va za ponatamo{no len sklop i odnesuusovr{uvawe vo ravawe. Nie dosega prbotata, vo iznao|avenstveno sme im ovozmo`uvale na weto na novi inodoktorantite da ra- e zgolemen brojot na visoko{kolskite institucii vativni re{enija, so botat na nekoj pro- ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ cel kompanijata uspe{no da ja razviekt teoretski, a potoa prakti~no da go primenime. No, va svojata prikazna. Deka vo telekovo sekoj biznis, pa i vo telekomuni- munikaciskiot sektor se potrebni inokaciskiot, vrvnite dostignuvawa, in- vacii i inventivnost poka`uva i li~ventivnost i inovativnost ne zna~at nata profesionalna prikazna na Dii ekonomski opravdan proekt koj na meski. “Nekoga{ lu|eto vo Makedonija krajot }e donese profit za kompani- ne gi sfa}aa seriozno moite razmisjata. Neophodno e eden intelektualen luvawa i idei i na niv gledaa kako trud da se vklopi vo realnosta, vo na ne{to te{ko ostvarlivo. No, so dosekojdnevnite potrebi na kompanijata.

Tokmu zatoa, nie anga`ipretsedatel na UO na Makstil rame dokto“So seta po~it, no mislam deka ima otsusranti na tvo na elementarni poznavawa na in`ekonkreten nerite koga vleguvaat vo realniot sektor. proekt, koi Spored mene, Bolowa ne isfrla znaewa, tuku {to sovr{esamo kvantitativen kadar na intelektualci. Treba da se promeni na~inot no si ja znana razmisluvawe na doktoranat rabotata, tite koga tie bi rabotele proektite bivo stopanstvoto“. le perfektni, spored najnovi tehnologii {to za telekomunikaciskiot sektor e osobeno zna~ajno, no sme

BROJKI

5% 100%

MIN^O JORDANOV

39

specijalen prilog

EDUKACIJA

Obrazovanie i biznis ewe i iskustvo. Potrebata od istra`uva~ka aktivnost, ne{to {to go bara doktorskata {kola, vo Telesmart telekom se po~ituva, na na~in {to tie praktikuvaat razmena na in`eneri so stranstvo.” Imame sorabotka i so magistranti i so doktoranti. Taa sorabotka od den na den odi vo nagorna linija. Podgotveni sme i ponatamu da gi apsorbirame nivnite znaewa, iskustva i site resursi od aspekt na nau~no-istra`uva~ka dejnost i ideite za novi tehnologii. Podgotveni sme i da vlo`ime vo doktorantite vo smisla na stipendii, no koja e garancijata deka tokmu tie }e rabotat kaj nas? Vo sekoj slu~aj, na telekomunikaciskiot sektor neophodni mu se inventivnosta i ideite na novite generacii”, veli izvr{niot direktor na Telesmart, Dimeski.

Od druga strana, pak, makedonskiot biznismen, Min~o Jordanov, ~ie dosega{no rabotewe i dolgogodi{no iskustvo opfa}a nekolku zna~ajni sektori kako, metalurgija, grade`ni{tvo, medicina, zemjodelstvo, veli deka inovaciite, sovremenite re{enija i novite trendovi apsolutno treba da se sledat, no toj smeta deka, del od makedonskite visokoobrazovni kadri i pokraj diplomata, sepak se nedovolno educirani za da pridonesat so svoeto znaewe vo sekojdnevnoto rabotewe na kompaniite. “So cela po~it, no mislam deka ima otsustvo na elementarni poznavawa na in`enerite koga vleguvaat vo real-

Ministerstvoto za obrazovanie }e deli stipendii za postdiplomski studii za najdobrite svetski univerziteti Pred eden mesec, Ministerstvoto za obrazovanie objavi konkurs za da dodeli 15 stipendii za postdiplomski studii na najdobro rangiranite univerziteti vo svetot. Ministerot za obrazovanie i nauka, Nikola Todorov, najavi deka }e bidat dodeleni tri stipendii za tehni~kite nauki, ~etiri za zemjodelskite nauki, tri za informati~kite nauki i dve za medicinskite nauki. Godinava }e bidat obezbedeni i tri stipendii za presti`nata filmska akademija FAMU vo Praga. So stipendiite treba da se pokrijat celosno tro{ocite za zapi{uvawe na nekolku visoko rangirani univerziteti vo svetot, a ministerot najavi i deka }e se obezbedi i mese~na stipendija za studentite. bra vizija, upornost i finansii, doka`av deka ima resursi i mo`nosti i vo Makedonija da se implementiraat golemi telekomunikaciski proekti. Sekako deka za toa treba soodvetno obrazovan kadar”, se se}ava Dimeski. Toj e osobeno zadovolen od znaeweto koe go producira katedrata za telekomunikacii vo ramkite na Elektro-

tehni~kiot fakultet i deka od aspekt na makedonskite in`eneri mo`e da im se odgovori na nivnite potrebi.

Dimeski objasnuva deka, vo telekomunikaciskiot biznis, vo Makedonija ima kadar koj mo`e da raboti vo realniot sektor, no nema dovolno kompanii koi mo`at da go akumuliraat konkretnoto in`enersko ili doktorsko zna-

○

Top 10 najbarani kadri vo Makedonija: 1. Proda`en menaxer 2. Finansiski menaxer 3. IT-menaxer 4. Komercijalist 5. Smetkovoditel 6. Voza~i za stranstvo 7. Marketing-agenti 8. Specijalist po medicina 9. Ofis menaxer (sekretarka) 10. Ugostitelski rabotnik

40

○

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

NEVRABOTENI 2009 GODINA

○

○

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

○

○

○

○

○

○

○

VRABOTENI 2009 GODINA

Najbarani menaxment kadri finansiski menaxer menaxer na proda`ba IT-menaxer menaxer na smetkovodstvo marketing-menaxer menaxer za ~ove~ki resursi menaxer vo grade`niot sektor

Obrazovanie i biznis

specijalen prilog

EDUKACIJA

Top 10 najdobri Univerziteti vo svetot

niot sektor. Spored mene, Bolowa ne isfrla znaewa, tuku samo kvantitativen kadar na intelektualci. Treba da se promeni na~inot na razmisluvawe na doktorantite koga tie bi rabotele vo stopanstvoto. Potrebno e mnogu da ~itaat, da istra`uvaat, da se vo tek so aktuelnite slu~uvawa i da razmisluvaat vo perspektiva. Brojkite se edno, no sepak, smetam deka zasega, Makedonija ima mnogu malku znaewe“, veli Jordanov.

Zna~aen sektor na makedonskata ekonomija, eden od nejzinite dvigateli e i energetikata. Od dr`avnata kompanija koja se zanimava so proizvodstvo na elektri~na energija, ELEM, velat deka Kompanijata se gri`i za kontinuirana edukacija i nadgradba na svoite vraboteni preku raznovidni obuki, treninzi i seminari. Stepenot na visokoto obrazovanie, spored niv e ne-

ophoden, zemaj}i go predvid faktot deka raboteweto vo ovoj sektor ne e ni malku ednostavno. Od ELEM velat deka gradele rabotna sredina koja }e gi stimulira vrabotenite na inovativen pristap vo raboteweto, pritoa pottiknuvaj}i gi na razrabotka na novi, alternativni na~ini za poefikasno i poisplatlivo iskoristuvawe na resursite. Vo odnos na potrebata od profilot-doktori na nauki, istaknuvaat deka nesporna e potreba od anga`manot na soodvetni stru~ni kadri koi uspe{no, brzo i efikasno }e odgovorat vo rabotniot proces. Vo kolektivniot dogovor na ovaa dr`avna kompanija stoi deka vrabotenite koi imaat s$ povisok stepen na visoko obrazovanie, ili go steknat za vreme na rabotniot proces, kako magistri ili doktori na nauki, od kompanijata dobivaat i izvesen procent na zgolemu-

1. HARVARD-SAD 2. KEMBRIX-Velika Britanija 3. JEIL-SAD 4. UCL-Velika Britanija 5. OKSFORD-Velika Britanija 6. STENFORD-SAD 7. BERKLI-SAD 8. NACIONALEN UNIVERZITETAvstralija 9. ELEKTROTEHNI^KI FAKULTET[vajcarija 10. MEGIL-Kanada vawe na platata poradi investiraweto vo li~noto obrazovanie, so {to davale zna~aen pridones i vo raboteweto na kompanijata.

Do kade e Bolowskiot proces vo Makedonija?

Osnovna cel na Bolowskiot proces e najgolemiot broj na ovie visoko kvalifikuvani mladi lu|e, doktorite na nauki da si go najdat mestoto vo ekonomskiot i stopanskiot sektor, a ne samo vo akademska sredina, so cel

41

specijalen prilog

EDUKACIJA

Obrazovanie i biznis

da mu dadat nov neophoden impuls na evropskoto stopanstvo vo bespo{tednata globalna bitka za pazari. Edinstven na~in da se obezbedi ~uvstvo za sopstvenite kompetencii e komunikacija so realnoto opkru`uvawe, industrijata, ekonomijata i op{testvoto, vo celiot tek na istra`uvaweto. Od iskustvata na evropskite univerziteti jasno e deka toa voop{to ne e lesno nitu vo razvienite zemji od Evropskata unija, u{te pomalku vo zemja kako na{ata

42

vo koja stopanstvenicite vodat Sizifovska bitka so razli~ni objektivni, no i subjektivni pre~ki. Sepak, ostvaruvaweto na taa komunikacija e edinstveniot pat do uspehot na celiot kompleksen potfat poznat kako Bolowski proces.

Izve{tajot na Evropskata komisija so akcent na visokoto obrazovanie vo Evropa 2010 – Vlijanieto na Bolowskiot proces, poka`uva deka Makedonija e me|u zemjite vo koi obrazovanieto e

najpogodeno od recesijata. Evropa konstatira deka od po~etokot na ekonomskata kriza, Makedonija za poveke od 5 % go namalila buxetot za visokoto obrazovanie, sporedeno so periodot pred oktomvri 2008 godina. Od druga strana, pak, vo izve{tajot stoi deka od 2003 godina, koga Makedonija ja potpi{a Bolowskata deklaracija na berlinskoto kominike, brojot na visokoobrazovnite institucii vo zemjava se zgolemil za 100%.

Izve{tajot gi spomenuva Makedonija i Kipar kako edinstvenite dr`avi {to s$ u{te gi nemaat implementirano dvete klu~ni alatki za funkcionirawe na Bolowskiot proces, EKTS (Evropski kredit-transfer sistem) i takanare~eniot, dodatok na diplomata. Makedonija pripa|a i na grupa-zemji na koi im nedostiga monitoring i bazi~na informacija za vklu~enosta na marginaliziranite op{tetstveni grupi vo visokoto obrazovanie.

Vo izve{tajot se naglasuva i deka instituciite vo zemjava zadol`eni za sproveduvawe na monitoringot ne gi poddr`uvaat merkite predvideni so Bolowskiot proces za taa cel. Izve{tajot na Evropskata komisija poka`uva deka i po edna decenija od po~etokot na Bolowskiot proces, site dr`avi vo Evropa s$ u{te se soo~uvaat so seriozni predizvici vo obidite da go moderniziraat visokoto obrazovanie. Izve{tajot se bazira na podatoci dobieni od 46 dr`avi {to participiraat vo Bolowskiot proces. Edna od celite na izve{tajot e da poka`e kako globalnata ekonomska kriza se odrazuva vrz visokoto obrazovanie vo specifi~nite okolnosti na sekoja zemja-potpisnik na Bolowskata deklaracija.

PR

specijalen prilog EDUKACIJA

CLEAR VIEW BTC

NAJZNA^AEN IZVOR ZA EDUKACIJA OD OBLASTA NA BIZNIS - VE[TINITE pored istra`uvawata na poznatiot magazin For~n (Fortune), najgolemiot problem so uspe{noto menaxirawe na organizaciite, e vo nepostoeweto na ve{ti menaxeri, koi umeat efektivno da komuniciraat i da gi motiviraat ostanatite vo organizacijata. Na organizaciite im nedostigaat lideri, orientirani kon sozdavawe na organizacija podgotvena za rast i razvoj. Organizaciskata kultura na koja se temeli ovaa podgotvenost treba da e naso~ena kon postojano u~ewe i prifa}awe na promenite, kako edinstvena nepromenliva sostojba vo opkru`uvaweto. Edinstveno preku pretvorawe na promenite vo mo`nosti, kompanijata mo`e da bide nad haosot i dezorganizacijata i da ostvari uspe{no realizirawe na celite na dolg rok.

Clear View BTC, ve}e pet godini pretstavuva najzna~aen izvor za edukacija na menaxers-

S

kiot kadar od oblasta na biznis-ve{tinite vo Makedonija. Posveten na sozdavawe, akumulirawe i prenesuvawe na primenlivi znaewa za biznis-raboteweto, gi podgotvuva menaxerite kako da sozdadat pogolema vrednost na nivnite organizacii, kako podobro da se pozicinoniraat na pazarot i kako strate{ki da pristapat kon problemite.

Dali postoi organizacija bez problemi? Da, mo`e da postoi – koga organizacijata odi po nadolna linija od svojot `ivoten ciklus, toga{ proda`bata i aktivnostite na kompanijata se namaleni i kompanijata umira.

Zatoa, misijata na Clear View BTC se sostoi vo sozdavawe na efektiven menaxment i liderstvo, koi uspe{no }e gi re{avaat problemite so koi se soo~uvaat vo nivnoto rabotewe, pretvoraj}i gi vo mo`nosti za profitabilna idnina.

Bidej}i, kako {to ADIZES, guruto na moderniot

menaxment veli, bez efektiven menaxment, niedna organizacija ne mo`e da prosperira i voop{to da pre`ivee na pazarot.

Edukacijata se vr{i po sertificirana metodologija za menaxment ADIZES TOP Leadership Forum (www.adizes.com) i preku visoko primenlivi “treing- program�, sozdadeni od makedonski visoko kvalifikuvani kadri, profesionalci vo svojata oblast.

Misijata na Clear View BTC, e da sozdade prepoznatliv menaxerski kadar, podgotven za sozdavawe na uspesi na pazarot. So poseta na na{ite trening-programi, }e Vi se ovozmo`i: Podobro da ja pozicionirate Va{ata kompanija na pazarot ]e Vi pomognat da ja odr`ite profitabilnata sotojba ]e uspeete da ja pobedite stagnacijata

43

specijalen prilog

EDUKACIJA

Intervju

MAJA MAKOVEC BREN^I^

prodekan i vonreden profesor na Fakultet za ekonomija na Univerzitetot od Qubqana

NA[A CEL E DA SOZDAVAME EVROPSKI STUDENTI, NAORU@ENI SO GLOBALNO ZNAEWE

Koi se komparativnite prednosti na

Ekonomskiot fakultet od Qubqana?

Ekonomskiot fakultet sigurno e najdobriot fakultet vo regionot koga se vo pra{awe delovnite i ekonomskite nauki. Imame dve me|unarodni akreditacii koi n$ pozicioniraat me|u 55 svetski {koli koi{to gi imaat i dvata sertifikata za kvalitet vo delovnoto, ekonomskoto i biznis-obrazovanieto. Toa zna~i deka morame da bideme me|unarodno konkurentni vo ovie nauki i toa go pravime preku dobar razvoj na programite - dodiplomski i postdiplomski studii i nau~noto istra`uvawe. Imame 10 postdiplomski programi na angliski jazik, edna dodiplomska programa i Bolowska doktorska programa na angliski jazik. Dodiplomskite studii traat tri godini, postdiplomskite dve godini i doktorskite tri godini. Toa zna~i deka nekoj student koj }e posaka da stane del od na{eto obrazovanie, od po~etok mo`e da po~ne ili na slovene~ki ili na angliski jazik. Site programi se

del od t.n. Bolowski studii.

Zo{to nie mislime deka sme najdobri vo regionot? Zatoa {to imame golemo me|unarodno iskustvo (i profesorite i studentite), imame studentska razmena na pove}e od 500 studenti, imame pove}e od 150 partnerski {koli so koi sorabotuvame na razli~ni podra~ja. Isto taka, mnogu rabotime kako so slovene~kite, taka i so me|unarodni kompanii na poleto na istra`uvaweto, konsalting i razvoj na programi.

Vovedovme standardi za kvalitet i vo na{ite procesi vklu~ivme i pretstavnici od firmi kako gosti–predava~i i gi vmetnavme vo razli~nite tela na fakultetot, na primer vo Business advisory board, vo koi u~estvuvaat pretstavnicite na najzna~ajnite kompanii vo Slovenija ili pretstavnicite na stranskite kompanii.

Na{a cel e da sozdademe evropski studenti, koi{to mora da bidat naoru`eni so globalno znaewe. I tokmu poradi toa na{iot student ima podobri {ansi

KONZORCIUMSKI POSTDIPLOMSKI STUDII VO SKOPJE Konzorciumskite postdiplomski studii imaat visoki aka-demski kriteriumi, identi~na nastavna programa i pro-fesorski kadar od Dr`avniot univerzitet, Ekonomskiot fakultet vo Slovenija, no i od drugi univerziteti od Evropa.

Nastavata za site studenti od regionot se odviva vo Skopje, vo moderni i tehni~ki opremeni prostorii koi se smesteni vo Kongresniot centar na Skopski saem. Izveduvaweto na nastavata se odviva vo Skopje, vo mala grupa do 20-25 postdiplomci vo generacija, so cel aktivno i ednakvo da bidat vklu~eni site studenti vo predavawata, prakti~nata rabota i individualnite trudovi preku koi se odviva programata za sekoj od predmetite. Stadiumot nudi finansiski menaxment, marketing-menaxment i menaxment na ~ove~ki resurski.

Pove}eto postdiplomci doa|aat od poznatite kompanii od Makedonija i od Kosovo. Nivnite vraboteni i vo tekot na studiraweto go apliciraat po~etnoto steknato znaewe. Makstil, Stopanska banka, Tutunska banka, Eurostandard banka, Pexim, [pica sistemi, Thome, EVN Makedonija, Kasis, Alfa banka, Pekabesko, USAID, OBSE, UNDP i dr., se 44 kompaniite od kade {to se postdiplomcite, kako i {totuku zavr{enite diplomci.

pri vrabotuvaweto ne samo vo Slovenija, tuku i po{iroko vo stranstvo. Pokraj steknuvaweto na znaewe preku me|unarodni odnosi so {kolite, so istra`uva~ite i firmite, mo{ne e va`no toa znaewe da se transferira na Jugoisto~niot pazar i poradi toa sme prisutni i tuka. Toa e edna od pri~inite za na{ata internacionalizacija, koja e neophodna i potrebna. I ponatamu na{ata strate{ka cel e da bideme najdobri vo regionot, a voedno i da staneme evropski zna~ajna {kola.

Vo nizata iskustva, {to ste konstatirale deka im treba na kompaniite?

Na kompaniite im treba, od edna strana generalno znaewe koe e fleksibilno, a toa zna~i relativno mudro znaewe koe{to mo`e da se upotrebi vo nekoj od trudovite na koi raboti studentot. Na kompaniite im trebaat kadri koi }e znaat da najdat informacija, da istra`uvaat, da znaat da se snajdat vo situaciite, no i da se proaktivni i celno naso~eni, da gi znaat na~inite kako da

Intervju Univerzitetot od Qubqana, Ekonomskiot fakultet ve}e dolgo vreme ima studentska razmena na pove}e od 500 studenti, ima pove}e od 100 partnerski {koli so koi sorabotuvaat na razli~ni podra~ja. Kako Univerzitet imaat sorabotka so slovene~kite, no i so me|unarodni kompanii na poleto na istra`uvaweto, konsalting i razvoj na programite.

Uspe{nosta vo dolgogodi{noto rabotewe e potvrdena so dve me|unarodni akreditacii, EQUIS i AACSB. se dojde do rezultatot. Isto taka, treba da se otvoreni i da razbiraat {to pretstavuva globalniot pazar i kako funkcionira toj. Mislam deka toa e najva`no.

Isto taka, se podrazbira deka e potrebno da bidat otvoreni, odlu~ni, istrajni, so timski duh, da mo`at brzo da u~at, a mo{ne va`no e da znaat da nastapuvaat, da komuniciraat (pi{ano i verbalno) i otvoreno i argumentirano da go kreiraat svoeto mislewe.

Vrz osnova na va{ite iskustva kakva e sostojbata vo regionot? [to & treba na Makedonija, za edukacijata da se podigne na povisoko nivo?

Treba dobro da se povrze istra`uvaweto so pedago{koto rabotewe. Mislam deka toa e klu~no {to nas ni e i ve}e potvrdeno od povisoko nivo na komparacija na me|unaroden plan. Toa zna~i, ako ti kako profesor dobro raboti{ vo svoeto podra~je, ako dobro istra`uva{, sledi{ {to se slu~uva na lokalniot pazar i vo stranstvo i dokolku postigne{ seto toa da go prenese{ preku dobri konkretni slu~ai, istra`uvawa i dobri analizi, toga{ uspehot e neizbe`en. Toa e ona aktuelno znaewe, ona {to se slu~uva na pazarot, ona {to studentot mora da go znae.

Jas cenam deka toa e mnogu bitno za razvojot na programata. Programite mora konstantno da se aktueliziraat. Nie imame zacrtano kako obvrska deka morame na nekoi izborni predmeti postojano da nudime novi znaewa, koi se aktuelni za nekoja oblast. Sekako deka morame da go podobrime i kvalitetno da go preneseme i bazi~noto znaewe koe se u~i vo prvite godini. [to e vo fokusot na interes vo idnina na Univerzitetot od Qubqana, Ekonomskiot fakultet?

Sega podgotvuvame nova strategija, u{te poambiciozna od dosega{nata, ne samo vo regionot tuku i po{iroko. Pokraj toa, na{ata cel ne e samo da sozdademe tuku i da go razvibame kavlitetot na ista`uvaweto i s$ pove}e da se integrira-

specijalen prilog

EDUKACIJA

NADA @UPAN

redoven profesor za ~ove~ki resursi o dene{no vreme s$ zavisi od znaeweto na lu|eto, od nivnata inicijativa, a s$ pomalku od raboteweto koe{to go diktiraat ma{inite. Dvi`e~ka sila za edna kompanija e “~ove~kiot um”.

Jasno e deka mora{ da znae{ kako da raboti{ so toj um, bidej}i firmata i da gi ima najdobrite lu|e na svetot zaedno, toa ne mora da zna~i deka }e go ima i najdobriot rezultat, a toa podrazbira da raboti{ na najdobar na~in, da gi motivira{ vrabotenite da rabotat najdobro {to znaat. Ova e sevkupen proces za koj treba znaewe koe e visoko stru~no, bidej}i porano na ovaa profesija se gleda{e kako na mnogu ednostavna, od aspekt na toa deka i onaka site znaeme kako nekogo da vraboti{, kako nekomu da mu ja odredi{ rabotata, no sega se poka`uva deka i ne e ba{ taka ednostavno. Dokolku na toa se gleda komparativno od aspekt porano i sega, rabotata na lu|eto koi rabotele kadrovski raboti bila na mnogu nisko nivo na hierarhijata na organizacija, a sega istite se nao|aat prili~no na vrvot. Vo Slovenija toa e praktika ve}e 10 godini vo firmite da se ima za potpretsedatel menaxer na kadrovskata slu`ba, {to e mnogu va`na pozicija. Toa ve}e se menaxeri, koi se umot na kompanijata, koi odlu~uvaat kako se tro{at parite i kade se vlo`uvaat. Spored mene najverojatno firmite s$ pove}e i pove}e }e baraat ona {to nie preku tie akreditacii go osoznavme, a toa e ‘mekoto’ znaewe, ne{to {to ne be{e na{a tradicija, nitu vo Slovenija nitu vo regionot. Toa e bazirano na ovie “meki” vidici za biznisot, ~ie nivo smetam deka vo ovoj region s$ u{te ne e postignato, na onoj status koj go ima na Zapad i koj se bara kako standard. Nie imame mnogu razli~ni metodi {to podrazbira studentite da rabotat na konkretni slu~ai. Konkretno vo programite koi gi imame vo Makedonija, verojatno e va`no da se ka`e deka pove}e se retkost predmetite koi imaat samo ispiti. Dominiraat onie koi imaat kombinacija od seminarski trudovi, nekoe prakti~no rabotewe ili proekt koj tie mora da go izrabotat.

V

MOJMIR MRAK

redoven profesor po me|unarodni finansii arite se sekoga{ va`ni. Jas mislam deka finansiite se vo eden kompleksen razvoj od aspekt na firmite. Jas ne se vbrojuvam me|u onie koi smetaat deka finansiite se najva`ni, no sigurno e deka tie imaat zna~ajno mesto. Tuka, isto taka, doa|a do promeni vo soznanijata, vo u~ewata, vo empiriskite i vo “mekite” raboti i ve{tini. Na{iot Ekonomski fakultet vo golema merka dava zna~aen pridones vo celokupniot razvoj na Slovenija na razli~en na~in. Na{ite studenti, diplomcite so akreditaciite koi{to gi ima Ekonomskiot fakultet od Qubqana, stanuvaat se pointeresni i za samite firmi. Na{iot fakultet so toa dobi i na kvalitet.

So ovie razmeni, isto taka, dobivme na kvalitet, a so toa e mo`no vrabotuvawe na na{ite studenti i vo doma{nite firmi i vo stranstvo.

Eden del od studiite se zasnovani na finansiite koi se del od sekoja kompanija, {to e vsu{nost sostaven del od edna celosna prikazna, a drugi se onie makro-finansii, so koi i jas pove}e se zanimavam. Krizata ni otvori mnogu golemi interesi, ni otvori pra{awa za slednite 10 godini, pra{awa koi treba da vidime kako }e se razvivaat. Krizata treba da se iskoristi za vlo`uvawe vo sebe ,,da se odi ponatamu”, da se sozdava potencijalot za vo idnina. Na krajot toa }e se vrati pove}ekratno, bidej}i na startot imate pozicija koja drugite ja nemaat.

P

me so delovnite subjekti, so {to na na{ite studenti im ovozmo`uvame i podobro vrabotuvawe i podobro razbirawe na delovniot svet. Sakame da izgradime dobra ponuda na studenti koi so svojata rabota }e dadat pridones vo celokupniot napredok. Tuka mislam deka e idninata na na{iot razvoj. Mo`ebi imame pomal broj studenti, no sakame tie da bidat najdobri. Toa e na{ata vizija na razvoj. Isto taka, celime da imame {to pove}e stranski profesori

na podolg period. Toa ja pravi {kolata u{te pointeresna, me|unarodno prepoznatliva, {to e i na{a strate{ka cel.

I doktorskite studii koi se izveduvaat na angliski jazik go pravat fakultetot interesen. Vo odnos na programite, pak, }e rabotime na kvalitetot na znaeweto i na negov sistemati~en razvoj.

Da analizirame kako se dvi`i pazarot, {to e potrebno studentite da usovr{uvaat, no i firmite, isto taka. Go podgotvuvame i na{iot vlez na Kosovo.

45

specijalen prilog

EDUKACIJA

Intervju VALENTINA TASEVA direktorka na Semos Edukacija

Nie sme prviot i edinstven regionalen trening i testing centar za JAVA oficijalni kursevi Realniot sektor veli deka s$

Semos Edukacija zapo~na so isporaka na trening programi i sertifikacija na individualci, biznisi, nacionalni institucii, i sekade kade {to e potrebno za da se zajaknat strate{kite resursi na organizaciite i lu|eto. Od aspekt na najgolema pobaruva~ka na pazarot na trud, od Semos Edukacija velat deka najbarani se paketite obuki za programeri, sistem-in`eneri, administratori na bazi, eti~ki hakeri ili pak, grafi~ki i veb-dizajneri.

46

pove}e ima potreba od specijalizirani kadri od IT-sektorot?

Imate li konkretna sorabotka so kompaniite?

Pove}e od 200 mali, sredni i golemi kompanii minatata godina ni ja uka`aa svojata doverba. Za razlika od porano koga i kompaniite baraa osnovni obuki, sega tie baraat prilagodeni obuki za specifi~nata dejnost ili za razvoj na svoite interni potrebi.

Golema grupa na kompanii koi ve}e pominale eden krug na obuka i gi osoznale pridobivkite od obukite i sega pominuvaat na sledno nivo na specijalizacii i napredni obuki. Svesta se zgolemuva vo odnos na prethodnite godini. Va`no e isto taka vrabotenite da imaat `elba da u~at i da se usovr{uvaat, a da ne bidat prisileni na toa. Kako za pozitiven primer bi ja poso~ila neodamne{nata E-Skills nedela, sprovedena od prvi do petti mart kade {to nekolku makedonski kompanii i obrazovni institucii ve}e gi uvidoa benefitite od sertificirawe na svoite vraboteni so ECDL sertifikatot. Krajniot ishod rezultira{e so realizirani 208 ECDL ispiti od koi 144 bea polo`eni. Kako za potsetuvawe ECDL European Computer Driving License sertifikatot e sertifikat za digitalna pismenost na korisni~ko nivo.

Za `al, s$ u{te postojat kompanii koi ne gi prepoznavaat pridobivkite od edukacija od kakov bilo oblik pod izgovor deka ne odvojuvaat buxet za edu-

kacija i razvoj na ~ove~kite resursi. Kompaniite imaat realna potreba od edukacija i so neinvestirawe vo edukacijata tie go zabavuvaat i onevozmo`uvaat svojot ponatamo{en razvoj.

Mo`ebi dopolnitelen motiv vo investirawe vo kompjuterskite znaewa na vrabotenite }e be{e inicijativata pottiknata od pove}e institucii i donori za dano~ni olesnuvawa odobreni za firmite koi investiraat vo edukacija na svoite vraboteni. Ovaa inicijativa ve}e nekolku pati se aktivira, no sepak, ne e ni po~nato so nejzina realizacija.

Od godina vo godina raste pobaruva~kata za programeri ili drugi IT-profesii. Do kade e razvojot i potencijalot na Makedonija za ovaa deficitarna profesija. Na koja profesija doprva & “doa|a vremeto�?

Vo kontinuiran porast od 2000 godina dosega e pobaruva~kata za visoko profesionalnite sertificirani obuki so koi na kraj, slu{atelot se zdobiva so svetski priznaen sertifikat. Vakvi se paketite obuki za programeri, sistem in`eneri, administratori na bazi, eti~ki hakeri ili pak, grafi~ki i veb dizajneri, za koi voedno postoi i najgolema pobaruva~ka na pazarot na trudot.

Za poedincite koi individualno pla}aat za svojata obuka, svetskite sertifikati naj~esto se presuden faktor, tie zna~at brzo pronao|awe na rabota doma ili vo stranstvo; vo najmala raka zna~at brzo napreduvawe vo karierata. A {to menaxmentot na

Intervju edna kompanija od druga strana navistina bara e biznis-vrednosta od edukacijata.

Koj e na~inot, strategijata za da go postignete ovoj sistem na kvalitet vo odnos na obukite, evaluacijata?

Raboteweto go temelime na tri na~ela: zadovolstvo na klientite, vrven kvalitet na uslugite i izgraden odnos kon klientite. So cel da gi zadr`ime visokite standardi na nastavata i da im pru`ime na klientite najdobra mo`na edukacija vlo`ivme mnogu sredstva i napori vo opremuvawe na u~ilnicite.

Visoko obrazovani stru~ni predava~i koi kontinuirano se obu~uvaat vo {kolite na najpoznatite svetski softverski kompanii, kako {to se Microsoft, Cisco, Autodesk, Adobe, Sun, EC-Council garantiraat visoko nivo na kvalitet.

Sistemot na sledewe na kvalitetot se odviva niz tri nivoa: mentorstvo, evaluaciski anketi i stru~no usovr{uvawe so polagawe na odreden broj tehni~ki ispiti. Metrics That Matter e globalen sistem za ocenuvawe na trenerite prifaten od Microsoft, Cisco itn, kade {to vo prosek na{ite treneri imaat ocenka 8,5 na skala na boduvawe od 1-9.

Od neodamna imate obuka za JAVA-

sertifikati? Kolkav e interesot?

Koj e patot do takvi sertifikati?

Semos Edukacija neodamna go promovira{e po~etokot na raboteweto na prviot avtoriziran SUN Edukativen Centar za Java obuka vo Makedonija, Albanija i Kosovo.

So toa stanavme prviot i edinstven regionalen trening i testing-centar za sproveduvawe na JAVA oficijalni kursevi, kako i na ostanatite produkti na SUN. Ve}e zapo~navme so isporaka na trening-programi i sertifikacija na individualci, biznisi, nacionalnite institucii, i sekade kade {to e potrebno za da se zajaknat strate{kite resursi na organizaciite i lu|eto. Interesot vo ovoj period e ogromen blagodarenie na promotivnite ceni koi se za 30% poniski od kade bilo vo svetot.

Po sledewe na obukata, kandidatite koi sakaat da go sertificiraat svoeto znaewe, polagaat ispiti i po nivnoto uspe{no polo`uvawe, tie se steknuvaat so ovie presti`ni diplomi koi vo momentov se edni od najbaranite vo svetot. [to e ona {to vo perspektiva e fokus na rabota na Semos Edukacija? Va{i ponatamo{ni planovi?

Nie kako i sekoga{ ne prestanuvame

specijalen prilog

EDUKACIJA

so pro{iruvawe na ponudata. Vnimatelno gi sledime potrebite na klientite kako i promenite na pazarot, stremej}i se kon kreirawe na ponuda koja }e bide vo ~ekor so svetskite tekovi.

Kako novini i planovite za vo idnina bi gi izdvoila razvojot na: ITIL obukite i Project Management treningot. Dopolnitelno nastojuvame da go pomogneme sozdavaweto na kriti~na masa sertificirani Project Management profesionalci obedineti vo zdru`enie nare~eno Project Management Chapter koe treba da stane del od globalnata mre`a na vakvi zdru`enija. Poseben akcent bi stavila na promocija na kolexot za veb-dizajn koj od ovaa godina }e raboti paralelno so kolexot za grafi~ki dizajn. So ova }e se zaokru`i ponudata kon onie profili na kandidati koi svojata kariera }e ja gradat vo multimedijalnite umetnosti kako idni grafi~ki ili veb-dizajneri.

Realizacijata na na{ite dosega{ni planovi ni ovozmo`uva i poizrazeno me|unarodno prisustvo. Na{ata standardna ponuda na Microsoft, Cisco, Adobe i Autodesk obuka od minatata godina nadopolneta so Java i EC-Council treninzi, godinava ja pretstavuvame vo regionot i po{iroko.

47

specijalen prilog

EDUKACIJA

Intervju

Profesor d-r ACE MILENKOVSKI

rektor na Univerzitetot za turizam i menaxment vo Skopje

Na{eto pojavuvawe popolni praznina vo obrazovniot sistem

Va{ata vizija velite deka e obrazovanie za vistinski lideri? [to zna~i konkretno toa?

Sozdavawe, sproveduvawe i odr`uvawe visok kvalitet vo obrazovanieto, neguvawe i promocija na tradicijata, istovremeno zna~i podgotovka na lideri koi }e umeat da se soo~at so predizvicite koi }e im gi postavat svoite profesionalni karieri. So implementiranata metodologija na steknuvawe znaewa, ve{tini i kompetencii, stanavme sinonim za visoki standardi vo obrazovanieto i sozdavawe vistinski lideri.

Koj e pristapot, metodologijata na UTMS na steknuvawe na znaewa, kompetencii, ve{tini? Koja e va{ata komparativna prednost vo odnos na ostanatite univerziteti?

Na{ata nastavna programa e simbi-

oza na teorijata so praktikata, so organizacija na nastavnite edinici od poop{to kon pokonkretno, od teorija kon praktika. So intenzivnata primena na EKTS, studentite dobivaat znaewe preku predavawa i steknuvawe ve{tini i kompetencii preku prakti~na rabota i praktikumite so terenska nastava. Nastavata vo mali grupi, so poseben akcent na individualniot razvoj i napredok na sekoj student, gi osposobuva studentite za timska rabota i rabota vo grupa.

Vie ste prva visokoobrazovna institucija koja ima kupeno licenciran softver za primena na EKTS? [to podrazbira toa, koj e patot do takviot uspeh?

Vo ramkite na globalnata politika za maksimalno kvalitetna sorabotka, so cel studentite da se steknat so trajni

i primenlivi znaewa so koi }e bidat konkurentni na pazarot na trudot, Univerzitetot za turizam i menaxment od Skopje vo celost ja primenuva metodologijata na rabota na Univerzitetot za menaxment za turizam i ugostitelstvo od Opatija, koj voedno e i na{ mentor. So samiot fakt {to na{iot mentor e na listata na 50-te najdobri svetski Univerziteti koi rabotat i dosledno ja primenuvaat Bolowskata povelba, prezemaweto na licenciraniot softver e edinstveniot pat do uspehot.

UTMS nudi programi za postdiplomski i doktorski studii, kakov e na~inot na studiraweto, {to nudite, {to e vo va{iot fokus?

Svoeto najvisoko nivo na ostvaruvawe na koncepciite za razvoj i unapreduvawe na visokoto obrazovanie, kako imanentna (sui generis) vizija i misija, UTMS go realizira niz postojano pozicionirawe na sistemot na poslediplomski studii, kako logi~no i kontinuirano prodol`uvawe i nadgradba na dostignatite nivoa na znaewe, ve{tini i kompetencii na dodiplomskite nivoa na zaokru`eni studiski celini. Postdiplomskite studii se realiziraat soglasno programite na nastava i sistemot na valorizirawe i doslednost na metodologijata na EKTS i Bolowskata deklaracija, i toa vo 4+1 modul, kako i vo 3+2 modul na studirawe. Dodeka, pak, vo delot na doktorskite studii, imame podneseno elaborat za trigodi{ni studii, koi se vo faza na akreditacija, i o~ekuvame da bideme prvi koi }e zapo~neme so trigodi{ni doktorski studii, spored Bolowskata deklaracija.

Me|unarodna sorabotka?

Kako gi podgotvuvate ITB 2010 - Megunaroden saem za turizam vo Berlin, R.Germanija studentite za predizvicite

48

Intervju

koi gi o~ekuvaat podocna vo realniot sektor, imate li nekakva sorabotka so kompaniite?

Univerzitetot za turizam i menaxment vo Skopje, ja ostvaruva svojata misija preku ostvaruvawe na me|unarodna sorabotka so ostanati visokoobra-

zovni institucii i kompanii od zemjava i stranstvo. Vospostavenite dogovori za sorabotka so instituciite od zemjava i stranstvo ovozmo`uvaat pogolem protok i me|usebna razmena na studenti, profesorski kadar, u~ebni pomagala, iskustvo i sli~no.

specijalen prilog

EDUKACIJA

Poradi aktuelnosta na na{ata usvoena metodologija za rabota, na{iot Univerzitet ostvaruva intenzivna sorabotka so biznis-sektorot, so cel realizirawe na brojni praktikumi i nastava na na{ite studenti vo biznis sektor.

Karakteristika na UTMS e izdava~kata dejnost, objasnete ni pokonkretno {to podrazbira ova, od kade gi crpite znaewata?

Izdava~kata dejnost na Univerzitetot za turizam i menaxment-Skopje e del od osnovnata dejnost. Taa se ostvaruva preku godi{ni i pove}egodi{ni izdava~ki planovi i opfa}a izdavawe na u~ebnici, monografii, studii, zbornici na trudovi, periodi~ni publikacii, spisanija, godi{nici i druga prira~na literatura vo pe~atena i elektronska forma (e-biblioteka, e-learning, PDF publikacii).

Realizacijata na izdava~kiot plan e vo portfolioto na Izdava~kiot sovet, kako stru~no telo na Senatot na Univerzitetot. Vo svoeto deluvawe, Izdava~kiot sovet, sostaven od vrvni nau~ni, stru~ni i aplikativno profilirani eruditi vo pove}e oblasti, ostvaruva najvisoko i najsofisticirano prezentirawe na sovremenite, tradicionalnite, perspektivno-propulzivnite i grani~nite dostignuvawa vo nau~nite i pragmati~nite oblasti i sferi na interes i razvoj. Isto taka vo tek e podgotovka na me|unaroden `urnal za multidisciplinarni nau~ni istra`uvawa za ju`na i jugoisto~na Evropa UTMS Journal of Economics, vo realizacija na izdava~kata dejnost na Univerzitetot. [to e ona {to tekovno go pravi UTMS i koi se perspektivite?

Pojavata na Univerzitetot za turizam i menaxment vo Skopje, preku prerasnuvaweto na Fakultetot za turizam – Skopje, zna~e{e i popolnuvawe na pove}edeceniskata praznina vo visokoobrazovniot sistem vo zemjava. Sega{niot institucionalen oblik na Univerzitetot, vo ~ii ramki se integrirani sedum fakulteti, Sektorot za odnosi so javnosta, Sektorot za me|unarodna sorabotka i marketing, Sektor za kariera i obuka, Sektorot za pretpriemni{tvo, Nau~no-istra`uva~kiot centar i Sektorot za izdava~ka dejnost, vetuva zagarantiran kompleten uspeh vo soedinuvaweto na teorijata so praktikata. Inicijalna i idna cel e da se pozicionirame kako akademski centar koj so celiot svoj potencijal se fokusira na studentot.

49

specijalen prilog

EDUKACIJA

Trendovi

POZNAVAWETO STRANSKI JAZIK STANUVA NU@NOST

SO U^EWE STRANSKI JAZICI DO POGOLEMA KONKURENTNOST o dene{noto delovno opkru`uvawe, poznavaweto na stranskite jazici e preduslov za uspeh na delovnite lu|e i kompaniite vo koi {to rabotat. Iako odlukata koj stranski jazik da se u~i e individualna, sepak, samoto izu~uvawe na nekoj stranski jazik e sigurno eden od najdobrite na~ini za da „sozdadete” prednost na pazarot.

Idejata za koj jazik da go izu~uvate mo`e da proizleze ottamu ako gi znaete idnite planovi na kompanijata vo koja {to rabotite, mo`nosta za nejzino pro{iruvawe na nekoi drugi pazari. Na ovoj, za kompanijata ni malku lesen pat, u~eweto na stranskite jazici }e bide osobeno va`no, ako ne i presudno. Spored poznava~ite, stranski jazici najmnogu u~at srednite i pogolemite menaxeri vo kompaniite, odnosno onie koi zaradi prirodata na nivnata rabota komuniciraat na nekoj stranski jazik. Menaxerskata pozicija deneska iznuduva napredno poznavawe na najmalku tri stranski jazici, od koi angliski, francuski i germanski ili italijanski. Toa podrazbira to~no i te~no komunicirawe so sogovornikot kako i poznavawe na stru~na ter-

V

50

minologija i frazeologija. Sekoj onoj ~ija cel e napredok i uspeh vo rabotata mora da zboruva najmalku angliski jazik, dobro da go razbira svojot sogovornik, da sledi stru~na literatura, da ~ita izve{tai, da u~estvuva na stranski stru~ni konferencii, kako i toa da vodi sostanoci na stranski jazik. Potrebata od stru~nost vo poznavaweto na eden stranski jazik, raste so razvojot i na pozicijata, pa zatoa kontinuiranoto vlo`uvawe vo poznavawe na stranskite jazici, od den na den stanuva nu`nost.

Dominacija na angliskiot jazik Spored statisti~kite podatoci, vo odbiraweto koj stranski jazik da se u~i, s$ u{te dominira angliskiot. No, na globalno nivo, ne pomalku izu~uvani jazici od evropskiot kontinent se francuskiot, germanskiot, italijanskiot, a ne pomal interes ima i za ruskiot. Izborot, koj stranski jazik bi zapo~nale da go u~ite, vo golema merka zavisi od delovnite interesi na kompanijata kade {to ste vraboteni. Kako naj~est oblik na edukacija, delovnite lu|e go biraat

Spored statisti~kite podatoci, vo odbiraweto koj stranski jazik da se u~i, s$ u{te dominira angliskiot. No, na globalno nivo, ne pomalku izu~uvani jazici od evropskiot kontinent se francuskiot, germanskiot, italijanskiot, a ne pomal interes ima i za ruskiot. Izborot, koj stranski jazik bi zapo~nale da go u~ite, vo golema merka zavisi od delovnite interesi na kompanijata kade {to ste vraboteni individualniot na~in. Stanuva zbor za oblik na nastava koja vo potpolnost se prilagoduva spored potrebite na izu~uva~ot na jazikot i se odviva naj~esto dva pati nedelno, vo traewe od po dva ~asa. Na toj na~in se postignuva sakanata dinamika na brzo izu~uvawe na stranski jazik za kratko vreme.

Drug na~in na izu~uvawe, isto taka mnogu atraktiven, e rabota vo mali, no sli~ni interesni grupi. Na primer, ako stanuva zbor za izu~uvawe na deloven stranski jazik od oblasta na finansiskiot sektor, toga{ nastavata e zamislena na na~in {to se usvojuva finansiskiot re~nik, se sledat i razrabotuvaat finansiski izve{tai, a ~esto se simuliraat i konkretni situacii. U~eweto na stranskite jazici e tokmu eden od na~inite kako da bidete “pokonkurentni” na pazarot, na na~in {to }e investirate vo sopstvenoto znaewe i edukacija.