359-02.09.2011

petok. 02 septemvri. 2011 (weekend izdanie) МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.590,88 МБИД 2.639,56

ОМБ 117,44

-0,20% -0,11% +0,04%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 42,56 69,45

petok-02 etok 02 2 - sabota-03 sabota 03 3 - nedela-04. ne septemvri. 2011 | broj 359 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111 WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

KOMPANIJA OD SAD ]E GRADI FABRIKA VO [TIP STRANA 5 NASKORO!!! MESE^NIK

NA 30 SEPTEMVRI MESE^NIK

NA 15 OKTOMVRI

petok / weekend. 02 septemvri. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

L A T : I A P KA ZNAV DO

3.000

МБИ10

0,20%

2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

vinarnici 13se na proda`ba!

Vladata d da d ka`e koj ko i kade }e popi{uva! popi{uva STRANA 7

Mo`eme, a ne proizveduvame r u 5.500 gigavati struja godi{no!

STRANA 4

KOLUMNA MAGDALENA HRISTOVA PROKREDIT BANKA

Efikasna kontrola i optimizacija na tro{ocite vo pretprijatieto STRANA 02-03

STRANA 10

FEQTON VO KAPITAL: UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI F

VOVEDNIK KATERINA SINADINOVSKA

AGRESIVNIOT STIL BARA LI^EN ANGA@MAN

(Po)pi{i – izbri{i!

34

STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PETOK 02 SEPTEMVRI 2011

(PO)PI[I – IZBRI[I!

K

Kaj nas ni svadba ne biduva bez politika, rekol narodot i ne zgre{il.

Deka imame ispolitizirano op{testvo, so politi~ki izbrani direktori na javni pretprijatija, so politi~ki oboeni sudii i pretsedateli na sudovi, so politi~ki vraboteni dr`avni slu`benici, koi vo slobodno (a po~esto i vo rabotno) vreme se partiski aktivisti, znaeme site. Ama deka situacijata bila dojdena dotamu da ne mo`eme ni da se popi{eme poradi politika, bogami, ne znaevme.

U{te koga se odlo`i popisot vo april godinava (period koga site normalni dr`avi po preporaka na Evrostat ja vr{at normalnata statisti~ka operacija) mo`e{e da se naseti deka ne{to neubavo mirisa od politi~kite kujni. Xabe dojde prviot ~ovek na ovaa organizacija, Piter Evers, da ni nacrta deka popis ne mo`e da se pravi koga }e ti tekne, tuku deka za toa ima globalno propi{ani termini. Na{ive (iako site eksperti velea deka toa ne e problem) gi iskoristija predvremenite izbori kako opravduvawe za odlagawe na popisot vo oktomvri.

Ama eve go, doa|a i oktomvri, a rabotava izleze deka bila mnogu poseriozna. Te{ki zatkulisni politiki se krijat vo Dr`avnata popisna komisija, kaj politi~kite partii i sekako, vo Vladata. Pa pod znak pra{alnik se stava celata operacija, za koja politi~arite kako da ne se svesni deka ne e i ne mo`e da bide dnevna politika. So popisot se obezbeduvaat podatoci za brojot na naselenieto i negovata teritorijalna razmestenost, za negovata struktura spored demografski, geografski, etni~ki, ekonomski i socijalni belezi. Ponatamu, za bro-

jot na doma}instvata i nivnata golemina, tipot, semejniot i generaciskiot sostav, no i brojot na `iveali{tata spored vidot i opremenosta. Zna~i, se dava edna celokupna slika za dr`avata, za koja vo institucijata zadol`ena da go organizira popi{uvaweto, Komisijata, se poka`aa neume{ni da ja naslikaat!

Poslednite denovi tamu vladee vistinska drama – pretsedatelkata Vesna Janevska ne uspea da gi zeme koncite vo svoi race, pa da gi smiri strastite na svojot zamenik, Abdulmenaf Bexeti, koj Zakonot go ~ita poinaku od nea. Dogovorot me|u vlastodr{cite, Nikola Gruevski i Ali Ahmeti, deka ovoj pat }e n$ popi{uvaat binacionalni popi{uva~ki parovi (za {to, vpro~em, samiot popis }e n$ ~ini dvojno pove} e od prethodniot), koj e crno na belo sro~en i vo zakon, e jasen. Plasti~no objasneto, toj predviduva koga }e se popi{uva semejstvo vo nekoe tetovsko selo, na primer, edniot od popi{uva~ite da bide Albanec, zatoa {to toa e najbrojnata etni~ka zaednica, a drugiot pretstavnik na vtorata zaednica, vo slu~ajov Makedonec.

No, Zakonot, koj koga se donese pomina bez zabele{ki vo vrska so ova, sega ne im e po }ef na Bexeti i nemu sli~nite. Toj bara vo sredinite so mnozinsko albansko naselenie dvajcata popi{uva~i da bidat Albanci, za{to (pazete, vi se molam!) albansko semejstvo bi se ~uvstvuvalo neprijatno koga }e mu vlezel doma Makedonec!!! Mu vleval nedoverba!!!

A na Makedoncive, na primer, voop{to ne im pre~i {to i kaj niv }e vleguvaat Albanci! I {to kako dr`ava }e platime dvojno pove}e! Za Makedoncite, Albancite se dovolno doverlivi.

A Bexeti ne zapira tuka – inventivno nudi re{enie za ovaa “ednonaso~na” doverba. Ako ne mo`elo vaka, toj nudi nov predlog – Albanec da ima sekade! I vo Berovo i vo Del~evo! Da se znae...

KATARINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk sinadinovska@ka @ pit p al.com.mk

Bogami, i na Janevska ne & e lesno! Zatoa, v~era gordo soop{ti deka donele odluka oti ne se sposobni da ja re{at ovaa situacija! Sekako deka ne se! [to mo`e kutrata komisija koga izleguva deka igrata e mnogu pogolema!?

Zatoa, sega }e se bara pomo{ od Vladata – da ka`e {to mislela koga go nosela Zakonot! I {to zna~i toj. Za da znaat kako da go pro~itaat Janevska i Bexeti.

Toa {to ova go baraat na denot koga treba{e da po~nat oglasite za popi{uva~ite i na samo mesec ipol pred popisot za niv ne e problem.

Vo me|uvreme, Ahmeti i Gruevski nikade gi nema!

Im treba vreme i nim da se usoglasat - kako da go ispo~ituvaat Zakonot, a da ne gi navredat ili ne daj Bo`e, da gi isprovociraat ~lenovite nacionalisti.

A dodeka niv gi nema go ima de`urniot “piroman” Menduh Ta~i, na koj ne mu pre~i samo strukturata na parovite, tuku i godi{noto vreme. DPA ne prifa}ala popis naesen, bara da se odlo`i celata operacija za na leto – ili za koga bilo samo brojot na Albanci vo dr`avava da izleze kolku {to zamislil toj... so pomo{ na gasterbajterite, koi poradi ovie silni nacionalni interesi ako treba }e ka`at i deka `iveat vo dr`avata.

A popi{uva~ite (od doverba) }e im progledaat niz prsti.

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija;

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

OFFICE MANAGER I FINANSII

Verica Jordanova

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

nikolova@kapital.com.mk

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

MAJA BAJALSKAGEORGIEVSKA

S

bajalska@kapital.com.mk

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

Gordana Mihajlovska

I

13 VINARNICI

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

4,1%

znesuva inflacijata vo Makedonija vo prvite osum meseci godinava, sporedeno so prvite osum meseci lani.

Najgolem rast na cenite vo ovoj period imaat zemjodelskite proizvodi za 7,5%, a potoa sleduvaat prehranbenite proizvodi ~ii ceni se zgolemeni za 6,9%, industrisko-prehranbenite proizvodi koi poskapele za 6,7%. Stokite poskapele za 5,5%, cenite na industriskite proizvodi se zgolemile za 5,3%, neprehranbenite industriski proizvodi poskapele za 5,2%. Cenite na uslugite se zgolemile za 1,8%, a pijalacite poskapele za 0,7%.

“KAPITAL” DOZNAVA

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk

DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

Se prodavaat 13 vinarnici vo Makedonija poradi finansiski problemi vo raboteweto, doznava “Kapital”. Spored {pekulaciite, koi ve}e nekoe vreme kru`at vo vinskata industrija, sopstvenicite na nekoi od vinarnicite sami po~nale da go nudat svojot biznis kaj finansiski pomo}nite doma{ni proizvoditeli na vino, a nekoi baraat i stranski partneri. Pri~ina za

Od vkupno 84 vinarnici, kolku {to se registrirani vo Makedonija, 13 se na proda`ba poradi finansiski problemi, doznava “Kapital”. Nivniot imot (lozjata i opremata) ve}e e cel na prezemawe od posilnite doma{ni igra~i! dobivme od germanskata sertifikaciska ku}a Ceres. Normalno izvezuvame, a sega vo septemvri imam sostanok so Kinezi koi se zainteresirani za uvoz na organsko vino”, veli Grkov.

Vo vrska so {pekulaciite koi se {irat vo rodniot grad na Grkov, Kavadarci, deka i biznisot so kompanijata Urban invest e pred zatvorawe, toj veli: “Ne e to~no. Samo se prestrukturiravme poslednive dve godini. I vo smisla na strategijata i vo proizvodstvoto, a smenivme i

lu|e. Go napu{tivme stariot proizvod, paver-elementite, a isfrlivme nov - granitoidni plo~ki od meleni kamewa.

Rabotime na proekti od “Skopje 2014”, a u~estvuvame na tenderi i vo Bugarija, Kosovo i Avstrija.”

Sopstvenikot na vinarnicata Fonko, Qup~o Trajkovski, sopstvenik na grupacijata Fonko, koja se zanimava i so sistemi za centralno ladewe i geotermalni pumpi, veli deka ne ja prodava vinarnicata, no bara partner koj }e napravi dokapitalizacija.

“Vinarnicata ne ja proda-

TRI VINARNICI SO ODZEMENI LICENCI! ri vinarnici ve}e ostanaa bez licenci za rabota minatata nedela otkako Tlicencite Ministerstvoto za zemjodelstvo objavi deka inspektoratot im gi odzel poradi toa {to ne go isplatile vinskoto grozje za otkupot od 2009 godina. Od Ministerstvoto ne gi otkrivaat imiwata na ovie vinarnici. Potenciraat deka ja sledat situacijata na teren, a rokot za isplata na otkupenoto grozje vo 2010 godina te~e. “Do 20. septemvri vinarnicite treba da dostavat izjava deka go platile rodot za 2010 godina. Potoa inspektoratot }e postapuva vo slu~aite kade {to }e ima problemi”, veli Sowa Trajkova, portparol na Ministerstvoto za zemjodelstvo. proda`ba kaj del od vinarnicite e i faktot {to vo mnogu slu~ai tie ne se osnovniot biznis na sopstvenicite, pa stanuvaat `rtva na likvidnosnite problemi koi gi predizvikuva ekonomskata kriza.

Me|u imiwata za koi eden mesec vo vinarskite krugovi se {pekulira deka se na proda`ba se vinarnicite Grkov, Fonko, Popova Kula...

“Kapital” kontaktira{e so direktorite na ovie vinarnici za da gi proverime informaciite i da slu{neme koi se nivnite planovi.

Sopstvenikot na vinarnicata Grkov, Jovan Grkov, koj e sopstvenik i na grade`nata kompanija Urban invest, veli deka ne e vistina deka negovata vinarnica e na proda`ba ili deka se zatvora.

“Nemame nikakvi problemi, ne e to~no deka se zatvorame. Na{ata vinarnica e edinstvenata vo Makedonija so sertifikat za organsko vino, koj vo 2009 godina go

QUP^O TRAJKOVSKI SOPSTVENIK NA FONKO “Vinarnicata ne ja prodavame, tuku barame partner za dokapitalizacija za da mo`eme da go realizirame noviot biznis-plan, odnosno novi investicii naso~eni vo izvozot i vo razvoj na vinskiot turizam. Nemame nekoi specijalni problemi, odnosno problemi kakvi {to nemaat i drugite vinarnici. Makedonskiot pazar e mal, a plasmanot vo stranstvo e te`ok.”

JOVAN GRKOV SOPSTVENIK NA VINARNICATA GRKOV “Nemame nikakvi problemi, ne e to~no deka se zatvorame. Na{ata vinarnica e edinstvenata vo Makedonija so sertifikat za organsko vino, koj vo 2009 godina go dobivme od germanskata sertifikaciska ku} a Ceres. Normalno izvezuvame, a sega vo septemvri imam sostanok so Kinezi koi se zainteresirani za uvoz na organsko vino.”

Navigator

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK NACIONALEN UMETNIK

BRAJAN AGELER

SAFET \ER\ALIU

MARIN DOKUZOVSKI

VIKTOR JANUKOVI^

na pravoto e Vskataladeeweto temata na koja amerikanambasada vo Skopje gi

rupa istaknati svetski akedonskite izvoznici orazot na makedonskata M apsolutno treba da P ko{arkarska reprezent- Gpoliti~ari i intelektualci go iskoristat sostanokot acija od Crna Gora na po~etokot preku zaedni~ko soop{tenie up-

animira zemjite od regionot za da gi usvojat evropskite standardi

so Stopanskata komora na Kosovo za zgolemuvawe na izvozot vo ovaa zemja

od Evropskoto prvenstvo vo Litvanija potvrdi deka timot e vo seriozna kriza

atija ostri kritiki za politi~kiot kurs na Ukraina, a najmnogu udrija na pretsedatelot

I SE NA PRODA@BA! vame, tuku barame partner za dokapitalizacija za da mo`eme da go realizirame noviot biznis-plan, odnosno novi investicii naso~eni vo izvozot i vo razvoj na vinskiot turizam. Nemame nekoi specijalni problemi, odnosno problemi kakvi {to nemaat i drugite vinarnici. Makedonskiot pazar e mal, a plasmanot vo stranstvo e te`ok”, veli Trajkovski.

Spored nego, spas za makedonskite vinarnici e ako se obedinat za zaedni~ki nastap na stranskite pazari. Inaku, sostojbata }e ostane takva kakva {to e, a izvozot }e stanuva u{te pote`ok, so ogled na svetskiot pazar na vino.

Trajkovski veli deka nema odlu~eno so kolkav udel bi ostanal kosopstvenik na vinarnicata, bidej} i toa, spored nego, }e bide rabota na dogovorot so noviot partner.

“Ne institirame na odnapred utvrden procent za nas. Ako bide golema investicijata, zo{to da ne bideme i malcinski partner?”, veli Trajkovski.

Toj otkriva deka momentalno pregovara so dve stranski i so edna doma{na kompanija kako potencijalni partneri za planiranata dokapitalizacija. Veli deka e otvoren za sekoj predlog za sorabotka, no preferira stranski partner, koj bi mu pomognal i vo plasmanot na vinoto.

I vinarnicata Popova Kula bara strate{ki partner za novi investicii vo razvoj na vinskiot turizam. Od menaxmentot velat deka 50% od planiranata investicija ve}e se obezbedeni.

No, bidej}i ne sakaat da zemaat bankarski kredit, barale strate{ki investitor. Vo Popova Kula smetaat deka makedonskite banki ne nudat dolgoro~ni krediti, kakvi {to niv im trebaat za finansirawe na vinskiot biznis, tuku samo srednoro~ni, {to ne im odgovaralo.

84 vinarnici se premnogu! Krizata }e ja reformira makedonskata vinska industrija!

Kako {to doznavame, fi-

S

Simon Trp~eski, kako eden od najafirmiranite makedonski umetnici, za svojot talent i pridones vo izdignuvawe na makedonskata muzi~ka kultura na 8 septemvri, na Denot na nezavisnosta na Makedonija, } e se zakiti so nova titula “Nacionalen umetnik”.

Sosema na mesto e odlukata na Komisijata sostavena od muzi~ari, kompozitori, profesori i akademici, formirana od ministerkata za kultura, Elizabeta Kan~eska-Milevska.

Trp~eski gi ispolnuva kriteriumite na Zakonot za nacionalen umetnik i pove} e od toa.

Voop{to ne za~uduva faktot {to tokmu toj }e ja ponese nagradata na nacionalnata proslava. Trp~eski dosega snimi ~etiri albumi za produkciskata ku}a Emi klasik, koi kritikata gi ocenuva kako vistinski

SIMON TRP^ESKI

remek-dela na vekot. Toj so mnogubrojnite koncerti odr`ani na svetski afirmirani manifestacii i festivali dade nenadminliv pridones vo gradeweto i unapreduvaweto na kulturata i umetnosta vo zemjava i za nejzinata afirmacija vo svetot.

Za toa svedo~at brojnite nagradi i priznanija na Trp~eski, me|u koi “Disk na mesecot” vo muzi~kiot magazin na Bi-bi-si, Young Artist Award od Kralskoto Filharmonisko dru{tvo, vtoro mesto na Millenium World Piano Competition vo London, prvo mesto na natprevarot Yamaha Music Foundation of Europe” vo Skopje i mnogu drugi. Bravo majstore!

GUBITNIK NE MU SE VINOVNI PRATENICITE

G

Gr~kiot minister za finansii udri po pratenicite koi podgotvija izve{taj za ekonomijata vo zemjata i go napolnija so kritiki za buxetskata politika na vladata, odnosno na Ministerstvoto za finansii.

No, ministerot Evangelos Venizelos an blok go odbi kako nerelevanten zatoa {to Parlamentarnata komisija ne poseduvala “znaewa, iskustvo i odgovornost” neophodni za sostavuvawe izve{tai za makroekonomskite i fiskalni perspektivi.

No, na Venizelos ne treba da mu bidat vinovni pratenicite za ka{ata vo koja se nao|a.

Dr`avnata kasa na Grcija ne e vo kriza zatoa {to Komisijata ne znae da napi{e stru~en izve{taj,

EVANGELOS VENIZELOS tuku zatoa {to e prazna.

A, buxetskiot deficit i nemo`nosta da se ispolnat vetenite buxetski celi se realnost, koja Venizelos ne mo`e da ja pobiva.

Ako ne be{e taka, nema{e da go zgolemi DDV za restoranite i kafuliwata od 13% na 23%. Zatoa ministerot za finansii ne treba da im se luti na pratenicite koi ne veruvaat deka zemjata naskoro }e izleze od recesija.

Venizelos treba pove}e da se gri`i za kondicijata na dr`avniot buxet, a ne za stru~nosta na Parlamentarnata komisija.

MISLA NA DENOT

nansiski pomo}nite sopstvenici na vinarnici ve}e dobile ponudi od nekoi od pomalite vinarski vizbi, koi se soo~uvaat so problemi, da im go prodadat biznisot.

No, akviziciite ili spojuvawata vo vinskata industrija vo Makedonija ne bi bile lesni, smetaat poznava~ite.

Prvenstveno poradi toa {to sekoja od vinarnicite ima razli~na proizvodna programa i izvozna politika, sopstven na~in na nabavka na vinskoto grozje, svoi lozovi nasadi. Edinstveno {to bi mo`elo najlesno da se prodade vo uslovi na vi{ok nekvalitetno grozje i jagma za kvalitetno vinsko grozje se lozjata na vinarnicite, koi se na proda`ba, ako kupuva~ite ocenat deka so nivnoto prezemawe bi do-

bile nov izvor na kvalitetno vinsko grozje. Drug, mo`ebi pomalku primamliv, del od imotot na vinarnicite koi se na proda`ba e opremata za proizvodstvo, so ogled na toa {to nekoi od pomalite vinarnici vo zemjava izminatite godini investiraa vo specijalni buriwa za proizvodstvo na barik vina.

Poznava~ite na vinskata industrija vo Makedonija i specifikite na vinskiot biznis velat deka 84 vinarnici, kolku {to ima registrirano vo zemjava, se premnogu za makedonskiot pazar i premnogu za site da uspeat na izvoznite pazari, voop{to.

Fakt e deka vo izminatite sedum godini vo Makedonija stana trend da se bide vinar. Taka, mnogumina koi imaa slobodni pari otvoraa

vinarnici. Vo vinarstvoto gledaat kako na fency biznis ili biznis za presti`, koj, sepak, }e im nosi soliden priliv na pari od izvoz. Me|u niv ima i takvi koi figuriraat samo vo registarot na vinarnici, no ne se aktivni. Spored nekoi procenki, od vkupno 84 samo okolu 15 vinarnici aktivno rabotat i izvezuvaat. Drugite se ili mali vizbi~ki koi prodavaat lokalno ili se registrirani samo za da zemaat dr`avni subvencii.

“Deneska vo Makedonija s$ se narekuva vinarnica. Duri i podrum~iwata so dve tenxeriwa spoeni so cevka”, komentira eden menaxer od biznisot.

INOVACIJATA PROIZLEGUVA OD UBEDUVAWETO DEKA IMA MO@NOST ZA PODOBRUVAWE.

ROBERT H. DENARD AMERIKANSKI ELEKTROIN`ENER I PRONAO\A^

Navigator

4

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

GRAFIK NA DENOT...

FOTO NA DENOT...

Nevrabotenosta na mladite e najseriozen problem na Evropskata unija. Poslednite podatoci od Evrostat poka`uvaat deka duri 5,1 milioni mladi vo EU se bez rabota. Spored istra`uvaweto, 20,7% pomladi od 25 godini vo zemjite od EU nemaat rabota. Najte{ka e situacijata vo [panija, a najdobra vo Holandija.

retsedatelot, \orge Ivanov, so poseta na skopskoto osnovno u~ili{te “Goce Del~ev” po povod po~etokot na u~ebnata godina na prva~iwata im posaka uspe{na potraga po znaewa, koi }e im bidat neophodni kako na idni voda~i na dr`avata.

“Ja po~nuvate potragata po znaewe koja nikoga{ ne zavr{uva. Iako celiot `ivot }e imate potraga po novi i novi znaewa, toa {to }e go nau~ite vo osnovnoto u~ili{te }e bide va{iot `ivot, za{to prvite ~ekori se na izvorot kade {to e najbistra vodata, a vie ste sega vo onoj moment koga }e ja piete najbistrata voda, koga }e gi u~ite brojkite i bukvite, koga }e u~ite za Makedonija. Vie ste tie {to eden den }e ja vodat dr`avata”, im pora~a pretsedatelot Ivanov na prva~iwata.

VO EU 5,1 MILIONI MLADI BEZ RABOTA

P

SVETOT NIZ MEDIUMITE

MAKEDONIJA NE GI KORISTI ENERGETSKITE P VECERNJI LIST Hrvatskiot vesnik na naslovna stranica go ima sudeweto protiv porane{niot premier Ivo Sanader, koj obvinuvaweto za zemeni 500 iljadi evra mito probuva da go natovari na hrvatskiot emigrant Eugen Laksa.

KATHIMERINI K AT Septemvri }e bide poln Sep so ppredizvici za vladata na Papandreu, koja dat treba da gi podobri tre javnite finansii, da gi javn ubedi kreditorite da ube prodol`at da & pozajmupro vaat pari, da prodol`i vaa fiskalnite reformi, so f a da ne go navle~e povtorno gnevot na pov gra|anite. gra

WALL STREET JOURNAL Administracijata na Obama go ospori so sudska tu`ba kupuvaweto na T-Mobile USA od strana na AT&T za 39 milijardi dolari, so objasnenie deka spojuvaweto na vtoriot i ~etvriot po golemina mobilen operator vo SAD }e dovede do monopolska pozicija.

CHINA POST Tajvanskiot vesnik na angliski jazik pi{uva za skandalot vo dve bolnici vo zemjata, koi izvr{ile transplantacija na organi od pacienti koi bile zarazeni so virusot HIV.

MO@EME, A NE PRO 5.500 GIGAVATI STRU

M

KATERINA POPOSKA

poposka@kapital.com.mk

Makedonija godi{no mo`e, no ne proizveduva okolu 5.500 gigavat-~asovi elektri~na energija od voda, re~isi kolku {to e vkupnoto godi{no proizvodstvo na struja od site energetski kapaciteti vo zemjava. Ovie porazitelni podatoci za neiskoristuvaweto na energetskite potencijali i deficitarnoto doma{no proizvodstvo na struja Makedonskata akademija na naukite i umetnostite (MANU) gi poso~uva vo Energetskata strategija na Makedonija za slednite 20 godini.

“D o se ga se i z g r a d e n i hidroelektrani so vkupna instalirana mo}nost od 580 megavati i so prose~no proizvodstvo od okolu 1.500 gigavat-~asovi, {to pretstavuva 27% od raspolo`liviot potencijal. Planirano e iskoristuvawe na dopolnitelni hidroelektrani so proizvodstvo od okolu 2.500 gigavat-~asovi, so {to vkupnoto proizvodstvo bi iznesuvalo 4.000 gigavat~asovi, odnosno 73% od raspolo`liviot tehni~ki potencijal. I pokraj odredeni administrativni problemi i problemi so nejasnata hidrologija na lokaciite, se o~ekuva izgradba na hidroelektrani za proizvodstvo na 210 gigavat-~asovi godi{no do 2020 godina, odnosno od 420 gigavati do 2030 godina”, pi{uvaat akademicite i energetskite eksperti vo Strategijata, dokument koj MANU go izraboti za Vladata za da & predo~i {to s$ treba da se napravi vo energetikata do 2030

godina.

Pametnite dr`avi proizveduvaat struja od biomasa, od sonce, od veter i od geotermalna voda.

A vo Makedonija pogubni se podatocite i za neiskoristenite alternativni izvori na energija, od koi mo`e namesto netouvoznik, da stane izvoznik na elektri~na energija.

no nikako ne nosi zakoni i ne gradi objekti na koi mo`e da se vgradat son~evi kolektori. Od druga strana pak, zemji so mnogu malku sonce, kako Avstrija, Germanija, Francija se lideri vo iskoristuvaweto na sonceto. Makedonija vo ovoj moment son~evata energija ja koristi isklu~itelno malku, duri i ne vleguvame vo nitu eden evropski bilten. Neophodni ni se zakoni, pogolemi subvencii, stimulacii, dano~ni olesnuvawa i izgradba

4

milijardi evra se potrebni za izgradba na klu~nite termo i hidrocentrali

1

milijarda evra i trebaat na Makedonija za da gi realizira proektite za obnovlivi izvori na energija

NAJMALKU DVE MILIJARDI EVRA ZA KLU^NITE ENERGETSKI KAPACITETI

redvidenite investicii za revitalizacija na postojnite i izgradba na novi proizvodstveni kapaciteti mo`e da se realiziraat so pari od ELEM P (vkupno 260 milioni evra od buxetot i od krediti), so javno privatno partnerstvo (670 milioni evra), od koncesioneri (480 milioni evra) i od privatni investitori za izgradba na postrojki za otpadna biomasa i za biogas (30 milioni evra).

Od buxetot treba da se izdvojat okolu 20 milioni evra za poddr{ka na istra`uvawata na geotermalnite potencijali.

Edna milijarda evra & se potrebni na Makedonija za da gi realizira proektite za obnovlivi izvori na energija i ~etiri milijardi za da gi izgradi klu~nite termo i hidrocentrali.

Spored ekspertite, apsurd e {to Makedonija so duri 280 son~evi denovi godi{no ne go koristi sonceto kako ekolo{ki i besplaten izvor na energija. Zemjava ne go iskoristuva nitu potencijalot na veterot, na vodata i na otpadot. Do 2020 godina Makedonija ima obvrska od Evropskata energetska zaednica 20% od vkupnoto proizvodstvo na energija da bide od obnovlivi izvori.

No, {to }e se slu~i ako vo slednite 10 godini ne se raboti spored zacrtanata dinamika? Ekspertite imaat razli~ni predviduvawa, no pove}eto se ednoglasni deka dr`avata slabo se anga`ira koga e vo pra{awe realizacijata.

“U{te eden apsurd e {to Makedonija ve}e 20 godini samo razmisluva kako da gi iskoristi svoite prednosti,

na novi objekti”, ocenuva Ilija Nasov, univerzitetski profesor.

Deka sonceto re~isi ne se koristi za proizvodstvo na struja vo zemjava poka`uvaat i podatocite deka vo momentov 13,8% od energijata vo zemjava se dobiva od obnovlivi izvori i toa od golemite hidrocentrali i od biomasa.

Malite hidroelektrani u~estvuvaat samo so 5%, veterot so 4%, a samo 1% od proizvedenata energija e od sonceto. Klimatskite karakteristiki - visok intenzitet, vremetraewe i temperatura na son~evoto zra~ewe ovozmo`uvaat povolni uslovi za iskoristuvawe na son~evata energija. Spored ekspertite, kontinentalnata klima so `e{ki i suvi leta ja pravi Makedonija zemja so povisok potencijal za iskoristuvawe na son~evata energija od evropskite zemji. Son~evata energija vo zemjava zasega se koristi za zagrevawe na vodata vo doma}instvata.

“Makedonija raspolaga so

soliden son~ev potencijal i ima visoki povlasteni tarifi za elektri~nata energija od sonce. No, nema sopstveno proizvodstvo na ovaa tehnologija i cenata za povlastenite tarifi e celosno na tovar na potro{uva~ite na elektri~na energija, bez indirektna korist za stopanstvoto. Zatoa ne se planira visoko prodirawe na fotonaponskite sistemi i pokraj zainteresiranosta za nivna izgradba poradi visokite povlasteni tarifi”, pi{uvaat akademicite vo Energetskata strategija.

Zemjite vo regionot odamna proizveduvaat struja i od vetar, a Makedonija nekolku godini go najavuva veterniot part vo Bogdanci, koj treba da go gradi dr`avnata kompanija Elektrani

3 FAKTI ZA...

23% 300 13%

PROCENKI...

]e bide stapkata na DDV za prehranbenite proizvodi i pijalaci vo restoranite, kafuliwata i barovite vo Grcija, a dosega be{e 13% Milioni evra godinava se o~ekuvaat vo buxetot od zgolemuvaweto na DDV Ostanuva stapkata na DDV za strancite koi gi koristat uslugite na stranskite turisti~ki agencii

MILE JANAKIESKI

M

inisterot Janakieski na prviot sostanok na Komitetot za grade`na ekspanzija najavi proda`ba na okolu 50 lokacii za izgradba na vinarnici vo Kavadarci, Negotino, Demir Kapija i vo u{te nekolku drugi op{tini. “Celta na Vladata e privlekuvawe {to pogolem broj doma{ni i stranski investicii, kako i otvorawe novi rabotni mesta”, re~e Janakieski.

Vo prvata polovina od ovoj mesec dr`avata }e ponudi na proda`ba lokacii i vo Petrovec za izgradba na industriski objekti i trgovski centri.

Bo{kov Most

Rudnik-@ivojno

HEC Bo{kov most na Mala Reka Rudnikot @ivojno najverojatno le`i na 60 milioni toni kaj Debar treba da proizveduva jaglen, dovolno za nova terpo 117 gigavat-~asovi struja moelektrana od 300 megavati. godi{no

“Celta e da se iskoristuvaat obnovlivite izvori na energija pri proizvodstvoto na struja, da se namali emisijata na stakleni~ki gasovi i uvoznata zavisnost. Ovde dr`avata sama treba da investira, bidej}i stranskite kompanii sekoga{ vo proektite gi gledaat i svoite pridobivki.

Prvata veterna elektrana ve}e e predvidena vo investiciskata programa na ELEM do 2016 godina”, veli direktorot na ELEM, Vlatko ^ingovski.

Dodeka Evropa i svetot na otpadot gledaat kako na resurs od koj se dobivaat toplinska i elektri~na energija, Makedonija se davi vo |ubre. Ekspertite velat deka za da se napravi elektrana od 10 megavati potrebni se okolu 20 milioni evra, a }e proizveduva okolu 70 gigavati struja godi{no, {to e pove} e od 10% od godi{noto

MBI 10 2.800

Makedonija koristi samo 27% od hidropotencijalot za proizvodstvo na elektri~na energija. Porazitelnite informacii koi akademicite i ekspertite & gi predo~ija na Vladata vo Energetskata strategija jasno uka`uvaat na toa deka zemjava ima mo`nost skapiot uvoz da go zameni so doma{no proizvodstvo. Razvienite zemji so decenii gi koristat sonceto, veterot, deponiskiot gas i biomasata za proizvodstvo na energija. Makedonija s$ u{te e na nivoto na preporaki na Makedonija.

Izminatite tri godini ELEM vlo`i eden milion evra za podgotovka na proektot “Park na veterni elektrani”, investicija vredna okolu 70 milioni evra. Po tekot na Vardar, ELEM planira da izgradi najmnogu 18 veternici, sekoja so kapacitet od 2-3 megavati. Vkupnata proizvodna mo} na veterniot park se procenuva na 100 gigavat-~asovi godi{no.

BERZA 3.000

SAKAME DA PRIVLE^EME [TO POVE]E INVESTITORI

OIZVEDUVAME UJA GODI[NO! Rek Bitola

VESTI...

MINISTER ZA TRANSPORT I VRSKI

POTENCIJALI

REK Bitola godi{no proizveduva me|u 4.000 i 4.700 gigavat-~asovi struja.

60 SEKUNDI BRIFING

Navigator

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

proizvodstvo na dr`avnite elektrani.Makedonija ima dolgogodi{no iskustvo i vo iskoristuvaweto na geotermalnata energija, no poslednite 10 godini pominaa vo znakot na stagnacija na geotermalniot razvoj. Kako rezultat na toa, zna~itelno opadna i iskoristuvaweto na geotermalnata energija.

“Vo vkupnoto iskoristuvawe na primarnata energija ge otermalnata u~estvuva so okolu 0,4%, a vo potro{uva~kata na finalna energija so 0,5%.

Dosega istra`eniot geotermalen potencijal poka`uva deka vo Makedonija nema izvori koi ovozmo`uvaat proizvodstvo na elektri~na energija. Za taa namena, potrebna e temperatura na geotermalnata voda od najmalku 120 stepeni Celziusovi za proektot da bide ekonomski isplatliv.

Odredeni studii indiciraat deka na dlabo~ini od okolu

5.000 metri mo`e da se najde parea so temperatura povisoka od 100 stepeni, no cenata za dup~ewe na dlaboki bunari e pogolema od eden milion dolari po bunar. Ovaa suma ne mo`e da se pokrie so postoe~kite ceni na proizvedenata elektri~na energija”, tvrdat ekspertite koi ja pravea Energetskata strategija na Makedonija do 2030 godina.

Ko~anskiot geotermalen basen e najizda{en na Balkanot, so eksploatacija na okolu eden milion metri kubni godi{no so temperatura od 76 stepeni Celziusovi. Toa za{teduva 4.000 toni mazut.

“Ko~anskiot geotermalen potencijal }e mo`e da gi razviva bawskiot turizam i agroberzata, no da se koristi i za toplinska energija vo gradot i za dobivawe elektri~na energija”, smeta ko~anskiot gradona~alnik, Ratko Dimitrovski.

2.600 2.400 2.200 2.000 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11

KOMPANIJA OD SAD ]E GRADI FABRIKA VO [TIP vtomobilska kompanija od SAD }e gradi fabrika vo ekonomskata zona vo [tip, otkrivaat dobroupateni izvori na “Kapital”. Investitorite najavile deka }e otvorat mnogu novi rabotni mesta, a poniskata cena na rabotnata sila e pri~inata poradi koja odlu~ile da investiraat vo [tip, a ne vo Skopje.

“Koga imaat dilema za lokacijata za investitorite presudna e cenata na rabotnata sila. Isto taka, ako fabrikata ima proizvodstvo koe ne bara dodadena vrednost od tehni~ka obrabotka, pogodno e da se investira vo drugite gradovi”, objasnuva na{ot izvor.

Pokraj ovaa investicija, za koja pregovorite bile vo zavr{na faza, vo igra se i nekolku kompanii od Azija, koi projavile interes za {tipskata zona.

Poznava~ite velat deka golem del od svetskite kompanii koi imaat proizvodstvo vo arapskite zemji, po slu~uvawata vo Egipet i Libija, planirale del od proizvodstvoto da preselat vo Romanija, Moldavija, Srbija i vo Makedonija.

A

FIBULA ЌE INVESTIRA 50 MILIONI EVRA VO OHRID uristi~kata agencija Fibula er travel }e gradi luksuzen hotel so pet yvezdi~ki vo Ohrid, investicija vredna pove}e od 50 milioni evra.

Za izgradba na hotelskiot kompleks agencijata kupi dve dr`avni parceli na lokacija kaj Studen~ica na Ohridskoto Ezero, so vkupna povr{ina od 18.000 metri kvadratni za 20.000 evra.

Izvr{niot direktor na makedonskata filijala na Fibula er travel, Asim Me|edovi}, najavi izgradba na visokokvaliteten smestuva~ki kompleks so 1.500 legla od najvisoka kategorija. Spored uslovite vo tenderot, hotel treba da bide predaden vo upotreba za {est godini od dobivaweto na dozvolata za gradba. Fibula treba za tri meseci od izgradbata da go brendira hotelot, za {to agencijata ve}e bila vo pregovori so pove}e svetski poznati hotelski sinxiri, me|u koi [eraton, Hilton, Kempinski.

Pretsedatelot na Asocijacijata na hotelierite na Makedonija, Don~o Taneski, o~ekuva benefit za cel grad od ovaa investicija.

“Pozitivnite aspekti od izgradbata na takov luksuzen smestuva~ki kompleks proizleguvaat i od toa {to za izgradba na objektot bi bila anga`irana lokalnata zanaet~isko-grade`na operativa, }e se vraboti lokalen ugostitelski i gastronomski kadar. ]e se otvorat nad 1.500 rabotni mesta”, veli Taneski.

T

2.343,03 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2.827,62 827 62 Min. 2.084,04

V~era{niot den na Makedonskata berza go odbele`aa deset dobitnici i {est gubitnici. Najgolem dobitnik be{e Beton [tip, ~ija maksimalna cena na akciite porasna za 6,67%, a vkupniot promet ostvaren v~era iznesuva{e 25.600 denari.

Najgolemiot gubitnik pak, Makedonija turist, v~era do`ivea pad na akciite od 3,7%. Najtrguvani bea dr`avnite obvrznici od desettata emisija, so vkupen promet od 1.046.494,15 denari. Makedonskiot berzanski indeks MBI-10 padna za 0,20%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Бетон Штип

1.280,00 +80

+6,67% 6 67%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Македонијатурист

2.600,00 -100

-3,70% 3 70%

DOW JONES 13.000 12.500 12.000

11.500 11.000 10.500

10.000 9.500 07/07

17/07

27/07

06/08

16/08

11.613,50 +53,58

+0,46% 0 46%

Posledniot den od burnoto avgustovsko trguvawe na Volstrit zavr{i mirno. Iako berzanskite indeksi minatiot mesec zabele`aa najgolem pad od maj godinava, na kraj trguvaweto zavr{i so blag porast na cenata na akciite.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei S&P 500 Nasdaq 100 DAX TOPIX

5.368,91 9.060,80 1.218,89 2.241,01 5.680,24 778,28

VALUTI

-0,47% +1,18% +0,49% +0,15% -1,81% +0,99%

СТАПКА

£ €

€ $

1,1348

1,4285

ПРОМЕНА

СТАПКА

ПРОМЕНА

-1,1%

+0,5%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.831,90 $ +0,01% 0 01% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

114,08 $ -0,67% 0 67% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Aleksej Kudrin Godinava }e ja zavr{ime bez deficit, no i bez suficit

Gabriela Delova delova@kapital.com.mk

6

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

FILE VO SKOPJE, POPOVSKI I LAMBRINIDIS VO VAR[AVA

MNOGU VREVA - ZA KOMPROMIS ILI ZA NI[TO? GABRIELA DELOVA

delova@kapital.com.mk

SREDBA IVANOV – TADI] retsedatelot na Republika Makedonija, d-r \orge Ivanov, od v~era e vo poseta na sosedna Srbija, kade {to u~estvuva na Devettiot UNESKO regionalen samit na {efovi na dr`avi od Jugoisto~na Evropa.

Pretsedatelot Ivanov vo ramkite na svojata poseta ostvari sredba so pretstavnici od Makedonskoto nacionalno malcinstvo vo Srbija.

Docna popladneto toj se sretna i so svojot kolega i doma}in na Samitot pretsedatelot na Srbija, Boris Tadi}.

Deneska Ivanov }e ima svoe obra}awe na plenarnata sesija na Samitot, dodeka na marginite na dvodnevniot samit, pretsedatelot Ivanov }e ostvari sredbi so pretsedatelot na Republika Albanija, Bamir Topi, so komesarot na Evropskata unija za obrazovanie, kultura, pove}ejazi~nost i mladi, Andrula Vasiliu, i so drugi u~esnici na Samitot.

P

ARIFI MU PI[ALA PISMO NA PANGALOS icepremierkata za evrointegracii, Tauta Arifi, mu ispratila pismo na potpretsedatelot na gr~kata Vlada, Teodoros Pangalos, vo koe od Grcija pobara poevropski duh.

“Pismoto e vo funkcija na sozdavawe region bez predrasudi, pismo so dobri nameri... Albanskiot faktor ne vr{i pritisok, tuku dava maksimalen pridones, ne samo za brzo re{avawe na sporot za imeto, tuku i za zabrzuvawe na evrointegraciite”, izjavi Arifi po v~era{nata sredba so ambasadorot na Kosovo vo zemjava, Skender Durmi{i.

Vo odnos na prestojniot izve{taj na Evropskata komisija za napredokot na zemjava, taa informira deka o~ekuva realen izve{taj.

“Mislam deka ima pri~ina da bideme zadovolni i nie i Brisel od srabotenoto”, oceni Arifi, poso~uvaj}i oti za toa }e stane zbor i za vreme na posetata na evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, na Makedonijua na 5. septemvri.

Na pra{aweto dali albanskiot faktor vr{i pritisok za brzo re{avawe na sporot za imeto vo presret na pretstojnata poseta na makedonskata degelacija na Wujork na Generalnoto sobranie na ON, kade {to ne e isklu~eno da dojde do sredba me|u makedonskiot i gr~kiot premier, Arifi potencira deka ne vr{at pritisok, tuku davaat maksimalen pridones da ima ne samo re{enie za sporot, tuku i da se zabrzaat {to pove}e evroatlantskite integracii.

V

ZELENO SVETLO ZA NAD DVAESET FINANSISKO-EKONOMSKI ZAKONI o zakoni od oblasta na finansiite i ekonomijata prodol`i osmata sednica na Sobranieto koja zapo~na so rasprava za izmenite na Zakonot za danokot na dobivka, koi opozicijata gi oceni kako ve}e videni i odbi da gi poddr`i.

“So novinite na ovoj Zakon, kako i na ostanatite 30-40 zakonski re{enija {to pretstojat, a {to se odnesuvaat na voveduvawe na principot mol~eweto zna~i odobruvawe, ne se nudi ni{to novo i zatoa nema da gi poddr`ime”, istakna prateni~kata na SDSM, Ana Palovska-Daneva.

Na sednicata bea izglasani i prateni na vtoro ~itawe vkupno 20 predlog-zakoni, me|i koi za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za vr{ewe uslugi brz transfer na pari, na Zakonot za danokot na dobivka, na Zakonot za danokot na dodadena vrednost, na Zakonot za carinskite merki za za{tita na pravata od intelektualna sopstvenost, na Zakonot za hartii od vrednost.

Pratenicite na sednicata gi izglasaa i predlogzakonite za dopolnuvawe na Zakonot za revizija i na Zakonot za devizno rabotewe.

S

SOFIJA NAPOMO[ ZA VLEZ VO EU! akedonija i Bugarija potpi{aa Memorandum za sorabotka vo oblasta na evropskata i evroatlantskata integracija. Dokumentot vo imeto na dvete vladi go potpi{aa ministrite za nadvore{ni raboti, Nikola Poposki i Nikolaj Mladenov. Dogovorot predeviduva Bugarija da & gi prenese svoite iskustva od evropskite i evroatlantskite integracii na Makedonija za da ne gi povtori nivnite gre{ki i {to poskoro da se integrira vo EU i NATO. Prethodno Poposki ima{e edno~asovna tet-a-tet sredba so negoviot bugarski kolega, Mladenov, po {to se odr`aa i plenarni razgovori me|u delegacii na dvete ministerstva za nadvore{ni raboti.

M

abienite agendi na visokite politi~ari vo zemjava, na ~elo so premierot Nikola Gruevski, na golemo ja najavuvaat `e{kata esen vo koja se o~ekuva pomrdnuvawe na poziciite za klu~noto pra{awe koe stoi na patot na evroatlantskata agenda na zemjava - toa za sporot so Grcija, osobeno po izjavata na premierot deka dr`avata e podgotvena da najde re{enie.

Po povod 10-godi{ninata od potpi{uvaweto na Ramkovniot dogovor, premierot Nikola Gruevski na po~etotkot na slednata nedela }e ostvari sredbi so evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, i so pretsedatelot na me{ovitiot komietit EU-RM, Jorgos [acimarkakis, a po prv pat }e se sretne i so novonazna~eniot izvestuva~ za Makedonija vo Evorpskiot parlament, Ri~ard Hjuit.

Vo me|uvreme, noviot {ef na diplomatijata, Nikola Poposki, kako i {efot na gr~kata doplomnatija, Stavros Lambrinidis, se na balkanska turneja vo regionot, koja se vkrstuva vo Var{ava na neoficijalniot sostanok na ministerite za nadvore{ni raboti na EU. Iako zasega oficijalno nema potvrda nitu od makedonskoto, nitu pak od gr~koto Ministerstvo za nadvor{eni raboti, ne se isklu~uva mo`nosta od bilateralna sredba na dvajcata ministri na marginite na ovoj sostanok. Vakvata bilaterlana sredba, spored poznava~ite, bi mo`ela da bide uvertira na najavenata, no s$ u{te nepotvrdena sredba na dvjacata premieri, Nikola Gruevski i Jorgos Papandreu, koi } e u~estuvaat na Generalnoto Sobranie na OON vo Wujork, a za koja i dvajcata poka`aa dobra volja.

No, dodeka zgolemenata dinamika na klu~nite igra~i vo nadvore{nata politika, ostava prostor da se ~ini

N

Poslednite poraki od oficijalna Atina se deka ako makedonskiot premier Nikola Gruevski re{el – }e se na{ol kompromis so geografska odrednica za op{ta upotreba. Od Skopje vratija – ako bilo do nas, sporot voop{to ne bi trebalo da postoi.

deka ne{to se gotvi okolu dvodeceniskiot spor so imeto, doma{nite eksperti se skepti~ni deka do krajot na godinata mo`e da go zatvorime ova pra{awe i da gi zapo~neme pregovorite so EU. Tie velat deka balkanskite turnei na {efovite na diplomatiite na dvete dr`avi se rezultat na diplomatska praktika koja e voobi~aena koga }e bide nazna~en nov minister. Vo odnos na posetata na evrokomesarot [tefan File i ostanatite visoki gosti od

Brisel, komentiraat deka tie doa|aat tuka za odblisku da ja skeniraat sostojbata vo zemjava neposredno pred Izve{tajot na Komisijata za narpedokot na zemjava.

"Sega ne raspravame za imeto, tuku raspravame za pra{awa kako istorijata i identitetot, a toe se raboti koi ne se raspletuvaat taka brzo”, veli univerzitetskiot profesor, Denko Maleski.

Na sli~en stav e i porane{niot minister za nadvor{eni raboti, Slobodan Чa{ule.

“Destabiliziraweto na Makedonija bi mo`elo da bide isto tolku stra{no kako i destabilizaraweto na Grcija.

Dokolku postojat pritisoci od me|unarodnta zaednica za re{avawe na sporot, toa bi odelo vo nasoka ili preku po~ituvawe na Privremenata spogodba i zapo~nuvawe na pregovorite so EU pod referencata FIROM ili, pak, prifa}awe na odrednicata koja makedonskata vlada ja prifati za vreme na Samitot na NATO vo Bukure{t vo 2008 godina”, veli Чa{ule.

AHMETI SO INICIJATORITE, GRUEVSKI SO EVROPEJCITE! Po glavniot nastan vo Ohrid, po povod proslavata od 10-godi{ninata od potpi{uvaweto na Ramkovniot dogovor, eden mesec podocna, vo organizacija na vladata se slu~uva u{te edna konferencija po istiot povod. Doma}in na ovoj nastan }e bide premierot Nikola Gruevski koj prviot sve~en nastan vo Ohrid go propu{ti od opravdani, no zasega nejasni pri~ini. Na 5 septemvri vo hotelot Holidej in }e se oddr`i ednodnevna konferencija na tema 10 godini od potpi{uvaweto na Ramkovniot dogovor, na koja pokraj premierot Nikola Gruevski, me|u visokite gosti }e bide i evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, kako i novonazna~eniot izvestuva~ za makedonija vo Evropskiot parlament,

Britanecot Ri~ard Hjuit i pretsedatelot na me{oviotiot komitet, Jorgos [acimarkakis.

Osven na konferencijata, najaveni se i bilaterlani sredbi na premierot Nikola Gruevski so visokite gosti. Sredba so niv, soglasno so najavite, }e ostvari i vicepremierkata za evrointegracii, Teuta Arifi.

Me|u gostite od DUI zasega e najaveno samo u~estvoto na vicepremierot za sproveduvawe na Ramkovniot dogovor, Musa Xaferi, a za prisustvoto na liderot na DUI, Ali Ahmeti, zasega nema nikakvi najavi. Inaku, Ahmeti u~estvuva{e na konferencijata vo Ohrid, na koja me|u glavnite gosti bea olesnuva~ite na dogovorot, Xejms Perdju, i generalniot potsekretar za mirovni operacii vo OON, Alen Le Roa.

SO AMERIKANSKA POMO[

]E PO^NEME DA NOSIME ZAKONI TRANSPARENTNO!?

MARIJA SEVRIEVA

sevrieva@kapital.com.mk

oraki deka sproveduvaweto na zakonite e podednakvo, a deka mora da ima ograni~uvawe na diskrecionata primena na zakonite se ispratija od regionalnata konferencija “Javnosta kako partner vo vladeeweto na pravoto”, koja se odr`a v~era vo Skopje vo organizacija na ambasadata na SAD. Robert Vernon, izvr{en direktor na policijata na Los Anxeles i eden od u~esnicite, veli deka dokolku zakonite i nivnoto tolkuvawe ne bidat ograni~eni so Ustav postoi opasnost od zloupotreba na zakonite od strana na oficijalnite lica

P

koi gi primenuvaat: “Golem broj zemji priznavaat deka mora da postoi nekakvo diskreciono tolkuvawe na pravoto, zatoa {to dokolku bi ja ostavile vratata {irum otvorena na slobodno tolkuvawe i primena na zakonite od strana na oficijalnite lica, toga{ tie }e napravat gre{ki, }e go iskoristat zakonot, }e bidat nefer. Zatoa mora da postojat standardi”, veli Vernon.

Promocijata na vladeeweto na pravoto e eden od vrvnite prioriteti na Ambasadata na SAD vo Skopje, istakna Brajan Ageler, vr{itel na dol`nosta ambasador.

Spored Ageler, mnogu e lesno ekpertite da navlezat vo tehni~kite detali na zakonite, no naj~esto ja zaboravaat javnosta, odnosno lu|eto koi

najmnogu }e bidat pogodeni od primenata na zakonite.

“Zakonite treba da gi razberat i tie koi ne u~ele praven fakultet, no isto taka i da u~estvuvaat vo nivnoto kreirawe”, dodade Ageler.

Nasproti praktikata vo Makedonija zakonite da se kreiraat bez javna rasprava vo koja u~estvo }e zemat eksperti, no pred s$ lica na koi }e se odnesuvaat zakonskite re{enija, ministerkata za vnatre{ni raboti, Gordana Jankuloska, veli deka javnosta treba da bide aktiven u~esnik vo javnite raboti.

“Obezbeduvaweto informacii, transparentnosta, pravata na gra|anite, odgovornosta i u~estvoto vo tie procesi, se neizbe`ni za vistinsko vospostavuvawe na vladeeweto na pravoto.

Politikata na Vladata e realizacija na javnite raboti vo interes na gra|anite”, istakna Jankuloska.

Taa dodade deka vladeeweto na pravoto i aktivnata uloga na javnosta, osobeno u~estvoto na gra|anite, e imperativ na sekoe demokratsko op{testvo koe se stremi kon natamo{en progres i razvoj.

Gradeweto javna poddr{ka za vladeewe na pravoto, ulogata na edukacijata i gra|anskoto op{testvo vo vladeeweto na pravoto, ulogata na mediumite vo vladeeweto na pravoto, javnite odnosi i porakite na vlasta se samo del od temite na koi }e diskutiraat doma{ni pretstavnici na razni institucii, kako i regionalni, od Belgrad, Qubqana, Pri{tina, Saraevo, Sofija, Tirana i Zagreb.

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

Politika / Pari / Dr`ava

7

PREGLED VESTI SDSM NEPOKANET ZA PROSLAVATA ZA NEZAVISNOSTA DSM reagira na na~inot na sozdavaweto na programata za proslavata na 20-godi{ninata od makedonskata nezavisnost poradi otsustvoto na Odbor za odbele`uvawe. Od tamu velat deka e nedozvoleno za na~inot na proslavata da ne bidat konsultirani SDSM koi bile inicijatori na referendumot vo 1991 godina.

Od partijata najavija u~estvo na nastanite kako Sve~enata sednica vo Sobranieto na Makedonija, Sve~enata akademija vo MNT, na sredbite vo organizacija na premierot i pretsedatelot na Sobranieto so porane{ni nositeli na funkcii vo dr`avata, na lokalni nastani vo prilog na jubilejot. SDSM ne mo`e da prifati da bide del od Centralnata manifestacija na plo{tadot vo Skopje, poradi toa {to taa pretstavuva obid na Nikola Gruevski za sopstvena promocija i za veli~ewe na proektot “Skopje 2014”, za koj vo izminative godini ima dlaboka podelba vo op{testvoto, istakna Andrej Petrov, generalen sekretar na SDSM. “SDSM smeta deka e politi~ki cinizam namerata na vlasta da ja premesti Deklaracijata za nezavisnosta na dr`avata od Sobranieto vo muzejot na VMRO. Mestoto na ovoj dokument e vo Sobranieto, a po 50 godini od negovoto donesuvawe treba da bide deponiran vo Arhivot na Makedonija, soglasno so postoe~kite zakonskite propisi”, veli Petrov.

Od Ministerstvoto za kultura reagiraa deka prenesuvaweto na Deklaracijata imalo samo edna cel - dokumentot koj bil neuredno ~uvan vo Dr`avniot Arhiv, sega da bide dostapen za site gra|ani po primerot na drugite dr`avi.

S

POPISNATA KOMISIJA NE USPEA DA GO PRO^ITA ZAKONOT

VLADATA DA KA@E KOJ I KADE ]E POPI[UVA!

Dr`avnata popisna komisija ne mo`e da go zauzda raskolot me|u sopstvenite ~lenovi, koi nikako ne mo`at da se dogovorat za detalite za popi{uva~kite parovi. Na denot koga treba{e da po~nat so objavuvawe oglasi za popi{uva~i tie }e baraat tolkuvawe od Vladata na Zakonot za popis MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

tkako se poka`a deka Dr`avnata popisna komisija nema kapacitet za da se dogovori strukturata na popi{uva~kite parovi, sega problemot se prefrla na povisoko nivo - se bara od Vladata da izleze napomo{ so tolkuvawe na Zakonot za popis. Na svojata posledna sednica Komisijata donela odluka da pobara mislewe od Ilindenska bb za toa dali popi{uva~kite parovi treba zadol`itelno da bidat so me{an etni~ki sostav, i ako e taka, kako treba da se odreduva koi etnikumi }e bidat zastapeni vo niv. So ova procesot prakti~ki se vra} a na po~etok i toa tokmu na denot koga treba{e da se objavat oglasite za popi{uva~ite.

Zakonot za popis, koj se donese bez zabele{ki po ova pra{awe, e jasen za site eksperti, a koga se izglasa be{e jasen i za ~lenovite na Komisijata, koi sega ne znaat da go pro~itaat.

Spored pretsedatelkata Vesna Janevska, misleweto od Vladata }e pomogne za razre{uvawe na site dilemi i }e rezultira so konsenzus me|u ~lenovite na Komisijata, so {to bi bil spasen oktomvriskiot rok za popisot.

“S$ e gotovo, za{to vo odnos na spornite pra{awa povrzani so strukturata na popi{uva~kite parovi se dogovorivme da pobarame mislewe od Vladata, vo koe }e ni objasnat {to mislele koga go pi{uvale Zakonot za popis vo odnos na ovaa problematika.

Partiite od vladeja~kata koalicija ve}e imaat

O

16.000 popi{uva~i }e rabotat na teren

postignato dogovor za popisot. Vo momentov go podgotvuvame pismoto so baraweto do Vladata, a odgovor ottamu o~ekuvam do sreda. Vo me|uvreme, po~nuvame so tehni~kite podgotovki za popisot”, izjavi Janevska za “Kapital”.

Za da nema raznoobraznost vo iskazite na razli~nite ~lenovi na Komisijata, {to dosega redovno se slu~uva{e, zamenikotpretsedatel, Abdulmenaf Bexeti, informira deka na poslednata sednica postignale dogovor izjavi za javnosta da dava samo pretsedatelkata Janevska.

Krizata so popisot po~na tokmu poradi na~inot na koj treba da se tolkuva stavot 2 od ~lenot 34 na Zakonot za popis, koj integralno glasi: “Pri izborot na reonskite popi{uva~i soodvetno i pravi~no se zastapeni pripadnicite na zaednicite koi ne se mnozinstvo vo Makedonija vo edinicata na lokalnata samouprava od soodvetniot popisen reon, spored podatocite od Popisot na naselenieto, doma}instvata i stanovite od 2002 godina”. Za ~lenovite na Komisijata od albanska nacionalnost ovoj del od Zakonot ne e dovolno jasen, pa tie se obidoa svoeto tolkuvawe - deka vo popisnite reoni prete`no naseleni so Albanci treba da popi{uvaat samo pretstavnici na ovaa nacionalnost - da go nametnat kako stav na Komisijata.

Otkako toa be{e odbieno, tie odlu~ija da ja bojkotiraat rabotata na Komisi-

jata, s$ duri pred desetina dena nivnite kolegi Makedonci ne gi ubedija deka smislata na postoeweto na popi{uva~kite parovi bi se izgubila ako i dvajcata popi{uva~i se od ista nacinalnost. No, so toa ne zavr{ija obidite na Albancite da ja nametnat svojata dioptrija za problemot, spored koja popi{uva~i od makedonska nacionalnost vo albanska sredina bi imale uloga na tutori na nivnite albanski kolegi. Ottamu, kako soodvetna kompenzacija za toa {to vo sredinite kade {to Albancite se najbrojni, a po niv se Makedoncite, vtoriot popi{uva~ }e bide Makedonec dojde predlogot na zamenikot-pretsedatel, Abdulmenaf Bexeti, popi{uva~i Albanci da ima i vo Isto~na Makedonija, vo gradovi kade {to ovaa nacionalnost e zastapena edvaj so nekolku pretstavnici. Otkako ovaa ideja naide na lo{ priem vo Komisijata, Bexeti izjavi deka dogovor me|u ~lenovite Makedoci i Albanci te{ko }e bide postignat navreme za da mo`e da se odr`i popis vo oktomvri, osobeno za{to, spored nego, na pretposlednata sednica imalo reterirawe vo odnos na ve}e utvrdenite pozicii. Janevska, od druga strana, uveruva{e deka ima prostor za ponatamo{no prolongirawe na pregovorite koga procesot za obezbeduvawe dovolen broj popi{uva~i od site nacionalnosti bi se pomestil za edna sedmica.

14

milioni evra e predvideno da ~ini popisot, dvojno pove}e od minatiot, tokmu poradi voveduvaweto binacionalni popi{uva~ki parovi

ODLO@ENA SOBRANISKA KOMISIJA NA KOJA NEMA[E MATERIJALI NA ALBANSKI retsedatelot na Komisijata za nadzor nad sproveduvaweto na merkite za sledewe na komunikaciite od strana na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti i na Ministerstvoto za odbrana, Tito Petkovski, v~era be{e prinuden da go odlo`i odr`uvaweto na prvata sednica na ova telo po barawe na ~lenovite od albanska nacionalnost. Tie u{te na samiot po~etok pobaraa sednicata da se odlo`i za denes poradi toa {to ne dobile materijali za to~kite od dnevniot red prevedeni na albanski jazik, a i tie {to gi dobile, navodno, docnele, pa pratenicite nemale vreme da se podgotvat za raspravata. Na dneven red na Komisijata ima samo edna to~ka, usvojuvawe delovnik za nejzinata rabota. Po eventualnoto usvojuvawe na delovnikot na ~lenovite }e im bide ostaven prostor za postavuvawe pra{awa i predlozi od nadle`nosta na Komisijata.

P

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

KINESKIOT UVOZ IDEALEN ZA GRA\ANITE I KOMPANIITE

GOLEMITE GO JADAT BIZNISOT NA MALITE KNI@ARNICI

Se menuvaat rabotite vo biznisot so kancelariski materijali i u~ili{ten pribor, otkako na pazarot vo zemjava se pojavija golemi igra~i koi nudat poniski ceni, atraktivni i za firmite i za gra|anite nezavisno od kvalitetot na proizvodite IVANA KOLEVA

koleva@kapital.com.mk

inansiskata kriza, evtiniot kineski uvoz i pojavata na golemi trgovci so kancelariski materijal i u~ili{ten pribor go zagrozuvaat biznisot na malite kni`arnici vo Makedonija. Biznismenite od ovaa dejnost potvrduvaat deka se menuvaat rabotite, bidej}i firmite i gra|anite najmnogu bile orientirani kon poniski ceni, nezavisno od kvalitetot na proizvodite.

Pri~inata ja lociraat vo niskiot standard na gra|anite i vo s$ pogolemata konkurencija od Kina.

Tie tvrdat deka potro{uva~ite s$ po~esto kupuvaat {kolski pribor i kancelariski materijal vo golemite proda`ni marketi ili na pazarite.

Promenite se ~uvstvuvaat

F

K

K

O

O

M

M

E

E

R

R

C

C

i vo maloproda`bata, no i kaj tenderite za kancelariski materijali i pribor. Kompaniite vo trkata da nabavat pove}e materijal za pomalku pari prednost & davale na najniskata cena na tenderot, a ne na kvalitetot na materijalite.

“Za `al, vo Makedonija s$ u{te na golemo se uvezuva stoka koja e daleku pod standardite vo Evropa, a odgovara na nekoi kineski standardi. Na primer, kaj perforiranata papka, za koja vo Evropa se bara debelina od 40 mikroni, kaj nas na tenderite proa|a i so 25 mikroni”, objasnuva Goluba Mitevska, direktor za marketing vo kni`arnicite Klever od Skopje. Spored Mitevska, i kaj u~ili{niot pribor lu|eto se vodele samo od cenata.

Od Eksima, koja ima 17-godi{no iskustvo vo ovaa dejnost i bogata ponuda od nad 15.000 artikli, doznavame deka obemot na potro{uva~ka I

I

J

J

A

A

L

L

E

E

N

N

poslednava godina e namalen, no ne tolku kako posledica na kineskiot uvoz kolku poradi ekonomskata sostojba na potro{uva~ite.

“Gra|anite ve}e gi vidoa negativnostite od kineskite proizvodi, koi naj~esto imaat ednokratna upotreba. Sega pazarot ve}e e zasiten i poleka takvite proizvodi se pov-

O

O

G

G

L

L

A

A

S

S

naj~esto od fabrikite vo Italija, Holandija, Grcija, Ungarija, Slovenija, Hrvatska i drugi.

Spored Hristovska, generalno kni`arnicite sekade se vo trend na opa|awe poradi konkurencijata od pazarite, no i od golemite trgovski supermarketi, koi nudat lepeza na u~ili{ten materijal i pribor so

lekuvaat poradi brojnite kampawi za {tetnite posledici od kineskata stoka. Roditelite pove} e ne rizikuvaat i odat kaj proizvoditelite so pogolem kvalitet”, veli Elizabeta Hristovska, komercijalen direktor vo Eksima, koja snabduvaweto kancelariski i u~ili{ni materijali go pravi

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

soliden kvalitet. Tamu, na edno mesto gra|anite nabavuvaat i hrana i u~ili{en pribor za decata, osobeno vo periodot pred po~nuvaweto na novata u~ebna godina. Dopolnitelno vlijaele i skapiot parking vo centralnoto podra~je vo Skopje i brziot na~in na `ivot, koj gi tera gra|anite s$ da nabavat na edno mesto.

Poradi toa, Eksima ja promenila strategijata i toa vrodilo so dobri rezultati.

Spored Zvonko Bixovski, menaxer na Ofis plus, ne e mo`no namaluvawe na cenite na u~ili{niot pribor i na kancelariskite materijali, bidej}i vo drugite zemji tie se zgolemuvaat. Toj dodava deka momentalno pazarot e preplaven so razli~na ponuda, bidej}i ima mnogu firmi, posebno koga stanuva zbor za ponuda na u~ili{ten pribor, kako tetratki, molivi, gumi i drugo.

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

PREGLED VESTI

KAKO DA SE ZGOLEMI IZVOZOT NA KOSOVSKIOT PAZAR?

POBARAJTE KAJ TRGOVECOT DALI OVOZMO@UVA PLA]AWE NA RATI BEZ KAMATA SO KREDITNITE KARTI^KI I KUPETE GO TOA [TO VI E POTREBNO

BIZNISOT BARA AVTOPAT I NOV VLEZ ZA KOSOVO Izgradba na avtopat Skopje-Pri{tina, modernizacija na grani~niot premin Ja`ince, izgradba na novi grani~ni premini i profunkcionirawe na Me{ovitiot ekonomski komitet se klu~ni za zgolemuvawe na trgovskata razmenata me|u Makedonija i Kosovo

Stopanskata komora na MakeALEKSANDRA SPASEVSKA donija, Branko Azeski. spasevska@kapital.com.mk Spored \er|aliu, makedonskite kompanii treba da ja zgradba na avtopat iskoristat aktuelnata situSkopje-Pri{tina, acija na Kosovo za ostvarumodernizacija na vawe pogolem profit, no i grani~niot premin za dolgoro~no etablirawe Ja`ince, izgradba na kosovskiot pazar, osobeno na novi grani~ni otkako e vovedena zabranata premini i profunkcionirawe za uvoz na stoki od Srbija i na Me{ovitiot ekonomski carinska dava~ka od 10% pri komitet me|u Makedonija i uvozot na stoki od BiH. Kosovo se glavnite barawa na “Tuka sme da gi detektirame stopanskite komori od dvete i konstatirame eventualnite zemji. Na sostanokot {to se pre~ki za ekonomska sorabotka odr`a v~era vo Stopanskata i da dademe predlozi za nivno komora na Makedonija, na nadminuvawe. Kosovo re~isi inicijativa na pretsedatelot 90% od potrebnite stoki gi uvna Stopanskata komora na ezuva, {to e odli~na mo`nost Kosovo, Safet \er|aliu, prisus- za na{ite delovni partneri od tvuvaa najgolemite makedonski Makedonija”, poso~i \er|aliu. izvoznici na Kosovo i golem Golem del od kompaniite koi broj kosovski biznismeni. pove}e od deset godini se “Barame i zaedni~ka car- prisutni na kosovskiot pazar inska i grani~na kontrola se zadovolni od dosega{nata kon Kosovo. Edna od klu~nite sorabotka i planiraat da go sugestii }e bide preporakata zgolemat izvozot. za zaedni~ki nastap na Make- “Treba da se izgradi nov avdonija, Crna Gora, Albanija i topat od Skopje do grani~niot Kosovo pred EU-fondovite za premin General Jankovi}. Toa dobivawe pari za infrastruk- e дolg samo 13 kilometri, tura”, istakna pretsedatelot na a }e ~ini 30 milioni evra.

MATI^NITE DVA PATI GODI[NO ]E IZDAVAAT HRONI^NI RECEPTI

I

MAKPROGRES ]E INVESTIRA VO KOSOVO o konditorskata fabrika Makprogres od Vinica, koja golem del od proizvodstvoto go izvezuva vo Kosovo, se mnogu zadovolni od sorabotkata so trgovskite partneri i planiraat da go zgolemat izvozot.

“Minatata godina na Kosovo izvezovme proizvodi vo vrednost od dva milioni evra, a godinava planirame izvoz pogolem od tri milioni evra. Za taa cel vo planovite na kompanijata za slednata godina e predvideno i otvorawe pogon za pakuvawe proizvodi za kosovskiot pazar”, istaknaa od Makprogres.

V

tsega mati~nite lekari }e im prepi{uvaat terapija na hroni~no bolnite samo dva pati godi{no.

Spored Fondot za zdravstveno osiguruvawe, toa {to mati~nite lekari nema pove}e da izdavaat hroni~ni recepti na sekoi ~etiri meseci e odluka koja so zadovolstvo ja prifatile i osigurenicite i lekarskata fela.

Za lekovite, pak, koi gi prepi{uva specijalist, osigurenicite treba da izvr{at eden specijalisti~ki pregled godi{no i dva pati vo godinata da go posetat mati~niot lekar. Taka }e bidat snabdeni so terapija za cela godina, koja treba mese~no da ja podignuvaat od apteka.

O

Treba da se izgradi i nova trasa na avtopatot od Tetovo do Uro{evac. Ovaa delnica }e bide dolga 31 kilometar, a sega{nata e 61 kilometar i e mnogu opasen pat”, smeta [efki Aliti od Stopanskata komora.

Od Fer{ped за najgolema pre~ka gi sметаат procedurite za carinewe.

“Carinskite upravi na dvete zemji da najdat zaedni~ki jazik i da go re{at problemot so carinewe na stokite pri transport so `eleznica. Se gubat mnogu vreme i pari pri carineweto i zatoa ovoj transport ne e atraktiven za kompaniite”, istakna Zoran Arnautov, operativen direktor vo Fer{ped.

Za rafinerijata Okta, koja e najgolem izvoznik od Makedonija vo Kosovo, problem e nelojalnata konkurencija.

“Okta izvezuva okolu 300.000 toni goriva godi{no na kosovskiot pazar (250 milioni dolari), no imame nefer situ-

ZAPO^NAA PREGOVORITE ZA MINIMALNATA PLATA konomsko socijalniot sovet }e ja utvrduva minimalnata plata za eden mesec, najavi pretsedatelot na sovetot i minister za trud i socijalna politika, Spiro Ristovski.

Nosewe na predlog-zakon za voveduvawe rabotni~ki soveti i otpo~nuvawe proces za kone~no utvrduvawe na iznosot na minimalnite plati, se dvete pra{awa za koi v~era na 6-ta rabotna sednica debatiraa ~lenovite na Ekonomsko-socijalniot sovet vo Vladata.

Voveduvaweto na rabotni~ki soveti, kako ideja {to dolgo vreme ja propagiraa sojuzite na sindikatite vo zemjava, dava mo`nost makedonskite rabotnici da bidat navremeno i precizno informirani, no i konsultirani za klu~ni pra{awa koi se odvivaat vo biznisorganizaciite. Ve}e podolgo vreme na sli~en na~in se za{titeni i evropskite rabotnici koi so cvrsto zakonodavstvo gi ostvaruvaat svoite rabotni~ki prava.

Ministerot Ristovski istakna deka vo zemjava ima multinacionalni kompanii koi rabotat na teritorijata na evropskite zemji, so {to mnogu makedonski rabotnici zaminuvaat da

rabotat vo EU i tokmu poradi toa neophodno e da se utvrdat nivnite rabotni~ki prava.

“Na v~era{nata sednica formiravme rabotni grupi koi vo narednite 30 dena }e gi napravat proekciite vrz osnova na koi }e pristapime na utvrduvawe na iznosot za najniska plata.

Razgleduvavme nekolku varijanti i za 15 dena gi o~ekuvame prvi~nite predlozi.

Vladata ostanuva na stavot deka najniskata plata treba da bide rezultat na dogovor i sevkupna analiza, koj }e se postigne samo vo soglasnost so site socijalni partneri, bez da se naru{i blagosostojbata ni na rabotnicite ni na rabotodava~ite”, istakna Ristovski.

Pretstavnicite na zdru`enijata na sindikatite naglasija deka pri utvduvaweto na iznost na minimalnata plata }e gi zemat predvid svoite analizi kolku treba da iznesuva minimalnata plata.

“Minimalnata plata treba da se tretira kako ekonomska kategorija i gri`a na socijalnite partneri, a ne kako socijalna kategorija koja pa|a na ple}ite na dr`avata”, smetaat od Organizacijata na rabotodava~i.

E

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

9

O

G

L

A

S

acija so drugite dobavuva~i bidej}i Okta e edinstvenata koja gi zadovoluva site standardi za kvalitet”, istakna Risto Janevski, direktor vo Okta.

Vo prvata polovina od godinava razmenata so Kosovo iznesuva 262 milioni dolari, (30,6% pove}e vo odnos na istiot period lani). Izvozot od 243 milioni dolari porasna za 27,3%, a uvozot e 18 milioni dolari, no porasna za 90%.

K

O

M

E

R

VO OHRID MEЖUNARODNA KONFERENCIJA ZA KOMPJUTERSKI NAUKI totina eminentni eksperti, profesori i studenti od oblasta na informati~kata tehnologija od Makedonija, Bugarija, Turcija, Germanija, Velika Britanija u~estvuvaat na {estata Internacionalna konferencija za kompjuterski nauki, koja vo organizacija na Univerzitetot za informati~ki nauki i tehnologii Sv. Apostol Pavle po~na v~era vo Ohrid. Na dvodnevnata konferencija }e se odr`at desetina rabotilnici na koi }e se prezentiraat ekspertski trudovi i }e se diskutira za “klaud kompjuting”, multimediskoto u~ewe na dale~ina, bez`i~nite tehnologii.

S C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI

ANALIZIRAME ZA VAS

TEMA PRODADENI 3,02% OD VARDAR OSIGURUVAWE o blok-transakcija na Makedonskata berza se prodadoa 3,02% od osnovnata glavnina na Vardar osiguruvawe. Transakcijata, vsu{nost, se realizira{e preku administratorska blok-transakcija, {to zna~i odnapred dogovorena proda`ba me|u prodava~ot i kupuva~ot na akciite. Se prodadoa 1.820 obi~ni akcii na Vardar osiguruvawe po cena od 26.232 denari ili 426 evra za akcija, a vkupnata vrednost na transakcijata e nad 776 iljadi evra (47.743.040 denari).

Dominanten sopstvenik na Vardar osiguruvawe e slovene~kata osiguritelna grupacija Triglav. Neoficijalno, Triglav stoi i zad v~era{noto kupuvawe na 3,02% od Vardar, kako posledna etapa od planot za prezemawe na najgolemata makedonska osiguritelna kompanija. Vo noemvri 2007 godina Triglav osiguruvawe kupi 70% od akciite na Vardar osiguruvawe, za {to plati 27,6 milioni evra.

Ili Slovencite vo ekot na berzanskiot bum platija po 2.620 evra za akcija.

V

MAXTV DO [EST MESECI BESPLATNO

ovite T-Home korisnici }e dobijat MaxTV do {est meseci besplatno. Tie mo`e da dobijat i eden mesec gratis za HBO, Max Sport i Max+ paketite.

Studentite pak, osven doma, }e gledaat MaxTV i }e “surfaat” na Internet i vo mestoto kade {to studiraat. Ova e novata ponuda na Makedonski telekom za esenskata sezona.

“Otsega site novi korisnici so sklu~en dogovor za koj bilo od 3 Max paketite }e mo`at da u`ivaat vo sodr`inite na MaxTV do {est meseci besplatno.

T-Home kreira{e i specijalna MaxTV ponuda za studentite. Site studenti imaat mo`nost da u`ivaat vo Call & Surf i vo 3 Max paketite kade {to `iveat za vreme na studiraweto, bez obvrski i bez dopolnitelni tro{oci.

Specijalnata ponuda za studentite vklu~uva neograni~eni besplatni razgovori so roditelite i site Call & Surf i 3 Max korisnici, kako i besplatna instalacija na nova fiksna linija”, informiraat od Makedonski telekom.

N

SE GRADI OTKUPEN CENTAR SO LADILNI KOMORI VO ЧE[INOVO ostaven kamen-temelnikot na noviot otkupen centar so ladilnik za zelen~uk i ovo{je vo Op{tina Чe{inovo - Oble{evo. Investicijata e vredna 400.000 evra, a polovinata od sredstvata se obezbedeni preku IPARD-programata. Dosega investitorot vo postoe~kite kapaciteti vr{e{e otkup i prerabotka na 500 toni zemjodelski proizvodi, a so novata investicija kompanijata o~ekuva proizvodstvoto da dostigne do 1.000 toni na godi{no nivo.

“Site na{i proizvodi gi otkupuvame, selektirame i prerabotuvame i gi plasirame na stranskite pazari”, izjavi Sa{ko Antovski, sopstvenik na Ekstra fingiKo~ani.

Vo momentot firmata ima vraboteno, redovno i sezonski, okolu 80 rabotnici, brojka koja so noviot kapacitet }e se duplira. Isto taka obezbeduva siguren plasman na zelen~ukot, ovo{jeto i pe~urkite od celiot Isto~en region.

P

+

01.09.2011

Бетон Штип Металец Прилеп Скопски пазар РЖ Услуги Арчилотмиттал (ХРМ) 01.09.2011

Македонијатурист Арчилормиттал (ЦРМ) Благој Ѓорев Велес Макстил Стопанска банка Битола

-

раст

+6,67% +5,00% +3,00% +2,90% +1,58% пад

-3,70% -2,70% -2,50% -1,22% -0,87%

нова цена

1.280,00 42,00 5.975,00 213,00 106,00

нова цена

2.600,00 108,00 390,00 170,00 2.280,00

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

EFIKASNA KONTROLA I OPTIMIZACIJA NA TRO[OCITE VO PRETPRIJATIETO

Pretprijatijata treba da najdat na~in da gi namalat tro{ocite, osobeno tie {to se neproduktivni.

Samo pozitivniot i sistematiziran pristap }e ovozmo`i uspe{no rabotewe na kompaniite

Magdalena Hristova direktor na Sektor za finansiska kontrola, smetkovodstvo i izvestuvawe

m.hristova@procreditbank.com.mk

ProKredit Banka

o sekojdnevnoto rabotewe za da ostvarat odredeni prihodi pretprijatijata pravat i odredeni tro{oci. Razlikata me|u prihodite i tro{ocite vo edno pretprijatie pretstavuva finansiski rezultat od raboteweto (dobivka ili zaguba).

Site tro{oci vo edno pretprijatie mo`e da se podelat na: Fiksni - tro{oci koi ne se direktno zavisni od proizvodot ili uslugata (na primer, tro{oci za kirija, struja, voda, telefon, osiguruvawe). Fiksnite tro{oci ne se direktno zavisni od obemot na proizvedenite proizvodi ili ponudenite uslugi.

Varijabilni - tro{oci koi se direktno zavisni od proizvodot ili uslugata (na primer, tro{oci za nabavka na repromaterijali vo proizvodstvo, za nabavka na surovini za proizvodstvo, za nabavka na stoki vo maloproda`ba, za kancelariski materijali, za istra`uvawe i razvoj, za marketing, za obuka na vraboteni).

Zavisnosta na varijabilnite tro{oci i proizvodot ili uslugata e pravoproporcionalna, t.e. so zgolemuvaweto na brojot na proizvodi ili ponudeni uslugi se zgolemuvaat i varijabilnite tro{oci i obratno.

Vo uslovi na namalena pobaruva~ka za proizvodi i uslugi kako neophodno se nametnuva pra{aweto na efikasnata kontrola na tro{ocite vo pretprijatieto.

Ova podrazbira povisok stadium na kontrola na tro{ocite od taa koja ve}e e vospostaven proces.

Optimizacijata na tro{ocite e proces na skenirawe na varijabilnite tro{oci i nivno namaluvawe bez naru{uvawe na normalnite operacii i na raboteweto na pretprijatieto.

Nekoi na~ini za optimizacija na tro{ocite se: -Detalna analiza na site tro{oci nastanati vo odreden vremenski period (najdobro e toj da bide minimum edna godina so cel da se dobie celokupna slika za

tro{ocite) -Analiza na site validni dogovori za koristewe uslugi ili proizvodi od drugo pretprijatie i ispituvawe na mo`nosta za predogovarawe na dogovorenite ceni so cel da se sni`at; -Cost benefit analiza za koristewe odredeni uslugi od specijalizirani pretprijatija; -Ukinuvawe ili minimizirawe na tro{ocite koi ne se neophodni za normalno funkcionirawe na pretprijatieto; -Analiza i reorganizacija na procesite vo raboteweto na pretprijatieto.

Isto taka, va`no e da se napomene deka optimizacijata na tro{ocite e strategija koja dava rezultati na kratok i sreden rok, t.e. treba da ja zgolemi i svesnosta na vrabotenite i da prodol`i da se po~ituva vo uslovi na normalno funkcionirawe na pretprijatieto.

Efikasnata kontrola na tro{ocite treba da se sproveduva vo sekoe pretprijatie so samoto po~nuvawe so rabota.

Kako primeri za nekoi od merkite za efikasna kontrola i optimizacija na tro{ocite se predogovarawe na cenite na uslugite od drugite pretprijatija, detalna analiza i predlozi za namaluvawe na varijabilnite tro{oci, kako i analiza na procesite vo raboteweto na bankata. Pritoa, va`no e da se napomene deka tro{ocite za obuka na vrabotenite ne bi trebalo da se namaluvaat, bidejki investicijata vo vrabotenite i unapreduvaweto na znaeweto na vrabotenite e edna od osnovnite celi. Vo odnos na tro{ocite za marketing i promocija, potrebno e tie da se naso~uvaat na najefikasen na~in vo razli~ni mediumi, poradi faktot deka e va`no kakov signal se pra}a do pazarot i do klientite, bidej}i klientite se na{ata najdobra preporaka.

Za kraj, va`no e da se napomene deka pretprijatijata treba da najdat na~in da gi namalat tro{ocite, osobeno tie {to se neproduktivni.

Samo pozitivniot i sistematiziran pristap }e ovozmo`i uspe{no rabotewe na kompaniite.

V

~etvrtok- 01.09.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,60% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,50% 5,60% 4,80% 5,00% 5,50% 6,00% 6,00% 6,50%

24м 5,00% 8,10% 5,00% 8,20% 8,50% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 8,50% 5,00% 8,30% 9,00% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,10% 2,50% 2,40% 2,70% 2,60% 2,55%

6м 2,70% 2,50% 3,00% 2,90% 3,00% 3,20% 3,00%

24м 3,80% 3,60% 3,75% 4,10% 4,20% 4,00% 4,50%

36м 4,10% 4,50% 4,00% 4,50% 4,70% 4,30% 6,00%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

1м 1,35% 1,3% 0,22% 0,00%

3м 1,54% 1,5% 0,33% 0,01%

6м 1,75% 1,7% 0,49% 0,05%

12м 2,09% 2,1% 0,80% 0,29%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5050 42,5640 69,4501 52,7035 43,4941 45,4616

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5%

3% 2% 1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

камата 4,00% 5,50%

4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

28.294.585,44

-11,03%

-14,41%

-17,36%

-10,29%

-16,51%

31.08.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

44.403.499,73

-11,01%

-10,57%

-14,58%

-11,35%

-18,59%

31.08.2011

Иново Статус Акции

18.521.872,99

-4,35%

-5,27%

-6,41%

-3,11%

-0,15%

30.08.2011

КД БРИК

37.865.506,94

-7,71%

-9,05%

-11,02%

-5,95%

-12,98%

31.08.2011

КД Нова ЕУ

21.680.119,74

-8,28%

-17,67%

-20,81%

-14,30%

-17,45%

31.08.2011

КБ Публикум - Балансиран

28.365.360,52

-7,15%

-9,30%

-11,23%

-6,25%

-7,86%

31.08.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.212.500,97

0,11%

0,92%

0,00%

0,00%

0,00%

31.08.2011

КБ Публикум Паричен

51.934.680,04

0,26%

0,78%

0,00%

0,00%

0,00%

31.08.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

PREGLED VESTI

MINISTEROT ZA FINANSII KONE^NO POTVRDI

CIRIL KAFOL, NOV GENERALEN IZVR[EN DIREKTOR NA ONE

STAVRESKI ]E GO KRATI BUXETOT IDNATA NEDELA

janev@kapital.com.mk

uxetot i oficijalno }e se prekrojuva.

Ministerstvoto za finansii gi potvrdi informaciite deka }e se kratat tro{ocite od dr`avnata kasa, no zasega ne se otkrivaat detali za kolku }e se namali tro{eweto i na koi proekti }e se {tedi.

Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, prizna deka presmetkite se vo zavr{na faza.

“Verojatno }e ima minimalno kratewe na tro{ocite, no ne i na prihodite, bidej} i buxetot se polni soglasno so planiranata dinamika”, izjavi Stavreski.

Se procenuva deka tro{ocite od buxetot }e se skratat za okolu 50 milioni evra.

Potrebata od kratewe na neproduktivnite tro{oci od buxetot ja potkrepuvaat i tvrdewata na biznismenite, koi vo posledno vreme se s$ poglasni deka Vladata docni so pla}aweto na obvrskite kon niv za nabavka na stoki i uslugi, kako i so povratot na DDV. Spored najnovite podatoci, buxetskiot deficit zaklu~no so avgust dostigna 150 milioni evra (2,05% od BDP), dodeka do krajot na godinata planirano e da ne nadminie 188 milioni evra (2,5% od

B

BDP).

Stavreski najavi deka Vladata do krajot na godinata povtorno }e se zadol`i i na doma{niot i na stranskite pazar na kapital za da go finansira minusot vo dr`avnata kasa, no s$ u{te se analiz-

o dolgi godini na minimalna ili otsustvo na sorabotka me|u Vladata i Narodnata banka, poradi {to ekonomistite gi kritikuvaa dvete institucii deka ne gi koordiniraat fiskalnata i monetarnata politika, formiran e nov Komitet za finansiska stabilnost, so koj pretsedavaat ministerot za finansii, Zoran Stavreski, i guvernerot, Dimitar Bogov.

Ovoj Komitet }e zasedava kvartalno, a voobi~aeno }e se analiziraat makroekonomskite dvi`ewa i eventualnite rizici za ekonomijata. Inicijativata za zgolemuvawe na sorabotkata me|u dvete klu~ni finansiski institucii doa|a vo vreme koga na ~elo na Narodnata banka zastana Bogov. Prethodno, dodeka guverner be{e Petar Go{ev, vlasta postojano ja kritikuva{e rabotata na Narodnata banka, ocenuvaj}i gi nejzinite potezi kako pogubni za ekonomijata.

Aktuelniot guverner Bogov e vklu~en i vo Ekonomskiot sovet so koj sekoj ponedelnik rakovodi premierot Gruevski. Guvernerot ne e zagri`en deka ~estite sredbi so Vladata mo`e da ja naru{at nezavisnosta na Narodnata banka.

“Granicata za nezavisnosta na centralnata banka ja obezbeduva Zakonot za NBRM i taa ne e dol`na da slu{a soveti i preporaki od drugi institucii. NBM samostojno ja odreduva monetarnata politika, a za nas od golema korist se kontaktite vo koi od prva raka gi dobivame informaciite za vladinite idei i planovi i mo`eme u{te na po~etokot da vlijaeme i uka`eme dokolku smetame deka nekoi od tie politiki bi imale negativno vlijanie vrz monetarnata politika. Dobro {to imame mo`nost da gi iska`eme na{ite stavovi i viduvawa za rizicite vo ekonomijata, {to sekako deka e ~ekor napred vo koordinacijata me|u vlasta i NBM kako nezavisna institucija”, istakna guvernerot Dimitar Bogov.

P

11.613,50

+0,46%

+0,49%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

МБИ10

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.722,07

-1,09%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 778,28

+0,99%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

120

0,11%

2.600

108

2.000

2.400

104

1.800

2.200

100

2.200

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

NASDAQ 100 2.241,01

+0,15%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 56.495,10

+2,00%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.406,64

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

+0,22%

+0,10%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 20.585,30

+0,61%

+1.59%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

+1,00%

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 2.028,43

SOFIX 377,55

-0,27%

-0,16%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 668,51

ATHEX 932,37

+0,00%

АИК банка

1.100,00 БИП

36,00 ТЕП

Соларис

+0,25%

SASX 10 931,00

Главен индекс на Белградската берза

39,97

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.676,75

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.534,25

BELEX15 636,78

257,58 ПСЗ

0,11 Словенијалес

49,90

-5,26%

Витал

1.495,00 Алфа палм

7.801,00

+6,71% -2,49%

-15,43%

Хрватски духа

+19,56%

Кроација осиг

-8,79%

149,00

5.200,00

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

Интереуропа

+85,00%

1.880,00

-15,28%

6.560,00

Сава ре

07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

88.93$/барел BRENT

114.68$/барел

+0,14% -0,15%

ПРИРОДЕН ГАС

4.09$/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

306,72

+0,86% -0,54%

+1,79%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

+59,75%

+0,04%

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+13,40%

ОМБ

116

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+1,18%

M

112

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 9.060,80

inisterot za finansii, Zoran Stavreski, v~era izjavi deka za najmnogu 15 dena gra|anite }e gi znaat kreditnite uslovi za proektot “Kupi ku}a, kupi stan”, koi denovive Ministerstvoto za finansii gi dogovara so bankite.

“Vo izminatite desetina dena Ministerstvoto za finansii ima{e sredbi so bankarite. Se razgleduvaa i finansiskite i pravnite aspekti na realizacija na proektot “Kupi ku}a, kupi stan”. Tie razgovori }e prodol`at vo slednite denovi”, re~e Stavreski.

Spored nego, ima golem interes od bankite i vladata e sigurna deka proektot }e se realizira so u~estvo na pogolem broj banki.

“Ostanuva sepak nekoi finesi vo vrska so op{tite uslovi na kreditot da se usoglasat, mislam deka se pribli`uvaat poziciite i smetam deka do slednite 10 do 15 dena }e uspeeme da gi re{ime site ostanati pra{awa i da se dogovorime so bankite za realizacija na ovoj proekt”, dodade Stavreski.

Spored nego, potoa }e sledat drugite institucionalni podgotovki za proektot, koj treba da stane funkcionalen slednata godina.

2.800

2.400

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

-0.32%

ZA 15 DENA DETALITE ZA PROEKTOT “KUPI KU]A, KUPI STAN”

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok- 01.09.2011

МБИД

3.000

2.600

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.246,41

3.200

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.218,89

3.000

-0,20% -0,11% +0,04%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

finansiski institucii.

“Ima nekoi formi {to gi razgleduvame so me|unarodnite finansiski institucii i mislam deka }e dobieme dobri uslovi za nadvore{noto zadol`uvawe”, istakna Stavreski.

VLADATA I NBM GI ZATOPLUVAAT ODNOSITE

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.343,03 МБИД 2.428,95 ОМБ 117,77

iraat uslovite i na~inite kako da se postigne najdobra cena na zadol`uvawe. Osven evroobvrznica, ministerot Stavreski potvrdi deka se razgleduvaat i drugi formi na zadol`uvawe, a se pregovara i so nekoi me|unarodni

elekomuniokaciskiot operator One dobi novo rakovodstvo. Ciril Kafol od v~era e noviot generalen izvr{en direktor na One. Go napu{ti Nadzorniot odbor na Telekom Slovenija i dojde na ~elnata pozicija na operatorot, na mestoto na dosega{niot direktor Klavdij Godni~. Od One otkrivaat i deka rakovodstvoto se zasiluva so u{te eden direktor, Zvonko Kremqak.

Od kompanijata negiraat deka One }e se prodava na turskiot operator Turksel.

“Kolku {to znam, nema pregovori so Turksel. Toa {to mo`am da go ka`am e deka One ne e na proda`ba. Nam ni pretstavuva zadovolstvo od edna strana, poradi golemiot interes {to se javuva i kaj konkurencijata i kaj golemite stranski operatori za One. Toa definitivno ni poka`uva deka One e interesen igra~ na pazarot i perspektivna kompanija”, veli Viktor Donevski, direktor za odnosi so javnosta vo One. Operatorot lansira i nova postpejd-ponuda vo mobilnata telefonija. ^etiri novi TOTAL tarifni modeli koi vklu~uvaat besplatni uslugi od deneska im se dostapni na postpejd-korisnicite na One.

T

Zasega ne se ka`uva za kolku }e se kratat tro{ocite od dr`avnata kasa, nitu pak od koi proekti. Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, potvrduva samo deka }e se pravat minimalni korekcii. Se procenuva deka so rebalansot }e se skratat okolu 50 milioni evra ALEKSANDAR JANEV

11

ЗЛАТО 1828.30$/унца СРЕБРО 41.66$/унца БАКАР 9130.50$/унца

ПЧЕНКА 756.50$/бушел

+21,29%

ПЧЕНИЦА 788.50/бушел

-3,53%

КАФЕ 2.84 $/бушел

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

МЕТАЛИ

-0,19% -0,26% -1,0%

НИКЕЛ 21.817,50 АЛУМИНИУМ

2345.00$/унца ЧЕЛИК 580.00$/унца

-1.2% +0,09% /

СУРОВИНИ

-0,88% -0,25% -1,65%

+0,29% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1454.75$/бушел +0,02% КАКАО 3122.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

FI^ MO@E DA GO NAMALI KREDITNIOT REJTING NA KINA reditnata agencija Fi~ (Fitch) predupredi deka razmisluva da go namali kreditniot rejting na Kina za zadol`uvawe vo doma{na valuta poradi stravot od s$ pove}e nenaplateni krediti koi se naplastuvaat vo kineskite banki, koi pak, poslednive godini na svetsko nivo pozajmuvaa rekordno najvisoki iznosi. Aktuelniot va`e~ki rejting na Kina spored agencijata e AA-.

Najnoviot signal za opasnost od istata agencija doa|a po aprilskoto

K

NOVIOT DIREKTOR NA EPL DOBI 384 MILIONI DOLARI VO AKCII rakovoditel na aziskopacifi~kiot odel na Fi~, {ansite za namaluvawe na kineskiot krediten rejting se pogolemi od 50%.

So konstatacijata se soglasuvaat i od rejtingagencijata Mudis, od kade {to velat deka pogolem problem se dolgovite koi lokalnite samoupravi vo Kina gi imaat kon bankite.

Nivnite grubi procenki velat deka vo momentov 8% do 12% od vkupnite kineski zaemi }e treba da se otpi{at kako nenaplatlivi dolgovi.

sni`uvawe na prognozata za kineskiot rejting za zadol`uvawe od stabilen vo negativen.

Samo za dve godini, 2009 i 2010, kineskite banki pu{tile vo promet po osnov na krediti 17.500 milijardi juani ili 2.700 milijardi dolari, so {to zna~itelno go stimulirale i odr`ale na rekordno nivoto na kineskiot rast za vreme na finansiskata kriza, no istovremeno ja zgolemile i mo`nosta od insolventnost.

Spored Andre Kolkuhon,

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

ako e nevzmo`no da se proceni kolkava cena }e plati najvrednata tehnolo{ka kompanija na svetot, Epl, poradi zaminuvaweto na porane{niot izvr{en direktor Stiv Xobs, ve}e e sigurno deka negoviot naslednik Tom Kuk na po~etokot na svojata funkcija }e dobie velikodu{en finansiski paket od 384 milioni dolari.

Imeno, po vra}aweto na Xobs vo Epl vo 1997 godina, za naporniot trud

i postojaniot anga`man dobival godi{na plata od samo eden dolar, pritoa bez nikakvi nadomestoci vo akcii, bonusi ili pak beneficii, odnosno pridobivki koi voobi~aeno odat vo paket so funkcijata izvr{en direktor.

Xobs, isto taka, odbi kompanijata da mu pla}a del od penziskoto osiguruvawe. Sprotivno na toa, Tim Kuk, noviot izvr{en direktor, ve}e osvoi ograni~eno pravo na eden milion akcii vo Epl, koi do krajot na

I

minatata nedela imaa vrednost od 383,6 milioni dolari, pi{uva CNN Money.

Vkupnata suma od akciite Tom Kuk }e ja dobie samo ako vo slednite 10 godini ostane na funkcijata izvr{en direktor na Epl. So prvata polovina od svoite akcii }e mo`e da raspolaga vo avgust 2016 godina, a so ostatokot vo avgust 2021. Ograni~enoto pravo na akciite zna~i deka so niv ne mo`e da raspolaga pred 2016 godina.

TURBULENTEN MESEC NA SVETSKITE BERZI

NAJMALKU 2,8 ILJADI MILIJARDI DOL ODNESOA KRIZATA, VOJNITE I NEVREMET VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

oslednata turbulencija koja go zafati svetskiot pazar na kapital minatiot mesec na berzite samo vo prvite 15 dena od avgust odnese 15% od vrednosta na

P

kapitalot.

Od 22 juli, koga se smeta deka po~na “noviot pad” na berzite, indeksot Vil{ir 5.000, koj gi otslikuva performansite na investitorite, zagubi 2,8 iljadi milijardi dolari od svojata vrednost, a okolu 600 milijardi dolari is~eznaa vo najlo{iot den na berzite vo SAD. Posledniot den od neverojatno burniot avgust na berzite zavr{i so mirno trguvawe i blag rast na cenata na akciite. No, za cel mesec berzanskite indeksi zabele`aa najgolem pad od maj 2010 godina.

“Posledniot mesec pazarite se odnesuvaa po malku {izofreni~no, no poslednite postapki na centralnite bankari i novite pottiknuva~ki merki za zadol`enite zemji gi ohrabruvaat investitortite”, veli Stiv Sosnik,

direktor na wujor{kata kompanija Interaktiv brokers.

Neodlu~nosta i odol`uvaweto na dogovorot za pomo{ta na premnogu zadol`enite ekonomii vo golema mera vlijaeja vrz raspolo`enieto i odnesuvaweto na investitorite. Voop{to ne pretstavuva iznenaduvawe {to finansiskite sovetnici gi sovetuvaa investitorite da ne prezemaat ni{to. Padot na cenite na akciite go predizvikaa i priti-

na bavnoto zakrepnuvawe na ekonomiite, neodgovornoto vodewe na ekonomskata politika i stravot na investitorite od nova recesija”, velat analiti~arite na germanskta Rajfajzen banka.

Na investitorite deluva{e deprimira~ki i

vesta koja pristigna od Federalnite rezervi na SAD (FED) deka ne treba da se o~ekuva rast vo narednite 20 godini.

AMERIKANSKITE “BEJBI BUMERI” JA RU[AT BERZATA?!

“Vo slednite dve decenii mo`e da izostane zakrepnuvaweto na vrednosta na akciite na najgolemite svetski pazari na kapital”, predupredija analiti~arite na FED. Kako pri~ina go naveduvaat zaminuvaweto na generacijata “bejbi bumeri” vo penzija, pa mo`e da gi rasprodavaat akciite kupeni odamna.

Amerikancite rodeni po zavr{uvaweto na Vtorata svetska vojna, do 1964 godina, se zaslu`ni za trikratniot rast na cenata na akciite i zarabotkata vo peri-

sokot od peripetiite me|u republikancite i demokratite vo SAD za limitot za zadol`uvawe, prezadol`enite zemji vo Evropa i pro{iruvaweto na dol`ni~kata kriza vo pogolemite ekonomii, no i krizata na Bliskiot Istok so poslednite slu~uvawa vo Libija i vo Sirija, koi ja pogodija i cenata na naftata na svetskite berzi.

“Berzanskite dvi`ewa ne bea posledica isklu~ivo na namaluvaweto na kreditniot rejting na SAD od agencijata Standard i Purs, tuku vo golema mera i K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

N

I

O

G

odot me|u 1981 i 2000 godina, bidej}i toga{ bile na vrvot od svojata rabotna aktivnost i mnogu aktivni na berzata. Spored analiti~arite na FED, nivnoto vlijanie }e bide ograni~eno.

Problemot e {to Evropa i Japonija imaat pogolemi demografski problemi otkolku SAD, a Kinezite s$ u{te ne mo`at direk-

pazarite na po~etokot od minatiot mesec od 13% vo Frankfurt, 11% vo Pariz i 10% vo London, a vo Wujork be{e zabele`ana najlo{a nedela od slomot vo 2008 godina, so pad na indeksot Dau Xons od 5,75%, a indeksot S&P 500 vo eden moment zabele`a pad od 18%.

PAZARITE IM POKA@AA @OLT KARTON NA DR@AVITE Turbulenciite na svetskite berzi

tno da kupuvaat akcii na Volstrit. Iako e nevozmo`no da se predvidi odnesuvaweto na pazarot, zaminuvaweto na “bejbi bumerite” vo penzija pretstavuva sprotiven veter za zazdravuvaweto na berzite, komentiraat analiti~arite. Presvrtna to~ka za posledniot pad na berzite be{e namaluvaweto na vrvniot krediten rejting na najmo}nata ekonomija vo svetot, SAD, koja od 1917 godina sekoga{ bila na presti`no nivo AAA. Spored ocenkata na Standard i Purs, SAD ima rejting AA+ so negativna perspektiva. Zagri`enosta deka }e dojde do nova ekonomska kriza po ovaa vest rezultira{e so pad na

jasno poka`aa deka tovarot od natrupanite dolgovi i nivniot dramati~en porast vo poslednite dve decenii predizvikuvaat strav na finansiskite pazari. SAD vo 1940 godina ima{e vkupen dolg od 49 milijardi dolari, a denes 14,3 iljadi milijardi. Narednive meseci }e se poka~i za u{te najmalku 2.100 milijardi dolari. Vo Germanija pred Vtorata svetska vojna dolgot na dr`avata iznesuva{e 15% od BDP (bruto-doma{en proizvod), a denes e 80%.

Analiti~arite smetaat deka za finansiskite pazari e va`no dali so dolgovite rastat i ekonomskite postignuvawa na zemjata, {to garantira vra}awe na dolgovite. No, zagri`enosta ovoj pat e prisutna sekade.

L

A

S

I

Ednodneven seminar: “CELI I PRIMENA NA ZAKONOT ZA UPRAVUVAWE SO BATERII I AKUMULATORI I OTPAD OD BATERII I AKUMULATORI I IMPLIKACII NA RABOTEWETO NA KOMPANIITE” So cel zapoznavawe na kompaniite so Zakonot za upravuvawe baterii i akumulatori i otpad od baterii i akumulatori i obvrskite proizlezeni od istiot, koj stapi na sila 01.01. 2011 godina, Stopanskata komora na Makedonija na 27 septemvri 2011 godina, so po~etok vo 10 ~asot organizira ednodneven seminar na tema: “Celi i primena na Zakonot za upravuvawe so baterii i akumulatori i otpad od baterii i akumulatori i implikacii na raboteweto na kompaniite” Predava~i: Ana Karanfilova Maznevska, rakovoditel na Sektorot za upravuvawe so otpad, Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe i pretstavnik od dr`avniot inspektor za `ivotna sredina.

Kontakt: Elizabeta A. Eftimova tel: 02 32 44 074 faks: 02 32 44 088 e-mail: beti@mchamber.mk

Len~e Zikova tel: 02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 lence@mchamber.mk

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

SVET

13 0-24

...VE@BA

...TOMATINA TEPA^KA

...PO TAJFUNOT NANMADOL

Simulacija na zemjotres vo Japonija

40.000 lu|e se ga|aa so domati vo [panija

Lavina |ubre progolta selo na Filipini

aponija v~era simulira{e zemjotres na nacionalno nivo, radicionalno, sekoe leto vo gradot Buwol, na istokot od ajfunot Nanmadol koj od Filipini prodol`i da se dvi`i Jcunamito prva po golemata prirodna katastrofa, zemjotresot i T[panija, se odr`uva Festivalot na ga|awe so domati, Tkon Tajvan i Kina, ostavaj}i zad sebe nekolku desetici od 11 mart koja odnese 22.000 `ivoti i donese nasloven Tomatina. Ovaa godina na masovnata tepa~ka so domati mrtvi, napravi golema {teta vo filipinskiot grad Bagvio, nuklearna kriza vo zemjata.

u~estvuvaa 40.000 lu|e, a bea potro{eni eden ton domati.

ostavaj}i planina od |ubre zad sebe.

LARI TO “Toa {to go do`ivuvame godinava ima malku i istoriski prizvuk: finansiskite pazari im poka`uvaat vtor `olt, a so toa i crven karton ne samo na poedine~ni zemji od Tretiot svet, tuku i na golemi industriski zemji, signaliziraj}i im deka soodnosot e premnogu naru{en”, ocenuva Ulrih Kater, glaven ekonomist na Dekabank.

Koga dr`avite se zadol`ile tolku mnogu {to gra|anite ja zagubija doverbata vo fiskalnata stabilnost

Padot na svetskite berzi minatiot mesec ne be{e posledica isklu~ivo na namaluvaweto na kreditniot rejting na SAD, tuku vo golema mera i posledica na bavnoto zakrepnuvawe na ekonomiite, neodgovornoto vodewe na ekonomskata politika i stravot na investitorite od nova recesija I DA DOJDE ME^KIN PAZAR, TOJ NEMA DA POTRAE storijata sugerira deka makite m koi ova leto gi trpat investitorite na pazarot pa na hartii od vrednost naskoro bi mo`ele mo`e da zavr{at, bidej} i poslednoto trimese~je od godinata godi tradicionalno ima dobra izvedba. Izminatite 40 godini MSCI 5.000 indeksot (koj ja meri odlu~nost odlu~nosta na investitorite) na akciite na razvienite pazari pazar vo svetot vo prosek porasnal za 3,7% vo posled poslednoto trimese~je na godinata, a vo tretoto im imal zaguba od 0,2%.

Toa bi mo`elo da gi ute ute{i investitorite po posledniot pad na cenite ce na akciite za pove}e od 15%. No, sega e septemvri, a toj za berzite e trad tradicionalno najlo{iot mesec vo godin godinata. Vo prosek, vo septemvri MSCI indeksot zabele`uva zaguba od 0,7%.

0 Pri~inata {to ~etvrtiot ~etvrtio kvartal voobi~aeno ima podobar rezultat od po tretiot tret e dekemvri, bidej}i na krajot na godinata ve}e v tradicionalno se slu~uva skok na cenata s

I

ili duri i vo mo`nostite na dr`avata da gi vrati dolgovite, toga{, se razbira, toa ima mnogu negativni

efekti.

Zamislivo e i deka ako sega dr`avite se vratat na vistinska pateka, na pokratko ili podolgo vreme }e se vrati doverbata kaj gra|anite i vo stopanst-

voto i od taa strana mo`e da dojde odredena kompenzacija.

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

N

I

O

G

L

A

S

I

na akciite poradi “razubavuvawe” na smetkovodstvenite knigi pred zaklu~uvaweto na godinata. Dekemvri vo poslednite 40 godini vo prosek rezultiral{e so rast na cenata na akciite za 2,2%.

Iako istorijata ne mora da se povtori, mo`e da im poslu`i na investitorite kako nasoka. No, kako {to ovaa godina e prepolna so berzanski iznenaduvawa, investitorite bi mo`ele da bidat i vo pogolema zaguba ako navreme ne se povle~at od pazarot.

Po najgolemiot pad na S&P 500 od 18% se zgolemija stravuvawata deka toj mo`e da padne i za 20%, {to bi zna~elo deka pazarot stanuva “me~kin”, a toa bi dovelo do ponatamo{en pad na cenata na akciite ili nivna dolgotrajna stagnacija. Ostriot pad na cenata na akciite minatiot mesec analiti~arite go pripi{uvaat na stravot na investitorite od repriza na finansiskata kriza od 2008 godina. Na toj me~kin pazar cenata na akciite za godina i polovina, do 9 mart 2009 godina, potonaa za 57%.

“Sega pazarite pa|aat bidej}i lu|eto se se}avaat kolku izgubile na prethodniot me~kin pazar”, veli Sem Stoval, analiti~ar vo Standard i Purs.

14

Feqton

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI P Po~ituvani ~itateli, “Kapital” po~na nov feqton: “Umetnosta na strategijata na Aleksandar Makedonski”. Vo sorabotka so izdava~kata ku}a Ikona vi go pretstavuvame fantasti~niot bestM sseler na Parta Bose, Indiec koj `ivee i raboti na relacija London-Boston. Po dolgogodi{no istra`uvawe i prou~uvawe na `ivotot i vojskovodskata kariera na Aleksandar Makedonski, Bose i uuspeal da sogleda kako strategiskoto razmisluvawe i liderstvoto na najgolemiot imperator vo istorijata mo`e da se iskoristat za osvojuvawe na svetot na politikata i biznisot denes. i Bitkata kaj Is, rimski mozaik od Pompeja

AGRESIVNIOT STIL BARA LI^EN ANGA@MAN ersiskite vojnici i kowi potkleknale pred jaros ta na Makedoncite. Aleksandar ja videl dvokolkata na Darij i trgnal pravo kon nea (mo`ebi najpoznatiot slikoven opis na Aleksandar e prika`an na rimski mozaik od Pompeja, koj ni ja ilustrira tokmu ovaa scena).

Kowite vpregnati na dvokolkata ne mo`ele da bidat kontrolirani.

Voza~ot na dvokolkata na Darij padnal. A Darij, sprotivno na “protokolot”, gi fatil uzdite. No, kowite bile okru`eni i premnogu upla{eni. Gledaj}i deka Aleksandar samo {to ne do{ol do nego, Darij skoknal vo zaprena polesna dvokolka i izbegal od bitkata. Aleksandar sakal da se dade vo potera, no toga{ slu{nal

P

o~ajni~ki povici za pomo{ od negovata pe{adija, koja bila zaglavena vo borba gradi v gradi so gr~kite platenici. Vedna{ go svrtel Bukefal i im naredil na Prijatelite da go sledat vo napadot od zadnata strana na gr~kite platenici.

Ova bilo mnogu va`na odlika na negovoto liderstvo: toj samiot li~no se anga`iral vo bitka, gi predvodel i inspiriral Prijatelite. I ne samo {to go nabquduval dvi`eweto na svoite hipaspisti i falangata, tuku i im doa|al na pomo{ ako toa bilo potrebno. Darij, od druga strana, u~estvuval vo bitkata samo vo situaciite koga bila zagrozena negovata li~na bezbednost. No, vo poinakvi situacii odr`uval eden vid rezerviranost koja{to }e go karakterizira “salonskoto

Spomenikot na Aleksandar vo Solun

vojskovodstvo” od Prvata svetska vojna koe, ni{to ~udno, rezultiralo re~isi so isti katastrofalni efekti.

Vo tekot na svoeto vladeewe, Darij predvodel dovolno voeni ekspedicii, mnogu od niv protiv tatkoto na Aleksandar, Filip. Zatoa, mo`el da gi u`iva plodovite od golemoto iskustvo. No, kako {to ni poka`al Darij, ne bilo dovolno da se poseduva golemo iskustvo. Nekoi lu|e, kako {to zabele`a Fridrih Veliki, mo`ebi u~estvuvale vo dvaeset kampawi pod vodstvo na princot Eugen, pa sepak poradi toa ne stanale podobri takti~ari. Ovie lu|e Fridrih Veliki gi okarakteriziral kako “mazgi”. Darij, da bideme fer, ne bil mazga, duri nitu vo prenosno zna~ewe. Vo bitkata kaj Is, Darij bil dvojno postar od Aleksandar.

Aleksandar ja videl dvokolkata na Darij i trgnal pravo kon nea. Gledaj}i deka Aleksandar samo {to ne do{ol do nego, Darij skoknal vo zaprena polesna dvokolka i izbegal od bitkata.

Darij III

Darij bil pristoen ~ovek, no slab vojskovodec, koj imal vodeno “vojni~ki bitki”, vo koi pridonesot na vojskovodecot bil mnogu mal, a mo`ebi i nikakov.

Koga videle deka nivniot lider Darij bega od mestoto na bitkata, moralot na Persijcite vedna{ padnal. Vo dale~inata mo`ele da vidat kako Darij ja zaprel dvokolkata kaj {anecot. Potoa javnal eden mnogu brz kow, go frlil svojot {tit i ja soblekol nametkata. Zad sebe go ostavil duri i svojot lak, dodeka si go spasuval `ivotot vo ranata ve~erna temnica koja po~nala da go obviva maliot zaliv.

Ni{to ~udno, naskoro po begstvoto na Darij bitkata bila okon~ana.

Persijcite vo bitkata zagubile 100.000 pe{adijci i pove}e od 10.000 kowanici - mnogu od Persijcite ednostavno bile zgazeni

do smrt vo mete`ot. Makedoncite gi masakrirale gr~kite platenici i persiskata pe{adija i te{ka kowica. Persiskite zagubi bile ogromni. Eden nabquduva~ ima re~eno: koga bila organizirana potera po Darij preku {anecot, imalo tolku mnogu mrtvi Persijci, taka {to od niv mo`elo da se napravi most preku {anecot, po koj{to bi minuvale makedonskite java~i. Makedoncite zagubile samo 5.000 vojnici. Aleksandar sprovel formalni pogrebi za mrtvite Makedonci i Persijci. Edinstveno ne dozvolil da bidat izvedeni slo`enite - i skapi - persiski pogrebni rituali, koi bi izgledale kako navreda za ednostavnite makedonski pogrebni obredi, izvedeni za zaginatite vojnici.

Podocna vo no}ta, po zalezot na sonceto, a temnicata ja obvila en-

Darij bil slab vojskovodec, koj imal vodeno “vojni~ki bitki”, vo koi pridonesot na vojskovodecot bil mnogu mal, a mo`ebi i nikakov.

Koga videle kako nivniot lider bega, moralot na Persijcite vedna{ padnal.

15

Feqton

KAPITAL / 02.09.2011 / PETOK

Aleksandar sakal da se dade vo potera po Darij, koj jurnal vo begstvo, no toga{ slu{nal o~ajni~ki povici za pomo{ od negovata pe{adija.

So vladetelot na ~elo, Makedoncite gi masakrirale gr~kite platenici i persiskata pe{adija. Persiskite zagubi bile ogromni, a bogatstvoto koe go donele vo bitkata bilo podeleno ARTA BOSE e marketingdirektor na Allen&Overy, edna od najgolemite i najistaknati pravni firmi na svetot, so sedi{te vo London. Do mart 2003 godina, Parta be{e partner i glaven rakovoditel za marketing vo Monitor Group, me|unarodna strategisko sovetodavna firma so pretstavni{tva vo 25 zemji {irum svetot. Toj be{e ~len na kancelarijata na pretsedava~ot so firmata i rabote{e vo sedi{teto na Monitor vo Kejmbrix, Masa~usets. Pred da se pridru`i na Monitor, Parta be{e partner i direktor za komunikacii vo McKinsey&Company i rabote{e vo Londonskoto biro na taa kompanija.

Parta be{e i glaven urednik na McKinsey Quarterly.

Ima diploma po in`enering od Univerzitetot vo Baroda, Indija, magisterska titula od novinarskoto u~ili{te pri Univerzitetot Kolumbija i po biznis-administracija od Sloun, u~ili{te za menaxment pri Institutot za tehnologija od Masa~usets.

Toj be{e korisnik na The India Abroad stipendija na Univerzitetot Kolumbija i na stipendijata od Sloan Management Review. Dodeka be{e vo Sloun be{e urednik vo Sloan Management Review. @ivee vo Boston i vo London. Koga ne se razonoduva so svoite deca po trevnicite ili na igrali{teto za fudbal, u`iva da igra tenis, da prebaruva po antikvarnici ili da gi gleda natprevarite na fudbalskiot klub Чelzi vo angliskata Premier liga.

General Vesli K. Klark

Rudi Xulijani (li~nost na godinata vo TIME)

P

klavata, makedonskite zapovednici go podelile plenot me|u sebe i me|u nivnite bataljoni. Bogatstvoto koe Persijcite go donele vo bitkata, bilo podeleno.

TOJ [TO SE BRANI E VO NEPOVOLNA POZICIJA I Napoleon veruval vo principot “Koga e mo`no, sekoga{ napa|aj”.

Funkcijata na strategijata, spored vojskovodci kako Napoleon i Aleksandar, bila da se ostvari {to e mo`no pobrzo odlu~uva~ki kontakt so neprijatelot; koga toa bilo storeno, s$ si doa|alo na svoe mesto. Ovoj koncentriran fokus na ostvaruvawe kontakt so neprijatelot - i negovo napa|awe i uni{tuvawe - bilo pri~ina za uspeh na vojskovodci kako Napoleon i Aleksandar. I vo antikata, i vo modernoto vreme, funkcijata na seopfatnata strategija e da se usoglasi golem zbir od ~esto sprotivstaveni celi - bilo da se tie voeni, politi~ki ili op{testveni. No, nitu Aleksandar, nitu Napoleon, dozvoluvale kakva bilo druga cel (osven napa|aweto i porazuvaweto na neprijatelot), da ja popre~i nivnata misija vo bitkata. Napoleon nakuso ka`al: “Deneska vo Evropa ima mnogu odli~ni vojskovodci, no tie gledaat mnogu raboti odedna{. Jas gledam samo edna rabota (vo bitkata), a toa e teloto na neprijatelot. Se obiduvam da go zdrobam”.

Principite na vojnata koi denes se u~at na vode~kite voeni u~ili{ta vo svetot, ostanuvaat identi~ni so tie zamisleni i koristeni od Napoleon i Aleksandar - posebno od Aleksandar, bidej}i pogolemiot del od toa {to go storil Napoleon, bilo inspirirano od prou~uvaweto na Aleksandar. Principite - kako {to gi definira generalot Vesli K. Klark vo negovata kniga pod naslov “Vodewe sovremena vojna” - se poseduvawe jasna cel i potpirawe na usoglasenosta vo komanduvaweto poradi fokusirawe na site napori

SPECIJALISTI ZA DELOVNA LITERATURA

Principite na vojnata koi denes se u~at na vode~kite voeni u~ili{ta vo svetot, ostanuvaat identi~ni so tie zamisleni i koristeni od Aleksandar. Takvi se i principite {to gi definira i generalot {to go predvode{e bombardiraweto na Srbija vo 1999 godina, Vesli K. Klark, vo negovata kniga “Vodewe sovremena vojna”.

Izdava~ka ku}a Ikona postoi ~etiri godini, so izdava~ka politika posebno fokusirana na oblasta na delovnata literatura. Vo tekot na ovoj period se izdadeni pove}e od 30 naslovi, koi na nekoj na~in ostavile golemo vlijanie vrz teoretskite i prakti~nite aspekti na menaxmentot, a nekoi od niv se neodminlivo ~etivo za sekoj {to raboti vo ovaa sfera:

Rudi Xulijani, koj do 2002 godina be{e gradona~alnik na Wujork, poka`a energi~en i agresiven stil pri ras~istuvaweto na kriminalot, korupcijata i valkanite raboti vo gradot. U{te na po~etokot, toj se spravi so lu|eto koi ~istea {ofer{ajbni po ulicite, a vsu{nost iznuduvaa pari od nevolnite voza~i koi ~ekaa na semaforite.

predizvikuva{e mornici kaj sekoj koj barem planira takvi kriminalni dela. Toj ne samo {to apse{e berzanski malverzatori - toj & nalo`i na policijata da im stavi lisici na brokerite od Kidder Peabody pred o~ite na nivnite kolegi i gi “isprati” pravo vo zatvor.

Negovata pri~ina: nenasilniot finansiski kriminal e pove}e obmislen, podobro isplaniran i e izvr{en od lu|e koi imaat dobar status vo op{testvoto. Toj ne gone{e poedini mafija{ki “bosovi”, kako {to pravea prethodnite javni obviniteli; toj celosno uni{ti celi mafija{ki organizacii, koristej}i go dekretot RICO (Reketarski i korumpirani organizacii). Sprotivno na basnata na Ezop, vo svetot na Xulijani zajakot vsu{nost ja pobedi `elkata.

Kako gradona~alnik go zadr`a svojot agresiven stil bez razlika dali gone{e siten zlostornik ili kriminalec od golem kalibar. Vo bliskoto minato, politi~kiot establi{ment na Wujork, sli~no na pove}eto gradovi, ima{e kompliciran pristap pri re{avaweto na odredeni pra{awa, kako bezdomni{tvoto i rasnata podelenost. Za razlika od drugi gradona~alnici, koi na ovie pra{awa im pristapuvaat so cvrstinata na eden ~okoladen ekler, Xulijani im re~e na bezdomnicite da ne le`at i da si najdat rabota, a vo odnos na rasnata podelenost zazede ostar stav. Poradi ova be{e izlo`en na `estoki kritiki i na `ol~ni pogrdni zborovi.

No, na Xulijani ne mu be{e gajle. Vo 1995 godina, koga prisustvuva{e na koncertot vo Avery Fischer Hall vo Lincoln Center, po povod proslavata na 50-godi{ninata na Obedinetite nacii, Xulijani pobara od palestinskiot lider Jaser Arafat, kon kogo ima{e sim-

patii, da ja napu{ti publikata.

Vo utroto na 11 septemvri 2001 godina, po napadot na Svetskiot trgovski centar, svetot }e bide svedok na li~niot anga`man na Xulijani, dodeka toj gi koordinira{e spasuva~kite akcii kaj “nultata to~ka”. Me|u drugoto, im ka`a na televiziskite i radioreporterite da im soop{tat na svoite slu{ateli i gleda~i da se dr`at ponastrana od dolen Menheten.

A, dodeka se raspletuvaa nastanite od toj den, istovremeno go te{e{e toa {to ne mo`e{e da bide ute{eno i im se obra} a{e na nata`enite so zborovite koi nalikuvaa na ~uvstvitelnoto so~uvstvo koe{to Abraham Linkoln & go upati na edna majka, ~ii sinovi zaginaa vo Gra|anskata vojna: “Чuvstvuvam deka koi bilo moi zborovi }e bidat slabi i bescelni, ako se obidam da Ve ottrgnam od tagata za tolku golemata zaguba”.

Vo nedelite po 11 septemvri, Xulijani pobara od `itelite na Wujork da prodol`at da `iveat voobi~aeno: da odat na bejzbol natprevari, da izleguvaat no}e so prijatelite ili ednostavno da odat na {oping vo tekot na vikendite.

Samiot toj neodamna ima{e mnogu problemi: edna godina prethodno mu be{e dijagnosticiran rak; izleze od trkata za Senatot; a nekolku meseci prethodno, prizna deka mu e vo kriza 16-godi{niot brak so mediumskata li~nost Dona

EFEKTIVEN DIREKTOR PITER DRAKER

kon taa cel. Planovite i operaciite po svojata koncepcija treba da bidat ednostavni, silite treba da bidat natrupani na najkriti~nite to~ki, potrebno e potpirawe vrz ekonomijata ili silata vo perifernite oblasti i koristewe na faktorot iznenaduvawe protiv neprijatelot. Odlu~uva~kite rezultati proizleguvaat od ofanzivnite dejstva i manevri.

WUJOR[KIOT GRADONA^ALNIK XULIJANI Rudi Xulijani, koj do 2002 godina be{e gradona~alnik na Wujork, poka`a energi~en i agresiven stil pri ras~istuvaweto na kriminalot, korupcijata i valkanite raboti vo toj grad. I, za prvpat po mnogu decenii, Xulijani ja predvode{e prerodbata koja go pretvori Wujork vo eden od najbezbednite gradovi na svetot. Koga vo ranite 90-ti godini Xulijani stana gradona~alnik, edna od prvite raboti koi{to gi stori be{e spravuvaweto so lu|eto koi ~istea {ofer{ajbni po ulicite. Tie, pod izgovor deka bri{at {ofer{ajbni, iznuduvaa pari od nevolnite voza~i koi ~ekaa na semaforite.

Tie stanaa oznaka za raspa|aweto na ovoj grad. Otstranuvaweto na ovie lu|e od ulicite mo`ebi be{e mala rabota vo pogled na po{irokata {ema na ne{tata bidej}i ima{e okolu dvesta. No, vo pogled na percepcijata me|u `itelite i posetitelite na Wujork, be{e zna~ajna rabota: za prvpat vo bliskata istorija na Wujork eden gradona~alnik agresivno se bore{e protiv rastrojstvoto na urbaniot `ivot.

Pred da stane gradona~alnik, a vo vremeto koga be{e mlad amerikanski javen obvinitel za ju`niot okrug na Wujork, Rudi Xulijani so sli~na agresivnost gi gone{e nenasilnite, finansiski kriminalci, kako i mafijata. S$ do ranite 80ti godini, koga izleze vo javnosta, nikoj navistina ne se gri`e{e poradi nenasilniot finansiski kriminal vo Wujork, za{to na preden plan ima{e tolku mnogu ubistva i telesni napadi. Xulijani ne samo {to se dade vo potera po sekakov vid kriminal - toj toa go stori so takva re{itelnost, koja

[TO E MENAXMENT XOAN MAGRETA, kniga na godinata vo izbor na Business Week i The Economist

MENAXIRAWE ZA IDNINATA Piter Draker

DRAKER ZA SEKOJ DEN Piter Draker

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI PARTA BOSE

MOTIVIRAWE NA VRABOTENITE BERI SILVERSTAIN

SOVR[EN BIZNIS PLAN RON XONSON

SOVR[ENO CV MAKS EGERT

ODNOSI SO JAVNOSTA ANTONI DEJVIS

48 ZAKONI NA MO]TA ROBERT GRIN

Hanover. @itelite na Wujork si mislea: ako toj pomina niz “sito i re{eto”, a se ~ini deka s$ u{te ja ima kontrolata, toga{ i nam mo`e da ni bide dobro.

Negovoto liderstvo pomogna da se donese eden vid normalnost vo Wujork, grad koj nikoga{ nema da bide ist.

(PRODOL@UVA) VO SLEDNIOT BROJ: ZA TOA [TO E RETKOST KAJ DENE[NITE LIDERI, A [TO GO POSEDUVAL ALEKSANDAR, EDEN OD NAJHUMANITE LIDERI VO ISTORIJATA NA ^OVE[TVOTO.

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

16 SEPTEMVRI SPECIJALEN PRILOG

KONZERVNA INDUSTRIJA VO OVOJ SPECIJALEN PRILOG PRO^ITAJTE KAKO USPE[NITE KONZERVNI FABRIKI SI GO PROBILE SVOJOT PAT DO POTRO[UVA^ITE I PAZARITE!

KOI SE PREDIZVICITE, A KOI MODELITE ZA POZASILEN RAZVOJ NA KOMPANIITE OD OVOJ SEKTOR?

BRENDIRAWETO, KREATIVNIOT MARKETING PRISTAP I GRADEWETO IMIX NA KVALITETNA I ZDRAVA HRANA SE EDNI OD KLU^NITE MOMENTI KAKO DA SE POSTIGNE ZADOVOLITELEN PAZAREN USPEH I OSVOJUVAWE NOVI PAZARI?

“KAPITAL” VI DAVA PREGLED NA IZVORITE ZA FINANIRAWE KOI IM STOJAT NA RASPOLAGAWE NA KONZERVNITE KOMPANII!

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

28 OKTOMVRI SPECIJALEN PRILOG

OSIGURUVAWE I LIZING OSIGURITELNITE KOMPANII OVAA ESEN SO NOVI PAKET-PONUDI, DIZAJNIRANI SPECIJALNO ZA KOMPANIITE!

KAKVI NOVI MO@NOSTI I POVOLNOSTI SE OTVARAAT ZA MAKEDONSKITE KOMPANII?

[TO ZNA^I POSEDUVAWETO NA OSIGURITELNA POLISA? VO SEGMENTOT @IVOTNO OSIGURUVAWE GODINAVA VLEGOA DVE NOVI KOMPANII - DALI TOA ]E GO ZA@IVEE @IVOTNOTO OSIGURUVAWE ILI ZGOLEMENATA POBARUVA^KA I SVESNOST ZA POTREBATA OD OSIGURUVAWE NA @IVOTOT- PREDIZVIKA I ZGOLEMUVAWE NA PONUDATA?

NOVINI NA LIZING PAZAROT VO MAKEDONIJA OVA SE SAMO DEL OD TEMITE KOI KE MO@E DA GI PRO^ITATE VO SPECIJALNIOT PRILOG OSIGURUVAWE I LIZING, KOJ ]E IZLEZE NA 28 OKTOMVRI 2011 VO NEDELNIKOT KAPITAL

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111