348-17.08.2011

sreda. 17 avgust. 2011 МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.590,88 МБИД 2.639,56

ОМБ 117,44

-0,62% +0,61% -0,22%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 42,98 70,13

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

Kako rabotea kompaniite vo prvite {est meseci?

OHRIDSKA BANKA SO NAJGOLEM RAST NA PROFITOT! STRANA 10-11 NASKORO!!! MESE^NIK

NA 30 SEPTEMVRI MESE^NIK

NA 15 OKTOMVRI

sreda. 17 avgust. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

KOORDINIRANI LI SE INSTITUCIITE ZADOL@ENI ZA STRANSKI INVESTICII

3.000

МБИ10

2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

sreda-17. sreda 17 7. avgust. gust 2011 | broj 348 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

Site privlekuvaat investitori, investicii nema

Del od “Skopje 2014” pristigna vo 2011 STRANA 6-7

D Divite Div kopa~i dnevno “kopaat” dne i do 100.000 evra ST STRANA 4

KOLUMNA NURIEL RUBINI

GLOBALNA FINANSISKA KRIZA 2.0: KAKO DA GO SPASIME KAPITALIZMOT?!

STRANA 2-3

FEQTON VO KAPITAL: UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI F

VISTINSKIOT, POGRE[NIOT I NA^INOT ZA USPEH

23

STRANA 12

VOVEDNIK VERICA JORDANOVA

VESELA MATEMATIKA STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 17 AVGUST 2011

B

VESELA MATEMATIKA

Brojkite povtorno se vo igra. Denovive aktuelni se onie za visokoto obrazovanie. Kolku mesta ima na fakultetite, kolku studenti }e se zapi{at, kolku Makedoncite navistina studiraat? Ama brojkite kako brojki ne zna~at ni{to s$ dodeka ne se stavat vo kontekst. [to zna~i podatokot deka na site dr`avni fakulteti godinava ima mesto za pove}e od 30 iljadi studenti? Ili {to vi zna~i brojkata od nad 80% zapi{ani maturanti na fakultet? Vi ja potvrduva li toa usvoenata, no nepotvrdena predrasuda deka Makedoncite se mnogu u~en i pameten narod ili se zapi{uvaat na fakultet od {to navistina nema {to drugo da pravat vo `ivotot???

Dilemite se mnogu i dilemite se legitimni, zatoa {to s$ u{te ne znaeme dali milionskite investicii vo obrazovanieto, koi se sveduvaat vo najgolem del na proektot “Kompjuter za sekoe dete”, se vo nasoka na ostvaruvawe na vizijata Makedonija po edna ili dve decenii da bide op{testvo bazirano na znaewe, vizija, kakva {to imaat mnogu drugi zemji?

Dali otvoraweto novi univerziteti, fakulteti, stipendiraweto i mediumskite kampawi za zgolemuvawe na svesnosta za potrebata od visoko obrazovanie se del od taa vizija ili cel sama po sebe, koja treba dopolnitelno da gi napumpa impresivnite brojki za dostignuvawata na make-

donskoto obrazovanie?

Sekako ne. Stanuva zbor samo za opti~ka izmama na golemite brojki, koi ne go prika`uvaat vistinskoto lice na Makedonija, koe i ne e tolku mnogu inteligentno.

Postojat i nekoi drugi, ne tolku eksploatirani brojki na ovaa tema.

Sigurno ne ste slu{nale deka SAMO 9,5% od rabotosposobnoto naselenie vo Makedonija, zna~i lu|eto koi se vo svojata najproduktivna faza od `ivotot, imaat fakultetska diploma. Sporedeno so 80% procenti maturanti koi stanale bruco{i, ovoj procent e zanemarliv i porazitelen.

A visoki 44% od rabotosposobnite imaat pomalku od sredno obrazovanie, {to zna~i deka nivnite {ansi da najdat rabota, dobro da zarabotat i da ne bidat na tovar na dr`avata po osnov na sini karton~iwa, socijalna pomo{ i sli~no e minimalna.

I kade sega so ovie brojki? Vo razviena Evropa, kade {to sakame da se klasificirame, ili na marginite na evropskite zemji, kade {to ovaa armija neobrazovani i nekvalifikuvani lu|e bara kakva takva rabota.

Vo niedna matematika tie 10% visokoobrazovani lu|e ne mo`at da & donesat seriozen ekonomski napredok na Makedonija. Isto kako {to ni sramniot procent od samo 0,14% od BDP (vo 2007 godina) koj go odvojuva dr`avata za istra`uvawe i razvoj, kako osnova za inovativnosta i pogolemata konkurentnost na ekonomijata, ne mo`e da n$ smesti vo redot na seriozni zemji na koi napredokot preku znaewe i kvalitet im e vizija za idninata. Prili~no

VERICA JORDANOVA jjordanova@kapital.com.mk jor danova@ka @ pit p al.com.mk

seriozni se predupreduvawata od me|unarodnite institucii, ne samo do Makedonija, tuku i do site drugi zemji koi sakaat da dr`at ~ekor so ekspresno menlivite uslovi vo ekonomijata, deka toa se postignuva samo so znaewe, inovacii, istra`uvawe i unapreduvawe na sekoj mo`en na~in. Toa ne se postignuva nitu so forsirawe na brojkite na zapi{anite studenti (koi ne zna~i deka }e diplomiraat?!), nitu so otvorawe novi fakulteti.

Prodavaweto prikazna za Makedonija kako zemja so kvalitetna, kvalifikuvana i evtina rabotna sila zasega se poka`uva pogubna. Prvo, zatoa {to toa ne e to~no koga }e se zeme (ne)kvalitetot na ponudata na rabotna sila i vtoro, zatoa {to takvata konstatacija gi devalvira i tie {to navistina vredat mnogu pove}e od “evtina rabotna raka”. Vizijata za Makedonija, koja bi trebalo da bide zemja na znaewe, zemja na nau~nici, zemja na inovacii uspe{no primeneti vo ekonomijata, sigurno nema da se postigne so sega{nata nekoordinirana politika vo obrazovanieto i vo naukata!

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

ODGOVOREN UREDNIK

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

Spasijka Jovanova

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija;

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

OFFICE MANAGER I FINANSII

Verica Jordanova

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

nikolova@kapital.com.mk

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

orasnaa cenite na hranata za edna godina, so {to im se zakanuva glad na desetici milioni lu|e, predupreduva Svetskata banka. Spored izve{tajot na SB za indeksot na cenite na prehranbenite proizvodi, p~enkata poskapela za 84%, {e}erot za 62%, p~enicata za 55%, a cenite na kafeto skoknale za 45%.

Pretsedatelot na Svetska banka, Robert Zelik, ocenuva deka dr`eweto na visokite ceni na hranata, a isto taka i niskite rezervi od hrana, poka`uvaat deka ostanuvame vo opasnata zona, kade {to najmnogu stradaat rizi~nite grupi od naselenieto.

П

KOORDINIRANI LI SE MINISTRITE I INS

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk

DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

33%

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

SITE PRIVLEKU INVESTICII N

Od zonata Bunarxik se u{te proizveduvaat samo dve kompanii

F

lu|e vo sektorite i insti-

ALEKSANDRA SPASEVSKA tuciite za privlekuvawe inspasevska@kapital.com.mk

Fakt e deka Makedonija e na dnoto po nivoto na stranski investicii vo regionot. I pokraj silnite zalo`bi, stranskite investitori mnogu ~esto ja zaobikoluvaat Makedonija. Za toa, o~igledno, ne e vinovna samo ekonomskata kriza, kako {to naj~esto tolkuva Vladata, zatoa {to vo periodot od {est godini koga Makedonija privle~e 2,3 milijardi dolari prilivot na stranski kapital vo Hrvatska dostigna 20 milijardi dolari, a vo Srbija 15,5 milijardi dolari.

Zatoa, pra{uvame {to se rabotelo ili ne se srabotilo vo Makedonija za da do`iveeme vakvo zaostanuvawe?

Edno e sigurno - se vrabotile mnogu novi

vesticii. Osven 29 ekonomski promotori i Agencijata za stranski investicii, od neodamna vo Vladata imame i dvajca ministri zadol`eni da privlekuvaat investicii. Se {pekulira deka se planira i tret minister so isti ingerencii!

Vo opisot na svojata rabota vicepremierot za ekonomski pra{awa, Vladimir Pe{evski, me|u drugoto, treba da privlekuva i stranski investicii. Tuka e u{te sektorot za stranski investicii vo Ministerstvoto za ekonomija. Institucija direktno povrzana so stranskite investicii e i Direkcijata za tehnolo{korazvojni i industriski zoni (TIRZ), koja so svoite povolnosti za investirawe privlekuva investitori.

Spored analizite na ekspertite i zabele{kite na investitorite, najslabi to~ki vo makedonskata ekonomija, koi vo golem del gi odbivaat stranskite investitori da donesat odluka za investirawe vo Makedonija, se slaboto zakonodavstvo, maliot pazar i nedostigot od stru~ni kadri.

“Kapital” pra{uva - koi se slabostite vo sistemot i vo instituciite nadle`ni za

stranski inevsticii, kako funkcionira mehanizmot za privlekuvawe stranski investicii i dali doa|aat vo konflikt nadle`nostite na site koi rabotat na privlekuvawe stranski investicii?

PREKLOPUVAWE NA NADLE@NOSTI Iako sekoja institucija na razli~en na~in e vklu~ena vo aktivnosta za privlekuvawe stranski investicii, sepak, i Agencijata za stranski investicii i ministrite za privlekuvawe stranski investicii i vicepremierot gi nudat i baraat investitori za isti proekti.

Na primer, investitori za glavnite energetski proekti bara i Ministerstvoto za ekonomija, vo ~ija nadle`nost e energetikata i vicepremierot Pe{evski, i promotorite. Tenderot za zagubarite go objavuva Ministerstvoto za ekonomija, no na stranskite investitori ~etirite dr`avni giganti gi nudat i vicepremierot i promotorite. Grinfildinvesticii, spored opisot na rabotata, privlekuvaat i ministrite za stranski investicii, no toa e edna od nadle`nostite i na Agencijata za stranski investicii.

Ottuka proizleguva deka

Navigator

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK RAZDVI@UVAWE KAJ BANKITE

LERI PEJX

TRAJAN BASESKU

nternet-prebaruva~ot Gugl go kupi proizvodstvo na mobilni telefoni od Motorola.

Zelkata te{ka 1,5 milijardi dolari e dosega najskapata vo istorijata na Gugl

I

ANTONIO MILO[OSKI

fati deka Romanija ne mo`e pove}e da zema krediti za ispla}awe plati i penzii, pa re{i da ja poddr`i Vladata vo namaluvaweto na socijalnite rashodi

S

o izjava za britanski “Gardijan”, branej}i go spomenikot “Voin na kow”, dade neumesna izjava poka`uvaj}i im go sredniot prst na Grcite

V

KRISTIJAN BOTIHER

eks-skandalot koj ja SMerkel potrese partijata na kulminira{e so ostavka na regionalniot partiski lider poradi vrskata so 16-godi{na devojka

TITUCIITE ZADOL@ENI ZA STRANSKI INVESTICII

UVAAT INVESTITORI, NEMA Eden stranski investitor koj }e dojde vo Makedonija mora ubavo da se iznaodi od institucija do institucija dodeka da dojde na vistinskoto mesto.

Ministri, agencii, sektori, promotori se zadol`eni za stranskite investicii. “Kapital” analizira dali nivnoto preklopuvawe vo ingerenciite e pri~inata poradi koja izostanuvaat posakuvanite efekti?

V

Vistinski pottik za razdvi`uvawe vo bankarskiot sektor vo sledniot period dava informacijata deka vo prvite {est meseci od godinava Ohridska banka ostvari 72% rast na profitot.

Na ~elo so pretsedatelot na Upravniot odbor, Jitka Pantu~kova, Ohridska banka godinava ja zgolemi netodobivkata kako rezultat na rastot na prihodite od kamati za 10,5% i prihodite od provizii i nadomestoci za 16,8%.

Ako se pogledne vo strukturata na izvorite na sredstva, kreditite vo nefinansiskiot sektor {to gi ima izdadeno Ohridska banka u~estvuvaat so 52,7% vo vkupnite sredstva, a depozitite so 64% vo vkupnite bankarski izvori.

Ohridska banka godinava

R

Vladimirr Pe{evski vicepremierr za ekonomski pra{awa r

site rabotat s$, a porazitelnite statisti~ki podatoci ne si gi pripi{uva nikoj.

“Vo delot na kapitalnite proekti kade {to se potrebni stranski investitori ,kako {to se energetskite proekti ^ebren i Gali{te, Bo{kov Most, Vardarska Dolina, ili pak, kompaniite-zagubari, nie preku mre`ata na promotori im pomagame na Vladata i na Ministerstvoto za ekonomija da se objavat tenderi vo me|unarodni spisanija.

Promotorite direktno ja dobivaat taa informacija i ja spodeluvaat so kompaniite koi gi posetuvaat. Investitorite za informacii se obra}aat vo Ministerstvoto za ekonomija i vo Vladata, a ponekoga{ i kaj nas”, objasnuva direktorot na Agencijata za privlekuvawe stranski investicii, Viktor Mizo. Toj potencira deka Agencijata nema nadle`nost da go sproveduva tenderot, tuku samo gi nosat zainteresiranite investitori vo instituciite kade {to mo`at da gi dobijat potrebnite informacii za odreden proekt.

Bil Pavleski Vaqon Vele Samak minister bez minister bez Sara~ini resor zadol`en minister resor zadol`en za privlekuvawe za privlekuza vawe stranski stranski ekonomija investicii investiticii

“Vo na{a ingerencija se mediumskata kampawa, prezentirawe na dr`avata, vladinata programa i ekonomski promotori. Nie gi koristime ekonomskite promotori za pretstavuvawe na dr`avata i sme institucijata koja gi dava gi site konkretni informacii za investirawe na edno mesto”, veli Mizo.

Bez razlika koj gi donel investitorite, na kraj dogovorite za investirawe gi potpi{uvaat Agencijata za stranski investicii i Direkcijata za tehnolo{korazvojni industriski zoni.

Investitorot treba da popolni pra{alnik koj im go dava Direkcijata za zoni, Agencijata za stranski investicii ili ministrite, koj potoa so pismoto so nameri i biznis-planot gi dostavuvaat do Agencijata za stranski investicii. Vrz osnova na ova pismo za namera Agencijata pravi analiza na investicijata i go pra}a do Vladata za taa da dade soglasnost za proektot. Ako dobie zeleno svetlo se pravat dva dogovori, eden so Direkcijata za zoni za

dolgoro~en zakup i eden so Agencijata za koristewe na dr`avna pomo{.

Toj objasnuva deka ottuka proizleguva deka Agencijata ima po{iroka ramka na dejstvuvawe, za razlika od ministrite, koi se fokusirani samo na eden del.

VLADATA ]E ANGA@IRA U[TE PRIVLEKUVA^I NA STRANSKI INVESTICII Od Vladata velat deka iako ima mnogu lu|e i institucii koi rabotat na privlekuvawe stranski investiciii, za pogolemi efekti bilo potrebno u{te pointenzivno promovirawe, pove}e promotori i pogolemi povolnosti.

“Ne e pogre{no da ima i tret minister za stranski direktni investicii”, veli vicepremierot za ekonomski pra{awa, Vladimir Pe{evski, i dodava deka treba da se sozdadat posilni i pobrojni timovi so promotori, u{te pointenzivna dr`avna pomo{ i pove}e road show, za {to se potrebni i pogolemi buxetski sredstva.

Spored nego, nikoj ne smislil, nitu realiziral

podobra strategija, no za `al, na ovoj vladin tim mu padnaa ovie raboti da gi pravi vo vreme na ekonomska kriza, koja nikako da se stabilizira.

I noviot minister za privlekuvawe stranski inevesticii, Bil Pavleski, smeta deka Makedonija treba da prodol`i da ja primenuva postojnata strategija i da ja podobruva svojata konkurentnost vo svetot preku povolnostite koi gi dava.

“Makedonija mora konstantno da ja analizira svojata konkurentnost za privlekuvawe stranski investicii vo odnos na drugi zemji vo svetot i da ne ostane konstantno da implementira strategija koja e vo trend so svetskite ekonomski uslovi. Bezdano~ni zoni, povolni ekonomski paketi, asistencija od Vladata, site tie merki ja podobruvaat konkurentnosta. Mislam deka site ovie merki bi ja zgolemile konkurentnosta i bi ja postavile Makedonija vo pozicija da privlekuva {to pove}e investicii”, veli Pavleski za “Kapital”.

najmnogu prihoduvala od provizii za pravni lica, koi u~estvuvaat so 70,2% vo vkupnite prihodi po ovaa osnova, a potoa i od provizii za naselenie, 22,8% i provizii za finansiski institucii, 7%.

Ostanuva da vidime kako bankata }e si gi odmeruva silite so nejzinite konkurenti vo sledniot period.

Vo sekoj slu~aj, mo`e da se konstatira deka Ohridska banka poslednite godini silno raboti za da stane s$ pogolem igra~ vo kreditiraweto vo Makedonija.

GUBITNIK GRAЃANITE NEZADOVOLNI

Viktor Mizo direktor na Agencijata za stranski investicii

JITKA PANTU^KOVA PANT PA NTU^KOVA

Re~isi site, 98% od Hrvatite smetaat deka ekonomskata sostojba vo zemjata e lo{a.

Istra`uvaweto na Evrobarometar gi stavi Hrvatite vo dru{tvo na 99% od Grcite koi go mislat istoto.

Podatokot deka 80% od naselenieto vo zemjata koja {totuku dobi zeleno svetlo za vlez vo EU smeta deka rabotite vo zemjata se dvi`at vo pogre{en pravec seriozno ja doveduva vo pra{awe odr`livosta na vladata na premierkata Jadranka Kosor.

I pokraj polnata usta falbi za brojnite zavr{eni reformi vo zemjata koi ja dovedoa do samiot prag na Unijata, se ~ini deka rabotite ne se tolku rozovi kolku {to sakaat da gi prika`at premierkata i nejziniot kabinet. Se ~ini deka obi~nite gra|ani ne gi ~uvstvuvaat pozitivnite efekti od dosega sprovedenite reformi, pa 84% se

JADRANKA JADR DRAN RAN ANKA NKA K KO KOSOR OSOR iska`ale za reformi, duri i podgotvenost da prifatat ponizok `ivoten standard so cel da im pomognat na idnite generacii.

Najnovata anketa, vo koja Hrvatite nedvosmisleno poka`uva nezadovolstvo, pesimizam i strav od idninata, treba da bide seriozno predupreduvawe za Kosor. Argumentite koi taa gi koristi za da gi ubedi gra|anite vo napredokot na zemjata o~igledno ne dr`at voda. Sedeweto vo kabinet nema da & pomogne da ostane u{te dolgo vo istiot ako ne pogledne nadvor od prozorecot, kade {to }e vidi lu|e koi ne veruvaat ni vo vladata, ni vo nea.

MISLA NA DENOT NE MI E @AL [TO GI KRADAT MOITE IDEI, @AL MI E [TO NEMAAT SVOI

NIKOLA TESLA

PRONAO\A^, NAJPOZNAT PO SVOITE OTKRITIJA VO ELEKTROMAGNETIZMOT

Navigator

4 GRAFIK NA DENOT...

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

FOTO NA DENOT...

GUGL SO ANDROID GAZI SÉ PRED SEBE ГЛОБАЛЕN ПАЗАRЕN UДЕЛ ZА ПRОДАДЕNИ SМАRТФОNИ -SПОRЕД ОПЕRАТИVЕN SИSТЕМ (VТОR КVАRТАЛ 2011 SПОRЕДЕNО SО ИSТ ПЕRИОД ЛАNИ) 00% 00%

43.40%

40.90%

00%

2011

00%

2010

00%

00% 00%

22.10% 18.70%

17.20%

4.90%

00%

11.70% 1.90%

00%

0.90%

1.00%

1.60%

3.20%

00%

Android

Symbian

Research in Motion

Bada

Microsoft

Ostanati IZVOR:GARTNER

Otkako Gugl ja kupi Motorola mobiliti za 12,5 milijardi dolari, ve}e i direktno vleze na pazarot za t.n. pametni telefoni, a ne samo preku svojot operativen sistem Android. Interesno e da pogledneme {to napravi Android na svetskiot pazar za edna godina, kade {to e vlezen vo re~isi polovina od mobilnite uredi od povisoka klasa.

SVETOT NIZ MEDIUMITE WALL STREET JOURNAL Gugl go kupi delot na Motorola zadol`en za mobilni telefoni i so pomo{ na svojot operativen sistem Android }e go napa|a Epl, a }e izvr{i golem pritisok vrz RIM i Nokia, koi postojano go gubat pazarot na pametni telefoni, pi{uva Wall Street Journal.

WASHINGTON W AS POST Amerikanskiot pretseAme datel, Barak Obama, dat anga`iral tim sovetang nici {to raboti na nova nic vladina politika za vla pazarot na nedvi`nosti. paz Obama saka dr`avata i Oba ponatamu da ima zna~ajna pon uloga vo doma{niot ulo hipotekaren pazar so toa hip {to }e gi subvencionira kreditite za kupuvawe kre ku}a. ku}

THE JERUSALEM POST Izraelskiot dneven vesnik na naslovna stranica pi{uva za situacijata vo Sirija i poslednoto predupreduvawe {to mu go dade Turcija na siriskiot pretsedatel, Al Asad, kako i za protestite vo Izrael poradi vlo{enata ekonomska situacija na srednata klasa.

GAZETA SHQIPTARE ]e porasnat platite vo dr`avnite slu`bi, pi{uva albanskiot vesnik. Vladata na Sali Beri{a odlu~i da gi zgolemi platite na administracijata za 2%-5%, a najmnogu }e se ofajdat doktorite, vojskata, policijata, obvinitelite i diplomatite.

V

~era po~na prviot upisen rok na pette dr`avni univerziteti vo Makedonija, a na raspolagawe ima 30.011 mesta za novite bruco{i.

Prijavuvaweto trae i denes, a vtoriot upisen rok e na 1. i 2. septemvri.

Studiite vo dr`avna kvota ~inat 200 evra godi{no, a disperziranite studiski programi za site redovni studenti iznesuvaat 100 evra.

Participacijata vo kvotata za kofinansirawe e unificirana i na site fakulteti e 400 evra godi{no.

MILIONSKI PROFITI OD NELEGALEN ISKOP NA MINERALNI SUROVINI M

DIVITE KOPA^I DNEVNO “KOPAAT” I DO 100.000 EVRA Diviot iskop na pesok i mineralni surovini pravi ogromni {teti - go ru{i pazarot i cenata, go uni{tuva zemjodelskoto zemji{te dol` rekite i kreira pogolem priliv na grade`en materijal so somnitelen kvalitet KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

rofit od re~isi 10 milioni evra pravat divite kopa~i na mineralni surovini koi vo letnite meseci operiraat dol` tekot na Vardar, vo delot od Katlanovo do Ohrid, tvrdat za “Kapital” koncesioneri za eksploatacija na mineralni surovini. Tie alarmiraat deka divite kopa~i vo ovoj period od godinata dnevno nezakonski kopaat i do 10.000 kubni metri pesok, ~akal i kamen, koj na pazarot go prodavaat dvojno poevtino od legalno iskopanite mineralni surovini.

Osven {to ja ru{at cenata, tie gi zaobikoluvaat zadol`itelnite dava~ki kon dr`avata koi redovno gi pla}aat koncesionerite.

Koncesioneri, koi sakaat da ostanat anonimni, za “Kapital” objasnuvaat kako, vsu{nost, se izigruva zakonot. Namesto koncesija, privatni firmi baraat dozvola za podobruvawe na re`imot na vodite od Upravata za vodostopanstvo, i so platen voden nadomest tie vadat pesok i kopaat dupki vo rastojanie i do 200-300 metri od koritoto na rekata. Pritoa, seriozno se uni{tuva zemjodelskoto zemji{te.

Zemjodelci od {tipskoto selo Dolni Balvan se somnevaat deka divite kopa~i na pesok go degradiraat koritoto na Bregalnica i navleguvaat vo nivnite nivi. Mijal~e Balabanov, sopstvenik na zemjodelsko zemji{te, veli deka za edna godina od crpeweto pesok negovata niva se namalila za hektar i polovina, bidej}i zemjata se spu{tila vo koritoto na rekata.

“Trpime golemi {teti.

Divite kopa~i na pesok doa|aat vo pet ~asot izutrina ili vo ve~ernite ~asovi. Reagiravme i do policijata. Tie dojdoa i

P

Divite iskopuva~i na mineralni surovini zad sebe ostavaat degradirano re~no korito i uni{teno zemjodelsko zemji{te napravija uvid i tolku”, veli Balbanov.

I od Makedonskata asocijacija za rudarstvo priznavaat deka problemot so divite kopa~i na mineralni surovini e problem koj se provlekuva so decenii.

“Ima mnogu zloupotrebi nadvor od koncesiskite dozvoli, ne{to {to gi zagrozuva koncesionerite koi uredno si gi pla}aat dava~kite kon dr`avata.

Potrebno e sistemski da se re{avaat problemite, so porigorozni merki od dosega{nite. Problemot so nelegalnata eksploatacija na mineralnite surovini ne e samo degradiraweto na re~noto korito na rekite, problemite se multipliciraat. Pesokot koj divo se iskopuva od rekite neproveren vleguva kako grade`en materijal, {to e ogromen problem, koj ne mo`e da se vidi na ve}e izgraden objekt.

No, posledicite od toa se katastrofalni”, veli za “Kapital” Nikolaj~o Nikolov, pretsedatel na Makedonskata asocijacija

za rudarstvo (MAR).

Koncesionerite baraat da se revidiraat ve}e izdadenite odobrenija za eksploatacija na mineralni surovini, bidej}i se somnevaat deka i legalni iskopuva~i vr{at nelegalen iskop. “Im se dozvoluva no}e da rabotat.

Vo odredeni regioni vo zemjava ima primeri kade {to policiskiot slu`benik e svesen za diviot iskop na pesok od strana na poedinci ili firmi, no se zami`uva na problemot.

Ovaa “kra`ba” funkcionira ve}e 20 godini. Ova {to mu se slu~uva na makedonskoto rudarstvo e katastrofa. Poradi nelojalnata konkurencija, nie, koncesionerite, te{ko se borime na pazarite”, veli za “Kapital” koncesioner i sopstevnik na grade`na firma. Od Dr`avniot inspektorat za tehni~ka inspekcija velat deka sedum dr`avni inspektori za rudarstvo kontroliraat {to se slu~uva na teren, na teritorijata na cela dr`ava. “Do pred izvesno vreme imavme samo dvajca

dr`avni inspektori. So ovie sedum inspektori imame solidno pokrivawe.

Moram da ka`am deka ima tendencija na namaluvawe na pretstavkite koi gi dobivame za nelegalna eksploatacija na mineralni surovini. Sekako deka ima poedine~ni slu~ai na divo iskopuvawe, no nie zaedno so slu`bite na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti uspe{no se spravuvame so problemite”, veli Xemail Mehazi, direktor na Dr`avniot inspektorat za tehni~ka inspekcija. Pokraj pari~nite, Krivi~niot zakonik pred v i d u v a d u r i i z a tvorski kazni za divite eksploatatori na mineralnite surovini, no samo ako inspektorite gi “ulovat vo akcija” divite eksploatatori. Zakonot za mineralni surovini predviduva kazna me|u 4.000-8.000 evra za firma ako vr{i detalni geolo{ki istra`uvawa nadvor od opredeleniot prostor ili vadi pogolema koli~ina mineralni surovini od opredelenata.

3 FAKTI ZA...

41,6% 14,6% 13,1%

60 SEKUNDI BRIFING

Navigator

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

Оd trgovcite na malo se `alat na slaba pobaruva~ka od kupuva~ite Оd trgovcite na malo smetaat deka zgolemenata konkurencija im ja ote`nuva rabotata Оd trgovcite na malo smetaat deka zgolemenata ponuda na pazarot im ja ote`nuva ekonomskata sostojba

PROCENKI...

VESTI...

MARVIN KING

GUVERNER NA BANKATA NA ANGLIJA

INFLACIJATA ]E PRODOL@I DA RASTE

I

nflacijata ata vo Velika Britanija vo juli ovaa godina dina iznesuvaa 4,4%, {to to e dva patii pove}e od zacrtanite 2%. Guvernerot na Bankata na Anglija, Marvinn King, predupreduva deka inflacijata i ponatamu }e prodol`i da raste.

“Inflacijata vo Velika Britanija do krajot na godi-nava }e dostigne 5%. Smetam m deka Vladata }e mo`e da goo dostigne nivoto na zacrtananite 2% vo slednite dve godini”, izjavi King.

NA 30-ti SEPTEMVRI

BANKAR BA

MUDIS JA NAMALI PROGNOZATA ZA RASTOT NA AMERIKANSKATA EKONOMIJA e|unarodnata agencija za krediten rejting Mudis ja namaluva prognozata za rastot na amerikanskata ekonomija vo slednata godina ipol, so ocenka deka mo`nostite za vlez vo nova recesija se zgolemuvaat so padot na akciite na berzite.

Mudis analitiks, del od korporacijata koja ja opfa}a i istoimenata agencija za krediten rejting, o~ekuva deka realniot bruto-doma{en proizvod vo vtorata polovina na 2011 godina }e raste so godi{na stapka od okolu 2%, a vo slednata godina so ne{to nad 3%. Pred eden mesec agencijata predvide rast od 3,5% do krajot na ovaa i vo slednata godina.

Kako pri~ina za revizija na predviduvaweto se naveduva padot na doverbata me|u biznismenite, investitorite i potro{uva~ite po debatata za zgolemuvawe na granicata na vladinoto zadol`uvawe i namaluvaweto na kreditniot rejting od strana na Standard i Purs.

Mudis isto taka smeta deka verojatnosta da dojde do nova recesija vo slednite 12 meseci, koja sega se procenuva na eden nasprema tri, }e se zgolemi dokolku prodol`i padot na vrednosta na akciite.

M

RO! O K NAS

e mese~nik! m

nov proizvod na KAPITAL TAL MEDIA GROUP KO KOGA IZLEGUVA? Pr r Prviot broj na bankar }e izleze na 30 septemvri (petok), a ponatamu sekoj prv petok vo mesecot (12 pati vo godinata) me BR BROJ NA STRANICI: 100 SO SODR@INA: Istra`uvawa na finansiski pazari Is (makedonija/balkan/evropa/svet, (m slu~ai, analizi, komentari, kolumni, sl in intervjua, strategii, finansirawe na investiciite, finansirawe na iz izvozot… psihologijata na pobednicite i gubitps ni nicite (makedonski slu~ai)…

C CELNA GRUPA: Za bankari, finansiski eksperti, konsu sultanti, u investitori i pretpriema~i, advokati, profesori i studenti… ad i idni bankari, investitori i pretpriema~i… pr retpriema~i…

SP SPECIJALNO PECIJALNO INTERNET IZDANIE: Golemi Go olemi popusti i gratisi za pretplatni nici ici na KAPITAL MEDIA GROUP

ECB OTKUPI 22 MILIJARDI JAVNI OBVRZNICI OD EVROZONATA vropskata centralna banka (ECB) soop{ti deka otkupila 22 milijardi javni obvrznici od evrozonata za edna nedela, rekorden iznos za ovaa programa predvidena od pred pet meseci. So 22 milijardi evra za edna nedela ovie otkupuvawa pretstavuvaat najgolema operacija na ECB od po~etokot na gr~kata kriza. Prethodniot rekord na ECB be{e vo prvata nedela od koristeweto na planot, koga bea otkupeni obvrznici vo iznos od 16,5 milijardi evra.

Na po~etokot na mesecot bankata odlu~i da povtorno po~ne so otkupuvawe na obvrznicite na javnite dolgovi na sekundarnite pazari za da gi poddr`i Italija i [panija, koi se najdoa vo vitelot na finansiskite pazari.

E O! R O K NAS

NA A 15 15-ti 5-ti i OKTOMVRI I

MENAXER

e mese~nik!

nov proizvod na KAPITAL MEDIA GROUP KOGA IZLEGUVA? Prviot broj na Menaxerr ke izleze na 15 oktomvri (sabota), a ponatamuu sekoj 15-ti vo mesecot (12 pati vo godinata) BROJ NA STRANICI: 1000 SODR@INA: rri investirawe r Istra`uvawa na pazari i izvoz (Makedonija/Balkan/Evropa/Svet, lkan/Evropa/Svet, r slu~ai (Makedonija i Svetot), vetot), analizi, komena, delovni strategii, tari, kolumni, intervjua, rrni svetski umovi, planetarni r u pobednici, modeli na uupravuvanwe, tirawe, r , izvoz – kako? dobri odluki za investirawe, acija j i obrazovanie r business modeli… edukacija na menaxerite i osniva-~ite a-~ite na kompanii, na~ini na nao|awe oekti, {to e dobarr finansii za va{ite proekti, -upp business proekti, proekt, inovacii, start-up koj vi pomaga? psihologijata gijata j nicite (make-donski na pobednicite i gubitnicite slu~ai)…

CELNA GRUPA: Za pretpriema~i, izvr{ni {ni direktori, osniva~i i investitori, i, investiciski eksperti i sovetnici eksperti, r konsultanti, advokati, profesori r f r i studenti... u i idni pretpriema~i, investitori nvestitori i bankari...

SPECIJALNO INTERNETT IZDANIE: Golemi popusti i gratisi si za pretplatnici na KAPITAL MEDIA GROUP kontakt: zikov@kapital.com.mk com.mk kontakt@kapital.com.mk marketing@kapital.com.mk lice za kontakt: Qup~o Zikov, direktor na KAPITAL MEDIA GROUP

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11

2,368.56 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 82 27 62 Min. 2,084.04

Na Makedonskata berza v~era najtrguvani bea akciite na Komercijalna banka, so vkupen promet od 9.188.024 denari.

V~era{niot den go odbele`aa 10 dobitnici i sedum gubitnici. Najgolem dobitnik be{e Kvasara, ~ija maksimalna cena na akciite porasna za celi 49,18%, a vkupniot promet ostvaren v~era iznesuva{e 9.000 denari. Najgolemiot gubitnik pak, Tutun Skopje, v~era do`ivea pad na akciite za 79,99%. Makedonskiot berzanski indeks MBI-10 padna za 0,62%.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Квасара

9,000.00 +2,976

+49,18% 49 18%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Тутун Скопје

50.00 79 99% -79,99%

-200,00

DOW JONES 13,000 12,500 12,000 11,500

11,000 10,500 10,000 9,500 07/0712/0717/0722/0727/0701/0806/0811/08

11,482.90 +213,88

+1,90% 1 90%

Po informacijata deka Gugl }e prezeme del od Motorola porasnaa golem del od akciite na aziskite berzi. Poznava~ite smetaat deka ovaa najava gi ohrabri kompaniite od tehnolo{kiot sektor za prezemawe pokrupni ~ekori. Evropskite akcii pak, do zatvoraweto na berzite bele`ea blag pad.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei S&P 500 Nasdaq 100 DAX TOPIX

5,288.78 9,107.43 1,204.49 2,214.12 5,879.58 779.06

VALUTI

£ €

СТАПКА

-1,16% +0,231% +2,18% +1,47% -2,37% +0,25%

€ $

1.1383

ПРОМЕНА

-0,2%

СТАПКА

1.436 ПРОМЕНА

+0,4%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.771,70 $ +0,78% 0 78% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

108,25 $ -1,45% 1 45% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Rajnhard Zelten Nema kriza na evroto, tuku kriza na pregolemata zadol`enost.‰

6

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI GORAN^O KOTESKI NOV NA^ALNIK NA G[ NA ARM rigadniot general Goran~o Koteski, dosega{en komandant na Zdru`enata operativna komanda, e nazna~en za nov na~alnik na General{tabot na Armijata na Republika Makedonija.

Ukazite za negovo postavuvawe za prv ~ovek na ARM, kako i za unapreduvawe vo ~in general-major v~era vo Ohrid gi potpi{a pretsedatelot na Republika Makedonija i vrhoven komandant na vooru`enite sili, \orge Ivanov.

Koteski doa|a na mestoto na generalot-potpolkovnik, Miroslav Stojanovski, koj po dva otslu`eni mandati zaminuva od funkcijata. Generalot Koteski e edinstveniot aktiven general koj gi ispolnuva NATO standardite, vladee angliski i germanski jazik. Diplomiral na NATO kolexot vo Rim, a bil i voeno ata{e vo Germanija.

Pretsedatelot Ivanov o~ekuva deka generalot Koteski }e gi prodol`i reformite na ARM za nejzino ponatamo{no etablirawe kako moderna i efikasna sila i garant na mirot i stabilnosta na zemjava.

Sve~enoto primopredavawe na dol`nosta na~alnik na G[ na ARM }e se odr`i na Denot na ARM, 18 avgust, vo Centarot za obuka vo Ohrid.

B

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

INTENZIVNO SE RABOTI NA OBJEKTITE OD VLADINIOT PROEK

DEL OD “SKOPJE 2014”

GR^KATA POLICIJA UAPSI MAKEDONSKI NOVINARI r~kata policija vo Lerin v~era gi privede novinarot na televizija Kanal 5, Goran Momiroski, i na dnevniot vesnik “Vest”, Milena \orgievska. Pretpladneto okolu 11.45 ~asot policijata gi privela novinarite dodeka tie izvr{uvale profesionalni zada~i.

Momiroski bil odnesen vo policiska stanica vo Lerin, kade {to go ispra{uvale gr~ki policajci.

Informaciite gi potvrdil i gr~kiot konzulat vo Skopje, od kade {to velat deka Momiroski bil priveden zatoa {to sakal da snimi kako Makedoncite vo Lerin vadat izvodi od mati~nata slu`ba.

Novinarite po raspitot koj trael ~as i polovina bile pu{teni. Vo izjava dadena potoa, Momirovski objasni deka kako novinari pridru`uvale 15-tina Makedonci od Skopje so poteklo od Egejska Makedonija koi sakale da dobijat izvodi od mati~nata kniga na rodenite vo Lerin. Slu`beni~kata vo mati~nata slu`ba gi vratila Makedocite upatuvaj}i gi vo Konzulatot vo Skopje, a poradi toa {to se posomnevala deka novinarskata ekipa ja snima, viknala policija. Za apseweto na Momiroski i na \orgievska e informiran i makedonskiot konzul vo Solun, koj izjavil deka vedna{ }e zamine vo Lerin za da proveri {to to~no se slu~uva.

Momiroski i \orgievska zav~era prestojuvale vo lerinskoto selo Nered za da izvestuvaat za proslavata na praznikot Uspenie, popularno nare~en Golema Bogorodica.

G

Na denot na 20-godi{ninata od nezavisnosta na Makedonija se planira sve~enoto pu{tawe vo upotreba na fontanata “Voin na Kow”, Muzejot na revolucionernata borba i Porta Makedonija MARIJA SEVRIEVA

sevrieva@kapital.com.mk

abrzano se gradat objektite od proektot “Skopje 2014”. Iako vizuelizacijata be{e imenuvana kako “Skopje 2014”, kapitalnite objekti - Muzejot na revolucionernata borba, triumfalnata porta i “Voin na kow” - } e bidat gotovi na po~etokot na septemvri, koga Makedonija }e ja proslavi 20-godi{ninata od svojata samostojnost.

So celosnoto zavr{uvawe na fasadnata dekoracija

Z

na popularniot Muzej na VMRO toj }e bide dostapen za javnosta na 8. septemvri, koga i sve~eno treba da bide otvoren.

“Muzejot }e ponudi golem broj sodr`ini. Tuka }e bide postavena postojnata postanovka na voso~ni

figuri na istoriski li~nosti, masovni sceni koi bea izraboteni od ruski, bugarski i makedonski umetnici, kako i sliki portreti na li~nostite koi ja odbele`aa makedonskata istorija”, velat od Ministerstvoto.

NA 8. SEPTEMVRI ]E SE OTVORI I SKOPSKIOT AERODROM Na denot na nezavisnosta sve~eno treba da bide pu{ten vo upotreba i skopskiot aerodrom, Aleksandar Veliki, koj turskiot investitor TAV go gradi re~isi edna godina. Na 40.000 metri kvadratni, so 23 {alteri za ~ekirawe i 15 {alteri za paso{ka kontrola, skopskiot aerodrom }e dobie lik na evropski.

I “Voin na kow” }e blesne vo poln sjaj na Denot na nezavisnosta. Dvaeset i dvemetarskiot spomenik na voin pridru`en od svojata osum~lena falanga i osum lavovi ve}e pristignaa na plo{tadot. Ekipite na teren rabotat na nivnoto postavuvawe, koe treba da zavr{i do dr`avniot praznik.

“Na 8. septemvri }e bide sve~enoto pu{tawe vo upotreba na fontanata.

Site tehni~ki detali okolu funkcioniraweto na fontanata }e bidat poznati koga fontanata }e bide stavena vo funkcija”, velat od op{tina Centar.

PRATENICITE UTRE SE VRA]AAT VO PARLAMENTOT STE^AJOT NA A1 TELEVIZIJA NE E NA DNEVEN RED NA SRD ovetot za radiodifuzija utre }e odr`i redovna sednica na koja, spored dnevniot red utvrden od pretsedatelot Zoran Stefanovski, }e se razgleduvaat izve{taite od monitoringot na programskite servisi.

Pokraj toa, na dneven red e i Izve{tajot za ispolnuvawe na obvrskata za emituvawe na evropski audiovizuelni dela vo 2010 godina, oglas za dodeluvawe dozvoli za vr{ewe radiodifuzna dejnost na dr`avno nivo, za emituvawe i prenos na televiziski programski servisi preku javni komunikaciski mre`i.

A1 televizija, koja e vo ste~aj, nema da bide na dnevniot red za rasprava na Sovetot. Ottamu velat deka ovaa to~ka u{te nekoe vreme nema da bide na dnevniot red.

“Sovetot nema da rasprava za sostojbite so A1 televizija vo ste~aj s$ dodeka ne se sostane Sobranieto na doveriteli, koe o~ekuvame da ima sredba na po~etokot na oktomvri. Od odlukata koja }e proizleze od Sobranieto, reorganizacija na mediumot ili negova likvidacija, }e zavisi dali i koga ovaa to~ka }e bide stavena na dneven red”, veli Bor~e Manevski, portparol na SRD. Agencijata za elektronski komikacii pred dve nedeli & ja odzede dozvolata za rabota na A1 televizija, so {to taa prestana da emituva vo eter.

S

PET KOMISII ZA VRA]AWE MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

ratenicite od noviot parlamentaren sostav, koi otidoa na odmor po samo eden mesec rabota, utre se vra}aat vo sobraniskite klupi, so pet komisiski sednici na agendata. Po 12 dena odmor, namesto voobi~aenite 30, kolku {to im odobri prviot parlamentarec, Trajko Veqanoski, pratenicite gi ~eka Zakonot za mladi, ~ija kompatibilnost so evropskoto zakonodavstvo }e ja utvrduva Komisijata za evropski pra{awa, otkako 35 mladinski organizacii predvodeni od Mladinskiot obrazoven forum ocenija deka predlo`eniot zakon e daleku

P

pod evropskite standardi.

Mladite, koi vo su{tina ja poddr`uvaat inicijativata za nosewe na zakonot - prv vo nezavisna Makedonija {to }e gi regulira mladinskite pra{awa i organizirawe zabele`uvaat deka ovoj zakon predlo`en od najstariot minister vo prethodnata vlada, Mihajlo Manevski, e izgotven bez konsultacii so nivni pretstavnici. Komisijata za evropski pra{awa }e raboti na predlo`enite izmeni na Krivi~niot zakonik, so koi treba da se onevozmo`i zloupotrebata na bezvizniot re`im, to~ka ostavena vo nasledstvo od porane{niot minister za pravda.

Pratenicite pak, ~lenovi na Komisijata za transport i

vrski najavuvaat `estoka debata za izmenite na Zakonot za elektronski komunikacii, so koi institutot “Mol~eweto zna~i odobruvawe” se primenuva i vo Agencijata za elektronski komunikacii, bidej}i sega i stru~nite vraboteni vo AEK dobivaat status na javni slu`benici.

Ve}e sledniot den, v petok, }e zasedavaat u{te ~etiri sobraniski komisii – za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite, za finansirawe i buxet, za trud i socijalna politika i za zdravstvo. Predlo`enite dopolnuvawa na nekolku zakoni {to se odnesuvaat na pravosudnata fela – Zakonot za notarijat, za advokatura, za platite na sudiite - }e

gi razgleda Komisijata za politi~ki sistem, a Komiisijata za ekonomski pra{awa treba da rasprava za dopolnuvawa na zakonite za energetika, Zakonot za za{tita na konkurencijata, kako i za Zakonot za mineralni surovini.

Prvata plenarna sednica po letniot odmor, osma vo noviot sobraniski sostav, }e se odr`i duri idniot vtornik, na 23. avgust, so dolg dneven red od duri 71 to~ka. Na dnoto na agendata na plenarnata sednica Sobranieto }e debatira i za sostojbata vo mediumite, mediumskiot prostor i novinarstvoto vo Makedonija, za koja opoziciskite pratenici najavuvaat burna rasprava.

Politika / Pari / Dr`ava

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

7

PREGLED VESTI

KT

” PRISTIGNA VO 2011 “Vo muzejot }e bide postavena postojnata postanovka na voso~ni figuri na istoriski li~nosti, masovni sceni koi bea izraboteni od ruski, bugarski i makedonski umetnici, kako i portreti na li~nostite koi ja odbele`aa makedonskata istorija.”

OPOZICISKIOT FRONT SE ZAKANI SO RADIKALIZACIJA NA POLITI^KATA BITKA retstavnicite na politi~kite partii od opoziciskiot front predvoden od SDSM ja iskoristija v~era{nata sredba inicirana od liderot na PEI, Fijat Canoski, za da pora~aat deka nastanite koi se slu~uvaat vo poslednite dva meseci za niv se “politikata na politi~ka presmetka i eliminacija na neistomislenicite”, {to ja sproveduvala Vladata.

Apseweto na pretsedatelot na Obedineti za Makedonija, Qube Bo{kovski, zatvoraweto na A1 televizija i na dnevnite vesnici “Vreme”, “[pic” i “**** e re”, lustracijata na direktorot na Institutot otvoreno op{testvo, Vladimir Mil~in, urivaweto na objektot Kosmos, spored opoziciskiot front e dokaz deka im se zastanuva na patot na kriti~arite na re`imot na Nikola Gruevski i vladeja~koto mnozinstvo.

“Najostro se sprotivstavuvame na vakvite politi~ki presmetki od strana na vlasta i na zloupotrebata na instituciite za politi~ka eliminacija”, pi{uvaat partiite od opoziciskiot front i baraat premierot i Vladata vedna{ da prestanat so vakvata praktikaa, zatoa {to, vo sprotivno, }e bile prinudeni da gi upotrebat site raspolo`livi sredstva za politi~ka bitka i demonstrirawe gra|anski otpor, za {to celokupnata odgovornost }e ja snoselo vladeja~koto mnozinstvo.

P

”SKOPJE 2014” IZLEZE OD VIZUELIZACIJATA Proektot “Skopje 2014” se pro{iruva so novi sodr`ini. Plo{tadot Karpo{ovo vostanie kaj crkvata Sveti Dimitrija }e bide preureden so fontani i spomenici od koi centralno mesto }e ima 13-metarskata figura na, kako {to se zboruva vo javnosta, Filip II Makedonski. Idejnoto re{enie za kompleksot e na skulptorkata Stevanovska, koja go izraboti i “Voin na kow” i Porta Makedonija. Skulpturi na kowi, majki so deca i vodoskoci }e bidat del od ureduvaweto na noviot plo{tad, koj se o~ekuva da bide zavr{en idnata godina.

Vo blizina na Fontanata se nao|a i zgradata na Ministerstvoto za transport i vrski, koja treba da dobie nov, baroken lik.

Ve}e e po~nata izgradbata na novata administrativna zgrada na gradot Skopje, koja se nao|a na mestoto na porane{nite baraki na Vodovod i kanalizacija. Rokot na izgradba e ~etiri godini, a za izvedba na ovoj proekt gradot }e potro{i okolu 14,5 milioni evra.

Izgradbata na fontana so svetcite e predvidena so izmenite na Detalniot urabanisti~ki plan “Sveta Bogorodica”. Spored izmenite na DUP, predvideno e celiot prostor pred crkvata da bide ureden vo plo{tad, a vedna{ do nea da se gradi objekt vo koj }e bidat smesteni Fakultetot za dramski umetnosti i 13 dr`avni institucii, me|u koi Dano~nata uprava i Biroto za javni nabavki.

Triumfalnata porta pak, mo`ebi eden od najkritikuvanite objekti od proektot “Skopje 2014”, treba da bide gotova na denot na dr`avniot praznik. Postavuvaweto na reljefite, delo na skulptorkata Valentina Stevanovska, na koi

e pretstavena istorijata i kulturata na Makedonija, e ve}e vo tek. Portata }e bide sostavena od galeriski prostor na dve nivoa, a najgore platforma za nabquduvawe.

Od Ministerstvoto za kultura najavuvaat spektaku-

MINISTEROT BESIMI SE SRETNA SO ODBRANBENITE ATA[EA

M

“Vo tek e postavuvaweto na reljefite na koi e pretstavena istorijata i kulturata na Makedonija. Portata }e bide sostavena od galeriski prostor na dve nivoa, a najgore platforma za nabquduvawe.” latna programa za proslavata na 20-godi{nata nezavisnost na Makedonija.

Mesec septemvri, kako {to velat od tamu, }e bide cel vo znakot na nezavisnosta.

VO RABOTEN RITAM Predlaga~ite na informacijata, Radmila [e}erinska, celata prateni~ka grupa na SDSM i nivnite koaliciski partneri, ja obvinuvaat Vladata i vladeja~koto mnozinstvo vo Parlamentot, pi{uvaj}i deka “postojat jasni indikatori {to uka`uvaat na postoewe na smislena strategija za zadu{uvawe i stesnuvawe na mediumskiot prostor, za da se vovede ednoumie i zatapuvawe na kriti~kata ostrica na nezavisnite mediumi”. [e}erinska potsetuva i na pismata koi do Sobranieto stignaa od OBSE, kako i na izve{taite od Evropskata komisija i od Stejt departmentot, koi zabele`uvaat na sostojbata na mediumite vo zemjata.

inisterot za odbrana, Fatmir Besimi, po povod Denot na ARM ja ostvari prvata protokolarna sredba so Asocijacijata na odbranbenite ata{ea akreditirani za Makedonija. Na sredbata bile razmeneti mislewa i stavovi za reformite vo Ministerstvoto za odbrana i vo ARM, kako i za idnite mo`ni proekti i zaedni~ki anga`mani neophodni za opstojuvawe na patot kon ispolnuvawe na strate{kite celi na Makedonija, informiraat od Ministerstvoto. Na sredbata se potvrdila i opredelbata za transparentost, sorabotka i koordinacija vo site va`ni procesi vo odbranata, kako i poddr{kata vo naporite na patot kon polnopravno ~lenstvo na zemjata vo NATO i vo Evropskata unija.

Vo ime na Asocijacijata, zamenikot-potpolkovnik Karl [uler ja pozdravil inicijativata, naglasuvaj}i deka i vo idnina }e gi poddr`at site napori na Ministerstvoto za odbrana vo pogled na reformite, kako i vo iznao|aweto soodvetni re{enija za site predizvici od zaedni~ki interes.

Pokraj objektite, od Ministerestvoto za kultura najavija i promocija na edicijata “130 toma na makedonskata kni`evnost” na angliski jazik.

POPOVSKI: O^EKUVAME PODDR[KA OD SAD NA PRETSTOJNIOT SAMIT NA NATO akedonija o~ekuva u{te pozasilena poddr{ka od strana na SAD vo ramkite na Alijansata za {to pobrzo efektuirawe na pokanata za ~lenstvo vo NATO, mu pora~al ministerot za nadvore{ni raboti, Nikola Popovski, na Filip Riker, zamenikot-pomo{nik na dr`avniot sekretar na SAD za evropski i evroaziski pra{awa, odgovoren za Ju`na i Centralna Evropa.

Sledniot samit na NATO treba da se odr`i vo ^ikago, vo maj 2012 godina. [efot na diplomatijata, kako {to informiraat od Ministerstvoto za nadvore{ni raboti, ja naglasil makedonskata pozicija za konstruktiven dijalog i {to poskoro iznao|awe na zaemno prifatlivo re{enie za nadminuvawe na razlikite za imeto so sosedna Grcija, koe }e podrazbira celosno so~uvuvawe na na{iot nacionalen identitet i dostoinstvo.

Riker gi pozdravil odli~nite odnosi i kontinuiraniot politi~ki dijalog me|u dvete dr`avi. Toj ja istaknal cvrstata i principielna amerikanska poddr{ka za evroatlantskite integrativni procesi na na{ata dr`ava.

Riker go pozdravil zna~ajniot pridones na Makedonija vo me|unarodnata bezbednost i borbata protiv terorizmot preku u~estvoto vo me|unarodnite mirovni misii.

Riker v~era popladne ostvari sredba i so premierot Nikola Gruevski.

M

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

ZO[TO RASTAT DOLGOVITE VO JAVNOTO ZDRAVSTVO?

KOMUNALIITE I NOVATA MEDICINSKA OPREMA GO “YIDAAT” MINUSOT?!

Najnoviot izve{taj na Fondot za zdravstveno osiguruvawe poka`uva deka del od klinikite za {est meseci gi duplirale dolgovite, no ima i takvi koi uspeale da ja namalat zadol`enosta VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

tkako izlegoa na videlina frapantnite podatoci deka dolgovite na javnite zdravstveni ustanovi porasnale za tri milioni evra za samo pet meseci, “Kapital” analizira koi se najgolemite dol`nici.

Najnoviot izve{taj na Fondot za zdravstveno osiguruvawe poka`uva deka nekolku kliniki vo prvite {est meseci gi duplirale dolgovite koi gi imale vo dekemvri lani. Klinikata za ednokrinologija natrupala dolgovi od dopolnitelni 330.000 evra, Klinikata za dermatologija se zadol`ila za u{te 260.000 evra, a Klinikata za kardiologija novi 345.000 evra. Na pra{aweto po koj osnov drasti~no rastat dolgovite na ovie kliniki del od direktorite tvrdat deka rabotat vo ramkite na utvrdenite buxeti, a se zadol`uvaat samo za komunalii.

O

nava gi namalila dolgovite za re~isi 270.000 evra, a Urgentniot centar Skopje, pod ~ija kapa funkcioniraat Traumatologija, Ortopedija, Anestezija i Reanimacija, za polovina godina ja namali zadol`enosta za 84.000 evra, sli~no kako i Klinikata za nefrologija, kade {to dolgovite se namaleni za 82 milioni evra.

Nivnite direktori velat deka krateweto na dolgot e rezultat na krateweto na nepotrebnite tro{oci.

“Tokmu tro{ocite koi gi smetavme za sitni ni ja namalija zadol`enosta. Vodime precizna evidencija koga se ispi{uvaat pacienti za da ne se pora~uva hrana bez potreba, se odnesuvame doma}inski koga se vo pra{awe komunaliite i ne pravime sanacii na objekti koi ne se neophodni. Zna~i, mo`e da se za{tedi i ako se skratat samo izli{nite tro{oci”, veli direktorot na Klinikata za psihijatrija, Antoni Novotni.

V~era{niot izve{taj na FZO za prvite {est meseci

“So ogled na toa deka nemame golemi nabavki na lekovi, mo`e da se ka`e deka dolgovite ni rastat samo po osnov na pobaruvawa od Zaedni~ki slu`bi, kade {to dol`ime za struja, voda, parno i sli~ni tekovni tro{oci”, objasnuva za “Kapital” direktorot na Klinikata za dermatologija, Neboj{a Pe{i}.

Del od niv pak, smetaat deka poslednoto zgolemuvawe na dolgovite se dol`i na novata medicinska oprema, koja bara poskapi preparati i potro{ni materijali.

“Buxetite se mali, a novite aparati, nivnata instalacija i materijalite bez koi ne mo`at da se koristat jadat u{te pove}e pove}e pari od porano. Ednostavno, ne stignuvaat pari za realnite potrebi koi gi imame”, velat od klini~kite bolnici.

Za ralika od ovie kliniki, izve{tajot na Fondot poka`uva deka ima i kliniki koi uspeale da gi namalat dolgovite. Klinikata za radioterapija i onkologija vo prvite pet meseci od godiK

O

M

E

R

C

I

J

A

KLINIKI KOI GI ZGOLEMIJA DOLGOVITE

JANUARI 2011

Klinika za kardiologija

252.760

596.620

Klinika za endokrinologija

242.040

571.890

Klinika za dermatologija

33.380

290.070

Klinika za infektivni bolesti

469.760

659.530

Klinika za revmatologija

372.530

541.160

(vo evra)

Izvor:FZO

KLINIKI KOI GI NAMALIJA DOLGOVITE

JANUARI 2011

Klinika za radioterapija i onkologija Urgenten centar

JUNI 2011

981.970

716.460

1.920.490

1.836.540

Klinika za nefrologija

159.560

77.320

Klinika za radiologija

132.990

75.870

Klinika za psihijatrija

89.610

60.310

(vo evra)

Izvor:FZO

od godinata poka`uva deka samo dostasanite dolgovi na javnite zdravstveni ustanovi L

JUNI 2011

E

N

O

G

L

vo juni se zgolemile za dva milioni evra. Samo po osnov na fakturi so iste~en rok A

S

na pla}awe javnoto zdravstvo vo momentov dol`i 26 milioni evra.

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

Kompanii / Pazari / Finansii

9

PREGLED VESTI ISTEKUVA ROKOT ZA SUBVENCII ZA OSIGURUVAWE NA PRIMARNOTO ZEMJODELSTVO a 31. ovoj mesec istekuva rokot za podnesuvawe barawa za subvencii za osiguruvawe na primarnoto zemjodelsko proizvodstvo od elementarni nepogodi. Dr`avata i godinava pokriva 60% od polisata. Parite mo`at da gi dobijat zemjodelcite koi raspolagaat so odredeni makasimalni povr{ini zavisno od tipot na kulturata, do 20 hektari lozovi nasadi, 50 hektari domati, piperki, krastavica ili bostan i do 10 hektari za jabolki ili praski.

Za p~enicata, p~enkata, ja~menot i tutunot nama ograni~uvawe.

Osiguruvaweto mo`e da bide preku koja bilo kompanija {to }e ja izbere zemjodelecot, a po izvr{enata kontrola resornoto ministerstvo pla}a 60% od polisata.

Podetalno za kriteriumite i na~inot na dobivawe poddr{ka inmformiraat podra~nite edinici i Agencijata za pottiknuvawe na razvojot na zemjodelstvoto.

N

SE ZASITIJA LI GRA\ANITE OD “PLASTIKA”?

BANKITE ZABAVIJA SO IZDAVAWETO KARTI^KI

Bankarite velat deka gra|anite s$ pove}e se vrtat kon potro{uva~kite krediti, koi se odobruvaat na pogolemi iznosi, iako nivnata kamata e povisoka od taa na kreditnite karti~ki SOWA JOVANOVA

s.jovanova@kapital.com.mk

ako brojot na izdadeni plate`ni karti~ki vo Makedonija kontinuirano se zgolemuva{e od 2005 godina navamu, a brojkata ve}e se pribli`uva kon 1,5 milioni, poslednava godina ima blago namaluvawe na brojot na izdadeni karti~ki. Posledniot mese~en izve{taj na Narodnata banka za karti~no rabotewe poka`uva to~no 1.463.253 karti~ki vo cirkulacija vo zemjava. Me|utoa, ako brojot na debitni karti~ki za edna godina se zgolemil za ne{to pove}e od stotina iljadi, vo istiot period brojot na kreditni karti~ki se namalil od 301.693 na 297.727. Vo 2010 godina pak, brojot na kreditni karti~ki se zgolemil za 50% vo odnos na 2009 godina. Vakvoto minimalno opa|awe ili podobro re~eno, stagnacija vo brojot na izdadeni kreditni karti~ki poznava~ite na prilikite ja tolkuvaat kako prezasitenost na pazarot so kreditni karti~ki i s$ pogolemiot broj novi uslugi koi gi nudat bankite, dodeka drugi pak, napomenuvaat deka starite karti~ki koi se obnovuvaat na odredeno vreme ne se zaveduvaat kako novoizdadeni kreditni karti~ki, {to zna~i deka treba da se zeme predvid deka oficijalnata brojka na cirkulacija na kreditni karti~ki ne mora da ja otslikuva realnosta.

Podatocite na Narodnata banka isto taka poka`uvaat i zgolemuvawe na izdadenite potro{uva~ki ili nenamenski krediti, {to samo ja poka`uva nivnata atraktivnost me|u naselenieto. Vo isto vreme pak, se zabele`uva i opa|awe na avtomobilskite, turisti~kite i sli~ni drugi namenski krediti.

Iako, vo princip, nenamenskite krediti imaat povisoka kamatna stapka od namenskite, bankite objasnuvaat deka se raboti za olesnitelna okolnost vo koja

EVN JA REKONSTRUIRA MRE@ATA VO RESEN

VKUPEN BROJ NA KARTI^KI VO CIRKULACIJA

o investicija vredna 100.000 evra EVN Makedonija ja rekonstruira distributivnata mre`a vo op{tina Resen. Vo selo Grn~ari e izgradena nova kompaktna betonska trafostanica so mo}nost od 800 *kVA i kabelska vrska od 0,5 kilometri.

Kompletno e rekonstruirana postoe~kata i izgradena e nova niskonaponska mre`a vo dol`ina od eden kilometar, so {to vo celost e re{eno snabduvaweto so elektri~na energija na korisnicite vo ovoj del od op{tina Resen.

“So ve}e zavr{enata rekonstrukcija na dalekovodot Leskoec i rekonstrukcijata na dalekovodot Kru{ija, koja }e po~ne na krajot od mesec avgust, vo celost }e se zgolemi sigurnosta i kvalitetot na snabduvaweto, a }e se namali i brojot na eventualni prekini vo snabduvaweto so elektri~na energija. So ova se podobruva snabduvaweto i se otvoraat mo`nosti za ekonomski razvoj na naselenite mesta kraj Prespanskoto Ezero vo delot od Ote{evo do Stewe i delot kon Jankoec, Izbi{ta, Zlatari, Sopotsko, Leva Reka i Kriveni”, velat od EVN Makedonija.

S

I

izvor NBRM

korisnicite so sredstvata od nenamenskite krediti dobivaat povisoki iznosi na kredit, bez da imaat obvrska za dostavuvawe dokumenti kako dokaz za namensko iskoristuvawe na sredstvata i pritoa imaat mo`nost da si ovozmo`at zadovoluvawe na pove}eto svoi potrebi, kako i mo`nost za refinansirawe na postoe~kite obvrski vo drugite banki.

I od TTK banka smetaat deka eden od faktorite koi vlijaat na namaluvawe na brojot na izdadeni kreditni karti~ki e ograni~eniot limit na krediten iznos koj gra|anite mo`at da go dobijat kaj karti~kata, a voobi~aeno se utvrduva do tri mese~ni plati, za razlika od potro{uva~kite, koi se odobruvaat na pogolemi iznosi.

“Vo TTK banka obemot na izdadeni kreditni karti~ki se odr`uva na konstantno zadovolitelno nivo, a zabele`uva porast vo odnos na istiot period od minatata godina”, objasnuvaat od TTK banka.

Vo Stopanska banka pak, velat deka nivnite klienti se ednakvo zainteresirani kako za potro{uva~kite krediti, taka i za kreditnite karti~ki i ostanatite vidovi kreditirawe.

“Nie imame vospostaveno kreditni kriteriumi koi pridonesuvaat preventivno da se spre~i prezadol`enosta na klientot vo bankata. Tokmu p o r a d i v o Sto p a n s ka

2

karti~ki vo prosek ima sekoj vraboten vo zemjava

banka nema ~esta pojava na zadol`uvawa za reprogramirawe na ve}e prethodno napraveni dolgovi.

Vo ovoj moment imame najniska stapka na nefunkcionalni krediti, koja iznesuva 5,5%”, velat vo Stopanska banka.

SEKOJ VRABOTEN VO MAKEDONIJA IMA PO DVE KARTI^KI Dokolku se sporedime so zemjite vo regionot, na primer Hrvatska, kade {to za period od deset godini brojot na plate`ni karti~ki se zgolemil od 2,5 na devet milioni izdadeni karti~ki i kade {to sekoj vraboten gra|anin vo prosek ima po {est kreditni karti~ki, vo Makedonija pari~nicite ne se tolku polni so “plastika”. Otkako po~na pomasovnoto koristewe na karti~kite, od 2005 godina do deneska, brojkata na izdadeni karti~ki se zgolemi za pove}e od deset pati, odnosno od 130.000 izdadeni karti~ki vo januari 2005 godina na 1,5 milioni karti~ki godinava.

Od niv eden milion i trieset iljadi karti~ki se debitni, 301.000 se kreditni, a so ke{-funkcija se okolu 73.000 karti~ki. Kolku za sporedba, na po~etokot na

6

karti~ki vo prosek ima sekoj vraboten vo Hrvatska

GOSTIVAR GO NAMALI DANOKOT NA PROMET NA NEDVI@NOSTI

2005 godina od vkupniot broj karti~ki 75.000 bea debitni, dvojno pomalku kreditni, a ostanatite kombinirani so ke{-funkcija.

Brojot na karti~ki u{te raste, no dinamikata e mnogu pozabavena vo odnos na periodot 2005-2008 godina, koga ima{e vistinska eksplozija na karti~niot pazar, i toa e razbirlivo so ogled na toa {to toa be{e prostor koj bankite {totuku bea po~nale da go osvojuvaat. Toa {to e trend vo posledno vreme e toa {to osven osnovnite produkti, bankite postojano voveduvaat novi karti~ni proizvodi i uslugi, kako {to se na primer kobrendiranite karti~ki so odredeni supermarketi i sli~no.

K

O

M

ri prenos na sopstvenosta na nedvi`en imot `itelite na op{tina Gostivar vo idnina }e pla}aat 2% od vrednosta na imotot, namesto 3%, kako {to be{e dosega. Sovetot na op{tina Gostivar na poslednata sednica go prifati predlogot na gradona~alnikot za namaluvawe na iznosot za danokot na promet na nedvi`en imot. Osven namaluvaweto na dano~nata stavka pri proda`ba, op{tinata predvide i namaluvawe na danokot na nasledstvo i podarok.

Od lokalnata samouprava velat deka namaluvaweto e merka koja ima za cel da im se olesni na gra|anite koi se soo~uvaat so ekonomskata kriza i nemo`nosta da go platat predvideniot iznos.

“So namaluvawe na danokot na promet sakame i da gi pottikneme gra|anite da ne ja odbegnuvaat ovaa obvrska. Od druga strana, sakame da go podigneme i nivoto na naplata na ovoj danok”, velat od op{tina Gostivar.

Od Oddelenieto za finansii i buxet potvrduvaat deka minatata godina na ime na danok na promet vo op{tinskiot buxet se sobrale pribli`no 33,6 milioni denari. Vo prvite {est meseci od ovaa godina po ovaa stavka ima priliv od re~isi 20 milioni denari.

P

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

KAKVI SE REZULTATITE NA KOTIRANITE KOMPANII VO PRVIT

OHRIDSKA BANKA SO NAJGOL PREHRANBENIOT SEKTOR SO N Od 10 kompanii od tri sektori - banki, farmacija i hrana - ~ii rezultati gi analizira{e “Kapital”, najgolem rast na profitot od 72%, ima Ohridska banka

REVIZORSKATA KU]A ERNST & YOUNG SO NOV DIREKTOR

evizorskata ku}a Ernst & Young vo Skopje ima nov menaxment. Spored promenata zavedena vo Centralniot registar na Makedonija, nov upravitel na ovaa revizorska ku}a e Jasna Dukovska-Jegeni od Skopje.

Zaedno so nea, kancelarijata na ovaa me|unarodna revizorska ku}a vo Makedonija }e ja vodi Vladimir Sokolovski, isto taka od Skopje, koj e nazna~en za upravitel-revizor. Od pozicijata upravitel e smeneto liceto Demetriu Fotis, so `iveali{te na Kipar.

R

SMENETI UPRAVNIOT I NADZORNIOT ODBOR NA SKOPSKA PIVARA kopska Pivara, kompanijata za proizvodstvo na pivo, slad, ocet, alkoholni i bezalkoholni pijalaci, gi smeni Upravniot i Nadzorniot odbor.

Spored zapisot na promenata vo Centralniot registar na Makedonija, kompanijata gi smeni ~lenovite na Upravniot odbor: Hubert Treter od Avstrija, Gerit Kin isto taka od Avstrija i Verica Haxi-Vasileva Markovska od Skopje. Promeneti se i dvajcata ~lenovi na Nadzorniot odbor, Slovenecot Martin Pozsgaj i Avstriecot Odin Gedhart.

S

TOPLIFIKACIJA O^EKUVA PRIHODI OD 33,4 MILIONI EVRA GODINAVA ompanijata za proizvodstvo i distribucija na toplinska energija, Toplifikacija, 2011 godina planira da ja zavr{i so dobivka od 878.000 evra i vkupni prihodi od 33,4 milioni evra.

Spored finansiskiot plan na kompanijata, koj e odobren od Regulatornata komisija za energetika, Toplifikacija, kako vr{itel na javna usluga, proizvodstvo na toplinska energija, mo`e da ostvari prihodi za 2011 godina vo vkupen iznos od 33,4 milioni evra za proizvedena energija od 619.464.396 kilovat~asovi.

Odobrenite tro{oci za gorivo (priroden gas i mazut) se vo iznos od 27,9 milioni evra. Drugite operativni tro{oci se vo iznos od 4,6 milioni evra.

Spored finansiskiot plan, kompanijata planira vkupna dobivka od 878 iljadi evra za godinava.

Spored odlukata na Regulatornata komisija za energetika, cenata na parnoto za korisnicite na A.D. Toplifikacija od 1. avgust e povisoka za 3,13%.

K

+

16.08.2011

раст

Квасара НЛБ Тутунска банка ТТК Банка Бетон Скопје Топлификација

+49,18% +5,45% 2,94% +2,08% +1,02%

16.08.2011

Тутун Скопје Стопанска бан. Битола Макстил Комерцијална банка РМДЕН 09

-

пад

-79,99% -7,00% -2,86% -1,10% -0,80%

нова цена

9.000,00 3.480,00 1.262,00 7.350,00 3.600,00

нова цена

50,00 2.149,00 170,00 3.400,00 87,00

MAJA BAJALSKA-GEORGIEVSKA bajalska@kapital.com.mk

rvite {est meseci godinava najdobro rabotele bankite i farmacijata, a so najmnogu problemi se soo~ile kompaniite od prehranbeniot sektor. Analizata na finansiskite izve{tai na kompaniite od razli~ni sektori, koi denovive gi objavija svoite polugodi{ni finansiski izve{tai, poka`uva deka najgolemiot del od niv prvata polovina od godinava ja zavr{ija so pozitivni finansiski rezultati.

“Kapital” gi analizira{e rezultatite na kompaniite od Makedonskata berza od tri sektori: banki, prehranben sektor i farmacija. Od vkupno 10 kompanii, osum prvite {est meseci od 2011 godina gi zavr{ija so dobivka, a dve se so zaguba. Najgolem rast na profitot, 72%, vo prvata polovina od godinata ima Ohridska banka. Ili ako vo prvata polovina od 2010 godina bankata imala 8,3 milioni denari dobivka, prvoto polugodie od godinava go zavr{i so 14,2 milioni denari dobivka. Golemiot rast na profitot na Ohridska banka najmnogu se dol`i na rastot od 16,8% na prihodite od provizii i nadomestoci, no i na zgolemuvaweto na neto-prihodite od kamati, koi porasnale za 10,5%. Vo prvata polovina od godinata

P

13,2% 72% 52,5% porasna profitot na Vitaminka vo prvite 6 meseci

porasna dobivkata na Ohridska banka vo prvite 6 meseci

se zgolemi dobivkata na Replek vo prvoto polugodie

Ohridska banka imala rast i na operativnite tro{oci za 7,9%, {to od bankata go objasnuvaat so zgolemenite tro{oci za amortizacija, autsorsing, kancelariski materijal, elektri~ka energija i greewe, osiguruvawe na depoziti i drugi tro{oci.

Komercijalna banka prvite {est meseci od godinava gi zavr{i so 2,7% rast na dobivkata ili ako lani vo prvata polovina od godinata imala neto-dobivka od 495,7 milioni denari, godinava vo istiot period dobivkata iznesuva 509 milioni denari.

Bankata pogolem rast ima kaj prihodite od provizii i drugi nadomestoci za 9,8%, dodeka neto-prihodite od kamati se zgolemeni za 3,9%. Golem rast, 42% ima ostvareno kaj prihodite po osnov na dividendi i kaj ostanatite prihodi od rabotewe, 30,6%.

Vkupnite administrativni tro{oci i amortizacijata se namaleni za 0,4%, {to, glavno, proizleguva od namaluvawe na tro{ocite za vraboteni.

“Ekonomskiot ambient vo prvoto polugodie od 2011 godina se karakterizira so raste~ka inflacija, koja predizvika pogolema budnost kaj ekonomskite subjekti i povnimatelno sledewe na

sostojbite, dodeka pozitivnite pridvi`uvawa vo realniot sektor i vo nadvore{notrgovskata razmena i ponatamu bea pridru`eni so neizvesnost poradi pobavnoto od o~ekuvanoto zazdravuvawe na globalnata ekonomija, kako i poradi prodol`enata prisutnost na nadvore{na nestabilnost predizvikana od evropskata dol`ni~ka kriza”, velat od Komercijalna banka.

TTK banka vo prvite {est meseci od godinava ostvari dobivka od 16,9 milioni denari, {to e zna~aen napredok vo odnos na zagubata koja bankata ja ima{e vo prvoto polugodie minatata godina, 25,5 milioni denari. Spored nekonsolidiraniot finansiski izve{taj na TTK banka, neto-prihodite od kamati na bankata se zgolemeni za 2,2%, a rashodite se namaleni za 22%. Prihodite od provizii i nadomestoci na TTK banka vo prvite {est meseci od godinava porasnale za 13%, {to, kako {to velat od bankata, e nadminuvawe na planot. Kako rezultat na pozitivnoto menaxirawe so kursnite razliki bankata ima rast na toj del od prihodite za 10,6%.

Stopanska banka Bitola e edinstvenata od bankite koja vo

prvoto polugodie na godinava ostvari zaguba i toa od 344,3 milioni denari. Od bankata objasnuvaat deka zagubata e rezultat na vlo{enoto kreditno portfolio.

“Imavme obvrska da izdvoime povisok procent na posebna rezerva, odnosno da izvr{ime pogolema ispravka na vrednosta na kreditite i drugite plasmani i pobaruvawa.

Toa zna~i deka napravenite rashodi se poradi rizi~nosta na oddelni plasmani, odnosno e iska`ana zaguba po izdvojuvaweto na posebnata rezerva.

Dokolku se naplatat ili se restrukturiraat nefunkcionalnite krediti, vo idnina mo`e da se oslobodi del od posebna rezerva i da se prokni`i dobivka na bankata. Zatoa }e se mobiliziraat site resursi za da se postigne ovaa cel”, velat od bankata.

Ottamu velat deka zagubata vo periodot januari-juni 2011 godina e namalena za 18,1 milioni denari vo odnos na prvoto trimese~je od ovaa godina.

“Pritoa, neto-prihodite od kamati se poniski za 39% vo odnos na istiot period od prethodnata godina i za 36,5% od planiranoto. Dodeka prihodite od provizija za vr{ewe bankarski uslugi se poniski za 17,8%”, objasnuvaat

vtornik - 16.08.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,60% 4,50% 5,00% 5,30%

6м 5,50% 5,60% 4,80% 5,00% 5,50% 5,90% 6,00% 6,50%

24м 5,00% 8,10% 5,00% 8,20% 8,50% 8,00% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 8,50% 5,00% 8,30% 9,00% 8,30% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,10% 2,50% 2,40% 2,70% 2,40% 2,55%

6м 2,70% 2,50% 3,00% 2,90% 3,00% 3,00% 3,00%

24м 3,80% 3,60% 3,75% 4,10% 4,20% 4,20% 4,50%

36м 4,10% 4,50% 4,00% 4,50% 4,70% 4,50% 6,00%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

1м 1,36% 1,3% 0,21% 0,02%

3м 1,54% 1,5% 0,29% 0,05%

6м 1,74% 1,7% 0,46% 0,12%

12м 2,08% 2,1% 0,77% 0,37%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5063 42,9843 70,1326 54,2671 43,5844 44,7319

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5%

3% 2% 1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

камата 4,00% 5,50%

4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

27.802.229,10

-10,95%

-12,51%

-19,06%

-10,71%

-15,99%

15.08.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

44.023.028,86

-9,26%

-8,73%

-15,28%

-8,66%

-17,08%

15.08.2011

Иново Статус Акции

14.899.214,08

-3,04%

-2,87%

-8,72%

-3,87%

0,48%

15.08.2011

КД БРИК

38.051.614,27

-7,48%

-7,36%

-11,51%

-6,87%

-12,69%

15.08.2011

КД Нова ЕУ

21.974.907,81

-10,49%

-15,84%

-21,86%

-1399,00%

-16,79%

15.08.2011

КБ Публикум - Балансиран

28.635.693,06

-5,58%

-7,57%

-10,95%

-5,56%

-6,77%

14.08.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.081.555,06

-0,10%

0,70%

0,00%

0,00%

0,00%

14.08.2011

КБ Публикум Паричен

52.574.230,20

0,27%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

14.08.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

11

PREGLED VESTI

TE [EST MESECI?

LEM RAST NA PROFITOT, NAJMNOGU PROBLEMI! DVI@EWE NA CENA NA AKCIJA NA OHRIDSKA BANKA 2,100 2,000 1,900

1,800 1,700

1,600 1,500

1,400 8/16/2010 9/1/2010 13.09.2010 9/30/2010 10/6/2010 10/29/2010 11/9/2010 12/9/2010 12/17/2010 12/20/2010 12/23/2010 12/29/2010 1/11/2011 1/20/2011 2/4/2011 24.03.2011 4/6/2011 4/12/2011 4/27/2011 5/3/2011 5/6/2011 5/13/2011 5/17/2011 5/23/2011 6/20/2011 7/15/2011 8/4/2011 8/10/2011

1,300

od Stopanska banka Bitola.

PREHRANBENIOT SEKTOR SO NAJMNOGU PROBLEMI Vitaminka vo prvata polovina od godinava ima rast na dobivkata od 13,2% i taa iznesuva 325.609 iljadi evra.

I pokraj raste~kite ceni na repromaterijalite, kompanijata vo prvite {est meseci od godinava ostvarila rast na operativnite prihodi od 14,7% ili ako vo prvata polovina od 2010 godina tie bile 572 milioni denari, vo prvata polovina od godinava iznesuvaat 656 milioni denari. Gledano po segmenti, pogolem rast imaat prihodite od proda`ba na doma{niot pazar, kade {to Vitaminka ima zgolemuvawe od 16%, dodeka prihodite ostvareni od izvoz na prilepskata konditorska fabrika porasnale za 12%.

Najgolemata vinarska vizba, Tikve{ od Kavadarci, vo prvata polovina od godinava ima pad na dobivkata od 93,8% ili ako vo prvite {est meseci lani ostvarila

neto-dobivka od 24,7 milioni denari, vo istiot period godinava taa e svedena na 1,5 milioni denari. Vakvite rezultati se dol`at na namaluvaweto na operativnite prihodi za 14,6%, pri {to prihodite od izvoz na vinarnicata se namaleni za 25,4%, a prihodite od proda`ba na doma{niot pazar padnale za 4,8%.

Zemjodelskiot kombinat Pelagonija vo prvata polovina od godinava go popravi negativniot rezultat od lani, koga vo istiot period ima{e zaguba od 105 milioni denari.

Taka, dru{tvoto od januari do juni godinava ostvari dobivka od 9,9 milioni denari.

Vo ovoj period operativnite prihodi na ZK Pelagonija porasnale za 23,4%.

“Vo 2011 godina vo zalihi na gotovi proizvodi i proizvodstvo vo tek se odlo`eni 189.062 iljadi denari, za razlika od 2010 godina, koga se odlo`eni 88.344 iljadi denari ili 114,01% pove}e vo 2011 godina. Promenlivosta na zalihite osobeno e

DOW JONES

11.482,90

+1,09%

+2,18%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

МБИ10

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.879,58

-2,37%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 779,06

+0,25%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

V

ZGOLEMENA POBARUVA^KA NA KREDITI OD KOMPANIITE epromeneti uslovi za odobruvawe korporativni krediti i delumno olesneti uslovi za odobruvawe krediti na naselenieto, odgovorile bankite vo anketata za kreditnata aktivnost za vtoriot kvartal, sprovedena od strana na Narodnata banka (NBRM).

Spored anketata na NBRM, 33,9% od bankite gi ocenuvaat uslovite na kreditirawe na pretprijatijata kako delumno zaostreni, dodeka 59,7% odgovorile deka uslovite se nepromeneti.

Od aspekt na pobaruva~kata na pretprijatijata za krediti, 64,6% od bankite ja ocenile kako delumno zgolemena vo vtoriot kvartal od 2011 godina.

Za narednite tri meseci 34,8% od bankite smetaat deka zna~itelno }e se zgolemi pobaruva~kata na pretprijatijata za krediti, dodeka 44% smetaat deka delumno }e se zgolemi.

Kaj uslovite za odobruvawe krediti na naselenieto e zabele`ano ponatamo{no zgolemuvawe na brojot na bankite koi{to se opredelile za delumno olesnuvawe na uslovite za odobruvawe stanbeni i potro{uva~ki krediti.

Vo posledniot period pretprijatijata se `alea deka bankite imaat strogi uslovi za odobruvawe krediti i visoki kamatni stapki, dodeka bankite smetaat deka nema dovolno dobri proekti ponudeni od strana na firmite za da im odobrat kredit.

N

+0,61%

NASDAQ 100 2.214,12

112 108

2.400

104

1.800

2.200

100

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11

+1,47% +2,20%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.280,01

-1,32%

-0,87%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 20.212,10

-1.89%

-0,24%

-0,65%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

SASX 10 942,20

-0.54%

Главен индекс на Белградската берза

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 2.013,59

SOFIX 379,35

-1,11%

-1,24%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 681,48

ATHEX 999,00

+1,05%

Привредна ба

400,00

Дунав осиг.

1.202,00

-7,54%

57,00

Ласта

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

Хотели Живог

-25,00%

56,00

Лука Копер Истрабенз

2.710,00

-7,09%

262,00

24,49

11.550,00

+3.64%

Прогрес

+35.00%

18,00

-9,36%

ЛЕСНА СУРОВА

86.45$/барел BRENT

108,47$/барел

-1,63% -1,25%

-0,99% 293.080$/галон -0.45%

ПРИРОДЕН ГАС

3.98$/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

ЗЛАТО 1781.00$/унца СРЕБРО 39.55$/унца БАКАР 8778.50$/унца

МЕТАЛИ

+1,31% +0,54% -0,7%

НИКЕЛ 21.552,50 АЛУМИНИУМ

2255.00$/унца ЧЕЛИК 566.00$/унца

+0,9% -0.9% /

Подгора Хотел

Диоки

+17.18% -8,17%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+5,00%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+0,79%

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+11,42%

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

Каштелански

2.700,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.730,90

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.278,26

BELEX15 640,80

ОМБ

116

2.600

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 54.651,80

120

2.800

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+0,23%

o prvite {est meseci od godinava kompanijata Makedonija turist A.D. ostvari bruto-dobivka od 1,12 milioni evra, koja e za 36% pomala vo odnos na istiot period prethodnata godina. Spored finansiskiot izve{taj na kompanijata, neto-dobivkata iznesuva 1,11 milioni denari i e za 36,2% pomala vo odnos na istiot period lani.

Od kompanijata namaluvaweto na dobivkata go pravdaat so sevkupnata te{ka ekonomska sostojba, doma i vo svetski ramki.

Vkupnite prihodi na Makedonija turist iznesuvaat 4,1 milioni evra, pomali za 12% sporedeno so istiot period minatata godina.

Tro{ocite za ovoj period iznesuvaat 2,8 milioni evra i bele`at zgolemuvawe za 4%.

Najgolemi akcioneri vo kompanijata koja poseduva nekolku hoteli i restorani (hotelite Holidej in, Best vestern, Karpo{, Belvi, Vodno, Bristol, Jadran i restoranite Ogni{te i Pivnica) se Done Tanevski, koj poseduva 19,1%, Bibanovska Sowa so 11,2% i Grigor Koprov so 4,5%.

2.000

2.200

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 9.107,43

МБИД

3.000

2.400

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

-1,96%

3.200

2.600

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.175,64

0,62%

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.204,49

3.000

-0,62% +0,61% -0,22%

Извор: Македонска Берза

MAKEDONIJA TURIST SO PRIHODI OD 4,1 MILIONI EVRA

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, vtornik - 16.08.2011

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.368,56 МБИД 2.462,14 ОМБ 117,50

izrazena vo delot na proizvodstvoto vo tek, za{to vo razli~ni godini vo razli~no vreme po~nuva i zavr{uva `etvata na esenskite kulturi”, objasnuva menaxmentot na ZK Pelagonija.

Vele{kata kompanija @ito Vardar vo prvite {est meseci od godinava ima zaguba od 21 milion denari. Operativnite prihodi na kompanijata se zgolemeni za 0,06% kako rezultat na zgolemuvaweto na prihodite od proda`ba na stranskite pazari za 17,3%, dodeka istovremeno se zgolemile tro{ocite na kompanijata. Odnosno, operativnite rashodi na @ito Vardar vo prvite {est meseci porasnale za 4,4%, od 298 milioni denari lani na 311 milioni denari godinava.

Farmacevtskiot sektor, za koj, kako i za prehranbeniot, se smeta deka vo vreme na kriza ne do`ivuva zna~ajni potresi, dobro rabotel i izminatite {est meseci. Taka, najgolemata makedonska farmacevtska ku}a Alkaloid prvoto polugodie go zavr{i so 2,3%

rast na dobivkata vo odnos na istiot period lani i taa iznesuva 4,9 milioni evra.

Alkaloid vo prvata polovina od godinava ima rast na vkupnite prihodi od 1,1% ili ako vo prvite pest meseci lani imala vkupni prihodi od 2,8 milioni denari, godinava vo istiot period se ostvareni 3,2 milioni denari. Pritoa, prihodite od proda`ba na doma{niot pazar porasnale za 13,8%, a prihodite od izvozot vo prvite {est meseci se zgolemile za 13,3%.

Istovremeno, Alkaloid vo prvata polovina od godinava ima 12,4% zgolemuvawe na tro{ocite za proda`ba.

“Vo periodot januari-juni godinava ostvarivme pozitivni finansiski rezultati i vo nekonsolidiranite i vo konsolidiranite finansiski izve{tai.

Vo istiot period vo Alkaloid se realizirani 39 novi vrabotuvawa”, velat od kompanijata.

Replek vo prvite {est meseci od godinava ima rast na dobivkata od 52,5% i taa iznesuva 744,5 iljadi evra.

Vkupnite operativni prihodi na Replek porasnale za 5,7%, od 568 milioni denari lani na 601 milion denari godinava. Pritoa, prihodite od proda`ba na stranskite pazari imaat pogolem rast od 27%, dodeka prihodite od proda`ba na doma{niot pazar se zgolemeni za 2,6%.

Zna~ajno za rastot na dobivkata e zgolemuvaweto na ostanatite operativni prihodi za 26,7%.

Ostanatite operativni rashodi pak, Replek vo prvite {est meseci od godinava gi namalil za nad 19%, dodeka tro{ocite za vraboteni se namaleni za 8,9%.

Елмо

2.400,00 Пивоварна

10,01

ПЧЕНКА 707.00$/бушел

+4.35%

ПЧЕНИЦА 740.00/бушел

-9,00%

КАФЕ 2.46$/бушел

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

+0,75% +1,06% +0,00%

+0,76% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1351.00$/бушел +1,22% КАКАО 1867.000 $/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

GLOBALNA FINANSISKA KRIZA 2.0: KAKO DA GO SPASIME KAPITALIZMOT?!

Za da se spasat kapitalisti~kite ekonomii orientirani kon pazarite, namesto da padnat vo Golema depresija 2.0, mora da ja napu{tat pozicijata na laissez faire i da se vratat na pravilen balans me|u pazarite i obezbeduvaweto javni stoki

N

eodamne{nata ogromna nestabilnost na globalnite finansiski pazari i ostrite korekcii na pazarot na kapital – na granica so me~kin pazar vo nekoi zemji – poka`uvaat deka najrazvienite ekonomii se na rabot od recesija so duplo dno. Finansiskata i ekonomskata kriza od 2008-2009 godina (predizvikana od pregolemi dolgovi i pozajmuvawa vo privatniot sektor) be{e prosledena so masovna poddr{ka na javniot sektor – preku avtomatski stabilizatori, kontracikli~en fiskalen stimul i poddr{ka i spas na bankite i finansiskite institucii za da se spre~i Golemata recesija da se pretvori vo Golema depresija 2.0.

Ponatamo{noto zakrepnuvawe na najnaprednite ekonomii be{e anemi~no i nezadovolitelno, a bolniot proces na otplata preku namaleni tro{oci vo privatniot i dr`avniot sektor i zgolemenoto {tedewe za da se namali dolgot dovede do slabeewe na pobaruva~kata i rastot na vrabotenosta.

No, sega kombinacijata od prodol`eni rizici – rastot na cenite na naftata i surovinite, nemirite na Bliskiot Istok, zemjotresot vo Japonija, dol`ni~kata kriza vo evrozonata, fiskalniot }orsokak i namaluvaweto na rejtingot na SAD – dovedoa do s$ pogolemo izbegnuvawe rizici i podatoci koi se polo{i od o~ekuvanoto. Zgolemeniot strav, nestabilnosta na pazarot na kapital i

lo{ite makroekonomski podatoci dovedoa do zastoj vo ekonomijata na SAD, periferijata na evrozonata, Britanija i Japonija.

Duri i brzoraste~kite pazari – kako Kina, brzoraste~kata Azija i Latinska Amerika – i ekonomiite koi se potpiraat na rastot na ovie pazari (izvoznicite, kako Germanija, i ekonomiite bogati so resursi, kako Avstralija) naglo zabavija so zakrepnuvaweto.

No, kako kaj avion {to postignal postojana brzina, i tuka imate dve opcii: da zabrzate i da izbegate ili da po~nete sloboden pad; a rezervoarot so gorivo (politi~kite kur{umi) koj treba da gi pottikne ekonomiite da zabrzaat e re~isi prazen, bidej}i najgolemiot del od nego go istro{ivme vo izminatite tri godini. Me{aj}i razni metafori, s$ do minatata godina zakonodavcite uspevaa da izvle~at nov zajak od {apkata i da pottiknat reflacija na sredstvata i ekonomsko zakrepnuvawe. Niski kamatni stapki, prvo kvantitativno olesnuvawe, vtoro kvantitativno olesnuvawe, kreditno olesnuvawe, fiskalen stimul, finansiski ograduvawa, obezbeduvawe likvidnost na iljadnici milijardi dolari i spasuvawe na banki i finansiski institucii – sevo ova e ve}e isprobano. No, sega ve}e nemame novi zajaci.

Fiskalnata politika sega e fiskalno izvlekuvawe i vo evrozonata i vo Britanija, a naskoro i vo SAD. Duri i vo SAD, pra{aweto e samo okolu K

CS Global e Centar za menaxment i jazi~na edukacija osnovan 2004 godina vo Makedonija. Centarot za jazi~na edukacija ima potreba od nadvore{en sorabotnik (profesor po slovene~ki jazik) so slednive kvalifikacii: • Univerzitetsko obrazovanie (Filolo{ki fakultet) • Rabota na kompjuter za obrabotka na tekst, tabeli, prezentacii • Komunikativna i dinami~na li~nost • Iskustvo vo rabotata Ve molam Va{ata biografija, zaedno so motivaciono pismo da ja ispratite na languages@csglobal.com.mk najdocna do 26.08.2011 godina so naznaka Profesor

sumata na izvlekuvawe, bidej}i dr`avnata i lokalnata vlast, a sega i federalnata vlast, gi namaluvaat tro{ocite, gi namaluvaat transfernite isplati i (naskoro) gi zgolemuvaat danocite.

U{te edna runda spasuvawe na bankite e politi~ki neprifatliva i neprakti~na: pove}eto zemji, osobeno vo Evropa, se tolku osiroma{eni {to ne samo {to ne mo`at da si dozvolat finansiska pomo{, tuku nivniot dr`aven rizik, vsu{nost, vodi kon bankarski rizik, bidej}i najgolemiot del od dr`avnite obvrznici gi poseduvaat tokmu nivnite banki.

Kvantitativnoto olesnuvawe e ograni~eno od inflacijata, koja zna~itelno ja nadminuva gornata granica vo evrozonata i vo Britanija. Federalnite rezervi na SAD verojatno }e po~nat treta runda kvantitativno olesnuvawe, no }e bide predocna.

Minatogodi{noto vtoro kvantitativno olesnuvawe od 600 milijardi dolari (zaedno so u{te 1.000 milijardi dolari od namaluvaweto na danoci i od transferi) predizvika rast od edvaj 3% za eden kvartal (~etvrtiot kvartal), a potoa rastot padna na pomalku od 1% vo prvata polovina od 2011 godina. Tretoto kvantitativno olesnuvawe }e bide mnogu pomalo i }e ima mnogu poslaba korist od nego vo odnos na raflacijata na sredstvata i obnovata na rastot.

Na site razvieni zemji im treba poslaba valuta i podobruvawe na trgovskiot bilans za da go zgolemat svojot rast, O

M

E

R

C

I

J

A

no ne mo`at site da go storat toa istovremeno – logi~no, ako nekoj e poslab, drug mora da bide posilen; ako ne~ij trgovski bilans e podobren, ne~ij drug e vlo{en.

Ova e igra so nulta suma (vo koja edniot dobiva na smetka na drugiot). Na povidok se valutni vojni, po~nuvaj}i od Japonija i [vajcarija, koi se obiduvaat da go oslabnat svojot devizen kurs. Naskoro }e se pojavat i drugi kako niv, so politika na poniski stapki, pogolemo kvantitativno olesnuvawe i pove}e devizni intervencii.

Italija i [panija rizikuvaat da go izgubat pristapot do pazarite (kako {to se slu~i so Grcija, Irska i Portugalija), a finansiskiot pritisok se zgolemuva i vo Francija.

No, Italija i [panija se premnogu golemi za da propadnat, a i premnogu golemi za da bidat izvle~eni od kriza ili spaseni. Zasega ECB }e obezbedi kupuvawe na del od nivnite obvrznici so cel da se premosti jazot me|u vladite vo evrozonata koi glasaat za toa dali da se dozvoli pofleksibilno koristewe na Evropskiot fond za finansiska stabilnost (EFSF) za kupuvawe italijanski i {panski obvrznici. Do krajot na ovaa ili po~etokot na 2012 godina sredstvata na EFSF, koi iznesuvaat 440 milijardi era, mo`at da bidat iscrpeni ako Italija i/ ili [panija go zagubat pristapot do pazarite.

Taka, bolniot proces na razdol`uvawe na doma}instvata, bankite, finansiskite institucii, L

N

I

O

G

L

A

visokozadol`enite korporacii, lokalnite i centralnite vladi {totuku po~na, a namaluvaweto na dolgot }e bide neophodno ako zemjite ne mo`at da zakrepnat, da za{tedat ili da sozdadat inflacija kako izlez od problemite so neodr`liviot dolg.

Vo taa smisla, Karl Marks be{e delumno vo pravo koga smeta{e deka globalizacijata i finansiskoto posreduvawe nekontrolirano diveat i deka redistribucijata na prihodite od rabotnata sila vo kapital mo`e da dovede do samouni{tuvawe na kapitalizmot (za ova e samo delumno vo pravo, bidej}i negoviot stav deka socijalizmot e podobar ekonomski sistem od kapitalizmot be{e sosema pogre{en). Vsu{nost, ako rabotnata sila nema dovolno prihodi, zemaj}i ja predvid raste~kata neednakvost vo prihodite i bogatstvoto, se javuva strukturalen nedostig od vkupna pobaruva~ka, osobeno ako dol`ni~kiot tovar ne im dozvoluva na doma}instvata da pozajmuvaat za da go nadminat jazot me|u slabite prihodi i potro{uva~kite potrebi. Neodamne{nite neredi vo Bliskiot Istok i Britanija, masovnite narodni demonstracii vo Izrael (i s$ pogolemiot naroden gnev vo Kina), a naskoro i vo ostanatite napredni ekonomii i brzoraste~ki pazari (ako naprednite ekonomii do`iveat recesija so duplo dno), se predizvikani od istite problemi i tenzii: zgolemena neednakvost vo prihodite i bogatstvoto, siroma{tija, nevraboS

NURIEL RUBINI

Pretsedatel na Roubini Global Economics, profesor vo Stern School na Wujor{kiot univerzitet i koavtor na knigata Crisis Economics

tenost i beznade`nost kaj rabotni~kata, pa duri i kaj srednata klasa, koja go ~uvstvuva pritisokot na namalenite prihodi i mo`nosti. Vo SAD povtorno se nao|ame vo vtora Zlatna doba, koga neednakvosta vo prihodite i bogatstvoto e na isto nivo kako i vo 1929 godina, na po~etokot od Golemata depresija, koja sleduva{e po Zlatnata doba od 20tite godini. Po pet rundi neodr`livi dano~ni namaluvawa vo periodot od 2001-2010 godina, federalnite dano~ni prihodi se na najnisko nivo vo poslednive 60 godini i iznesuvaat 14% od BDP, a istoriskiot prosek na SAD iznesuva 19%.

Za da se spasat kapitalisti~kite ekonomii orientirani kon pazarite, namesto da padnat vo Golema depresija 2.0, mora da ja napu{tat pozicijata na laissez faire i da se vratat na pravilen balans me|u pazarite i obezbeduvaweto javni stoki. Anglosaksonskiot model, kako i tradicionalniot kontinentalen evropski model na socijalna dr`ava upravuvana so deficit, se nefunkcionalni. Potreben ni e tret na~in, koj }e bide nekade me|u ovie dva.

Alternativata e novi recesii so duplo dno, recesii, stagnacija, depresija, valutni i trgovski vojni, kontrola na kapitalot, finansiski krizi, dr`avna nesolventnost i masovna socijalna i politi~ka nestabilnost.

I

Od 31.10 do 5.11.2011 godina vo Havana “FIHAV EXPOCUBA 2011” I DELOVNI SREDBI ME\U MAKEDONSKI I KUBANSKI KOMPANII Vo peridot od 31 oktomvri do 5 noemvri 2011 godina, vo Havana, Kuba, }e se odr`i 29. Me|unaroden saem na stoki za {iroka potro{uva~ka “FIHAV EXPOCUBA 2011”.

Za vreme na saemskata manifestacija, Stopanskata komora na Makedonija, vo sorabotka so Ambasadata na Kuba, so sedi{te vo Sofija, }e organizira bilateralni delovni sredbi na makedonskite posetiteli so kubanskite izlaga~i.

Stopanskata komora na Makedonija, kako ovlasten nacionalen koordinator, organizira poseta na makedonski kompanii na “FIHAV EXPOCUBA 2011” so organiziran avionski prevoz i hotelsko smestuvawe, besplaten vlez na Saemot, kako i posreduvawe pri izdavawe vizi za Kuba.

Va{iot inicijalen interes za poseta na Saemot, Ve molime, da go najavite najdocna do 23 avgust 2011 godina.

Kontakt: Vlatko Stojanovski Tel: 3244 004 faks: 3244 088 vlatko@mchamber.mk

Venera Andrievska Tel: 3244 037; faks 3244 088 venera@mchamber.mk

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

13

SVET

0-24

...NA TURNEJA

...JUBILEJ

...PODDR[KA VO RECESIJA

Avtobusot na Obama e pove}e od “yver”

Ju`na Koreja go proslavi osloboduvaweto

Kina mu pomaga na Hong Kong

imuzinata na amerikanskiot pretsedatel, Barak Obama, u`na Koreja v~era go proslavi Denot na osloboduvaweto ong Kong vleze vo recesija, a Kina e tuka prva da mu L sekako go zaslu`uva prekarot “yver”, no negoviot avtobus Jod japonskata kolonijalna vlast. Na fotografijata ~ovek Hpomogne. Kineskiot zamenik-premier, Li Ke~ijan, im se e u{te “postra{en”. Obama v~era ja po~na predizbornata pominuva pokraj drva ukraseni so bezbroj nacionalni obrati na mediumite pri pristignuvaweto vo Hong Kong. kampawa trgnuvaj}i na pat so ova luksuzno vozilo.

znamenca.

Kineskata delegacija }e prisustvuva tamu tri dena.

MERKEL I SARKOZI V^ERA ODLU^UVAA

EVROOBVRZNICATA SPAS ZA EVROTO?

Idejata za voveduvawe zaedni~ka evroobvrznica na zemjite od evrozonata kako posledna opcija za izlez od krizata i spas na evroto v~era be{e na a masa masa pred pr red Merkel Merkel i Sarkozi Sarkoozi VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ermanskata kancelarka, Angela Merkel i francuskiot pretsedatel, Nikola Sarkozi, go podignaa adrenalinot i povtorno gi razmrdaa berzite pred v~era{nata popladnevna sredba vo Pariz, na koja osven merkite za stabilizacija na evrozonata, povtorno ja doprea `e{kata tema za izdavawe zaedni~ka obvrznica na zemjite od evrozonata.

Ovaa ideja za eden vid kolektivna odgovornost kon dol`ni~kata kriza be{e razgleduvana nekolku pati dosega.

Celta na zaedni~kata evropska obvrznica e da se namali pritisokot od kamatite vrz finansiski slabite dr`avi na

G

EU so toa {to bogatite dr`avii }e garantiraat za dolgovitee so nivniot ugled. Me|utoa, see smeta deka toa e sprotivno naa osnovnite dogovori na EU. Dosega sekoja zemja-~lenka naa evrozonata izdava{e sopstveeni dr`avni obvrznici. Zemjitee koi imaat dobra kreditnaa sposobnost, kako na primerr Germanija, za otplata na svoitee krediti pla}aa niski kamati. i.

Drugite, kako Italija i [pani-ja, moraa za svoite krediti daa pla}aat povisoki kamati. Voo slu~aj na voveduvawe na evvroobvrznicata site zemji, bezz razlika na svojata kreditnaa (ne)sposobnost, }e mora zaa kreditite da pla}aat ednakva kamatna stapka. So toa zemjite koi se posebno te{ko pogodeni od krizata, kako Grcija, povtorno }e mo`at da gi ispolnat

K

uslovite za dobivawe povolni krediti. Za voveduvawe na ova re{enie posebno se zalo`uvaat perifernite zemji od evrozonata.

Zemjite vo kriza, kako Grcija ili Italija, ne se edinstvenite koi se nadevaat na t.n. evroobvrznici. S$ pove}e privatni investitori isto taka se zalagaat za zaedni~ki obvrznici na zemjite na evroto. No, dali Merkel i Sarkozi }e go izdr`at pritisokot koj doa|a od niv i od pazarite zasega e neizvesno.

GERMANIJA PROTIV EVROOBVRZNICATA Osven za opcijata evroobvrznica, na sredbata Merkel i Sarkozi razgovaraa i za merkite za stabilizacija na evrozonata po poslednoto O

M

E

R

C

I

J

A

L

razmrduvawe na finansiskite pazari. O~ekuvawata od germansko-francuskata sredba bea tolku golemi {to duri i berzite reagiraa na nivniot ishod.

Sekako, glaven protivnik dosega na idejata za evroobvrznica e Germanija, a minatata nedela toa go iska`a vo nekolku navrati. Iako zaedni~kata evroobvrznica mo`e da im pomogne na zadol`enite zemji kako Grcija, pa duri i na Italija i [panija, so {to bi dobile novi krediti, germanskata vlada s$ u{te oficijalno stoi zad svoeto “NE”.

Toa go potvrdi i germanskiot minister za finansii, Volfgang [ojble, vo intervju za germanskiot nedelnik “Der {pigel”, istaknuvaj}i deka Germanija N

I

O

G

L

A

ostanuva na svojot stav. “Ne sakame podelba na dolgovite na site, a ne dozvoluvame i neograni~ena poddr{ka na zemjite vo kriza. Voveduvaweto evroobvrznica e isklu~eno s$ dodeka site zemji od evrozonata ne ja vodat pravilno svojata finansiska politika”, istakna [ojble.

I pokraj negiraweto na ministerot za finansii, svetskite mediumi pi{uvaat deka tokmu na v~era{nata sredba me|u Merkel i Sarkozi evroobvrznicata bila tema na razgovor, bidej}i i dvajcata lideri vo ovaa opcija po~naa da gledaat strategija za spasuvawe na evroto. Zatoa, analiti~arite smetaat deka Merkel naskoro mo`e da popu{ti vo odnos na ova pra{awe.

S

PODOBRA KOORDINACIJA SO BRISEL Na zaedni~kata agenda na Merkel i Sarkozi se najde i pra{aweto za podobra koordinacija na evropskata ekonomska politika. Dvajcata politi~ari vo vreme na turbulencii na pazarot sakaat da bidat odbegnati protivre~ni informacii od Brisel, koi mo`at da predizvikaat dopolnitelni dvi`ewa na berzite. Za francuskiot pretsedatel sredbata ima u{te edno dopolnitelno zna~ewe. Toa {to ja povika Angela Merkel na razgovori vo Pariz za krizata so evroto e poraka do negovite sonarodnici deka pretsedatelot prezema merki i deka ekonomijata e pod kontrola. Vo momentov sekoj tret Francuzin e ubeden deka Sarkozi ne mo`e da se spravi so krizata, a spored edna aktuelna anketa na “Galup”, Francuzite mnogu pove}e & veruvaat na Angela Merkel.

Ostanatite evropski lideri se zagri`eni deka ako prodol`i da se {iri krizata tie mo`e da se soo~at so stra{en izbor me|u otfrlawe na evroto ili voveduvawe na celosna fiskalna unija, dopolneta so evroobvrznici. Iako Merkel i Sarkozi s$ u{te razmisluvaat za ovoj poteg, jasno e deka tie treba da napravat radikalna promena za da ja spasat zaedni~kata valuta.

I

APEL ZA POMO[ Deteto NIKOLOVSKI DIMITAR, rodeno na 21.01.1999 godina vo Skopje, boleduva od tumor na mozokot (Dg. Tu cerebri– Epi) i ima sekojdnevni epilepti~ni napadi. Dimitar edna{ e operiran vo Qubqana pred 6 godini, no zdravstvenata sostojba ne mu se podobri. Sega se predlaga u{te eden operativen zafat, vo Turcija, kaj svetski poznatiot detski neurohirurg Dr. Memet Ozek.

Pomaliot brat na Dimitar, FILIP NIKOLOVSKI, roden na 02.03.2005 godina vo Skopje, i e na vozrast od {est godini, boleduva od leukemija, i toj se nao|a na Detskata Klinika vo Skopje, na oddelenieto za hematoonkologija, i prima citostatska terapija. Lekuvaweto na Filip ke se odviva vo Skopje, no lekuvaweto na Dimitar potrebno e da se izvede vo Turcija vo bolnicata ACIBADEM. Cenata na operacijata vo Turcija iznesuva 30.000 dolari.

Otvoreni se i telefonski broevi za donacii: za Filip 070/143-114, i za Dimitar 070/143-115 na koi {to so edno javuvawe se doniraat 100 denari.

Vo ime na celoto semejstvo Nikolovski, najiskreno i najdlaboko gi zamoluvame site humanitarni lu|e, dokolku ste vo mo`nost da donirate pari~ni sredstva na `iro smetka 300007088792725 od Komercijalna Banka za humanitarna cel.

Sredstvata ke bidat iskoristeni za sobirawe na potrebnata suma na pari za operacijata na Dimitar vo Turcija.

Odnapred, na site vas, mnogu }e vi bideme blagodarni.

So po~it do site vas, semejstvo Nikolovski.

Kontakt telefon 070/ 305-915

14

Feqton

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI

P Po~ituvani ~itateli, “Kapital” po~na nov feqton: “Umetnosta na strategijata na Aleksandar Makedonski”. Vo sorabotka so izdava~kata ku}a Ikona vi go pretstavuvame fantasti~niot bestM sseler na Parta Bose, Indiec koj `ivee i raboti na relacija London-Boston. Po dolgogodi{no istra`uvawe i prou~uvawe na `ivotot i vojskovodskata kariera na Aleksandar Makedonski, Bose i uuspeal da sogleda kako strategiskoto razmisluvawe i liderstvoto na najgolemiot imperator vo istorijata mo`e da se iskoristat za osvojuvawe na svetot na politikata i biznisot denes. i Aleksandar na Bukefal, 1904 godina, crte` od Vi~enco Gemito

VISTINSKIOT, POGRE[NIOT, I NA^INOT ZA USPEH

leksandar gi dones o l r a n o ko m pliciranite odluki za organizacija i nasokite na koi odlu~il da se fokusira i toa se poka`alo kako uspeh. Toa va`i i vo svetot na biznisot. Dobro e poznato deka pravilniot izbor na vrvniot menaxmentski tim vo biznis-organizaciite e edna od najbitnite dimenzii za uspe{na tranzicija.

Pa sepak, toa e istata zada~a za koja se tro{i najmnogu vreme i najmnogu energija. Noviot glaven izvr{en rakovoditel (CEO) ima

A

Aleksandar, statua od 3 vek p.n.e., se nao|a vo Arheolo{kiot muzej vo Istanbul

potreba od pomo{ i sorabotka od tim, dodeka vo isto vreme odbira kogo od timot da zadr`i, a kogo da go zameni. Ova ne samo {to se pra{awa cvrsto povrzani so istorijata i politikata na organizacijata, tuku vo realnosta postojano se bara soglasnost od upravniot odbor za promeni vo vrvniot tim.

Se razbira, dodeka se slu~uva sevo ova ostatokot od organizacijata, kako i nadvore{nite akcioneri i analiti~ari, gi sledat potezite na noviot CEO. Tie sakaat da doznaat kolku silno i/ili brzo toj saka da ja oblikuva organizacijata spored negovata vizija i vo soglasnost so negovite tendencii.

Na patot od sredi{na Grcija kon Makedonija, Aleksandar zaprel vo hramot na Apolon vo Delfi za da pobara sovet od bogovite za negovata planirana invazija vrz Persija. Koga mu bilo soop{teno deka nema sorabotka od hramot toj beskrajno se voznemiril.

NA^INOT NA LU GERSTNER Me|utoa, pomalku se poznati vidovite komplicirani organizaciski k k odluki koi nekoj CEO gi donesuva rano, kako i nasokite na koi odlu~uva da se fokusira. Efekten primer ni e pristignuvaweto na Lu Gerstner vo IBM na 1 april 1993 godina, koga edna od glavnite ikoni na industrijata vo SAD brzo propa|a{e kon morbidnost. Firmata go gube{e udelot na pazarot za personalni kompjuteri poradi sposobnite igra~i kako Compaq i Dell. Duri i lu|eto od IBM seriozno se pra{uvaa dali firmata ima dolgoro~en potencijal da ostane glaven igra~ na pazarot za golemi

kompjuterski mre`i. Cenata na negovite akcii do`ivea kolaps. IBM stana za{titen znak za toa {to e bolno vo amerikanskata industrija i nieden menaxer od visok profil ne saka{e da go prifati najvisokoto mesto vo firmata. Otkako gi odbi prvite pokani, Gerstner, sepak, be{e ubeden da go napu{ti RJR Nabisco. Spored glasinite, pri~inata be{e ta {to rabotnoto mesto mu be{e pretstaveno ne samo kako {ansa da ja spasi kompanijata, tuku i op{testvoto, so ogled na vlijanieto na IBM vo svetot i vrz amerikanskata ekonomija.

Koga Gerstner pristigna vo IBM kompanijata be{e na rabot da

Aleksandar, zapis so hieroglifsko pismo

bide reorganizirana na trinaeset razli~ni na~ini. Po pro~uenata izjava deka na IBM vo toj moment najmalku mu treba nova vizija, Lu Gerstner se zafati da ja prenaso~i firmata so ~uvstvo za itnost, a ne so ~uvstvo deka postoi kriza.

Za da im go potencira na site vraboteni ~uvstvoto za itnost mu treba{e tim koj }e go poka`uva istoto ~uvstvo. Isto taka, treba{e da ja ottrgne firmata od nejzinata kultura na unikatnost, kongenijalnost i na soop{tuvawe samo na dobri vesti, kade {to ne se prezemaa drasti~ni akcii, bez ogled kolku e lo{a situacijata. Edna stara izreka od IBM veli: “Postoi

Nekolku minuti podocna, dodeka makedonskite trupi odu{eveno ja gledale odlu~nosta na nivniot kral, Aleksandar izlegol so sve{teni~kata, nosej}i ja na negovite {iroki ramewa, vreskaj}i.

Taka ja odnesol vo vnatre{nosta na hramot i go slu{nal proro{tvoto deka e nepobedliv.

15

Feqton

KAPITAL / 17.08.2011 / SREDA

Aleksandar rano gi donesol kompliciranite organizaciski odluki i nasokite na

koi odlu~il da se fokusira i toa se poka`alo kako uspeh. Toa va`i i vo svetot na biznisot. Efekten primer ni e pristignuvaweto na Lu Gerstner vo IBM, koga edna od glavnite ikoni na industrijata vo SAD se dvi`e{e kon ambisot

P

ARTA BOSE e marketingdirektor na Allen&Overy, edna od najgolemite i najistaknati pravni firmi na svetot, so sedi{te vo London. Do mart 2003 godina, Parta be{e partner i glaven rakovoditel za marketing vo Monitor Group, me|unarodna strategisko sovetodavna firma so pretstavni{tva vo 25 zemji {irum svetot. Toj be{e ~len na kancelarijata na pretsedava~ot so firmata i rabote{e vo sedi{teto na Monitor vo Kejmbrix, Masa~usets. Pred da se pridru`i na Monitor, Parta be{e partner i direktor za komunikacii vo McKinsey&Company i rabote{e vo Londonskoto biro na taa kompanija.

Parta be{e i glaven urednik na McKinsey Quarterly.

Ima diploma po in`enering od Univerzitetot vo Baroda, Indija, magisterska titula od novinarskoto u~ili{te pri Univerzitetot Kolumbija i po biznis-administracija od Sloun, u~ili{te za menaxment pri Institutot za tehnologija od Masa~usets.

Toj be{e korisnik na The India Abroad stipendija na Univerzitetot Kolumbija i na stipendijata od Sloan Management Review. Dodeka be{e vo Sloun be{e urednik vo Sloan Management Review. @ivee vo Boston i vo London. Koga ne se razonoduva so svoite deca po trevnicite ili na igrali{teto za fudbal, u`iva da igra tenis, da prebaruva po antikvarnici ili da gi gleda natprevarite na fudbalskiot klub Чelzi vo angliskata Premier liga.

vistinskiot na~in, pogre{niiot na~in i na~inot na IBM”.

Na negoviot prv den vo Big Blue (prekarot na IBM) Lu Gerstner & zboruval 20 do 30 minuti na grupata top-menaxeri: “Vo narednite nekolku nedeli sakam da sednam so sekogo od vas poedine~no i da go razgledam va{iot biznis. Jas sakam da mi ka`ete {to rabotite, koi se va{ite konkurenti i kupuva~i, koi se va{ite sili i slabosti, koi vi se kratkoro~nite i dolgoro~nite predizvici?”. Gerstner odvoil mnogu vreme za razgovori so lu|eto – menaxeri, personal, fabri~ki rabotnici, nabavuva~i i kupuva~i. Od vrabotenite ~esto baral spontano da mu govorat za nivnite menaxeri. Gerstner sobral razmisluvawa od lu|eto od {to e mo`no pove}e perspektivi. Toj im ka`al na lu|eto deka ne mu e gri`a dali bile yvezdi vo biv{iot re`im ili sakale da si zaminat. [to se odnesuva do nego, site tie po~nale so “~isto minato”.

Koga se sretnal so menaxerite im pobaral kratko rezime za kontekstot na sredbata, precizna definicija na problemot za koj }e diskutiraat, so relevanten kontekst i fakti. Toj moral da go vsadi fokusiraweto kon celta vo kultura kade {to operativniot princip bil da se soop{tuvaat samo ubavi vesti. ]e se odr`at mnogu sostanoci, no ni{to nema da se sraboti i kako vo mnogu birokratii kade {to lu|eto odat na sostanoci bidej}i toa od niv go bara nivniot rang ili polo`ba, duri i ako nemaat so {to da pridonesat, i sostanocite vo IBM stanaa isti. Navodno, vo IBM imalo mnogu sitni razgovori, pot~uknuvawa po grb i razmena na {egi, no malku bilo sraboteno.

Gerstner sakal da ostvari presvrt.

Toj imal malku vreme za prazni muabeti. Presvrtite sami po sebe se te{ki - vodat kon otpu{tawa i seop{ta bolka. No, za Lu Gerstner namaluvaweto na tro{ocite preku agresiven presvrt bila edinstvenata opcija vo momentot;

Lu Gerstner

Vo 1993 godina IBM go gube{e udelot na pazarot za personalni kompjuteri poradi sposobnite igra~i kako Compaq i Dell.

Duri i lu|eto od IBM seriozno se pra{uvaa dali firmata ima dolgoro~en potencijal da ostane glaven igra~ na pazarot za golemi kompjuterski mre`i.

Cenata na negovite akcii do`ivea kolaps.

SPECIJALISTI ZA DELOVNA LITERATURA

Koga Gerstner pristignal vo IBM sakal da ostvari presvrt, pa imal malku vreme za prazni muabeti. Presvrtite sami po sebe se te{ki - vodat kon otpu{tawa i seop{ta bolka.

No, za Lu Gerstner namaluvaweto na tro{ocite preku agresiven presvrt bila edinstvenata opcija vo momentot. Podobruvaweto na prihodite pak, dojde podocna, no so siguren ~ekor.

Izdava~ka ku}a Ikona postoi ~etiri godini, so izdava~ka politika posebno fokusirana na oblasta na delovnata literatura. Vo tekot na ovoj period se izdadeni pove}e od 30 naslovi, koi na nekoj na~in ostavile golemo vlijanie vrz teoretskite i prakti~nite aspekti na menaxmentot, a nekoi od niv se neodminlivo ~etivo za sekoj {to raboti vo ovaa sfera:

podobruvaweto na prihodite bi do{lo podocna. Na sostanocite toj gi nabquduval i gi odmeruval sogovornicite. Na ovie sostanoci zabranil da se upotrebuvaat odnapred podgotveni grafikoni i slajdovi, vo polza na neposredniot razgovor. Toj gi nateral menaxerite da bidat direktni, da se fokusiraat na nivnite kupuva~i i da gi opi{uvaat naporite so izrazi koi se razbirlivi za kupuva~ite, ne so izrazi razbirlivi za menaxeri. Gerstner na tie sostanoci posebno vnimaval menaxerite da ne go hranat so toa {to go opi{a kako intelektualen arsenik ili so “proekti-mileni~iwa” ili pak, so ad hok idei.

PROMENI VO “GOLEMOTO SINILO” Za nekolku nedeli Gerstner na golemo rabotel na formiraweto na timot. Timot se sostoel od menaxeri koi izvesno vreme bile vo IBM; nekolkumina dovel otstrana. Nekoi od “dojdencite” ne gi poznaval, tie do{le vo timot preku preporaki i prebaruvawe. No, nekoi bile lu|e so koi rabotel prethodno, na mesta kako American Express. Ovie lu|e stanale zadol`eni za komunikacii i za marketing. Eden od niv mu bil sovetnik za op{ti pra{awa, a eden i negov pomo{nik. Ovie poedinci gi zacvrstile nekoi od klu~nite segmenti na kompanijata.

Osven toa, poradi prethodnata sorabotka so Gerstner, tie implicitno razbrale {to i kako treba da se stori. U{te pova`no, tie bile i lu|e na klu~ni pozicii koi znaele kako da sorabotuvaat eden so drug. “Otkako tripati go napraviv ova”, rekol Gerstner, “dozvolete da vi ka`am - toa e dosta osameno spu{tawe so padobran vo edna kompanija”.

Naporite na Lu Gerstner za reorganizacija imaa golemo vlijanie vrz biznisot. Toj ne gube{e meseci vo oblikuvaweto na novata vizija za kompanijata. Namesto toa, Gerstner gi ovlasti menaxerite na kompanijata da gi ostvarat potrebnite vidovi promeni so cel nivnite biznisi povtorno da za`iveat. Ja sfati va`nosta na oddelot za personalni kompjuteri i gi prefrli nivnite operacii podaleku od glavnata uprava. Na glavniot na toj oddel mu be{e daden ogromen stepen na avtonomija, poradi koja negovite lu|e mo`ea da mu se obratat na koj bilo snabduva~ za da gi zadovolat svoite potrebi, a ne da bidat ograni~eni na

nabavkite od samiot IBM. Za da spre~i in`enerite i menaxerite vo toj oddel da bidat prekinuvani vo rabotata Gerstner odlu~i site komunikacii me|u oddelot i ostatokot od IBM da odat preku glavnata uprava na oddelot.

Gerstner upati i predizvik kon mnogu dolgogodi{ni pretpostavki za biznisot. Mnogumina vo IBM veruvaa deka ne samo {to se vode~ka kompanija za hardver, tuku i najgolema softverska kompanija.

Vsu{nost, toa be{e to~no, no izleze deka pri~inata e vo toa {to tie za svoi potrebi pi{uvaa - i koristea - golem del od programskiot kod. Ne e iznenaduva~ki {to vo *IBM se podelija mnogu otkazi.

Sekoj nov glaven izvr{en rakovoditel na kompanija vo nevolja ima samo dve opcii: zgolemuvawe na prihodite ili namaluvawe na tro{ocite. Pred da doznae kako da gi zgolemi prihodite, edinstvenata opcija mu e namaluvawe na tro{ocite.

TI SI NEPOBEDLIV, ALEKSANDAR! Da se vratime sega dvaesetina vekovi nanazad. Na patot od sredi{na Grcija kon Makedonija, Aleksandar zaprel vo hramot na Apolon vo Delfi - istiot hram poradi koj bile vodeni Prvata i Vtorata sveta vojna - za da pobara sovet od bogovite za negovata planirana invazija vrz Persija.

Dodeka makedonskata vojska postavuvala logor nadvor od zemji{teto koe mu pripa|alo na hramot, eden emisar od hramot izlegol nadvor za da se sretne so Aleksandar. Toj mu soop{til deka toj den vrhovnata sve{teni~ka na hramot nema da prorekuva. Aleksandar trebalo povtorno da dojde nekoj drug den.

Otsustvoto na sorabotka od hramot na Apolon beskrajno go voznemirilo Aleksandar, za{to blagodarenie na makedonskata poddr{ka i intervencija zemjata okolu hramot bila oslobodena vo Prvata i vo Vtorata sveta vojna.

Aleksandar stoel so celata makedonska vojska, koja tri meseci bila na pohod, a vrhovnata sve{teni~ka

ne sakala da mu prorekuva bidej} i “ne & bil denot”. Aleksandar nemal poim koga povtorno bi do{ol tuka. Toj dobil izvestuvawa deka plemiwata vo dr`avite {to grani~ele so severnite granici na pro{irenata Makedonija se podgotvuvale za odlu~na bitka so nego, a zgora na toa, navistina imal potreba od invazijata vrz Persija. Vo toa vreme Aleksandar ne planiral povtorno da dojde vo centralna Grcija, iako }e bide iznenaden kolku nabrzo }e se vrati.

Aleksandar ne bil ~ovek koj gubi vreme. Toj go javnal Bukefal i jurnal vo odaite na vrhovnata sve{teni~ka, nedaleku od golemiot konusen kamen postaven na sredinata od hramot, koj go ozna~uval omfalosot (centarot na papokot).

Ovoj kamen za anti~kite Grci go ozna~uval centarot na svetot.

Site dale~ini Grcite gi merele od ovoj kamen. Nekolku minuti podocna, dodeka makedonskite trupi odu{eveno ja gledale odlu~nosta na nivniot kral, Aleksandar izlegol nadvor. Okolu negovite {iroki ramewa ja nosel sve{teni~kata, koja vikala i vreskala. Ja odnesol vo vnatre{nosta na hramot. Taa gi pomirisala svetite isparuvawa koi izvirale od podot na hramot (spored neodamne{ni otkritija, isparuvawata poteknuvale od bitumenski varovnik obvien so nafta, koj se nao|a pod procep pod hramot). Otkako gi vdi{ala, sve{teni~kata padnala vo trans i mu rekla: “Ti si nepobedliv, sine moj”. Aleksandar sakal da go slu{ne tokmu toa i & gi poka`al darovite koi Makedoncite gi donele so sebe i na ~elo na

[TO E MENAXMENT

XOAN MAGRETA, kniga na godinata vo izbor na Business Week i The Economist

EFEKTIVEN DIREKTOR

PITER DRAKER

MENAXIRAWE ZA IDNINATA

Piter Draker

DRAKER ZA SEKOJ DEN Piter Draker

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI

PARTA BOSE

MOTIVIRAWE NA VRABOTENITE

BERI SILVERSTAIN

SOVR[EN BIZNIS PLAN

RON XONSON

SOVR[ENO CV

MAKS EGERT

ODNOSI SO JAVNOSTA

ANTONI DEJVIS

48 ZAKONI NA MO]TA

ROBERT GRIN

negovite trupi trgnal nazad kon Makedonija. Interesno, toa {to sve{teni~kata go ka`ala za Aleksandar vo odnos na pro~uenite proro{tva od Delfi }e bide na ist rang so re~enicata “Ti si najmudriot od site lu|e”. Toa nekolku decenii prethodno mu bilo ka`ano na filozofot Sokrat.

(PRODOL@UVA) VO UTRE[NIOT BROJ: ALEKSANDAR OHRABREN SE VRA]A VO MAKEDONIJA I GO ZADU[UVA BUNTOT VO TEBA ZA DA STAVI KRAJ NA BORBATA KOJA MO@ELA DA PRODOL@I DO BESKRAJ

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

28 OKTOMVRI SPECIJALEN PRILOG

OSIGURUVAWE I LIZING OSIGURITELNITE KOMPANII OVAA ESEN SO NOVI PAKET-PONUDI, DIZAJNIRANI SPECIJALNO ZA KOMPANIITE!

KAKVI NOVI MO@NOSTI I POVOLNOSTI SE OTVARAAT ZA MAKEDONSKITE KOMPANII?

[TO ZNA^I POSEDUVAWETO NA OSIGURITELNA POLISA? VO SEGMENTOT @IVOTNO OSIGURUVAWE GODINAVA VLEGOA DVE NOVI KOMPANII - DALI TOA ]E GO ZA@IVEE @IVOTNOTO OSIGURUVAWE ILI ZGOLEMENATA POBARUVA^KA I SVESNOST ZA POTREBATA OD OSIGURUVAWE NA @IVOTOT- PREDIZVIKA I ZGOLEMUVAWE NA PONUDATA?

NOVINI NA LIZING PAZAROT VO MAKEDONIJA OVA SE SAMO DEL OD TEMITE KOI KE MO@E DA GI PRO^ITATE VO SPECIJALNIOT PRILOG OSIGURUVAWE I LIZING, KOJ ]E IZLEZE NA 28 OKTOMVRI 2011 VO NEDELNIKOT KAPITAL

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

16 SEPTEMVRI SPECIJALEN PRILOG

KONZERVNA INDUSTRIJA VO OVOJ SPECIJALEN PRILOG PRO^ITAJTE KAKO USPE[NITE KONZERVNI FABRIKI SI GO PROBILE SVOJOT PAT DO POTRO[UVA^ITE I PAZARITE!

KOI SE PREDIZVICITE, A KOI MODELITE ZA POZASILEN RAZVOJ NA KOMPANIITE OD OVOJ SEKTOR?

BRENDIRAWETO, KREATIVNIOT MARKETING PRISTAP I GRADEWETO IMIX NA KVALITETNA I ZDRAVA HRANA SE EDNI OD KLU^NITE MOMENTI KAKO DA SE POSTIGNE ZADOVOLITELEN PAZAREN USPEH I OSVOJUVAWE NOVI PAZARI?

“KAPITAL” VI DAVA PREGLED NA IZVORITE ZA FINANIRAWE KOI IM STOJAT NA RASPOLAGAWE NA KONZERVNITE KOMPANII!

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111