29.11 Bankar 10

intervju

Nikol~ePetkovski претседател на Управниот одбор на Еуростандард банка

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 10 | ДЕКЕМВРИ 2012

WWW.KAPITAL.MK

Apsurdna finansiska situacija

Порастот на нефункционалните кредити главен предизвик во 2013 година

Bankite imaat vi{ok milioni evra, ama krediti nema da davaat

500 Agrobiznis

Ima li koj da go kreditira biznisot so hrana?

Menaxerska u~ilnica

[to treba za dobra sorabotka so bankite

32

БанКиТЕ & БизниСОТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

анализа

АПсурднА фИнАнсИсКА сИТуАцИјА

Банките имаат вишок 500 милиони евра, ама кредити нема да даваат Б Спасијка Јованова

spasijka.jovanova@kapital.mk

анките во земјава имаат вишок ликвидност од над 500 милиони евра, но пари за кредити за компаниите нема. Оваа апсурдна ситуација е резултат на растот на нефункционалните кредити во банкарскиот сектор, за кои банките издвојуваат дополнителни резервации, и на рестриктивната кредитна и монетарна политика. Банкарите

Оваа апсурдна ситуација е резултат на растот на нефункционалните кредити во банкарскиот сектор, за кои банките издвојуваат дополнителни резервации, и на рестриктивната кредитна и монетарна политика. Банкарите велат дека тоа е најдобрата формула за да се сочува стабилноста на банкарскиот и на финансискиот сектор воопшто, но бизнисмените им порачуваат дека ако пропадне стопанството, ќе се удават и банките

велат дека тоа е најдобрата формула за да се сочува стабилноста на банкарскиот и на финансискиот сектор воопшто, но бизнисмените им

порачуваат дека ако пропадне стопанството, ќе се удават и банките. Засега нема излезно решение, а најоптимистичките прогнози

се дека компаниите може да очекуваат поголема финансиска поддршка од банките дури кон крајот на идната година. Дотогаш

БанКиТЕ & БизниСОТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

анализа

29

милиони евра (8,4%) порасна износот на нефункционални кредити на македонските банки само во јули годинава, што е повеќе отколку за сите шест месеци претходно

800

милиони евра банките имаат пласирано во државни картии од вредност – 395 милиони евра во благајнички записи и 398 милиони евра во државни записи

парите на банките ќе останат стерилизирани во централната банка и во државни хартии од вредност. Според неофицијалните информации, иако банкарскиот сектор е високоликвиден и со задоволителна стапка на адекватност на капиталот, сепак, состојбите не се розови во сите банки. Проблеми со ликвидноста немале само големите банки, додека кај помалите, сепак, имало појава на знаци за загриженост. Банките најмногу се на удар на растот на лошите кредити, кои не можат да ги наплатат.

„Капитал“ дознава од Народната банка на Македонија дека само во јули износот на нефункционални кредити пораснал повеќе отколку за сите шест месеци претходно. Во јули лошите кредити во банките пораснале за 1.782 милиони денари (околу 29 милиони евра), односно за 8,4%. Во првиот квартал од годинава нефункционалните кредити се зголемија за 1.006 милиони денари (5%, околу 16,4 милиони евра), а во вториот квартал забележаа раст од само 92 милиони денари (0,4%). „Главните ризици со коишто ќе се соочуваат банките во регионот и во земјава се повеќе или помалку слични. Моментално ликвидноста не претставува проблем, со оглед на тоа дека на ниво на банкарскиот сектор во моментов има околу 500 милиони евра ликвидни средства со коишто банките може да одговорат на евентуални примарни или секундарни ликвидносни проблеми. Банките во Македонија моментално имаат покриеност на портфолиото со резервации од 7%, покриеност на нефункционалните пласмани од 114% и капитална адекватност од 17,4%, што засега, е задоволително ниво за апсорпција на кредитниот ризик. Сепак, мора да се нагласи дека водењето прудентна политика во однос на управувањето со пласманите и ризиците кои произлегуваат од нив е пресудно за одржување на стабилноста на банкарскиот сектор, а со тоа и на целата економија“, коментираат банкарите. Од Народната банка велат

„Капитал“ дознава од Народната банка на Македонија дека само во јули износот на нефункционални кредити пораснал повеќе отколку за сите шест месеци претходно. Во јули лошите кредити во банките пораснале за 1.782 милиони денари (околу 29 милиони евра), односно за 8,4%. Во првиот квартал од годинава нефункционалните кредити се зголемија за 1.006 милиони денари (5%, околу 16,4 милиони евра), а во вториот квартал забележаа раст од само 92 милиони денари (0,4%) дека на крајот од третиот квартал годинава состојбите на сметките на банките кај Народната банка изнесуваат 17.097 милиони денари (278 милиони евра) и на квартална основа забележаа раст од 473 милиони денари. „Во третиот квартал движењата на готовите пари во оптек и трансакциите на централната власт придонесоа за повлекување ликвидни средства, додека девизните трансакции и монетарните инструменти условија зголемување на ликвидните средства. Ликвидноста на банките пак, на крајот од вториот квартал изнесуваше високи 30,2%, како сооднос меѓу ликвидната актива и вкупната актива. Деловните банки имаат ликвидна актива за да ги покријат вкупните депозити, а пред с$ депозитите по видување. Тоа е основната причина. Тие самите, во согласност со своите деловни планови, одлучуваат колку и од каков вид ќе биде таа ликвидна актива, а законската регулатива и регулативата на Народната банка претставуваат само рамка за обезбедување финансиска стабилност, односно доверба во финансискиот систем. Во таа рамка банките се слободни да донесуваат и да спроведуваат кредитни политики“, истакнуваат од НБРМ.

Богов: НБРМ не ги ограничува банките

Гувернерот Димитар Богов не се согласува дека Народната банка ги ограничува банките во кредитната политика. „Нивото на новоодобрени кредити се должи на многу фактори, од кои најзначаен во моментов е општата воздржаност од инвестирање

од страна на приватниот сектор како во Македонија, така и пошироко. Запрашајте се зошто банките би пласирале во државни или во благајнички записи кога би имале повеќе можности за профитабилно кредитирање. Општата неизвесност ја создава таа воздржаност. Банките имаат адекватност на капиталот, процент на средства што мора да ги издвојуваат кога одобруваат кредити на приватниот сектор, кој во одредени случаи е двојно поголем од законски пропишаниот минимум. Ова значи дека тие лесно би можеле да се впуштат во кредитирање без да ги загрозат коефициентите на претпазливост пропишани од Народната банка. При ова, сепак, мора да дадам една забелешка. Однесувањето на домашните банки во овој момент, во суштина, не е поразлично од однесувањето на деловните банки во еврозоната и пошироко. И тие се воздржуваат од кредитирање. Очекуваме веќе кон крајот на идната година трендот да се промени и меѓународниот кредитен циклус да почне позитивно да се одразува и на кредитирањето“, вели Богов. Според Кварталниот извештај за банкарскиот систем, во вториот квартал од годинава забави растот на нефункционалните кредити. Во првиот квартал нефункционалните кредити се зголемија за 1.006 милиони денари (5,0%), а во вториот за 92 милиони денари (0,4%), но во јули нефункционалните кредити забележаа значителен месечен раст од 1.782 милиони денари (8,4%). Во проценти, на крајот од вториот квартал

33

34

БанКиТЕ & БизниСОТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

анализа стапката на нефункционалните кредити кај нефинансиските субјекти изнесува 10%, а учеството на категориите В, Г и Д (ризични кредити) во вкупната кредитна изложеност изнесува 9%. Од НБРМ велат дека будно ги следат состојбите со нефункционалните кредити и бидејќи не е забележана значителна промена на состојбата, не се размислува за дополнителни мерки, особено имајќи предвид дека деловните банки имаат издвоено доволно резервации за покривање на постоечките нефункционални кредити.

800 милиони евра во државни хартии од вредност

Податоците од НБРМ покажуваат и дека банките во државни хартии од вредност имаат пласирано рекордни 800 милиони евра – 395 милиони евра во благајнички записи на централната банка и 398 милиони евра во државни записи на Министерството за

финансии. Забележително е дека пласманите во државни записи нагло растат во мај, од 19 милијарди на 25 милијарди денари, а во кредити месечно пласираат само по 300.000 евра, па дури и помалку, односно повеќе наплаќаат отколку што одобруваат нови кредити за компаниите. Од банките истакнуваат дека од компаниите доминираат барањата за кредити за обртни средства или за реструктурирање на постојните кредитни обврски. Банкарите најмногу ги плаши тоа што во услови на намалена побарувачка и задоцнета наплата на побарувањата, компаниите главно се концентрирани на одржување на тековната ликвидност, па дури 80% од кредитните барања оваа и минатата година се однесуваат на обртни средства или на реструктурирање на постојните кредити Затоа, компаниите коишто ќе

успеат да обезбедат тековна ликвидност и ќе можат да го планираат паричниот тек најлесно ќе се справат со кризата идната година, затоа што на поголема финансиска поддршка од банките не треба да сметаат. Паметните бизнисмени мудро управуваат со финансиите во овие услови. Така, виничката фабрика за кондиторски производи Макпрогрес и за 2013 година има планирано раст, а политиката на компанијата 22 години е да го реинвестира профитот и да користи средства од банките. „За 2013 година очекувам банките да бидат пофлексибилни. За добар и сигурен проект секој банкар има разбирање. Сепак, имаме доста ликвидни банки и каматите не се како порано, односно во зависност од проектот, може да се најдат доста поволни каматни стапки“, вели Цветанов. Текстилците не очекуваат

поголема поддршка од банките, а тие се во доста незавидна положба поради намалените нарачки од странство, посебно од Германија. „Во поглед на поддршката од банките, мислам дека активните каматни стапки нема да паѓаат. Банките се внимателни со пласманите, така што не би требало да има поголеми промени“, вели Весна Миладинова, директор на текстилната фабрика Албатрос. Од банките потврдуваат дека ќе нема драстично поголема кредитна активност. Од Комерцијална банка објаснуваат дека може да се очекува задржување на вредноста на кредитното портфолио или евентуално, благ раст. „Уште една причина за ова е и фактот што успешните компании се воздржуваат од земање кредити за нови инвестиции, реконструкција, реновирање и за слични

специјален прилог

Како вашиот производ да стане

LoveBrand

13

деКеМВри 2012

Во ова издание на специјалниот прилог “Брендови” ќе дознаете:

С$ за разликата помеѓу брендови и стокови марки, таканаречени private labels!.

Зошто многу македонски компании се решават да произведуваат за туѓи брендови наместо да инвестираат во сопствен?

Која е разликатa во цена кога се произведува стокова марка во однос на бренд?

Зошто визуелниот изглед на брендовите е клучен за да се освојат емоциите и довербата на потрошувачите? Кои се клучните совети кон кои треба да се држите кога го дефинирате и креирате изгледот, логото, изборот на бои за вашиот нов бренд?

Ви нудиме корисни совети како најефикасно да ги искористите новите технологии во градење позитивен имиџ за вашиот бренд.

Нови трендови кои треба да се искористат и замките кои треба да ги избегнете. Слабите брендови не можат да се ревитализираат само со помош на социјалните мрежи и интернетот! повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

ЛиЦА ЗА КОНТАКТ: ГордаНа МихајлоВСКа Сања СаВоВСКа

35

КАПИТАЛ

анализа инвестициски активности. Единствено барањата за кредити за обртни средства бележат раст, како резултат на намалената ликвидност и проблемот со наплатата на побарувањата. Банката секогаш е отворена за поддршка на нови проекти за кои цени дека се успешни, профитабилни и реално остварливи“, информираат од Комерцијална банка. И во Прокредит банка го делат мислењето дека целокупното бизнис-опкружување во 2013 година (барем во првата половина) нема значително да се разликува од она што случуваше во 2012 година. „Очекуваме да бидат актуелни предизвиците со коишто се соочуваа претпријатијата и оваа година: воздржаност во инвестирањето, стагнација на побарувачката, ограничен раст на приходите, доцнење во наплатата на побарувањата и како резултат на тоа, намалена ликвидност на претпријатијата. Многу често менаџерите и сопствениците ја гледаат рецесијата како голем проблем, но во исто време, рецесијата е предизвик за бизнисите да ги искористат внатрешните ресурси подобро, можност да се биде подобар од конкуренцијата. Во експанзија сите гледаат надвор, кон нови пазарни можности. Рецесијата е можност за секој бизнис да погледне внатре, кон можностите за структурни промени во организацијата

на тековното работење, зголемување на ефикасноста на тековното работење, подобро менаџирање при наплатата на побарувањата, избор на стабилни купувачи и доставувачи, зголемување на конкурентноста и иновации во процесите, производите или во услугите. Секако, државната поддршка преку јавни конкурси е добредојдена, но во овие услови уште позначајно е микроповрзувањето меѓу самите субјекти Димитар Богов соработка меѓу гувернер на Народната банка на Македонија соседските бизниси, „Нивото на новоодобрени кредити се должи на многу фактори, од кои проактивност најзначаен во моментов е општата воздржаност од инвестирање од страна во барањето на приватниот сектор, како во Македонија, така и пошироко. Запрашајте соработки и се зошто банките би пласирале во државни или во благајнички записи кога би имале повеќе можности за профитабилно кредитирање. Општата можности“, неизвесност ја создава таа воздржаност. Банките имаат адекватност порачува Јованка на капиталот, процент на средства што мора да ги издвојуваат кога Јолевска-Попоска, одобруваат кредити на приватниот сектор, кој во одредени случаи е двојно генерален поголем од законски пропишаниот минимум. Ова значи дека тие лесно би директор и член на можеле да се впуштат во кредитирање без да ги загрозат коефициентите Управниот одбор на на претпазливост пропишани од Народната банка. Прокредит банка. Однесувањето на домашните банки во овој момент, во суштина, не е поразлично од однесувањето на деловните банки во еврозоната и пошироко. И тие се воздржуваат од кредитирање.“

36

БАнКИте & БИЗнИСОт 8 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

Интервју

николче Петковски

Порастот на нефункционалните кредити главен предизвик во 2013 година претседател на Управниот одбор на Еуростандард банка

Спасијка јованова

spasijka.jovanova@kapital.mk

Н

а самиот старт на 2013 година не може да се забележи никаков оптимизам во финансиската и во економската сфера во земјава. Кои

се Вашите прогнози и очекувања за економската ситуација идната година во Македонија?

2013 ќе биде уште една неизвесна година за светската, а посебно за европската економија. Најголем дел од македонскиот извоз е наменет за земјите- членки на ЕУ. Ако тие земји имаат проблеми,

тоа значи дека кќе биде намалена побарувачката за наши производи и услуги и компаниите несомнено кќе го почувствуваат тоа. Со тоа, извозната побарувачка за македонските производи најверојатно нема да се подобри. Овие проблеми на компаниите индиректно кќе се

одразат и наврз работењето на целокупниот банкарски сектор. Трендот на нефункционални кредити постепено се зголемува. С$ уште е прифатлив и во рамките на толеранцијата во однос на она што се случува во опкружувањето. Она што охрабрува е фактот што кај нас

БАнКИте & БИЗнИСОт 8 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

Интервју

4%-6% изнесуваат каматните стапки за кредити од кредитната линија на ЗКДФ, наменети за производство, преработка и извоз на земјоделски производи

10,7

милиони евра изнесува кредитната линија за поддршка на земјоделството, која се реализира преку МБПр

8%-11% се движат каматите на кредитните линии наменети за аграрот кои ги нудат банките од сопствени средства

макроекономската ситуација с$ уште е добра, имаме ниска инфлација, стабилен курс на денарот и здрав банкарски сектор, кој с$ уште бележи пораст. Сепак, се надевам следната година економскиот раст да биде подобар, воден од диверзификација на производството на компаниите во нови извозно ориентирани капацитети, како и во подобрување на конкурентноста на домашните производи и услуги.

X Како ќе ја заврши 2011 година Еуростандард банка во однос на финансиските извештаи, во однос на кредитната активност, вклучително и ризичното кредитно портфолио? Оваа година беше тешка, пред с$ за реалниот сектор, кој индиректно влијаеше и на целокупниот банкарски сектор. Во услови на глобална економска криза, очекувано е ликвидноста на компаниите и населението да се намали, па

оттука и да се влоши наплатата. Сепак, ликвидноста на банката за целиот тој период остана на стабилно ниво. Категоријата нефункционални кредити не бележи драстичен пораст и се движи во просекот на банкарскиот сектор во Македонија. Важен фактор за премостување на овие тешки времиња беше и деловната стратегија на банката, која се темели на непосредната соработка и комуникација со клиентите, што ни овозможи запознавање со спецификите на нивното работење и брзо прилагодување на понудата во сервисирањето кона нивните потреби во текот на кризата. Работењето на банката бележи раст и оваа година. Вкупната актива е зголемена за 36% споредено со истиот период лани, кредитирањето бележи раст, кој е далеку над просекот на банкарскиот сектор, вкупниот број депозити е зголемен за приближно 40%. Иако с$ уште е рано за сумирање на резултатите, сепак, можам да кажам дека работењето на Ббанката во 2012 година е во согласност со планираното, односно ќе биде исполнето она што беше планирано за оваа година.

X Гувернерот е дециден дека банкарскиот сектор во Македонија е ликвиден и со добра адекватност на капиталот? Како се снаоѓаат малите банки во целата ситуација?

На почетокот кога малите банки стапија на сцена, постоеше мислење дека овие банки не ќе ма да можат да опстанат долго на пазарот. Но, практиката ни покажува дека сепак може. Мора само добро да ја оцените својата конкурентност и да го најдете пазарниот сегмент кој можете да го опслужите подобро од конкуренцијата. Прашањето е само дали тој сегмент е толкав за да може

Главниот предизвик во наредниот период ќе биде како да се поддржат клиентите, а притоа да не влезат во зоната на презадолженост. Што се однесува до нефункционалните кредити, загрижувачки е трендот на пораст, кој е постојан од почеток на кризата, па с$ до денес. Стравувањата се оправдани, останува можноста нефункционалните кредити да бидат канал за прелевање на кризата од реалниот сектор врз финансискиот систем.

да обезбеди профитабилност. И малите банки имаат свои одредени предности, кои лежат во брзината на реакцијата и флексибилноста во адаптирањето на понудата кон барањата на клиентите. Конкретно, нашата компаративната предност лежи во ефикасната и флексибилна услуга на корпоративните клиенти, како и во специјалниот и индивидуален третман на секој наш клиент. Затоа, сметаме дека концептот на мала банка блиска до своите клиенти, која работи на квалитетот на своите услуги има иднина. Конкуренција од тсекогаш имало и ќе има. сега Засега се покажува дека на македонскиот пазар с$ уште има простор за сите финансиски субјекти кои постојат во моментов.

X Кои ќе бидат најголемите предизвици за банките во земјава идната година, дали може да се очекува ескалација на проблемот со нефункционалните кредити?

Moжностите за профит се намалуваат бидејќи производството на фирмите опаѓа, се намалуваат нарачките од странство, а граѓаните с$ помалку имаат можност да позајмуваат. Оттаму, главниот предизвик во наредниот период ќе биде како да се поддржат клиентите, а притоа да не влезат во зоната на презадолженост. Што се однесува до нефункционалните кредити, загрижувачки е трендот на пораст, кој е постојан од почетокот на кризата па с$ до денес. Стравувањата се оправдани, останува можноста нефункционалните кредити да бидат канал за прелевање на кризата од реалниот сектор врз

финансискиот систем.

X Каква каматна политика ќе се води идната година? Со оглед на фактот дека секнуваат изворите за кредитирање од странство, македонските банки ќе мора уште повеќе да се концентрираат на домашните депозити. Дали тоа ќе значи раст на пасивните каматни стапки?

Висината на каматните стапки не зависи само од деловните банки. Всушност, се работи за низа фактори кои ја детерминираат оваа стапка. Еден од клучните фактори коишто влијаат на висината на пасивните камати е висината на активните каматни стапки. Тие се непосредно поврзани, бидејќи од самиот извор на средства зависи и цената на пласманите. Покрај ова, значајно влијание имаат и монетарната политика на Народната банка, пазарните услови и конкурентноста. Каматните стапки на штедните влогови во земјава го достигнаа својот максимум во 2010 година. Оттогаш наваму истите одат надолу, тренд кој продолжи и во цела 2012 година, а повторно намалување, но со забавено темпо, очекуваме и следната, 2013, година.

X Банките се затворија за кредитирање на компаниите, но од друга страна, тоа значи и опасност за самите банки да заглават во

37

38

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 8 ноември 2012

КАПИТАЛ

Интервју

Искористени 2,6 милиони евра од кредитната линија од 10,7 милиони евра

д кредитната линија од 10,7 милиони евра наменета за кредити во О земјоделството, која се реализира директно преку МБПР и од оваа година за првпат им е достапна на земјоделците и на земјоделските

претпријатија, досега се повлечени само 2,6 милиони евра. Во фаза е обработка на апликации од земјоделски компании за уште два милиони евра, коишто би требало да бидат повлечени во наредниот период. “Од кредитната линија за аграрот одобрени се кредити за осум компании, во вкупна вредност од 2,6 милиони евра. Од овие пари, 57% се за компании за откуп и преработка на грозје, 11% за откуп и преработка на житни култури, 21% за откуп и преработка на зеленчук“, вели Александар Станојковски, директор на Секторот за кредитирање во МБПР. Според условите, за оваа кредитна линија, која има субвенционирана каматна стапка од 3% и се одобрува директно од банката, кредитобарателите треба да имаат сопствено учество од најмалку 20% од вкупната инвестиција, да имаат позитивни финансиски резултати и да немаат неплатени обврски кон државата. Кредитите се наменети за преработка на земјоделски производи, што вклучува набавка на опрема за производство, изградба на капацитети, откуп на земјоделски производи и набавка на амбалажа и етикетирање. Износот на кредитот е до 300.000 евра, а за откуп на суровини за преработка на грозје, пченица, овошје и на зеленчук кредитот може да изнесува најмногу 500.000 евра. Еднократната провизија при одобрување е 0,8% од износот на кредитот. Годишната каматна стапка е 3%, а рокот на враќање до 60 месеци, со вклучен грејс-период од една година за основни средства и до 18 месеци за обртни средства со вклучен грејспериод од три месеци. За време на грејс-периодот се пресметува и се наплаќа камата. Истите услови се и за кредитите за извоз на примарни земјоделски производи и нивни преработки.

ненаплатливи кредити? Колку е опасна оваа ситуација и како може да се надмине?

Н.Петкоски: -Принципите по коишто работат банките се универзални, се бара добар проект, добри биланси и соодветно обезбедување на пласманот. Условите за одобрување кредити на компаниите остануваат исти. Како и досега, нивото на кредитирање на приватниот сектор најмногу ќе зависи од понудата на квалитетни и профитабилни проекти за инвестирање. Сите издржани проекти, со добар бизнис-план секогаш се јпат добредојдени. За жал, постои и одреден процент на оној тип кредитни барања кои се оценети како ризични, што пак, би влијаело за нарушување на квалитетот на портфолиото на самите банки. Сепак, Еуростандард банка оваа година бележи раст на кредитното портфолио за 40% споредено со

минатата година, што претставува значителен процент во однос на растот на севкупното корпоративно кредитирање во банкарскиот сектор.

XX Во една пригода гувернерот Богов порача дека е потребно окрупнување на банкарскиот капитал во Македонија. Дали досега има таков вид иницијатива? Дали има интерес за преземање на Еуростандард банка?

Во моментов немаме одредени планови за спојување со друга банка или банки или пак, припојување кон некоја банка. Она што е нНаша цел е остварување на повеќегодишната стратегија на Ббанката, нејзин раст, премин во групата средни банки. Доколку во наредниот период се создадат услови за некој ваков процес, веројатно истото би се разгледало од страна на нашите акционери, по што би донеле одлука за евентуална таква активност.

40

банКиТЕ & бизнисоТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

аГробизнис

огрАнИченА фИнАнсИсКА ПоддршКА од бАнКИТе

има ли кој да го кредити бизнисот со храна?

К

александра спасевска aleksandra.spasevska@kapital.mk

редитната поддршка во земјоделството е многу мала и ограничена, па затоа и земјоделците не инвестираат во механизација, зголемување на производдството и во квалитетот на производите. Земјоделски кредити креирани за потребите на аграрот речиси нема, а условите коишто ги

бараат банките, посебно како обезбедување, се дополнителен проблем за земјоделците. Освен субвенционираната кредитна линија од Земјоделскиот кредитен дисконтен фонд (ЗКДФ), како и кредитната линија за земјоделството која од оваа година им е достапна на земјоделците преку Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР), многу малку банки во државата нудат посебни кредитни линии наменети за поддршка на агропроизводството издвоени од

сопствени средства. Земјоделците и агробизнисмените се согласни дека за да има поголеми инвестиции и да се зголеми квалитетот на земјоделските производи, неопходна е поддршка од банките преку евтини кредитни производи. “Проблемот во ниското ниво на инвестиции во земјоделството го детектирам и во ограниченоста на банките да поддржат проекти во земјоделството, бидејќи не сакаат да ризикуваат. Државата

има политика да го развива аграрот и затоа има простор за зголемување на поддршката од банките во овој сектор“, вели Огнен Оровчанец, сопственик на земјоделското претпријатие Агроунија и претседател на Агробизнис комората при Сојузот на стопански комори. Тој вели дека има некоја кредитна поддршка од банките, пред сé преку кредитни линии субвенционирани од државата, но многу потешко се стигнува до тие кредити.

банКиТЕ & бизнисоТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

агробизнис Кредитната поддршка за земјоделството е мала и има многу малку кредитни производи наменети за земјоделците и за агробизнисот. Освен кредитните линии коишто ги нуди државата преку Земјоделскиот кредитен фонд и преку Македонската банка за поддршка на развојот, мал дел од банките користат сопствени средства за кредити за финансирање на аграрот. Агробизнисмените се согласни дека на земјоделството, како една од стратешките индустриски гранки во државата, му е потребна поголема поддршка од банките, пред сé за поттикнување на инвестициите и производството на квалитетни и конкурентни производи

зКДФ нуди кредити до 300.000 евра за преработка и извоз на земјоделски производи емјоделскиот кредитен дисконтен фонд З (ЗКДФ), кој е државен кредитен фонд, преку кој се обезбедени поволни кредити

наменети за земјоделството, опфаќа кредити за примарно производство, преработка и извоз на земјоделски производи. Оваа кредитна линија може да ја користат регистрирани земјоделци, мали и средни претпријатија кои се занимаваат со примарно производство и преработка на земјоделски производи и извоз, како и корисници на програмата ИПАРД. За примарно производство максималниот износ на одобрен кредит може да достигне 100.000 евра, при што каматата се движи од 4% за кредити пласирани преку деловните банки до 6% преку штедилници. Оваа кредитна линија може да се користи за сите

ира “Во зависност од рејтингот на клиентот, банките одобруваат поволни кредити. Кредитите од сопствени средства на банката имаат камата од 8% до 10%, а каматите кај субвенционираните кредитни линии од ЗКДФ, кои се субвенционирани од државата, се движат од 4,5% до 5%. Но, не може секој да добие ваков кредит“, потенцира Оровчанец.

Хипотеките најголема пречка

Агробизнисмените и земјоделците се согласни

дека единствениот проблем поради кој е ограничена кредитната поддршка е големото обезбедување кое го бараат банките. Велат дека тоа е единствената кочница, бидејќи во руралните средини обезбедувањето хипотека, псоебно со имот, е голем проблем, така што земјоделците не се кредитоспособни. Велат дека решение за овој проблем очекуваат со процесот на легализирање на дивоградбите, кој веќе е започнат, бидејќи на тој начин голем дел од земјоделците и од земјоделските претпријатија ќе добијат имотен лист, кој потоа ќе можат да го користат како обезбедување. Исто така, се жалат на релативно малите лимити на кредити кои им се достапни. “Кредитите коишто ги одобруваат некои банки преку програмите за кредитирање во земјоделството се на многу мали износи, до 5.000 евра, пари кои не се доволни ниту за реализација на некоја инвестиција, ниту за инвестиции во обновување на

потсектори во примарното земјоделско производство за набавка на основни и обртни средства и за воведување стандарди и ознаки во примарното земјоделско производство. За преработка на земјоделски производи пак, вредноста на кредитот може да биде до 300.000 евра, со каматна стапка од 5% за кредити преку банки и 6,5% преку штедилници. Оваа кредитна линија е наменета за набавка на основни средства, за откуп на суровина и за воведување стандарди и ознаки за преработувачките капацитети. Истите услови важат и за кредитната линија за извоз на земјоделски производи. Условите за одобрување кредит, како што се рокот на отплата, обезбедувањето и потребната документација, ги утврдува секоја банка поединечно.

механизацијата и нешто слично. За поголеми кредитни барања се бараат многу високи хипотеки. На пример, за кредит од 100.000 евра банката бара обезбедување од 150.000 евра. Па, кој може тоа да го обезбеди. Од друга страна пак, проценката на имотот за хипотека од страна на банките е нереална и се проценува на многу помала вредност“, вели Данаил Паланков, земјоделец од струмичкото село Муртино. Според него, кредити за поголеми инвестиции во земјоделството речиси нема, а оттука се гледа и во каква состојба ни е аграрот. “Банките одобруваат многу мали суми, затоа што се сигурни дека брзо ќе обезбедат наплата и ќе си ги вратат парите, а и покрај малиот ризик, каматите сепак, се високи. Дополнителен проблем се нерешените имотно-правни односи, посебно во руралните средини, така што можам да кажам дека состојбата во овој дел е катастрофална“, потенцира Паланков.

Земјоделците бараат гаранција за кредит да бидат субвенциите

Агробизнис комората при ССК бара како обезбедување, односно како гаранција од земјоделските компании и од земјоделците да се прифатат и субвенциите коишто ги исплаќа државата, со цел да се зголеми кредитната поддршка од банките за овој сектор и да се олеснат условите за добивање кредит. “Има големи компании и земјоделци коишто добиваат големи суми субвенции, но парите ги чекаат до крајот на годината и немаат доволно средства за следната реколта или пак, за суровина за производство и затоа во моментот им е потребен кредит“, потенцира Оровчанец. Според него, банките тука треба да излезат во пресрет на аграрот и како гаранција за кредит да го прифатат правото на субвенции. Дел од банките кои ги контактираше “Капитал“ велат дека земјоделството и

41

42

банКиТЕ & бизнисоТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

аГробизнис прехранбената индустрија покажуваат поголема отпорност на кризата и се една од најстабилните гранки во овие услови. Но, иако велат дека нудат посебна кредитна поддршка за агробизнисот, посебно за инвестиции во преработувачки капацитети, сепак, како најповолна и директно насочена кон оваа индустрија ја користат кредитната линија од ЗКДФ, кој сепак, е ограничена. Дел од банките нудат кредитни линии и од сопствени средства, но во многу помали износи. “Активно поддржуваме голем дел од компаните во примарното и во секундарното производство на храна и очекуваме ова да продолжи во иднина. Македонија има солидно поднебје, искуство и традиција во делот на производството на храна и нудиме посебни

4%-6% изнесуваат каматните стапки за кредити од кредитната линија на зКДФ, наменети за производство, преработка и извоз на земјоделски производи

10,7

милиони евра изнесува кредитната линија за поддршка на земјоделството, која се реализира преку МбПр

8%-11% се движат каматите на кредитните линии наменети за аграрот кои ги нудат банките од сопствени средства

креднитни линии за овој вид производство“, велат од Комерцијална банка.

Од банката истакнуваат дека искористеноста на кредитната линија од ЗКДФ е целосна. Соработката со овој сектор ја цениме како добра перспектива за иднина. Од Шпаркасе банка велат дека имаат повеќе производи за финансирање на земјоделското производство. “За физичките лица нудиме повеќе видови земјоделски потрошувачки или хипотекарни кредити за примарно производство, со различна намена, рокови и начини на отплата и грејс-период до 18 месеци. Кај правните лица, освен заеми за примарно производство, нашата понуда опфаќа и кредити за изградба на капацитети за преработка и доработка на земјоделски производи и за поддршка на извозно ориентирани компании кои се занимаваат со трговија со земјоделски производи“,

Kapital Akademija...

вели Драган Илиевски, член на Управниот одбор на Шпаркасе банка. Тој потенцира дека за таа намена, банката ја користи кредитната линија од ЗКДФ, која во моментов има активно портфолио во износ од осум милиони евра, а 1.100 клиенти на банката се корисници на некој од агрокредитите. “Интерес за овие кредити постои особено поради поволните каматни стапки, кои за примарно производство почнуваат од 4%, а за преработка на земјоделски производи од 5%“, потенцира Илиевски и додава дека Шпаркасе банка одобрува и земјоделски кредити од сопствени извори, чии каматни стапки за физички лица се движат од 8,37% до 11,75%. Банкарите сметаат дека за да се обезбеди квалитетно и конкурентно земјоделско

member of KAPITAL MEDIA GROUP

...Za da znaeme pove}e! I samite da si pomogneme...

рАбоТИЛнИцА зА АнАЛИзА нА рАбоТеЊеТо ПреКУ ТоЛКУвАЊе нА ФИнАнСИСКИТе ПоКАзАТеЛИ 07 декември 2012

Дали знаЕТЕ Дали и КолКу Е ПроФиТабилна ВашаТа КоМПанија? Дали усПЕВаТЕ Да ја оДржиТЕ лиКВиДносТа и солВЕнТносТа на КоМПанијаТа? Дали иМаТЕ и оДржуВаТЕ ДолГорочна усПЕшносТ на ВашиоТ бизнис? Преку оваа еднодневна работилница ќе дознаете како да ги препознаете клучните елементи од финансиската слика на Вашето претпријатие и како истите да ги разберете на начин кој ќе ви помогне во донесувањето на вистински деловни одлуки. Познавањето на повеќе информации кои стојат позади бројките во извештаите е огромна предност затоа што тогаш знаете во која насока се движи Вашиот бизнис.

X НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

X РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

l лица вработени во областа на финансиското работење, сметководство, финансиско известување и анализа l особено е корисна на надоградување на знаењата кај претприемачите, лицата кои работат на менаџерски позиции, управителите и лицата кои се директно вклучени во процесот на донесување деловни одлуки во претпријатијата.

сите заинтересирани за учество на оваа работилница можат да се пријават најдоцна до 3 Декември 2012 година.

Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 l

l брзо да ги скенирате и читате финансиските извештаи, кои се извор на финансиски податоци корисни во процесот на одлучување. l Да дефинирате, пресметате, да ги толкувате и да го сфатите значењето на соодветните финансиски показатели за спроведување на финансиска анализа. l Кои се корисностите и ограничувањате на финансиската анализа на оперативно-деловната успешност од работењето преку финансиските показатели.

X ПРЕДАВАЧ:

М-р Катерина бошевска

финансиски директор на EOS Matrix македонија и финансиски консултант за Источна европа.

l лица за контакт: Гордана михајловска, бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 29 ноември 2012

КАПИТАЛ

агробизнис производство, треба да се поттикнуваат земјоделци и земјоделски компании кои произведуваат производи со додадена вредност и се насочени кон користење обновливи извори на енергија. Како една од производите кој за првпат се д кредитната линија од 10,7 милиони понуди на македонскиот пазар евра наменета за кредити во се и кредитите наменети за земјоделството, која се реализира органско производство, кое се директно преку МБПР и од оваа година повеќе зема замав. за првпат им е достапна на земјоделците Јованка Јолеска-Поповска, и на земјоделските претпријатија, претседател на Управниот досега се повлечени само 2,6 милиони одбор на Прокредит банка, евра. Во фаза е обработка на апликации вели дека банката располага од земјоделски компании за уште два со широка понуда на милиони евра, коишто би требало да земјоделски кредити, посебно бидат повлечени во наредниот период. скроени и наменети за “Од кредитната линија за аграрот земјоделските производители одобрени се кредити за осум компании, и претприемачи, како што се во вкупна вредност од 2,6 милиони евра. кредити за обртни средства, Од овие пари, 57% се за компании за за купување механизација и откуп и преработка на грозје, 11% за откуп за долгорочно инвестирање и преработка на житни култури, 21% за во земјоделството. Овие откуп и преработка на зеленчук“, вели кредити може да се користат Александар Станојковски, директор на за набавка на семенски Секторот за кредитирање во МБПР. материјал, ѓубрива, средства Според условите, за оваа кредитна линија, за заштита на родот, која има субвенционирана каматна стапка земјоделска механизација, од 3% и се одобрува директно од банката, подобрување на условите во кредитобарателите треба да имаат кои се одгледува стоката и сопствено учество од најмалку 20% од слично. Според неа, банката вкупната инвестиција, да имаат позитивни става посебен акцент на финансиски резултати и да немаат органското производство. неплатени обврски кон државата. “Органското производство, Кредитите се наменети за преработка на како искучително земјоделски производи, што вклучува потенцијална гранка, го набавка на опрема за производство, поддржуваме со повластени изградба на капацитети, откуп на услови на специјално земјоделски производи и набавка на формираниот кредит за амбалажа и етикетирање. Износот на органско производство. кредитот е до 300.000 евра, а за откуп Кредитот е денарски и на суровини за преработка на грозје, може да се користи не пченица, овошје и на зеленчук кредитот само за примарно органско може да изнесува најмногу 500.000 евра. земјоделско производство, Еднократната провизија при одобрување туку и за преработка е 0,8% од износот на кредитот. Годишната на органски производи каматна стапка е 3%, а рокот на враќање или откуп и трговија со до 60 месеци, со вклучен грејс-период органски производи според од една година за основни средства сертифицирани стандарди и до 18 месеци за обртни средства со за органско производство. вклучен грејс-период од три месеци. За Износите на кредитот се време на грејс-периодот се пресметува движат до 15 милиони и се наплаќа камата. Истите услови се денари, а каматните стапки и за кредитите за извоз на примарни се од 7%. Рокот на отплата земјоделски производи и нивни е продолжен до 10 години“, преработки. вели Јолеска-Поповска. Од Прокредит банка велат дека работата со овој сектор порастот изнесува 15%. Со дополнителен е доста специфична, бара да се отиде на терен, од село до село, да се објаснат пораст очекуваме да ја завршиме условите за кредитирање, да се направи годината, а секако, постои простор за дополнителен раст на овој сектор. Не веродостојна и фер анализа, да се треба да се застане само на примарно определи типот на обезбедување и земјоделско производство, треба да начинот на отплата. се размислува и за готов производ и “Вкупното агропортфолио на банката, за странски пазари. Како земја, имаме заклучно со септември 2012 година, висок потенцијал за тоа“, вели Јолескаизнесува 15,5 милиони евра. Споредено Поповска. со истиот период минатата година,

Искористени 2,6 милиони евра од кредитната линија од 10,7 милиони евра

О

Реакција на објавениот текст во неделникот „Капитал“, објавен на 8 ноември 2012 година под наслов

“Лошите кредити го убиваат банкарскиот дух“ Почитувани,

И

мајќи ја предвид тематиката која е работена, ја поздравуваме вашата уредничка политика да бидеме споменати и да бидеме дел од подготвената статија, секако, Капитал банка е дел од македонскиот банкарски сектор. Времето во кое работиме е предизвик за секоја финансиска институција, но сепак не е причина за наведените постигнати резултати во ова деветмесечје. Капитал банка АД Скопје во изминатата година работеше исклучително напорно за зголемување на кредитното портфолио, како за физички, така и за правни лица, за 123% споредбено со септември 2011 година и посебен акцент стави на стратегијата за одржување на квалитетот на кредитното портфолио, што доведе до регулирање на стапката на нефункционални побарувања на планираното ниво на банката од 6,28% со 30.09.2012 година. Од горенаведеното можеме да дојдеме до заклучокот дека зголемените загуби поради оштетувања на финансиските средства не се резултат на одобрени, а ненаплатени кредити, туку поради општото зголемување на кредитното портфолио на банката. Во третиот квартал од 2012 година успешно го завршивме процесот на докапитализација, обезбедувајќи 73.800.000 денари преку нова емисија на обични акции и секако со поддршка од нашиот мнозински акционер во износ од 49.200.000 денари директно влијаевме на зголемување на сопствените средства за 2.000.000 евра. Во изминатиов период сме активни на повеќе полиња, како што е нова понуда на депозитна кампања со најдобри услови на пазарот за орочување на евра на 15 и 25 месеци со 4,04% и 5,05% номинални годишни каматни стапки, со месечна исплата на камата. Актуелна е нашата понуда на кредити за енергетска ефикасност, како позначаен проект би го споменале финансирањето на соларниот парк во Битола со моќност од еден мегават. Секојдневно ја оправдуваме 15-годишната доверба на нашите постоечки и нови клиенти и, секако, тоа е предизвик да продолжиме активно да работиме кон задоволување на нивните потреби. Со почит, Капитал банка АД Скопје

43

44

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 29 ноемврИ 2012

КАПИТАЛ

know - how

менАџерсКА учИЛнИцА

Што треба за добра соработка со банките

З

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk а тоа дали банките доволно ги поддржуваат компаниите во нивниот раст и развој можеме долго да дебатираме – фирмите ќе кажат дека секогаш може повеќе, банките од друга страна велат дека се пред с$ профитни друштва кои имаат за цел да ги заштитат интересите на две целни групи: акционерите и штедачите. Акционерите бараат пред сè стабилност, но и поголем поврат на нивниот капитал (добивка). Штедачите треба да бидат сигурни дека нивните средства се пласираат на помалку ризични проекти и дека банката успешно и сигурно ги менаџира. Компаниите постојано водат битка помеѓу за тоа како да станат посакуван клиент за банките, да добијат полесно кредит, да имаат поповолни каматни стапки и разни други привилегии во работењето со банките. Разговаравме со неколку македонски банки за тоа кои се најважните работи што треба да ги знаат фирмите за да одржат долг и стабилен, партнерски однос со нив. Од аспект на организациската структура, позитивни поени кај банката собираат фирмите што имаат јасно дефинирани бизнис

Компаниите постојано водат битка помеѓу за тоа како да станат посакуван клиент за банките, да добијат полесно кредит, да имаат поповолни каматни стапки и разни други привилегии во работењето со банките. Разговаравме со неколку македонски банки за тоа кои се најважните работи што треба да ги знаат фирмите за да одржат долг и стабилен, партнерски однос со нив.

процеси, воведено меѓународни стандарди, квалитетна стручна спрема на вработените. Меѓутоа с$ зависи од тоа во каков бизнис е компанијата. Она што важи за едни фирми, не мора да важи за други, велат нашите соговорници банкари. “Кога се работи за презентирањето на бизнис идејата пред банкарите, тие велат дека клиентите често доаѓаат со нив буквално само со идејата во глава, без никаков бизнис план“, велат тие.

Излезот да не се бара во нов долг

Од Комерцијална банка ги советуваат бизнисмените да не го гледаат излезот од секоја криза како што е недостигот на ликвидни средства во тековното работење во ново задолжување во банка, без да се обидат направат анализа на вистинските причини што довеле до неликвидноста. А, причините се најчесто лошото менаџирање со залихи или неможноста за наплата на побарувањата со истоврмено намалена побарувачка и обем

на работа, која резултира во пад на вкупните продажби, обрт и профитни маржи. “Секако дека кредитирањето е решение за фирмите со ниско ниво на задолженост, или кои воопшто не се кредитирани. Но, оние со постојан висок долг кон банките, не треба излезот да го бараат во нов долг (или свеж капитал – сосема погрешен термин што во последно време сè почесто го употребуваат бизнисмените) што дополнително ќе им ги зголеми трошоците на финансирање и ги води кон сигурна пропаст“, велат во Комерцијална банка. Кога клиент кој според согледувањата на банката е презадолжен бара дополнително финансирање, банката може да одлучи да прифати повисок кредитен ризик и да одобри ново задолжување, само ако е убедена дека со новата зделка за која се бара кредитот ќе се оствари позитивен “кеш флоу“(паричен тек во фирмата) и профит, кој ќе придонесе не само за отплата на новото задолжување,

туку профитот ќе биде извор за намалување на постојната задолженост. За да влеат сигурност и доверба кај банката, бизнисмените мора да ја познаваат финансиската состојба на својата компанија. “Многу често може да чуеме од сопствениците или главните менаџери на компаниите ‘Јас не се разбирам многу во тоа, мојот сметководител ќе ви каже с$ што треба’. Првата грешка е што управувањето со финансиите не е единствено само сметководство. Втората грешка е да не се познаваат билансот на состојба и на успех на сопствената компанија. Многу е важно бизнисмените да сфатат дека овие биланси треба квалитетно да се прават и да се познаваат, заради доброто на самата компанија, а не заради Управата за јавни приходи или банката. Без оглед дали бараат кредит или не, бизнисмените мора да ги разбираат финансиските извештаи, затоа што во нив се наоѓа одговорот каде се наоѓа фирмата, каде оди, дали треба

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 29 ноември 2012

КАПИТАЛ

know - how

Комерцијална банка

“Проблем со банките нема да имаат бизнисмените кои секогаш размислуваат два пати пред да влезат во нов бизнис и инвестиција, план базиран на реални претпоставки, а влегуваат во кредитен однос само откако ќе се проверат и ќе се осигураат дека и со црното сценарио во планирање на бизнис окружувањето ќе успеат да се одржат и да ги отплаќаат кредитите“ да се корегира нешто и сл.“, вели Александар Тодоров од Прокредит банка, специјалист во секторот за кредитирање мали и средни компании. Тој додава дека компаниите, покрај финансиите, треба да си ја знаат и својата пазарна позиција, односно кои се нивните конкурентски предности , но и пазарни ризици по нивното работење. ‘’При дирекниот контакт со клиентот, она што е значајно за банката е клиентот добро да го разбира и познава својот сегмент на работење. Важно е клиентот да ја познава реалната ситуација, колку е силен или слаб во однос на конкуренцијата и колку е спремен да се справи со предизвиците на тој сектор. Затоа е важно клиентот искрено и дирекно да разговара за овие аспекти со банката, со цел да се утврдат реалните позиции на бизнисот на пазарот’’, додава Тодоров.

Банките да ги запознаат клиентите со сите детали

Клиентите често не се запознаени со критериумите и понудата на пазарот за аплицирање за кредит, но и за останатите банкарски продукти. Токму затоа обврска и должност е на секоја банка да ги запознае повеќе со целата постапка. “Истото подразбира дека секој клиент потребно е добро да се запознае со условите на кредитот (трошоците за аплицирање, висината на каматната стапка – фиксна или променлива, провизиите, рокот на отплата, грејс период, начинот на враќање на кредитот, начинот на користење

Стопанска банка

“Од аспект на организациската структура, позитивни поени кај банката собираат фирмите што имаат јасно дефинирани бизнис процеси, воведено меѓународни стандарди, квалитетна стручна спрема на вработените. Меѓутоа с$ зависи од тоа во каков бизнис е компанијата. Она што важи за едни фирми, не мора да важи за други, велат нашите соговорници банкари“

на парите, можностите за предвремено враќање и провизии кои може да бидат поврзани со оваа можности сл.“, велат во Капитал банка, дел од бугарскиот холдинг Алфа фајненс. За таа цел, улогата на банката е при самиот пројавен интерес на клиентот, да го упати кон сите овие прашања, нудејќи му советодавна помош во самиот процес. Транспаретноста и отворената комуникација се едни од најважните начела на кои што секоја банка треба да се потпре при овој процес. Секоја банка со цел да се осигура дека одреден проект вреди да биде финансиски поддржан ја бара следната документација што ќе биде доказ за добро подготвен писмен опис на проектот што треба да биде финансиран: ажурно водена сметководствена евиденција со реален приказ на состојбата, склучени договори и неопходна документација за потенцијално обезбедување, велат во Капитал банка. Што се однесува до поплаките на бизнисмените на долгите процедури на одобрување кредит, се разбира, времето на обработка на барањето и завземање став се разликува од банка до банка во согласност со интерните политики и процедури. Генерално, треба да се има во предвид дека покрај финансиската анализа на работењето, неопходна е и проценка на понуденото обезбедување, како и проверка на правните ризици поврзани со трансакцијата. “Ова бара дополнително

Прокредит банка

“Банката не очекува бизнисменот да ја знае целовкупната пазарна ситуација во земјата, туку конкретно неговиот сегмент. Во оваа ситуација може да се јават проблеми во смисла со непознавање на конкуренцијата, но некогаш не може јасно да се процени дали навистина е непознавање или едноставно неискреност со банката, односно, бизнисменот знае колку е силен или слаб на пазарот, но тоа не го открива пред банката“

Што сакаат да видат банките кај вас како компанија XXРеално долгорочно планирање XXДетална анализа на ефектите од предложениот инвестициски проект XXДетална и точна пресметка на трошоците на проектот XXДобра организациска поставеност и доволно стручен менаџерски тим XXПрофесионален финансиски менаџмент XXАктивно и целосно менаџирање на обрните средства XXВнимание на рок на наплата и рок на плаќање, односно управување со побарувањата и обврските XXЗаштита во случај на неплаќање од крајни купувачи со цел присилна и ефектина наплата и аплицирање на трговско право ангажирање на ресурси, прибирање на обемна документација, која не ретко одзема повеќе време на клиентот за обезбедување на неопходните документи, отколку на банката за процесирање. Во овој дел постојат и фактори кои не зависат ниту од клиентот ниту од банката (за колку време определена институција ќе го издаде бараниот документ). Во мал број случаи, забавувањето се должи на интерни организациски слабости во самите банки, но почесто, одолговлекувањето е резултат на објективни причини (недостиг на доволно информации и потребни документи за обработка на барањето)”, објаснуваат во Комерцијална банка. Банкарите велат дека има и доста позитивни примери, односно бизнисмени што низ годините се

докажале како способни и успешни и континуирано имаат добра соработка со банките . “Тоа се бизнисмените кои секогаш размислуваат два пати пред да влезат во нов бизнис и инвестиција, план базиран на реални претпоставки, а влегуваат во кредитен однос само откако ќе се проверат и ќе се осигураат дека и со црното сценарио во планирање на бизнис окружувањето ќе успеат да се одржат и да ги отплаќаат кредитите. Фирмите со релативно ниска задолженост се далеку пофлексибилни на промени во окружувањето особено во услови на криза, кога треба да се кратат трошоците заради промени – надолни - во побарувачката и намалена ефикасност во наплата на побарувањата“, објаснуваат во Комерцијална банка.

45

ǵ Ǻ Ȕ ǻ Ƿ ǻ Ǽ Ǿ

Dz ǿ Dz ǵ Ǯ Dz ǽ ǿ ǎǵDZ ǻ Ǽ

ǵ Ǻ Dz Ǯ dz Ȁ Ǹ Ǿ

Dz ǿ Ǵǭ Ǿǵ

ˁ̨ DĂƐƚĞƌ ĂƌĚ ƵƐŝŶĞƐƐ Ğďŝƚ ĂƌĚ ̡̨̭̖̹̐̌ ̢̖ ̭̖ ̸̱̭̯̱̯̖̏̏̏̌ ̨̛̭̱̬̦̐ ̛ ̢̖ ̛̖̯̖̍̔ ̨̨̛̪̯̖̦̔̐̏ ̔̌ ̨̨̨̛̬̯̖̔̐̏ ̦̌ ̴̡̛̛̛̦̦̭̭̯̖̌ ̶̨̨̛̯̬̹ ̛ ̛̭̣̱̙̖̦̯̖̍ ̨̛̪̯̬̖͕̍ ̖̍̚ ̡̛̬̣̌̌̚ ̛̣̔̌ ̭̯̖ ̨̏ ̖̥̠̌̏̌̚ ̛̛̣ ̨̦̬̌̔̏͘

NDARD EURO STA

TANDARD EUROSa B nk

S

BUSINES

12 3456 0 9 8 7 6 1234 5

10/10 OVSKI N A V O JOVAN J KI OVANOV/S10 0 JOVAN J 1

• • • • • •

NDARD EURO STA

• • • •

Bank ARD ND O EUR STA

ʶ̸̡̛̛̬̯̯̖̌ ̦̌ DĂƐƚĞƌ ĂƌĚ ̌̚ ̨̛̖̣̦̔̏ ̡̛̭̱̠̖̯̍ ̭̖ ̴̛̛̪̬̯̖̦̌ ̦̌ ̡̪̬̖̱ ϮϮ ̨̛̛̛̥̣̦ ̨̛̪̬̙̦̔̌ ̥̖̭̯̌ ̨̏ ̨̭̖̯̯͕̏ ̸̡̢̛̣̱̱̠̏̏̌ ̨̐ ̛ ̛̦̯̖̬̦̖̯ ̨̨̨̪̬̭̯̬̯͘ ʿ̢̣̠̯̖̌̌ ̨̥̔̌ ̛ ̨̏ ̨̭̯̬̦̭̯͕̌̏ ̨̬̍̚ ̛ ̨̨̖̦̭̯̦͕̔̌̏ ̖̍̚ ̨̪̯̬̖̍̌ ̨̔ ̨̨̛̯̦̐̏̌͘ DĂƐƚĞƌ ĂƌĚ ƵƐŝŶĞƐƐ Ͳ ̨̛̹̯̏̌ ̖̬̖̦̏ ̪̬̯̦̖̬̌ ̨̏ ̡̨̭̖̠̌ ̨̖̣̦̔̏̌ ̶̛̛̭̯̱̠̌̌͘

2 3456 1 0 9 8 7 Дирекција тел. 02/3249-437 • Кисе Кисела ла Вода Вода тел.. 02/2720-470 34 56 1.202/3217-224 опје тел. тел. ел Стру румица тел. 034/343-881 румица Градски Ѕид Скопје • Ст Струмица

дреди ди тел. 02/3221-003 Партизански Одреди ел.. 02/2401-225 нас. Аеродром тел. нас. Бутел тел.. 02/2600-055 Карпош 4 тел.. 02/3090-209

DĂƐƚĞƌ ĂƌĚ ƵƐŝŶĞƐƐ ̛̖̯̦̯̔̍̌̌ ̸̡̡̛̬̯̌̌ ̦̌ ʫ̨̱̬̭̯̦̬̌̔̌̔ ʥ̡̦̌̌ ̖ ̛̭̱̬̖̦̐ ̛ ̸̡̛̪̬̯̖̦̌ ̸̛̦̦̌ ̌̚ ̢̧̪̣̖̌̌ ̦̌ ̛̛̥̯̖̬̠̣̦̌̌ ̨̬̔̍̌ ̛ ̛̱̭̣̱͕̐ ̡̨̠̌ ̛̏ ̨̨̨̥̙̱̏̏̌̚ ̨̏ ̡̨̭̖̠ ̨̥̥̖̦̯ ̔̌ ̨̬̭̪̣̯̖̌̌̐̌ ̨̭ ̴̡̛̛̛̦̦̭̭̯̖̌ ̭̬̖̭̯̔̏̌ ̦̌ ̹̯̏̌̌̌ ̭̣̱̙̖̦̍̌ ̡̭̥̖̯͕̌ ̖̍̚ ̡̛̬̣̌̌̚ ̡̖̌̔ ̭̖ ̨̦̯̖̌̑̌͘ ʿ̛̬ ̨̯̌ ̭̬̖̭̯̯̔̏̌̌ ̦̌ ̹̯̏̌̌̌ ̡̭̥̖̯̌ ̛̏ ̭̖ ̨̛̭̯̪̦̔̌ Ϯϰ ̸̭̌̌ ̨̦̖̦͕̔̏ ϳ ̖̦̔̌ ̨̏ ̦̖̖̣̯̔̌̌͘

Битол Бит ола тел. 047/232-434 ола Битола Прилеп тел. 048/400-210 S NES Кавадарци тел.

043/414-726 BUSI Гостивар Го стивар тел. 042/211-221