00 transport 2010

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

PETOK 19/3/2010

[ANSATA E VO RAZVOJ NA DOBRA LOGISTIKA SVETSKA BANKA PREPORA^UVA: PODOBRETE JA KONKURENTNOSTA INVESTIRAJ]I VO PODOBRA TRGOVSKA LOGISTIKA

SOSTOJBI VO HRVATSKA LO[I DENOVI ZA HRVATSKITE PREVOZNICI

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Sostojbi,trendovi

SOSTOJBI VO MAKEDONIJA

[ANSATA E VO RAZVOJ NA DOBRA LOGISTIKA Verica Jordanova jordanova@kapital.com.mk

ransportot i {pedicijata se klu~en faktor za razvojot na trgovijata vo edna zemja, a klu~ni se i za povrzuvawe na zemjata so svetskite ekonomski tekovi i faktor koj zna~itelno mo`e da go zabrza ekonomskiot razvoj na edna zemja. Ova go konstatira Svetska banka. Nejzinite analizi poka`uvaat deka sredno razvienite zemjite so dobro razviena transportno-logisti~ka mre`a imaat golem potencijal za ekonomski rast.

Ottuka i golemoto zna~ewe na ovoj sektor vo globalni ramki. Ako se sudi spored ekonomskite analizi koi mo-

T 38

`at da se pro~itaat za Makedonija, se ~ini deka transportot, logistikata i {pedicijata se celosno zapostaveni temi. So ova se soglasuvaat i samite kompanii od ovoj sektor, poa|aj}i od pogre{nata terminologija pa s$ do nezainteresiranosta na samiot esnaf javno da progovori za problemite so koi se soo~uvaat.

Specijalniot prilog "Transport i logistika" si zadade ambiociozna cel da bide prvoto specijalizirano izdanie koe podetalno ja tretira ovaa dejnost i rabotata na kompaniite. Analizirame zo{to Makedonija nema razviena transportno-logisti~ka {ema, kakvi se trendovite vo ovaa dejnost, kako kotira makedonskata logistika

vo me|unarodni ramki?

Sostojbi Za da se dobie {to pojasna slika za transportno-logisti~kiot sektor vo Makedonija treba da se ka`e deka vo ovoj segment ima relativno malku, nekolku desetina golemi kompanii koi nudat integrirani transportni, logisti~ki i {pediterski uslugi na klientite i stotina takanare~eni {pedicii koi vsu{nost rabotat carinsko posreduvawe. Vakvata {ema, spored poznava~ite na sostojbite vo ovoj segment, neminovno }e se menuva vo bliska idnina. Reformite vo carinskata sfera i trendot na pogolemo olesnuvawe i poednostavuvawe na carin-

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

BRODSKIOT TRANSPORT VO PORAST Brodskiot transport vo Makedonija e segment koj kontinuirano bele`i ekspanzija. Od godina vo godina raste zatoa {to najgolemite svetski proizvoditeli se preku okean, na Dale~niot Istok. Na{ najgolem trgovski partner e EU i eks JU-zemjite kade {to se koristi kamionski i `elezni~ki transport. Ona {to se vozi so brod, nad 50% od uvozot doa|a od Kina i Bliskiot Istok. Toa postojano e vo porast i interesot kaj klientite raste.

Lo{a patna i `elezni~ka infrastruktura, slabi kapaciteti kaj samite kompanii, administrativni barieri, star vozen park se glavnite ograni~uva~ki faktori za razvoj na transportno-{pediterskata dejnost vo Makedonija

skite postapki }e gi natera carinskite posrednici da baraat novi alternativi za da generiraat zarabotuva~ka. Evidentno e deka od samoto carinsko posreduvawe ne }e mo`at da `iveat. Sega{nite carinski posrednici, takanare~eni {pediteri vo idnina }e mora na svoite klienti da im ponudat i druga usluga koja zaedno so carinskoto posreduvawe, }e im ja prodadat na klientite. Toa e neminovnost. Toa e potrebata da se razmisluva za adutot koj }e ve pozicionira eden ~ekor pred konkurencijata. Primer, eden logisti~ar koj {to nudi skladirawe, mo`e da dade i besplatno carinewe samo za da go zadr`i klientot, da mu napravi distri-

bucija na stokata i da zaraboti ek- nas se svedeni na relativno mali brojstra pari. ki", objasnuva ^arapi}.

Vakvite vetri{ta ve}e po~naa da duvaat Koga se osamostoi Makedonija, posvo Makedonija. Se pojavuvaat poma- toeja nekolku vistinski {pedicii koi li firmi koi stanuvaat logisti~ari, imaa ogromno iskustvo i kadar. Zoinvestiraat, se opremuvaat i se ka- ran Arnautov, operativen direktor na darni da ponudat vistinska logisti~ka Fer{ped AD-Skopje smeta deka izlepoddr{ka. guvaweto od golemiot jugoslovenski sisDruga pri~ina poradi koja logisti- tem n$ svede na lokalni ramki. Nakata ne e dovolno razviena vo Ma- mesto od carinski posrednici da stakedonija e nedovolnata nadvore{no- nuvame {pediteri, kaj nas se slu~i trgovska razmena. S$ u{te na paza- obratno. rot nema tolku golem pritisok na stoka "Embargoto od Grcija i embargoto kon koja }e gi natera kompaniite-{pedi- Srbija donese mnogu pari vo MK no teri i logisti~ari da ponudat pro- n$ napravi invalidi. Toga{ rabotadukti koi se ve}e standardna ponuda ta sama do|a{e, no ne donese razvoj vo drugi zemji. Stevica ^arapi}, di- i kvalitet. Sega kako zdru`enie na rektor na brodskata kompanija MSC {pediteri se trudime da se i porane{en pretsedatel na Grupa- podobrat sostojbite i pocijata na me|unarodni {pediteri tvrdi leka odime napred", obdeka sega{niot obem na rabota ne vr{i pritisok vrz {pediterite. Golem del od niv s$ u{te se one MSC Brodskiot transport vo Makedoman show. nija e segment koj kontinuirano "Nema ogromni kapabele`i ekspanzija. Od godina vo citeti, nema tolku godina toj raste zatoa {to kompleksen klient koj najgolemite svetski }e pobaruva komplekproizvoditeli se sna i golema logispreku okean, na ti~ka usluga. Site kaj Dale~niot Istok.

STEVICA ^ARAPI]

39

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Sostojbi,trendovi

Spored podatocite na Dr`avniot zavod za statistika, vo ~etvrtoto trimese~je od 2009 godina, vo odnos na istiot period od 2008 godina, koli~estvoto na prevezenata stoka vo tovarniot paten prevoz e zgolemeno za 138,8%, vo `elezni~kiot prevoz e namaleno za 7,2%, dodeka vo vozduhoplovniot prevoz namaluvaweto iznesuva 3,8%

jasnuva Arnautov.

O~ajna infrastruktura, slabi konekcii Tret biten moment zo{to makedonskata logistika e nerazviena e o~ajnata poddr{ka od site dosega{ni vladi. Minorni se vlo`uvawata vo infrastrukturata od osamostojuvaweto do denes. Fakt e deka edna zemja ne mo`e da bide logisti~ki konkurentna bez investicii vo patnata infrastruktura-`eleznica i pati{ta. Fakt e i deka vlo`uvawata na Makedonija vo ovoj sektor se tolku mali {to zemjata ja ostavaat na dnoto vo Evropa spored nerazvienosta na patnata infrastruktura. Lu|eto od bran{ata velat deka prugata, po Koridor 10, e daleku pod potrebnite standardi. Poradi toa vozovite odat so pomala brzina so {to se namaluva tranzitot.

Koridotot 8 de fakto e samo na hartija. Nemame pruga kon Albanija, odnosno kon pristani{teto vo Dra~ i nemame pruga kon Bugarija, odnosno kon pristani{tata vo Varna i Burgas. So ova Makedonija e "osakatena".

De fakto ima samo eden izlez na more, kon Solun. Vistina e deka bugarskite pristani{ta se daleku, no ako ima

Globalnite transporteri i {pediteri ve}e se pozicioniraat na makedonskiot pazar zatoa {to pretpostavuvaat deka Makedonija naskoro }e vleze vo nekoj normalen kolosek. Taka be{e i so sosedna Bugarija, kade {to po vlezot vo EU, trgovijata se zgolemi nekolkukratno.

dobra `eleznica nema pri~ina zo{to da ne se koristat posebno za pomasovni tovari. Na{ata ekonomija, za `al, nema izdr`ana alternativa za izlez na more. Blokiranoto solunsko pristani{te kako {to s$ po~esto se slu~uva, zna~i i blokirana makedonska ekonomija i trgovija.

"Pristani{tata vo Albanija i vo Crna Gora go zgrabija momentot od blokiranoto carinsko pristani{te i se nametnaa kako va`ni transportni pristani{ta na Balkanot. Samo na{ata vlada ne napravi ni{to da go olesni pristapot na makedonskata ekonomija do tie pristani{ta", tvrdi ^arapi}.

Albanskoto pristani{te e dobro pozicionirano da ja servisira Albanija i tranzitot za Makedonija i Kosovo, a barskoto pristani{te za Crna Gora i tranzitot kon Srbija i Kosovo.

Temata infrastruktura i alternativen izlez na more povtorno se aktuelni denovive koga rabotnicite na solunskoto pristani{te {trajgeneralen direktor na [enker kuvaat, a `elezniVo zemjite koi se nadvor od cata isto taka e vo Unijata, nivoto na razvoj mo`e prekin {to prakti~da se sporeduva so Makedonija. no blokira ogromen Problemite se sli~ni, infrasprocent od makedontrukturata e sli~na i edinstveskiot izvoz koj e vrno se razlikuvame po potencizan za `elezni~ki jalot koj go nudi pazarot, {to transport. [tetite pred sè e rezultat na goleminaza makedonskata ekota na istiot i na goleminata na nomija se ogromni. investiciite koi vleguvaat vo Se brojat vo miliekonomijata. oni evra.

ZORAN LAZOROSKI

40

Birokratski pre~ki za makedonskiot transport Ograni~uva~ki faktor, na koj {to se `alat transporterite i {pediterite e i javnata birokratija. Iako e formirana platforma i nekolku neformalni tela za sorabotka na nadle`nite institucii i ministerstva so kompaniite od ovoj sektor, administrativnite problemi s$ u{te se javuvaat kako pre~ka za logisti~arite i transporterite. Tie velat deka i pokraj redovnata komunikacija so nadle`nite, nema zna~itelno podobruvawe na sostojbite. Sepak, i redovnata komunikacija e golem uspeh ako se ima predvid deka samo do pred nekolku godini bevme bezglasna bukva, a sega sme seriozen partner na carinata, komentiraat del od {pediterite.

Porane{niot carinsko-{pediterski komitet koj be{e interen komitet so Carina se pro{iri na sovetodavno telo vo koj postojani ~lenki se trite komori, zdru`enijata na transporteri i na {pediteri i amerikansko-makedonskata stopanska komora.

Zoran Arnautov od Fer{ped veli deka vo poslednite nekolku godini ima golem napredok vo sorabotkata so Carinata.

Me|unarodnite igra~i po~naa da doa|aat na makedonskiot pazar I pokraj brojnite ograni~uva~ki faktori vo transportno-logisti~kiot segment, ima i nekoi pozitivni trendovi. Vo poslednive nekolku godini na

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

trgovijata se zgolemi neklkukratno. O~ekuvaweto deka istoto }e se slu~i i so Makedonija otkako }e gi po~ne pregovorite za vlez vo EU, prakti~no gi privle~e ovie me|unarodni kompanii.

Tie o~ekuvaat zgolemen obem na trgovija, pove}e rabota, pove}e i pogolemi klienti.

Vo [enker o~ekuvaat situacijata dramati~no da se promeni po pogolemi-

Poradi generalno zastareniot vozen park, na{ite transporteri mnogu te{ko }e se priklu~uvaat vo Evropa.

Poslednata merka na Vladata za uvoz na avtobusi i kamioni ZORAN od Evropa so EURO 1 ARNAUTOV strandard prakti~no Fer{ped }e n$ unazadi. Tie vozila otkako }e vlezat kaj nas, za mnogu kratko vreme nema da smeat da vlezat vo EU, a nivnata eksploatacija vo Evropa }e bide mnogu skapa. Primer, vo Avstrija mo`e da vleze kakvo bilo vozilo, no ekolo{kata taksa se dvi`i od 100 do iljadnici evra.

○

makedonskiot pazar vlegoa i poznati stranski kompanii, kako Kene Nagel, Gebruder Vajs, DHL logistika, kontejnerskiot prevoznik MSC. Globalnite transporteri i {pediteri ve}e se pozicioniraat na makedonskiot pazar zatoa {to pretpostavuvaat deka Makedonija naskoro }e vleze vo nekoj normalen kolosek. Taka be{e i so sosedna Bugarija, kade {to po vlezot vo EU,

○

○

○

Vo angliskiot jazik, {pedicijata i carinskoto posreduvawe se terminolo{ki podeleni. Terminot custom brokeradge se koristi za carinsko posreduvawe, odnosno podgotovka na dokumenti i posreduvawe me|u edna stranka i carinata. Toa ne se {pediteri kako {to gi narekuvame nie. Freight forwarder e {pediter- negovata rabota e da osmisli kako edna stoka na najbrz, najlesen, najmalku rizi~en i najevtin na~in da ja prenesete od edno do drugo mesto.

Razlikata pome|u ovie dva termini e su{tinska. Carinskoto posreduvawe e ili mo`e da bide del od {pedicijata vo momentot koga stokata }e dojde na granica. Po`elno e da go imate kako del od sistemot, no mo`e i da go najmite dokolku ne e del od va{iot sistem.

○

○

○

○

[TO E [PEDICIJA?

ot vlez na stranski investitori, koi pou~eni od sopstvenite iskustva }e baraat od na{ata bran{a re{enija na koi naviknale vo domicilnite zemji.

41

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Sostojbi,trendovi

Koi se potencijalite?

Ako vnimatelno ja ~itame analizata i glavnite ograni~uva~ki faktori vo transportno-{pediterskata dejnost lesno mo`e{e da se dojde do zaklu~ok deka problemite se brojni, a idninata neizvesna. No, kako {to ni{to ne e crno-belo, taka i ovaa dejnost osven ograni~uvawa ima i golemi potencijali.

Za Zoran Arnautov od Fer{ped, najgolemata {pedicija vo Makedonija, idninata vo ovoj sektor treba da se bara vo logistikata. Nejze treba da ja neguvame i razvivame. Toa zna~i nudewe uslugi koi {pediterstvoto sega ne gi nudi. Primer, {pediterot po primawe na stokata vo magcin, istata ja dvoi po kupuva~i/klienti, pravi i dodava prevod na zadol`itelnite dokumenti (na makedonski jazik), na upatstvoto za koristewe ako stokata e tehni~ka, ja stava garancijata i taa pratka po nalog na klientot se nosi direktno vo prodavnicata kade {to vedna{ odi na proda`ba. So toa na komintentot mu kratite tro{oci za skladirawe, ja namaluvate potrebata za lu|e koi }e go pravat prepakuvaweto. Seto toa go prezemaat logisti~arite. Se odi i kon u{te posofisticirani logisti~ki uslugi. Primer, vo Germanija edna logisti~ka ku}a nudi uslugi za bolnicite so toa {to vo daden den im gi nabavuva. Bolnicata, primer, nara~uva 10 setovi za operacija na slepo crevo so odredeni specifikacii, a logistikata toa go nabavuva ili uvezuva, pakuva i dostavuva do bolnicata vo baranoto vreme.

"Kaj nas ima nekoi pionerski ~ekori za vakva door to door delivery. Mislam deka vo ovoj segment treba da go barame na{iot napredok od pri~ina {to na{ata zemja e tranzitna. Naskoro }e padnat i graniciite na Balkanot, }e nema carinewe. ]e se carini samo stoka so poteklo nadvor od Evropa. Delot na carinata poleka }e izumira i zatoa {ansata treba da se bara vo nudewe novi uslugi od logisti~ki karakter", veli Arnautov.

Toa ve}e go raboti kompanijata Nelt koja za svoite partneri obezbeduva dorabotka na proizvodite kako prepakuvawe i nivno obele`uvawe, formirawe na komercijalni pakuvawa i promotivni akciski setovi. Celta e tie proizvodi celosno da se prilagodat na barawata na potro{uva~ite.

Vo kancelarijata na [enker vo Makedonija smetaat deka zemjata ima do-

42

OSIGURUVAWE NA TRANSPORTOT Transportnoto osiguruvawe vo trgovijata i transportot pretstavuva poim za sigurnost, za{tita, doverba i garancija. Smislata na ovoj vid osiguruvawe kako i negovoto zna~ewe e vo gri`ata za pokrivawe na {tetite i zagubite koi se javuvaat kaj pratkite prezemeni vo transport, i {to nastanuvaat od najrazli~ni pri~ini vo razli~ni periodi. Tie da mo`at da se prenesat na treto lice (osiguritelna kompanija) koja ja prezema obvrskata za pokrivawe na {tetata za opredelena cena (premija).

Gledano od ekonomski aspekt, ovoj vid osiguruvawe spa|a me|u najkompliciranite, pred s$ poradi faktot {to za vreme na transportot na stokata, opremata kako i samoto prevozno sredstvo, site tie se nao|aat vo postojana i neprekinata opasnost od golem broj rizici od razli~na priroda, kako prirodni nepogodi, tehni~ki nedostatoci, ~ove~kiot faktor i sli~no.

Od praven aspekt, pak, transportnoto osiguruvawe e isto kako i imotnoto osiguruvawe odnosno ima obes{tetuva~ki karakter.

Evropski standardi na osiguruvawe Kako del od transportnoto osiguruvawe mnogu ~esto kako kaj nas taka i vo Evropa, se koristi CMR osiguruvaweto (odgovornost na prevoznikot) kon korisnicite na prevozot za prezemenata pratka, soglasno CMR-konvencijata za me|unaroden drumski prevoz na stoka.

Poseduvaweto na vakva polisa, golemite evropski {pediterski ku}i go smetaat kako zadol`itelno pri potpi{uvawe na dogovorot za sorabotka so transportnite kompanii. So kupuvaweto na ovaa polisa se steknuva doverba, garancija i sigurnost kaj delovnite partneri na transporterite.

Ovoj vid osiguruvawe, iako ne poka`uva golemo u~estvo vo portfolijata na Osiguritelnite kompanii, sekoja godina ima tendencija na porast koj uka`uva deka na{ite stopanstvenici, bez razlika dali se raboti za sopstvenici na robata, prima~i ili ispra}a~i, ili pak samo kako prevoznici, za svojata idnina ve}e odlu~uvaat preku kupuvawe na polisa za osiguruvawe. Polisata e potrebna za sekoja firma koja misli za ispolnuvawe na obvrskite prezemeni so potpi{uvawe na raznite dogovori, odnosno za ostvaruvawe na o~ekuvaniot profit. Premijata koja pretstavuva cena na rizikot e mnogu prifatliva, a pak samite polisi se izdavaat na mnogu ednostaven na~in i se dostavuvaat direktno do osigurenikot. bra pozicija za razvoj na logistikata i transportot poradi mestopolo`bata i tranzitnite geografski predispozicii.

"Poseduvame solidna patna i `elezni~ka infrastruktura i relativno lesen pristap do nekolku pristani{ta. Uslovi ima, no za `al, toa ne dovolno samo po sebe da kreira razvoj. Lo-

gistikata i voop{to transportno-{pediterskiot biznis, pred s$ se generi~ki determinirani od razvojot na lokalnata ekonomija i od nejzinite uvozno-izvozni kapaciteti", velat vo [enker. Za niv, nivoto na logisti~kiot biznis sekoga{ }e bide refleksija na nivoto na ekonomskiot razvoj na dr`avata.

PR

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

LOGVIN SOLU[NS MAKEDONIJA

NUDIME KOMPLETNO PERSONALIZIRANI LOGISTI^KI RE[ENIJA ompanijata Logwin Solutions e fokusirana kon ponuda na kompletno personalizirani logisti~ki re{enija za klientite od biznis-sektorot. Preku svoeto servisno portfolio, Logwin Solutions sozdava inovativni i kompletni re{enija vrz osnova na dolgogodi{noto iskustvo vo oblasta na logistikata. Imeno, kompanijata nudi re{enija za menaxirawe na sinxirot za nabavka (supply chain management), servisi za dodavawe na vrednost na gotovite proizvodi (added value services) kako i izrabotka i menaxirawe so kompletni autsorsing proekti.

Logvin Solu{ns Makedonija e del od germanskiot logisti~ki provajder Logwin Solutions Fashion od koncernot Logvin AG. Ovaa grupacija ima pove}e od 7.800 vraboteni vo 400 lokacii niz 43 zemji vo svetot. Pove}e informacii mo`ete da dobiete na www.logwin-logistics.com

K

Vo mart 2004 godina Logvin Solu{ns Makedonija (toga{en Birkart Globistik) go otvori prviot logisti~ki centar vo [tip, Makedonija so povr{ina od 5.450 kvadratni metri i na svoite klienti im nudi {iroka paleta na uslugi nameneti za firmi kako od konfekciskata taka i od ostanatite industrii.

Logvin Solu{ns Makedonija e prviot i edinstven moden logisti~ki provajder vo Makedonija koj so svojot visoko stru~en tim od 38 vraboteni, uspe{no razviva soodvetni personalizirani re{enija spored potrebite i `el-

bite na klientite pri {to se ovozmo`uva optimizacija na tro{ocite i dodavawe na novi vrednosti na proizvodite.

Logvin Solu{ns Makedonija na svoite klienti im nudi Full Package Services koi se sostojat od: transportna logistika, tekstilna logistika, value-added services – VAS i outsourcing.

Prepoznatlivost vo modniot svet Pokraj logistikata i servisite za doma{nite kompanii, Logvin Solu{ns Makedonija nudi logisti~ka poddr{ka na pove}e od 60 zapadnoevropski kompanii koi proizvedu-

Logvin Solu{ns Makedonija e prviot i edinstven moden logisti~ki provajder vo Makedonija koj so svojot stru~en tim od 38 vraboteni, uspe{no razviva soodvetni personalizirani re{enija spored potrebite i `elbite na klientite

Vo mart 2009 na 13-ta Me|unarodna Konferencija za kvalitet vo Pariz, kompanijata ja dobi nagradata „International Star for Leadership in Quality Award“ vo takanare~enata zlatna kategorija. vaat vo pove}e od 200 tekstilni fabriki vo Makedonija. Nedelno od Makedonija kon EU trgnuvaat okolu 25 visoko volumenski vozila koi prevezuvaat vise~ka i ramno pakuvana konfekcija. Godi{no se ispora~uvaat okolu 14 milioni par~iwa gotova obleka od Makedonija za EU. Vo mart 2009 na 13-ta Me|unarodna Konferencija za kvalitet vo Pariz, kompanijata ja dobi nagradata „International Star for Leadership in Quality Award“ vo takanare~enata zlatna kategorija.

Ovaa nagrada se dodeluva godi{no na kompanii koi prika`ale visoki performansi vo sferata na razvojot na biznisi i kvalitet na uslugite spored standardot QC 100. Vo dekemvri 2009 Logvin Solu{ns Makedonija izvr{i re-sertifikacija i go dobi sertifikatot za menaxment na kvalitet spored standardot za ISO 9001:2008.

43

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Konkurentnost

RANGIRAWE SPORED LPI (The Logistics Performance Indicators) Slovenija 57 Bugarija 63 Makedonija 73 Hrvatska 74 Srbija 83 Bosna i Hercegovina 87 Albanija 119 Crna Gora 121

SVETSKA BANKA PREPORA^UVA:

PODOBRETE JA KONKURENTNOSTA INVESTIRAJ]I VO PODOBRA TRGOVSKA LOGISTIKA Verica Jordanova jordanova@kapital.com.mk

apacitetot na zemjite za efikasen transport na stokite i povrzuvawe na proizvoditelite i potro{uva~ite so me|unarodnite pazari se podobruva na svetsko nivo. Neophoden e u{te pogolem progres za da se zabrza ekonomskiot razvoj i da im se pomogne na firmite da izvle~at korist od za`ivuvaweto na ekonomijata, konstatira najnovoto istra`uvawe na Svetska banka za trgovskata logistika, objaveno vo januari godinava.

Germanija e lider me|u 155 ekonomii rangirani vo LPI (The Logistics Performance Indicators), koj e del od po-

K 44

golemiot izve{taj “Connecting to Compete 2010: Trade Logistics in the Global Economy�.

Ovoj izve{taj vo globalni ramki dobiva s$ pogolemo zna~ewe poradi faktot deka so tekot na vremeto podobruvaweto na logisti~kite performansi ima mnogu golemo vlijanie vrz ekonomskiot rast.

"Zgolemenata ekonomska konkurentnost na globalno nivo gi tera zemjite da gi jaknat svoite kapaciteti, da ja podobruvaat trgovskata logistika kako pameten na~in za zgolemuvawe na efikasnosta, namaluvawe na tro{ocite i za pogolem ekonomski rast", veli Robert Zelik, pretsedatel na Svetska banka.

Jakneweto na vrskite me|u pazarite,

proizvoditelite, farmerite i potro{uva~ite otvora mo`nost za ogromen rast i investiciski mo`nosti, i ovie raboti bi trebalo da bidat glaven fokus na razvojnite strategii na zemjite vo razvoj, prepora~uvaat od Svetska banka.

Izve{tajot uka`uva i na postoeweto golem "logisti~ki gap" me|u bogatite zemji i zemjite vo razvoj. Sepak, toa uka`uva na nekoi pozitivni trendovi vo nekoi oblasti od klu~no zna~ewe za logistikata i trgovijata. Bankata konstatira trend na modernizacija na carinskite slu`bi, pogolema upotreba na informati~ka tehnologija i razvoj na privatni logisti~ki uslugi.

"Vo sporedba so prethodniot izve{taj od 2007 godina, mnogu zemji vo razvoj

Konkurentnost

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

Makedonija e na 73-to mesto spored LPI indeksot (The Logistics Performance Indicators), pred Hrvatska, Srbija, BiH, Albanija i Crna Gora. Ovoj indeks gi procenuva logisti~kite kapaciteti na edna zemja, koi spored Svetska banka, se va`en faktor za ekonomskiot razvoj na zemjite!

I vo izve{tajot Doing Business, Makedonija e pofalena za namaluvaweto na vremeto potrebno za izvoz od 19 na 17 dena i na uvoz od 17 na 15 dena, {to se dol`i glavno na reformite vo carinskata oblast.

Svetska banka na sekoi dve godini gi procenuva transportnite kapaciteti i potencijali na 155 zemji vo svetot.

Bankata mu pridava osobeno golemo zna~ewe na ovoj sektor zatoa {to transportnite politiki na edna zemja gi smeta za mnogu vlijatelni faktori vrz ekonomskiot razvoj na edna zemja i svetskata trgovija

Logistikata zavisi od kvalitetot na javnite institucii

gi podobrija svoite kapaciteti za povrzuvawe so me|unarodnite pazari, {to e glaven element za konkurentnost i ekonomski rast. Ako ovie zemji sakaat da izlezat od krizata vo posilna i konkurentna pozicija, tie bi trebalo da investiraat vo podobra trgovska logistika", izjavi Otaviano Kanuto, potpretsedatel na Bankata za namaluvawe na siroma{tijata i ekonomski menaxment.

Istra`uvaweto poka`uva deka podobrenite logisti~ki performansi vo zemjite so niski i sredno-niski prihodi mo`e da ja zgolemat trgovijata za 15%.

Od toa }e imaat korist kompaniite i potro{uva~ite preku poniski ceni i uslugi so podobar kvalitet. Interesna e konstatacijata deka logistikata vo golema merka zavisi od kvalitetot na javnite institucii i efikasnata koordinacija na carinskite slu`bi. Se zabele`uva potrebata od

"Zemjite so podobri logisti~ki kapaciteti mo`at pobrgu da se razvivaat. Da stanat pokonkurentni i da go zgolemat nivnoto nivo na investicii", veli toj.

reformi na carinskiot menaxment. Vo siroma{nite zemji, polovina od transportnite kontejneri fizi~ki se pregleduvaat, a eden od sedum kontejneri najmalku dvapati se pregleduva.

Drugi oblasti vo koi {to se potrebni natamo{ni podobruvawa se: podobri transportni politiki, podobruvawe na konkurentnosta vo patniot transport, {pedicijata, i `eleznicata. Kaj posiroma{nite zemji ograni~uva~ki faktori voobi~aeno se logisti~kite uslugi i me|unarodnite tranzitni sistemi.

Zemjite kaj koi se zabele`uva nivo na logisti~ki uslugi koi go nadminuvaat nivoto na prihodi se: Kina, Indija, Uganda, Vietnam, Tajland, Filipini i Ju`na Afrika. Najgolem napredok od zemjite od Centralna i Isto~na Evropa ima Polska.

45

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Intervju

Blue Bell e kompanija koja ve}e 14 godini obezbeduva visokokvaliteten kontejnerski prevoz, koja ima vospostaveno partnerski odnosi so poznati svetski brodski prevoznici.

Kompanijata ima kancelarii vo Kosovo i Crna Gora.

Menaxmentot na ovaa transportna kompanija smeta deka Blue Bell e lider na pazarot. Vlo`ivme mnogu napor i mnogu trud, a kvalitetot koj {to go nudime e prepoznatliv kaj na{ite klienti koi dolgi godini sorabotuvaat so nas. “Vo vremeto koga nie se pojavivme na pazarot, bevme prva privatna kompanija koja se zanimava so pomorski transport. Toa ni be{e osnovnata dejnost.

Toga{ bevme prvi i ostanavme prvi do den denes, ako se zeme predvid brojot na prevezeni edinici, tovareni brodovi, tovareni kontejneri i koli~inata na toni roba manipulirana od na{a strana�, veli vtoriot ~ovek na kompanijata, Metodija Sa~maroski.

Toj objasnuva deka postignatiot uspeh se dol`i glavno na kontinuiranoto voveduvawe inovacii vo raboteweto spored evropskite pravila. Kompanijata so tek na vreme go obnovi i vozniot park, formira{e posebna firma koja se zanimava samo so kamionski prevoz iako glavniot fokus na kompaniajta ostanuva brodskiot transport i logistikata.

KIRIL CRVENKOSKI Blue Bell

LIDERI VO KONTEJ i ponudata. Na po~etokot rabotevme samo nie Mako{ped i Fer{ped, a sega ima u{te 15-tina firmi. Konkurencijata si go pravi svoeto, a pobaruva~kata raste zatoa {to raste i razmenata me|u zemjite, odnosno trgovijata. Toa se zgolemi posebno so otvorawe na kineskiot pazar. Nie po~navme da rabotime so Kina koga lu|eto ne razmisluvaa deka so taa zemja, voop{to, mo`e da se sorabotuva. Nie znaevme deka Kina }e bide epicentar. Toa i se slu~i. Zatoa mislime deka liderstvoto e tokmu vo toa, da bide{ sekoga{ ~ekor pred drugite. Na{e mislewe e deka Kina za 4-5 godini nema da zamre, no }e opadne. ]e se otvorat novi pazari. [to e ona {to ja razlikuva Blue Bell

od konkurencijata site ovie godini?

Verica Jordanova Jordanova@kapital.com.mk

So ogled na toa deka firmata e

formirana vo 1996 godina, kako go procenuvate razvojot na pobaruva~kata na pazarot sive ovie godini.

Kako se menuva sostojbata vo odnos na pobaruva~kata vo Makedonija?

Sa~maroski: Kako {to raste pobaruva~kata na vakov tip uslugi, taka raste

46

Principot na familijaren koncept, no voedno i profesionalizmot i poznavaweto na ovaa struka se receptot za na{iot uspeh. Se vrzuvame so klientite, delime dobro i zlo so niv.

I vnatre vo firmata funkcionirame po ovoj koncept, no i nastojuvame da bideme maksimalno obu~eni i kvalifikuvani za da mo`eme da izlezeme vo presret profesionalno

da gi obavuvame na{ite sekojdnevni obvrski. Sekoga{ e potrebno da se izleguva vo presret na klientot, da bideme na raspolagawe 24 ~asa i ~esno da rabotime.

Postoi li vo ovoj biznis ograni~uva-

we na pazarot koj ja nametnuva regulativata ili nekoi drugi pravila od dr`avata?

Ona {to osnovno & nedostiga na zemjata e infrastrukturata. Za `al, toa e prikazna koja sekojdnevno ja slu{ame, a vo realnosta avtopati{tata i `eleznicata se stra{no zapostaveni. Otvoraweto na izlez kon pristani{tata vo Albanija i Bugarija e od su{tinsko zna~ewe i toa mnogu bi ja olesnilo rabotata.

Za transportnata dejnost od golemo zna~ewe e dr`avata da go olesni izdavaweto na zelenite kartoni, namaluvawe na dava~kite... Vo edna takva atmosfera, rabotata sigurno }e `ivne.

Infrastrukturata, investiciite na infrastrukturata se osnovni problemi... ne mo`e{ da napravi{ dobar transport i dobra logistika ako nema{ infrastruktura.

Vo koj segment gledate potencijal za

razvoj na transportniot sektor? Koi

Intervju

METODIJA SA^MAROSKI Blue Bell

JNERSKIOT PREVOZ se prednostite koi {to Makedonija mo`e da gi iskoristi?

mi izvozot. Makedonskiot pazar e mnogu konkurenten so cenata, od pri~ina {to imame navistina evtina rabotna sila. Mo`ebi i na kompaniite im dojde zort so krizava, pa se potrudija pove}e okolu izvozot. Istokot e gladen za proizvodi od metalniot sektor, za surovinski metali, pa zatoa i raste pobaruva~kata.

Ima malo opa|awe na uvozot, pred

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

Ovaa prolet se najavuva otvorawe na nova usluga na pazarot na feribrodskiot servis. ]e se nudat bileti za transport na komercijalni vozila od Igumenica i Patra, a vo pregovori sme za vospostavuvawe na linija do Solun i Dra~ kon Evropa i obratno. “Neodamna zedovme plac vo Gevgelija koj do krajot na godinata treba tehni~ki da se dooformi. Negovata namena mu e da slu`i za manipulacija na kontejnerite, prazni ili polni, a vo idnina dokolku se sozdadat uslovi mo`e da prerasne i vo carinski sklad�, gi objasnuva Sa~maroski idnite investicii i planovi na kompanijata. s$ poradi mentalitetot i percepcijata deka za vreme na krizata mora da se {tedi i nekoi materijali da se nabavat od evropskite zemji, namesto od podaleku.

Nekoi istra`uvawa poka`uvaat deka vo krizni situacii trgovijata se svrtuva pove}e kon regionalni ramki, a se namaluvaat multinacionalnite i internacionalnite nabavki.

Sa~maroski: Mo`e da go iskoristime toa {to sme na krstopat. Bugarija, na primer, e vrzana so dve pristani{ta, Varna i Burgas i e maksimalno zavisna od niv. Na{ata lokacija ni ovozmo`uva izbor me|u Solun, Dra~, Varna, Burgas i Bar. Edinstveno pra{awe e povrzanosta so tie pristani{ta. Ako ima dobri pati{ta i `elezni~ki linii, ima Vo svetskata trgovija sega se aktuelni odredeni promeni koi sosema dobar izbor na brodsse slu~uvaat i koi vo krajna linija vlijaat i na makedonskata ki transport. Sepak, najmnogu ekonomija. Poradi prethodni najavi za opa|awe na trgovijata, ni odgovara solunskoto prismnogu brodari go namalija brojot na brodovi {to prirodno tani{te zatoa {to e redovno dovede do porast na cenata za brodski transport. Na globali e najblizu, samo 250 kilometri no nivo brodarite se dogovorija da ja namalat i potro{uva~do Skopje. kata na nafta, a so toa i brzinata so koja se dvi`at istite.

Dali gledano spored obemot Vakvite dvi`ewa imaat efekt vrz site, no najmnogu vrz na va{ata rabota i pobaruna{ite trgovci. Ako porano mo`elo za 25 dena standardno da va~kata na va{ite uslugi, doplovi kontejner od Kina do Solun, sega generalno pristignukrizata vo Makedonija e vaat za 38- 60 dena vo zavisnost od brodskata kompanija, no zavr{ena? nie sepak, uspevame vo razli~ni instanci da doplovat i za Sa~maroski: Ne. Toa doprva }e 19 dena. No, najglavnoto e toa {to cenata na transportot se po~uvstvuva. Ne o~ekuvam pose zgolemuva vo posledniov period, a toa ima vlijadobruvawe do krajot na vtorinie i na cenite na krajniot produkt za koj imaat ov kvartal. Se ~eka novata segolemo vlijanie gorenavedenite faktori, no i zona da poka`e kako }e se odporastot na cenata na naftata, opa|aweto na vivaat rabotite. Interesno e {to dolarot trgovskata razmena i red drugi vo celata taa kriza se zgolefaktori koi {to se premnogu dlaboki za kusa analiza.

47

specijalen prilog

TRANSPORT I LOGISTIKA

Region

Hrvatskata vlada minatata godina donese niza odluki koi se vo prilog na prevoznicite, no tie baraat u{te ~ekori za da se ubla`i nivnata te{ka situacija inatogodi{niot prose~en pad na prometot vo patniot prevoz od 30% seriozno gi zdrma hrvatskite prevoznici.

Pri~inite se dobro poznati: svetskata recesija, nepovolnite ceni na gorivoto i slabata naplata na pobaruvawata. I vo ovaa zemja krizata ne gi pogodi site podednakvo. Spored Zdru`enieto na hrvatskite patni prevoznici najmnogu nastrada pomorskiot transport poradi namaleniot uvoz na stoka preku najgolemite svetski pristani{ta.

So ogled na faktot deka transportot e povrzan, golemi posledici ima{e i vrz site vidovi kopnen, avionski i voden prevoz na stoka. Prviot ~ovek na ova zdru`enie Anton Kolak veli deka prevozot na stoka vo ovaa zemja ne e profitabilen biznis i deka ovde se raboti samo za pre`ivuvawe.

Hrvatite se zagri`eni od vakvata situacija zatoa {to se svesni deka trans-

M

48

SOSTOJBI VO HRVATSKA

LO[I DENOVI ZA HRVATSKITE PREVOZNICI

portot e krvotokot na ekonomijata vo sekoja razviena zemja, i deka e strate{ka kategorija na stopanstvoto, koja vo krajna linija nosi zna~itelni devizni sredstva vo dr`avnata kasa, duri 7% od vkupniot devizen priliv vo Hrvatska.

Za nadminuvawe na vakvata sostojba, subjektite od hrvatskiot transportno-logisti~ki sektor vo zemjata uspeaja po dolgi pregovori so Ministerstvoto za pomorstvo, trgovija i infrastruktura da izdejstvuvaat za 50% poniski ceni na

Region ○

○

○

○

BROJKI ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

3.000 hrvatski patni prevoznici

13.000 tovarni vozila

3,5

vozila vo prosek poseduvaat hrvatskite transporteri ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

CEMT-dozvolite (multilateralna dozvola koja ja izdava Evropskata konferencija na ministrite za transport, na baza na koja se dozvoluva odvivawe na me|unaroden transport na stoka). Isto taka Ministerstvoto dozvoli i namaluvawe na dava~kite koi gi pla}aat prevoznicite za koristewe na avtopati{tata i na patarinite. So ova od minatata esen hrvatskite prevoznici pla}aat za 20% poevtina patarina. Vladata odobri dopolnitelni popusti za onie prevoznici koi }e kupat kamioni so visoki ekolo{ki standardi (Euro 4 i Euro 5). So toa se stimulira zamenata na vozniot park vo zemjata, nivno modernizirawe so {to raste i nivnata konkurentnost.

specijalen prilog TRANSPORT I LOGISTIKA

Hrvatska stimulira zamena na vozniot park so novi eko-kamioni

Hrvatska vo Zagreb.

Vo nizata merki, hrvatskata vlada lani donese i Programa za namaluvawe na negativnoto vlijanie vrz `ivotnata okolina koja za kupuvawe na ekolo{ki prifatlivi te{ki tovarni vozila so Euro 5 standardi, predviduva licenciranite proizvoditeli da dobivaat do 10.000 evra subvencija preku Fondot za za{tita na okolinata i energetskata efikasnost. Vo Ministerstvoto za more, promet i infrastruktura se nadevaat deka so ovaa merka za dve godini }e se zamenat okolu 3.000 te{ki vozila. Vo momentot vo Hrvatska, 3.200 prevoznici imaat 13.800 vozila. Najgolem del od niv se mali prevoznici so samo nekolku vozila. Samo 160 od niv imaat deset i pove}e od deset vozila.

Hrvatskite transporteri i prevoznici baraat od hrvatskata vlada da se namalat terminalnite tro{oci na carinskite treminali koi lo{o vlijaat na likvidnosta na hravstkite prevoznici. Tie isto taka baraat od Vladata, kako {to se pribli`uva zemjata kon ~lenstvo vo Evropskata unija, da se izedna~uvaat uslovite za rabotewe na doma{nite so stranskite transporteri. Vo Strategijata za razvoj na transportot i logistikata baraat da se naglasi va`nosta od gradewe logisti~ko-distributivni centri na

Hrvatskiot `elezni~ki sistem pati od dotraenost na prugite i vagonite, postojano docnewe koe od godina vo godina stanuva s$ pogolemo i od nu`na potreba za {to poskore{en remont. So ogled na toa deka mre`ata na avtopati{ta vo Hrvatska e mnogu dobro razviena, konkurentnosta na hrvatskata `eleznica mnogu zaostanuva. Idejata na menaxmentot na hrvatskata `eleznica e istata da ja dovedat na toa {to }e mo`e da funkcionira na liberaliziran pazar na `elezni~ki uslugi i da bide konkurentna prevozna opcija na drugite transportni granki. Tie planiraat potrebnite sredstva za rekonstrukcija na `elenicata da gi obezbedat od evropski fondovi. Posebno se nadevaat deka po vlezot vo Unijata, }e imaat na raspolagawe u{te pove}e vakvi sredstva. Vo plan se nekolku konkretni proekti za rekonstrukcija na odredeni trasi, no i izgradba na celosno novi delnici.

Hrvatska ima {ansa po vlezot vo EU da ja modernizira `elezni~kata infrastruktura. Golema {ansa tie gledaat i vo pettiot i desettiot evropski koridor koi {to pominuvaat niz hrvatskata teritorija.

Rekonstrukcija na hrvatskata pruga so pari od EU

(Izvor: Lider pres)

NASKORO SPECIJALEN PRILOG

TRGOVIJA

SE ZBOGATUVA PONUDATA NA MAKEDONSKIOT MALOPRODA@AN SEGMENT! KOI SE TRENDOVITE? TRGOVCITE VO INVESTICII. KAKVA KORIST ]E IMAAT POTRO[UVA^ITE? NOV PRISTAP VO MALOPRODA@BATA. KAKO DA OSVOITE NOVI KUPUVA^I I DA GI ZADR@ITE STARITE? KUPUVAWE PREKU INTERNET. PROMOCIJA PREKU INTERNET. OSVOJUVAWE NOVI POTRO[UVA^I PREKU SOCIJANITE MRE@I! ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT, NA MAIL: PRILOZI@KAPITAL.COM.MK; TEL: 02 2551 441; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI

49