191 Kapital 22 12 2010 by Kapital Media Group

...Naskoro!

STOPANSKATA KOMORA ALARMIRA POVE]E DA SE KORISTAT EU-FONDOVITE

PO^ITUVANI ^ITATELI, KAKO PRIRODEN PRODOL@ETOK NA VAM DOBRO POZNATIOT WWW.TOTAL.COM.MK NASKORO VO JAVNOSTA NA[ATA KOMPANIJA KAPITAL MEDIA GROUP ]E GO LANSIRA PORTALOT

WWW.KAPITAL.MK

KOMORATA ]E IM POMAGA NA FIRMITE DA ZEMAAT PARI OD EVROPSKITE FONDOVI STRANA 10

sreda

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

SKAPI SOVETI ZA EVTINI REZULTATI

DR@AVNA TAJNA E KOJ GO SOVETUVA GRUEVSKI VO MOMENTOV! VO VLADATA NE SAKAAT DA ZBORUVAAT NITU KOLKU SE, NITU KOI SE SOVETNICITE, NITU, PAK, GO OTKRIVAAT NA^INOT NA KOJ TIE SE ANGA@IRAAT, KAKVI NADLE@NOSTI DOBIVAAT I KOJA E SUMATA KOJA IM SE ISPLA]A ZA ZAVR[ENATA KONSULATANTSKA ANALIZA sreda.22. dekemvri. 2010 | broj 191 | godina 1 | cena 20 den. | tel. 2 55 14 41 | faks. 2 58 14 40

STRANA 12-13

OD DENES I SEKOJA SREDA

NAZATVORAWE,VTORNIK,21.12.2010,13.00~.

MBI 10 MBID OMB

00,84% 0,21% 0 00,35%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,50 6 446,77 1,32

NAFTA BRENT EURORIBOR

92,54 9 1,53%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (21.12) 2.308

MBI 10

2.303 2.298 2.293 2.288 2.283 2.278 2.273 2.268 2.263 2.258 15.12

17.12

19.12

21.12

Investiciskite fondovi trijat race, bankite sigurni vo za{tedite

OD VISOKITE CENI NA GORIVATA ]ARAT PROIZVODITELITE, NO I DR@AVATA!

ZO[TO RASTE CENATA NA BENZINITE VO MAKEDONIJA KOGA NA NAFTATA STAGNIRA?!

...POGLED NA DENOT... QUP^O ZIKOV

“KARIERI ...”! STRANA 4

KOLUMNA M-R ZORAN JOVANOVSKI

FILMSKA QUBOV

STRANA 14 KOLUMNA D-R QUBE TRPESKI

DVI@EWE NA CENATA NA SUROVA NAFTA NA SVETSKITE BERZI

STRANA 11

POL TOMSEN, MAKEDONCITE I GRCITE

CENA NA EUROSUPER-98

STRANA 14

VOVEDNIK ALEKSANDAR JANEV

Zakonot za energetika }e va`i od 2012 godina?! STRANA 8

noemvri 2006g.

noemvri 2007g.

juni 2008g.

noemvri 2009g.

dekemvri 2010g.

STRANA 2-3

PRAZNI XEBOVI, POLN BUXET! STRANA 2

Navigator

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 22 DEKEMVRI 2010

PRAZNI XEBOVI, POLN BUXET!

Ima li politika vo odreduvaweto na cenata na naftenite derivati vo zemjava, ako se znae deka kolku pove}e rastat cenite, tolku pove}e se zgolemuvaat prihodite vo buxetot od akcizi i DDV?! Doma{nite ceni na benzinite povtorno porasnaa i se dobliìja do rekordnoto nivo od pred dve godini, no se vo totalna kolizija so cenite na naftata na svetskite berzi. Iako Regulatornata komisija za energetika ja utvrduva cenata na naftenite derivati spored to~no utvrdena formula, koja gi vklu~uva cenata na naftata na svetskite berzi, vrednosta na dolarot, transportnite tro{oci i {pedicija, akcizata i DDV, sepak, ima mnogu nelogi~nosti me|u dvièweto na svetskite i doma{nite ceni. Sosema e nerazbirlivo kako e mo`no, vo uslovi koga cenata na naftata na svetskite berzi se dviì okolu 90 dolari za barel, doma{nite ceni na derivatite da gi dostignuvaat plafonskite ceni od 2008 godina, koga barel nafta dostigna do 147 dolari?! Taka, so poslednoto poskapuvawe na gorivata, najupotrebuvaniot derivat vo zemjava, eurosuper-98 se prodava po 75 denari za litar, a na po~etokot na juli 2008 godina, koga naftata na svetskite berzi se prodava{e

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

1.000

Ruski turisti i 12 ~arter-letovi od Rusija o~ekuva Makedonija slednata godina. Vicepremierot i minister za finansii, Zoran Stavreski, kako kopretsedatel na Me|uvladinata makedonsko–ruska komisija za trgovsko–ekonomska i nau~notehni~ka sorabotka, od Moskva najavuva i deka Makedonija i Rusija se na dobar pat da sklu~at dogovor za slobodna trgovija, so {to }e se zgolemi makedonskiot izvoz, osobeno vinoto, ovo{jeto i zelen~ukot. Ministerot Stavreski i potpretsedatelot na Vladata na Moskovskata oblast, Igor Parhomenko, razgovarale da se zgolemat koli~inite na gas {to Rusija gi obezbeduva za Makedonija vo ramkite na proektot za izgradba na gasovodnata mreà. Dvete dràvi treba da go podgotvat konkretniot proekt za del od gasovodnata mreà koja }e se finansira od klirin{kiot dolg.

OD VISOKITE CENI NA GORIVATA ЌARUVAAT PR

po 140 dolari za barel, litar eurosuper–98 ~ine{e 78 denari. Vo me|uvreme, vrednosta na dolarot porasna, no toa, sepak, ima pomalo vlijanie vrz porastot na cenite na derivatite. Ovie podatoci go potvrduvaat apsurdot deka sega{nite ceni na naftenite derivati se pribli`no isti so cenite koga naftata be{e i do 60% poskapa od sega. Osven toa, naftenite derivati vo Makedonija ne moè da bidat evtini bidej}i metodologijata za nivno presmetuvawe e prepolna i so stavki koi odat vo prilog na ekonomskite interesi na Okta. Toa najverojatno }e ostane taka do 2020 godina, koga istekuva va`nosta na famozniot kupoproda`ben dogovor za rafinerijata so gr~kata kompanija Elpet Balkanika. Duri potoa maloproda`nite ceni na gorivata }e moè da se formiraat porealno. Interesno e {to dosega nitu edna vlada javno ne progovorila za “zalo`ni~kata” metodolgija za formirawe na cenite na gorivata. Zgora na s$, dràvata od minatata godina vovede i dopolnitelni dava~ki po litar gorivo od 0,08 denari za za{tita na ìvotnata sredina i 0,9 denari za dràvnite rezervi. Spored nekoi presmetki, ovie novi dava~ki, koi dopolnitelno ja bildaat cenata na gorivata i udiraat vrz xebovite na gra|anite, obezbeduvaat po okolu 15 milioni evra dopolnitelen prihod za buxetot. No, {to ako cenata na naftata na berzite prodolì da raste, kako {to se o~ekuva?! Me|unarodnite eksperti predviduvaat deka

ZO[TO RASTE CENA MAKEDONIJA KOGA

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

cenata na naftata idnata godina }e prodolì da se zgolemuva nad 100 dolari za barel, {to verojatno }e se preslika i kaj makedonskite ceni. Makedonija ve}e se smeta za edna od zemjite so najvisoki dava~ki za nafteni derivati i na sekoe nivno zgolemuvawe, i pokraj reakciite na biznisot poradi zgolemuvawe na tro{ocite vo raboteweto, nema nikakvi intervencii od strana na Vladata, koja edinstveno moè da vlijae vrz cenata preku namaluvawe na akcizite i na DDV. Toa ne e storeno nikoga{ dosega, a pri~inite se mnogu o~igledni. Spored oficijalnite podatoci od Ministerstvoto za finansii, Vladata vo buxetot za godinava isplanirala prihodi od akciza od 240 milioni evra (vklu~uvaj}i ja i akcizata za uvoz na alkoholni pijalaci, cigari i avtomobili). Jasno e deka stanuva zbor za pogolema suma pari od koi dràvata nema lesno da se otkaè.

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

DV NA

CENA NA EUROSUPER-98

noemvri 2006g.

noemvri 2007g.

juni 2008g.

Cenata na naftata na svetskite berzi vo poslednite pet godi na benzinite vo Makedonija. Od grafikot mo`e da se zabele` ne sekoga{ zavisi od svetskata cena na naftata.

Cenite na benzinite vo Makedonija se dobliùvaat do rekordnoto nivo, zabeleàno koga naftata na svetskite berzi se prodava{e po 150 dolari za barel. Zo{to tie porasnaa tolku mnogu koga cenata na naftata se dviì okolu 90 dolari za barel? Interes od visokite ceni na gorivata vo momentov imaat ne samo naftenite kompanii, tuku i dràvata, koja vaka ostvaruva pogolem priliv vo buxetot po osnova na DDV i akcizi na nafteni derivati

SOWA JOVANOVA

s.jovanova@kapital.com.mk

Cenata na gorivata vo zemjava vrtoglavo raste, iako na svetskite berzi cenata na naftata, kako eden od glavnite indikatori za formirawe na

maloproda`nata cena na gorivata vo zemjava, od po~etokot na godinava blago porasna. Vo Makedonija, od v~era gorivata se prodavaat za 2,5 denari poskapo, a cenata e povisoka za 15,3% vo sporedba so po~etokot na 2010 godina. Cenata na litar benzin dostigna 75 denari. Vo isto vreme, na svetskite berzi cenata na crnoto zlato e 92,54 dolari za barel, a na po~etokot od godinava iznesuva{e 80 dolari za barel. Vo zemjava cenata na naftenite derivati poleka se dobli`uva do vrednosta

od 2008 godina, koga litar benzin se prodava{e za 80,5 denari, iako na svetskite berzi toga{ naftata dostigna rekordna cena od 147 dolari za barel. Od ova moè da se zaklu~i deka vo Makedonija drasti~no se zgolemuvaat cenite na naftenite derivati i toa sigurno ne e predizvikano od dvièwata na cenata na naftata na svetskite berzi. Od zgolemenite ceni }ar }e imaat ne samo proizvoditelite i trgovcite, tuku i dràvata, zatoa {to vo vakov slu~aj sobira pove}e

LIDERI

VLADIMIR FILEVSKI

NE IM BE[E DENOT

JORDAN MITRINOVSKI

MILO \UKANOV]

DEJVID KAMERON

tkako edna nedela ja braa dobi nagradata “Patent o mnogu {pekulacii i la`ni e e samo krizata problem Jnovite na godinata za 2010”, a P najavi, crnogorskiot premier Onuva{e javnosta so negova- Nza britanskiot premier, tehnolo{ki pronajdo- si dade ostavka, so {to na mnogu ta revoltiranost za slu~ajot otkako ministerot za biznis ci sekoga{ se od ogromno zna~ewe na biznisot i ekonomskiot napredok

“Bajru{ Sejdiu”, odedna{ se povle~e za da si obezbedi idnina vo sudskata fela

ve{t na~in & se dodvori na Evropskata unija, kade {to mo`ebi i }e ja prodol`i karierata

se zakani deka }e mu ja rasturi cela vlada ako saka da go razre{i

ROIZVODITELITE, NO I DR@AVATA!

ATA NA BENZINITE VO A NA NAFTATA STAGNIRA?! SO DOPOLNITELNA DAVA^KA, DR@AVATA PRAVI REZERVI OD NAFTA Dràvata minatata godina vovede nova dava~ka so koja za sekoj kupen litar benzin gra|anite pla}aat po re~isi eden denar. Parite se nameneti za kupuvawe nafta za dràvnite rezervi. Od dava~kata, dràvata najverojatno godi{no }e sobira po okolu 14 milioni evra. Ovaa dava~ka iznesuva 0,89 denari za litar benzin, 0,74 denari za kilogram mazut i 0,3 denari za litar nafta.

MAKEDONIJA I HRVATSKA SO NAJSKAPI GORIVA VO REGIONOT

VI@EWE NA CENATA A SUROVA NAFTA NA SVETSKITE BERZI

noemvri 2009g.

Cenata na gorivata raste i vo regionot. Vo Srbija, iako podolgo vreme nema{e zna~itelna promena, osven kaj ekstralesnoto maslo za doma}instvata, poskapuvawe se o~ekuva po Nova godina poradi usoglasuvaweto na akcizite so cenite na malo. Toga{ se o~ekuva benzinot da poskapi za 6,21 dinar, a dizelot za 4,23 dinari po litar.

dekemvri 2010g.

ini varira{e mnogu pove}e otkolku cenata `i deka cenata na gorivata vo zemjava pari od od DDV i akcizi na nafteni derivati. Kako {to se zgolemuva cenata na gorivata, taka se zgolemuvaat i prihodite vo buxetot po osnova na ovie dava~ki, zatoa {to tie se nadgraduvaat na poskapuvaweto na rafineriskata cena. Cenite na gorivata vo zemjava se formiraat na sekoi dve nedeli. Regulatornata komisija za energetika ja mno`i prose~nata cena na surovata nafta “brent” na svetskite berzi od prethodnite dve nedeli so prose~niot kurs po koj Okta kupila dolari za da ja plati naftata. Se koristi poskapata nafta “brent”, iako Okta kupuva ruska nafta, koja e poevtina. Na taa suma se dodava i bankarskata provizija za transakcijata. Duri potoa na ovoj iznos, kako tret indikator, se dodavaat prose~nite referentni ceni na derivatite na svetskite pazari. Vo cenata na gorivata se presmetani i site tro{oci

Navigator

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

vo raboteweto na rafinerijata, utvrdeni vrz osnova na dogovorot me|u Vladata i Helenik petroleum, kako i specifi~nata teìna na sekoj vid gorivo. Faktor vo formirawe na maloproda`nata cena na gorivata ima i cenata na dolarot, no so pomalo vlijanie. Od site ovie parametri se dobivaat rafineriskite ceni na gorivata vo zemjava. Na maloproda`nite ceni se dodavaat u{te transportnite tro{oci od rafinerijata do site benzinski stanici, maràta na distributerite, tro{ocite za osiguruvawe, {pedicija, akciza, DDV i nadomestot za ìvotnata sredina. Ekspertite velat deka imalo situacii koga cenata na naftata ”brent” bila mnogu visoka, no, sepak, derivatite ostanale so poniski ceni. Vo posledniot slu~aj, komentiraat tie, i cenata na naftata “brent” se zgolemila i cenata na gorivata doma.

Velat deka ako prodolì vakviot trend, dràvata treba da razmisluva vo nasoka na namaluvawe na DDV za naftata. CENATA NA BENZINOT PORASNA ZA 15,3% Najupotrebuvanoto gorivo vo zemjava, benzinot eurosuper-98, so najnovoto poskapuvawe se prodava po cena od 75 denari za litar, a vo januari godinava se to~e{e na benzinskite pumpi niz zemjava po cena od 65 denari za litar. Pred dva dena, Regulatornata komisija za energetika (RKE) ja zgolemi cenata na benzinot i na dizelot za 2,5 denari, so {to eurodizelot se prodava po 62 denari za litar, a eurosuper-95 po 73,50 denari za litar. Se zgolemi i maloproda`nata cena na ekstralesnoto maslo za doma}instva za tri denari i sega se prodava po cena od 51 denar za litar. Odlukata vo RKE ja pravdaat so rastot na cenata na surovata nafta na svetskite berzi za 5,5%, kako i so rastot na vrednosta na dolarot vo odnos na denarot, koja porasnala za 0,7% vo poslednite dve nedeli. EKSPERTITE OÊKUVAAT U[TE POSKAPI GORIVA Svetskite analiti~ari predviduvaat deka cenata na naftata na po~etokot od idnata godina }e se dobliì do granicata od 100 dolari za barel.

Poznava~ite na sostojbite vo zemjava, pak, velat deka e mnogu te{ko da se predvidi kako }e se dviì cenata na naftenite derivati vo zemjava vo idnina, zatoa {to, kako {to velat, i sega{nite dvièwa na svetskite berzi se nerealni i ve{ta~ki predizvikani. “Nema nikakva pri~ina cenata da se drì na tolku visoko nivo. Nema novi nao|ali{ta, {to zna~i se crpi nafta od nafteni poliwa stari i po 30 godini i ne gledam nikakva investicija za da ima zgolemuvawe na cenite”, velat ekspertite. Spored poznava~ite, site prognozi ne treba da se sfa}aat apsolutno, bidej}i i relevantni institucii dosega izlegoa so razli~ni procenki za dvièweto na cenata na surovata nafta na svetskite berzi. Forkasting prognozira{e deka vo tretiot kvartal od godinava svetskata cena na naftata moè da stigne i do 115 dolari za barel. Me|unarodniot monetaren fond (MMF), pak, prognozira deka vo 2011 godina cenata na naftata }e iznesuva okolu 80 dolari za barel. Vo Makedonija, spored ekspertite, moè da se o~ekuvaat poniski ceni na gorivata koga }e iste~e dogovorot {to go ima dràvata so Okta i cenite }e se formiraat poslobodno.

K POBEDNIK

M INOVATIVEN MINISTER

Ministerot za informati~ko op{testvo, Ivo Ivanovski, e s$ poinovativen vo proektite koi gi sproveduva vo negoviot resor. Na pilot-vladiniot proekt za besplatna edukacija na nevraboteni lica za programeri i softverski in`eneri se prijavile 80 lica, koi vo najgolemite IT-kompanii ve}e se IT-kompa obu~uvaat. obu~uvaat Ova e odl odli~na ideja, najgolem del od bidej}i na nevrabotenite vo Makenevrabote nemaat potrebni donija ne kvalifikacii i so ova se kvalifika podobruva strukturata i kvalitetot na pazarot na kvaliteto rabotna ssila, pred s$ ako se zeme ppobaruva~kata na vakov kadar vo zemjite od Evropa. Iako zasega resorot na

IVO IVANOVSKI ministerot ne e tolku golem, a ima{e i proekti koi ne go dadoa posakuvaniot efekt, sepak, vakvi inovativni & idei se potrebni na makedonskata ekonomija, najmnogu vo delot so namaluvawe na nevrabotenosta. Da se nadevame deka Ivanovski }e prodolì vo ovoj pravec i slednata godina, koga vo negova nadle`nost }e bide i obemnata dràvna administracija. Ministerot }e treba da gi zasuka rakavite za da se spravi so obemnata rabota, koja go ~eka pred s$ so problemot so kvalifikaciite na vrabotenite vo dràvnite slu`bi.

K GUBITNIK

MMF NA UDAR

Iako Me|unarodniot monetaren fond im izleze vo presret na site zemji koi se soo~ija so finansiska kriza vo izminatite dve godini, ovaa institucija, sepak, e na udar i toa od istite zemji koi gi pomaga ili }e treba da gi pomaga. MMF se poso~uva kako glavniot vinovnik za krizata {to zafati pove}e evropski zemji zatoa {to navreme ne gi sogledal kriti~nite to~ki, ne predupredil na niv i ne ja spre~il krizata. Francija ostro go napadna MMF i mu zabele`a deka “mol~el za fenomenot na prezadol`enost na zemjite”. “Izve{taj po izve{taj, tie ni povtoruvaa deka nema opasnost, bidej}i ja nabquduvaat plate`nata masa i kako posledica na toa nemalo

DOMINIK [TROS-KAN [TROS KAN rizici od inflacija. No, zatoa, pak, zaboravija da ni ka`at deka gotovinata od 1994 godina se zgolemuva za 15% godi{no. Zatoa, smetam deka tie ne si ja ispolnija nivnata uloga”, pi{uva vo izve{tajot {to v~era go objavi Francija. Sega, vo EU se baraat mehanizmi za rano predupreduvawe i podobra kontrola na finansiskite pazari i na finansiskite igra~i, za da se izbegnat novi finansiski katastrofi. A Evropejcite smetaat deka MMF trebalo toa da go napravi mnogu odamna.

MISLA NA DENOT STRATEGIJATA E ODDALE^UVAWE SEBESI OD KONKURENCIJATA. NE STANUVA ZBOR ZA TOA DALI SI PODOBAR VO NE[TO [TO PRAVI[ - STANUVA ZBOR ZA TOA DALI SI POINAKOV

MAJKL PORTER SVETSKI POZNAT PROFESOR PO BIZNIS-ADMINISTRACIJA

Navigator

4 3 FAKTI ZA...

3 18,5 112

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

PROCENKI... HERMAN VAN ROMPUJ

NOVI OGLASI ZA KORISTEWE NA IPARD SREDSTVATA E PREDVIDENO DA BIDAT OBJAVENI VO 2011 GODINA

EU E PODGOTVENA DA JA OBEZBEDI STABILNOSTA NA EVROZONATA

Evropskata unija e podgotvena, dokolku e potrebno, da napravi pove}e za da ja obezbedi stabilnosta na evrozonata, veli pretsedatelot na Evropskiot sovet, Herman van Rompuj, za vreme na posetata na Ungarija. Toj izjavi deka liderite na EU donele “impresivna serija odluki za stabilizacija na evroto”, kako {to se spogodbata za zasiluvawe na stabilnosta i ekonomskiot rast, kreirawe novi vidovi makroekonomsko nadgleduvawe i odobruvaweto itni zaemi za Grcija i Irska. “Ovie odluki pretstavuvaat najgolema reforma na ovaa ekonomska i monetarna unija od voveduvaweto na evroto”, ocenuva Van Rompuj. Toj potvrdi deka zonata na evroto e “fundamentalno bezbedna”.

MILIONI EVRA BEA ODOBRENI NA PRVIOT OGLAS, KOJ BE[E OBJAVEN NA PO^ETOKOT NA GODINATA, A BEA SKLU^ENI 27 DOGOVORI BARAWA BEA PODNESENI NA VTORIOT OGLAS, KOJ BE[E OBJAVEN VO SEPTEMVRI GODINAVA K

QUP^O ZIKOV

pretsedatel na Evropskiot sovet

...POGLED NA DENOT...

“KARIERI...”!

o~ituvani ~itateli na ovie redovi so naslov “Pogled na denot”, jas i ne vidov vo statistikata deka sme proslavile eden mal jubilej – pedeset dena redovno druèwe na ova mesto. Dali e te{ko? Ne... Mnogu e zabavno! Steknav mnogu novi prijateli! I neprijateli, sekako... No, vo toa e {tosot... Neli? Stanuva zbor za ubavo ~uvstvo na ispolnetost. Sekoj den mejlovi, pa odgovori, pa debati... Odli~no! Toa {to so nekoi moi stavovi ne se soglasuvate vo celost ili moèbi voop{to ne se soglasuvate, toa e sosema normalno: sekako deka jas ovde gi nemam site odgovori, nitu, pak, vo toa e smislata! No, pova`no e toa {to sekoj od nas ima svoi svetovi i pogledi na svetot... Razli~nosta me|u nas i na{ite stavovi e ona {to go pravi ìvotot da bide pozabaven. Sega sakam da vi kaàm {to objavivme deneska. Go podgotvivme prviot K1-prilog na “Kapital”, pod imeto – Karieri... Stanuva zbor za prilog koj redovno (vo sreda) }e go ~itate na stranicite na dnevniot vesnik “Kapital”. Podgotvuvame u{te ~etiri K1-prilozi za ostanatite denovi od nedelata... Naskoro }e bidete iznenadeni i so tie na{i novi proizvodi. [to e K1-Karieri...? Denes, pred delovnite lu|e vo Makedonija (politi~ari, biznismeni, pretpriema~i, gazdi, rabotnici, roditeli...) se postavuvaat visoki celi (biznis, kariera, investicii, pari...), koi li~no e mnogu te{ko da se dostignat. Frustracijata raste!

”...Mudrite lu|e ne samo {to gi koristat prilikite, tuku i gi sozdavaat...” Dopolnitelno optovaruva faktot {to Makedonija e s$ u{te “bolna” zemja. Nasekade porazi. Na scena se sosema drugi vrednosti – korupcija, mito, lesno zaraboteni pari, malku trud, mnogu poltronstvo i konformizam... Postojat i otpori kaj razni mo}ni to~ki vo op{testvoto za vistinski reformi i promeni. Tranziciskiot proces e mnogu dolg i bolen. Mnogu gre{ki. Na gre{ki retko koj vo ovaa na{a zemja e podgotven da u~i...!? Ottuka, eden od neposrednite motivi za publikuvaweto na Karieri ni be{e i faktot deka za vo Makedonija denes da bidete dolgoro~no uspe{en ne e dovolno da se bide samo obrazuvan, talentiran i hrabar. êsto ne e dovolno nitu ako ste dobro “umreèni”, kako se veli trendovski ({to mnogumina go istaknuvaat kako klu~no vo svojata percepcija na uspehot). Od druga strana, pove}e ne vredi nitu da ste od vistinskite skopski ili makedonski poznati familii! Koi se tie? Kade se? Noviot “meinstrim” - tehnolo{kiot razvoj, informaciite i razobli~uvaweto na starite platformi za uspeh denes pridonesoa za kompletna relativizacija na starite tezi i zaklu~oci za ona – {to bevme? Denes e potrebno ne{to sosema drugo. Sigurno ste zabeleàle deka s$ po~esto se slu~uva - tokmu onie za koi smetame deka se najuspe{ni i najpoznati me|u nas, tokmu tie potajno da patat - nesonici, griì, nedostig od vistinski ìvotni vrednosti, nedostig od inspiracija, kreativnost ili nemawe mo`nost za nao|awe vistinski re{enija. Im nedostiga ramnoteà me|u privatniot i delovniot ìvot ili gi ma~i nedostig od motivacija. Denes novi profesii i predizvici se na povidok! Novi generacii, novi znaewa, novi celi... Razli~ni. Ete, za toa sakame da pi{uvame... Zatoa, vnimavajte dobro... Najdobro pominuvaat onie koi ve{tinite gi zdobile niz praksa. So pretpriema~ki napori vo ìvotot, no i so mnogu porazi od koi silno u~ele. Sekoj uspeh, vsu{nost, e direkten rezultat od u~eweto od poraz. No, sepak, mo`nostite za vistinski promeni i za razvoj se pojavuvaat duri otkako gi prifa}ate ne{tata takvi kakvi {to se! Nekoi gi menuvate so strast, nau~eni ve{tini, so mo} na percepcija za problemite, so trpenie i mnogu rabota. Ba{ kako vo poznatata molitva: “Boè daj mi sila da gi menuvam rabotite koi moè da se menuvaat! Da gi prifatam rabotite koi ne moàt da se promenat! I da znam da pravam razlika me|u tie dve situacii”. Karieri vo “Kapital” e prilog koj celosno }e ja otvori tokmu ovaa tema od na{ite sekojdnevni delovni i ìvotni predizvici! Po~ituvani ~itateli, i prijateli na Kapital na Facebook, sekako deka ne sum zaboravil da mu odgovoram na Venko Gligorov (doajenot na Sojuzot na Stopanski Komori i nesuden minister za ekonomija) na dene{nata negova “nekotrolirana” reakcija na mojot komentar od pred dva dena so naslov “Nebuloza” ... ]e go napravam ova vo narednite denovi, da se prisobere u{te nekoja reakcija! Deneska, evidentno imav popametna rabota ...

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI DODELENA NAGRADATA ZA NOVINARSTVO "MITO HAXI VASILEV JASMIN" mbasadorot Viktor Gaber i novinarkata Slobodanka Jovanovska se dobitnicite na dràvnata nagrada za publicistika i novinarstvo "Mito Haxi Vasilev Jasmin”. Nagradata za publicistika ja dobi ambasadorot Gaber za knigata "Imeto Makedonija - istorija, pravo, politika”. Spored pretsedatelot na odborot, Boris Pop \ or~ev, ova e edna od retkite knigi kaj nas od ovoj vid, vo vrska so najaktuelniot i najgorliv problem. "Vo knigata e napravena seopfatna analiza, evidencija i kritika na s$ {to se slu~uva{e poslednite dve decenii, no i mnogu pove}e nanazad", re~e Pop \or~ev. Za uredni~kata vo nadvore{no-politi~kata rubrika na Utrinski vesnik, Jovanovska, pretsedatelot na odborot za dodeluvawe na nagradata poso~i deka vo izminatite dve decenii zabeleàla brz i kvaliteten podem. Jovanovska nagradata im ja posveti na site kolegi vo Makedonija koi, kako {to re~e, vo momentov gi gleda kako posledni Mohikanci vo borbata za demokratijata i slobodniot zbor vo dràvata. "Sakam da bide edno ohrabruvawe za site {to ja po~ituvaat profesijata i koi sakaat da istraat novinarstvoto da si go zadrì kredibilitetot vo Makedonija", izjavi Jovanovska.

VEQANOVSKI VO OFICIJALNA POSETA NA IZRAEL retsedatelot na Sobranieto, Trajko Veqanoski, od v~era e vo dvodnevna poseta na Izrael, na pokana na izraelskiot kolega, Reuven Rivlin. Za vreme na posetata, prviot parlamentarec } e ostvari sredba so vicepremierot i minister za nadvore{ni raboti na Izrael, Avigdor Loberman; so izraelskiot pretsedatel, [imon Peres; so negoviot kolega, spikerot na Knesetot, Reuven Rivlin; kako i so Asocijacijata za parlamentarno prijatelstvo na Knesetot, predvodena od Lia [emtov. Celta na posetata e ponatamo{no prodlabo~uvawe i intenzivirawe na me|usebnite odnosi vo site sferi od zaemen interes. Inaku, ova e prva oficijalna poseta na makedonski pretsedatel na Sobranieto na Izrael, koja Veqanovski ja po~na so posetata na Memorijalniot centar na holokaustot Jad Va{em, kade {to vo Holot na se}avaweto polo`i venec. Vo makedonskata delegacija, pokraj spikerot na Sobranieto, se i pratenikot Pavle Trajanov, Slavica Grkovska i Xevad Ademi. Ova e treta oficijalna sredba me|u najvisoki pretstavnici na Makedonija i Izrael ovaa godina. Prvata be{e vo januari, koga premierot Nikola Gruevski be{e vo oficijalna poseta na Izrael, slednata be{e napravena vo maj, koga Avigdor Liberman, ministerot za nadvore{ni raboti na Izrael, be{e vo oficijalna poseta na Makedonija i tretata e sega{nata poseta na pretsedatelot na sobranieto, Trajko Veqanovski.

BEQA: CEL VRV NA DUI - KODO[I li Ahmeti od kasata na Republi~kiot sekretarijat za vnatre{ni raboti na Srbija primil sedum i pol iljadi {vajcarski franci za sorabotka so tajnite slu`bi vo operaciite "Triling" i "Okean"; Fazli Veliu dve i pol iljadi marki; na liceto so ime Aleksandar Anti}, zad koe se tvrdi deka stoi liderot na DUI, mu e izdadena patna isprava koja se tretira kako dràvna tajna. Vaqon Beqa od Albanskiot sojuz pokaà, kako {to veli, tri originalni dokumenti zavereni kaj notar, za da se is~isti politi~kata scena od site kodo{i. "Ili }e bideme totalno demokratski ili nema da prodolì ovoj proces. Mora politi~kata elita da se is~isti edna{ za sekoga{“, izjavi Vaqon Beqa, Albanski sojuz. Nesfatlivo e zo{to dosega ni{to ne e prezemeno koga sinot na zamenik-ministerot za vnatre{ni raboti i sinot na gradona~alnikot na Debar, kadri na DUI, se fateni vo {verc so droga, a za partiskiot funkcioner Talat Xaferi i vo izve{tajot na Evropskata komisija e notirano deka na izborite vo 2008 godina vlegol na glasa~ko mesto so pi{tol.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

TA^I I SELMANI MU “NUDAT” NA AHMETI

ALBANSKIOT BLOK VO SKUTOT NA CRVENKOVSKI!?

Lutite rivali, DPA i Nova Demokratija, za “Kapital” otkrivaat deka ne samo {to bi se zdru`ile zaedno, tuku bi ja zele i DUI na Ali Ahmeti so niv vo nekoja idna vlada pod vodstvo na SDSM, samo za da se stavi kraj na vladeeweto na Gruevski. VMRO–DPMNE im pora~uva deka takvi sme{ni “sojuzi” nema da gi pomestat od foteljata MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

DPA na Menduh Ta~i i Nova Demokratija na Imer Selmani nemaat ni{to protiv da bidat zaedno vo eventualna idna vlada pod vodstvo na Branko Crvenkovski. Dodeka vladeja~kata VMRO– DPMNE obvinuva deka tokmu formiraweto na edna vakva, sporna po legitimitet, vlada, sostavena od SDSM i albanskite partii, e i krajnata cel na Crvenkovski, albanskata opozicija pora~uva deka e podgotvena na ovoj ~ekor. “Nie bi bile del od edna takva vlada samo dokolku vo nejzinata programa ima mesto za novata politi~ka platforma na na{ata partija. Ako sogledame deka tuka ima mo`nost za ostvaruvawe na na{ite zalo`bi, ne bi imale predrasudi za toa od koi partii }e bide sostavena koalicijata, vklu~itelno i ako vo taa vlada bi trebalo da sedime zaedno so DUI”, veli Ernat Fezulahu od DPA. Na ist stav e i Nova Demokratija. Ottamu velat deka i pokraj toa {to vladeja~kata DUI e kreator na anti-EU, anti-NATO, pa duri i na antialbanska politika, tie, ako bide prifatena nivnata programa, bi sednale vo ist vladin sostav so Ahmeti. “Smetame deka }e gi dobieme izborite i }e bideme edin-

stvena albanska partija vo vlasta, no dokolku vo slednata vlada treba da vlezat i drugi albanski partii, nie ne bi imale predrasudi da bideme koalicioni partneri, samo ako bide prifatena platformata na ND kako del od programata na taa idna garnitura”. Ahmeti zasega ne odgovara na ovie “ponudi”. Od DUI velat deka nemaat namera da go napu{tat partnerstvoto so VMRO–DPMNE. Site provokacii bile svesno pu{tani od opozicijata so cel da se natera partijata da izleze od Vladata, no tie sami }e odlu~ele koga i dali voop{to }e go povle~at toj poteg. No, ovaa pozicija va`i do eventualnite izbori, koga i da se odr`at, oti od rezultatite }e zavisi odne-

suvaweto na DUI: “Nie sme sigurni deka }e pobedime na slednite izbori i toga{ apsolutno deka }e koalicirame so onaa partija od makedonskiot blok koja } e osvoi mnozinstvo glasovi. Ova e pra{awe na ~est”, velat ~elnicite na DUI. Ottamu velat deka gra|anite odlu~uvaat koj so kogo }e koalicira vo makedonsko– albanskata kombinatorika. Za VMRO–DPMNE vakvite igri se sme{en obid za krevawe na partiskite rejtinzi. Ottamu za “Kapital” velat deka koalicijata so DUI e stabilna i deka site obidi za nejzino razni{uvawe – prvo, poteknuvaat od liderot na SDSM, Crvenkovski, a vtoro, se odnapred osudeni na propast, oti Vladata ima namera da gi dovr{i po~natite

proekti do kraj na dobieniot mandat. VMRO–DPMNE ne se pla{i od “obedinuvawe” na albanskiot blok, pa duri i pod palkata na Crvenkovski, za{to gra|anite nikoga{ nema da poddr`at takva “ve{ta~ka” vlada. Po odbivaweto na predlogot za predvremeni izbori, SDSM ostana bez mo`nost za povlekuvawe na nov konkreten poteg. Od partijata velat deka sega }e rabotele na teren }e organiziraat mar{evi, protesti, demokratski akcii za urivawe na Gruevski. No, ne ka`uvaat kako planiraat da ja ostvarat celta za raspi{uvawe na novi izbori, otkako DUI im go minira{e prviot obid. I vo novata kombinacija, samo Selmani i Ta~i, bez Ahmeti, povtorno ne se dovolni.

MITRINOVSKI SI PODNEL OSTAVKA OD ZDRAVSTVENI PRI^INI

JOVANOVA ILI PAN^EVSKI ZA V.D.PRETSEDATEL NA APELACIJA!? MARIJA SEVRIEVA

sevrieva@kapital.com.mk

retsedatelot na Apelacioniot sud, Jordan Mitrinovski, si podnel ostavka poradi zdravstveni pri~ini, potvrdi Sudskiot sovet. Po nekolkunedelnite prepukuvawa na relacija Apelacija, Vrhoven sud i minister za pravda i nekolkukratnoto menuvawe na izjavite, Mitrinovski si podnel ostavka samo od funkcijata pretsedatel, a dovolno bil zdrav za da ostane sudija. Sudijata Ismail Limani, pak, podnel ostavka od sudskata funkcija. Pretsedatelot na Sudskiot sovet, Vasil Gr~ev, koj ne saka{e javno da ka`e deka se raboti za dvajcata sudii, potvrdi deka v ~etvrtok na sednica na Sovetot }e bidat konstatirani nivnite ostavki, a }e prodol`i postapkata za razgleduvawe na odgovornosta. "Bespredmetno }e bide razgleduvaweto na odgovornost

samo za sudijata zatoa {to toj bara ostavka celosno od funkcijata, a za pretsedatelot postapkata }e si prodol`i vo najnormalen tek. Za nego sudskiot sovet }e rasprava v ~etvrtok. Kako i da e, vo re{enieto za prestanuvawe na funkcijata }e stoi deka sudijata podnel ostavka otkako protiv nego bilo pokrenato barawe za razgleduvawe na odgovornosta", izjavi Gr~ev.

Toj gi otfrla {pekulaciite za mo`en pritisok vrz sudiite od strana na Sudskiot sovet. "Sudskiot sovet ne e mesto za kompromisi, dogovori ili pregovori", potencira Gr~ev. Toj informira{e deka na sednicata v ~etvrtok }e bide raspi{an konkurs za izbor na nov pretsedatel na skopska Apelacija. Vo me|uvreme }e bide nazna~en v.d. pretse-

datel od nekoj od sudiite od Apelacija koi imaat najvisoka ocenka vo 2008 godina. Dosega{na praktika be{e zamenikot, vo slu~ajov Qupka Arsenievska, da ja vr{i funkcijata v.d.. Vo sudskite krugovi za naslednik na Mitrinovski se {pekulira so imiwata na sudiite Katica Jovanova od gra|anskiot oddel i Vel~e Pan~evski, sudija vo oddelot za rabotni sporovi. Mitrinovski v~era ne odgovara{e na svojot mobilen telefon, nitu be{e podgotven da se soo~i so novinarite za da odgovori dali ostavkata ja podnesuva pod pritisok? Sudijata Limani, koj do svoeto penzionirawe imal u{te dve godini, spored sudski izvori, }e prodol`i da se zanimava so advokatura. Po odlukata na Apelacioniot sud za zamena na pritvorot na Bajru{, Vrhovniot sud ja preina~i ovaa odluka i go ostavi Bajru{ vo [utka, a povede i postapka za nestru~no i nesovesno rabotewe za Mitrinovski i Limani.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

Politika / Pari / Dr`ava PREGLED VESTI

NETRANSPARENTNI JAVNI NABAVKI

DR@AVATA POTRO[ILA 19 MILIONI EVRA PREGOVARAJ]I O^I VO O^I

Se zgolemuva iznosot na pari od buxetot {to dr`avata i nejzinite institucii gi tro{at za nabavka na stoki i uslugi bez objavuvawe na oglas, tuku preku direktni pregovori so kompaniite. Na vakov na~in, vo prvite devet meseci se potro{eni 19 milioni evra od buxetot, {to e za 23% pove}e od istiot period vo 2009 godina ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

e zgolemuva iznosot na pari od buxetot {to dr`avata i nejzinite institucii gi tro{at za nabavka na stoki i uslugi bez objavuvawe na oglas, tuku preku direktni pregovori so kompani-

na narodnite pari, sepak, najnovoto istraùvawe na Centarot za gra|anski komunikacii (CGK) pokaùva deka raste vrednosta na vaka sklu~enite dogovori. “Problemot so ovie postapki e vo toa {to tie ne obezbeduvaat kakva i da e transparentnost kako garant za racionalno i efikasno tro{ewe na javnite pari, a sodràt pove}e mo`nosti za manipulacii. Dogovornite organi moàt svesno da kreiraat sostojbi za da go opravdaat sproveduvaweto na

neophodni za dovr{uvawe na osnovniot dogovor. Dogovornite organi od godina vo godina sklu~uvaat s$ povredni dogovori za javni nabavki so neposredno pregovarawe, so {to celosno se eliminira konkurencijata i idejata na samiot Zakon za javni nabavki preku konkurencija da se inicira natprevar me|u kompaniite za na dr`avata da & prodadat {to e mo`no pokvaliteten proizvod ili usluga po poniska cena”, ocenuva za "Kapital" Sabina Faki} od Centarot za gra|anski komunikacii, koj go monito-

objavuvawe na oglas, kako mo`nost za zloupotreba na narodnite pari. Deka se namaluva konkurencijata vo postapkite za javni nabavki poka`uva i faktot {to duri vo polovina od monitoriranite tenderi ponudi dostavile samo edna do dve kompanii. Poni{teni se 22,5% od analiziranite postapki i vo poslednive dve godini za dva i pol pati e zgolemen udelot na poni{teni tenderi vo vkupno sprovedenite.

BENDEVSKA DA MU PLATI 5.200 EVRA NA KOWANOVSKI ZA KLEVETA rateni~kata na SDSM, Vesna Bendevska, treba da mu isplati 5.200 evra na ministerot za odbrana, Zoran Kowanovski, poradi toa {to mu gi naru{ila ~esta i ugledot, presudi Osnovniot sud vo Bitola. Bendevska be{e obvineta deka vo predizbornata kampawa za predvremenite izbori vo 2008 godina go poso~ila Kowanovski, koj be{e direktor na REK Bitola, deka vo negovo vreme imalo golem broj havarii, namaleno proizvodstvo i drugi problemi vo raboteweto na kompanijata. Bendevska ne e zadovolna od presudata. "Ova e politi~ki montiran proces vo koj na Sudot mu e nalo`eno po sekoja cena da bidam proglasena za vinovna. Iako Apelacija smeta{e deka deloto treba da bide preina~eno od kleveta vo navreda, sepak, Osnovniot sud, osven {to ja namali pari~nata kazna, ostana na istoto pravno stojali{te”, izjavi Bendevska. Ministerot Kowanovski, vo duhot na site site funkcioneri koi tu`at svoi kolegi za kleveta, najavi deka parite koi Bendevska treba da mu gi isplati }e gi donira vo domot za doen~iwa vo Bitola.

FINANSISKA POLICIJA: SPISOCITE NA FEJSBUK ZA A1 NE BEA SO TO^NITE PLATI! pisocite koi bea objaveni na profilot na Fejsbuk pod ime UJPliks, so li~ni i podatoci za kolkava plata na smetka i vo ke{ primaat vrabotenite vo A1 televizija, ne se sovpa|aat so spisocite koi bea pronajdeni vo sefovite koi gi zapleni Finansiskata policija pri kontrolata na firmite na Pero Nakov bb, informiraat izvori od Finansiskata policija za "Kapital". Ottamu velat deka poradi toa e nevozmo`no ovie podatoci da izlegle od Finansiskata policija. Upravitelite na firmite locirani na Pero Nakov bb, koi bea povikani vo Finansiskata policija, bile na informativen razgovor. Od Finansiskata policija potvrduvaat deka pokraj upravitelite, direktorkata na A1, prisustvuvala i smetkovoditelkata Slavica Marinkovska, koja trebalo da obezbedi objasnuvawe za dokumentacijata koja be{e pronajdena vo dvata sefa. Advokatot na upravitelite na firmite, Miroslav Vuji}, istakna deka objavuvaweto na podatoci za sodrìnata na sefovite, kako i pronajdeniot ke{ od 50 iljadi evra, bilo protivzakonski, bidej}i slu~ajot bil vo predistra`na postapka. Od Finansiska velat deka dokumentacijata s$ u{te detalno se pregleduva i ne moàt da kaàt za kolku vreme }e izlezat so konkretni rezultati od istragata, iako zaedno so UJP si dadoa eden mesec.

ite. Samo vo periodot od juli do septemvri godinava preku ovoj netransparenten na~in na sklu~uvawe na dogovori vo ~etiri o~i se potro{eni 9,4 milioni evra od buxetot, no vrednosta na vakvite dogovori za prvite devet meseci od godinata dostignuva do 19 milioni evra, {to e za 23% pove}e od istiot period vo 2009 godina. Iako dr`avnite organi treba da go ograni~at koristeweto na ovoj na~in na tro{ewe

javnata nabavka bez objavuvawe oglas, kako, na primer, krajna itnost, dopolnitelnite raboti ne mo`at da bidat tehni~ki ili ekonomski oddeleni od osnovniot dogovor ili izgovor deka e potrebno da se izvr{at raboti {to se

rira procesot na sproveduvawe na javnite nabavki vo Makedonija. Poradi ovoj trend na porast na vrednosta na neposrednite spogodbi, od Centarot sugeriraat da se vospostavi mehanizam za nivno sledewe i da se namali fleksibilnosta za koristewe na postapkite so pregovarawe bez

A n a l i - z ata poka ` uva deka dogovornite organi nema da uspeat do krajot na godinata da go ispolnat zakonski predvideniot minimum – 30% od javnite nabavki da se sprovedat preku elektronska aukcija, kako najefikasen mehanizam za za{teda na javnite pari, bidej}i, zaklu~no so septemvri, samo 11,6% od objavnite oglasi bile sprovedeni po elektronski pat.

PROFESORITE JA NAPADNAA VLADATA

DA ZAPRE UPADOT VO UKIM! isokoto obrazovanie i fakultetite nikoga{ ne bile vo polo{a sostojba, obvinija univerzitetskite profesori. Velat deka vlasta pravi upad vo avtonomijata so ideite za podelba na skopskiot univerzitet Sveti Kiril i Metodij i eksternoto testirawe me|u samite univerziteti. Sekade vo svetot dràvite pravat pritisok vrz slobodata na univerzitetot, no nikade kako vo Makedonija, smetaat profesorite. "Makedonija ne e isk lu ~ o k . M a ke d o n i j a n o s i specifi~nosti vo toj pogled, taka {to moè, ako moè taka da kaàm, polesno da ja naso~i svojata kontrolna uloga i da ja stavi svojata raka vrz avtonomijata na Univerzitetot, {to go pravi mnogu energi~no i vo nekoi od postapkite sekako dali go pravi legitimno", veli Ferid Muhi}, profesor na UKIM. So posledniot predlog univerzitetite sami me|u sebe da se testiraat, Ministerstvoto go devalvira znaeweto, studentite, predava~ite, velat profesorite i od dràvnite

PETKOVSKI BARA DOGOVOR ZA PRIJATELSTVO SO GRCIJA!

o predlogot na liderot na DUI, Ali Ahmeti, za na~inot na koj treba da se re{i dolgogodi{niot spor za imeto koj Makedonija go ima so Grcija, v~era se oglasi i liderot na NSDP, Tito Petkovski. Toj predlaga Makedonija da & ponudi na Grcija dogovor za prijatelstvo i sorabotka, so koj precizno bi se poso~ile prioritetite i obvrskite na zemjava, a za vozvrat, veli toj, Makedonija od Grcija bi trebalo da pobara da go priznae makedonskoto malcinstvo. "NSDP smeta deka toa e patot za da se dojde do temata za kompromis za imeto. Ako evropskite narodi, po dolgi me|usebni vojni, pristapile kon pomiruvawe, zo{to Makedonija i Grcija ne bi go napravile istoto”, re~e Petkovski. Spored nego, pomiruvaweto so Grcija e te{ko, no ne i nevozmo`no. Toj izrazi podgotvenost negovata partija da ja podgotvi nacrtverzijata na Dogovorot za prijatelstvo i sorabotka so Grcija, dokolku, kako {to re~e, Vladata se odlu~i na takov ~ekor. "Takviot dogovor treba da ni ovozmo`i vedna{ ~lenstvo vo NATO i EU”, poso~i Petkovski. Argumentite, kako {to re~e toj, se na stranata na Makedonija i zatoa smeta deka zemjava treba da bide na stranata {to }e forsira re{enija za sporot.

i od privatnite univerziteti. "Odedna{ kompjuterot n$ zamenuva, odedna{ vo ispitot birokrati n$ zamenuvaat vo nadvore{nata evaluacija, zna~i, go urivaat sistemot na avtoritet na Univerzitetot, {to e osnova na negovata mo} vo op{testvoto. Ne politi~ka, tuku avtoritet preku svojata mo} na znaewe, veli Qubomir Fr~kovski", profesor na UKIM. "Vlasta treba sama da se

testira eksterno. Sekoja podelba na ovaa institucija, spored site analizi, nema druga logika osven logikata da se napravi ne{to za da se napravi ili polesno da se kontrolira taa institucija", veli Mersel Biqali, profesor na FON. No, profesorite priznavaat deka delumno samite se vinovni za problemite so koi se soo~uvaat, zatoa {to bile tromi, neorganizirani i te{ko se re{avale so

protest da se borat za ona {to, spored niv, go namaluva kvalitetot na visokoto obrazovanie. Ministerot Todorov veli deka celiot problem na UKIM e vsu{nost prepukuvawe me|u dekanite na fakultetite zaradi sopstveni interesi, a deka Vladata vo nikoj slu~aj ne napravila upad so svoite odluki, tuku, naprotiv, sekoga{ se po~ituvala avtonomijata na Univerzitetot.

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI MAKEDONIJA MEЃU DESETTE NAJ@E[KI TURISTI^KI DESTINACII SPORED CNBC akedonija e rangirana me|u desette najè{ki turisti~ki destinacii, koi bi trebalo da bidat poseteni narednata godina, spored amerikanskiot magazin "Biznis", del od mreàta na amerikanskata televizija CNBC. “Makedonija dolgo ne be{e vo fokusot kako turisti~ka destinacija. Glavniot grad Skopje ima izvesen otomanski {arm, a Ohridskoto Ezero e destinacija za koja od turistite stignuvaat samo pofalbi vo superlativ”, pi{uva "Biznis", potenciraj}i ja ubavinata na pravoslavnite crkvi so koi e opkruèno ezeroto. Me|u ostanatite destinacii koi se prepora~uvaat se Florijanopolis vo Brazil, belgiskiot grad Antverpen, Kolumbija, Alìr, siriskata prestolnina Damask, [ri Lanka, Brasilikana vo Italija, îkago i Tajvan.

STRUMICA NAJTRANSPARENTNA OP[TINA VO DONESUVAWETO NA LOKALNIOT BUXET okalnata samouprava vo Strumica e proglasena za edna od najtransparentnite vo Makedonija vo donesuvaweto na lokalniot buxet, pokaàl pilot– proektot na USAID. Proektot bil sproveden vo op{tinite [tip, Strumica, Vinica i Sveti Nikole, od strana na nevladinata organizacija Eho. "Strumica e edna od najtransparentnite i najot~etnite op{tini vo zemjava. Toa go pokaà samoto istraùvawe i kontaktite so rabotniot tim. Kako primer }e go istaknam procesot na izgotvuvawe na programite za lokalen razvoj, odnosno procesot na konsultacii so gra|anite pri izgotvuvawe na buxetot. Vakvata praktika na op{tina Strumica }e bide zabeleàna vo knigata na pozitivnite praktiki, koja e vo faza na pe~atewe", izjavi Beti Deleva od NVO Eho.

NEVRABOTENITE ZAINTERESIRANI ZA SPECIJALIZIRANI IT-KURSEVI kupno 80 kandidati ve}e posetuvaat specijalizirani IT-kursevi vo tri sertificirani firmi, kako del od vladiniot proekt za besplatna doedukacija na nevraboteni lica, so {to prakti~no im izleze vo presret na kompaniite. “Vo nekoi delovi od Makedonija studentite koi steknuvaat diplomi od informati~kite i komunikaciskite nauki s$ u{te ne se podgotveni vedna{ da rabotat. Treba da se doeduciraat, da se ispratat na edukativni kursevi od strana na privatniot sektor. Vo niv treba da se investira za da se vklopat i da bidat produktivni. Tokmu toa be{e i na{ata po~etna ideja, da im izlezeme vo presret na stopanstevnicite preku obezbeduvawe sredstva za doeducirawe stru~en kadar, izjavi ministerot za informati~ko op{testvo, Ivo Ivanovski. Obukite naskoro }e zavr{at, a kandidatite po polagaweto steknuvaat sertifikat {to se priznava i vo stranstvo. #Sertifikatot koj potvrduva deka kandidatot e stru~en i kompetenten za profilot {to se bara, podgotven da go primeni prakti~no svoeto znaewe vedna{, vredi mnogu ne samo na makedonskiot, tuku i na stranskiot pazar, vo Evropa i po{iroko”, re~e ministerot. Kursevite voobi~aeno ~inat od 300 do 500 evra, gi dr`at sertificirani treneri na Majkrosoft, a zainteresiranosta na kompaniite za dokvalifikuvawe na nivnite kadri e ogromna.

POZITIVNA OCENKA OD EK ZA PREKUGRANI^NA SORABOTKA vropskata komisija dala pozitivna ocenka na sistemite za upravuvawe i kontrola na prekugrani~nata sorabotka Bugarija-Makedonija i Bugarija-Turcija, kofinansirani od Instrumentite za pretpristapna pomo{ (IPA), soop{ti bugarskoto Ministerstvo za regionalna sorabotka. Vkupnata vrednost na Programata za prekugrani~na sorabotka Bugarija-Makedonija za periodot od 2007-2011 godina e 14,2 milioni evra, od koi 12,1 milioni evra se evropsko finansirawe i 2,1 milioni evra nacionalno kofinansirawe od dr`avnite buxeti na dvete zemji. Dobienata pozitivna ocenka e garancija deka procedurite i pravilata se "dovolno nade`ni za efikasno usvojuvawe i upravuvawe na evropskite sredstva", naveduva Ministerstvoto. Odobrenieto na sistemite za upravuvawe i kontrola od Brisel }e pomogne za pobrzo pristignuvawe na evropskite sredstva do korisnicite.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

OPOZICIJATA JA PREDUPREDI VLADATA

ZAKONOT ZA ENERGETIKA ]E VA@I OD 2012 GODINA?!

Pratenicite od opozicijata v~era & ukaàa na Vladata deka predloènoto zakonsko re{enie }e moè da se primenuva duri od 2012 godina, zatoa {to treba da se donesat u{te niza podzakonski akti KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

a ke d o n i j a e na ~ekor do usvojuvawe na noviot zakon za energetika, no toj najverojatno }e po~ne da se primenuva od 2012 godina, a ne od 2011. Pratenicite od opoziciskata SDSM na sobransikata rasprava v~era & ukaàa na Vladata deka noviot zakon }e vaì po edna godina, kolku {to e potrebno za da se donesat niza podzakonski akti. Pratenicite od VMRO-DPMNE i od SDSM v~era se soglasija samo vo edno – deka e potrebno da se donese kvaliteten zakon za energetika. Od opoziciskata SDSM zabeleùvat {to vo zakonskiot tekst Vladata ne gi vgradila vo celost amandmanite na SDSM. “Se sloùvam deka ovoj zakon na Makedonija & treba sega. Ako ja poglednete poslednata stranica od zakonot, }e vidite deka ovoj zakon }e po~ne da funkcionira od 2012 godina. Zo{to go pravi toa Vladata, ne znam. Dali e toa del od egzit-strategijata za napu{tawe, }e pokaè vremeto. Ako ja poglednete poslednata stranica, }e vidite deka godinite se 2013, 2014, 2015. Na Regulatornata komisija za energeti-

ka, za koja vo sekoj izve{taj na Evropskata komisija se veli deka kuburi so resursi, vie & davate kup obvrski. Pravilnicite se povrzani kako domino-efekt i ako prviot ne se napravi, toga{ site }e docnat 3-6 meseci”, veli pratenikot od SDSM, Jani Makraduli. Od vladeja~kata VMRO DPMNE potvrdija deka po donesuvaweto na zakonot, Reg ulatornata komisija }e izgotvuva podzakonski akti za da moè da se sproveduva zakonot. “Normalno e po donesuvaweto na ovoj zakon da ima odreden period na preodni i zavr{ni odredbi, kade {to Regulatornata komisija i Ministerstvoto za ekonomija }e imaat zada~a da gi donesat site podzakonski akti. Ovie akti ne moàt da se donesat preku no} i mislam deka toa ne e ni{to stra{no i ne e ne{to {to }e ja odloì primenata na ovoj zakon”, smeta Nikola Kotevski od VMRO-DPMNE. Ministerot za ekonomija, Fatmir Besimi, so dopis od Energetskata zaednica, potpi{an od pretsedatelot Slav~o Nejkov, uveruva deka noviot zakon za energetika e ~ekor napred i e usoglasen so evropskite direktivi. Ministerot naglasi deka zakonot za energetika e mnogu zna~aen za energetskiot sistem, no i za ekonomijata

SDSM gi kritikuva{e i dràvnite kompanii ELEM i MEPSO, koi barale novi 600 rabotnici, a malku investirale vo energetskiot sistem na Makedonija. Pratenicite od opoziciskata SDSM ne se zadovolni {to zakonot za energetika ne predviduva garancii za sigurno i kvalitetno snabduvawe so elektri~na energija. Za pratenikot Makraduli sporno e i toa {to zakonskite odredbi ja ko~at liberalizacijata na pazarot na energija. “Spored ministerot, liberalizacijata na pazarot na gas se garantira so podelbata na prenosot i sistemoperatorot za prenos na gas. Jas ne se sloùvam so ova. Zaradi ~isto partiska namena Vladata formira dràvno pretprijatie Make-

donija gas za da go bajpasira pretprijatieto Ga-Ma, bidej}i e vo sopstvenost i na edna privatna kompanija. Ministerot n$ ubeduva deka tie koi }e se priklu~at vo drug grad preku Makedonija gas }e pla}aat edna cena. Sakam da potsetam deka zasega edinstveno Ga-Ma vo Makedonija nosi gas. Sakate da me ubedite deka kompanijata Makedonija gas tukutaka }e go dobie gasot od kompanijata koja }e saka da odi vo zijan?”, pra{a Makraduli. Spored nego, nelogi~no e i {to dr`avnite kompanii ELEM i MEPSO baraat novi 600 rabotnici, a malku investiraat vo energetikata.

DR@AVATA NEMA DA GI “POKRIVA” DIREKTORITE

FONDOT ZA ZDRAVSTVO ]E GI SEKNE PARITE ZA KLINIKITE! VIKTORIJA MILANOVSKA

milanovska@kapital.com.mk

ondot za zdravstvo nema namera vo idnina da gi re{ava finansiskite problemi na klinikite, najavi v~era direktorkata Maja Parnaxieva-Zmejkova. Spored nea, dolgovite koi gi generiraat klinikite, me|u drugoto, se rezultat i na lo{oto menaxirawe od strana na direktorite. "Rabotata na bolnicite e obremeneta od pove} e aspekti i za sekoj od niv postoi re{enie. No, toa re{enie ne e sekoga{ vo barawe pove}e pari od Fondot. Direktorite treba da imaat i pogolem avtoritet pred svoite vraboteni. A toa ponatamu e obvrska na onie koi gi imenuvaat tie direktori, ne na Fondot", istakna Parnaxieva. Vkupnata zadol`enost na klinikite od po~etokot na 2009 godina, zaklu~no so septemvri godinava, iznesuva 360 milioni denari.

Od FZO najavija deka postoi mo`nost za zgolemuvawe na buxetite na bolnicite za narednata godina. "Toa e predmet za koj od 1 januari }e se pregovara i dogovara, najmnogu za vidot i obemot na zdravstvenite uslugi. Do 1 april }e se znaat buxetite na bolnicite za narednata godina", izjavi portparolot na Fondot, Branko Axigogov. Do pred dva dena, bolnicite gi dostavuvaa svoite predlog-buxeti do Fondot. Vo zavisnost od podatocite so koi raspolaga ovaa institucija za uslugite koi gi davaat bolnicite, }e se krojat novite buxeti. Parnaxieva istakna deka kaj nekoi hirur{ki kliniki e zabele`ano deka davaat pomalku uslugi otkolku {to treba, soglasno parite koi gi dobivaat od Fondot. Zabele`ana bila i previsoka ocenetost i na internisti~kite uslugi. Zatoa, od Fondot najavija deka }e napravat selekcija vo odnos na toa kade i kolku treba da pla}aat za uslugi.

"Fakt e deka nikoj ne moè da go finansira seto toa koe nekoj }e go stavi na hartija vo oblik na èlba", dodava Zmejkova. Klinikite vo Makedonija od 1 april godinava }e dobijat 10% pogolem buxet za tercijarnata dejnost, odnosno za 10% pove}e pari za sloèni operacii i zdravstveni uslugi na osigurenici koi imaat kompleksna i te{ka patologija. Spored analizite i simulaciite napraveni od strana na Fondot za zdravstvo, ova bi go ~inelo fondoviot buxet 168 milioni denari. Ovaa novost nema da se odrazi na pacientite, velat od Fondot, zatoa {to visinata na participacijata ne e promeneta od 2000 godina. Sepak, zgolemuvaweto na buxetite moè da otvori i mo`nost za zloupotreba od strana na klinikite, zatoa {to parite, namesto za sloèni operacii, moè da se tro{at za struja, hrana i drugi stavki po koi ovie institucii generirale dolgovi, komentiraat od FZO.

MAJA PARNAXIEVAZMEJKOVA DIREKTOR NA FONDOT ZA ZDRAVSTVO

Rabotata na bolnicite e obremeneta od pove}e aspekti i za sekoj od niv postoi re{enie. No, toa re{enie ne e sekoga{ vo barawe pove} e pari od Fondot. Direktorite treba da imaat i pogolem avtoritet pred svoite vraboteni. A toa ponatamu e nadle`nost na onie koi gi imenuvaat tie direktori, ne na Fondot.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

Kompanii / Pazari / Finansii PREGLED VESTI

STOPANSKATA KOMORA ALARMIRA POVE]E DA SE KORISTAT EU-FONDOVITE

KOMORATA ]E IM POMAGA NA FIRMITE DA ZEMAAT PARI OD EУ

Makedonskite k k f firmi se zadolèni 30% od BDP, a vo EU zadolènosta na kompaniite e 130% od BDP. Zatoa, makedonskite firmi treba u{te da se zadolùvaat i da gi koristat parite od evropskite fondovi za da se moderniziraat, bilo istaknato na v~era{noto sobranie na Stopanskata komora ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

akedonija i Crna Gora nemaat podneseno niedna aplikacija za koristewe pari od pretpristapnite fondovi na Evropskata unija za eko-investicii, {to od evropskite institucii e poso~eno kako negativen primer, doznava “Kapital”. Na v~era{noto sobranie na Stopanskata komora na Makedonija bilo poso~eno deka firmite od zemjava treba maksimalno da gi iskoristat evropskite fondovi vo periodot do vlezot na dr`avata vo EU, koj se razvlekuva. Stopanskata komora, so cel da im pomogne na kompaniite polesno da dojdat do evropskite pari, v~era im gi prezentira{e na ~lenovite na Sobranieto EU-pretpristapnite fondovi za op{ta namena i za eko-investicii, kako i Komitetot za obuki. Za taa cel, vo Komorata e formirano i novo telo za poddr{ka na kompaniite

vo procesot na koristewe na pretpristapnite fondovi. “Pred ~lenkite na Stopanskata komora i pretsedatelite na site zdru`enija bea prezentirani mo`nostite na kompaniite za koristewe na parite od evropskite fondovi. Be{e prezentirano novoto telo, koe e formirano vo Stopanskata komora, za poddr{ka i konsultacii na firmite za poefikasno koristewe na evropskite fondovi”, veli Antoni Pe{ev, pretsedava~ na Sobranieto. Spored nego, idejata za formirawe na ova telo do{la otkako vo posledniot period e konstatirano deka Makedonija za brzo vreme nema da stane ~lenka na EU. “Dosega Makedonija nema iskoristeno sredstva od evropskite fondovi i zatoa ova telo }e raboti za da im pomogne na kompaniite i da gi informira kako da gi iskoristat fondovite koi & se dostapni na Makedonija. Teloto }e raboti i na pomo{ na instituciite vo celiot proces za povlekuvawe evropski pari”, veli Pe{ev. Kako pri~ina za neiskoristuvawe na evropskite fondovi se poso~uva i toa {to makedonskata ekonomija e mala

i ne moè da povle~e mnogu pari od EU. Za poefikasno da se koristat ovie pari bilo poso~eno da se formiraat konzorciumi od tri do 20 firmi, {to e te{ko izvodlivo. Dosega samo edna kompanija od Makedonija dobila vau~er za da bara partner od zemja-~lenka na EU ili od kandidat za ~lenstvo za pristap do fondovite na EU. Biznismenite smetaat deka dràvata i firmite vo Makedonija treba pove}e da se zadolùvaat za da go pottiknat razvojot preku novi investicii. “Makedonija e malku zadolèna, ako se zeme predvid zadolènosta na drugite evropski zemji od 70% od BDP. Makedonskite firmi se zadolèni 30% od BDP, a vo EU zadolènosta na kompaniite e 130% od BDP. Zatoa, makedonskite firmi treba u{te da se zadolùvaat i da gi koristat parite od evropskite fondovi za da se moderniziraat”, pora~al eden biznismen. Na v~era{noto sobranie bile usvoeni i programa za rabota i finansiskiot plan na Komorata za 2011 godina. Komorata gi informirala kompaniite~lenki deka vo idnina pove}

P PRONAJDOKOT “ZASILUVA^ ZA 550/60 HZ”, PATENT NA GODINATA asiluva~ot na elektri~ni audiosignali, namenet za niskotonski zvu~nici (sabfuveri), na pronao|a~ot Vladimir Filevski e izbran za patent na godinata od o Dràvniot zavod za industriska sopstvenost. “Ovoj “ pronajdok e poednostavna i poevtina verzija na klasi~nite k zasiluva~i, no ima edna mala maana vo pogled na n zvukot. So ogled na toa {to e poevtin, moè da se najde balans. Toj bi moèl da se primeni vo golemoserisko proizvodstvo na sistemi za doma{na upotreba. Bidej}i e so golema mo}nost, moè da se koristi za ozvu~uvawe na golemi prostorii”, veli Filevski. Toj smeta deka proizvodite vo zemjava se dovolno za{titeni, a patentite vaàt za cel svet. Negoviot patent be{e nagraden i so zlaten medal na me|unarodnata izlo`ba “Idei-pronajdoci-novi proizvodi” IENA 2010, vo Germanija, a e dobitnik i na zlaten medal od ruskata Asocijacija za me|unarodna nau~na i tehni~ka sorabotka.

KOMPANIITE UÂT KAKO DA GI ZADR@AT NAJDOBRITE TALENTI ako da privle~ete i zadrìte top-talenti e temata na dvodnevnata obuka za makedonskite kompanii koja v~era po~na vo prostoriite na edukativniot centar M6. Celta na obukata e pretstavnicite na makedonskite kompanii da nau~at pove}e kako da go podobrat upravuvaweto so talenti i da gi zadràt najdobrite, so ogled na toa deka vo zemjava postoi nedostig od talenti. Na obukite u~estvuvaat glavno uspe{ni, poznati i brendirani makedonski kompanii, koi se soo~uvaat so problemi od nedostig od talenti ili nivno prepoznavawe. Me|u niv se Telekom, Mekdonalds, USJE-Titan, AMSM, Makstil, Astrazeneka, Kroacija osiguruvawe i drugi. Predava~i na obukata se makedonski eksperti od oblasta na ~ove~kite resursi Tereza Serafimova (partner na AAG Komunikacii, menaxer na ~ove~ki resursi vo vinarnicata Tikve{ za 2009 godina, ~len na Makedonskata asocijacija za ~ove~ki resursi, Zdruènieto za psihijatri na Makedonija, Makedonskata lekarska komora i osnova~ki ~len na Institutot na direktori) i Afrodita Kermi~ieva-Panovska (konsultant, obu~uva~ i ekspert za razvoj na kapaciteti angaìrana vo Makedonija i JIE regionot i osnova~ na CS Global, kompanija za obuka, konsalting i autsorsing). Preku aktiven pristap na participacija vo obukata, pretstavnici od kompaniite razli~no go definiraa prepoznavaweto na talenti vo nivnoto opkruùvawe. Kompaniite baraa odgovori na pra{awata povrzani so nivnite ve}e implementirani sistemi na motivacija i se interesiraa za merlivite indikatori na angaìranosta na vrabotenite. Denes, fokusot na obukata }e bide na zadrùvaweto na talentite koi postojat vo kompaniite i izvorite na neangaìranosta na vrabotenite, odnosno kako taa da se namali.

K ANTONI PE[EV PRETSEDAVA^ NA SOBRANIETO

Pred ~lenkite na Stopanskata komora i pretsedatelite na site zdru`enija bea prezentirani mo`nostite na kompaniite za koristewe na parite od evropskite fondovi. Be{e prezentirano novoto telo, koe e formirano vo Stopanskata komora, za poddr{ka i konsultacii na firmite za poefikasno koristewe na evropskite fondovi. e }e se finansira od proekti.

Kompanii / Pazari / Finansii

10 2.308

MBI 10

MBID

OMB

2.490

116,10

2.298

2.480

115,90

2.288

2.470

115,70

2.460

115,50

2.450

115,30

2.278

2.268 2.258 15/12/10

16/12/10

17/12/10

18/12/10

19/12/10

20/12/10

2.440

115,10

2.430

114,90

21/12/10

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

15/12/10

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

16/12/10

17/12/10

18/12/10

19/12/10

20/12/10

21/12/10

15/12/10

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

16/12/10

17/12/10

18/12/10

19/12/10

20/12/10

21/12/10

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

MAKEDONSKA BERZA

DANO^NI INSPEKTORI NA TEREN VO OHRID

UJP OTKRI AFERA "TE[KA" 500.000 EVRA VO BIZNIS SO GRADE@NI[TVO I TURIZAM U~estvo na licitacii za proda`ba na nekolku dr`avni parceli za izgradba na hoteli, izgradba na nekolku stanbeni kompleksi, sopstvenost na restorani i hoteli vo Ohrid. Ova e opisot na delovnite aktivnosti i popisot na imotot na ohridskiot biznismen, ~ie rabotewe go "~e{laat" inspektori na Upravata za javni prihodi (UJP) ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

~estvo na licitacii za proda`ba na nekolku dr`avni parceli za izgradba na hoteli, izgradba na nekolku stanbeni kompleksi, sopstvenost na restorani i hoteli vo Ohrid. Ova e opisot na delovnite aktivnosti i popisot na imotot na ohridskiot biznismen ~ie rabotewe go "~e{laat" inspektori na Upravata za javni prihodi (UJP). Spored neoficijalnite informacii, dano~nite inspektori go proveruvaat finansiskoto rabotewe na nekolku firmi od Ohrid koi se zanimavaat so grade`ni{tvo i turizam. Eden den po inspekciskata kontrola na UJP, nikoj ne izleguva so oficijalna informacija {to e pronajdeno vo dokumentacijata na firmite, dali e napravena finansiska izmama i kolku danok e zataen. Spored {pekulaciite izneseni vo nekolku mediumi, se raboti za pronevera od polovina milion evra poradi zatajuvawe danok. Vo Ohrid se znae imeto na biznismenot ~ie rabotewe se kontrolira, no imeto nikoj ne saka da go ka`e na glas. No, neoficijalnite informacii

NESTLE AJSKRIM PRODADENA 20 PATI POEVTINO ompanijata Nestle ajskrim, vo ramkite na v~era{noto berzansko trguvawe, gi prodade site 64.849 akcii, vredni okolu pet milioni denari. Akciite na ovaa kompanija se prodadoa po cena od 78 denari za akcija, iako nivnata nominalna vrednost iznesuva 1.581 denar po akcija, {to e za 20 pati pove}e od proda`nata cena. Koj e noviot sopstvenik na Nestle ajskrim s$ u{te ne se znae. Berzanskiot promet, blagodarenie na ovaa bloktransakcija, iznesuva 23,9 milioni denari i e povisok za 53% sporedeno so 15,6 milioni denari realizirani vo ponedelnikot. Interesot na investitorite ovojpat be{e naso~en i kon akciite i kon obvrznicite. Kaj akciite najgolem interes ima{e za akcijata na Komercijalna banka, koja denot go zavr{i so promet od 3,4 milioni denari i istrguvani 1.034 akcii. Interes ima{e i za akciite na Makedonija turist i Alkaloid, koi ostvarija promet od 2,5 milioni denari, odnosno 2,3 milioni denari. Akciite na Toplifikacija se prodadoa

Ohrid na “Kapital” velat deka zad ohridskiot biznismen stoi kapital na lu|e od Skopje, odnosno deka stanuva zbor za mnogu pogolemi biznis-interesi, vo koi se vklu~eni pove}e lica. Ostanuva na UJP da otkrie za kakvi kriminalni {emi stanuva zbor. Od Upravata za javni prihodi potvrdija deka e sprovedena kontrola vo nekolku firmi, dano~ni obvrznici od Ohrid, no ne gi ka`uvaat imiwata na firmite, bidej}i, kako {to objasnuvaat, toa vleguva vo domenot na dano~na tajna. Od op{tina Ohrid, koja se nao|a vo ista zgrada so podra~nata edinica na UJP, isto taka, nikoj ne saka{e javno da zboruva. Edinstvenata neoficijalna informacija koja ja dobivme ottamu e deka inspektorite proveruvale nekolku firmi koi se povrzani so priva-

tizacijata na Ohrid turist. Sopstvenost na nekoga{niot najgolem turisti~ki kompleks bea nekolku hoteli, kampovi i restorani, kako {to se hotelite Palas, Slavija i Desaret, Sveti Naum, kako i kampot Qubani{ta, restoranot Biqanini izvori i drugi, koi sega se vo privatna sopstvenost. “Kapital” se obide da dobie informacii i od nekolku pratenici od Ohrid, i od opozicijata i od vlasta, no nikoj od niv ne saka{e da komentira. Nivniot odgovor be{e deka nemaat to~ni informacii, samo {pekulacii od gradot i deka vo nedostig od informacii ne sakaat da imenuvaat konkretni biznismeni. UJP DVE NEDELI VR[ELA KONTROLA VO OHRID Spored informaciite od

Ohrid, UJP ve}e dve nedeli vr{ela dano~na kontrola na pove}e pravni subjekti vo Ohrid za koi postoelo somnevawe deka imaat zakonski nepravilnosti vo nivnoto finansisko rabotewe. Uvidot od dano~nata uprava i od Finansiskata policija zavr{il vo ponedelnikot popladneto, no vo javnosta ne be{e soop{tena nitu pri~inata, nitu ishodot od sprovedenata akcija. Ohridskite mediumi, vo nedostig od oficijalni informacii, {pekuliraa deka ovoj biznismen proneveril 500.000 evra preku zatajuvawe danok, a, navodno, bile involvirani i dr`avni slu`benici. Pri kontrolata na firmite bile prisutni i dvaesetina specijalci od Edinicata za brzo rasporeduvawe.

za 1,3 milioni denari, a na Makedonski Telekom za 1,1 milioni denari. Vkupniot promet so obvrznici, pak, iznesuva{e 4,7 milioni denari. So promet od 2,7 milioni denari, obvrznicata od ~etvrtata emisija na obvrznici za denacionalizacija be{e najtrguvana v~era. P o k r a j p r o m e t o t, r a s t zabeleàa i berzanskite indeksi. Osnovniot berzanski indeks MBI-10 porasna za 0,84% na 2.303,95 indeksni poeni. Indeksot na javno poseduvanite dru{tva MBID se zgolemi za 0,21% na 2.491,74 indeksni poeni, dodeka, pak, indeksot na obvrznici OMB dostigna vrednost od 116,06 indeksni poeni po rastot od 0,35%. Rastot na berzanskite indeksi ja zgolemi cenata na duri 17 hartii od vrednost. Najgolem rast zabeleà akcijata na UNI Banka i toa za 12,5%. Pad na cenata ima{e kaj {est hartii od vrednost, predvodeni od padot na akcijata na Trikotaà Pelister od Bitola za 11,11%. Nepromeneti ostanaa cenite na hartiite od vrednost na osum dru{tva.

BERZANSKI INFORMACII АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

21.12.2010

Отворен инвестициски фонд

1М

3М

6М

YTD

ILIRIKA JIE

31.726.861,39

4,65%

6,74%

2,12%

0,88%

0,42%

19.12.2010

ILIRIKA GRP

37.528.041,20

1,54%

5,49%

7,43%

11,26%

13,42%

19.12.2010

704.698

Иново Статус Акции

18.754.794,20

0,78%

-1,06%

-4,55%

-15,88%

-17,57%

17.12.2010

2,18

466.700

KD Brik

27.907.192,28

2,28%

4,30%

3,97%

11,73%

13,69%

19.12.2010

2,04

72.500

KD Nova EU

26.240.643,75

1,87%

4,71%

2,93%

-0,78%

-0,15%

19.12.2010

КБ Публикум балансиран

22.299.268,43

0,84%

1,40%

0,30%

-0,54%

-0,36%

20.12.2010

468,00

12,5

63.648

Бетон Скопје

6.695,00

40.170

Стопанска банка Битола

2.876,32

2,48

Тутунска банка Скопје

3.590,00 500,00

Универзална Инвестициона Банка

Фустеларко Борец Битола

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД Име на компанијата Трикотажа Пелистер Битола

21.12.2010 Просечна цена (МКД)

РЖ Услуги Скопје Реплек Скопје Арцелормиттал Скопје (ЦРМ) Раде Кончар Скопје

Комерцијална банка Скопје Македонијатурист Скопје Алкалоид Скопје Топлификација Скопје Македонски Телеком Скопје

Износ (МКД)

160

-11,11

28.640

239

-2,85

50.668

36.500,00

-1,35

292.000

118,00

-0,84

23.600

1.850,00

-0,11

370.000

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ Име на компанијата

21.12.2010 Податоците се однесуваат за

Име на компанијата

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Нето-имот на фонд (ден.)

Износ (МКД)

Просечна цена (МКД)

21.12.2010 Просечна цена (МКД)

Износ (МКД)

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10 Вкупно издадени акции 1.431.353

BESK (2009) GRNT (2009) KMB (2009) MPT (2009)

ХВ ALK (2009)

21.12.2010

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ

21.12.2010 Промет Број на во ЕВРА трансакции

Просечна цена

Нето добивка по акција

P/E

P/B

3.907,21

390,18

10,01

0,89

54.562

6.695,00

341,43

19,61

0,20

Вкупно Официјален пазар

3.071.377

532,52

105,83

5,03

0,53

обични акции

2.014.067

3.291,52

533,81

6,17

0,95

Вкупно Редовен пазар

112.382

24.449,64

0,68

3291,52

1,24

3.403.430

REPL (2009)

25.920

36.500,00

5.625,12

6,49

0,73

2500

0,04

2.575.000

SBT (2009)

389.779

2.876,32

211,39

13,61

0,65

3.907,21

0,17

2.305.251

STIL (2009)

14.622.943

170,77

0,11

1.544,32

2,39

3299,98

0,02

1.389.293

TPLF (2009)

450.000

3.299,98

61,42

53,73

0,97

514,72

0,65

1.111.800

ZPKO (2009)

271.602

2.076,00

0,27

обврзници обични акции

% на промена

77.346

-34,48

189.968

251,39

267.314

55,32

40.456

-50,86

40.456

-51,04

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, vtornik - 21.12.2010)

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

Kompanii / Pazari / Finansii

MARJAN JOVANOV OSNOVA[E GRADE@NA KOMPANIJA

PROMENETI OSNOVA^ITE NA HOTEL-KAZINOTO FLAMINGO

arjan Jovanov, porane{en direktor na Direkcijata za industriski zoni, a potoa i na Direkcijata za nafta, otvori grade`na kompanija. Spored informacijata objavena na Centralniot registar, novata firma na Jovanov, koja }e se zanimava so trgovija i grade`ni{tvo, se vika ZD Invest DOOEL Skopje i ima osnovna dejnost izgradba na stanbeni i nestanbeni zgradi.

otel-kazinoto Flamingo, koe se nao|a vo Gevgelija, na grani~niot premin Bogorodica, izvr{i promena na osnova~ite. Spored objavata vo Centralniot registar, promeneti se osnova~ite na firmata Makoten DOO Gevgelija, vo ~ija sopstvenost se hotelot i kazinoto. Spored re{enieto od Registarot, namesto dosega{niot osnova~, Mondea Investment S.A

Za upravitel na firmata, spored re{enieto od Registarot, e nazna~en Darko Simonovski. Marjan Jovanov be{e aktuelen vo javnosta izminatiot mesec otkako odekna vesta deka visok vladin funkcioner platil okolu 350.000 evra za dr`avna parcela za izgradba na hotel vo centarot na Skopje. Jovanov tvrde{e deka negovoto u~estvo vo javnoto naddavawe bilo vo ram-

kite na zakonskata regulativa i deka toj nemal {to da krie pred javnosta. Toj gi povika dr`avnite institucii celosno da go proverat slu~ajot i da ispitaat dali imalo sudir na interesi pri ovaa kupoproda`ba. Samo edna nedela podocna Vladata re{i da go smeni od funkcijata i za nov v.d. direktor na Direkcijata za nafta i nafteni rezervi da bide imenuvana Dobrinka ]ulavkovska.

od Luksemburg, sega kako osnova~i na dru{tvoto za turizam i ugostitelstvo Makoten se registrirani kompaniite Flamingo Partisipej{n B.V, so sedi{te vo Amsterdam i avstriskata kompanija GL i A Holding GMBH, so sedi{te vo Viena. Flamingo be{e otvoren vo 2005 godina, a kompleksot e smesten na povr{ina od pove}e od 30 iljadi metri kvadratni. Kompleksot sodr`i kazino, hotel so 5

zvezdi, no}en klub, penthaus, nekolku ekskluzivni restorani i {irok izbor na barovi.

VO O^EKUVAWE NA PAD NA KAMATITE NA DEPOZITITE

17.03.2010 11 INVESTICISKITE FONDOVI TRIJAT RACE, BANKITE SIGURNI VO ZA[TEDITE Bankarite ne se zagri`eni za eventualno povlekuvawe na depozitite od bankarskiot sektor, i pokraj najavenoto namaluvawe na nivnite kamati. Dru{tvata za upravuvawe so investiciski fondovi, pak, se optimisti deka ovoj trend na namaluvawe na kamatite za {tedewe vo banka mo`e pozitivno da se odrazi vrz nivnoto rabotewe. O~ekuvaat pove}e udeli od investitorite i zgolemeni prinosi

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

ankarite ne se zagri`eni za eventualno povlekuvawe na depozitite od bankarskiot sektor, i pokraj najavenoto namaluvawe na nivnite kamati. Olabavuvaweto na monetarnata politika preku namaluvawe na osnovnata kamata na blagajnikite zapisi na samo 4%, kako osnoven reper spored koj se utvrduvaat kamatite, gi natera bankarite da napravat novi presmetki. Del od bankite ve}e po~naa da gi namaluvaat kamatite za {tedewe za 0,5 procentni poeni, no velat deka bankarskiot sektor e likviden, a {tedeweto e vo postojan porast. “Kamatnata stapka na blagajni~kite zapisi e referentna stapka i kamatite na kreditite i depozitite zavisat od nea. Vo idnina mo`no e namaluvawe na kamatnite stapki, no, sepak, ne o~ekuvam nekoe pogolemo odlevawe na depozitite od bankite kon investiciskite fondovi, bidej}i bankarskiot sektor e likviden, a {tedeweto e vo postojan porast”, veli \orgi Jan~eski, generalen direktor na NLB Tutunska banka. Sepak, bankarite ne ostavaat ni{to na slu~ajnosta i postojano ja sledat sostojbata so monetarnata politika, za koja nema najavi za drasti~ni promeni idnata godina. “Ona {to o~ekuvam e kreditna ekspanzija idnata godina. Odlevawe na depoziti kon investiciskite fondovi poradi namaleni kamati smetam deka nema da ima

milioni evra se o~ekuva da iznesuva imotot na investiciskite fondovi idnata godina

poradi lo{ata sostojba na pazarot na kapital i nivnata investiciska politika. No, i da dojde do nekoe namaluvawe, toa nema silno da se odrazi vrz bankite”, smeta Sr|an Krsti}, pretsedatel na Upravniot odbor na [parkase banka. Dru{tvata za upravuvawe so investiciski fondovi se optimisti deka ovoj trend na namaluvawe na kamatite na depozitite moè pozitivno da se odrazi vrz nivnoto rabotewe. O~ekuvaat pove}e udeli od investitorite i zgolemeni prinosi. “Relaksiranata monetarna politika definitivno }e ima pozitivno vlijanie vrz raboteweto na investiciskite fondovi. Spored na{ite proekcii, za idnata godina o~ekuvame prinosot od vloùvawe da se dviì od 15% do 30%. Isto taka, o~ekuvame rast i na netoimotot, ne samo kaj nas, tuku i kaj ostanatite investiciski fondovi. Mislam deka idnata godina vloùvaweto vo investiciski fondovi nema ve}e da bide kako dosega, od 1 evro po ìtel, tuku deka bi iznesuvalo nekade okolu 3 do 4 evra, a vo najdobar slu~aj mo`no e da dostigne i 5 evra od ìtel. Toa bi zna~elo deka neto-imotite bi dostignale iznos od re~isi 10 milioni evra”, veli Kosta Kostadinovski, izvr{en direktor vo dru{tvoto za

upravuvawe so investiciski fondovi Ilirika Fand menaxment. Del od fondovite izminatite denovi ve}e gi po~uvstvuvale efektite od relaksiraweto na monetarnata politika. “So tekot na vremeto s$ po~esto, za razlika od prethodno, ni se javuvaat investitori koi poseduvaat prili~no golemi depoziti kaj bankite i koi se interesiraat za vakviot na~in na vlo`uvawe. Ona {to e problem vo ovaa situacija e {to s$ u{te postoi nedovolna educiranost za vakviot na~in

na vlo`uvawe, pa tie naj~esto pra{uvaat kolkava kamata bi dobile so investiraweto kaj nas. Mnogu e te{ko da se dade odgovorot na toa bidej}i na{ite prinosi ne se fiksni, tuku promenlivi”, veli Blagoj Mitrov, izvr{en direktor na dru{tvoto za upravuvawe so investiciski fondovi Inovo Status. Toj istaknuva deka proizvodite na investiciskite fondovi sekoga{ stanuvaat interesni i atraktivni {tom bele`at pad kamatite na bankarskite depoziti. Sli~en e stavot i na direktnite

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

Рочности

Благајнички записи

4,00%

СКИБОР

Ломбарден кредит

5,50%

МКДОНИА

преку ноќ

1 нед.

1 мес.

3 мес.

2,94%

3,78%

4,38%

5,35%

Извор: НБРМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ Рочност

КУРСНА ЛИСТА

Банка

3м

6м

12м

24м

Стопанска

5,70%

6,50%

6,70%

9,40%

9,90%

Среден курс Држава

Валута

во денари

36м

ЕМУ

евро

61,5000

Комерцијална

6,00%

6,90%

7,30%

10,10%

10,50%

САД

долар

46,7787

НЛБ Тутунска

6,00%

6,80%

7,20%

10,00%

10,20%

В.Британија

фунта

72,6779

Швајцарија

франк

48,4328

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

Канада

долар

46,1850

EUR

USD

GBP

CHF

Австралија

долар

46,4782

61,65

47,5

72,5

Извор: НБРМ

u~esnici na pazarot na kapital. “Logikata pri investiraweto e - {tom se namalat bankarskite kamati kaj depozitite, investitorite se prefrlaat na poatraktivnite prinosi koi gi nudat akciite koi se trguvaat kaj berzite. Primer za toa se svetskite berzi, kade {to povtorno imame trend na rast i razdvi`uvawe otkako vo svetski ramki dojde do namaluvawe na kamatnite stapki. Mislam deka toa }e se preslika i kaj nas i deka trguvaweto kaj Makedonskata

berza ima mo`nost da se dvi`i vo nagorna linija, za {to sme svedoci i izminatite nekolku dena”, veli Marjan Popovski, direktor na brokerskata ku}a Novi Triglav. Kamatnite stapki na denarskite depoziti vo doma{niot bankarski sektor momentalno iznesuvaat od 6,7% do 7,3% na godi{no nivo, dodeka, pak, prinosite na investiciskite fondovi se promenlivi i godi{no mo`e da variraat od negativni stapki, {to zna~at zagubi za investitorite, pa do 13% zarabotka.

Fokus

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

SKAPI SOVETI ZA EVTINI REZULTATI

DR@AVNA TAJNA E KOJ GO SOVETUVA GRUEVSKI VO MOMENTOV!

TEO VAJGEL MONIKA MAKOVEJ

ISAK ADIXES GABRIELA DELOVA

delova@kapital.com.mk

ako ne e tajna deka premierot, Nikola Gruevski, dosega ima anga`irano pove} e stranski i doma{ni eksperti, tajna se nivnite imiwa i honorarite {to gi dobivaat. Za istite pra{awa mol~at i doma{nite eksperti koi dosega bile ili se s$ u{te anga`irani. Ne otkrivaat ni{to pove}e od faktot deka rabotat so dogovor na delo i deka nivnite nadle`nosti se mnogu razli~ni - od pravawe na kratki ili podolgi analizi, razgovori so ambasadori, so mediumi, so nevladini organizacii, pa s$ do konsultacii po SMS-poraki. Imiwata koi vo javnosta se poznati kako nadvore{ni stranski i doma{ni eksperti

ELENA JOVANOVSKA ad sekoj pretsedatel, zad sekoj premier i minister stoi grupa sovetnici koi direktno ili indirektno vlijaat vrz kreiraweto na politi~kite odluki na dr`avata. Tie analiziraat, predviduvaat, sovetuvaat. Nekoi sakaat da nastapuvaat javno, nekoi sakaat da sedat vo senka. Nekoi & se dobro poznati na javnosta, za nekoi, pak, nikoga{ ne sme slu{nale. Koi se tie? Hrvatskiot pretsedatel, Ivo Josipovi}, na pomo{ ima osum sovetnici i dva posebni soveti – eden za ekonomija i eden za voeni veterani. Toj formira silen ekonomski sovet koj go so~inuvaat 13 ugledni i uspe{ni biznismeni, ekonomisti, nau~nici i publicisti. Me|u niv se pretsedatelot na Hrvatskoto zdru`enie na rabotodava~i, Damir Ku{trak; {efot na Atlantik grupa, Emil Tedeski; ~elniot ~ovek na Hrvatski Telekom, Ivica Mudrini};

ERHARD BUSEK

Vo Vladata ne sakaat da zboruvaat nitu kolku se, nitu koi se sovetnicite, nitu, pak, go otkrivaat na~inot na koj tie se angaìraat, kakvi nadle`nosti dobivaat i koja e sumata koja im se ispla}a za zavr{enata konsulatantska analiza angaìrani vo Vladata na premierot Gruevski se slednive - porane{nata romanska ministerka Monika Makovej, za da se spravi so korupcijata i so krupnite kriminalci; amerikanskiot farmer i milijarder, Xon Park Rajt, za da go reformira zemjodelstvoto; Izraelecot Isak Adixes za reformite vo ekonomijata. Solomon Pasi e sovetnik na Vladata za integracijata na Makedonija vo NATO, Erhard Busek za nadvore{na politika i lobirawe vo Brisel, Teo Vajgel za vlez vo evropskoto semejstvo i za privlekuvawe stranski investicii i slovene~kiot ekspert za dràvna uprava, Gregor Viran, koj go sovetuva{e premierot za reformite vo

javnata administracija. Kako doma{ni sovetnici Gruevski gi koristel i koristi profesorot na Pravniot fakultet, Vlado Popovski, za soveti od oblasta na pravoto i Ustavot; profesorot na Filozofskiot fakultet, Branislav Sarkawac, za politi~ki pra{awa; akterot Senko Velinov za kulturata; Qup~o Efremov za pra{awa od interes na licata so posebni potrebi. Vo timot na vnatre{ni sovetnici se i Andrej Lepavcov za nadvore{ni raboti i Sa{ko Stefkov za evropski integracii. Minatata godina osamna i informacijata deka Vladata ima anga`irano i lobisti vo Va{ington i vo Brisel. Kvin Gilespi asocijacijata e anga`irana vo Va{ington, dodeka

Veber [endvik od Brisel. SITE EKSPERTI SE RAZLI^NO PLATENI! Vo odnos na na~inot na koj nadvore{nite konsultanti se plateni, poznato e samo deka site imaat razli~ni prihodi. Edinstven poznat i oficijalen podatok, dostapen za anga`irawe na eksperti od strana na Vla-

data, e izve{tajot na Dr`avniot zavod za revizija na Vladata od 2008 godina. Spored izve{tajot, Vladata isplatila sredstva vo visina od 20.000 evra za anga`irawe na

SAVO KLIMOVSKI PORANE[EN PRETSEDATEL NA SOBRANIETO “Anga`iraweto na mladi i neiskusni lu|e, koi ostavaat samo vizitkarti~ki, a pritoa ne pridonesuvaat su{tinski i ne davaat ot~et, e samo kontraproduktivno za zemjata.”

KOJ GO SOVETUVA BALKANOT?

EKSPERTI, PROFESORI, POLITIÂRI, ANALITIÂRI IM PRODAVAAT UM NA Zdenko Adrovi} od Rajfajzen banka; Gordana Kova~evi} od Erikson; sopstvenikot na Vindija, Dragutin Drk; @eqko Ivankovi} od magazinot "Banka"; Ivan Ergovi} od Nekse grupa. Za Emil Tedeski, imenuvaweto vo sostavot na sovetot e golema li~na i profesionalna ~est. “Tie re{enija treba da mu pomognat na pretsedatelot vo formirawe kvalitetni inicijativi so koi }e moè da nastapi pred Vladata”, veli Tedeski. Glaven sovetnik za ekonomija mu e Boris Kota, istaknat ekspert koj ima golem ugled vo me|unarodnata ekonomija, a za nadvore{na politika pretsedatelot Josipovi} go

sovetuva porane{niot ambasador vo Holandija, Jo{ko Paro. EKONOMSKITE SOVETNICI NA JADRANKA KOSOR BEZ VLIJANIE Od ekonomskite sovetnici na hrvatskiot premier, Jadranka Kosor, edinstveno u{te Borislav [kegro tvrdi deka aktivno ja sovetuva Vladata. Sandra [vaqek, @eqko Peri} i @eqko Lon~arevi} velat deka nemaat nikakvi konkretni zadol`enija. Tie vo posledno vreme samo povremeno davaat po nekoja izjava za izlezot od recesija. Uglednite ekonomski stru~waci i ponatamu formalno ja vr{at dol`nosta sovetnici na premierot,

no priznavaat deka nemaat nikakvo vlijanie na odlukite na Vladata. “Intenzivno rabotevme na izrabotkata na programata za ekonomsko zazdravuvawe, a po nejzinata objava nemame konkretni zadol`enija, tuku povremeni kontakti so premierot. Na odlukite na Vladata nemame nikakvo vlijanie", izjavi @eqko Peri}. Ekonomskiot sovetnik @eqko Peri} neodamna vleze vo upravata na Ingra na edna godina, so cel finansiski da ja konsolidira i stabilizira, a potoa da sprovede dokapitalizacija i rekonstrukcija na kompanijata. Izjavi deka }e razgovara so Kosor i ako taa smeta deka negovoto vleguvawe vo upravata na Ingra

e sudir na interesi so negovata funkcija na sovetnik, toga{ }e se povle~e od taa polo`ba. Glaven nadvore{no-politi~ki sovetnik na Jadranka Kosor e Davor [tir. Toj e zadolèn za evroatlantskata sorabotka. Del od negovata rabota se odnesuva na tivka diplomatija i be{e angaìran za pregovorite so Slovenija. SRPSKIOT PREMIER IMA PET SOVETNICI Srpskata Vlada moè da pobara pomo{ od vkupno 61 posebni sovetnici, a premierot, Mirko Cvetkovi}, ima pet sovetnici okolu nego. Toa se najeksponiraniot sovetnik za makroekonomija, Jurij Bajec; sovetnicite za stopanstvo i

no.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

20.000

evra vredele sovetite na doma{nite eksperti, spored izve{tajot na Zavodot za revizija vo 2008 godina

KOJ GO SOVETUVA PRETSEDATELOT IVANOV? Pretsedatelot \orge Ivanov ima trojca postojano angaìrani sovetnici. Za voeni pra{awa, Goran~o Koteski, za nadvore{na politika, Darko Kostadinovski i za me|uetni~ki odnosi, Quqeta ]ufliju. Osven ovie trojca, pretsedatelot dobiva pomo{ i od Sovetot za nadvore{na politika, kade kako nadvore{ni sorabotnici i sovetnici ~lenuvaat porane{nite ambasadori Risto Nikovski, Dimitar Mir~ev, nikola Todor~evski, Jordan Plevne{, potoa profesorot od Wujork Kolex od SAD, Robert Hislop, i germanskiot novinar Volfgang [tok. Honorarite i tuka se tajna. doma{ni eksperti, no, so ogled na faktot {to vo smetkovodstvenata dokumentacija kon izvr{enite plra}awa ne se priloèni izve{taite od site angaìrani eksperti, postoi mo`nost sumata da e pove}e od prijaveniot iznos. "Revizijata utvrdi isplata na sredstva vo visina od 1.232 iljadi denari (okolu 20.000 evra) za angaìrawe na doma{ni eksperti, koi, kako nadvore{ni sorabotnici so posebni znaewa i iskustva se angaìrani po sopstven izbor i slobodna ocenka od pretsedatelot na Vladata, vrz osnova na Odlukata za formirawe kancelarija na pretsedatelot na Vladata na Republika Makedonija. So ogled na faktot deka vo smetkovodstvenata dokumentacija kon izvr{enite pla}awa ne se priloèni izve{taite od site angaìrani eksperti, revizijata izrazuva rezerva vo odnos na opravdanosta na isplatenite sredstva. Otsustvoto na kontrolni postapki za utvrduvawe na opravdanosta na potro{enite buxetski sredstva moè da predizvika nenamensko koristewe na sredstvata", stoi vo izve{tajot na Dràvniot zavod za revizija. Soglasno porane{nite tvrdewa na Vladata, doma{nite eksperti dobivaat mese~en honorar koj ne e pogolem od 30.000 denari, a del od stranskite eskperti, soglasno porane{nite tvrdewa na Vladata, rabotat besplatno, a za nekoi od stranskite eksperti se {pekulira deka

zemaat i po 6.000 evra mese~no. Me|utoa, do denes nikoj javno ne objasnuva kolku ~ini sekoj od ovie konsultanti, nitu, pak, dali istite se izbrani na tenderi i za kolku vreme se angaìrani. SKAPITE SOVETI MALKU VREDAT! Ako se pogledne pozicijata na Makedonija denes, moè da se zaklu~i deka Makedonija mnogu ne naprednala vo odnos na oblastite vo koi dosega bile i se angaìrani stranski i doma{ni eksperti. So ogled na toa deka najgolemiot broj eksperti se angaìrani za pomo{ vo evroatlantskite integracii na zemjata, vo podobruvaweto na ekonomskata sostojba i privlekuvawe na stranski investicii, rezultatite tokmu vo ovie sferi se pogubni, {to zna~i deka osven kako lobisti i dobar imix na Vladata, ekspertite ne se mnogu od pomo{. Makedonija nitu e del od EU i NATO, nitu, pak, uspea da donese stranski investicii vo zemjata. Ona {to u{te pove}e zagriùva e {to vakvite eksperti delat samo soveti, a na krajot Vladata samostojno odlu~uva dali }e go zeme predvid sovetot na ekspertot ili ne. Odredeni podatoci potvrduvaat deka dosega ~estopati Vladata postapuva po svoe, i pokraj toa {to platila konsultant za odredeno pra{awe, {to zna~i deka narodnite pari ~estopati se frlaat za xabe. Posleden takov primer e primerot so konsulatnot za reforma na javnata administracija, Grigor

DOMA[NI ILI STRANSKI EKSPERTI?

Odgovorot na poznava~ite e deka ubavo e da se ima i doma{ni i stranski. Prvite se dobra opcija bidej}i se zasegnati od sostojbata vo svojata zemja i podobro se zapoznati so problemite so koi sme soo~eni. Vo odnos na stranskite pak, velat tie, dobro e istite da gi imame pred se poradi lobirawe vo me|unarodnata zaednica i kontaktite i vlijanijata koi tie moàt da gi ozbezbedat za pra{awa koi se od na{ interes. Virant. Iako toj na Vladata & pomogna vo odnos na izgotvuvawe na strategija za reforma na javnata administracija, sepak, opozicijata i ekspertite se somnevaat deka Vladata postapila soglasno predlozite na Virant. Deka e toa taka potvrduvaat i kritikite od oficijalen Brisel vo odnos na nacrtstrategijata na Vladata za reforma na administracijata, vo koj imaat ostri zabele{ki vo odnos na na~inot na koj se predviduva da se reformira administracijata. Porane{niot pretsedatel na Sobranieto, Savo Klimovski, veli deka nema “ama ba{ nikakvo fajde” od angaìranite eksperti na koi se frlija ogromni sumi na pari. “Se raboti za eden lobisistem. Me|utoa, za ovoj sistem da bide uspe{en pred s$ e potrebno toj strategiski da se naso~i. Makedonija treba da odredi koi se politi~kite, a koi ekonomskite prioriteti i vrz taa osnova da raboti. Treba da se redefinira odnosot, da se utvrdat na{ite potencijali, da se utvrdi {to ni od interes i potoa da se pristapi kon izbor na kvalitetni sovetnici. Angaìraweto na mladi i neiskusni lu|e, koi ostavaat samo vizit-karti~ki, a pritoa ne pridonesuvaat su{tinski i ne davaat ot~et, e samo kontraproduktivno za zemjata”, veli Klimovski.

^AK NORIS VO SLOVENE^KATA VLADA!

, A VLADITE! finansii, Tatjana Isakovi} i Du{an Nikezi}; za nadvore{na politika Aleksandar Radovanovi} i za imotni raboti Milorad Bjelopetrovi}. Vo javnosta so svoi analizi najmnogu se pojavuva sovetnikot i profesor na Ekonomskiot fakultet vo Belgrad, Jurij Bajec. Toj neodamna dade ocenka deka vo 2011 godina inflacijata }e bide poniska od godina{nava, no deka e nevozmo`no da se predvidi dvi`eweto na kursot na dinarot nasprema evroto. Spored negovata procenka, vo Srbija slednata godina se o~ekuva rast na cenite pod kontrola na dr`avata i rast na cenata na strujata. Pred nekolku meseci Narodnoto sobranie na Bugarija gi objavi

Vo Slovenija, koga se donesuva{e zakonot za penziskite reformi, sovetnikot na premierot Borut Pahor vo {ega kaà deka penziskata reforma moè da ja sprovede samo âk Noris, {to ja naluti partijata na penzionerite. Sovetnikot Denis Sarki} na Tviter vo {ega napi{al deka vo Vladata treba da vleze âk Noris za da gi sprovede reformite i da gi re{i ekolo{kite problemi. “Se rabote{e za privatna {ega na privaten profil na Tviter”, izjavi Sarki} po izleguvaweto na {egata vo javnosta, dodavaj}i deka vo Slovenija “{egite za âk Noris se s$ poaktuelni”. Na toa reagira{e partijata na penzionerite, spored koja “o~igledno e deka na partijata na Pahor & trebaat âk Noris, Terminator, Rambo i Ajn{tajn vo Vladata za da & gi re{at site problemi”. na Internet site pomo{nici na parlamentarnite komisii, grupi i poedine~ni narodni pretstavnici. Spored bugarskata opozicija, toa e dobar primer i sega treba aktuelnata vlast da gi objavi sovetnicite na premierot, Bojko Borisov. Toa bi zna~elo pogolema transparentnost vo zakonodavnata vlast. Eden od sovetnicite na pre-

mierot Bojko Borisov e Veselin Zlatev, zadolèn za regionalen razvoj. Zlatev bil okruèn guverner na [umen, dva mandati bil gradona~alnik na ovaa op{tina, dva mandati vr{el funkcija zamenik-pretsedatel na Nacionalnoto zdruènie na op{tinite vo Bugarija. Od 2002 do 2008 godina bil ~len na Komitetot na regioni vo EU.

NEVEN PEKOTI^ ^ PRETSTAVNIK NA XENERAL ELEKTRIK ENERXI RXI ZA JUGOISTO^NA EVROPA

MNOGU IZVORI NA ENERGIJA SE NEISKORISTENI

da se pravi so otpadot i so deponiite, koi [to se naj~esto otvoreni? Gasovite {to se osloboduvaat vo prirodata se mnogu otrovni i pridonesuvaat za efektot na staklena gradina. Mnogu vakvi gasovi mo`e da se iskoristat i edna deponija od Skopje mo`e da zagree nekolku iljadi domovi, {to e slu~aj sekade vo Evropa

ebren i Gali{te se dva golemi potencijali, a imate {est neuspe{ni tenderi. Ako sum jas investitor, nema da doa|am tuka. Zo{to da si go tro{am vremeto? [est pati za istiot proekt da ima povik! Koj ima pari za takvo ne{to? Investiciite odnadvor vo Makedonija se najmali vo regionot. Vladata misli da izgradi nuklearna centrala. Vo zemja so tolku voda, vetar, sonce, zemjodelsko proizvodstvo, a sakate da gradite edna nuklearna centrala! Vizijata e edna, ova e realnosta. Ne sum go izmislil jas, ova se izvadoci od vesnici. Proekti vo energijata! Ako gledate odnadvor kako investitor, toa e toa {to }e go dobite kako ideja za Makedonija. Mnogu pari stojat tamu dostapni za da se investiraat vo pravewe energija od otpad. Isto i geotermalnite izvori ne se iskoristeni vo Makedonija. Kade da po~neme? Kako deloven ~ovek, {to da napravam tuka? Ima mnogu idei, a, od druga strana, ima mnogu resursi koi ne se koristat, fondovi koi ne se koristat. Me|unarodni finansiski organizacii, kako Svetskata banka, koja ima dve organizacii i mnogu proekti vo koi u~estvuva vo Makedonija. Svetskata banka & dava pari na Vladata. Me|unarodnata finansiska korporacija gi finansira privatnite proekti i tamu treba da gledame. Vladata pravi {to smeta deka & e potrebno, no investiciite i kompaniite gledaat vo privatnite fondovi. Tie davaat pari vo Makedonija i se zeleni, sakaat da investiraat vo zeleni proekti, a ne vo te{ka industrija, jaglen, zagaduvawe na zemjata, vozduhot, vodata. Mo`ete da o~ekuvate deka }e dojdat za golemi proekti, a }e o~ekuvaat pari da dojdat i od Kina, no nema da dojdat od Svetskata banka, bidej}i taa nema da gi finansira ovie proekti. Jas sum malku pristrasen kon energijata, no mislam deka toa e najgolem resurs vo Makedonija. Ona {to go imame ovde, zboruvam od deloven aspekt, ednoto pole {to go razgleduvame od aspekt na obnovlivi resursi se vodenite resursi, koi ne se koristat zatoa {to e mnogu skapo. Biogas - rabotime na nekolku proekti za biogas od zemjodelstvoto, otpadnite vodi, deponiite. Ima mnogu izvori {to ~ekaat investicii. Vetrot, se razbira, e golem resurs po te~enieto na rekata Vardar, kade {to mo`e

da dojdat investicii. Potrebna e infrastruktura. Solarnata energija - postoeja diskusii deka }e dojdat kompanii {to }e investiraat, no toa nema da se slu~i. Taa e mnogu skapa vo Makedonija. O~ekuvam toa da se slu~i za desetina godini. Biomasa, da - Makedonija ne e mnogu bogata so {umi koi moàt da se se~at i da se koristi biomasata za izvor na energija. Toa e pove} e kaj zemjite {to imaat zemja i mnogu voda. CO2 neutralnite tehnologii }e privle~at pari. Gorewe na otpadot od zemjodelstvoto. Nekoi zemji go naglasuvaat ovoj aspekt. Znaete deka Makedonija e edna od zemjite koi se posveteni da napravat 20% iskoristenost na obnovlivite resursi do 2020 godina. No, biomasata koja e dostapna moè da bide dovolna samo za edna centrala. Znaete kako proizveduvaat energija REK Bitola i TEC Negotino, no sega zboruvame za alternativen na~in kako moè da se napravi ne{to vo {to }e odi privatniot kapital. ]e vi pokaàm ne{to {to pravime. Tehnologijata postoi, ima finansii, po~nuvame od deponiite. Tie se golem problem za zemja {to saka da se modernizira. [to da se pravi so otpadot i so deponiite, koi se naj~esto otvoreni? Gasovite {to se osloboduvaat vo prirodata se mnogu otrovni i pridonesuvaat za efektot na staklena gradina. Mnogu vakvi gasovi moè da se iskoristat i edna deponija od Skopje moè da zagree nekolku iljadi domovi, {to e slu~aj sekade vo Evropa. Isto taka, gasovi od otpadnite vodi. So mnogu op{tini razgovaram za problemot so ~ista voda za piewe i kanalizacijata. Postojat tehnologii za iskoristuvawe na otpadnite vodi, od koi se osloboduva mnogu metan, koj moè da se sogori i da se proizvede elektri~na energija. Ima okolu 150 proekti vo Polska, Ungarija, Bugarija, koi se finansiraat samo za prerabotka na otpadnite vodi. Toa e eden golem biznis vo koj }e ima investicii vo Zapaden Balkan. Ima zemji koi go finansiraat toa. Ungarskata vlada, na primer, & dade na Bosna 15 milioni evra za vakov proekt, no parite }e ostanat neiskoristeni, ne najdoa vakov proekt. Ova e ideja za koja moète da razmislite, koja }e privle~e investicii, }e donese vrabotuvawa i }e pokaè deka Makedonija dobro raboti vo ovaa nasoka. prodolùva

Komentari / Analizi

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

FILMSKA QUBOV Site

predlozi, poso~eni i od samiot biznis-sektor, Vladata ne gi prifati. So toa se poka`a deka e la`en vpe~atokot, {to Vladata tolku gri`livo se trudi da go sozdade, za golema qubov me|u nea i biznis-zaednicata. Taa qubov o~igledno e filmska, samo za pred kameri

eodamna, po nekolkudnevna d ebata, Parlamentot go usvoi dràvniot buxet za 2011 godina. Desetici i desetici amandmani podneseni od opozicijata, kako za pra{awa na centralno nivo, taka i za pra{awa od lokalen interes, ja nemaa sre}ata da bidat prifateni od Vladata i da bidat vgradeni vo buxetot za 2011 godina. Bidej}i debatata za buxetot stivnuva po negovoto usvojuvawe, dobro e da posvetime malku vnimanie na nekoi od amandmanite na SDSM {to bea otfrleni od Vladata. Ajde da vidime {to ne prifati Vladata da vklu~i vo buxetot za 2011 godina. Za konkretna poddr{ka na biznis-zaednicata SDSM predloì brojni amandmani, nekoi i javno poso~eni od biznismenite ili nivnite komori. Na primer, SDSM predloì vo buxetot da se obezbedat 184,5 milioni denari, odnosno tri milioni evra za podobruvawe na infrastrukturata na industriskata zona Vizbegovo– Stenkovec, vo op{tina Butel. Tie pari }e se upotrebea za

tro{oci povrzani so lokalen pat, kanalizacija, vodovod, do polniteln o elektri~n o napojuvawe itn.. Ovie pari treba{e da se obezbedat so prenamena na sredstva predvideni da se potro{at za Muzejot na `rtvi na komunizmot. Idejata be{e da se sledi zdravata logika za prioritetite vo dadenata te{ka ekonomska sostojba, so koja se soo~uvame vo zemjava. Vo industriskata zona Vizbegovo ima eden kup firmi koi rabotat i dodeka ~ekame da dojdat idni stranski investitori, razumno e da im se pomogne na onie {to sega gi imame vo dràvava. SDSM predloì vo buxetot za 2011 godina da se predvidat 184,5 milioni denari (tri milioni evra) za finansiska pomo{ za pokrivawe na transportnite tro{oci na kompaniite-izvoznici na zemjodelski proizvodi. Ovie pari treba{e da se obezbedat so prenamena na sredstva predvideni da se potro{at za ì~arnicata vo Skopje do Mileniumskiot krst. SDSM predloì vo buxetot za 2011 godina da se pred-

vidat 6,1 milioni denari (100.000 evra) za isplata na izvozni refundacii za izvezeni proizvodi od agroindustriskiot kompleks na novi pazari, kako {to se Bliskiot i Sredniot Istok i Severna Afrika. I ovie pari treba{e da se obezbedat so prenamena na sredstva za ì~arnicata do Mileniumskiot krst. SDSM predloì vo buxetot da se predvidat 1,2 milijardi denari (20 milioni evra) za otplata na kamata za novoodobreni krediti za investicii. Ovoj predlog zna~e{e iskrena nade` deka }e moè da se realizira proektot na SDSM “Investicii sega”, kade {to dràvata ja pla}a kamatata na novoodobrenite bankarski krediti za investicii, so {to vo 2011 godina tie trojno }e se zgolemea vo odnos na 2010 godina. Sredstvata za pla} awe na kamatata treba{e da se obezbedat so prenamena na del od sredstvata predvideni za izgradba i rekonstrukcija na administrativni zgradi na dràvni organi. SDSM predloì vo buxetot da se predvidat 123 milioni denari (dva milioni

evra) za otvorawe na t.n. inkubatori za poddr{ka na pretpriemni{tvoto. Za toj iznos bi se namalila tolku komentiranata stavka “Dogovorni uslugi”. Site tie i sli~ni predlozi poso~eni od samiot biznissektor Vladata ne gi prifati. So toa se pokaà deka e laèn vpe~atokot, {to Vladata tolku gri`livo se trudi da go sozdade, za golema qubov me|u nea i biznis-zaednicata. Taa qubov o~igledno e filmska, samo za pred kameri. Iskreno se nadevam deka biznis-zaednicata kone~no }e sfati so kogo ima rabota. Vo zdravs tvoto, SDSM predloì vo buxetot da se predvidat 1,2 milijardi denari (20 milioni evra) za izgradba na nov klini~ki centar. Ova e is to taka eden od novite proekti {to gi promovira{e SDSM, so ~i ja realizaci ja do polnitelno }e se razdviè{e grade`ni{tvoto. Interesno e deka svoevremeno na ovaa inicijativa vlasta se sprotivstavi so tvrdewe deka toa bil nejzin proekt, ama potoa, koga treba{e na delo

da go pokaè toa, vo buxetot ne predvide pari za taa namena. Vo energetikata SDSM predloì pove}e ra boti povrzani so izgradba na novi hidroelektrani, gasifikacija na zemjata itn.. Me|u drugoto, predloì investicii vo energetskata efikasnost, so {to se namaluva potrebata za uvoz na elektri~na energija. Be{e predloèna izgradba i instalacija na geotermalni pumpi, koi bi sluèle za koristewe na geotermalnata energija za zatopluvawe na 100 osnovni i sredni u~ili{ta, koi vo momentov se zagrevaat so nafta i elektri~na energija. Za taa cel be{e potrebno da se izdvojat 15 milioni evra od dràvniot buxet. Vo obrazovanieto, SDSM predloì, me|u drugoto, vo buxetot da se obezbedat 92,2 milioni denari (1,5 milioni evra) za zamena na azbestnite tabli na site osnovni u~ili{ta vo Republika Makedonija, poradi {tetnosta na ovoj materijal za zdravjeto na u~enicite. Ovie pari treba{e da se obezbedat so prenamena na sredstva predvideni da se potro{at za ekonom-

POL TOMSEN, MAKEDONCITE I GRCITE

M-r Zoran Jovanovski potpretsedatel na SDSM

ska promocija, tro{oci koi se problemati~ni od pove}e pri~ini. Za patnata infrastruktura SDSM predlo`i amandmani koi predviduvaat sosema poinakov pristap od onoj na Vladata. Names to davawe pod koncesija na patnite pravci, re{enie ~ija finansiska konstrukcija ne e transparentna i dovolno debatirana vo javnosta, SDSM predlo`i izgradba na izbrani prioritetni delnici so buxetski sredstva. Site poso~eni amandmani se kompatibilni so prioritetite {to bi trebalo da gi ima edna vlada vo postojnite okolnosti. Ni{to od toa. Vladata ne prifati nitu eden. Inaet li e, ego li e, ne{to treto li e, ne znam. Znam samo deka prifa}aweto na amandmanite }e be{e dobro za makedonskata ekonomija i nejziniot razvoj.

Prezemeno od vesnikot "Blic"

navedna, od pod masa izvadi {i{e strumi~ka mastika i mi ja podari kako simbol deka vo idnina }e nema dopolnitelni barawa. Deka sega daleku poiskusniot Tomsen vo pregovorite so Grcija ne postavuva takvi dopolnitelni barawa mo`e da se vidi od edno intervju za gr~kiot vesnik "To Vima", vo koe so polna usta ja fali gr~kata Vlada {to so merkite za {tedewe go namalila buxetskiot deficit za nekolku procenti

ali se se}avate, dragi ~itateli, na ova ime? Postarite verojatno ne go zaboravile, a na pomladite da im kaème deka gospodinot Pol Tomsen be{e {ef na misijata na MMF {to gi vode{e pregovorite so Vladata na Republika Makedonija za sklu~uvawe aran`mani so MMF vo periodot od 1992 do 1996 godina. E, sega, toj istiot Pol Tomsen, samo edno 15-16 godini postar i, se razbira, poiskusen, ja predvodi misijata na MMF vo pregovorite so Grcija, za spas na na{iot juèn sosed od bankrot. Koj e Pol Tomsen i zo{to MMF se opredelil edna od najdelikatnite i najsloèni misii da mu ja doveri tokmu nego? Eve zo{to. Gospodinot Pol Tomsen vo MMF raboti re~isi 30 godini, od 1982 godina, pominuvaj}i gi site skalila vo h ierarh i jata na MMF. Momentalno e na pozicijata zamenik-direktor na Evropskiot departman vo MMF. Od taa visoka pozicija e ispraten da ja predvodi misijata na MMF vo pregovorite na “trojkata” (Evropska komisija, Evropska centralna banka i MMF) so Vladata na Republika Grcija. So gospodinot Pol Tomsen se znaeme u{te od dale~nata 1987 godina, koga toj ja predvode{e misijata na MMF vo pregovorite so Vladata i so Narodnata banka na SFRJ. Jas toga{ bev zamenik-guverner na NBM i zaedno so pretstavnikot od Vojvodina se borevme da ne se ukinat selektivnite krediti od primarnata emisija, bidej}i toa ne & odgovara{e toga{ na Makedonija. Po-

toa, vo turbulentnite godini od raspadot na SFRJ, 1990 i 1991, toj be{e postojan pretstavnik na MMF vo Belgrad, a sudbinata saka{e da bide i prviot predvodnik na misijata na MMF vo Republika Makedonija vo 1992 godina, vedna{ po nejzinoto monetarno osamostojuvawe. Najte{kite godini, godini na embargo, izgubeni pazari, premin od eden sistem vo drug, gi pominavme zaedno, vodej}i te{ki i ma~ni, no, na krajot, sekoga{ so uspeh zavr{eni pregovori. Iako be{e pomlad od mnogumina od na{iot pregovara~ki tim, toj mnogupati se poka`a poiskusen. Da go ilustriram toa niz eden primer. Po celodnevni pregovori vo ~etiri ~asot po polno}, vo salata za sednici na Vladata na RM, koga mislevme deka sme pri kraj so pregovorite, odedna{ im popu{tija nervite na toga{niot guverner i na toga{niot minister za finansii. Izbi te{ka kavga me|u niv. Dali {e}erot im se digna ili imaa nekoj drug problem po denono} nite neprekinati pregovori, ne znam. No, vo eden moment, ministerot stana i re~e deka gi napu{ta pregovorite. Jas, kako rakovoditel na na{iot pregovara~ki tim, znaej}i gi posledicite za Makedonija ako se prekinat pregovorite, skoknav po nego da go ubedam da se vrati. Vo toj moment, gospodinot Tomsen me povle~e za raka, velej}i mi “Sedi, toj blefira, }e se vrati”. I navistina, po pet minuti, ministerot, verojatno otkako sogledal kakva {teta }e napravi so toj poteg, se vrati

vo salata kako ni{to da ne bilo. Taka, gospodinot Tomsen, iako pomlad od mene, ispadna vo slu~ajot pogolem psiholog vo procenkata za reakcijata na ministerot, iako jas mnogu podolgo go znaev ministerot i negoviot karakter od nego. E, sega, Grcite se vo takva situacija vo kakva {to bevme nie vo periodot od 1992–1996 godina. Nasproti niv sedi gospodinot Tomsen, kako {to sede{e nasproti nas vo tie godini. Dali krajot na misijata }e zavr{i so {i{e "uzo", kako {to krajot na negovata misija vo Makedonija zavr{i so {i{e strumi~ka mastika, ne znam, no Grcite treba da bidat sre}ni {to MMF isprati eden od najiskusnite pregovara~i da pregovara so niv kako da izlezat od kalta vo koja sami vlegoa. Iskustvoto {to go ima dobieno gospodinot Tomsen od negovite anga`mani kako pretstavnik na MMF vo Rusija, Ukraina, Romanija i vo Island, i toa koga tie minuvaa niz te{ki finansiski krizi, }e im bide dragoceno i na Grcite. Treba samo da vnimavaat. Iako e Danec, toj ima prgav karakter kako da e Grk. No, i na Grcite i na Tomsen }e im e polesno vo pregovorite bidej} i gi imaat i pregovara~ite od Evropskata komisija i od Evropskata centralna banka. No, da se vratime na strumi~kata mastika i da objasnime zo{to e taa va`na i vo pregovorite na Pol Tomsen so Grcite. Koga mislevme deka gi finaliziravme pregovorite za prviot aran`man so MMF i otkako toa go proslavivme vo eden poznat skopski restoran, utredenta dojde Tomsen so

u{te 2-3 dopolnitelni barawa za kratewa vo buxetot. Mi objasni deka negovite pretpostaveni toa go baraat. Mene mi "prekipi", kako }e objasnuvam vo Vladata, koga ve}e im rekov deka se usoglasivme, deka sega toa ne vaì i deka MMF ima dopolnitelni barawa. Mu velam, “Gospodine Tomsen, ovaa situacija e kako ribarot, zlatnata ripka i {i{eto rakija”. I mu go raskaàv vicot za ribarot {to fatil zlatna ripka. Go prilagodiv za polesno da go sfati: prvata èlba mu bila po Vardar namesto voda da te~e rakija, vtorata Ohridskoto Ezero namesto so voda da bide polno so rakija i tretata, po podolgo razmisluvawe, bila - u{te edno {i{e rakija. E, ovie dopolnitelni barawa na MMF se toa {i{e rakija, mu velam. Se nasmea kiselo, ja sfati poentata, no ostana tvrd i toj i negovite pretpostaveni i, na kraj, bidej}i bez aran`man so MMF vo toa vreme ne moèvme da opstaneme, moravme da gi prifatime i tie uslovi. Na krajot od negovata misija vo Makedonija, vo 1996 godina, na pro{talnata ve~era {to mu ja prirediv vo ime na Vladata, vo svojot pro{talen govor, gospodinot Pol Tomsen, me|u drugoto, re~e deka e sre}en {to so me|usebno razbirawe i zaedni~ki napori ja svedovme inflacijata od pove}e od 1.000% koga toj dojde vo Makedonija na ednocifrena inflacija koga toj si odi, {to so aran`manite koi sme gi dogovorile i uspe{no realizirale, sme gi otvorile vratite za regulirawe na dolgot na Makedonija kon

Londonskiot i Pariskiot klub itn. Potoa, napravi mala pauza i re~e: “Gospodine Trpeski, se se}avate li koga mi go kaàvte vicot za ribarot i zlatnata ripka. Veruvajte, taa no} ne moèv da zaspijam. Ne sme nie od MMF ne~uvstvitelni kako {to obi~no se misli. I mnogu pati potoa sum mislel dali ne preteruvame ponekoga{ i nie so na{ite barawa. Dali ponekoga{ nemame ~uvstvo za stepenot na izdr`livost na onie na koi se odnesuvaat tie merki. Vo znak deka vo idnina }e nema situacii za dopolnitelni barawa ili uslovi, kako vo vicot, so tretata èlba i {i{eto rakija, jas Vi go podaruvam ova {i{e rakija za da se se}avate deka sum imal najdobri nameri za dobroto na Makedonija”. Se navedna i od pod masata izvadi edno {i{e strumi~ka mastika i mi ja podari kako simbol deka vo idnina }e nema dopolnitelni barawa, od tipot na tretata èlba na ribarot. Deka sega daleku poiskusniot Tomsen vo pregovorite so Grcija ne postavuva takvi dopolnitelni barawa, kako vo na{iot slu~aj, moè da se vidi od faktot {to toj vo edno intervju za gr~kiot vesnik "To Vima" so polna usta ja fali gr~kata Vlada {to so prezemenite merki na {tedewe uspeala da go namali buxetskiot deficit za nekolku procenti. A, {to da kaème nie {to so merkite koi gi dogovorivme za prviot t.n. STF aran`man so nego go simnavme buxetskiot deficit od 13,4% vo 1993 godina na 2,9% na krajot od 1994 godina i na 1,2% na krajot

D-r Qube Trpeski profesor na Ekonomskiot fakultet vo Skopje

od 1995 godina. Znam deka ne smee da im go spomene na{iot uspeh vo nagloto simnuvawe na buxetskiot deficit kako primer na Grcite za da ne im go rasipe raspoloènieto. Ako se ima predvid vo kakvi uslovi nie taka brzo go namalivme buxetskiot deficit (site se se}avaat {to se slu~uva{e vo tie godini), a vo kakvi uslovi i vo koj vremenski rok Grcija treba da go svede buxetskiot deficit od nad 15% na 3%, kolku {to bara Mastri{kiot kriterium (so stotici milijardi pomo{ od EU i MMF), }e se vidi silata na na{ata programa. Faktot {to na{iot narod stoi~ki gi izdrà i prebrodi site te{kotii i {to uspe{no gi realiziravme site aran`mani, ne samo so MMF, tuku i so Svetskata banka, od edna strana, i {to prifa}aweto na dogovorenata programa me|u Vladata na Grcija i MMF, EU i ECB, gr~kiot narod te{ko go prifa}a, pokaùva kolku me|unarodnata zaednica niz istorijata pridonela Grcija da se odnesuva kako razgaleno dete, na koe sekoe barawe mu se udovoluva. A toa {to me|unarodnata zaednica niz istorijata se odnesuvala kako ma}ea nasprema Makedonija, samo n$ o~eli~ilo i zatoa site treba da go imaat toj fakt na um i vo ovaa bitka {to ja vodime sega. Znaete koja i znaete so kogo.

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

Balkan / Biznis / Politika

OPTIMISTI^KI PROGNOZI ZA EKONOMIJATA NA BIH VO 2011 GODINA osna i Hercegovina (BiH) narednata godina }e ostvari rast na bruto-doma{niot proizvod (BDP) od 3,2%, predviduva Direkcijata za ekonomsko planirawe na BiH. Spored ovaa institucija, rastot na BDP vo 2011 godina }e bide ostvaren so niska inflacija od 2%, mnogu nizok deficit na platniot bilans od 7% i

TEDESKI NAJAVI NOVI INVESTICII VO [TARK opstvenikot na Atlantik grupa, Emil Tedeski, za narednite nekolku godini najavi niza investicii, glavno vo adaptacija na proizvodnata linija, za da se iskoristat site sinergiski efekti po prezemaweto na Droga Kolinska, izvesti srpskata agencija Beta. Tedeski izjavi deka vo bliska idnina planira vo konditorskata kompanija [tark da po~ne da proizveduva energetski plo~ki za svojot brend sportska ishra-

nizok deficit vo trgovskata razmena. Seto toa treba da dovede do zgolemuvawe na stranskite investicii, porast na vrabotenosta i rast na izvozot vo energetskiot sektor, oboenata metalurgija, zemjodelstvoto i drvnata industrija, se naveduva vo izve{tajot na Direkcijata za ekonomsko planirawe na BiH.

na, “multipauer”, koi sega se proizveduvaat kaj partner po dogovor. Tedeski istakna deka toa proizvodstvo }e ovozmo`i odredeni adaptirawa na proizvodstveniot kapacitet. So kupuvaweto na Droga Kolinska, Atlantik stana sopstvenik i na srpskite [tark, Palana~ki kiseqak i Grand kafe.

CRNOGORSKIOT PREMIER SI PODNESE OSTAVKA

]E IMA LI KRAJ VLADEEWETO NA MILO \UKANOVI]?! Ostavkata na \ukanovi} ne zna~i i kraj na negovoto vladeewe. Toj u{te dve godini }e ostane {ef na vladeja~kata Demokratska partija na socijalistite (DPS) VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

rnogorskiot lider koj 20 godini be{e na tronot na najvisokite dr`avni funkcii v~era podnese ostavka od premierskata funkcija. Vladeeweto na Milo \ukanovi} vo Crna Gora ne prestanuva i pokraj os-

tavkata od premierskata funkcija. Toj u{te najmalku dve godini }e rakovodi so vladeja~kata partija, Demokratskata partija na socijalistite (DPS). Spored najavite, za premier na Crna Gora se podgotvuva dosega{niot potpretsedatel na vladata i minister za finansii, Igor Luk{i}. Novata vlada vo nepromenet sostav bi moèla da bide izbrana do krajot na godinava. \ukanovi} svoeto povlekuvawe go objasni so èlbata da ovozmoì na instituciite da se razvivaat, a ne postojano da bidat vo senka na mo}en premier koj sekoga{ gi re{ava problemite. Toj isto taka navede deka saka da im dade {ansa na pomladite kadri i da se posveti na privatniot ìvot, koj go zapostavil vo poslednite 20 godini. “Od izvr{nata vlast zaminuvam so ~ista sovest i dignata glava. Ne moàm da kaàm deka ova {to go pravam za Crna Gora e najdobro, no toa e najmnogu {to moàm”, izjavi \u-

kanovi}. Negovite kriti~ari smetaat deka ostavkata ne e dovolna i deka na Crna Gora & e potrebna temelna promena na sostavot. \ukanovi}, od druga strana, pak, e zadovolen od negoviot dosega{en pridones. Toj veli deka Crna Gora pod negovo vodstvo uspeala da se spasi od vojnata na porane{nite ju-republiki, da stane nezavisna dràva i da stane zemja-kandidat za ~lenstvo vo Evropskata unija. USLOVENA KANDIDATURA Minatiot petok evropskite lideri & dadoa kandidatski status na Crna Gora, {to vo golema mera gi potvrduva {oekulaciite deka ostavkata na \ukanovi} e svoevidna politi~ka trgovija. Crnogorskite mediumi objavuvaa deka uslovot za Crna Gora da go dobie kandidatskiot status e tokmu Milo \ukanovi} da si podnese ostavka, poradi obvinuvawata za korupcija i kriminal. Opoziciskite partii tvrdat deka me|unarodnata zaednica go naterala \ukanovi} da otstapi poradi nepodgotvenosta da se spravi so korupcijata i organiziraniot kriminal, no i poradi mnogute signali deka i toj samiot bil zame{an vo niv - scenario sli~no na negoviot hrvatski kolega, Ivo Sanader. \ukanovi} od 2001 godina be{e pod istraga na italijanskoto obvinitelstvo poradi {verc so cigari. Obvinenieto be{e povle~eno vo 2009 godina, koga \ukanovi} se povika na imunitetot koj go ima kako premier. “\ukanovi} se povlekuva vo moment koga Evropskata unija (EU) i Soedinetite Amerikanski Dràvi (SAD) od Crna Gora baraat vidlivi rezultati vo borbata protiv kriminalot i korupcijata. Moè da se naseti deka toj ne saka da bide premier dodeka se apsat lu|eto so koi se

TODORI] GO PREZEMA BIZNISOT NA KERUM ompanijata na Ivica Todori}, Agrokor, stana sopstvenik na pogolemiot del od carstvoto na splitskiot gradona~alnik, @eqko Kerum. Po iscrpnite pregovori, dogovoreno e Agrokor da gi prezeme prodavnicite, rabotnicite i dostavuva~ite, dodeka Kerum gi zadr`uva delovnite prostorii. Kolkava suma mu platil Todori} na Kerum

s$ u{te nepoznato, no splitskiot gradona~alnik neodamna govore{e za suma od 200 milioni evra. Analiti~arite procenija deka realnata cena bi trebalo da se dvi`i okolku polovina od toj iznos. Inaku, so dogovorot koj go postigna Kerum so Todori}, splitskiot gradona~alnik preku delovnite prostorii }e si zadr`i siguren izvor na prihodi.

poznava, bidej}i ne e tajna deka toj poznava lu|e koi ili se narekuvaat kontroverzni ili se pripadnici na podzemjeto. So nekoi od niv \ukanovi} ima i prijatelski odnosi”, izjavi urednikot na podgori~kiot vesnik "Vjesti", Nedeqko Rudovi}. Toj dodava i deka sega nekoi nositeli na javni funkcii najverojatno }e bidat predmet na istraga, tokmu poradi toa {to blagodarenie na \ukanovi} do{le na funkcija. Za \ukanovi} vaì parolata deka prijatelstvoto e pogolem zakon od zakonite. “Novata vlada na ~elo so Luk{i} ima mnogu pove}e {ansi da gi ispolni sedumte kriteriumi na Brisel za po~etok na pristapnite pregovori so EU. So toa DPS ima mnogu pogolemi {ansi da ja so~uva vlasta. Edinstveno vo tie okolnosti \ukanovi} moè da bide spokoen deka nekoj od policijata ili obvinitelstvoto nema da se zainteresira za nekoi od negovite potezi, a negoviot privaten biznis }e moè da prodolì da funkcionira so ponatamo{na poddr{ka na vladata”, izjavi Rudovi}. Spored nego, \ukanovi} bil svesen deka ve}e ne moè da gi izbegnuva barawata na Va{ington i Brisel i deka pove}e nema prostor za simulacija na reformi, bidej}i, sega, po dobivaweto na kandidatskiot status, napredokot na EU zavisi od konkretnite rezultati na poleto na vladeewe na pravoto. Za Milutin \ukanovi}, pak, pretsedatelot na izvr{niot odbor na Nova srpska demokratija, zaminuvaweto na crnogorskiot premier zna~i kone~no osloboduvawe na Crna Gora i nejzinata demokratizacija, po pove}e od 60 godini. “Pritisokot na me|unarodnata zaednica vrodi so plod. \ukanovi} nema pove}e da go popre~uva patot na Crna Gora kon EU. Toj vladee{e so korupcija i kriminal, no i

PET PATI PREMIER, EDNA[ PRETSEDATEL NA CRNA GORA Milo \ukanovi} pet pati be{e izbiran za pretsedatel na Vladata i edna{ za pretsedatel na Crna Gora. Na premierskata funkcija prv pat be{e izbran na 15 fevruari 1991 godina, a posleden pat na po~etokot na 2008 godina. Tri mandati po red toj be{e nositel na izvr{nata vlast, s$ do 1998 godina, koga stana pretsedatel na Crna Gora. Za pretsedatel na DPS, pak, \ukanovi} e izbran vo oktomvri 1998 godina. Na izborite odr`ani na 10 septemvri 2006 godina Koalicijata za evropska Crna Gora osvoi apsolutna pobeda. \ukanovi} vo po~etokot na oktomvri odlu~i da se povle~e od najvisokata dr`avna funkcija i da se posveti na biznisot. Toj be{e pratenik vo crnogorskoto sobranie od oktomvri 2006 godina do 28 fevruari 2008 godina. Den potoa toj e povtorno izbran za premier na Crna Gora.

I MAROVI] SE POVLEKUVA OD FUNKCIJATA Istovremeno so povlekuvaweto na Milo \ukanovi}, od mestoto potpretsedatel na Vladata na Crna Gora se povlekuva i Svetozar Marovi}. Marovi} za mediumite izjavi deka ova e negova li~na odluka. Toj dodava i deka }e & ostane na raspola|awe na crnogorskata Vlada s$ dodeka bide potrebno. so diskriminacija i gu{ewe na slobodite”, izjavi Milutin \ukanovi}. \UKANOVI] PREZEMA ME\UNARODNA FUNKCIJA? Briselskiot medium, Glasot na Evropa, objavuva deka premierot i lider na DPS, Milo \ukanovi}, po povlekuvaweto se o~ekuva da prezeme me|unarodna funkcija. No, Glasot na Evropa ne naveduva za koja funkcija stanuva zbor. Crnogorskite mediumi u{te letoto objavuvaa deka \ukanovi} planira da se povle~e od premierskata funkcija do krajot na godinata, za vedna{ potoa da ja prezeme novata funkcija vo NATO. [pekulaciite odat dotamu {to se zboruva deka za \ukanovi} ve}e se lobira vo nekoi me|unarodni krugovi. Ekspertite objasnuvaat deka \ukanovi} ne mo`el da bide del od NATO, bidej}i ne go znael dobro angliskiot i francuskiot jazik, kako i

GALENIKA ]E PROIZVEDUVA LEKOVI ZA AMERIKANSKI ABOT rpskata farmacevtska kompanija Galenika potpi{a dogovor za strate{ko partnerstvo so amerikanskata kompanija Abot. So toa Galenika stana prva farmacevtska ku}a vo regionot {to }e proizveduva lekovi na Abot za Srbija i ostanatite pazari. Direktorot na Galenika, Nenad Ognenovi}, iz-

javi deka vo proizvodnite kapaciteti na srpskata farmacevtska kompanija vo po~etokot }e se proizveduvaat samo lekovite “brufen” i “flugalin”, i toa preku 4,5 milioni pakuvawa godi{no. Toj naglasi deka dogovorot e mnogu zna~aen za Galenika zatoa {to so nego vleguva vo sistemot na Abotovite proizveduva~i,

toa deka nemal osnovni voeni znaewa. Kako svoevidna pre~ka ekspertite go poso~uvat i faktot {to Crna Gora ne e del od NATO. Mo`nata nova funkcija vo NATO samiot \ukanovi} ja okvalifikuva kako neseriozna konstrukcija. “Dràvata koja ne e ~lenka na NATO i EU ne moè da ima svoi pretstavnici vo ovie organizacii. No, ova jasno ukaùva na toa kolku tvorcite na spomenatite {pekulacii pa|aat vo kontradiktornost i kolku se demantiraat. Vo eden moment plasiraat glasini za moeto zaminuvawe poradi navodniot pritisok od me|unarodnata zaednica, a ve}e vo drugiot za moe zaminuvawe na nekoja zna~ajna funkcija vo EU ili NATO”, izjavi neodamna \ukanovi}. Milo \ukanovi}, inaku, prv pat stana premier vo 1991 godina.

a toa zna~i deka mo`e da proizveduva lekovi za site pazari bez ograni~uvawe. Ognenovi} dodade deka dogovorot e zna~aen i poradi toa {to vo potpolnost }e gi iskoristi postoe~kite proizvodni kapaciteti na Galenika, }e otvori novi rabotni mesta i mo`nosti za ponatamo{ni zaedni~ki aktivnosti.

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

RASTAT TENZIITE VO EVROZONATA

GRCIJA, IRSKA I PORTUGALIJA MORA DA JA NAPU[TAT EVROZONATA!

Prodlabo~uvaweto na dolgot na trite dràvi }e gi pogodi najgolemite i najmo}nite ekonomii vo evrozonata. Politikite za spravuvawe so krizata koi gi sproveduvaat ovie dràvi se neodr`livi na dolg rok, a toa moè da rezultira so raspa|awe na evroto BORO MIRÊSKI

EVROTO NIKOGA[ NE BILO POSLABO OD [VAJCARSKIOT FRANK

rodlabo~uvaweto na dolgot na Grcija, Irska i Portugalija }e gi pogodi najgolemite i najmo}nite ekonomii vo evrozonata. Politikite za spravuvawe so krizata koi gi sproveduvaat ovie dràvi se neodr`livi na dolg rok, a toa moè da rezultira so raspa|awe na evroto. Ako ne napravat radikalni promeni na preventivnite kazneni merki za da se stabilizira finansiskata kriza vo nacionalni ramki, mo`no e da go izgubat statusot zemji-~lenki vo evrozonata. Ova e zaklu~okot vo posledniot izve{taj na najgolemiot investitor vo obvrznici, Pimko. Spored Andrju Bosomvort, generalen menaxer za Evropa na Pimko, politikite za spravuvawe so krizata koi gi sproveduvaat ovie dràvi se neodr`livi na dolg rok i poradi toa bi do{lo do raspa|awe na edinstvenata zaedni~ka valuta, evroto. "Vo otsustvo na sopstvena pari~na edinica i obemni

Denes za edno evro se dobiva pomalku od 1,27 franci, {to e novata rekordno najniska vrednost vo odnos na {vajcarskata valuta, koja ima mnogu pogolema doverba kaj investitorite vo vakvi krizni periodi. Analiti~arite smetaat deka investitorite steknuvaat pogolema sigurnost vo {vajcarskata pari~na edinica poradi stravot od pro{iruvawe na dol`ni~kata kriza vo evrozonata, somne`ot vo ekonomskoto zakrepnuvawe na SAD i kontinuiranata stagnacija na japonskata ekonomija. Nasproti ova, postojat brojni pokazateli za stabilnosta na {vajcarskata ekonomija. Ekonomistite procenuvaat deka vo idnina vrednosta evro-frank }e se dvi`i od 1,25 do 1,30 {vajcarski franci za edno evro.

finansiski transakcii, Grcija, Irska i Portugalija nema da bidat vo mo`nost da ja pre`iveat krizata", smeta toj. Spored izve{tajot, dokolku ovie dr`avi gi vratat sopstvenite nacionaR

lni valuti, toa }e im ovozmo`i konkurenten kurs pri pari~nata razmena. So vakvata merka bi se pottiknal izvozot i bi se zgolemil ekonomskiot rast, koj e neophoden za izlez od ogromnite dolgovi vo koi O

se nao|aat ovie dràvi. "Koga me|unarodnata zaednica povtorno }e stekne doverba vo ovie dràvi i koga ekonomijata }e im bide dovolno zajaknata, duri toga{ Grcija, Irska i Portugalija bi moèle

povtorno da bidat ~lenki na evrozonata", se veli vo izve{tajot. Spored Bosomvort, Belgija, Italija i [panija }e uspeat da izlezat od dol`ni~kata kriza vo ramkite na monetarnata unija, no samo so ogromna pomo{ od ostanatite dràvi~lenki. Vo izve{tajot se kritikuva i strategijata na Evropskata unija (EU) koja gi prisiluva dràvite~lenki so visok stepen na zadolènost da primenuvaat ekstremno strogi merki za {tedewe, bez pritoa samata da po-

nudi soodvetna finansiska stimulacija i ja ocenuva kako nefunkcionalna. Idejata za povlekuvawe na nekoi dràvi od evrozonata se pojavi vo javnosta koga po~na dol`ni~kata kriza na Grcija, pred pove}e od edna godina. Brojni ekonomisti ukaùvaat na ogromnite tro{oci za ovaa operacija, koja bi gi ottrgnala site potencijalni aspiranti za ~lenstvo vo ovaa monetarna unija. No, i pokraj brojnite problemi, evrozonata i ponatamu prodolùva da se {iri.

PAZAR NA AVTOMOBILI: BRAZIL JA NADMINA GERMANIJA vaa godina Brazil ja nadmina Germanija i stana ~etvrti pazar po golemina za avtomobili vo svetot. Poradi ova, stranskite investitori gledaat ogromen potencijal vo ovoj pazar poradi s$ pogolemiot `ivoten standard na gra|anite. Brazilskoto zdru`enie na proizveduva~i Anfavea procenuva deka do krajot na ovaa godina vo Brazil }e se prodadat vkupno 3,45 milioni avtomobili, {to e za 10% pove}e otkolku lani. So toa, Brazil }e se iska~i na ~etvrtoto mesto vo svetot po brojot na prodadeni avtomobili i lesni kamioni, vedna{ zad Kina, SAD i Japonija. Po proizvodstvo, Brazil se nao|a na {estoto mesto vo svetot,

so 3,64 milioni proizvedeni avtomobili godi{no od 17 razli~ni modeli. "Ovoj fakt samiot po sebe e golema atrakcija za razvoj na pazarot koj, sepak, beleì nizok broj avtomobili po ìtelâ&#x20AC;?, izjavi pretsedatelot na zdruènieto Anfavea, Kledorvino Belini. Brazil, koj ima vkupno 192 milioni ìteli, ima vo prosek edno vozilo na sekoj sedmi ìtel, {to ostava ogromen prostor za ponatamo{en porast na proda`bata na avtomobili. Vo Brazil ima vkupno 30 milioni avtomobili, a golemite svetski avtomobilski kompanii o~ekuvaat toj broj da se zgolemi vo narednite godini kako posledica na zajaknuvaweto na brazilskata ekonomija.

RUSIJA ]E JA PRODOL@I ZABRANATA ZA IZVOZ NA @ITARKI ostojat ogromni mo`nosti Rusija da ja prodolì zabranata za izvoz na ìtarki vo periodot po 1 juli 2011 godina dokolku slednata godina ne bide vo mo`nost da o`nee 80 milioni toni ìtarki, izjavi pretsedatelot na ruskoto Zdruènie za ìtarki, Arkadij Zlo~evski. "Mora da prezememe nekakvi merki dokolku bidat o`neani pomalku od 70 toni ìtarkiâ&#x20AC;?, re~e Zlo~evski. Vo Rusija se poseani 15,5 milioni hektari zimski kulturi za ètvata vo 2011 godina. Sporedeno so 2009 godina, ovaa godina se poseani 2,5 toni ìtarki pomalku.

Ruskata Vlada nastojuva da go zgolemi posejuvaweto na proletnite kulturi so cel da ja nadomesti ovogodine{nata namalena seidba. Ruskite zemjodelski proizvoditeli se soo~uvaat so nedostig od ve{ta~ki |ubriva i poradi toa mora da gi zgolemat zalihite vo januari. Ova e neophodno za da se podgotvat za proletnoto seewe, bidej}i, vo sprotivno, proletnata seidba moè da bide mnogu ote`nata. Poradi toa, ruskata Vlada gi razgleduva mo`nostite za prevencija na potencijalniot nedostig od ìtarki, poradi {to najavuva i prodolùvawe na zabranata za izvoz na ovie kulturi.

TURKISH AIRLINES ]E LETA NA 10 NOVI DESTINACII VO 2011 GODINA

ajprofitabilnata aviokompanija Turki{ erlajns (Turkish Airlines) planira da vovede ~arter-letovi na novi 10 destinacii vo 2011 godina, vklu~uvaj}i go Los Anxeles, kako i nekolku gradovi vo Vietnam, Kina, Iran, [panija, Francija i Filipinite. "Los Anxeles }e bide najdolgata destinacija za Turki{ erlajns. Na ovaa destinacija }e soobra}aat samo avionite "boing 777" i letot }e bide podolg od 14 ~asaâ&#x20AC;?, izjavi Akif Konar, izvr{en direktor na Turki{ erlajns. "Ovaa godina, na 26 dekemvri }e go realizirame prviot let za Banglade{, a potoa, na 29 dekemvri, za prv pat }e sletame i

vo Vietnam. Na 30 januari }e sletame vo Guangzu, na{ata treta destinacija vo Kina. Na 14 mart }e se obratime na na{ata ~etvrta destinacija vo Iran. Dopolnitelno treba da gi odredime po~etnite datumi za redovniot aviosoobra}aj kon Valensija i Malaga vo [panija", potencira{e Konar. Kompanijata, so sedi{te vo Istanbul, ima redovni letovi kon 123 prekuokeanski destinacii na site kontinenti, osven kon Avstralija i Antarktik. Vo prvite 10 meseci od 2010 godina brojot na patnici na Turki{ erlajns se zgolemi za 17,5%, nasproti prose~noto zgolemuvawe na brojot na patnicite kaj evropskite aviokompanii od 1,6%.

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

SVET

17 0-24

...EVROPA I PONATAMU VO ZASTOJ

...PRIRODNA KATASTROFA

...NADVORE[NA POLITIKA NA IRAN

Snegot gi odlo`i bo`i}nite patuvawa

Kolumbija e “pod voda”

Sosedite i islamot na prvo mesto!

aradi snegot i mrazot, iljadnici gra|ani od Zapadna Evropa se spre~eni da otidat na planiranite bo`i}ni patuvawa. Namesto na posakuvanite destinacii, patnicite no}ta ja pominaa na blokiranite aerodromi.

olumbija se soo~uva so ona {to tamo{nata vlada go pretstavi kako “najgolema prirodna katastrofa”. Zaradi lo{ite vremenski uslovi, do`dot i poplavite `ivotot go izgubija pove}e od 280 lu|e, a milion gi napu{tija svoite domovi.

oviot minister za nadvore{ni raboti na Iran, Ali Akbar N Salehi, izjavi deka prioritet na nadvore{nata politika na negovata zemja }e bide razvojot na odnosite so Turcija i

RASPRODA@BA NA VEKOT!

DUBAI BARA INVESTITORI ZA NAJGOLEMITE KONCERNI Za da go vrati dolgot od 110 milijardi dolari, najpoznatiot emirat, Dubai, planira da gi prodade svoite najgolemi kompanii. VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

miratot Dubai, ~ij dràven dolg iznesuva 110 milijardi dolari, bara investitori zainteresirani da gi kupat najgolemite dràvni koncerni. Najgolemiot emirat planira da obezbedi okolu 20 milijardi dolari samo od proda`bata na aviokompanijata Emirati (Emirates). Realizacijata na ovaa zdelka mu e doverena na {eikot Ahmet ben Saidu Al Maktumu, koja so pomo{ na aviokompanijata Emirati uspea da im vlee strav na vode~kite avioprevoznici od zapadot. Na negova odgovornost sega e spasuvaweto na celata zemja od finansiski kolaps. Toj minatata nedela ja napu{ti liderskata pozicija vo Emirati i zastana na ~elo na dràvniot holding Dubai vorld (Dubai World), so zada~a da sprovede grandiozna privatizacija, koja, spored nego, }e pretstavuva “rasproda`ba na vekot”. Visokiot dano~en sovet na Dubai ve}e ja objavi listata na kandidati za privatizacija, na koja, osven aviokompanijata Emirati i tretiot po golemina vo svetot globalen operator na pristani{ta DP Vorld (DP World), koj poseduva 50 pristani{ta vo 31 zemja, se najdoa i

dr`avnata korporacija Dubai elektrisiti (Dubai Elektricity) i Voter autoriti (Water Autority - Dewa), kako i Dubai aluminium (Dubai Aluminium) i sinxirot hoteli Xumeira (Jumeirah). Spored podatocite na bankite, vkupniot dolg na Dubai, zaradi globalnata hipotekarna i finansiska kriza, dostigna 110 milijardi dolari, od koi so 40 milijardi dolari u~estvuva Dubai vorld. Ovaa korporacija poslednite meseci ve}e uspeala so svoite kreditori da dogovori rekonstruirawe na dolgot za 3,5 milijardi dolari. DUBAI VO 2013 GODINA ]E IMA PREMNOGU TRGOVSKI CENTRI Globalnata ekonomska kriza

& zadade te`ok udar na ekonomijata na Dubai, re~isi celosno zamrznuvaj}i go negoviot brzoraste~ki sektor na nedvi`nosti, dodeka turizmot i trgovijata se smetaat za motori na negovoto ekonomsko zazdravuvawe. Spored me|unarodnata konsultantska kompanija za nedvi`nosti, Koleris, Dubai vo 2013 godina mo`e da se soo~i do pregolem nepopolnet prostor vo {oping-centrite i premal broj turistikupuva~i. “Prostorot vo {oping-centrite vo Dubai vo periodot od 2010 do 2013 godina }e se zgolemi za okolu 30%”, stoi vo izve{tajot na konsultantskata kompanija.

Spored ovoj izve{taj, pazarot na nedvi`nosti vo Dubai vo 2013 godina }e bide preplaven so pove}e od milion kvadratni metri vi{ok na bruto-prostor za naem. “Maloproda`niot sektor na emiratot Dubai zabeleà visoka turisti~ka pobaruva~ka, no istata najverojatno }e bide prigu{ena kako posledica na vlijanieto na globalnata finansiska kriza”, istaknuvaat analiti~arite od konultantskata kompanija. Vo izve{tajot ponatamu se istaknuva deka maloproda`niot sektor na sosedot Abu Dabi, kade {to i ponatamu ima nedostig od maloprodaèn prostor za naem, do 2013 godina } e zabeleì zgolemuvawe na povr{inata za naem na 874.500 kvadratni metri, a vo 2015 godina ovaa povr{ina }e se zgolemi na 1,1 milioni kvadratni metri. Zakrepnuvaj}i od krizata, se predviduva deka pazarite vo Dubai i Abu Dabi }e prodolàt da rastat. Dubai se razviva vo globalna maloproda`na platforma i to~ka za vlez na me|unarodnite brendovi vo ovoj region, dodeka Abu Dabi, bogat so nafta, o~ekuva zna~aen rast na maloproda`niot prostor vo kombinacija so silnata kupovna mo} na doma{nite potro{uva~i.

Saudiska Arabija, odnosno sosedite i islamskiot svet.

DVA, TRI ZBORA

“Dolgot na germanskata Vlada ovaa godina }e dostigne nov rekord, i pokraj neo~ekuvanoto silno zazdravuvawe na ekonomijata koe ima{e pozitivno vlijanie na javnite finansii. Pri~inata za toa e borbata so posledicite od ekonomskata i finansiskata kriza.” VOLFGANG [OJBLE

minister za finansii na Germanija

“Postojat seriozni razliki me|u dvata koaliciski partneri vo odnos na bankite i bankarstvoto, pri {to liberal-demokratite se za ostar priod pri sreduvaweto na sostojbite vo ovaa sfera, posebno koga stanuva zbor za bonusite, dodeka torievcite mislat sosema poinaku. Nesoglasuvawe postoi i za primaweto imigranti za rabota od zemjite nadvor od EU.” VINS KEJBL

minister za biznis na Velika Britanija

“Obidite na SAD da me sudat za {piona`a se kontraproduktivni, zatoa {to seto toa }e se svrti protiv niv koga }e se sfati deka amerikanskata javnost e na moja strana. Vikiliks raspolaga so dovolno silen materijal za da gi uni{ti sefovite na edna od najgolemite amerikanski banki.” XULIJAN ASAN@

osnova~ na Vikiliks

Feqton

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

NAJGOLEMITE PR KATASTROFI VO KORPORATIVNATA ISTORIJA

OD IGRA^KA, PLA^KA PETAR GOGOSKI

gogoski@kapital.com.mk

ndustrijata so igra~ki, koja e edna od najprofitabilnite vo svetot, ve}e podolgo vreme se bori da go spre~i vlijanieto i kontrolata vrz ispravnosta na svoite proizvodi. Spored podatocite od testirawata na ovie proizvodi, postoi mo`nost site opasni hemikalii {to se upotrebuvaat za nivno proizvodstvo da se zamenat so pobezbedni materijali. Edni od po{tetnite hemikalii, za koi edno germansko istraùvawe minatata godina otkri deka vo golema mera se nao|aat vo primerocite na krv kaj decata, se ftalatite. Otkako lo{ite vesti za ftalatite vo 90-te godini predizvikaa golemi branuvawa, a o~igledno bea i prikazna za koja se “zaka~ija” mediumite, golemite kompanii od ovaa industrija bea prinudeni da gi povle~at nivnite igra~ki od pazarot. So tekot na godinite, golem del od nivnite ~ekori se pokaàa kako katastrofa vo odnosite so javnosta, bidej}i mal be{e brojot na kompanii koi ponudija novi re{enija i pobezbedni proizvodi. Onie od drugata strana zasekoga{ ostanaa neprifateni za potro{uva~ite poradi stravuvaweto deka nivnite proizvodi prakti~no pretstavuvaat tempirana bomba koja moè da gi uni{ti nivnite deca. Tuka }e potsetime deka Evropskata unija ima izgraden sistem so koj od pazarot moè da se povle~at site proizvodi koi moàt da go zagrozat zdravjeto i bezbednosta na potro{uva~ite. Vo na{ata zemja s$ u{te nedovolno se sledat ovie preporaki i na pazarite moàt da se najdat proizvodi za koi vo Evropa postoi

Evropskite nevladini organizacii koi rabotea na za{titata na bezbednosta i zdravjeto na potro{uva~ite, kako i nivnite amerikanski kolegi, lansiraa zaedni~ka kampawa za zabrana na upotrebata na hemikaliite t.n. ftalati vo detskite igra~ki. I pokraj nedostigot od jasni nau~ni dokazi deka mo`at da afektiraat zdravstven rizik, vo 1999 godina EU na kraj postavi zabrana za upotreba na ftalatite vo detskite igra~ki

So {to si igraat na{ite deca? zabrana. Me|u najrizi~nite proizvodi od ovaa grupa se detskite igra~ki, osobeno onie napraveni od plastika. DOMINO-EFEKTOT [TO GO PO^NA GRINPIS Re~isi 50 godini ftalatite se koristea vo {irok spektar proizvodi, poradi nivniot kapacitet da go pretvorat

suroviot polivinil hlorid (PVC) vo fleksibilen proizvod. Vo sredinata na 90-te godini be{e dovedena vo pra{awe bezbednosta od ftalatite, osobeno kaj igra~kite za deca, po tvrdewata deka mo`e da predizvikaat kancer, o{tetuvawe na xigerot i hormonalno naru{uvawe. Evropskite nevladini organizacii koi rabotea

na za{tita na `ivotnata sredina, kako i nivnite amerikanski kolegi, lansiraa zaedni~ka kampawa za zabrana na upotrebata na ftalatite vo detskite igra~ki, a pokraj nedostigot od jasni nau~ni dokazi deka mo`at da afektiraat zdravstven rizik, vo 1999 godina Evropskata unija na kraj postavi zabrana za upotreba

na ftalatite vo prstenite za grizewe ili igra~kite koi mo`at da gi grizat decata (obi~no nameneti za deca pomali od 3 godini). Podocna, sli~ni merki bea pretstaveni i vo SAD. Grinpis be{e najvlijatelniot voda~ na kampawata protiv ftalatite vo igra~kite i dolgi godini go istaknuva{e zdravstveniot rizik od hlo-

rot i proizvodstvoto na plastika. Vo 1996 godina organizacijata po~na da kontaktira so vode~kite proizvoditeli na igra~ki, baraj}i sredbi na koi bi se diskutirala zagri`enosta za PVC igra~kite, pa po~na i so targetirawe na Evropskata komisija. Vo april 1997 godina Danskata agencija za za{tita na

PRIKAZNI OD WALL STREET

DALI TVITER VRED Plan B za Tviter: da se prodade na nekoj internet gigant kako Gugl ili Jahu, o~aen da stane yvezda vo svetot na socijalnite mediumi e tolku odamna, Xon Doer, partner vo kompanijata za obezbeduvawe na kapital, Klajner Perkins, poznat kako “Majkl Xordan vo rizi~niot kapital”, na novinarsko pra{awe za izborot negovata firma da investira vo Tviter, izjavi “deka bile vo zabluda”. Vo drug del na intervjuto, koga Doer be{e zapra{an dali veb-industrijata dostignuva svoeviden meur koj mo`e da prsne, toj izjavi deka preferiral da misli na meur~iwata kako “bum”, i deka glavno “bumot e dobra rabota”. Povrzete gi ovie

N Tviter ima s$ pogolem broj korisnici, no s$ u{te ne po~nal da zarabotuva pari, kako Fejsbuk.

dve priznanija i }e dobieto brzo objasnuvawe zo{to Klajner Perkins nedelava prezede 200 milioni dolari rizi~na investicija vo Tviter, i vo tie napori, startnata valuacija ja postavi na 3,7 milijardi dolari. Vo noviot svet od socijalni mediumi, Tviter e naj~estoto ime koe se spomenuva posle Fejsbuk. Doka`ano e deka toj e mo}na brend alatka za sekogo, od golemite “selebriti” do nepoznatite frilenseri. Kako platforma za objavuvawe, produciral novini i vesti pobrzo od tradicionalnite izvori. Vo odnos na socijalnite kauzi,

pomognal da se podigne svesta i da se soberat pari za onie koi imaat posebni potrebi. Ona {to ne go pravi, barem zasega , e zarabotuvaweto pari, {to sekako nedovolno e opravdano za visokata vrednost {to ja dobi pet godini starata kompanija koja s$ u{te nema ofekten biznis plan. Tviter ne gi obelodenuva prihodite, no na po~etokot od minatata godina kompanijata izjavi deka o~ekuva da ima 4,4 milioni dolari prihod. Da bideme fer, Tviter ima{e docen start vo igrata za prihodi, prvo zalagaj}i se za kultivizirawe na lo-

Feqton

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

VO PETOK NOV FEQTON VO “KAPITAL”! Kako se sozdadoa najgolemite internet-kompanii vo svetot. Pro~itajte za toa kako inovativnite pretpriema~ki potfati za samo nekolku godini stanaa biznisi vredni desetici milijardi dolari!

“Kapital” po~na so serija napisi za najgolemite katastrofi so koi se soo~ile PR sektorite na golemite svetski kompanii. Doznajte kako tie reagirale vo razli~ni krizni situacii, kade {to zgre{ile vo strategijata za odnosi so javnosta, kako i za toa koi se poukite {to mo`e da se izvle~at.

Obvinuvawata na Grinpis za {tetnosta na nekoi materii Del od kampawata vo igra~kite za bezbedni igra~ki prodolìja da komitet pobara da osnova rabotna grupa koja }e go bidat objavuispita impaktot na ftalatite vani od strana vrz zdravjeto na decata, a i }e predloì soodvetni na mediumite so granici i metodi za tessenzacionalisti~ki tirawe. Vo fevruari 1998 godina Komisijata naloì ton. Pred depovlekuvawe na site PVC setina godini igra~ki od gradinkite, kako sleduva{e i “merka na pretpazlivost”. Vo tekot na 1998 godina baraweto od vo golema mera bea orgaavstriskiot nizirani nau~ni debati za ftalatite, no ne tolku vo minister za pravec na zaedni~ki odgovor potro{uva~ki od industrijata. Svetskata Gumenata igra~ka “òlta pajka” e zdravstvena organizacija gi pra{awa, kako eden od najrizi~nite proizvodi koi demantira{e kancerogenite i baraweto na svojstva na ftalatite, no pod sodràt ftalati zdruèniot pritisok na mebelgiskiot minisekotoksi~nost i ìvotna sre- plasti~nite igra~ki na os- diumite i nevladinite orgater za zdravstvo, dina. Vo septemvri 1997 nova na pretpazliva za{tita nizacii, Evropskata komisija godina, vo Wujork i London, na potro{uva~ite. Niz Evropa s$ u{te se sloùva{e so za dobrovolno Grinpis ja lansira{e svojata sleduva{e domino-efekt, pa nepovrzanite preporaki za povlekuvawe kampawa “Igraj sigurno”. sli~ni restrikcii bea pret- povlekuvawe od upotreba Po~etokot na kampawata staveni vo Italija, Germani- na prstenite za grizewe. na plasti~nite be{e 100 dena pred Boì}. ja i [panija. Prodava~ite Dràvite-~lenki bea poigra~ki zaraTaa gi zgolemi direktnite na igra~ki vo ovie zemji kaneti da prifatat soodvetni di za{tita na akcii protiv proizvoditelite po~naa da gi povlekuvaat bezbednosni merki dodeka i prodava~ite - lista od od proda`ba brendiranite se podgotvuva{e zaedni~ka potro{uva~ite plasti~ni i neplasti~ni PVC proizvodi. Vo dekemvri legislativa za postojana ìvotnata sredina izjavi deka bilo “neprifatlivo” nivoto na ftalatite vo prstenite za grizewe nameneti za bebiwata, pa vo o~ekuvawe na ponatamo{ni istraùvawa, danskite uvoznici dobrovolno gi povlekoa takvite proizvodi od pazarot. Od druga strana, svojata zagriènost vo odnos na ftalatite Evropskata komisija ja izrazi so istraga na novonazna~eniot Nau~en komitet za toksi~nost,

bebe{ki igra~ki be{e dostapna do roditelite, vo obid da se targetiraat fabrikite kako Matel (Mattel) i prodavnicite kako Toys’R’Us. Obvinuvawta na Grinpis prodol`ija na{iroko i senzacionalno da bidat objavuvani od strana na mediumite. Sledniot mesec izleze i baraweto od avstriskiot minister za potro{uva~ki pra{awa, kako i baraweto na belgiskiot minister za zdravstvo, za dobrovolno povlekuvawe na

1997 godina germanskata asocijacija na prodava~i na igra~ki odgovori so totalno povlekuvawe na igra~kite od PVC. REGULATIVI POD PRITISOK NA MEDIUMITE Iako ne postoeja jasni nau~ni dokazi {to uka`uvaat na negativni efekti vrz zdravjeto na lu|eto, pod zgolemeniot pritisok na mediumite i nevladinite organizacii, Evropskata komisija od Nau~niot

za{tita. Me|u 1998 i 1999 godina osum ~lenki na EU gi pretstavija nivnite sopstveni retrikcii za proizvodstvo i proda`ba na ftalatite. Vidno, vladinite zabrani na Grinpis mu dadoa municija za da go napredne svojot pohod protiv industrijata za plastika. Vo juli 1999 godina Nau~niot komitet za toksi~nost, ekotoksi~nost i ìvotna sredina objavi deka nau~nite istraùvawa pokaàle deka ne postoel

nikakov zdravstven rizik od ftalatite. Kako i da e, vo dekemvri 1999 godina Evropskata komisija, vo o~ekuvawe na postapka za idna legislativa, proglasi trimese~na obnova na zabranata za PVC igra~kite, nameneti za deca pomali od 3 godini. Ottoga{, zabranata kontinuirano se obnovuva. Na 6 juli 2000 godina Evropskiot parlament glasa{e za nacrtot na Direktivata na Sovetot za ftalatite vo igra~kite, baraj}i zabrana za site ftalati vo plasti~nite igra~ki za deca pomali od tri godini. Ova be{e prosledeno so barawe od Evropskiot parlament za politika na zamena na mekata plastika. VLIJANIE PREKU OKEANOT Vo SAD, industriskata kapitulacija isto taka be{e brza. Vladinite agencii, proizvoditelite na igra~ki i nivnite prodava~i bea staveni pod pritisok da gi otstranat ftalatite od nivnite proizvodi, sledej} i gi regulatornite akcii vo zemjite na EU. Vo ovoj period, Grinpis ja zabrza svojata kampawa vo SAD. Na otvoraweto na Me|unarodniot saem za igra~ki vo Wujork, odr`an vo esenta 1998 godina, aktivistite go rastrgnaa transparentot na koj pi{uva{e “Igraj bezbedno, kupi PVC besplatno”. Nemilosrdniot pritisok od Grinpis i amerikanskite nevladini organizacii nekoi pogolemi amerikanski proizvoditeli dovede vo situacija da gi otstranat ftalatite od nivnite proizvodi, a istata godina i kompanijata Matel objavi dobrovolna akcija za otstranuvawe na ftalatite od mekite igra~ki. Vo dekemvri Amerikanskata komisija za bezbednost na potro{uva~ki proizvodi pobara od industriite, kako merka na pretpazlivost, da otstranat eden poseben ftalat (DINP) od mekite “{trakal~iwa” i prsteni za grizewe, i pokraj nivnata studija koja demonstrira{e deka “progoltaniot iznos nema ni malku {tetni posledici”. Od industrijata za

plastika be{e pobarano da gi otstrani ftalatite od mekite igra~ki so cel “da go ublaì stravot kaj narodot i kako prevencija dodeka se pravat ponatamo{ni nau~ni ispituvawa”.Nevladinata organizacija Environmental Defense go poddrà pritisokot. Vo 2000 godina ovaa nevladina isprati dopis do 100 amerikanski proizvoditeli, baraj}i dobrovolno obelodenuvawe na hemiskite sostojki vo nivnite proizvodi “targetirani za malite deca ili proizvodite {to vklu~uvaat dopir so ustata i koàta od strana na decata, vklu~itelno i povozrasnite”. Nerazumno, Asocijacijata na proizvoditeli na produkti za maloletnici, kako i Asocijacijata na proizvoditeli na igra~ki, odgovorile deka toa ne bilo neophodno i pokraj golemiot broj napisi i advertajzingstrategii {to gi prezele drugite zasegnati strani. Reakciite na evropskite i amerikanskite regulatori vo pravec na kampawata za ftalatite ultimativno ja prisilija plasti~arskata industrija da gi povle~e svoite proizvodi. Kompaniite koi proizveduvaat, prodavaat i upotrebuvaat ftalati dobija nepotreben udar vrz reputacijata i nivnite finansiski performansi. Zo{to? Poradi totalniot neuspeh da se razbere dinamikata na eskalacijata koga izleguvaat od kontrola rizi~nite pra{awa, kako i kompletnata nesposobnost za rana komunikacija vo periodot koga percepcijata na potro{uva~ite ne prefrlila vo negativnite pokazateli. Spored ekspertot Larkin, dokolku vidite kako regulatornite agencii povikuvaat na zabrana na proizvodite, bidete svesni deka ste go zagubile pravoto za navigacija vo krizniot menaxment. Vo naredniot broj na “Kapital” }e doznaete za katastrofata vo odnosite so javnosta {to ja pogodi kompanijata Pepsi-Kola, koga vo edna od limenkite kupuva~ite pronajdoa {pric

DI 3,7 MILIJARDI DOLARI? jalna baza na korisnici (gruba brojka od 200 milioni spored dene{nite podatoci) namesto prethodno da eksperimentira so toa kako da go unov~i seto toa mikro razmisluvawe. Osven toa, socijalnite mediumi s$ u{te se industrija vo zarodi{, bez brzi pravila za pravewe pari. A Tviter proektira{e deka nivniot prihod vo 2010 godina }e dostigne do 140 milioni dolari (iako neodamne{nite nezavisni procenki poka`uvaa suma pomala od 100 milioni dolari). Fejsbuk pak, be{e osnovan samo dve godini pred Tviter, i e na dobar pat za kontinuiran rast na prihodot. Se o~ekuva deka ovaa godina prihodite na Fejsbuk }e dostignat

do 2 milijardi dolari, zna~itelen porast sporedeno so minatogodi{niot 700 milionski prihod. Baziran na privatna proda`ba na akcii od sekundarnite berzi, Fejsbuk e vreden 52 milijardi dolari, {to go stava negoviot razmer na cena na proda`ba na s$ u{te nerealniot broj 26, mnogu ponisko od Tviteroviot razmer, no zna~ajno povisok od razmerot 8,7 {to go poseduva javno trguvaniot prebaruva~ki gigant Gugl. Izminatava nedela, Tviter isto taka lansira{e serija od dodatoci so nameneti da ja pomognat biznis upotrebata na servisot kako marketing alatka, vklu~itelno i reklami za sebe i tutorijali za novite korisnici. Kompanijata upotrebuva

strategii koi Fejsbuk gi smisli za da go napravi reklamiraweto na socijalnite mreì isplatlivo. No istovremeno, negovite napori go podvlekoa pra{aweto kako ovaa godina Fejsbuk i Tviter preminaa vo razli~ni ligi. Spored Gugl Trends, Fejsbuk poaktivno e prebaruvan za razlika od Tviter. Ako Tviter re{i eden glaven problem, kako da profitira od rastot na negovata publika, moè }e se konfrontira so drug - kako da gi zadrì svoite momentalni korisnici aktivni dodeka privlekuva drugi lu|e na servisot. Ako gi pomine tie te{koti, Tviter }e ima vreme za polesno da prifati pove}e korisnici na na~inot na koj Fejsbuk napravi so svoite

polovina milijarda korisnici. No tuka le`i i drug predizvik za Tviter: negovite korisnici se postari od onie na Fejsbuk. Pove}eto od “fejsbuk~iite” se slo`uvaat deka sajtot e del od nivnoto sekojdnevie, za razlika od

postarite korisnici na internet, kade trendot veli deka koristeweto na socijalnite mre`i e ne{to kako “posledna misla”. Na krajot, najdobrata odbrana na tviterovata proceneta vrednost od 3,7 milijardi

dolari, e toa {to postoi plan B: proda`ba na nekoj tehnolo{ki gigant, o~aen da stane yvezda vo socijalnite mediumi, koj mo`e da dobie milioni aktivni korisnici preku no}, kako na primer Gugl, Majkrosfot ili Jahu.

arieri

... Mudrite lu|e ne samo {to gi koristat prilikite, tuku i gi sozdavaat...

PO FERHURST, MISLEWETO ZA MCDONALD’S NE E ISTO! STRANA 25

WWW.KAPTAL.COM.MK

K KOMPANIITE BARAAT O OD UNIVERZITETITE D DA PRODUCIRAAT K KVALIFIKUVAN KADAR! STRANA 22 KAPITAL / SREDA / 22.DEKEMVRI.2010

INTERVJU

BRANKA PAVO[EVI] GLAVEN DIREKTOR ZA ^OVE^KI RESURSI VO MAKEDONSKI TELEKOM I VO T-MOBILE

Brendot na golemite korporacii go sozdavaat i pretstavuvaat vrabotenite!

Od fevruari godinava Branka Pavo{evi} ja vr{i funkcijata glaven direktor za ~ove~ki resursi na Makedonski Telekom i T-Mobile Makedonija. Pokraj bogatoto iskustvo vo kompanii, Pavo{evi} se zdobila i so magisterska titula po organizaciski nauki i po delovna administracija. Kandidat e i za magister po ekonomski nauki. Kako li~nost koja e odgovorna za ~ove~kiot kapital vo edna od najuspe{nite kompanii vo Makedonija (Makedonski telekom i T-mobile), koja e del od golemoto semejstvo na Doj~e Telekom grupacijata, “Kapital” razgovara{e so Pavo{evi} za predizvicite vo oblasta na ~ove~kite resursi denes i upravuvaweto so istite vo Makedonski Telekom i T-Mobile... [to zna~i Strategijata za upravuvawe so ~ove~kite resursi vo Makedonski Telekom i T-Mobile? Da se bide uspe{na korporacija koja }e ostvaruva profit, a pritoa da se ima visoka stapka na motiviranost na vrabotenite, e cel na top-menaxmentot na sekoja kompanija. Vo uslovi na globalizacija, razlikite me|u konkurentskite kompanii s$ pove}e se namaluvaat, zatoa {to na pazarot s$ po~esto moàt da se najdat proizvodi so sli~en izgled, dizajn i funkcionalnost. No, ona po {to se razlikuvaat golemite korporacii, kako {to e Doj~e Telekom grupacijata vo ~ii ramki vleguvaat i Makedonski Telekom i T-Mobile, i se istaknuvaat vo odnos na ostanatite igra~i na pazarot e odnesuvaweto kon klientite, brzinata na reagirawe, na~inite na re{avawe na kriznite situacii, motiviranosta i naso~enosta kon ostvaruvawe rezultati, sposobnosta za u~ewe, kompetentnosta i, se razbira, upravuvaweto so vrabotenite. Vrabotenite se edinstveniot su{tinski element od sekoja kompanija koj konkurencijata ne moè da go kopira. Vo dene{no vreme brendot ne e proizvodot ili uslugata na kompanijata. Brendot na golemite korporacii so sigurnost se vrabotenite. Edna stara pogovorka veli "Na lu|eto ne im e grià kolku znaete, tie sakaat da znaat kolku vie se griìte za niv". Moàm da kaàm deka kaj nas se vodi mnogu grià, ne samo za osnovnata dejnost na kompanijata i za orientiranosta kon zadovoluvawe na korisni~kite potrebi, tuku menaxmentot na kompanijata ima jasno utvrdeni stavovi deka vrabotenite se najzna~ajniot i istovremeno najskapiot resurs so koj raspolagame. PRODOL@UVA NA STR.23

KAKO DA SE SOGLASUVATE SO LU\ETO NA RABOTA?!

STRANA 22

KOLUMNI AFRODITA KERMI^IEVAPANOVSKA

IRINA TULEVSKAJOVANOVSKA

MOTIVACIJA NA VRABOTENI

ORGANIZACISKA KULTURA

STRANA 24

MISLA NA NEDELATA EDINSTVEN NA^IN DA GI NATERATE LU\ETO DA RABOTAT POVE]E E DA GI MOTIVIRATE. SEKOJA INDIVIDUA VO ORGANIZACIJATA JA MOTIVIRAAT RAZLI^NI RABOTI

RIK PITINO

NCAA KO[ARKARSKI TRENER

K1- Kariri, e redoven dodatok vo Kapital - vo sreda! Kako da se postavat celite, da se pronajdat re{enijata, i kako da se vospostavi ramnoteà megu karierata i ìvotot! Za brzinata na reagirawe, na~inite na re{avawe na krizni situacii, motiviranosta i naso~enosta kon ostvaruvawe na rezultati, sposobnosta za u~ewe, kompetentnost i, se razbira, upravuvaweto so vrabotenite. Zapomnete: Vrabotenite se edinstveniot su{tinski element od sekoja kompanija, koj konkurencijata ne moè da go kopira!

22 KARIERI

SREDA / 22/12/2010 / KAPITAL

TEMA NA BROJ

ZORAN ROSOMANOV

KRISTIJAN DANILOVSKI

“Treba da im se dade poddr{ka na mladite i obrazovani lu|e, zatoa {to rabotnoto iskustvo, vsu{nost, e vtoriot `ivoten fakultet koj po~nuva koga }e zavr{i formalnoto obrazovanie.”

“Obrazovnite institucii treba da imaat uvid koi kompanii im stojat na raspolagawe na studentite za opredelenite oblasti i sektori koi gi izu~uvaat.”

SOPSTVENIK I GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA BATO I DIVAJN

DIREKTOR NA KOMPANIJATA ZA VIZUELNI EFEKTI I ANIMACIJA FX3X

KAKO I DALI SORABOTUVAAT KOMPANIITE I OBRAZOVNITE INSTITUCII?

Kompaniite baraat od univerzitetite da produciraat kvalifikuvan kadar! IVANA VANA KOLEVA koleva@kapital.com.mk eva@kapital com mk

akedonskite kompanii ne se zadovolni od diplomiraniot kadar {to go produciraat fakultetite {irum zemjava. Vakov op{t zaklu~ok dava novinarskata analiza na "Kapital" (prilogot Karieri) po istraùvaweto vo nekolku na{i kompanii. Mnozinstvoto od kompaniite velat deka se podgotveni da primaat samo novi kadri koi imaat rabotno iskustvo i prakti~na rabota, koi lesno moè da bidat primeneti vo nivnite firmi. Se ~ini deka e te{ko ostvarliva vizijata za reformi vo obrazovniot sistem, iako Ministerstvoto za obrazovanie najavuva voveduvawe zadolìtelna prakti~na nastava vo site godini na obrazovanieto za site nauki. No, problemot koj go imame deneska e: vo koi industriski kapaciteti studentite }e ja izvr{uvaat praktikantskata rabota (!?), koga se ~ini deka tone industrijata vo zemjava? Sekojdnevno se zatvoraat firmi, a novite {to se otvoraat ili ne pokaùvaat celosen interes za vakov spoj so naukata ili tolku te{ko im odi {to ova i ne im e na dneven red! “Ako so zakon voveduvame prakti~na nastava, mora da vodime smetka toa da ne se odrazi drasti~no vrz obemot na u~eweto

Preku pobliska sorabotka me|u kompaniite i obrazovnite institucii bi se kreirale idnite rabotni mesta vo makedonskata ekonomija. Vo ovoj odnos se gleda mo`nosta za namaluvawe na golemata nevrabotenost. Problem e {to mnogu fakulteti produciraat diplomci vo golem broj, a pazarot na trud (kompaniite) ne pokaùva trend na golema pobaruva~ka za niv! Podobro pominuvaat fakultetite koi doìvuvaat ekspanzija so razvoj na novite informati~ki i komunikaciski tehnologii od knigi. Ako, pak, se slu~i toa, se zagrozuva generaciskiot napredok, bez koj ni{to nema smisla”, izjavuva za "Kapital", Blagoja \or|iovski, vo momentov vr{itel na dol`nosta dekan na Ekonomskiot fakultet vo Skopje. KOMPANIITE ÊKAAT AKCIJA OD OBRAZOVNITE INSTITUCII Kompaniite alarmiraat deka se otvoreni za sorabotka, no obrazovnite institucii treba da bidat proaktivni vo svojot nastap kon niv za da im ovozmoàt na studentite pogolemi mo`nosti. “Obrazovnite institucii treba da imaat uvid koi kompanii im stojat na raspolagawe na studentite za opredelenite oblasti i sektori koi gi izu~uvaat”, izjavuva Kristijan Danilovski, direktor na kompanijata za vizuelni efekti i animacija Fx3x. Vsu{nost, mnogu makedonski kompanii se otvoreni za priem na mladi kadri koi sakaat prakti~no da se zapoznaat so procesite koi se od interes za razvojot na nivnite karieri. Tie sakaat da im dadat prostor na mladite lu|e da se pokaàt vo vistinsko svetlo i da gi realiziraat sopstvenite

kreativni idei. Pokraj vo univerzitetite, i vo srednite stru~ni u~ili{ta treba da se pottikne svesnosta za neophodnost od prakti~na rabota na u~enicite. Vo Makedonija postojat kompanii so specifi~ni profesii i oblasti, odnosno tehni~ki profesii, koi na u~enicite im nudat mo`nosti vedna{ po zavr{uvaweto na stru~nata sprema da po~nat so rabota. Kompaniite od vakvite oblasti baraat mnogu pobliska sorabotka so srednite u~ili{ta otkolku taa {to ja imaat sega. Za Vapteh, kompanijata ~ija osnovna dejnost e dizajnot i proizvodstvoto na sopira~ki za {inski vozila, “pazarot na trud vo momentov ne nudi dovolno kadar i rabotna sila vo odnos na specifi~nite tehni~ki profesii i oblasti, kako {to se menaxmentot vo proizvodstvoto ili dizajnot na proizvodite, koi se neophodni za osnovno rabotewe na firmata”, izjavuva Ivana Doj~inovska-Stojanovi}, direktor na oddelot za ~ove~ki resursi. Kolku ~ove~kite resursi se potrebni vo sorabotkata me|u kompaniite i obrazovnite institucii naglasuva Radmil Polenakovi},

profesor i direktor na karierniot centar na Ma{inskiot fakultet vo Skopje, koj dodava deka postoeweto na ovoj sektor vo golemite kompanii so koi Ma{inskiot fakultet sorabotuva zna~itelno ja olesnuva nivnata sorabotka. Toj smeta deka kompaniite glavno poka`uvaat golema sorabotka koga stanuva zbor za Ma{inskiot fakultet. “Golemite kompanii vo Makedonija se na{ite najgolemi sorabotnici. Kaj niv ve}e se pravi razlika me|u onie koi imaat HR sektor i onie koi nemaat. Tie vedna{ n$ razbiraat i ni izleguvaat vo presret tokmu poradi toa {to uspeale da napravat slu`ba koja }e gi razbere odli~no odnosite vo organizacijata. Ma{inskiot fakultet uspe{no sorabotuva i so Fakom, MZT Hepos, Vapteh, kako i so Makedonski Telekom, so koj u{te pred {est godini imame potpi{ano dogovori za sorabotka", dodava Polenakovi}. (Vo naredniot broj }e ~itate za kariernite centri i za toa kako tie mo`at da im pomognat na studentite da najdat rabota, a na kompaniite da dobijat soodvetna rabotna sila).

MOJA KARIERA

KAKO DA SE SOGLASUVATE SO LU\ETO NA RABOTA?! Dobro mesto da po~nete e knigata “Spravuvaj}i se so lu|e koi ne gi podnesuvate: kako da go izvle~ete najdobroto od najlo{ite lu|e”, od d-r Rik Brinkman i d-r Rik Kir{ner. Najprvin objavena vo 1994 godina, vedna{ stana me|unaroden bestseler. Aùriranoto izdanie od 2002 godina go vklu~uva i vlijanieto na tehnologijata vo rabotnata okolina repoznavaweto na karakterite na lu|eto so koi rabotime e osobeno korisno! Celta ne e sekoga{ da se bide pobednik, tuku da se dobie efikasen raboten odnos. Bi bilo idealno ako site sorabotnici vo edna rabotna organizacija ili kompanija se qubezni, vnimatelni, fokusirani lu|e, koi pravat s$ {to moàt za da pridonesat za vospostavuvawe na sovr{ena rabota sredina. No, vo realnosta, toa retko se slu~uva. Za àl, koga lu|eto se “sobiraat na rabota”, mnogu e lesno da preovladuvaat lo{ata politika i iritantnoto odnesuvawe. Toga{ nastanuva predizvikot: kako da se

spravime so toa? Nespokojnosta na rabotnoto mesto dlaboko navleze vo na{ata kultura koga razni filmovi i televiziski {oua go ismejuvaat ìvotot na rabota za da ja podignat zabavnata vrednost. Koga doa|ame do to~ka koga ni treba odmor od naporot vo na{iot raboten ìvot, zo{to za zabava da ne gledame “totalno zeznato” rabotno mesto? N$ oraspoloùva ... nekoj period. No, podocna pak }e se vratite na rabota, povtorno soo~uvaj}i se so realnosta. Neli }e ni bide od korist da moème da koristime nekoi strategii koga se soo~uvame so problemati~ni lu|e na rabotnoto

mesto?! Dobro mesto da po~nete e knigata “Spravuvaj}i se so lu|e koi ne gi podnesuvate: kako da go izvle~ete najdobroto od najlo{ite lu|e”, od d-r Rik Brinkman i d-r Rik Kir{ner. Najprvin objavena vo 1994 godina, vedna{ stana me|unaroden bestseler. Aùriranoto izdanie od 2002 godina go vklu~uva i vlijanieto na tehnologijata vo rabotnata okolina. Klu~nata poenta koja ja naglasuvaat avtorite e toa deka dodeka ne moème da naterame nekoj da si go promeni odnesuvaweto, moème da go promenime na~inot na koj reagirame na drugite, so {to na krajot celata situacija bi imala pozitiven ishod.

KARIERI 23

SREDA / 22/12/2010 / KAPITAL

HR BRIEF INTERVJU BRANKA PAVO[EVI]

GLAVEN DIREKTOR ZA ^OVE^KI RESURSI VO MAKEDONSKI TELEKOM I VO T-MOBILE

BRENDOT NA GOLEMITE KORPORACII GO SOZDAVAAT I PRETSTAVUVAAT VRABOTENITE! VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

atoa, upravuvaweto so ovoj resurs e strate{ko pra{awe na koe nie sme postojano fokusirani. Kako nasoka za upravuvawe so ~ove~kite resursi ja primenuvame strategijata na Doj~e Telekom, koja, se razbira, e prilagodena na lokalnite uslovi. Na{ata vnatre{na strategija vo kompanijata vo Makedonija vklu~uva programi za razvoj i unapreduvawe na vrabotenite, sledej}i gi trite osnovni postulati: odrùvaj, transformiraj, inoviraj. Ovie tri postulati se na{ata osnova na koja ja kreirame na{ata korporativna kultura, koja podrazbira postojana edukacija, transformacija i usovr{uvawe na vrabotenite, bidej}i tie se osnovniot dvigatel za ostvaruvawe na strategijata na kompanijata. [to pravite za da gi za~uvate najtalentiranite i najposvetenite kadri? Kako najdobro da se menaxira so niv? Vo Makedonski Telekom i vo T-Mobile sekoj vraboten ima ist tretman. Ednakvo e vaèn toj {to raboti vo finansii, vo oblasta za pravo, regulativi, ili vo IT-oblasta. Zatoa, u{te so samoto vrabotuvawe postojat najrazli~ni programi koi gi integriraat vrabotenite vo kompanijata, pridonesuvaat kon nivniot profesionalen razvoj, ja pottiknuvaat nivnata lojalnost kon kompanijata i dejstvuvaat vo nasoka na nivno zadrùvawe. Za taa cel postojat razli~ni HR alatki kako: programa za orientacija i voveduvawe, razli~ni formi za razvoj (obuki, seminari, konferencii), programa za rotacija, programa za identifikacija i zadrùvawe na klu~ni vraboteni i razni programi za lojalnost. Kolku vrabotenite vo Makedonski Telekom i T-Mobile posetuvaat seminari, konferencii ili obuki i kakov e nivniot feedback, na primer? Uspe{ni kompanii se onie koi ja priznavaat va`nosta na svoite vraboteni, im pomagaat da go razvijat svojot potencijal i da gi podobrat svoite ve{tini. Nie sme svesni deka stru~nosta i kvalitetot na vrabotenite se zna~aen faktor za napredokot vo sproveduvaweto na strate{kite celi na kompanijata. Zatoa i kako kompanija, vrz osnova na definiranite celi i na prethodno identifikuvanite potrebi za razvoj na vrabotenite, vloùvame vo ~ove~kite resursi preku razli~ni formi na razvoj, kako {to se obuki, seminari, konferencii, coaching, mentorstvo, e-learning, prenos na znaewa me|u kolegite. Sive ovie formi na razvoj i usovr{uvawe pretstavuvaat klu~en segment vo procesot na zgolemuvawe na produktivnosta i efikasnosta na vrabotenite. Dosega{nite analizi ukaùvaat na toa deka vrabotenite se zadovolni od zavr{enite formi na razvoj od koj bilo tip, deka istite pridonesuvaat za unapreduvawe na nivnite sposobnosti i pridonesuvaat za nivniot profesionalen razvoj. Dali moè da se dade generalna procenka za toa kolku brzo napreduvaat vrabotenite vo kompanijata i dali postoi ~esto premestuvawe na kadri od eden vo drug sektor? To~no e deka unapreduvaweto vo golema mera zavisi od li~nata cel, predizvik i ambicija na sekoj vraboten poedine~no. Sepak, mora da naglasam deka u{te pri samoto vrabotuvawe na sekoj vraboten vo Makedonski Telekom i vo T-Mobile mu se postavuvaat individualni celi, od ~ie ostvaruvawe vo golema mera zavisi negoviot ponatamo{en razvoj i unapreduvawe. Se razbira, postojat mo`nosti za unapreduvawe na vrabotenite vo ramkite na ista funkcionalna oblast, kako i na unapreduvawe ili rotirawe vo drugi funkcionalni oblasti vo ramkite na kompanijata. Kako alatki za ostvaruvawe na ovaa mo`nost se koristat: preporakite od strana na menaxerot na vraboteniot, internite oglasi, programa za rotacija ... Imaj}i predvid deka nie sme kompanii koi se lideri vo svojata oblast na pazarot, toa podrazbira i transferi na kadri i pogolema mo`nost za unapreduvawe. Makedonski Telekom i T-Mobile gi otvorija {irum vratite za napredok i profesionalen razvoj na na{ite vraboteni niz celiot svet, vo kompanii ~lenki na Doj~e Telekom gru-

Svoeto bogato iskustvo vo oblasta na ~ove~kite resursi Pavo{evi} go steknuva na razni vode~ki pozicii vo kompanii so najvisoka stapka na finansiska stabilnost. Rabotela vo Hrvatska i vo regionot na centralno– isto~na Evropa. Posvetena e na razvojot i upravuvaweto so strategijata za ~ove~ki resursi, sevkupnata organizacija na ~ove~kite resursi, kako i transformirawata, spojuvawata i prezemawata, i seto toa od aspekt na ~ove~kite resursi. So Pavo{evi} razgovaravme za pove}e raboti povrzani so predizvicite vo oblasta na ~ove~kite resursi i razvojot na kompaniite denes me|u na~inot na rabota i upravuvaweto pacijata. Ovozmoùvaj}i im napreduvawe so ~ove~kite resursi vo Makedonija i na vrabotenite, Doj~e Telekom samo vo vo zemjite od regionot? poslednata godina objavi 82 oglasi za novi Ima golema sli~nost me|u zemjite vo rerabotni mesta vo ramkite na grupacijata, na koi, sekako, imaa mo`nost da se javat gionot, konkretno Hrvatska, zaradi sli~nata i kandidatite od Makedonija. Vakvata legislativa i mentalitetot na lu|eto, no, praktika na profesionalen razvoj nadvor sepak, sekoja zemja ima svoi specifiki od Makedonija, vo nekoja od zemjite-~lenki vrz osnova na koi gradi svoja sopstvena na Doj~e Telekom grupacijata, sigurno ima strategija i razvoj na oblasta za ~ove~ki pozitivno vlijanie vrz transferot na novi resursi. Strategijata, se razbira e odredena od i sovremeni znaewa. Na koj naj~in gi motivirate vrabotenite nivoto na investicii, vloùvaweto vo obrazovanieto, ~lenstvoto vo EU, starosvo kompanijata? Dali postoi sistem na nata i kvalifikaciskata struktura na nagradi i bonusi koj im e poznat na site naselenieto. vraboteni? Angaìraweto kvalitetni lu|e, nivnoto HR vo Makedonija vo posledno vreme e s$ poaktuelna tema vo biznis-krugomotivirawe, obrazuvawe i razvivawe na vite. Dali smetate deka makedonskite vrabotenite, so cel da se ostvarat orgakompanii docnat so negovata primena nizaciskite celi, stanuva klu~na menaxerska i, voop{to, dali zabeleùvate nekoja zada~a i funkcija. Nie sme svesni deka promena na ova pole? bez motivacija na{ite najdobri planovi i Vo globalni ramki, upravuvaweto so strategii nema da bidat realizirani. Vo taa nasoka, kaj nas ima transparenten ~ove~kite resursi stanuva trend koj se plan za nagraduvawe i bonusi koj se zas- prifa}a i vo Makedonija. Sepak, upravuvaweto so ~ove~kite resursi ne e prioritet nova na ostvaruvaweto na kompaniskite i individualnite celi na sekoj vraboten. Se vo sekoja kompanija. Ima kompanii koi ne razbira, kaj nas postojat i programi za ja prepoznavaat potrebata i vrednosta {to dopolnitelna motivacija na vrabotenite. Nie ja ispora~uva funkcijata za upravuvawe so sme svesni deka pazarot na rabotna sila e ~ove~kite resursi. Postoeweto na sektor za fluktuira~ki i deka mora da mu pokaème i ~ove~ki resursi mnogu kompanii go sfa}aat dokaème na sekoj vraboten deka e ednakvo kako pomodarstvo, ne sfa}ajki ja pri toa vaèn za uspehot za samata kompanija. Se va`nosta i vistinskoto zna~ewe i uloga za obiduvame i rabotime vo nasoka na toa da samata kompanija. ostaneme eden od najprivle~nite rabotodavci Menaxerite ne se svesni deka nedostigot od znaewe moè da predizvika neuspeh, na makedonskiot pazar. pa duri i golema {teta vo upravuvaweto Vo ovie kriti~ni vremiwa na ekonomso ~ove~kite resursi. Ottuka, treba da se ska kriza kon {to treba da se naso~at ima predvid deka samo onie kompanii koi menaxerite za ~ove~ki resursi? Burnite promeni na globalno nivo nesom- imaat kompetentni kadri vo svoite timovi neno uslovuvaat revolucionerni promeni obezbedile motivirani i zadovolni vrabovo organiziraweto na kompaniite. Od druga teni, }e ostvarat dobri rezultati, }e imaat strana, razvojot na tehnologiite ima vlijanie zadovolni korisnici i }e obezbedat sigurna ne samo vrz sevkupniot na~in na vodewe na idnina na dolgoro~na osnova. biznisot, tuku i vrz ~ove~kite resursi. Ottuka, vo uslovi koga kompaniite dejstvuvaat vo dinami~no opkruùvawe, neophodno e da se baraat poinakvi pristapi na organizacija i upravuvawe so ~ove~kite resursi. Zatoa, s$ pove}e kompanii pristapuvaat kon optimizacija na ~ove~kite resursi i na sredstvata na rabota, so cel navremeno da odgovorat na promenite vo opkruùvaweto i trendovite vo biznisot, osobeno ako se raboti za telekomuniciski sektor koj e podloèn na postojan razvoj i promeni. Sepak, i pokraj optimizacijata na ~ove~kite resuri i na sredstvata za rabota, neophodno e da se redizajniraat sistemite za upravuvawe so vrabotenite. Toa podrazbira integrirana strategija za razvoj na ~ove~ki resursi, sistemi za ostvaruvawe na misijata i strategijata na kompanijata, istovremeno zadovoluvaj}i gi potrebite na vrabotenite i drugite zasegnati strani. Ova zna~i deka kompaniite treba da obezbedat optimum ~ove~ki resursi za ostvaruvawe na strate{kite celi i operacioni planovi, da bidat vo ~ekor so socijalnite, ekonomskite, zakonodavnite i tehnolo{kite trendovi koi imaat vlijanie vrz ~ove~kite resursi. Istovremeno, kompaniite mora da ostanat fleksibilni Menaxerite mora da bidat link i prilagodlivi, me|u vrabotenite i kompanijata. bidej}i na toj na~in Na toj na~in, tie stanuvaat i }e moàt da gi menaxiraat menaxeri za ~ove~ki resursi, promenite koi gi nosi novoto bidej}i upravuvaat so svoite opkruùvawe na pazarot. lu|e, koi treba da gi naso~at i motiviraat kon ostvaruvawe Ako se zeme predna kompaniskite celi, a vo isto vid Va{eto rabotno vreme da gi napravat sre}ni, iskustvo, dali moète zadovolni i ispolneti. da napravite sporedba

VO TEK E THINKQUEST, INTERNACIONALNIOT NATPREVAR NA ORACLE

hinkQuest, internacionalniot natprevar 2011, koj e sponzoriran od Obrazovnata fondacija na Oracle, otvoren e za u~enicite {irum svetot. U~enicite i studentite od Makedonija se predizvikuvaat da razmisluvaat, da kreiraat i da voveduvaat promeni. Natprevarot gi predizvikuva u~enicite i studentite do 22 godini da re{avaat problemi od realniot ìvot preku primenata na nivnoto kriti~ko mislewe, komunikacija i ve{tini za tehnologija. Ovaa godina, Obrazovnata fondacija na Oracle vovede nekoi interesni promeni koi }e go osvojat kreativniot duh na u~enicite duri i pove} e od porano. So voveduvaweto na novite kategorii, zna~itelno se pro{iruva izborot na tehnologija koja moàt da ja koristat u~enicite za da gi izrabotat svoite produkti. Pokraj toa, se stava akcent na re{avaweto na problemite koi im pomagaat na u~esnicite da se spravat so predizvicite od realniot svet i da proizveduvaat re{enija od koi drugi }e imaat pridobivka. U~esnicite moàt da apliciraat za tri nastani, ThinkQuest - Proekti, Digitalni mediumi i Razvoj na aplikacii. Timot ima rok od pet meseci (od noemvri 2010 godina do 27 april 2011 godina) za da kreira proekti i da go popolni formularot za aplikacija.

HR NASTANI GLOBAL HR NAGRADI rvoto profesionalno i specijalizirano spisanie za upravuvawe i razvoj na ~ove~ki resursi vo Republika Makedonija na 27 dekemvri gi dodeluva nagradite Global HR. Vrabotenite vo kompaniite imaa mo`nost da go kandidiraat svojot oddel za ~ove~ki resursi, HR menaxer ili celata kompanija za Global HR nagrada. @irito koe odlu~uva za nagradite e sostaveno od HR profesionalci, profesori i redakcijata na Global HR.

BIZNIS ETIKA KULTOT NA MANIRITE KAKO KONKURENTNA PREDNOST

o rizi~nite biznisi na dene{nicata so radost i strast indirektno im se raduvame na novite kompanii koi se obiduvaat da go promenat svetot. Kompaniite na po~etokot imaat edna golema prednost - tie imaat pogolema {ansa da sozdadat i neguvaat “magi~ni” maniri koi pove}eto golemi biznisi gi zagubile so tekot na vremeto. Vrednuvaweto na manirite ili, poprecizno, za{tituvaweto na posebnite maniri se prepora~uva za “uspe{ni” golemi biznisi, bidej}i vo odreden moment od evolucijata na firmata zna~eweto na goleminata obi~no nadvladuva nad zna~eweto na kvalitetot, vrednostite i osnovaweto na na~ela. Pa, zatoa, kaj pove}eto golemi biznisi ~estopati doa|a do prerabotuvawe, prekodificirawe i preprezentirawe na nivnata prikazna, strategija i maniri pred vrabotenite, {to direktno vlijae vrz nivnoto zadovolstvo na rabotnoto mesto. Pretvorete gi Va{ite maniri vo konkurentna prednost. Preku razbirawe na profesionalnite celi na Va{ite vraboteni, kreirajte maniri koi }e gi pottiknat da gi zasakaat proizvodite na kompanijata. Retki se kompaniite koi umeat da sozdadat kulturno dvi`ewe me|u nivnite vraboteni. Onie, pak, koi toa go sozdale, imaat golema prednost koja treba pred s$ da ja razberat i da napravat s$ {to e mo`no za da ja slavat i zadr`at.

24 KARIERI

SREDA / 22/12/2010 / KAPITAL

MOTIVACIJA NA VRABOTENITE! [TO E TOA?

AFRODITA KERMI^IEVAPANOVSKA CMC® – Certified Management Consultant GCDF - Global Career Development Facilitator

ra{aweto za motivacija na vrabotenite postoi mnogu odamna. Odgovorite na ova pra{awe se sveduvaat naj~esto na toa deka ne moème da gi motivirame drugite, no moème da sozdademe uslovi tie samite da se motiviraat. Koj e impulsot za motivacija? Kako se sozdava toj impuls za da moè da se motivirame samite? Zo{to edni rabotat pove} e i se poposveteni od drugi vraboteni? Zo{to nekoi vraboteni se stremat da se uspe{ni, da dobijat unapreduvawe, a drugi, pak, ne sakaat ni{to osven napi{anoto vo nivniot opis na

rabotni zada~i? Mnogu raboti vlijaat vrz na{eto odnesuvawe i na{ata motivacija. Nekoi od niv se, na primer, momentalnata situacija, iskustvoto vo minatoto, sistemot za nagraduvawe, menaxerskiot sistem, dobrite odnosi, kulturata vo kompanijata, percepcijata i li~nite vrednosti. Sekoj od nas se motivira na razli~en na~in vo razli~no vreme. Najva`nata rabota koja treba da se ima predvid e deka treba da gi pottikneme lu|eto samite da se motiviraat, a ne nie da gi motivirame. Toa e najdobroto {to moème da go napravime kako pretpostaveni. Pozitivnite misli motiviraat. Potsetete se na nekoj profesor ili roditel koj postojano vi velel deka }e uspeete, toa mnogu zna~i. Na ovoj na~in ve motiviral. Sakam da rabotam! Ova ne se slu{a mnogu ~esto denes. Uìvaweto vo rabotata motivira. Dokolku so zadovolstvo rabotite, moète da bidete poenergi~ni, da ne gledate na ~asovnik, da se posvetite maksimalno na rabotata. êsto se zaborava ~uvst-

Ako vraboteniot ne se ~uvstvuva vaèn, ako mu davate informacii deka e zamenliv, deka moè koj bilo drug da ja zavr{i taa rabota, pra{aweto na motivacija e mnogu daleku od uspeh. Jasna slika i ostar fokus se motivatori voto na va`nost kako motivator. Ako znaete i zabeleùvate deka ve slu{aat i ve sledat lu|eto, }e bidete motivirani da rabotite i da dadete maksimum od sebe. Ako vraboteniot ne se ~uvstvuva vaèn, ako mu davate informacii deka e zamenliv, deka moè koj bilo drug da ja zavr{i taa rabota, pra{aweto na motivacija e mnogu daleku od uspeh. Uspehot e golem motivator. Ako go rabotite, na primer, proektot so golema qubov i postignete uspeh, }e bidete mnogu motivirani i da go zavr{ite do kraj so polna parea. Vo Makedonija vrabotenite se motiviraat koga imaat li~en benefit od rabotata. Sekako deka treba da objasnite {to }e ima sekoj od toa. Na krajot na denot, site nie rabotime za ne{to. Li~nata pridobivka e va`na za sekoe ìvo su{testvo, a so toa se motiviraat vrabotenite u{te

pove}e. Dokolku ne e jasna celta, ne se gleda krajniot rezultat, ne mo`e nitu da se o~ekuva vrabotenite da bidat motivirani. Jasnata komunikacija na situacijata, o~ekuvawata, barawata od vrabotenite sekoga{ se va`ni za da se motiviraat vrabotenite da go postignat maksimumot. Jasna slika i ostar fokus se motivatori. HR profesionalcite, no i direktnite rakovoditeli, menaxeri treba da gi poznavaat dobro svoite vraboteni i da znaat {to gi motivira. Individualniot pristap ima golemo vlijanie. Nekoi vraboteni sakaat isto taka odli~na organizacija i da imaat struktura vo rabotata, a ne postojano da gasnat po`ari, site zada~i koi im se davaat da se za v~era. Toa e lo{o za motivacijata i ima posledici. Li~nite prioriteti sekoga{ treba da se zemaat predvid.

ORGANIZACISKA KULTURA IRINA TULEVSKAJOVANOVSKA Head of Recruitment and Selection Department DEKRA HR Consulting www.dekra.com.mk

ompaniite denes postojano se podlo`eni na vlijanieto na novi pritisoci, konkurencija i predizvici. Kako posledica na ovie vlijanija, tie postojano pravat napori za zadovoluvawe na potrebite i promenite, kako na pazarot, taka i na klientite/potro{uva~ite. Ovaa postepena evolucija vlijae na vnatre{nata kultura na kompanijata. Mnogu kompanii, kako Nike, Boeing, Sony i HewlettPackard, svojot uspeh go baziraat na silna i dlaboko vkoreneta kultura. Kako menaxer, razbiraweto, identifikuvaweto i vlijanieto na organizaciskata kultura mo`e da bide mo}na alatka za ostvaruvawe na finansiski rezultati i za podobruvawe na kompaniskata agilnost. Kako potencijalen vraboten, zapoznavaweto so kor-

porativnata kultura moè da bide vaèn faktor koj }e vlijae vrz Va{ata odluka dali da se vrabotite vo kompanijata ili ne. Kulturata vo organizacijata moè da vlijae na pove}e aspekti, kako produktivnosta, strategijata ili, pak, fokusot na klientite i tokmu poradi toa potrebno e sekoja kompanija da sozdade kultura koja }e go potpomaga kompaniskiot uspeh. Organizaciskata kultura pretstavuva zbir na vrednosti i veruvawa, kako i na~ini na razmisluvawe, koi se spodeleni od ~lenovite na organizacijata i koi im se prenesuvaat na novite vraboteni kako poèlen na~in za nivno odnesuvawe. KAKO SE KREIRA ORGANIZACISKATA KULTURA? Procesot na kreirawe na organizaciskata kultura e proces na povrzuvawe na strate{kite vrednosti so kulturnite vrednosti. Procesot pretpostavuva nekolku fazi. Prvata faza e utvrduvawe na vrednostite. Strate{kite vrednosti pretstavuvaat osnovni veruvawa vo odnos na okolinata na organizacijata, koi ja oblikuvaat strategijata. Kulturnite vrednosti se baziraat na veruvawata - kako i zo{to kompanijata moè

da bide uspe{na. Vtorata faza e kreirawe na vizija. Vizijata pretstavuva slika za toa kako }e izgleda kompanijata vo idnina, odnosno kako }e se kombiniraat strate{kite i kulturnite vrednosti za da ja kreiraat idninata. Tretata faza e inicirawe na strategija za implementacija. Vo ovaa faza, vrz baza na vrednostite, se inicira akcija za postignuvawe na vizijata na kompanijata. ^etvrtata faza e zajaknuvawe na kulturnoto odnesuvawe preku formalen sistem na nagraduvawe, prikazni ili mitovi za odnesuvaweto na vrabotenite, koi se olicetvorenie na kulturnite vrednosti, ceremonii i rituali koi naglasuvaat ne{ta koi se va`ni za ostvaruvawe na vizijata na organizacijata. KAKO SE MENAXIRA ORGANIZACISKATA KULTURA? Koga zboruvame za organizaciskata kultura, va`no e da se spomenat dva va`ni fakti. Prvo, organizaciskata kultura se razlikuva kaj razli~ni kompanii i vtoro, razli~nite organizaciski kulturi vlijaat vrz performansite na kompanijata. Trite klu~ni elementi vo menaxiraweto na organizaciskata kultura se:

Iskoristuvawe na postoe~kata kultura Menaxerite mora da bidat potpolno svesni za kulturnite vrednosti i koi odnesuvawa ili akcii gi poddr`uvaat tie vrednosti. Razbiraweto na organizaciskite vrednosti e va`na alatka za menaxirawe na odnesuvaweto na drugite individui, {to voedno pretstavuva osnova za iskoristuvawe na postoe~kata kultura. U~ewe na organizaciskata kultura: Socijalizacija Organizaciskata socijalizacija e proces na u~ewe na kulturata na organizacijata od strana na vrabotenite i prenesuvawe na istata na ostanatite vraboteni. Vrabotenite u~at {to e prifatlivo vo edna organizacija, kako da gi komuniciraat sopstvenite ~uvstva i interakcijata me|u individuite. Menuvawe na organizaciskata kultura Menuvaweto na organizaciskata kultura e te{ko poradi toa {to pretstavuva obid za menuvawe na bazi~nite veruvawa ili odnesuvawa za toa {to e pravilno ili ne vo kompanijata. Menuvaweto na kulturata se pravi preku menaxirawe na simbolite, odnosno preku zamenuvawe na starite prikazni i mitovi so novi, koi odat vo prilog na novata kultura.

MLADEN MARKOSKI

RAKOVODITEL NA ODDELOT ZA FINANSII VO VIP OPERATOR DOOEL SKOPJE

laden Markoski, so svoeto desetgodi{no iskustvo vo oblasta na finansiite, izminatite tri godini rakovodi so oddelot za finansii vo Vip Operator, kade {to e lider na tim od osum vraboteni. Na rakovodnata pozicija vo Vip Operator doa|a od pozicijata menaxer za biznis-planirawe vo T–Mobile Makedonija, kade {to be{e odgovoren za biznis-planiraweto i procesite na kontrola i analiza. Vo telekom-industrijata e pove}e od devet godini i so kontinuirana rabota i posvetenost gi ostvaruva svoite profesionalni celi. Vo 2004 godina, kako IAS menaxer vo T-Mobile, e izbran za “Vraboten na godinata”. Karierata ja po~nuva vo KPMG Makedonija, kako pomlad revizor nadle`en za revizija na kompanii od razli~ni industrii. Steknatoto visoko obrazovanie na Ekonomskiot fakultet vo Skopje ovaa godina go dopolnuva so diplomata Executive MBA od Cotrugli Business School, za koja smeta deka }e mu obezbedi osnova za ponatamo{en profesionalen razvoj.

KATERINA BO[EVSKA

FINANSISKI DIREKTOR NA EOY MATRIX MAKEDONIJA

voeto stru~no znaewe vo oblasta na finansiskiot menaxment Katerina Bo{evska go gradi kako diplomiran ekonomist, kako i na poslediplomskite studii vo oblasta na me|unarodnoto odano~uvawe. Vo tekot na svojata kariera posetuva brojni treninzi, obuki i konferencii organizirani od me|unarodni organizacii i kompanii. Svojata kariera ja po~nuva vo 2001 godina, kako konsultant za finansii i nabavki vo proekti na Svetskata banka. Vo periodot {to sleduva raboti na nekolku proekti poddr`ani od EAR, kako nezavisen finansiski ekspert od Makedonija. Karierata vo EOY Matrix ja po~nuva vo 2006 godina. Vo momentov e na pozicijata finansiski direktor na EOY Matrix Makedonija i ja nosi odgovornosta za site finansiski pra{awa i usoglasenost na lokalnata finansiska praktika so postavenite standardi na OTTO grupacijata, kon koja pripa|a EOY. Predvizikot pred koj stoi vo EOY e novata uloga na regionalna poddr{ka za finansiskite oddelenija vo kancelariite od regionot na Isto~na Evropa II – odnosno za kancelariite na EOY vo Belgrad, Zagreb, Saraevo i Qubqana.

ILIJANA PETROVSKA

DOKTOR NA NAUKI I DOCENT NA FAKULTETOT ZA DELOVNA EKONOMIJA I OP[TESTVENI NAUKI PRI UNIVERZITETOT AMERIKAN KOLEX, SKOPJE

lijana Petrovska poslednite tri godini predava predmeti od oblasta na marketingot na Univerzitetot Amerikan kolex, Skopje i uspe{no ja vodi Katedrata po marketing. Po diplomiraweto na Ekonomskiot fakultet vo Skopje, dve godini raboti vo marketing-agencijata S Tim Bejts Sa~i & Sa~i kako voda~ na proekti, potoa preminuva vo Direkcijata za marketing vo Makedonska banka-Skopje, a vo periodot od 2002 do 2009 godina raboti kako direktor na Direkcijata za marketing vo Stopanska banka AD-Skopje. Vo me|uvreme gi zavr{uva poslediplomskite studii po marketing, a vo 2010 godina doktorira na Ekonomskiot fakultet. Ilijana aktivno sorabotuva so brojni kompanii vo Makedonija so cel da prenese realna slika za delovnoto rabotewe kaj studentite. Avtor e na pove}e stru~ni trudovi od oblasta na marketingot vo Makedonija. Spored Petrovska, “najva`no e na rabotite vo `ivotot da im se pristapi so qubov i kompletna posvetenost i uspehot e neizbe`en!”

KARIERI 25

SREDA / 22/12/2010 / KAPITAL

MSP: MENAXER VO DILEMA KAKO DO IZBOR NA “VISTINSKITE LU\E ZA VISTINSKOTO MESTO”? okolku va{ata kompanija ima problemi so regrutacii na novi kadri i izbor na “vistinskite lu|e za vistinskata rabota”, "Kapital" vi gi otkriva svetskite praktiki koi bi bilo dobro da gi primenite vo va{ata rabotna organizacija. Ako ne postoi HR oddelenie vo va{ata firma i ako menaxerite se onie koi nosat kone~na odluka za izborot na novite vrabotuvawa, toga{ bi bilo

dobro kompanijata da organizira obuki za svoite menaxeri, za da gi osposobi kako podobro da ja donesat taa zna~ajna odluka. Vo mnogu mali i sredni pretprijatija (MSP) vo svetot, koi se poka`uvaat kako mnogu uspe{ni vo svoeto rabotewe, se izveduvaat treninzi na menaxerite za toa kako treba da se vr{i procesot na intervjuirawe za da go izberat najdobriot kandidat za otvorenata rabotna pozicija. Istite menaxeri nemale pre-

thodni bogati iskustva so intervjua i kako rezultat na toa ne znaele kako i od kade da go po~nat celoto intervju i procesot na selekcija. Pri vakvite obuki najdobro e da se dizajnira interaktivna prezentacija, koja }e bide koncentrirana glavno na odnesuvaweto na menaxerot za vreme na procesot na intervjuirawe. Menaxerite treba da se osposobat za pra{awa koi }e “kopaat” pod povr{inata, so cel da doz-

naat {to pove}e informacii za aplikantot. Tie sekoga{ treba da se vodat od toa deka prethodnoto odnesuvawe na aplikantite e indikator za nivnite idni odnesuvawa i na toj na~in da dojdat do informacii za aplikantot koi se zna~ajni i relevantni za rabotnata pozicija koja e otvorena. Vsu{nost, opisot Potrebna e interaktivna prezentacija koja }e bide koncentrirana glavno na odnesuvaweto na menaxerot za vreme na na rabotnata pozicija i obvrprocesot na intervjuirawe na aplikantot. Menaxerite treba skite koi proizleguvaat od istata da se osposobat za pra{awa koi }e “kopaat” pod povr{inata, treba da se koristat za da se so cel da doznaat {to pove}e informacii za aplikantot kreiraat takvi pra{awa.

LU\E I IDEI

NAJDOBRI SVETSKI HR PRAKTIKI

KOJ E TATKOTO NA WWW?

orld Wide Web e naj{iroko rasprostranetata i najiskoristenata ideja koja nekoga{ se pojavila vo svetot. Nejziniot tatko, angliskiot nau~nik Tim Berners-Li, koga ja razvil mreàta na nekolku stranici vo 1989 godina, sigurno ne pretpostavuval deka do denes taa }e opfati stotici iljadi milijardi takvi stranici. Na site niv se nao|a golem broj sajtovi koi na lu|eto im ovozmoùvaat pristap do informacii i mo`nosti koi prethodno ne ni postoele. Iako celosno slobodniot pristap do internet ne sekoga{ e pozitiven, sepak, od lu|eto napravi novi profili na kadar, koi denes lesno moàt da bidat novinari, analiti~ari, dixei ili reìseri. Toj kreira{e svet vo koj vladee digitalnata era, molivot i listot hartija se zameneti so tastatura, a najplateni profesii se tokmu onie koi dopolnitelno ja usovr{uvaat negovata evidentno funkcionalna ideja.

Po Ferhurst, misleweto za

McDonald’s ne e isto!

ritanskiot magazin za ~ove~ki resursi HR Magazine, koj e eden od najpoznatite i najvlijatelni svetski glasila vo svetot, ve}e petta godina po red vr{i izbor na najvlijatelnite prakti~ari i misliteli od poleto na ~ove~kite resursi. Oskarot za najvlijatelna li~nost vo oblasta na menaxirawe i upravuvawe so ~ove~ki resursi godinava otide vo racete na Dejvid Ferhurst, postar zamenik-pretsedatel i odgovoren {ef za upravuvawe so ~ove~ki resursi vo poznatiot sinxir restorani Mekdonalds (McDonald’s) na teritorijata na Severna Evropa. Negoviot uspeh le`i vo ~uvstvoto vistinski da prepoznae koja e vrednosta za samite vraboteni vo negovata kompanija i da gi prepoznae su{testvenite elementi po koi tie se razlikuvaat od ostanatite. TAJNATA NA USPEHOT NA FERHURST Preku razvojot na sposobnostite na svoite vraboteni, Ferhurst nastojuva{e da im obezbedi kolku e mo`no podobri mo`nosti i uslovi za rabota, so {to seto toa na krajot rezultira{e so brojka od 87% vraboteni vo Mekdonalds koi uspevaat da se zapi{at na fakultetite koi se niven li~en izbor. Toj preku kampawata ja redefiniral

Oskarot za najvlijatelna li~nost vo oblasta na menaxirawe i upravuvawe so ~ove~ki resursi godinava otide vo racete na Dejvid Ferhurst, HR menaxer vo Mekdonalds. Toj, preku koristeweto na motivaciski praktiki, stimulativno vlijae na svoite vraboteni, a preku zgolemenata upotreba na {irokiot medium uspeva da gi prisvoi prednostite na dobrata reklama i da ja pretstavi svojata kompanija kako edinstven brend. reputacijata na sopstvenata kompanija, gradej}i brend od nea, gradej}i brend i od sopstvenite lu|e, koi sega imaat zgolemeni mo`nosti za izbor na sopstveniot profesionalen pat. Od na~inot na dejstvuvawe na ovaa talentirana menaxerska yvezda moè da se kaè deka toj ne se vodi od tradicionalnite pristapi za upravuvawe so lu|eto, nitu, pak, e fokusiran samo na menaxerskite govori i odli~noto zaobikoluvawe na su{testvenite raboti za kompanijata. Dejvid Ferhurst, preku koristeweto na motivaciski praktiki stimulativno vlijae na svoite vraboteni, a preku zgolemenata upotreba na {irokiot medium uspeva da gi prisvoi prednostite na dobrata reklama i da ja pretstavi svojata kompanija kako edinstven brend, ne samo vo severniot del na Evropa, kade {to toj e profesionalno angaìran,

tuku i mnogu po{iroko, na site kontinenti. Pred dve godini Ferhurst aktivno i progresivno ja po~na kampawata protiv koncepciite koi vo toa vreme gledaa na Mekdonalds kako na konglomerat koj na temata vrabotenost upatuva{e edinstveno na destimulativnost i niski plati so mali mo`nosti za iden prosperitet. Negovata brilijantna ideja da gi redefinira tie vrednosti i pogledi kaj svetskata javnost, vsu{nost, be{e stolbot koj ja dvi`e{e napred aktivnata kampawa, a voedno be{e i pri~ina zo{to toj dve godini e na vrvot na najvlijatelnite lu|e vo svetot. Za svoite vraboteni toj poleka, no sigurno grade{e mo`nosti i ja menuva{e svojata kompanija so vlo`uvawata vo svoite lu|e, koi lesno ja dobivaa i prifa}aa porakata koja toj im ja pra}a{e.

STIPENDII

Erasmus Mundus Master in Embedded Computing Systems KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 16.01.2011

Ovaa programa za postdiplomski studii e nameneta za diplomci od oblasta na elektronskoto i kompjuterskoto in`enerstvo i informatika, koi }e dobijat mo`nost da stanat eksperti vo oblasta na vgradenite kompjuterski sistemi.

Basileus III – 41 Scholarships for Macedonian Citizens (BA, Master, PhD) KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 15.02.2011

Basileus III e proekt za razmena na studenti, finansiran od strana na Evropskata komisija. Po~nuva na 30.11.2010 i trae do 29.11.2014. Vklu~uva 8 univerziteti od EU i 12 od Zapadna Evropa. Makedonski studenti od univerzitetite Sv.Kiril i Metodij, Skopje; Sv. Kliment Ohridski,

UNIVERZITET [TO E ERASMUS MUNDUS?

borot Erasmus doa|a od gr~kiot zbor “erazmus” koj ima ma{ko poteklo i vo prevod zna~i “sakan/a”. No, ona {to pretstavuva ovoj zbor denes e ne{to sosema razli~no. Ne{to {to celosno go smeni liceto na Evropa i gi dobliì nejzinite studenti do nivna bliska i direktna sorabotka. Vsu{nost, Erasmus Mundus programata na EU nastojuva da go podobri kvalitetot na visokoto obrazovanie preku stipendii i akademska sorabotka me|u Evropa i ostatokot od svetot. Taa nudi finansiska poddr{ka za institucii, kako i stipendii na individualna osnova, ponatamu zdruèni poslediplomski i masterski izrabotki na trud, sorabotka so institucii za visoko obrazovanie nadvor od ramkite na EU i proekti koi }e go promoviraat evropskoto visoko obrazovanie nasekade niz svetot. Koj ima pravo na Erasmus Mundus stipendii na individualna osnova vo periodot od 2009-2013? Vo ovaa celna grupa vleguvaat studenti koi sakaat da bidat stipendirani za diplomski, master i doktorski studii, kako i postdoktorski studii, vklu~uvaj}i gi tuka i profesorite, istraùva~kite i administrativnite univerzitetski kadri koi sakaat da pominat opredelen period nadvor od mati~nata zemja vo zemjite kade {to }e predavaat ili }e vr{at istraùva~ka dejnost. Na oficijalnata stranica na ovaa programa vo 2010 godina bea objaveni listite na univerziteti na koi studenti od Makedonija moè da apliciraat za stipendii, a me|u niv spa|aat akademskata sorabotka me|u zemjite od takanare~eniot Zapaden Balkan i EU (nazna~ena kako Join EU See). Kraen rok za aplicirawe za makedonskite aplikanti e do 1 fevruari 2011 godina, i nadvore{na sorabotka preku proektot Basilius (Basileus - Balkans Academic Schemes for the Internalisation of Learning in cooperation with EU universities) ~ij kraen rok e do 15.02.2011godina.

Bitola i Univerzitetot na Jugoisto~na Evropa, Tetovo mo`at da se prijavat za edna od 41 stipendii na eden od 8-te EU univerziteti.

Job Positions for Research Scientists at CNRS, France

Global Intern Contest 2011

KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 06.01.2011

British Council Online Training for Primary Teachers from Macedonia

Nacionalniot centar za nau~ni istra`uvawa od Pariz bara 377 istra`uva~i od site nau~ni oblasti, so najmalku 4 godini iskustvo.

15.01.2011 Ispratete Va{a kratka biografija i video odgovaraj}i na pra{aweto "Kako praksata mo`e da ja smeni va{ata idnina” i mo`ete da osvoite ednomese~na ili trimese~na platena praksa.

KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 30.12.2010 Onlajn-obuka za nastavnici po angliski jazik vo osnovnite u~ili{ta niz Makedonija, koi sakaat da gi podobrat predava~kite ve{tini. Obukata e organizirana od Britanskiot sovet.

CEU Summer University Courses, Hungary KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 15.02.2011

Kursevite opfa}aat {irok spektar na disciplini, so cel da im se izleze vo presret na diplomcite, istra`uva~ite i mladite profesionalci.

UniCredit Internships for Economics Students and Graduates KRAEN ROK ZA APLICIRAWE:

28.02.2011 Mo`nost za praktikantska rabota vo Minhen/London ili Minhen/Verona za studenti ili diplomci od oblasta na ekonomijata, finansiite i bankarstvoto.

KRAEN ROK ZA APLICIRAWE:

University of Oxford Master Scholarships for Macedonian students 2011/12 KRAEN ROK ZA APLICIRAWE: 12.01.2011 Celosni stipendii za postdiplomski studii za studenti od Makedonija na univerzitetot Oksford. Studiite se vo nekolku razli~ni oblasti. Studentite koi }e se prijavat treba da imaat diplomirano (trigodi{ni ili ~etirigodi{ni dodiplomski studii) ne podocna od septemvri 2011 godina.

informacii na: www.mladiinfo.com

Rabota / Proda`ba / Обrазование / IT

Izbor na aktuelni oglasi BANKARSTVO / FINANSII Izvor: Dnevnik

Objaveno: 10.12.2010 KPMG Makedonija za svoj klient bara kandidati za pozicija: Finansiski kontrolor. Zainteresiranite kandidati za ovaa pozicija treba da ispratat CV i propratno pismo na Angliski na peopleandchange@ kpmg.com.mk KPMG Dooel Soravia Centar Skopje 7 sprat, ul.Vasil Axilarski bb, Skopje. Datumot na zatvarawe na aplikaciite e 23 dekemvri 2010. OBRAZOVANIE Izvor: Utrinski Vesnik

Objaveno: 16.12.2010 Rektorot na MIT Univerzitetot-Skopje, raspi{uva konkurs za izbor na nastavnici i sorabotnici za zasnovawe na raboten odnos na neopredeleno vreme. Dokumentite da se dostavat li~no po po{ta na adresa MIT Univerzitet-Skopje,bul.„Treta makedonska brigada”b.b., Skopje ili po elektronska po{ta na careers@mit.edu.mk. Konkursot trae 8 dena od denot na objavuvaweto. OBRAZOVANIE Izvor: Utrinski vesnik

Objaveno: 17.12.2010 Nastavno-nau~niot sovet na Ekonomskiot fakultet-Prilep raspi{uva: Konkurs za izbor na nastavnici vo site nastavno-nau~ni zvawa po predmetite: Ekonomija na Evropska Unija Me|unarodni institucii i organizacii. Prijavite se dostavuvaat do Ekonomskiot fakultet-Prilep, po po{ta na adresata ul.\or~e Petrov” bb ili li~no vo arhivata na fakultetot, vo rok od 8(osum) dena od objavuvaweto na konkursot. OBRAZOVANIE Izvor: Utrinski Vesnik

Objaveno: 21.12.2010 Privatnata visokoobrazna ustanova Me|unaroden Slavjanski Institut (R.Der`avin) vo Sveti Nikole, raspi{uva konkurs za izbor na nastavnici vo site zvawa na Fakultetot za informatika 1.Fakultet za informatika Nasoki-Softverski tehnologii i Kompjuterski sistemi i mre`i Kandidatite koi se steknale so diplomi vo stranstvo prethodno treba da sprovedat procedura za nivno nostrificirawe vo Ministerstvoto za obrazovanie i nauka na Republika Makedonija. Konkursot trae 5 dena. Prijavite i kompletnata dokumentacija kandidatite }e treba da gi dostavat direktno vo arhivata na Me|unaroden Slavjanski Institut so sedi{te vo Sveti Nikole na ul.Mar{al Tito br.77. DELOVNO SOVETUVAWE / KONSULTANSTVO Izvor: Dnevnik

Objaveno: 20.12.2010 Fondacija za menaxment i industrisko istra`uvawe ul.Orce Nikolov 147A-6, 1000 Skopje - M.I.R. objavuva oglas za proekten konsultant. Kraen rok za prijavuvawe: 30.12.2010. Site zainteresirani kandidati mo`at da ispratat pismo za motivacija i kratka biografija na slednata e-mail adresa: mir@mir.org.mk ili po po{ta. MENAXMENT, UPRAVUVAWE Izvor: Utrinski vesnik

Objaveno: 21.12.2010 Ministerstvoto za kultura raspi{uva javen konkurs za izbor na direktor na Nacionalnata uatsnova Muzej na Makedonija- Skopje Konkursot trae 8 dena od denot na objavuvaweto. Prijavite so programata i drugata dokumentacija treba da se dostavat do Ministerstvoto za kultura preku po{ta na adresa: ul.„\uro \akovi}” br.61-Skopje ili vo Arhivata na Ministerstvoto za kultura, najdocna do 16.30 ~asot na posledniot den na konkursot.

Izbor na aktuelni oglasi

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

Obuki / Finansii i smetkovodstvo

KURS ZA FINASISKO SMETKOVODSTVO (72 ^ASA)

SAMO VO

Kursot e dizajniran za po~etnici – za zdobivawe na kvalifikacija i prekvalifikacija odnosno celosno osposobuvawe za rabota vo finansiskoto smetkovodstvo.

OBJAVETE GI VA[ITE OGLASI ЗА:

Kursevite se nameneti za kandidati so SSS I VSS.

RABOTA TENDERI REVIZORSKI I DRUGI FINANSISKI IZVEШTAI SOOPШTENIJA

PO PROMOTIVNI CENI! Javete se na: 02/2551441 lok. 105 ili kontaktirajte ne na: e-mail: gulakova@kapital.com.mk

Nastavata se realizira vo mali grupi od eksperti od dadenite oblasti sledena so soodveten raboten materijal. Upisot e vo tek. Informacii sekoj raboten den od 09 – 20 ~asot. Ruzveltova 6, 1000 Skopje tel/ faks 02/ 3213-409 , 02/ 3215-026 e-mail: centarkds@yahoo.com; kdsa@t-home.mk www.kds.com.mk

PRIMEKO nudi kvalitetno PROFESIONALNO OBRAZOVANIE, so ponuda na kursevi koi se aktuelni i neophodni za raboteweto na kompaniite od oblastite na finansiskiot menaxment, korporativnite finansii, smetkovodstvo i dr., vo zavisnost od barawata na klientite. 1. Finansiski menaxment (cel kurs)

45 ~asa / cena 16.000 den + DDV. Kursot po Finansiski menaxmenmt e namenet na biznis sektorot za unapreduvawe na korporativniot menaxment i korporativnite finansii. Finansiskiot menaxment nudi odgovori na pogolem broj na pra{awa povrzani so raboteweto i fiinansiraweto na pretprijatijata. Celokupnata aktivnost na pretprijatieto mo`e da se pretstavi kako zbir na investicioni, finansiski i operativni aktivnosti i to~no determinirani sredstva i izvori za nivno izvr{uvawe. Povrzuvaweto na aktivnostite i donesuvawe na pravilni odluki za postignuvawe na optimum, pretstavuva glavna zada~a na finansiskiot menaxer. 2. Analiza na finansiski izve{tai i

relativno vrednuvawe na kompaniite 8 ~asa / cena 4.900 den+DDV Celta na ovoj kurs e da se obezbedi podobro razbirawe na finansiskite izve{tai od korisnicite na finansiskite izve{tai, so cel da se olesni podobruvaweto na procesot na odlu~uvawe. Kursot se fokusira na vlijanieto na razli~nata primena na smetkovodstvenite metodi i procenite na finansiskite izve{tai, so posebno naglasuvawe na efektot od smetkovodstvenite izbori vrz objavenite dobivki, akcionerskata glavnina, izve{tajot na pari~ni tekovi i razli~nite merewa na raboteweto na kompanijata (vklu~uvaj}i gi, no i ne ograni~uvaj}i se na finansiskite koeficienti). 3. Interna revizija 8 ~asa/

cena 12.000 den+DDV Soglasno izmenite na Zakonot za trgovski dru{tva i novite ~lenovi od 415-a, b, v i g (Slu`ben vesnik na RM, br. 47 od 09.04.2010 godina), opredelena e obvrskata za organizirawe na slu`ba za vnatre{na revizija, so to~no determinirani obvrski i nadle`nosti. Kursot e namenet za akcionerskite dru{tva koe se golemi trgovci, kako i na dru{tva ~ii akcii kotiraat na berza, odnosno dru{tva koi soglasno so Zakonot za hartii od vrednost se so posebni obvrski za izvestuvawe, i se dol`ni da organiziraat slu`ba za vnatre{na revizija, kako nezavisna organizaciska edinica vo dru{tvoto.

Obuki / Menaxment / HR

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

PRETPLATETE SE NA Pove}e informacii na 02/ 2551441 ili pretplata@kapital.com.mk

Po {esnaesetgodi{no iskustvo za obuka na profilot sekretar KDS go nudi Kursot za OfďŹ ce Manager spored Programata koja gi sledi svetskite standardi, a voedno prilagodena namakedonskite delovni i drugi subjekti. Kursot e namenet za kandidati so SSS I VSS. Nastavata se realizira vo mali grupi od eksperti od dadenite oblasti sledena so soodveten raboten materijal

KURS ZA OFFICE MANAGER (96 ^ASA) Kursot gi opfa}a slednite oblasti :

Funkcija na sekretarot vo organizacijata; Koordinacija i organizacija na rabotata; Komunikaciski ve{tini; Rabotna i delovna etika; Osnovi na arhivskoto, administrativnoto i pravnoto rabotewe; Osnovi na komerircijalnoto i finansisko rabotewe; Delovna pismena komunikacija i kultura na govor; Delovna korespodencija na angliski jazik; Primena na informaciona tehnologija vo kancelariskoto rabotewe; Protokol i bonton vo sekretarskata profesija. Upisot e vo tek. Informacii sekoj raboten den od 09 â&#x20AC;&#x201C; 20 ~asot. Ruzveltova 6, 1000 Skopje tel/ faks 02/ 3213-409 02/ 3215-026 e-mail: centarkds@yahoo.com; kdsa@t-home.mk www.kds.com.mk

Saemi

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

SEKOJ DEN VO Na 16 i 17 fevruari 2011 Saem i Nastan za tehnolo{ka i biznis sorabotka, vo [panija

EGÉTICA-EXPOENERGÉTICA 2 VO VALENSIJA Stopanskata komora na Makedonija - EIICM organizira poseta na Vtoriot saem za tehnolo{ka i delovna sorabotka. Nastanot }e se odr`i vo Valensija na 16 i 17 fevruari 2011 godina, za vreme na zaedni~kite me|unarodni saemi: EGÉTICA-EXPOENERGÉTICA: Saem za energii; ECOFIRA: Saem za voda, po~va, vozduh, otpad i nivni tehnologii i uslugi i EFIAQUA: Saem za efikasno vodostopanstvo. ROKOVI: do 3 fevruari 2011 godina: registracija i podnesuvawe na profili; do 9 fevruari 2011 godina: barawa za bilateralni sredbi.

POVEЌE INFORMACII ZA SAEMITE: EGÉTICA - EXPOENERGÉTICA: www.egetica-expoenergetica.com ECOFIRA: www.feriavalencia.com / ecofira EFIAQUA: www.feriavalencia.com / efiaqua Veb-sajt na Vtoriot nastan za tehnolo{ka i delovna sorabotka: http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/public/bemt/home.cfm?eventid=2460 VLEZOT I U^ESTVOTO NA SAEMOT SE BESPLATNI. KONTAKT: Lazo Angelevski proekten konsultant tel: (02) 3244090 laze@mchamber.mk Sof~e Jovanovska proekten konsultant tel: (02) 3244060 sofce@mchamber.mk

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

OGLASI ZA VRABOTUVAWE REVIZORSKI IZVE[TAI SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI TENDERI POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi! Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta! Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno.

LICE ZA KONTAKT: DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105 e-mail: gulakova@kapital.com.mk

Vodi~ za neformalno obrazovanie - Aktuelni obuki Online kursevi po angliski jazik non stop Go! EnglishMak Podgotvitelni obuki za TOEFL/ GMAT/ GRE/ SAT sekoj 1vi i 15ti 6 sedmici Obrazoven Informativen Centar Rabotilnici: @ivotni ve{tini i li~en razvoj Sekoj petok Zorba Konsalting

Finansisko izvestuvawe za mali i sredni entiteti vtora dekada na Dekemvri Primeko Re{enie za va{ata finansiska idnina Sekoj Ponedelnik Sinergija Plus Motivacija 23.12.10 ESP Motivacija

23.12.10 ESP HALAL i KO[ER 23.12 - 24.12.10 Klu~ Finansiski operativen Leverix 23.12 - 24.12.2010 Primeko biznis Trudovo pravo i za{tita pri rabota

25.12.2010 Kosmo Inovativen Centar Efektivna komunikacija pri proda`ba 25.12 - 26.12.10 CS Global Brzo ~itawe (Power Reading) 24.12 - 29.12.10 10.01 - 14.01.11 14.01 - 19.01.11 21.01 - 16.01.11 In Optimum Makedonija

Trudovo pravo i za{tita pri rabota 25.12.2010 Kosmo Inovativen Centar Efektivna komunikacija pri proda`ba 25.12 - 26.12.10 CS Global Psihodrama vo tek 400 ~asa Trinova MPM

Online kursevi po angliski jazik non stop Go! EnglishMak Finansiska edukacija za kreditni `ongleri Noemvri 2010 Sinergija +

Za pove}e informacii odete na www.no.net.mk

SVETSKI KONGRES NA HIGIENSKO IN@ENERSTVO I DIZAJN 2011 - MAKEDONIJA 21 – 25 septemvri, 2011 - Ohrid, Makedonija

Od 26 do 28 januari 2011 godina vo Turcija

ME\UNARODEN SAEM ZA BRODOGRADBA SMM VO ISTANBUL Stopanskata komora na Makedonija – EIICM organizira poseta i u~estvo na Me|unarodniot saem za brodogradba SMM vo Istanbul, od 26 do 28 januari 2011 godina Brokerskiot nastan }e bide organiziran vo tekot na vtoroto izdanie na

SMM-Istanbul saem, koj }e se odr`i vo Istanbul, „Qutfi Kirdar” izlo`ben centar na 26 do 28 januari 2011 godina. Nastanot – partnerstvo }e se odr`i vo tekot SMM – Istanbul 2011 godina vo

edna specijalna oblast vo salata podgotvena za bilateralni sredbi.

Veb-sajtot na brokerskiot nastan e: http://techmatch.aia-istanbul.org/smmistanbul U^ESTVOTO NA BROKERSKIOT NASTAN E BESPLATNO. KONTAKT: Lazo Angelevski, proekten konsultant tel: (02) 3244090 laze@mchamber.mk Sof~e Jovanovska, proekten konsultant tel: (02) 3244060 sofce@mchamber.mk

ORGANIZATORI: MAKEDONSKA REGIONALNA SEKCIJA NA EHEDG Konsalting i trening centar KLU^ PRVO SOOP[TENIE Vo imeto na EHEDG International i Makedonskata regionalna sekcija na EHEDG gi pokanuvame site nau~ni rabotnici, istraùva~i, profesionalci, kompanii, kako i pretstavnici na vladini i nevladini institucii koi rabotat vo oblasta na higiensko inènerstvo i dizajn, proizvodstvo i prerabotka na hrana, kvalitet i bezbednost na hrana, inovativni tehnologii, novi trendovi vo bezbednost na hrana, dezinfekcija i sanitacija, da zemat u~estvo na SVETSKIOT KONGRES NA HIGIENSKO IN@ENERSTVO I DIZAJN 2011, koj }e se odrì od 21 do 25 septemvri, 2011 godina, vo hotel Granit, Ohrid, Republika Makedonija. Na ovoj isklu~itelno vaèn nastan se o~ekuva da prisustvuvaat pretstavnici od golem broj na kompanii i nau~ni institucii, od site zemji ~lenki na ovaa me|unarodna organizacija, kako: Germanija, Holandija, Belgija, Italija, Francija, [panija, [vedska, Danska, Norve{ka, Finska, [vajcarija, Polska, Ukraina, Rusija, Ermenija, SAD, Japonija, Tajland i dr. (www.ehedg.org).

PRVITE DVA DENA OD KONGRESOT SE POSVETENI NA PREZENTIRAWE NA STRU^NI I NAU^NI TRUDOVI NA SLEDNIVE TEMI: Sekcija 1. Higiensko in`enerstvo i dizajn (oprema i komponenti, principi, uslugi i materijali) Sekcija 2. Kvalitet i bezbednost na hrana Sekcija 3. Prehranbena tehnologija (proizvodstvo na hrana) Kraen rok za prijavuvawe na apstraktite e 31.03.2011, a na kompletnite trudovi e 31.05.2011 god. Rabotni jazici na Kongresot se makedonski i angliski. Site trudovi }e bidat recenzirani od strana na me|unaroden nau~en odbor. Zbornikot na kompletni trudovi }e bide objaven do po~etokot na kongresot vo EHEDG Journal of Hygienic Engineering and Design. Upatstvo za izrabotka na apstraktite kako i informacii za cenata za kotizacija se objaveni na veb stranata na Kongersot: www.ehedg.mk. Trudovite za koi nema da bide platena kotizacija nema da bidat objaveni. Tretiot den od Kongresot e rezerviran za brokerski nastan kade pretstavnici od stopanstvoto, akademijata i istra`uva~kite instituti }e imaat mo`nost da ostvarat B2B sredbi. Pove}e detali za na~inot na prijavuvawe na ovoj nastan }e najdete na veb stranata na Kongresot: www.ehedg.mk, na tel: 3211 - 422 ili na: contact@key.com.mk. Vi blagodarime na u~estvoto!

Prof. D-r Vladimir Kakurinov Pretsedatel na Makedonskata regionalna sekcija na EHEDG

Tenderi

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

KAPITAL TENDERI OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Ministerstvo za odbrana PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Rezervni delovi za borbeni vozila OT Hermelin. Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=8a7493c4-a52e-411e-b568-41ab443615c7&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Op{tina Kavadarci PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Nabavka na uslugi za prevoz za osnovno obrazovanie Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=fee96906-f8bc-49de-86b5-8ebd9b0f915f&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Javno soobra}ajno pretprijatie SKOPJE PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Laminatori(ma{ini za plastificirawe) i folii za plastificirawe - specifikacija br. 293 Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP. aspx?EntityId=d49d551a-f7a9-4e87-94e4-1909f48d9e61&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA

PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Op{tina Mavrovo i Rostu{a PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Nabavka na patni~ko motorno vozilo за potrebite na op{tinskata administracija na Op{tina Mavrovo i Rostu{a. Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP.aspx?EntityId=46999757-7c39-41ec-9698ba626da010d3&Level=2

DOGOVOREN ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: AD MEPSO PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Rezervni delovi za kompjuterska oprema i servisirawe Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP.aspx?EntityId=541e3ba7-e406-41bc-b9f1ebde5a40f9ce&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA

DOGOVOREN ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: GA-MA AD - Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Periodi~no ispituvawe na Sistemot za prenos na priroden gas od strana na nezavisno pravno lice, vo sé spored barawata od ovoj Oglas i Tehni~kata Specifikacija na Tenderskata dokumentacija br. 02/0204-3171/2010. Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=85e1b58a-846a-46b7-ba4fd7ecfc6824d6&Level=2

PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: JZU Gradska op{ta bolnica „8-mi Septemvri” Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Мedicinski pomagala- zatvoren sistem za zemawe krv Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP.aspx?EntityId=7b88377d-e6ee-4cc6-9779a1f02097ac6b&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: JZU Univerzitetska Klinika za klini~ka biohemija-Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Nabavka na reagensi, kontroli i potro{en materijal ekvivalentni na biohemiski analizator INTEGRA i Test lenti za glikemija ,,ekvivalent ,, na ACCUCHECK AKTIV Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=27d57a46-b220-4eb1-a376-016e3c0464b5&Level=2

OSVE@ETE GI VA[ITE INFORMACII!

DOGOVOREN ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: AD Elektrani na Makedonija - Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Obuka i obrazovanie na vrabotenite vo AD ELEM; regrutacija, selekcija, testirawe i intervjuirawe na kandidati za vrabotuvawe; konsalting uslugi vo delot na ~ove~ki resursi so cel razvoj i unapreduvawe na slu`bata za ~ove~ki resursi Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/ PublicAccess/Dossie/dosieACPP.aspx?EntityId=c687479c0461-43a0-ad5d-1c2969777a2a&Level=2

PRETPLATETE SE NA

Pove}e informacii na 02/ 2551441 ili pretplata@kapital.com.mk

KAPITAL TENDERI OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Direkcija za za{tita na li~nite podatoci PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Oprema Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=bf4119ca-2581-498f-8d63-55b3c402db04&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Ministerstvo za odbrana PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Konfekcionirawe na borbena uniforma Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=d46d5573-e906-4a08-acb1-34d8f3f9a2be&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: JP Ulici i Pati{ta - Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Granuliran droben kamen (rizla od varovni~ko poteklo) za izrabotka na asfaltna me{avina i droben kamen (tampon) so transport Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=39dd8714-44fc-4584-88bb8726171494b5&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: JP Makedonski {umi p.o - Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Rezervni delovi za Motorni pili Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=1efeddef-4811-482f-ba4a-12afd7e6bbde&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Direkcija za tehnolo{ki industriski razvojni zoni PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Vr{ewe na uslugi za odr`uvawe na javna ~istota i komunalna higiena vo granicite na TIRZ “Skopje 1”. Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP.aspx?EntityId=b384acba-2141-446e-be7cfd71b4c054cf&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Javno pretprijatie za stopanisuvawe so stanben i deloven prostor na Republika Makedonija PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA

Grade`ni raboti za izgradba na stanbeni objekti, RC Aerodrom 3.2, RC Aerodrom 3.3, RC Aerodrom 3.5 i RC Aerodrom 3.6, stanbeno delovni objekti RC Aerodrom 3.1, RC Aerodrom 3.4 i RC Aerodrom 3.8 vo Skopje i Podzemen parking za B-3 Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/

PublicAccess/Dossie/dosieACPP.aspx?EntityId=5f03d6847ac2-4221-9ad8-c4b99a3ca468&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA DOGOVOREN ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: AD MEPSO PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Servisirawe PP aparati Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP. aspx?EntityId=dce7fd54-675b-4c09-b9f8-528c80ed7d3d&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: Carinska uprava na RM PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Prodol`uvawe na digitalni certifikati za potrebite na Sistemot za obrabotka na carinski deklaracii Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieRPP. aspx?EntityId=3fc45ab7-0257-44fa-92de-79cc28562edb&Level=2

OGLAS ZA DODELUVAWE NA DOGOVOR ZA JAVNA NABAVKA PODATOCI ZA DOGOVORNIOT ORGAN 1. Naziv na dogovorniot organ: AD Elektrani na Makedonija - Skopje PREDMET NA DOGOVOROT ZA JAVNA NABAVKA Uslugi na osiguruvawe vo traewe do 31.12 2013 godina Link: https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration/PublicAccess/Dossie/dosieACPP. aspx?EntityId=2f39e74f-981b-4301-aff7d3a692cbc46c&Level=2

Fun Business

KAPITAL / 22.12.2010 / SREDA

NEOBI^NI LUKSUZI NA GODINATA

AKO E RETKO I SKAPO, BOGATITE MORA DA GO IMAAT [to

e poekstravagantno od tro{ewe 330.000 dolari na dva beli tartufi?! IVA BAL^EVA

a potro{i{ 330.000 dolari na pe~urki i da ne gi izede{?! Milijarderot Stenli Ho go napravi toa na aukcija. Spored ekspertite, Ho kupil “golemi {ampiwoni”, koi i ne se sorta so koja sakate da si go za~inite va{eto ri`oto. Tie vo najgolem del ili celosno se neupotreblivi za kulinarski potrebi, smeta Brit Bunjard, izdava~ot na “Fungi”, magazinot specijaliziran za pe~urki. Toj veli deka sekoj poznava~ na pe~urki bi gi preskoknal i bi gi zamenil so novi i posve`i. Inaku, Ho im e dobro poznat na Bunjard i na drugite specijalisti za tartufi kako ~ovekot {to pobedi na aukciite {irum

svetot. No, ova ne e prv pat Ho da potro{i ubava suma pari na pe~urki {to ne se jadat. So noemvriskiot “dostrel” vo natprevaruvawa za skapi kupuvawa, negoviot “ceh” od 330.000 dolari za pe~urki go sru{i rekordot za delikates od 2007 godina, isto vo negova sopstvenost. “Koga ne{to e retko i navistina skapo, bogata{ite mora da go imaat!”, veli Bunjard. Nekoi od drugite ekstravagantni {opinzi se napraveni od ~lenovite na Forbsovata lista na svetski milijarderi. Godine{nite kupuvawa se definitivno poprivle~ni od pe~urkite vo raspa|awe na Ho, no ne pomalku bespolezni. Magnatot so nedvi`nosti od Hong Kong, Xozef Lou, plati 16,7 milioni dolari za dve

anti~ki besmisleni vazni od Kristis (Christie’s) ovoj mesec. Imaat oblik na kranovi, dolgonogi ptici koi ja simboliziraat dolgove~nosta vo Kina. Londonskiot izrabotuva~ na nakit od London, Lorens Graf, plati rekordna suma za dijamant, potro{uvaj} i 46 milioni dolari na @enevskata aukcija vo noemvri za redok rozov dijamant od 24,78 karati. “Navistina izvonrednite predmeti nosat i navistina izvonredni ceni”, izjavi Dejvid Benet po zavr{uvaweto na proda`bata. Amerikanskiot milijarder Stiven Koen ja odbegna aukcijata za da u~estvuva na proda`bata na umetni~ki dela preku privatna proda`ba. Se govori deka toj ima potro{eno neverojatni

110 milioni dolari za poznatoto umetni~ko delo “Zname” na Xasper Xons i so toa postavi rekord kako najskapo delo od `iv umetnik. Minatiot mesec, pak, toj potro{i 35,4 milioni dolari za poznatata slika na {i{e “koka-kola” na Endi Vorhol od 1962 godina. Najbogatite lu|e vo svetot godinava ne sru{ija ni eden rekord so nedvi`nosti, no sigurno pridonesoa za vra}awe na ultraskapiot pazar. ”Vidov zgolemuvawe od 125% na proda`bata na imoti vredni pove}e od 20 milioni dolari vo 2010 godina sporedeno so minatata godina”, veli agentot za nedvi`nosti od Beverli Hils, Xojsi Rej. Teksa{kiot naften magnat Kelsi Voren go ostvari svojot del za zgolemuvawe na proda`bata na pazarot potro{uvaj}i 46,5 milioni dolari vo april

za ran~ od 3.500 hektari, koj moè da sobere 50 gosti i vklu~uva i 12.000 kvadratni metri spa-centar i voden park. No, ne site od godine{nite najgolemi milijarderski kupuvawa se za privaten luksuz. Ruskiot tajkun i gazda na londonskiot êlzi, Roman Abramovi~, potro{i 400 milioni dolari za ostrov. I toa ne bi bilo ni{to novo i ~udno ako se rabote{e za privatno letuvali{te so peso~ni plaì, palmi i pista za avionite. Abramovi~ go kupi ostrovot Nova Holandija, porane{na ruska voena baza pred raspa|awe, vo blizina na Sankt Petersburg. Toj planira da go obnovi ostrovot, ve{ta~ki izgraden vo 18-ot vek, so namera da izgradi ku}i, hoteli, prodavnici, prostor za kancelarii, no i kulturen centar.

GADGETS

BERBATOV PO SEDMI PAT NAJDOBAR VO BUGARIJA

“DIGITEJP” PROTIV ZABORAVOT

“VE MOLAM NE ME BIRAJTE POVE]E”

iveeme vo vreme koga moème da si ja nosime celata muzi~ka kolekcija vo MP3 pleerite ili mobilnite telefoni. No, znae da bide mnogu naporno i skapo odnovo da si gi kupuvame site albumi koga }e izleze nov format. Zatoa, moème da bideme sre}ni {to e izmislen ured kako ovoj, koj ni ovozmoùva muzi~kite kolekcii od “starite dobri vremiwa” na mama i tato da gi prefrlime vo digitalen format za koj ne mora da se griìme dali go “fatila” vlaga ili sme go stavile nekade kade {to ni Gospod ne moè da go najde. Ednostavno, priklu~ete go stariot vokmen ili kasetofon na ovoj ured, pa so USB izlez priklu~ete go na kompjuterot. So nego doa|a i softver koj vi ovozmoùva dopolnitelno da si gi “uredite” pesnite i da si gi snimite vo posakuvaniot format. Neka oìvee starata dobra muzika.

DA GI OSTAVI[ SITE ZAD SEBE, NE E SAMO BRZINA K O M E R C I J A L E N

O G L A S

Svoevremeno, toj be{e kidnapiran i prisilen da potpi{e dogovor so timot od ]ustendil. Sega barem nikoj nema da go prekr{i zakonot za da go dovede Berbatov vo svojata ekipa

imitar Berbaov ve} e nekolku meseci e nadvor od bugarskata fudbalska fudb reprezentacija. Otkako ezentac bea zagubeni site si {ansi za plasman na narednoto nare evropsko prvenstvo, fu fudbalerot na Man~ester Junajted ja donese, kako ka {to samiot izjavi, izjavi najte{kata odluka vo `ivotot i na samo 29 godini godi se prosti od nacionalniot nacionalnio dres. No, i pokraj ovaa nepopularna n odluka, Berbatov po rekorden sedmi pat e proglasen prog za najdobar fudbaler na Bugarija, vo izborot na sportskite novinari. “Golema “Go ~est e po sedmi pat da se dobie ova priznanie, no pr ve molam ne me birajte pove} bi e. Se nadevam deka de do godina nekoj pomlad ne bugarski fudbu baler }e dojde ba do nagradata”, izjavi Berbatov izj Dimitar Berbatov e apsoluten rekorder vo Bugarija na sve~enata

SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

NAJDOBRO TAKSI

WWW.POTRCKO.MK

35,4 milioni dolari za legendarnata slika na Endi Vorhol

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

ceremonija, organizirana po povod godi{nite fudbalski laureati na Bugarija. Od 2002 godina, koga toj za prv be{e proglasen za najdobar vo svojata zemja, edinstveno vo 2004 i vo 2006 ne be{e nagraduvan, {to mnogumina go komentiraat kako rezultat na s$ poslabiot fudbalski kvalitet vo ovaa zemja. Svoevremeno najdobriot fudbaler na Bugarija, harizmati~niot Hristo Stoi~kov, pet pati go ponese epitetot “naj”. Iako Stoi~kov be{e predvodnik na generacijata bugarski fudbaleri {to igra{e vo polufinaleto na svetskoto prvenstvo vo SAD, a toj be{e edna od glavnite yvezdi na golemata Barselona, sepak, vo toa vreme vo Bugarija ima{e daleku pogolema koncentracija na kvalitetni fudbaleri. No, ako se sporni nekoi minati trofei na Berbatov, toga{ godinava titulata najdobar, se ~ini, e zaslu`ena. Na 13 sredbi od angliskata Premier liga toj dosega ima postignato fantasti~ni 11

gola i vo momentov e vode~ki strelec na prvenstvoto. Toa e odli~en podatok za nego, no i za negoviot menaxer Aleks Ferguson, koj nekolku pati be{e na udar na mediumite poradi toa {to pred dve godini dade pove}e od 30 milioni funti za nego, pari koi s$ dosega ne bea opravdani. “Posakuvam godinava da go odigram svoeto vtoro finale vo Ligata na {ampionite”, e novogodi{nata èlba na Berbatov, iskaàna vo poslednoto intervju za Skaj Sport. Pred osum godini, vo dresot na Baer Leverkuzen, toj zagubi vo golemoto finale od Real Madrid. Moèbi tokmu godinava }e dobie {ansa za popraven. S$ na s$, vo momentov ne e lo{o za Berbatov, osobeno ako se sporedi so toa kakvi bea negovite fudbalski po~etoci. Svoevremeno, toj be{e kidnapiran i prisilen da potpi{e dogovor so timot od ]ustendil. Sega barem nikoj nema da go prekr{i zakonot za da go dovede Berbatov vo svojata ekipa.

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

TOP 100

NA 31 DEKEMVRI SPECIJALEN PRILOG

BIZNIS STIL PREMIUM PROIZVODI - NOVITETI KOI MO@ETE DA GI NAJDETE I KUPITE VO MAKEDONSKITE PRODAVNICI AVTOMOBILSKI TRENDOVI VO 2011 KOI SE EKSKLUZIVNITE NOVOGODI[NI DESTINACII [TO SE NUDAT I BARAAT VO MAKEDONIJA? TAG HEUER, 150 GODINI AVANGARDA ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG BIZNIS STIL KOJ ]E IZLEZE NA 31 DEKEMVRI 2010 VO KAPITAL. ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 2551 441; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 2551 441; FAKS. 02 2581 440

TOP 100

VO FEVRUARI 2011 ^ITAJTE VO SPECIJALNI PRILOZI

TELEKOMUNIKACII

KONSALTING

ZA SITE INFORMACII JAVETE SE NA: TEL. 02 2551 441 LOK 102 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI ILI ISPRATETE E-MAIL NA: prilozi@kapital.com.mk KAPITAL MEDIA GROUP DOO P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 2551 441; FAKS. 02 2581 440

ZDRAVI I AKTIVNI

TRANSPORT I LOGISTIKA