371-21.09.2011

sreda. 21 septemvri. 2011 МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.232,49 МБИД 2.370,67

ОМБ 118,22

-0,45% -0,19% +0,47%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 45,09 70,85

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

SE O^EKUVA RASPRODA@BA NA MAKEDONSKATA BERZA?!

STRANA 4-5 NASKORO!!! MESE^NIK

NA 30 SEPTEMVRI MESE^NIK

NA 15 OKTOMVRI

sreda. 21 septemvri. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

3.000

МБИ10

0,45%

2.800 2.600 2.400

sreda reda - 21. septemvri. septem i. 2 2011 | broj 371 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

2.200

Makedonska berza pobara odgovor od Andrea Josifovski:

09/10

12/10

03/11

MB 10 e sostaven od 10 najlikvidni MBI akcii akc c na kompanii kotirani na oficijal jalniot pazar na Makedonska berza

Mo vo Skopje Molk i vo Atina po otk otka`anata sredba GruevskiGru rru Pap Papandreu!

S STRANA 7

INTERVJU VAQON SARA]INI

Potrebno e olabavuvawe na makroekonomskata politika

Se prodava li Makpetrol?!

STRANA 11

KOLUMNA NURIEL RUBINI

Grcija treba da bankrotira i da se otka`e od evroto!

STRANA 12

STRANA 2-3

FEQTON VO KAPITAL: UMETNOSTA NA STRATEGIJA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI F

USPE[NATA LOGISTIKA E BORBENA SILA

06/11

46

VOVEDNIK PETRE DIMITROV

Sekoj spor ne mora da odi na sud STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 21 SEPTEMVRI 2011

SEKOJ SPOR NE MORA DA ODI NA SUD

D

Dve makedonski firmi poradi spor za nadomest na {teta vo juni odlu~ija pravdata namesto na sud, da ja baraat preku arbitra`a. I ne zgre{ija.

Momentalno se vo faza na izbor na arbiter (sudija), a ro~i{teto treba da se odr`i sledniot mesec.

Namesto dolgogodi{no nategawe i tro{ewe pari i vreme po sudovi, brkawe “vrski” kaj sudiite..., zasegnatite strani vo slu~ajov {tetata }e ja naplatat za pomalku od ~etiri meseci. Sporot se re{ava so posredstvo na Postojaniot izbran sud (Arbitra`a), koj funkcionira vo ramkite na Stopanskata komora na Makedonija.

Ta`noto vo ovaa prikazna, na koja & pretstoi happy end, e {to e samo 40-ti evidentiran slu~aj za koristewe arbitra`a kako alternativen instrument za re{avawe trgovski sporovi vo Makedonija.

Za celi 17 godini, kolku {to postoi ovoj sud, rabotel samo na tolku slu~ai.

Iako biznisot ~esto se `ali na nefikasnoto i partizirano sudstvo, sepak, za re{avawe sporovi so svoite klienti i biznis-partneri pove}e go preferira sudot.

Zajakot mo`ebi le`i vo neinformiranosta za ovaa mo`nost. No, toa ne mo`e da bide opravdanie vo vreme na brzi informacii i visokorazviena tehnologija, koga dokolku ne{to ne znaete, mo`ete za sekunda da go doznaete na Internet.

U{te pove}e {to firmite ne se vo mo`nost i ne treba da se rasfrlaat so pari po sudovite za{to nelikvidnosta i nemo`nosta za navremena naplata se temi koi se

posebno aktuelni sega.

Mo`ebi poradi problemite so nelikvidnosta na{ite firmi imaat premnogu slobodno vreme, pa pove}e im odgovara da se vle~at po sudovi, ama i toa ne dr`i, bidej}i neli, i vremeto pak e pari.

Vinata definitivno e kaj menaxerite, koi mora da ja resetiraat pravnata slu`ba (dokolku ja imaat) i da gi korstat nejzinite soveti koga stanuva zbor za efikasno re{avawe na problemite koi baraat pravna intervencija.

Da ne gi zaboravime i nekolkute zdru`enija na stopanstvenici, koi treba da nudat re{enija za problemite na kompaniite-~lenki.

Vo interes na parite i vremeto na firmite i na menaxerite, dobro e da se znae deka arbitra`ata e dobra dobrovolna alternativa, poevtina, nosi brzi odluki, koi se obvrzuva~ki i se nosat bez publicitet, a mo`at da vi pomognat so va{ite biznis-partneri i klienti i ponatamu da neguvate prijatelski odnosi. Vo zemjava ima nekolku doma{ni arbitri, koi ve}e imaat iskustvo so nekolku re{eni sporovi.

No, koj go znae toa. Da ne be{e minatonedelnata pres-konferencija vo Stopanskata komora, malku koj }e go znae{e toa.

Zo{to arbitrite se tolku pasivni i nenametlivi koga re{avaweto na biznis-sporovite za niv pretstavuva ~ist biznis?

Vo razvienite zemji, kako SAD, e dovedeno do nivo na sovr{enstvo.

Arbitrite vo Makedonija treba da porabotat na svojot PR za da mo`e pove}e makedonski firmi da gi koristat nivnite uslugi.

Nikako ne treba da gi zaboravime i sudskite organi i Ministerstvoto za pravda, koi pri~inata za neefikasnosta na sud-

PETRE DIMITROV ddimitrov@kapital.com.mk dim itr t ov@ @kap appita tal.c l.c .com. o .mk om. mk

skiot sistem (potvrdena i od doma{nite i stranskite eksperti) ja lociraat vo ogromniot broj sudski sporovi, od koi dobar del se tokmu trgovskite. Zo{to sudovite i Ministerstvoto nemaat interes da ja nametnat arbitra`ata kako na~in za rastovaruvawe na sudskiot sistem?

Arbitra`ata i meditacijata kako instrumenti se odli~na mo`nost za namaluvawe na rabotata na sudovite i odli~na mo`nost za drasti~no zgolemuvawe na produktivnosta i efikasnosta vo nivnoto rabotewe.

Vo sudstvoto izminative godini od razli~ni stranski agencii i nevladini organizacii vlegoa eden kup pari za treninzii i seminari, koi vo mnogu slu~ai bea potro{eni bez nikakov efekt. Ne e lo{o del od niv da se prenamenat za promocija na arbitra`a, meditacija ili drugi istrumenti i mehanizmi koi }e dadat vistinski rezultati.

Srcevinata za slabata zainteresiranost za arbitra`ata mo`ebi e vo na{iot mentalitet, koj se bazira na izvrtenata deviza: “Toa {to mo`e{ da go napravi{ denes, ostavi go za utre”. Ne treba mnogu da se popuva deka dene{niot biznis odamna ne igra na taa karta.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

ODGOVOREN UREDNIK

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

Spasijka Jovanova

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija;

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

OFFICE MANAGER I FINANSII

Verica Jordanova

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

nikolova@kapital.com.mk

ilioni evra }e bide zgolemen iznosot za subvencii za ranogradinarski proizvodi, odlu~i v~era Ekonomskiot sovet. Kakov }e bide modelot za isplata na dopolnitelnite finansiski sredstva za ranogradinarskite proizvodi, Vladata dopolnitelno }e odlu~i na vladina sednica. Pri~inata za novi dva milioni evra poddr{ka e silniot negativen trend {to gi zafati ranogradinarskite proizvodi.

“Ekonomskiot sovet & prepora~a na Vladata, vkupniot iznos na sredstva koi se odvojuvaat za ranogradinarski proizvodi da bide zgolemen za dopolnitelni dva milioni evra. Na pazarot na ranogradinarski proizvodi ima silen negativen trend osobeno kaj piperkite i domatite, cenite odat ve}e pod cenite na ~inewe, {to zna~i deka zemjodelcite koi{to se zanimavaat so vakvo proizvodstvo }e pretrpat zagubi. Idejata na Vladata e toj negativen efekt da go ubla`i, iako e nevozmo`no celosno da go otstrani i zatoa Vladata se potrudi da najde na~in. Barem onie individualni, registrirani zemjodelci koi se najpogodeni da dobijat del od sredstvata”, izjavi Vladimir Pe{evski, vicepremier za ekonomski pra{awa

M

PO OBJAVATA NA “KAPITAL”: [EL SAKA DA

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk

DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

2

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

MAKEDONSKA BE ODGOVOR OD AND SE PRODAVA LI M

M

od Makedonskata berza.

KATERINA POPOSKA Poradi toa {to Makpetrol poposka@kapital.com.mk

Makedonskata berza v~era privremeno go prekina trguvaweto so akciite na Makpetrol vo obid da dobie pove}e informacii od naftenata kompanija dali pretstavnici na [el se vo Skopje za da gi obnovat pregovorite za nejzino prezemawe. Ovaa reakcija na Makedonskata berza sleduva{e eden den otkako “Kapital” objavi deka anglisko-holandskiot naften gigfant [el saka da go kupi Makpetrol. Informacijata be{e dovolno ~uvstvitelna za Berzata da re{i privremeno da go zapre trguvaweto so akciite na najgolemiot naften distributer vo zemjava.

Makedonskata berza preku soop{tenie na svojata internet-stranica javno go povika Makpetrol da bide transparenten i da gi informira akcionerite i potencijalnite kupuva~i na hartii od vrednost dali vodi pregovori so [el.

“Trguvaweto so akcite izdadeni od Makpetrol privremeno se prekinuva na 20.09.2011 godina, vo o~ekuvawe na objavuvawe na izvestuvawe preku SEINET. Imaj}i gi predvid informaciite od dnevniot vesnik “Kapital”, deka anglisko-holandskata kompanija [el saka da go kupi Makpetrol, Berzata pobara od Makpetrol da objavi izvestuvawe vo vrska so objavenite informacii. Vo o~ekuvawe na informacii od Makpetrol, Berzata privremeno go prekinuva trguvaweto so akciite izdadeni od Makpetrol”, pi{uva vo informacijata

sam ne ja izvestil Berzata za vakvite cenovno ~uvstvitelni informacii, trguvaweto so akcijata be{e stopirano okolu eden ~as.

“Gi kontaktiravme za da dobieme informacija po napisot deka [el saka da go kupi Makpetrol. Bidej}i ne dobivme nikakva informacija, privremeno go zaprevme trguvaweto. Soglasno Pravilnikot za kotacija na Makedonskata berza, postojat pove}e na~ini kako da komunicirame so kompaniite po objava na cenovno ~uvstvitelna informacija koja mo`e da predizvika promeni na pazarot, odnosno rast ili pad na cenata na akcijata. ]e ja sledime sostojbata i ponatamu”, velat od Berzata.

Na ova od Makpetrol ispratija soop{tenie do Berzata, so koe negoduvaat {to trguvaweto so akciite bilo stopirano.

“Informacijata na koja se povikuva Makedonska berza, vrz osnova na koja e donesena odlukata za privremeno prekinuvawe na trguvaweto so akciite izdadeni od Makpetrol na 20.09.2011 godina, pretstavuva dezinformacija, za {to odgovornite lica vo Makedonska berza bile zapoznaeni vo kontaktite ostvareni so odgovornite lica vo Makpetrol u{te prethodniot den, taka {to navistina ne ni e jasno zo{to Makedonska berza ne ja iskoristila mo`nosta, soglasno Pravilata za kotacija, sama da objavi deka se raboti za dezinformacija”, & odgovaraat na Berzata od Makpetrol.

Pove}e detali ne davaat od Makpetrol. I generalniot direktor, Andreja Josifovski, i slu`bata za odnosi so javnosta vo kompanijata ve}e pet dena ne sakaat da bidat transparentni i javno da odgovorat na neoficijalnite informacii na “Kapital” deka pretstavnici na [el ovoj mesec bile vo Makpetrol so namera da ja kupat.

“Kapital” doznava deka anglisko-ho-

21.997 denari e prose~nata cena po koja v~era se trguvaa akciite na Makpetrol na Makedonskata berza

0,12%

porasna cenata na akciite na Makpetrol v~era vo odnos na ponedelnikot

landskiot energetski gigant Rojal da~ {el povtorno go skenira Makpetrol, za {to zboruvaat vraboteni vo makedonskata kompanija. [el saka{e da go kupi Makpetrol i pred ~etiri godini.

Pazarnata kapitalizacija na Makpetrol vo 2010 godina iznesuva{e 43,7 milioni evra.

“Ne e prvpat pretstavnici na [el da dojdat vo Makpetrol.

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

erzata mo`e vo koe bilo vreme da bara od izdava~ot objavuvawe na inforBza{tita macii vo forma i vremenski rok za koj taa ceni deka e soodveten, s$ so cel na investitorite i odr`uvawe stabilen pazar. Dokolku izdava~ot ne ja po~ituva prethodnata odredba, Berzata mo`e sama da ja objavi informacijata, iako izdava~ot ja zapoznal Berzata so pri~inite za koi samiot smeta deka informacijata ne bi trebalo da bide objavena.

Navigator

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK I NIE IMAME MENAXERI ZA TRKA

MARTIN VINTERKORN olksvagen }e go osvojuva pazarot na avtomobili so novi investicii od 14 milijardi evra, a celta e da se bide prv, pred Tojota i Xeneral motors

F

BARAK OBAMA i re{ava finansiskite problemi na SAD, no so budno oko gi sledi i slu~uvawata vo evrozonata, kade {to se ~eka sekoja negova izjava i odluka

G

BRANKO CRVENKOVSKI ajpametno }e mu bide na liderot na SDSM prvo da gi sredi partiskite redovi, a potoa da se zakanuva i da odi na novi predvremeni parlamentarni izbori

N

JADRANKA KOSOR na HDZ me|u Rnaejtingot gra|anite vo Hrvatska e najnisko mo`no nivo, samo 10%, taka {to premierkata ima seriozen problem na nekoj mesec pred izborite

A GO KUPI MAKPETROL?!

ERZA POBARA DREA JOSIFOVSKI: MAKPETROL?!

V

Vtora godina po red glavniot izvr{en direktor na Vip operator, Nikola Qu{ev, e proglasen za eden od 40-te najvlijatelni telekomunikaciski menaxeri od svetot koi se pomladi od 40 godini vo izborot {to se pravi spored glasovite na ~itatelite na presti`noto svetsko spisanie za telekomunikacii “Global telekoms biznis” (Global Telecoms Business). Qu{ev e edinstveniot makedonski menaxer koj se zdobil so vakvo priznanie so svetsko zna~ewe.

Priznanieto za Qu{ev, narodski ka`ano, zna~i deka ne samo {to ja vodel dobro kompani-

NIKOLA QU[EV

jata so koja rakovodi i ostvaril dobri finansiski rezultati, tuku dal i zna~aen pridones za globalniot razvoj na telekomunikaciskiot pazar. Za `al, vakvite primeri koga se vo pra{awe makedonskite menaxeri (koi edinstveno gledaat lokalno i deluvaat taka) se retki, pa ne bi bilo pretenciozno da se ka`e deka ako sakaat, mo`at i toa kako mnogu da nau~at od Qu{ev. Primerot na Qu{ev poka`uva deka valoralizacijata na dobriot rabotnik nema granici i e odli~na motivacija za idnite i sega{nite makedonski menaxeri.

GUBITNIK

K

OPRAVDUVAWE ZA SÉ!

Koga i da se slu~i nelegalna transakcija od zdravstvenata kasa direktorkata na Fondot za zdravstveno osiguruvawe, Maja Parnaxieva-Zmejkova, zadol`itelno bara de`uren vinovnik. Otkako del od farmacevtskite kompanii ne sakaa da gi namalat cenite na odredeni lekovi, direktorkata i resorniot minister vedna{ obvinija deka farmacevtite profitiraat na smetka na zdravstveniot buxet. I tolku.

Za minusot vo makedonskoto zdravstvo so godini samo se obvinuvaat direktori na kliniki, lekari, pa duri i medicinski sestri. Povtorno nekoj drug e vinoven, a obid da se najde re{enie re~isi nemalo.

Zo{to namesto da poka`uva so prst, dosega ne se smeni rakovodstvoto na klinikite kaj

Andreja Josifovski, generalen direktor na Makpetrol Priremeno be{e b stopirano trguvaweto so akciite k na Makpetrol k v~era.

Pri~inata be{e {to Makedonskata berza pobara odgovor od menaxmentot na kompanijata dali pregovara so [el za prezemawe na Makpetrol. Od Makpetrol ekspresno odgovorija so negoduvawe do Berzata poradi prekinatoto trguvawe. Burnata prepiska me|u Berzata i Makpetrol proizleze od informaciite {to gi objavi “Kapital” deka pretstavnici na [el do{le vo Makpetrol za da gi obnovat pregovorite za prezemawe na kompanijata, za {to od Makpetrol ne davaat nikakvi informacii ^estopati dosega doa|ale i emisari od ovoj naften gigant da go ispitaat terenot.

No, dali Makpetrol i [el pregovaraat i dali od seto toa }e ima epilog znae samo pretsedatelot na Upravniot odbor. Kone~nata odluka, sepak, }e bide negova”, veli za “Kapital” vraboten vo Makpetrol.

Pretstavnici na ovoj naften gigant prvpat bea vo Makedonija vo 2007 godina, koga namerata za investirawe mu ja prezentiraa na vicepremierot Zoran Stavreski.

“Sakame da vidime kakva e sostojbata vo Makedonija, da gi vidime mo`nostite.

Makedonija se nao|a na dobro mesto vo Evropa i }e gi

vidime mo`nostite dali mo`e da investirame”, izjavi pred ~etiri godini Simon Kreger od Rojal da~ {el.

Rojal da~ {el e edna od najgolemite petrohemiski kompanii vo svetot, koja godinava proslavi 100 godini postoewe.

Ovoj naften gigant ve}e e prisuten vo 90 zemji vo svetot i re~isi vo site zemji od

regionot. Spored oficijalnite podatoci, minatogodi{nite prihodi na grupacijata [el se 368 milijardi dolari i kapitalni investicii vredni 30,6 milijardi dolari. Za istra`uvawa i razvoj [el lani vlo`i edna milijarda dolari. Momentalno pravi bu{otini i vadi nafta od Severnoto More.

MAJA PARNAXIEVA-ZMEJKOVA koi duri i dr`avnata revizija utvrdi kriminal?! I zo{to spisocite od vnatre{nata revizija koja ja sprovede Fondot se ~uvaat vo fioka...?!

Kade e ovde odgovornosta na rakovodstvoto na Fondot?

Dodeka godini nanazad se bara{e de`uren vinovnik za nelikvidnoto zdravstvo, mo`ea da se najdat stotici re{enija. Naprotiv, uporno se odi vo rikverc.

S$ dodeka Fondot stoi vo }or-sokak i problemite gi pika pod tepih, vinovni }e bidat site, osven nadle`nite. Da ne ja zaboravime narodnata - ribata mirisa od glavata, ne od opa{kata!

MISLA NA DENOT

PARITE SE KAKO [ESTO SETILO - BEZ NIV NE MO@ETE DA GI KORISTITE PETTE SETILA

VILIJAM SOMERSET MOM BRITANSKI PISATEL

Navigator

4 RAFIK N NA AD DENOT...

ENOT...

GGRAFIK

NAJBOGATI AJBOGATI JBOGATI [VAJCARCITE, [VAJCARCITE NAJSIROMA[NI ISTO^NOEVROPEJCITE STO^NOEVROPEJCITE

207.000

105.000

66.500 3.600

6.000

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

FOTO NA DENOT...

S

108.800

80.500

7.700

Germanskata osiguritelna kompanija Alijanc objavi lista na najbogati nacii i kontineti. [vajcarcite se ubedlivo najbogati, a po niv sledat Amerikancite, Japoncite i Dancite. Razlikite vo bogatstvoto vo imot vo svetski ramki se ogromni. Dodeka vo SAD vrednosta na imotot po `itel iznesuva 207.000 evra, vo Isto~na Evropa e samo 3.600 evra.

SVETOT NIZ MEDIUMITE THE NEW YORK TIMES Vo edna od analizite od v~era{nata naslovna stranica, wujor{kiot vesnik pi{uva za krizata vo Grcija i kako dol`ni~kata kriza vo ovaa zemja se reflektira vo celiot svet. Go zabavuva ekonomskiot rast vo Evropa i vo SAD, i pridonesuva za ogromni zagubi kaj evropskite banki.

BU BUENOS AIRES HERALD Vesnikot pi{uva za daVe nokot na bogatite koj{to no go vovede amerikanskiot pretsedatel, Barak sk Obama, i za reakciite od Ob republikancite. Spored re vesnikot, ovoj plan se ve narekuva “Praviloto na na Bafet”, imenuvano po poznatiot investitor i po milijarder Voren Bafet, mi koj ka`a deka bogatite ko procentualno pla}aat pr pomal danok od tie so po sredni primawa. sr

VE^ERWE NOVOSTI Srpskiot vesnik pi{uva deka Vladata nema merki za novata kriza koja{to se o~ekuva.

Spored vesnikot, rebalansot na buxetot ne nosi nikakvi merki koi bi & pomognale na ekonomijata vo sluaj na nov talas na globalni problemi, odnosno ne se predlo`eni re{enija koi bi & pomognale na ekonomijata.

POSLOVNI DNEVNIK Hrvatskiot vesnik me|u naslovite vo v~era{noto izdanie pi{uva za investiciite na Podravka. Kako {to pi{uva vesnikot kompanijata planira vo naredniot period da investira 100 milioni evra vo investicii i akvizacii na kompanijata i deka ova e prviot pogolem investiciski ciklus na Podravka.

o{arkarite na premierot Nikola Gruevski mu podarija basket, zablagodaruvaj}i mu se na poddr{kata koja ja dobivale celo vreme na Evrobasketot 2011 vo Litvanija. Чestitaj}i im go golemiot sportski triumf, premierot Gruevski ja istakna mudrata, po`rtvuvana i hrabra igra na na{ite ko{arkari, kako primer za isklu~itelen podvig so koj se gordee celata nacija. Pretsedatelot na Vladata ja istakna blagodarnosta od nacijata do na{ite ko{arkari i ~lenovi na stru~niot {tab, za sozdavaweto na ~uvstvo na sre}a i radosta koja ja priredija, i golemiot pridones vo splotuvaweto i obedinetosta na site gra|ani na dr`avata.

K

STRANCITE ]E GI PRODAVAAT MAKEDONSKITE A

SE O^EKUVA RASPRO NA MAKEDONSKATA MAJA BAJALSKAGEORGIEVSKA

M bajalska@kapital.com.mk

Mo`e li da bide polo{o na Makedonskata berza? Se nadevame deka ne mo`e, no slu~uvawata na svetskite finansiski pazari ne vlevaat mnogu optimizam za uslovite vo koi }e se trguva do krajot na godinava. Vo vreme koga indeksot MBI-10 so vrednost od 2.222 indeksni poeni (do zatvorawe na ovoj tekst) e na najniskoto nivo od po~etokot na godinata, tehni~kata analiza za negovoto dvi`ewe e pesimisti~ka. Taa poka`uva deka glavniot berzanski indeks u{te ne go doprel dnoto.

Dopolnitelno maslo na ognot naleva postojanoto poevtinuvawe na akciite na kompaniite na stranskite pazari, osobeno na evropskite banki, ~ii cenovni nivoa denovive dojdoa do polovina od nivnata knigovodstvena vrednost. Razgoruvawata na problemite vo evrozonata, osobeno vo Italija i vo Grcija i nivnoto vlijanie na padot na site evropski i svetski indeksi, na po~etokot od nedelava ne e na arno, velat analiti~arite.

Ova, spored niv ostava prostor stranskite portfolio

Strancite najmnogu prodavaa vo april! avgust juli juni maj april mart fev jan 0.00%

18.17%

24.15% 29.34% 26.44% 36.22%

15.20% 32.99%

15.49% 10.00%

20.00%

30.00%

40.00% Izvor: Makedonska berza

(U~estvo na stranci (fizi~ki i pravi lica) vo proda`bata)

investitori na Makedonskata berza da po~nat posilno da “gi ~istat” poziciite vo makedonskite kompanii, so cel da im se oslobodat pove}e pari za {oping na doma{nite pazari na kapital.

Kos ta Kos tadinovski, direktor vo dru{tvoto za upravuvawe so investiciski fondovi Ilirika fond menaxment, potpiraj} i se na tehni~kata analiza, o~ekuva vo sledniot period indeksot MBI-10 da padne na 2.100, 2.080, pa i na 2.070 indeksni poeni i so toa da go dopre dnoto.

“Tehni~ki gledano, na vrednost od 2.080-2.070 indeksni poeni, MBI-10 bi trebalo da odr`i dolna granica koja o~ekuvam da se zadr`i i da najde poddr{ka kaj investitorite.

Odnosno na t i e c eni ve}e

da se razbudi interesot za pogolemo kupuvawe kaj investitorite”, objasnuva Kostadinovski.

Fundamentalno, odnosno vrz osnova na pokazatelite od fundamentalnata analiza za kotiranite kompanii, toj ne gleda pri~ina {to mo`e da predizvika nagoren trend na Makedonskata berza vo momentov, osven re{avawe na klu~nite politi~ki pra{awa vo dr`avata.

I Goran Markovski, direktor na dru{tvoto za upravuvawe so fondovi KB publikum invest. Sepak, toj smeta deka prostorot za natamo{no opa|awe na indeksot MBI-10 e minimiziran zatoa {to vrednostite na akciite i sega se prili~no niski.

Spored nego, i pokraj dobrite polugodi{ni rezultati na makedonskite kompanii cenite

na nivnite akcii sega se najniski od po~etokot na godinata i duri blisku do “dnoto” koe Berzata go do`ivea vo mart 2009 godina, koga vrednosta na MBI-10 be{e 1.800 indeksni poeni.

“To a z n a~ i d eka n a javite za recesija ve}e se vgradeni vo cenite na akciite i na stranskite pazari i na makedonskiot. Sepak, rastot na indeksot MBI-10 vo ponedelnikot, koga site svetski i evropski indeksi pa|aa, poka`uva deka toa {to se slu~uva na Makedonskata berza e nereferentno poradi maliot obem na trguvawe”, veli Markovski.

Toj smeta deka svesnosta kaj investitorite deka akciite na Makedonskata berza se potceneti e golema. Sepak, slu~uvawata vo evrozonata }e vlijaat i na makedonskata

GORAN MARKOVSKI KB PUBLIKUM INVEST

“Ako ima nekoi konkretni re{enija za izlez od krizata, }e ima podobruvawe i na svetskite pazari i na makedonskiot.

Drugi indikatori za podobruvawe na gledam. Duri i da po~ne nov investiciski ciklus vo svetskata ekonomija, }e treba vreme toa da se reflektira kaj nas. Prvo }e se odrazi vo grade`ni{tvoto, a potoa i vo potro{uva~kata, zatoa {to nie nemame nekoi golemi proizvoditeli na oprema.”

3 FAKTI ZA...

2,59% 10.000 46.154

Ќe bide prose~niot godi{en rast na brutodoma{niot proizvod na SAD vo slednite pet godini, prognozira Me|unarodniot monetaren fond Мilijardi dolari }e porasne bruto-doma{niot proizvod na Kina do 2015 godina, prognozira MMF Дolari }e iznesuva BDP po `itel vo najdobrostoe~kata evropska dr`ava, Germanija, do 2015 godina

PROCENKI...

SPIRO RISTOVSKI

V

o programata za rabota na vladata za periodot 2012-2015 godina se definirani proektite {to }e vlijaat na podobruvawe na standardot na penzionerite, veli Ristovski.

“Penziite }e se zgolemat za dopolnitelni, 5%, 7,5% i 10%, a }e prodol`i da se realizira i proektot bawsko klimatska rekreacija, koj treba da opfati u{te 40.000 penzioneri”, re~e Ristovski, potsetuvaj}i deka dosega penziite bile poka~eni za 33,5%, a najniskata za 40%.

BERZA MBI 10 3.000 2.800

PENZIITE ЌE PORASNAT ME\U 5% I 10%

ODA@BA A BERZA?!

2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

GERMANIJA BARA 250 MILIJARDI EVRA INVESTICII VO ENERGETIKATA ermanija bara investicii od 250 milijardi evra vo slednite 10 godini, otkako odlu~i da go zamrzne proizvodstvoto na struja od nuklearnite centrali i se naso~i kon obnovlivite izvori na energija. Ova se rezultatite od studijata na germanskata dr`avna investiciska banka KfV. Procenkite na KfV se deka udelot na obnovlivite izvori na energija vo vkupnoto proizvodstvo na elektri~na energija vo Germanija do 2050 godina, }e porasne na 80% od minatogodi{nite 17%.

G

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2,222.45 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 827 62 Min. 2,084.04

Po eden den neobjasniv rast od 0,23%, vo den koga site svetski i evropski indeksi pa|aa poradi lo{ite vesti za dol`ni~kata kriza vo EU, MBI-10 v~era povtorno padna, za 0,45%. Najgolem rast imaat akciite na Skopski pazar od 3%, a na redovniot pazar akciite na Pekabesko Skopje porasnaa za 6,25%. Najgolemo u~estvo vo prometot ima{e trguvaweto so akciite na Alkaloid, vo iznos pogolem od 700 iljadi denari, a polovina od toj promet ima{e i so akciite na Makedonski Telekom. Najmnogu padnaa akciite na Teteks od Tetovo za 9,67% i R@ tehni~ka kontrola za 4,27%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ПКБ Скопје

4,250.00 +250,00

+6,25% 6 25%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Тетекс

425.00 9 67% -9,67%

-46,00

DOW JONES

Padot na stranskite berzi mo`e da gi natera slovene~kite i hrvatskite fondovi da ponudat diskontni ceni za proda`ba na nivnite udeli vo makedonskite kompanii so cel da oslobodat pari za isplata na svoite investitori. Toa, pak, u{te pove}e }e go urne makedonskiot berzanski indeks. Analiti~arite prognoziraat deka MBI-10 vo sledniot period }e padne do 2.070 indeksni poeni, a potoa }e po~ne da raste!

[TO VELAT REGIONALNITE ANALITI^ARI? ladislav Panev, pretsedatel na Bordot na direktori na bugarskoto dru{tvo za upravuvawe so fondovi Status kapital, veli deka lo{oto scenario za slu~uvawata vo evropskite zemji ve}e e vklu~eno vo cenite na akciite na kompaniite vo regionot. Zatoa toj ne o~ekuva natamo{no opa|awe na regionalnite berzi do krajot na godinata, tuku naprotiv nagoren trend. Toj ne veruva deka vo EU nema da se re{at problemite so buxetskite deficiti i se nadeva Azija i Ju`na Amerika da prodol`at da ja vlijaat na rast na pobaruva~kata za stoki. Sepak, Panev e pesimist za stranskite investicii vo ekonomiite vo Jugoisto~na Evropa, kako i za nivnata refleksija na ovie pazari na kapital.

Poa|aj}i od toa deka vrednosta na bugarskiot indeks SOFIX e na najnisko nivo, toj e optimist samo za slu~uvawata na turskata berza poradi ogromniot rast na turskata ekonomija vo prvata polovina od godinava.

V

ODLI^EN TAJMING ZA PREZEMAWA! naliti~arite smetaat deka sega e odli~en moment za prezemawa na Makedonskata berza. “Va`no e dali ima strate{ki interes od stranskite kompanii da vlezat na makedonskiot pazar. Sega e vistinskiot moment za toa, ako nekoja stranska kompanija si zacrtala deka treba da se pozicionira vo odreden sektor vo makedonskata ekonomija. Zatoa {to sega mo`at mnogu evtino da gi kupat makedonskite kompanii, otkolku {to be{e slu~aj pred nekolku godini”, objasnuvaat analiti~arite.

A

vestitorite baraat da im se isplatat udelite.

Ako vo Makedonija fondovite trguvaat so vkupen kapital od 2-3 milioni evra, tamu stanuva zbor za stotici milioni evra, koi se namaluvaat pritisnati od barawata za isplati”, objasnuva Kostadinovski.

Spored nego, del od menaxerite na slovene~kite i na hrvatskite fondovi, koi se portfolio

VESTI...

MINISTER ZA TRUD I SOCIJALNA POLITIKA

AKCII

ekonomija i na Berzata.

“Duri i da po~ne nov investiciski ciklus vo s v e ts ka ta e ko n omi j a , }e treba vreme toa da se reflektira kaj nas.

Prvo }e se odrazi vo grade`ni{tvoto, a potoa i vo potro{uva~kata, zatoa {to nie nemame nekoi golemi proizvoditeli na oprema”, objasnuva Markovski.

Dokolku sostojbite vo evrozonata se vlo{at, toga{ najpogodeni }e bidat makedonskiot grade`en sektor i naftenata industrija.

Glaven princip pri seko e inve s tirawe, pa taka i vo berzanskoto, e profitabilnosta. Ottuka, logi~no e da se o~ekuva stranskite fondovi koi imaat udeli vo makedonski kompanii da se vra}aat na pazarite na koi im e poisplatlivo da vlo`uvaat.

Spored Kostadinovski, stranskite investiciski fondovi, pred s$, slovene~kite i hrvatskite, bi sakale da se oslobodat od udelite vo makedonskite kompanii za da imaat pove}e slobodni pari za {oping na doma{nite pazari, kade {to akciite stanaa mnogu evtini.

No, najgolem del od niv imaat “zabetonirani” pozicii vo makedonskite kompanii poradi slabata likvidnost na nekoi od akciite i voop{to na pazarot.

“Sredstvata pod upravuvawe na regionalnite fondovi se namaluvaat zatoa {to i tie se otvoreni fondovi, a in-

60 SEKUNDI BRIFING

Navigator

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

investitori vo mnogu makedonski kompanii, sigurno smetaat deka izleguvaweto od poziciite na makedonskiot pazar e dobra odluka zatoa {to }e im oslobodi novi pari za da kupuvaat na nivnata doma{na i na drugite svetski berzi.

“Stranskite fondovi i toa kako sakaat da izlezat od makedonskite kompanii, no ne mo`at.

KOSTA KOSTADINOVSKI ILIRIKA FOND MENAXMENT

“Stranskite fondovi i toa kako sakaat da izlezat od makedonskite kompanii, no ne mo`at. Osven ako re{at da odat so mnogu niski ceni. No, }e im treba od 10% do 15% diskont za da mo`at da si gi naplatat pomalku likvidnite pozicii. Sega tie se pod pritisok na barawata za isplati na nivnite investitori, {to izminatiov period predizvika zna~ajno namaluvawe na sredstvata so koi upravuvaat.”

Osven ako re{at da odat so mnogu niski ceni. No, }e im treba od 10% do 15% diskont za da mo`at da si gi naplatat pomalku likvidnite pozicii. Ako toa se slu~i, bi predizvikalo seriozna rasproda`ba na Makedonskata berza”, predupreduva Kostadinovski.

13,000 12,500 12,000 11,500

11,000 10,500 10,000 9,500 12/07 22/07 01/08 11/08 21/08 31/08 10/09 20/09

JAGUAR LEND ROVER ЌE GRADI FABRIKA ZA EKOLOШKI MOTORI ritanskiot proizvoditel na luksuzni avtomobili Jaguar Lend Rover, koj e vo sopstvenost na indiskata kompanija Tata, }e investira pove}e od 350 milioni funti vo nova fabrika za proizvodstvo na ekolo{ki prilagodeni motori so niska emisija na {tetni gasovi. Kompanijata soop{ti deka novata fabrika vo blizina na Vojver~ampton, vo centralna Anglija, }e ~ini 355 milioni funti (560 milioni dolari) i deka }e vraboti 750 rabotnici.

B

11,430.50 +29,44

+0,26% 0 26%

Padna vrednosta na svetskite akcii i kursot na evroto poradi zgolemeniot strav na finansiskite pazari od pro{iruvawe na gr~kata dol`ni~ka kriza.

Na berzite evroto e vo “defanziva” i ~ini okolu 1,3650 dolari, a dolarot zajakna 0,7% vo odnos na ko{nicata od pet drugi silni valuti.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei S&P 500 Nasdaq 100 DAX TOPIX

5,306.50 8,721.24 1,206.49 2,312.18 5,500.63 755.04

VALUTI

£ €

СТАПКА

+0,89% -1,61% +0,20% +0,15% +1,56% -1,70%

€ $

1.1464

ПРОМЕНА

-0,5%

СТАПКА

1.371 ПРОМЕНА

+0,5%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI

AZIJA BARA 180.000 PILOTI I 250.000 AVIOTEHNI^ARI zisko-pacifi~kiot A region koj pre`ivuva vistinski “bum” vo avionskiot prevoz e soo~en so seriozen nedostig od piloti, poradi {to nekoi avionski kompanii se prinudeni da go namalat brojot na letovi i da gi prizemjat avionite, se naveduva vo analizata na amerikanskiot avionski gigant Boing.

Na aziskiot region }e bidat potrebni pove}e od 180.000 piloti i okolu 250.000 tehni~ari vo slednite 20 godini, za da se zadovoli pobaruva~kata, se veli vo analizata vo koja se istaknuva deka Kina e soo~ena so “najaktiven nedostig” od stru~ni kadri vo avionskiot prevoz.

ZLATO

1806,80 $ +1,57% 1 57% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

110,40 $ +1,15% 1 15% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

EVANGELOS VENIZELOS ]e se pridr`uvam do planot za ostvaruvawe na po~etniot buxetski suficit vo 2012 godina

6

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI JAKNEWE NA SUDSKATA PRAKTIKA SO HOLANDSKA POMO[ adgradba na sudskata praktika preku selekcija na doma{nite sudski odluki i izgradba na centralizirana baza na podatoci na ovie odluki, kako i na najrelevantnite presudi na Me|unarodniot sud za ~ovekovi prava e celta na proektot MATRA, finansiran od holandskata ambasada.

Vo narednite tri godini holandski eksperti }e im pomagaat na doma{nite pravosudni organi da sozdadat eden relevnten sistem na presudi, koj nema da bide dostapen samo za pravosudnata fela, tuku i za nevladinite organizacii i celoto op{testvo.

“Ova ne e doma{na rabota koja treba da ja zavr{i samo Makedonija, tuku treba da se gleda pove}e i na me|unaroden plan. Sudskata praktika treba da se vovede kako predmet i na univerzitetite i da se implementira i od strana na Akademijata za sudii i javni obviniteli vo nivnite programi za obuki”, smeta proekt-menaxerot od Centarot za me|unarodna sorabotka od Holandija, Lino Brosius.

N

TRI STIPENDII OD VLADATA ZA STUDII VO STRANSTVO rojca studenti }e bidat stipendisti na Ministerstvoto za obrazovanie na postdiplomski studii vo stranstvo vo ovaa akdemska godina. Aleksandra Чalovska, koja e zapi{ana na postdiplomski studii na Tehni~kiot univerzitet vo Minhen, Kendresa Sulejmani, koja }e studira vtor ciklus studii na Univerzitetskiot kolex vo London i Olivera Efrova na [vajcarskiot federalen institut se studentite koi }e gi stipendira Ministerstvoto.

“Za slednata godina planirame nova programa so koja }e ovozmo`ime studirawe na prv, vtor i tret ciklus na studii vo stranstvo za sekoj {to }e se zapi{e na prvite 100 univerziteti na [angajskata rang-lista”, istakna ministerot za obrazovanie, Pan~e Kralev.

Pokraj {kolarinata, stipendijata pokriva i tro{oci za `ivot so mese~en iznos od 500 evra. Za stipendiite najprvo bile izbrani petmina, no dvajca vo me|uvreme se otka`ale od stipendijata. Uslov bilo studentite da se primeni na prvite 50 rangirani univerziteti vo svetot, odnosno prvite 20 vo Evropa i da imaat najmalku 8,5 prose~na ocenka na dodiplomskite studii, aktivno da go poznavaat jazikot na koj }e studiraat i da ne se korisnici na drug vakov vid stipendija.

T

CRVENKOVSKI NA SOSTANOKOT “KLINTON GLOBALNA INICIJATIVA” o uloga na porane{en pretsedatel na Republika Makedonija, Branko Crvenkovski, na pokana na porane{niot pretsedatel na SAD, Bil Klinton, }e u~estvuva na godi{niot sostanok na “Klinton globalna inicijativa”.

Edna od temite na sostanokot se odnesuva na generiraweto vrabotenost za 21 vek za da se naglasat programite za obuka na efektivna rabotna sila, da se prezentiraat inovativnite vladini stimulacii koi gi zgolemuvaat rabotnite mesta i da se ispita razvojot na vode~kite biznisi na pazarot.

“Tema na razgovor e i obezbeduvaweto dolgoro~na blagosostojba na planetata zemja preku redefinirawe na potro{uva~kata, {to na organizaciite }e im ovozmo`i brza reakcija vo odnos na ograni~enite resursi dodeka se obezbeduva ekonomski rast”, pi{uva vo soop{tenieto na kabinetot na Crvenkovski.

“Klinton globalna inicijativa” godinava osobeno vnimanie }e posveti i na potrebata od pogolema vklu~enost na `enite vo oblastite na razvoj, pri {to }e se promoviraat idei i inovacii koi doa|aat direktno od niv.

Svoe u~estvo na sostanokot najavija i pretsedatelot na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso; pretsedatelot na Republika Slovenija, Danilo Tirk; pretsedatelot na Meksiko, Felipe Kalderon; pretsedatelot na Republika Finska, Tarja Halonen; kako i premierot na Kralstvoto Norve{ka, Jens Stoltenberg.

V

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

BUXETOT JA VRATI DEBATATA VO ISTORIJATA

TE[KA ZADA^A ZA PRATENICITE: KOJA VLAST PODOMA]INSKI TRO[I?

Na `estokite kritiki od opozicijata za preraspredelbata, so koja polovina od vkupno 40 milioni evra se prefrlaat vo Fondot za penzisko, ministerot za finansii, Zoran Stavreski, odgovori so pra{awe: Ako SDSM predlaga da ne prefrlame pari, neka mu go ka`e toa na narodot!

MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

o preraspredelbata }e prefrlite pari za da si ja platite smetkata za izborite, obezbeduvaj}i im plati na novite partiski vrabotuvawa vo administracijata, istakna v~era prateni~kata na SDSM, Cvetanka Ivanova, napa|aj} i ja vladinata predlog-odluka za preraspredelba na dr`avnite pari. Vo diskusiite na pratenicite od opozicijata povtorno dominiraa obvinuvawata za netransparentnost na vladata poradi toa {to prenamenata na parite vo Buxetot ja tretira kako preraspredelba, a ne kako rebalans.

“Ja iskoristivte ko{arkarskata euforija za vo nejziniot ek da ja plasirate odlukata za preraspredelba na parite po va{a `elba”, re~e Ivanova, tvrdej}i deka vladata ja krie vistinskata pri~ina za preraspredelbata so la`ni pokazateli na ekonomski razvoj.

“Vo obrazlo`enijata {to gi dava Ministerstvoto za finansii se veli deka ima rast na ekonomijata, zgolemuvawe na BDP, fiskalnata disciplina i na sektorot grade`ni{tvo, {to zna~i deka treba da se zgolemi i prihodnata strana na Buxetot. No, predlo`enata realokacija se odnesuva na istite sredstva koi ve}e se odobreni za Buxetot”, se nadovrza pratenikot na SDSM, Oliver Spasovski.

Opozicijata upati serija kritiki i za vladinata politika za upravuvawe so fondovite za zdravstveno i za penzisko osiguruvawe, no i voop{to na javnoto zdravstvo i na socijalnata politika. Spored pretsedatelot na NSDP, Tito Petkovski, lo{oto planirawe i menaxirawe i prevrabotenosta vo javnoto zdravstvo se glavni pri~ini za sostojbata

S

vo koja se nao|a Fondot.

“Nikoga{ ne sme imale tolku lo{o zdravstvo, no mo`ebi toa vi e strategijata - da go uni{tite javnoto zdravstvo vo korist na nekoi akteri vo privatnoto. Napravivte cunami vo zdravstvoto, ni{to ne e na svoeto mesto, samo problem do problem otkako vladeete vie. Vo klinikite vrabotenite nemaat nitu kade da sednat od {to se premnogu, a zdravstvenite uslugi se s$ polo{i”, istakna Petkovski, nadopolnuvaj}i deka od 2006 godina prihodite od pridonesi vo Fondot se namaluvaat, a se zgolemuvaat transferite od Buxetot.

Preatenikot na SDSM, Goran Sugareski, go dovede vo pra{awe podatokot deka se namaluva brojot na nevrabotenite, na koj vladata se povikuva kako na pozitiven ekonomski pokazatel.

“Vrz baza na {to ste ja namalile nevrabotenosta koga nema novi fabriki?

Go doteruvate procentot so bri{ewe na 2% od evidencijata na Zavodot za vrabotuvawe. Od realniot sektor izlegoa nadvor 40.000 lu|e, a vie tolku vnesovte vo administracijata”, re~e Sugareski.

Poziciite na vladata gi branea pretenikot na VMRO-

DPMNE, Ilija Dimovski, i li~no ministerot za finansii, Zoran Stavreski.

“Prefrlaj}i pari vo Fondot za penzisko poka`uvame deka dr`avata gi prezema negativnite efekti od krizata, a ne firmite. Nie vo kriza gi zgolemivme penziite za 33% za{to mislevme deka e dobro za gra|anite toa da go napravime na smetka na dr`avata”, istakna Dimovski, koj na zabele{kata na opozicijata deka ovaa vlada zgre{ila {to gi namalila socijalnite pridonesi re~e deka ako pred pet godini 400.000 lu|e pla}ale vo Fondot, sega taa brojka iznesuva 600.000, so {to, spored nego, se doka`uva uspe{nosta na vladinata strategija za zgolemuvawe na brojot na gra|ani koi }e pla} aat pridonesi. Na napadite od opozicijata za buxetskata dupka vo Fondot za zdravstvo, Dimovski iznese podatok deka poslednata vlada na SDSM ostavila dolg od 200 milioni evra.

“Vo va{e vreme ne napravivte bolnica, ne kupivte nitu eden nov medicinski aparat, a sega koga toa se pravi najavuvate crni scenarija za bankrot na Fondot, na koi narodot voop{to ne vi veruva i glasa za VMRO-DPMNE na pet izborni ciklusi. Ova }e

bide taka s$ dodeka SDSM vo Sobranieto vaka go pretstavuvate”, izjavi Dimovski.

Namaluvaweto na nevrabotenosta toj go objasni so porast na izvozot od 40%, {to, spored nego, zna~i deka stopanstvoto vrabotuva s$ pove}e lu|e.

I ministerot za finansii ima{e svoj komentar za apokalipti~nite prognozi na opozicijata.

“I vo 2006 godina velevte deka so voveduvawe ramen danok Buxetot }e krahira, a potoa i deka ako gi namalime socijalnite pridonesi } e propadnat fondovite, no ni{to od ova ne se slu~i”, re~e Stavreski.

Toj objasni deka vo vreme na izbori penziskiot fond ne smeel da prodava akcii i zatoa nemal prihodi, pa poradi podocne`nata realizacija i od vreme na vreme poslabata naplata na pridonesite, dr`avata ednokratno }e pomogne so transfer od svojot Buxet. “[to predlaga SDSM za penziskiot fond? Da ne gi prefrlime ovie pari, da ne delime penzii i da ne gi zgolemuvame? Odlu~ete i ka`ete im na gra|anite”, re~e Stavreski na krajot od svoeto obra}awe pred pratenicite.

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

Politika / Pari / Dr`ava

7

PREGLED VESTI TODOROV: FARMACEVTITE PROFITIRAAT NA SMETKA NA ZDRAVSTVENIOT BUXET! revisokite ceni na lekovite koi gi nudat farmacevtite se edna od pri~inite poradi koi zdravstvenata kasa nekontrolirano se prazni, obvini ministerot za zdravstvo, Nikola Todorov.

Otkako Fondot za zdravstveno osiguruvawe najavi deka iako od 1. oktomvri }e poevtinat pogolem del od generi~kite lekovi, sepak, s$ u{te ima takvi ~ii ceni se do pet pati povisoki od regionot, Todorov najavi porigorozni merki za dostavuva~ite.

“Ova e eden od slu~aite koga nepotrebno se ispumpuvaat pari od buxetot, poradi toa {to pla}ame poskapi lekovi. Osnovniot motiv za toa e profitot na dostavuva~ite. Jas vetuvam deka nabrzo }e izlezeme so konkretno re{enie za utvrduvawe na referentnite ceni i anulirawe na vakvite poedine~ni slu~ai”, re~e toj.

Direktorkata na FZO, Maja ParnaxievaZmejkova, istakna deka farmacevtite koi se bunele za namaluvaweto na cenite na lekovite nemale nikakvi argumenti za toa.

“Vo vreme koga vo sosednite zemji koi imaat povisok standard istite lekovi se pet pati poevtini, kaj na{ite dostavuva~i ne postojat argumenti. Toa e politika na samite dostavuva~i i proizvoditeli ili nivna strategija”, veli Zmejkova.

Vkupniot broj na lekovi bez doplata i so doplata do 100 denari sega iznesuva 772, odnosno 75% od site lekovi na pozitivnata lista.

P

JAVNITE PREGOVORI OTKA@ANI, IMA LI TAJNI?

MOLK PO OTKA@ANATA SREDBA GRUEVSKI-PAPANDREU! Splasnatata euforija f za sporot za imeto povtorno ja vra}a izvestuva~ot za Makedonija vo Evropskiot parlament, Ri~ard Hauvit, koj re~e deka postojat tajni pregovori zad scenata i veli deka re{enieto }e dojde koga najmalku go o~ekuva javnosta GABRIELA DELOVA

delova@kapital.com.mk

olk vo Skopje i vo Atina. Otka`anata 11-ta sredba Papandreu-Gruevski vo Wujork, od koja se o~ekuva{e kone~no pribli`uvawe na stavovite me|u dvete strani za sporot za imeto, ostana bez reakcii vo Grcija i vo Makedonija.

Mediumite vo Grcija re~isi voop{to da ne ja spomenuvaat sredbata na nivniot minister za nadvore{ni raboti, Stavros Lambrinids, so medijatorot Metju Nimic i so generalniot sekretar na OON, Ban ki-mun.

I dodeka vo Grcija od razbirlivi pri~ini, poradi krizata so koja e soo~ena zemjata, nema reakcii za ova pra{awe, nejasno e zo{to instituciite vo zemjava ostanaa bez komentar po otka`anata sredba vo Wujork. Nema najava nitu {to }e prezeme Makedonija za pribli`uvawe na stavovite otkako i Nimic otvoreno ka`a deka nema nov predlog i ne planira nabrzo da dojde vo regionot.

Od Vladata rekoa deka stav za ova pra{awe }e dadat vo narednite nekolku dena.

Dotoga{ nema da komentiraat ni{to. Nedostapni za komentar ostanaa i od Ministerstvoto za nadvore{ni raboti i od Sekretarijatot za evropski

M

pra{awa.

Izjava v~era dade edinstveno izvestuva~ot za Makedonija vo Evropskiot parlament, Ri~ard Hauvit. Toj veli deka nedoa|aweto na Papandreu vo Wujork ne treba da se povrzuva so kakva bilo opstrukcija na pregovorite za imeto.

“Papandreu ne odi vo Wujork poradi mnogu drugi pri~ini koi nemaat vrska so va{iot problem so imeto”, re~e toj.

Hauvit smeta deka javnite sredbi ne se tie {to pridonesuvaat za re{enie na sporot za imeto. Naprotiv, veli toj, site konflikti za koi{to znam se re{avaat so tajni pregovori.

“Vo Evropskiot parlament bev odgovoren za mnogu pra{awa i sporovi. Sekoj od ovie sporovi e razli~en i ne mo`e da se sporeduvaat. Da, konfliktite se re{avaat, no toa ne se pravi vo javnosta. Za toa se potrebni tajni pregovori, da se dade dovolno prostor da se slu{nat pregovara~ite za da se postigne dogovor. Veruvam deka se vodat tajni pregovori zad scenite. Koga }e se postigne dogovor, toa }e se slu~i koga javnosta najmalku o~ekuva”, re~e Hauvit.

Vo odnos na odreduvaweto datum za pregovori toj re~e deka dokolku dvete strani postignat dogovor do dekemvriskiot sostanok na Evropskiot sovet, postojat golemi {ansi Brisel da odredi datum za po~nuvawe

pregovori za Makedonija.

Zasega ostanuva nejasno dali vladite vo Skopje i vo Atina vodat tajni pregovori. Iako vo nekolku navrati be{e pokrenato ova pra{awe, dosega takvite informacii dvete vladi gi demantiraa.

GRCITE ZAINTERESIRANI ZA PARITE, A NE ZA IMETO Situacijata vo Grcija sekojdnevno eskalira. Iako zasega nema poseriozni najavi za predvremeni izbori, sepak, partiite vo opozicijata na golemo se podgotvuvaat za takov epilog. Dopolnitelen ogan na toa frla i gnevnata narodna masa, koja sekoj den {trajkuva poradi novite danoci i drugite dava~ki koi gi nametna dr`avata za da ne proglasi bankrot. Najnovite najavi se i deka 80.000 administrativci treba da bidat otpu{teni od rabota dokolku Grcija saka da ja spasi svojata ekonomija.

Kako i da e, gr~kite poznava~i zasega ne predviduvaat predvremeni izbori, barem ne nabrzo. Tie velat deka pokraj fragmentiranite politi~ki partii, te{ko mo`e da se ka`e deka Grcite imaat nekoja poseriozna alternativa od ovaa garnitura {to e na vlast. No, vo vakvi uslovi, so te{kata ekonomska kriza, velat tie, duri i da se smeni vlasta, imeto }e bide posledno pra{awe za koe bi se interesirale politi~kite eliti i javnosta.

I od Brisel doa|aat pesi-

misti~ki tonovi.

“Osven so ekonomskata kriza, te{ko deka Brisel }e se zanimava so politikata na pro{iruvawe”, izjavi evroprateni~kata Doris Pak. “Se pla{am deka so ekonomskata kriza so koja e soo~ena Unijata politikata za pro{iruvawe }e bide vo vtor plan”, re~e Pak. Jelko Kacin pak, smeta deka zemjite od Zapaden Balkan treba da vlezat vo paket vo EU. “Pred s$, sakam barem edna dr`ava od Zapaden Balkan da ima status na zemja koja pregovara. Na nas ne ni e od nikakva korist ako Makedonija ve}e {est godini ima status na kandidat, bez datum i bez pregovori za ~lenstvo.

Zatoa, sega vlo`uvame ogromna energija Crna Gora da dobie datum za pregovori, so {to celiot Zapaden Balkan bi ostanal vo centar na interesiraweto na evropskite pratenici i institucii”, objasnuva Kacin i dodava deka samo taka mo`e da se obezbedi stabilnosta i prosperitetot na ovoj region.

Vo odnos na Makedonija, toj veli deka dokolku do krajot na mesecot ne se najde nekakva formula za sporot za imeto so Grcija, treba da se postavi pra{aweto kakva e smislata na statusot na Makedonija kako zemja-kandidat za ~lenstvo vo EU.

MAKEDONIJA I VELIKA BRITANIJA SO NOV DOGOVOR

VESTMINSTER NE SE OTKA@UVA OD MAKEDONSKATA DEMOKRATIJA MARIJA SEVRIEVA

sevrieva@kapital.com.mk

obraniskata demokratija vo zemjava }e se jakne so 220.000 funti britanska pomo{ preku prodol`uvawe na dogovorot za proektot koj go sproveduva Fondacijata za demokratija Vestminster i Ambasadata na Velika Britanija. Proektot za unapreduvawe na kapacitetot na Sobranieto opfa} a rabotilnici na razli~ni temi na koi u~estvuvaat makedonski i britanski pratenici, studiski poseti na pratenicite i stru~nite slu`bi na britanskiot i {kotskiot Parlament, no i pomo{ za sozdavaweto na zakonodavnite inicijativi

S

preku javni raspravi i konsultacii.

Pretsedatelot na Sobranieto, Trajko Veqanoski, veli deka sorabotkata so kolegite od Velika Britanija se realizira zaedni~ki i vo nea se vklu~eni site potpretsedateli i koordinatori na Sobranieto i pretstavnici na politi~kite partii.

“Memorandumot opfa}a pove} e aktivnosti, kako {to se voveduvawe model za procenka na vlijanieto na zakonodavstvoto, jaknewe na nadzornata uloga i razvivawe dobra zakonodavna praktika”, istakna Veqanoski.

Demokratskiot kapacitet na edna dr`ava najmnogu se otslikuva preku razvojot na Sobranieto, istakna ambasadorot na Velika Britanija vo

zemjava, Kristofer Ivon.

“Sobranieto e fundament na demokratijata i pretstavuva prozorec preku koj gra|anite }e mo`at da vidat deka Sobranieto funkcionira, deka

funkcionira politi~kiot dijalog i da im dade ~uvstvo deka nivnite pretstavnici ja vr{at rabotata vo korist na tie {to gi izbrale”, istakna Ivon.

INTERNET-STRANICATA ZA SOBRANISKATA DEMOKRATIJA NE PROFUNKCIONIRA?!

Eden od proektite na fondacijata Vestminster za jaknewe na kapacitetite na Sobranieto be{e i po~etokot na internet-stranicata. Stranicata be{e pu{tena vo upotreba minatata godina, a dosega, osven generalni podatoci za misijata na fondacijata i obukite za pratenicite, nema drugi informacii. Idejata be{e redovno da se objavuvaat napisi od pratenici, ambasadori, programski partneri, gra|anski organizacii, mediumi za temi povrzani so razvojot na Sobranieto. Internet-stranicata e na tri jazici - makedonski, albanski i angliski.

NACIONALNATA GARDA OD VERMONT I PONATAMU NÈ PODDR@UVA NA PATOT KON NATO Delegacija na nacionalnata garda (NG) na sojuznata dr`ava na SAD, Vermont, e vo tridnevna oficijalna poseta na Armijata na Republika Makedonija. Delegacijata e predvodena od komandantot na NG na Vermont, general-major Majkl Dubi, na kogo oficijalen doma}in mu e na~alnikot na G[ na ARM, general-major Goran~o Koteski.

Od Ministerstvoto za odbrana velat deka na sredbata vo General{tabot na ARM na gostite od SAD im go prezentirale dolgoro~niot plan za razvoj na armijata, dostignuvawata vo procesot na transfomacijata i novata struktura na ARM. Za vreme na sredbata na~alnikot Kotevski iska`al golema blagodarnost za kontinuiranata poddr{ka od strana na Armijata na SAD, osobeno od sorabotkata so NG na Vermont, koja pretstavuva dopolnitelen impuls za uspe{no dostignuvawe na NATO-standardite.

Generalot Dubi bil zadovolen od sorabotkata so ARM i Republika Makedonija. Naglasil deka e gord {to imal mo`nost da pridonese za uspe{nata transformacija na ARM. Generalot Dubi v~era se sretna i so ministerot za odbrana, Fatmir Besimi, so kogo razgovarale za mo`nostite za pro{iruvawe na sorabotkata vo domenot na odbranata so NG na Vermont.

Ministerot Besimi izrazil zadovolstvo od razvojot na bilateralnata sorabotka so vooru`enite sili na SAD, kako strate{ki partner na ARM, i iska`al podgotvenost i poddr{ka od strana na Ministerstvoto za odbrana vo realizacija na planiranite zaedni~ki proekti so NG na Vermont vo idnina.

NA RASPREDELBA ^EKA IMOT NA SFRJ VREDEN 65,4 MILIONI DOLARI aedni~kata rabotna komisija za sproveduvawe na Aneksot B od Dogovorot za sukcesija na SFRJ na v~era{niot sostanok vo Saraevo gi prodol`i pregovorite za realizacija na dogovorenite pra{awa vo maj vo Belgrad, za natamo{na raspredelba na diplomatsko-konzularnite pretstavni{tva na porane{na Jugoslavija.

Se o~ekuva najgolema rasprava da otvori raspredelbata na bogatstvata koi se nao|aat vo Latinska Amerika, Afrika, Bahrein. Edna od temite sekako e i proda`bata na stanot vo Wujork, kade {to prestojuvale delegaciite na Jugoslavija vo ON i proda`bata na zgradata na ambasadata vo Bon, za {to nikoj od sukcesionerite s$ u{te ne poka`ale zainteresiranost.

Spored prethodnite informacii, na raspredelba ~ekaat skapoceni bogatstva vo vrednost od 65,4 milioni dolari, koi nekoga{ & pripa|ale na diplomatsko-konzularnata mre`a na SFRJ, i toa na podra~jeto na Evropa, Latinska Amerika i Karibite, Azija i Afrika.

Vo soglasnost so Dogovorot za sukcesija, Bosna i Hercegovina o~ekuva 15% od raspredelnata ili imot vo vrednost od re~isi 10 milioni dolari. Bosna i Hercegovina vo Evropa }e ima na raspolagawe suma od 3 milioni dolari i }e gi bara zgradata i ambasadata vo Sofija i Bukure{t, dodeka vo Latinska Amerika }e ja bara ambasadata vo Buenos Aires.

Z

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

RASTAT PRIHODITE OD TURIZMOT

STRANSKITE TURISTI DONESOA 98 MILIONI DOLARI

Polnite aerodromi, zadovolnite hotelieri i zgolemenata posetenost na makedonskite gradovi go poka~ija devizniot priliv od turisti~ki uslugi za 19% VIKTORIJA MILANOVSKA

PRIHODITE NA TURISTI^KITE AGENCII PORASNAA ZA 20%

milanovska@kapital.com.mk

golemeniot broj stranski turisti vo Makedonija drasti~no gi zgolemi prihodite na turisti~kite agencii i hotelite, no i na dr`avnata kasa. Polnite aerodromi, zadovolnite hotelieri i zgolemenata posetenost na makedonskite gradovi go poka~ija devizniot priliv od turisti~ki uslugi za 19%.

Vicepremierot za ekonomski pra{awa, Vladimir Pe{evski, o~ekuva deka narednive godini turizmot }e stane edna od najzna~ajnite granki na makedonskata ekonomija.

“Devizniot priliv na sredstva od turisti~ki uslugi godinava iznesuva 98 milioni dolari. Vo idnina o~ekuvame u{te pogolem napliv na stranski, no i na doma{ni turisti. So izgradba na aerodromi i na Koridorot 10 }e prodol`ime da ja realizirame turisti~kata infrastruktura vo zemjava”, istakna Pe{evski.

uristi~kite agencii se ednoglasni deka godinava go po~uvstvuvale zgolemeniot broj na stranskite turisti vo zemjava. Velat, ako o~ekuvale pove}e, prihodite im se poka~ile za 20%, pred s$ poradi pobrojnite posetiteli od Holandija i od Finska.

Od turisti~kata agencija Kompas velat deka vlezniot turizam godinava definitivno zede zamav. Sopstvenikot Goran Janevski veli deka, sepak, treba da se obrne vnimanie na privlekuvaweto turisti i od Kina i od Rusija.

“Svesno ili nesvesno, nie s$ u{te pravime golema gre{ka {to lo{o nastapuvame na indiskiot, na kineskiot i na ruskiot pazar. Od tie mesta bi mo`ele da imame ogromen priliv na stranski kapital po osnov na turizam. No, golem problem ni se vizite i nemaweto kapacitet da gi pribereme site turisti od ovie zemji”, veli Janevski.

Od Fibula er travel velat deka letnata turisti~ka sezona godinava }e se zaokru`i so 10.000 holandski turisti.

Spored sopstvenikot, Asim Mexedovi}, ova e rekordna brojka na stranski turisti koi del od odmorot pominale vo Makedonija.

T

Z

K

O

M

E

R

17,4%

e zgolemen brojot na patnicite na dvata aerodromi vo juli godinava sporedeno so istiot mesec lani

Za 17,4% e zgolemen i brojot na patnicite koi vo juli godinava sletale na dvata makedonski aerodromi.

Spored ministerot za transport i vrski, Mile Janakieski, vo juni, juli i avgust godinava na dvata aerodromi sletale vkupno 293.613 patnici, {to e za 37.674 patnici pove}e vo sporedba so istiot period lani, a so hotelite C

I

J

A

L

E

N

koi doprva treba da se izgradat se o~ekuva u{te pogolem priliv na turisti.

“Otu|ivme 10 lokacii za hoteli vo nekolku makedonski gradovi. Naredniov period }e rabotime na sozdavawe u{te mesta za hotelski kompleksi”, potencira Janakieski.

SKOPJE STANUVA MAGNET ZA TURISTI? Starata gradska ~ar{ija, O

G

L

A

S

Matka, spomen-ku}ata na Majka Tereza i lokalitetot Tumba maxari privlekuvaat s$ pogolem broj stranski turisti.

Poslednata statistika poka`uva deka godinava Skopje go posetile 110.000 turisti, a brojot na no}evawa iznesuva okolu 200.000.

Gradona~alnikot Koce Trajanovski smeta deka Skopje K

O

M

E

R

ima potencijal da prerasne vo vistinska turisti~ka destinacija.

“Rabotime na obnovuvawe na starite zanaeti vo skopskata ~ar{ija i na podobruvawe na ugostitelskata ponuda tamu.

C

I

J

A

L

E

N

Zgolemeniot broj na stranskite turisti vo Skopje e evidenten”, veli Trajanovski.

Od HOTAM velat deka ohridskite i stru{kite hoteli i toa kako go ~uvstvuvaat zgolemeniot broj na turistite.

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

9

POKVALITETNO OBRAZOVANIE ZA MAKEDONSKITE STUDENTI

UNIVERZITETOT AMERIKAN KOLEX DOBI BIZNIS-AKREDITACIJA OD SAD Se o~ekuva ova da go podobri internacionalniot imix na makedonskite obrazovni institucii i da privle~e pove}e stranski studenti IVANA KOLEVA

KAKO SE VR[EL PROCESOT NA AKREDITACIJA?

koleva@kapital.com.mk

merikan kolex od Skopje (UAKS) e prvata visoko obrazovna institucija vo Makedonija koja se zdobi so sertifikat za akreditirana biznis-programa od strana na Sovetot za akreditacija za biznis{koli i programi (ACBSP) od SAD. Za rektorot na Univerzitetot, Marjan Bojaxiev, akreditacijata zna~i deka vizijata da stanat “univerzitet od tretata generacija univerziteti” poleka, no sigurno se ostvaruva i deka u{te edna{ se doka`uva na delo napornata rabota i kvalitetot na celiot kadar.

“Izveduvaweto na nastavata prete`no na angliski jazik, internacionalnata dimenzija na sudentite, profesorite i nastavnite programi, mobilnosta na studentite i sekojdnevnoto sledewe na tekovite vo biznis-zaednicata se vtkaeni vo ovoj sistem na postojano podobruvawe.

Sega imame u{te pogolem

irektorot za akreditacija na Sovetot za akreditacija za biznis-{koli i programi (ACBSP) od SAD, Stiv Paskal, celosno go objasni procesot niz koj minal Amerikan kolex za da go dobie sertifikatot so koj se potvrduva isporakata na pokvalitetno visoko obrazovanie za makedonskite studenti. Najprvin univerzitetot dostavil aplikacija za ~lenstvo za amerikanskata asocijacija, a potoa i apliciral za da po~ne so rabota pod strogo regulirani kriteriumi. “Im dodelivme mentori koi gi naso~uvaa kako da se sproveduvaat pravilno procesite, no i da im pomognat vo ocenuvaweto na podobruvawata. Potoa, vo rok od edna

D

A

K

O

M

E

R

Stiv Paskal, direktor na ACBSP od v~era{noto dodeluvawe na akreditacijata na Univerzitetot Amerikan Kolex predizvik pred nas, a toa e da go zadr`ime visokoto nivo na posvetenost na nastavniot proces i administrativnata poddr{ka”, izjavi prof. d-r Bojaxiev na v~era{noto sve~eno dodeluvawe na akreditacijata.

Direktorot na ACBSP, Stiv Paskal, koj specijalno za dodeluvaweto na sertifikatot pristigna od SAD, istakna deka e navistina gord na dosega postignatoto vo Amerikan kolex i na kontinuiranite napori za podobruvawe na kvalitetot na obrazovnite programi za C

I

J

A

L

E

N

studentite.

“I da uspeete da vlijaete samo na eden student, toa }e pridonese pozitivno da vlijaete i da ja podobrite ekonomskata sostojba vo zemjata i svetot”, izjavi Parskal.

“Navistina e unikatno ~uvstvoto da rabotite so razli~ni lu|e od celiot svet i da gi delite me|usebno pozitivnite praktiki i iskustva.

Tokmu Amerikan kolex ja ima{e taa mo`nost da go spodeli svoeto iskustvo so drugi univerziteti od Ju`na Afrika ili na nekoja druga strana od kartata na O

G

L

A

S

90

univerziteti vo svetot ve}e rabotat so akreditacijata od SAD, koja sega ja dobi i Amerikan kolex od Skopje

svetot, kade {to obrazovnite sistemi se borat za podobruvawe na kvalitetot”, dodade Paskal.

So ova priznanie, Amerikan kolex sega im potvrduva u{te edna{ na svoite studenti deka tie studiraat spored me|unarodno priznaeni obraK

O

M

E

R

zovni programi i strogi pravila i kriteriumi kakvi {to imaat poznatite biznisuniverziteti {irum svetot.

ACBSP, osnovana vo 1988 C

I

J

A

L

E

N

do dve godini se razviva akcionen plan na koj se raboti s$ dodeka ne se dojde do to~kata kade {to kvalitetot e tolku dobar vo obrazovnite programi {to tie mo`at da izrabotat sopstvena studija na slu~aj. Toa e okolu 100 stranici sodr`aen dokument, potpi{an od trojca akreditirani i visoko obu~eni profesionalci, koi ja evaluiraat studijata, a potoa istra`uvaat kako se izvedeni procesite na implementacija na visokite standardi”, veli Paskal. Na kraj se izrabotuva izve{taj koj se dostavuva do bordot na direktori vo SAD, koi odlu~uvaat dali univerzitetot e podgotven ili ne, da ja dobie baranata akreditacija. godina, e specijalizirana organizacija za akreditirawe na biznis-edukacija programi priznaena od Ministerstvoto za obrazovanie na SAD. O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI

NEMA INTERES ZA ARBITRA@A

DO KORIDOROT 10 SAMO SO KONZORCIUM NA DOMA[NI GRADE@NICI akedonskite kompanii }e mo`at da u~estvuvaat na tenderot za izgradba na avtopatot Demir KapijaSmokvica samo ako se del od konzorcium, istakna vicepremierot za ekonomski pra{awa Vladimir Pe{evski.

Spored nego, ovoj proekt vreden 270 milioni evra e mnogu kompleksen i zatoa se postaveni tolku visoki kriteriumi.

“Bevme vo postojana komunikacija so finansiskite institucii koi obezbedija sredstva i bea anga`irani konsultanti od grade`niot sektor. Spored nivnata preporaka bea postaveni kriteriumite. Vladata }e napravi napori da se napravat promeni na del od uslovite, no ako toa zna~i namaluvawe na kvalitetot na proektot, nema da se smenat uslovite”, istakna Pe{evski.

So zaem od EBRD se obezbedeni 107 milioni evra, od koi 90 se za izgradba na avtopatot, a 176 milioni za modernizacija na patarinite.

“So izgradbata na delnicata vo dol`ina od 28 kilometri }e se obezbedi avtopatsko re{enie na ovaa najzna~ajna transportna ruta vo Makedonija”, istakna ministerot za finansii Zoran Stavreski.

Spored direktorkata za transport na EBOR, Sju Baret, so ovoj proekt bankata prodol`uva da sorabotuva so Vladata.

“Ova e sedmi transporten proekt na EBOR vo Makedonija, so {to vkupno pozajmenite sredstva vo transportniot sektor iznesuvaat 250 milioni evra”, poso~i Baret.

M

MAKEDONSKI DEN ZA PRV PAT NA WEEKEND MEDIA FESTIVAL rajot na septemvri }e go odbele`i odr`uvaweto na Vikend media festival (Weekend Media Festival), na koj tradicionalno po ~etvrti pat doma}in }e bide gradot Roviw. Poseben segment e organiziraweto makedonski den, nare~en “Vkusot na Makedonija”, na koj zemjata }e gi pretstavi svoite proizvodi, kapaciteti i kultura. Proizvodite na Skovin, Zdravje Radovo i MAMA's }e mo`at da se degustiraat, a manifestacijata }e zavr{i so nastapот на Kiril Xajkovski.

“O~ekuvame festivalot da go posetat pove}e od 3.000 lu|e.

Ogromna blagodarnost upatuvame do golemiot broj makedonski mediumi koi dadoa poddr{ka na festivalot”, izjavi Mimi [e}erovska, izvr{en direktor na agencijata za komunikacii Pristop Mk, koi se makedonski organizatori.

Festivalot ima za cel da gi sobere na edno mesto site stru~waci od oblasta na komunikaciite i marketingot. Eden od prisutnite }e bide Xejms Robinson, koj e glaven urednik na “Observer” i dopisnik na “Gardijan”.

K

TETEKS OTKUPI SOPSTVENI AKCII ekstilnata kompanija Teteks od Tetovo po prethodno donesena odluka na Sobranieto na akcioneri v~era otkupi 45 akcii po cena od 470 denari.

Teteks si otkupi akcii i vo avgust (47 po cena od 551 denar) i vo juli (100 po cena od 551 denar). Prvoto trimese~je Teteks bele`i pomali prihodi, no rast na-dobivkata. Operativnite prihodi iznesuvaat 74,8 milioni denari i se za 123,4 milioni pomalku vo odnos na istiot period lani. Neto-dobivka e 6,1 milion denari, 228.000 denari pove}e vo odnos na lani.

T

FIRMITE SAKAAT DA SE VLE^AT PO SUDOVI

Makedonskite firmi mnogu retko ja koristat arbitra`ata za re{avawe trgovski sporovi. Tie {to ~ule za nejzinite prednosti naj~esto ja koristat za naplata na dolgovi i nadomest na {teta

40

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

akedonskite firmi ~esto mora sekojdnevno da pokrenuvaat sudski tu`bi poradi dol`ni~ko-doveritelski odnosi i potoa so godini da se vle~at po sudovite vo obid da si gi naplatat pobaruvawata, no nikako ne odat na arbitra`a ili medijacija za pobrzo re{avawe na sporot. Od kompaniite velat deka arbitra`ata bila povolna samo za re{avawe pokomplicirani slu~ai. Iako 17 godini vo Stopanskata komora na Makedonija postoi arbitra`no telo za re{avawe trgovski sporovi, makedonskite kompanii mnogu retko go koristat ovoj mehanizam.

Pretsedatelot na ovaa telo, profesorot Arsen Janevski, koj li~no vodel desetina sporovi koi se re{avale so arbitra`a, veli deka poradi mentalitetot na na{ite firmi pove}e im odgovara da se vle~at po sudovi. Druga pri~ina, spored nego, e nepoznavaweto na ovoj istrument, kako i toa {to na{ite menaxeri ~esto donesuvaat odluki bez da gi konsultiraat pravnite slu`bi za site mo`nosti i alternativi.

“Svesni se deka }e go izgubat sporot, no namerno odlu~uvaat da odat na dr`aven sud, a postapkata mo`e da trae so godini. Vo me|uvreme, firmata koja ima pobaruvawa mo`e da zgasne i nikoga{ da ne go plati dolgot”, veli Janevski.

M

barawa za poveduvawe postapka pred arbitra`a, od koi del se i za sporovi so me|unarodni firmi, se podneseni do arbira`noto telo pri Stopanskata komora od 1993 godina do denes

Od iskustvo znae deka firmite vo zemjava naj~esto ja koristat arbitra`ata za naplata na dolg ili nadomest na {teta.

Maliot interes za arbitra`ata go poso~uvaat i od Komorata, kade {to velat deka i pokraj postojanoto informirawe na nivnite ~lenovi za ovaa mo`nost interesot ostanuva slab. Tie vo naredniot period planiraat niza aktivnosti za negova afirmacija.

Spored podatoci na arbitra`noto telo pri Stopanskata komora, od negovoto formirawe vo 1993 godina do denes se podneseni samo 40 barawa za poveduvawe postapka pred arbitra`a, od koi del se i za sporovi so me|unarodni firmi.

“Arbitra`ata voobi~aeno se koristi za pokomplicirani slu~ai. Pred da zastari dolgot nie go tu`ime korisnikot i koga odlukata na sudot }e stane pravosilna koristime izvr{iteli. Arbitra`ata ne ni se isplatuva bidej}i ni gi zgolemuva tro{ocite”, velat od EVN Makedonija. Sli~no iskustvo ima i mobilniot operator VIP, od kade {to velat deka dosega ne koristele arbitra`a kako instrument za re{avawe trgovski spor.

SE BRENDIRA ШTIPSKA PASTRMAJLIJA p{tinata [tip dobi sertifikat so koj se ozakonuva brendiraweto na poznatata {tipska pastramajlija. Spored najavite, se planira dizajnirawe na specijalni nalepnici za ugostitelskite objekti, so koi } e se informira deka vo niv se podgotvuva brendirana {tipska pastrmajlija. Ugostitelite za toa }e pla}aat simboli~en pau{al na godi{no nivo, a restoranite od drugi gradovi koi sakaat da go nudat ovoj specijalitet }e pla}aat posebna suma podgotvena po poseben tarifnik.

O

+ Пекабеско Скопски пазар ЗК Пелагонија РМДЕН09 Стопанска банка Битола 20.09.2011

Тетекс Тетово РЖ техничка контрола Макстил Арчелор Митал Скопје РЖ Услуги

-

раст

+6,25% +3% 2,98% +1,76% +0,75% пад

-9,67% -4,27% -2,47% -2,00% -1,91%

нова цена

4.250 5.871,00 2.381 90 2.090

нова цена

425,00 336,00 155,00 100,00 206,00

[TO E ARBITRA@A?

rbitra`ata e alternativen mehanizam za re{avawe spor koga dve ili pove}e sprotistaveni strani ne mo`at da postignat spogodba. Zasegnatite strani imenuvaat neutralna li~nost (arbiter), koja go vodi i go re{ava sporot.

A

PREDNOSTI NA ARBITRA@ATA:

Zasegnatite strani sami go birat arbiterot (sudijata); Mo`nost za zadr`uvawe na prijatelskite odnosi me|u zasegnatite strani; Re{avawe na sporot vo neformalna i fleksibilna atmosfera; Pomali tro{oci; Vremeto za re{avawe e brzo (3-6 meseci); Postapkata e doverliva; Presudata e kone~na i obrzuva~ka; Za predmetot se odlu~uva vo eden stepen.

втоrnik- 20.09.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

20.09.2011

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60% 2,40%

6м 2,70% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00% 2,70%

24м 3,80% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00% 4,35%

36м 4,10% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30% 5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5058 45,0889 70,8511 50,9956 45,8212 46,1547

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5%

3%

3м 1,54% 1,5% 0,35% 0,01%

6м 1,74% 1,7% 0,52% 0,05%

12м 2,07% 2,0% 0,84% 0,29%

2%

1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

камата 4,00% 5,50%

4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,35% 1,3% 0,23% 0,00%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

27.290.832,49

-0,43%

-14,07%

-19,35%

-12,07%

-19,30%

19.09.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

44.728.044,07

3,89%

-6,52%

-13,17%

-13,62%

-19,44%

19.09.2011

Иново Статус Акции

16.478.725,15

-1,73%

-6,61%

-6,78%

-3,47%

-1,92%

19.09.2011

КД БРИК

37.679.342,25

3,15%

-7,21%

-10,36%

-9,04%

-14,21%

19.09.2011

КД Нова ЕУ

20.562.447,05

-3,24%

-19,74%

-25,12%

-20,19%

-23,11%

19.09.2011

КБ Публикум - Балансиран

27.706.909,89

-2,12%

-10,06%

-12,00%

-8,91%

-10,62%

19.09.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.334.470,59

0,61%

1,06%

0,00%

0,00%

0,00%

19.09.2011

КБ Публикум Паричен

50.564.162,50

0,26%

0,79%

0,00%

0,00%

0,00%

19.09.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

11

PREGLED VESTI

VAQON SARA]INI MINISTER ZA EKONOMIJA

PILKO GO ZAPRE PROIZVODSTVOTO abrikata za proizvodstvo na sve`o pile{ko meso, Pilko, prestana so rabota, doznava “Kapital”.

Pove}e od eden mesec vo marketite niz zemjava ne mo`at da se najdat poznatite sve`i piliwa od ovaa kompanija. Nejziniot sopstvenik i direktor, Qubomir Drenkovski, objasnuva deka Pilko ima seriozni finansiski problemi i bara strate{ki partner za biznisot.

“Proizvodstvoto ni e stopirano ve}e tri meseci. Imame finansiski problemi, mnogu nenaplateni pobaruvawa, se borime so bankite, se obiduvame da najdeme finansiska poddr{ka i za taa cel barame partner vo biznisot”, veli Qubomir Drenkovski, sopstvenik i direktor na Pilko.Toj objasnuva deka najgolem del od vrabotenite gi pu{tile na prinuden odmor, no planiraat da gi vratat i proizvodstvoto da prodol`i.

“Otkako vo 2008 godina investiciskiot fond SEAF izleze od sopstveni~kata struktura, vleze bugarski kapital. Tie ni napravija seriozni {teti na biznisot. Toga{ jas sobrav sili i gi otkupiv. No, sega nemame dovolno finansii za rast na biznisot”, objasnuva Drenkovski.

Spored nego, Pilko pregovara so nekolku stranski kompanii, kako potencijalni partneri vo biznisot, koj e mnogu specifi~en, bidej}i se zanimava so proizvodstvo i plasman na sve`o meso.

Drenkovski objasnuva deka bara partneri koi }e go razberat biznisot, zatoa {to od 2008 godina navamu ne uspeal da zeme kredit za obrtni sredstva od makedonskite banki, koi gi nare~e mnogu kruti.

TREBA DA SE OLABAVI MAK- F ROEKONOMSKATA POLITIKA “Kapital” objavuva serija intervjua so sega{ni i porane{ni ministri, koi po povod 20 godini nezavisnost zboruvaat za ekonomskite sostojbi, reformi i problemi na Makedonija - Kolku izrasnavme za 20 godini samostojnost?

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

inisterot za ekonomija, Vaqon Sara}ini, smeta deka so tranzicijata sme zavr{ile u{te pred pet godini. “Statisti~ki gledano, Makedonija izleze od tranzicijat koga BDP go nadmina nivoto od 1990 godina. Denes makedonskiot BDP po `itel iznesuva 35% od prosekot vo EU. Pri~inite za slabiot napredok se i ekonomskite politiki, makroekonomski i mikroekonomski, a posebno vnimanie bi obrnal na tie povrzani so delovniot ambient”, veli Sara}ini.

Za dosega{nata makroekonomska politika smeta deka bila dosta rigidna i deka treba da se prilagodi na aktuelnite slu~uvawa. “Na po~etokot na tranzicijata taa politika be{e dosta rigidna, {to be{e opravdano, imaj}i gi predvid visokite makroekonomski disbalansi, glavno hiperinflacijata. Postignuvaweto makroekonomska stabilnost treba da bide prosledeno so soodvetno prilagoduvawe na politikite, {to ne be{e slu~aj, a mo`e da se pripi{e barem delumno na restriktivnite aran`mani so me|unarodnite finansiski institucii, pred s$ so MMF. Vo toa vreme pri~ina be{e i nedovolno izgradeniot

M

kapacitet na instituciite”.

Za pogolem rast na BDP, spored nego, treba da se mobiliziraat instituciite i da se anga`ira ~ove~kiot kapital.

“Ovaa godina be{e napravena revizija na podatocite za BDP za periodot 2003-2007 godina, pa realniot porast na BDP za 2007 e 6,1%. Spored t.n.

Pravilo-70, BDP se udvojuva za period od 70/H godini, kade {to H e stapka na prose~en godi{en porast na BDP po `itel. Ako na{ata ekonomija raste so 7% godi{no, BDP bi se udvoil za 10 godini. So takva stapka mo`eme da o~ekuvame za desetina godini na{iot `ivoten standard da dostigne nivo od 45%-50% od prosekot vo EU. Samo za sporedba, vo 2010 godina Bugarija i Romanija imaa `ivoten standard od 43% i 48%, soodvetno, od prosekot na EU. Kako }e go postigneme toa?! Toa ne e ednostaven proces, no potrebna e pogolema mobilizacija na instituciite i na ~ove~kiot kapital. Koga op{tiot deloven ambient e zna~itelno podobren spored site me|unarodni merewa, treba da rabotime na poslabite to~ki, kako {to se podobruvawe na pristapot do finansii na kompaniite, sozdavawe pokvalitetna rabotna sila, podobruvawe na menaxerskite sposobnosti, namaluvawe na tro{ocite za nadvore{na trgovija, poddr{ka na kompaniite vo gradewe brendovi i pristap

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.232,49 МБИД 2.370,67 ОМБ 118,22

-0,45% -0,19% +0,47%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

11.431,00

+0,27%

+0,25%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

МБИ10

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.416,45

-2,82%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 755,04

-1,70%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, втоrnik- 20.09.2011

МБИД

120 112

NASDAQ 100 2.624,00

104

2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

+0,43%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 58.893,20

-0,37%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.264,47

-1,94%

-1,50%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 19.028,48

100

-0,30%

0,58%

2,11%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

SASX 10 946,10

-0,39%

Главен индекс на Белградската берза

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1916, 20

SOFIX 360,12

-0,68%

+0,27%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 610,19

ATHEX 834,92

-0,15%

Развојна бан.

2.160,00

Месер тех.

4.885,00

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+19,80%

-11,98%

Ласта

292,00 Комерц. Бан.

869,00

32,98

Х. Подгора

-34,14%

10,30

Храм хол.

0,62 КД

318,50

+7,35% 6,16%

Сунчани х.

-13,92%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

86,20$/барел BRENT

110.30$/барел

Атлас

Ѕвон Ена

0,04

Интереурора

1.310,00

ЗЛАТО 1802.60$/унца СРЕБРО 39.94$/унца БАКАР 377.800$/унца

+9,64% -26,43%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+24,00%

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

0,58% 1,06%

ПРИРОДЕН ГАС

3.80/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

294

-0,68% -2,25%

-0,76%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

+20,00%

16,13

96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

Главен индекс на Атинската берза

Хотели Цав.

60,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 17.099,30

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.371,05

BELEX15 586,73

+0,47%

108

2.600

2.200

ОМБ

116

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

-1,61%

M

2.800

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.721,24

odernizacijata na patarinite }e po~ne slednata godina. Iako ovoj proekt e najavuvan ve}e nekolku godini, a be{e predvideno naplatnite stanici da bidat dadeni pod koncesija, Vladata kone~no obezbedi sredstva za finansirawe na ovoj preoekt. So kreditot od Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD), koj be{e potpi{an v~era, Vladata obezbedi 17 milioni evra za modernizacija i izgradba na patarinite. Izgradbata }e po~ne dogodina i }e trae tri godini. “Vo ramki na zaemot od EBOR ima del koj{to e namenet za modernizacija na patarinite vo dr`avata koj{to opfa}a modernizacija na postoe~kite patarini na Koridorot 10 i izgradba na u{te ~etri novi naplatni stanici. Ovoj proekt treba da po~ne da se implementira slednata godina, a negovata realizacija treba da zavr{i vo rok od tri godini”, istakna direktorkata na Agencijata za pati{ta, Nata{a Valkanovska.turizam. Maksimalen period od pet decenii dobivaat zakupuva~ite koi }e dostavat proekten plan za podigawe maslinovi nasadi. Pravo na u~estvo na oglasot imaat doma{ni fizi~ki i pravni lica, kako i stranski firmi koi imaat registrirano svoi podru`nici vo Makedonija.

Site zainteresirani treba da dostavat biznis-plan i soglasno predvidenite aktivnosti i brojot na planiranite vrabotuvawa }e bide utvrdena goleminata na parcelata {to }e bide dodelena na eden ponuduva~. Rokot za prijavuvawe na tenderot istekuva na 12. oktomvri godinava.

3.000

2.400

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

-2,84%

MODERNIZACIJATA NA PATARINITE DOGODINA

primer za toa deka mo`eme mnogu da postigneme ako sme posveteni na realizacija na celite. Glaven problem e visokata nevrabotenost. No, da ne zaboravime deka i Bugarija, ~lenka na EU, ima isto nivo na siroma{tija.

Pra{aweto na nevrabotenosta ne mo`e instantno da se re{i, iako poslednite godini e napraven golem progres. No, za namaluvawe na nevrabotenosta i porast na vrabotenosta (da ne zaboravime deka problem vo na{ata ekonomija e i niskata vrabotenost) potrebno e da se ostvarat ili da se kreiraat pove}e rabotni mesta”.

3.200

0,45%

2.600

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 2.944,87

do informacii, stimulirawe inovacii... Pokraj politika naso~ena kon biznisot, potrebno e posebno vnimanie da se posveti na sektorite koi imaat komparativni prednosti za rast i izvoz. Golem pottik na ekonomijata mo`e da dadat stranskite direktni investicii, primenata na posovremeni tehnologii, izvozot i sli~no.”

Reformite koi Makedonija gi pravi poslednite godini se dokaz deka mo`eme da gi re{ime site problemi, veli Sara}ini. “Nasproti periodot koj ve}e e istorija, politikite i reformite koi se pravat poslednite nekolku godini se

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.207,15

3.000

Dlaboko sum uveren deka podobrenoto delovno opkru`uvawe i aktivnite politiki za vrabotuvawe }e ja namalat nevrabotenosta.

No, mora da se podobrat i pristapot do finansii, ~ove~kiot kapital, da se zgolemi efikasnosta na administracijata.

Kako mala i otvorena ekonomija, Makedonija ~esto ja potresuvaat nadvore{ni {okovi, no zasega, so dijalog so biznis-zaednicata dosta uspe{no gi nadminuvame tie predizvici

+14,29% -9,03%

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

МЕТАЛИ

1,33% 1,98% -0,12%

АЛУМИНИУМ

2300.00$/унца ЧЕЛИК 580.00$/унца

-2,9% -0,2% /

СУРОВИНИ

0,69% ПЧЕНИЦА 675,50 $/бушел -1,85% КАФЕ 0,00% 2.62 $/бушел ПЧЕНКА 696.75$/бушел

НИКЕЛ 21.102,50

0,40% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1340,75$/бушел -1,09% КАКАО 1.775$/бушел

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

GRCIJA TREBA DA BANKROTIRA I DA SE OTKA@E OD EVROTO!

Kako {to na skr{eniot brak mu treba razvod, taka i na Grcija i treba bankrot.

Uredeniot izlez od evrozonata za Grcija }e bide te`ok. No, u{te pote{ko e da se gleda bavnata i neuredna implozija na gr~kata ekonomija i op{testvo

G

rcija e zaglavena vo eden ma|epsan krug na nelikvidnost, niska konkurentnost i postojano prodlabo~uvawe vo ekon omska d epresi ja.

Intenziviran so drakonska fiskalna disciplina, javniot dolg se dvi`i kon 200% od bruto-doma{niot proizvod.

Za go izbegne ova Grcija mora uredno i dobrovolno da izleze od evrozonata i da & se vrati na svojata drahma.

Duri i so posledniot dogovor me|u Grcija, EU i MMF za olesnuvawe na dol`ni~kata kriza, Evropa & obezbedi na Grcija mo`nost za pomalo otpi{uvawe na dolgot otkolku {to & e potrebno na zemjata.

Ako se ras~leni celata situacija na pove}e delovi i brojki i ako se zemat predvid “golemite zasladuva~i” na planot, koj go podgotvija kreditorite, }e se konstatira deka gr~kiot dolg e namalen za re~isi nula.

Momentalno, najdobrata opcija za zemjata sega bi bilo da go odbie ovoj dogovor i da ja odbie ratata od pomo{ta koja & sleduva, pa pod zakana od bankrot, da pregovara za podobar.

Sepak, duri i ako na Grcija K

O

M

E

R

C

& bide ovozmo`eno kakvo bilo realno i zna~itelno olesnuvawe na javniot dolg, taa nema da bide sposobna da mu se vrati na ekonomskiot rast, ako konkurentnosta vo zemjata rapidno ne se rekonstruira.

I bez vra}awe na rastot, dolgovite na Grcija }e ostanat neodr`livi. Iako sevo ova zvu~i mnogu problemati~no, site opcii so koi Grcija bi mo`ela da ja vrati konkurentnosta na pazarot, baraat vistinska depresijacija na valutata.

Prvata od ovie opcii, a toa e ostroto namaluvawe na vrednosta na evroto, ne doa|a predvid koga SAD e ekonomski slaba, a Germanija e “uberkonkurentna”. Brzoto namaluvawe na tro{ocite za rabotnata sila, preku strukturnite reformi koj go zgolemija rastot na produktivnosta vo iznos koj e pogolem od platite, te{ko deka mo`e da pomognat.

Na Germanija & bea potrebni deset godini da ja vrati konkurentnosta na ovoj na~in, a Grcija ne mo`e da bide i da ~eka toa da se slu~i vo depresija, i toa edna dekada.

Tretata opcija e brzata deflacija na cenite i platite, I

J

A

L

N

I

koja e poznata kako “vnatre{na devalvacija”. Me|utoa, ovoj na~in }e dovede do pet godini postojano prodlabo~uvawe na depresijata, {to }e gi napravi javnite dolgovi u{te poneodr`livi.

Pa zatoa, spored sevo ova e logi~no ako niedna od ovie tri opcii se nevozmo`ni, edinstveniot izlez koj ostanuva e - Grcija da ja napu{ti evrozonata!

Vra}aweto kon nacionalnata valuta i ostra depresijacija, mnogu brzo }e dovedat do toa da se vrati konkurentnosta i rastot na pazarite, kako {to be{e slu~ajot so Argentina i mnogu drugi pazari vo razvoj koga gi napu{taa sopstvenite valuti. Sekako deka ovoj proces }e bide traumati~en.

Najzna~ajni problemi }e bidat kapitalnite zagubi na bazi~nite finansiski institucii vo evrozonata.

Preku no} stranskite dolgovi i obvrski vo evra na gr~kata vlada, bankite i kompaniite }e porasnat. Sepak, ovie problemi mo`at da se nadminat. Argentincite toa go napravija vo 2001 godina koga go “pezoificiraa” dolgot, odnosno go zamenija dolarskiot dolg vo pezosi.

I Amerika napravi ne{to O

G

L

A

S

I

Svetski Kongres na EHEDG za higiensko in`enerstvo i dizajn / kvalitet i bezbednost na hrana 2011 – Makedonija od 22 do 24 septemvri 2011 vo Ohrid Vmre`uvawe i razmena na idei so pove}e od 200 eksperti od 35 zemji vo svetot vo site aspekti na higienskoto proizvodstvo na hrana.

Potvrdeno u~estvo na kompanii: UNILEVER, ALFA LAVAL, KRAFT FOODS, STORK, NESTLE, COCA COLA, DIVERSEY, TETRA PAK, SKF, VAN MEEUWEN, GEA, TENSID CHEMIE, J-TECH, JBT, DANFOSS, PELLICONI, kako i doma{nite: SWISSLION, KO@UVЧANKA, GORSKA VODA, PEKABESKO, MEGA, @ITO POLOG, BUЧEN KOZJAK, SKOVIN, ALKALOID, FARMAHEM, FLORES, ZAVAR, TINK INOX, SERENDIPITY, FOOD CONSULTING i mnogu, mnogu drugi.

Od institucii }e prisustvuvaat: MAKEDONSKATA AGENCIJA ZA HRANA I VETERINARSTVO, EHEDG INTERNATIONAL, 3-A SANITARY STANDARDS, CAMPDEN BRI, NICKEL INSTITUTE, AINIA, FRENCH AGENCY FOR FOOD, ENVIRONMENTAL AND OCCUPATIONAL HEALTH SAFETY - ANSES, TURKISH FOOD SAFETY ASSOCIATION, JAPONSKO ZDRU@ENIE NA PROIZVODITELI NA OPREMA, itn.

45 prezenteri vo dve paralelni sesii od: Veterinaren fakultet-

Bitola, Zemjodelski fakultet-Belgrad, University of Applied Sciences Western Switzerland, Biotehni~ki fakultet-Podgorica, Univerzitet J. J. [trosmaerOsiek, Faculty of Veterinary Medicine-Bugarija, Technical University-Rusija, MIT Univerzitet-Skopje i mnogu drugi.

Brokerski nastan: tet á tet sredbi me|u doma{ni i stranski kompanii.

Sekoj u~esnik }e dobie stru~ni trudovi.

EHEDG Journal publikacija so 75 nau~ni i

Pretsedava~ na Kongresot i glaven organizator: Profesor d-r Vladimir Kakurinov, Pretsedatel na Makedonskata regionalna sekcija na EHEDG Email: Vladimir.kakurinov@key.com.mk, Telefon: +389 70 688 652

Organizacija / Registracija / Logistika: Konsalting i trening centar KLUЧ - Skopje Email: contact@key.com.mk, Telefon: +389 23 211 422

REGISTRIRAJ SE NA: www.ehedg.mk

sli~no, koga vo 1933 godina ja namali vrednosta na dolarot za 69%, a ja ukina klauzulata za zlato.

Sli~na “drahmatizacija” na evroto }e bide neophodna i neizbe`na za Grcija.

Bankarskite giganti vo evrozonata, kako i golemite investitori }e stradaat od golemi zagubi za vreme na ovoj proces, no tie isto taka lesno }e gi povratat zagubite dokolku instituciite soodvetno i agresivno se sprotivstavat. Izbegnuvaweto na postizleznata eksplozija na gr~kiot bankarski sistem, za `al, mo`e da bara nametnuvawe na argentinskite merki, kako, na primer, “bankarski praznici” i kontrola na kapitalot so cel da se spre~at nesakanite posledici.

Realno gledano, kolateralna {teta }e se slu~i, no istata mo`e da bide vo ramkite na normalata ako procesot na izlez e ureden i ako bide obezbedena me|unarodnata poddr{ka i dokapitalizacija na gr~kite banki, kako i finasirawe na te{kata fiskalna i nadvore{na tranzicija.

Spored nekoi tvrdewa realniot BDP na Grcija }e bide ponizok vo scenarioto za izlez otkolku vo sega{noto, vo sostojba na deflacija.

K

O

M

E

R

Logi~no, sevo ova ima nedostatoci. Duri i so deflacija, realnata kupovna mo} na gr~kata ekonomija i nejzinoto bogatstvo, }e opadnat koga vistinskata depresijacija }e se pojavi.

Preku nominalnata i realnata depresijacija, izlezniot pat }e go “voskresne” rastot vedna{, so {to }e se izbegne edna decenija od depresijaciska deflacija za Grcija.

Tie koi tvrdat deka zarazata }e povle~e i mnogu drugi zemji vo krizata, se pobivaat samite sebe si. Ostanatite periferni zemji, koi isto taka imaat gr~ki stil na odr`uvawe na problemite vo vrska so dolgot i konkurentn os ta, kako Port ugali ja, na primer, na krajot na krai{tata mo`ebi }e treba da go restrukturiraat svojot dolg i da go napu{tat evroto isto taka.

Na nelikvidni, no potencijalno solventni ekonomii, kako Italija i [panija }e im bide potrebna poddr{ka od Evropa bez ogled na toa dali Grcija }e ja napu{ti evrozonata. Zna~itelniot volumen na dr`avni resursi koi momentalno se tro{at na spasuvawe na Grcija, privatnite kreditori bi C

I

J

A

L

N

I

NURIEL RUBINI

Pretsedatel na Roubini Global Economics, profesor vo Stern School na Wujor{kiot univerzitet i koavtor na knigata Crisis Economics

mo`ele da go koristat za da im pomognat na perifernite zemji i banki.

Neodamne{nite eksperimenti na Island, zaedno so mnogu drugi pazari so zabrzan rast vo poslednite 20 godini, poka`aa deka urednoto restrukturirawe i namaluvawe na stranskite dolgovi, mo`e da ja vrati odr`livosta na dolgot, konkurentnosta i rastot na zemjata. Isto kako i vo ovie slu~ai, kolateralnata {teta vo Grcija, za izlezot od evrozonata }e bide zna~ajna, no mo`e da bide odr`liva.

Isto kako {to na skr{eniot brak mu treba razvod, podobro e da ima pravila koi }e ja napravat razdelbata poevtina za dvete strani. Raskinuvaweto i razveduvaweto e bolno i skapo, duri i koga takvite pravila postojat. No, ne treba da se pravat gre{ki: uredeniot izlez od zonata na evroto za Grcija }e bide te`ok. No, da se gleda bavnata i neuredna implozija na gr~kata ekonomija i op{testvo e mnogu polo{o.

O

G

L

A

S

I

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

13

SVET

0-24

...NEVREME

...MAKETA NA LAMBORXINI

...OD KRAGUEVAC DO ITALIJA

Katastrofalni poplavi vo Kina

Najskapa igra~ka vo svetot!

Gotovi prvite modeli na Fiat

osega nevideno nevreme ja zafati severna, centralna i a saemot za avtomobili vo Frankfurt be{e pretstavena rvite tri karoserii za najnoviot model na avtomobil na D jugozapadna Kina izminatata nedela. Iako pogodenite Nmaketata na “lamborxini aventador”, napravena od zlato Pitalijanski Fiat se napraveni vo Kraguevac i isprateni podra~ja denovive malku zdivnaa, bidej}i vrne`ite prestanaa, i dijamanti. Ovaa maketa na aukcija vo Sotbis }e se prodava vo Italija, vo specijalnata laboratorija na kompanijata, poplavata, namesto da se po vlekuva i poantamu raste.

po po~etna cena od 4,7 milioni dolari.

kade {to treba da gi pominat testovite na izdr`livost.

EKONOMSKA I POLITI^KA KRIZA

ITALIJA GO IZGUBI REJTINGOT, AMA NE I BERLUSKONI!

Poradi namalenite perspektivi za rast na ekonomijata i nestabilnosta na vladata predvodena od skandalozniot Silvio Berluskoni, Standard i Purs go namali kreditniot rejting na Italija za eden stepen VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

tandard i Purs go namali kreditniot rejting na Italija za eden stepen, od A+ na A, poradi malite {ansi za rast i gi posovetuva investitorite da gi povle~at rizi~nite investicii od ovaa zemja. Toa dopolnitelno go ote`nuva namaluvaweto na buxetskiot deficit i na javniot dolg na zemjata. Za problemite so koi se soo~uva Italija glaven vinovnik e politi~kata kriza, nametnata od skandalozniot premier Silvio Berluskoni.

Agencijata go namali i

S

120%

kratkoro~niot rejting od A-1+ na A-1, pa zatoa perspektivata na ovaa ocenka e negativna, {to zna~i deka rejtingot na Italija mo`e i ponatamu da se namaluva.

“Ovaa odluka e odraz na namalenite perspektivi za rast na italijanskata ekonomija i procenkata spored koja nestabilnosta na vladeja~kata koalicija i politi~kite nesoglasuvawa vo Parlamentot verojatno }e prodol`at da ja ograni~uvaat sposobnosta na dr`avata re{itelno da reagira na te{kata makroekonomska situacija na vnatre{en i nadvore{en plan”, se naveduva vo soop{tenieto na Standard i Purs.

od BDP iznesuva italijanskiot javen dolg

Spored Stefan Roberts, glaven ekonomist na investiciskiot gigant Nomura, izgledite za ekonomski rast na Italija se vlo{uvaat, a postojat malku faktori koi poka`uvaat deka Berluskoni mo`e efektivno da odgovori i da gi ispolni zacrtanite fiskalni celi. Toa pridonesuva da se zgolemat stravovite od {irewe na dol`ni~kata kriza i naglo povlekuvawe na rizi~nite investicii.

MERKITE ZA [TEDEWE NEDOVOLNI Iako vladata na premierot Silvio Berluskoni na krajot od minatata nedela go usvoi paketot-merki za {tedewe od 54 milijardi evra, dolgovite koi zemjata gi natalo`i niz godinite se zastra{uva~ki: javniot dolg iznesuva okolu 120% od bruto-doma{niot proizvod (BDP) i e eden od najgolemite vo Evropskata unija (EU).

Amerikanskata agencija za krediten rejting vo izve{tajot

POSTOJANA POLITI^KA NESIGURNOST konomskite analiti~ari na agencijata prognoziraat deka vladata na Berluskoni nema da bide sposobna da gi implementira site merki za {tedewe, duri i navistina da saka. Direktorot na Standard i Purs, Dejvid Birs, otvoreno zboruva deka Italija neodlu~no reagira na najnovite pazarni pritisoci, pa zatoa ostava vpe~atok deka poseduva postojana politi~ka nesigurnost vo odnos na ekonomskite predizvici. Zatoa, agencijata ne smeta deka }e se popravat finansiite na Italija, pa procenuva deka toj trend }e bide negativen. Formalno, i ocenkata A, sli~no kako i A+, zna~i deka vlo`uvawata se sigurni samo ako ne se pojavat nekoi nepredvideni okolnosti, no, toa, sepak, zna~i deka Italija }e mora da pla}a pove}e za parite koi ima namera da gi pozajmi.

E

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

koj go objavi vo ponedelnikot ve~erta ne veruva deka usvoenite merki za {tedewe vo Rim }e bidat dovolni italijanskata ekonomija da se vrati na pravilen pat, pa procenuva deka stapkata na ekonomski rast na Italija, namesto procenetite 1,3% do 2014 godina, nema da bide pogolema od 0,7%. So ogled na toa deka Italija, sepak, e N

I

O

G

L

A

ekonomii edna od najgolemite ekono na EU, namaluvaweto na ocenkata od Standard i Purs gi prodlabo~i somne`ite na svetskite pazari na kapital vo evroto, koe od v~erautro povtorno po~na da gubi od svojata vrednost. Evroto na deviznite pazari vo odnos na amerikanskiot dolar padna za 0,5%, na 1,3615 dolari.

“Namaleniot rejting na ItalS

ija e negativen za evroto, no ne veruvam deka toa pretstavuva iznenaduvawe.

Poradi dol`ni~kata kriza, padot na vrednosta na evroto }e prodol`i, no sekoja pozitivna vest od Evropa mo`e da go pottikne rastot na nejzinata zaedni~ka valuta”, veli Tapei Ino, valuten strateg vo Bankata na Tokio- Micubi{i.

I

Kursevi po deloven angliski jazik Stopanska komora na Makedonija Po~etok: vtora polovina na septemvri 2011 godina Kursevi po deloven angliski jazik }e opfati temi od oblasta na marketing i proda`ba, menaxment i finansiski menaxment, ~ove~ki resursi, odnosi so javnosta, brendirawe, biznis planirawe i sl.

STEPENI: 1. Elementary 2. Pre-Intermediate 3. Intermediate 4. Upper-intermediate Maksimalen broj na u~esnici vo edna grupa: 8 Zainteresiranite u~esnici za ovoj seminar mo`at da se prijavat najdocna do 23 septemvri 2011 godina.

KONTAKT: Elizabeta Eftimova tel:02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 e-mail: beti@mchamber.mk;

Len~e Zikova tel: 02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 lence@mchamber.mk

14

Feqton

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI

Po~ituvani ~itateli, “Kapital” po~na nov feqton: “Umetnosta na strategijata na Aleksandar Makedonski”. Vo sorabotka so izdava~kata ku}a Ikona vi go pretstavuvame fantasti~niot bestseler na Parta Bose, Indiec koj `ivee i raboti na relacija London-Boston. Po dolgogodi{no istra`uvawe i prou~uvawe na `ivotot i vojskovodskata kariera na Aleksandar Makedonski, Bose uspeal da sogleda kako strategiskoto razmisluvawe i liderstvoto na najgolemiot imperator vo istorijata mo`e da se iskoristat za osvojuvawe na svetot na politikata i biznisot denes.

USPE[NATA LOGISTIKA E BORBENA SILA

a 4 avgust 1990 godina, eden osobeno topol, vla`en i te`ok den vo Xorxija, generalot so dve yvezdi~ki, Vilijam Gas Pagonis, dobi naredba da go po~ne logisti~koto planirawe za logisti~koto koncentrirawe na multinacionalnite sili vo Saudiska Arabija. Na 2 avgust, trupite na pretsedatelot na Irak, Sadam Husein, upadnaa vo Kuvajt i go okupiraa. Celta na voenata operacija, predvodena od Amerika, be{e da gi istera Ira~anite od Kuvajt. Koga Pagonis, zaedno so nekolku oficeri, na 8 avgust sleta vo vozduhoplovnata baza Kral Abdul Aziz vo Dahran, edinici od 82-ta vozdu{no–desantna divizija ve}e po~naa da pristignuvaat vo regionot, koj najnakraj }e stane svedok na rasporeduvawe

N

Vilijam Gas Pagonis

na 550.000 multinacionalni vojnici, od koi site pristignaa so avioni, i pove}e od sedum milioni toni zalihi, oprema i oru`je, koi glavno dojdoa po morski pat.

Do vremeto koga kopnenata ofanziva po~na na 24 fevruari 1991 godina, ovaa najgolema mobilizacija vo istorijata opfati lu|e i zalihi ~etiripati pove}e od visoko vremenski ~uvstvitelniot “berlinski vozdu{en most” vo 1948 godina. Vo isto vreme, taa be{e izvedena za edna tretina od vremeto potrebno za berlinskata operacija. Bea skladirani voda i hrana dovolni za eden mesec, municija dovolna za 45 dena i gorivo so koe sekoj mo`e{e neprekinato da se dvi`i pet dena. Vo jadroto na logisti~kite operacii bea osum istureni logisti~ki bazi, koi me|usebno bea oddale~eni na pomalku od 145 kilometri, {to

im ovozmo`uva{e na kamionite da pravat kru`no patuvawe za 24 ~asa ili pomalku. Na ovoj na~in, kako i trupite na Aleksandar, koga multinacionalnite sili bea vo ofanziva, tie mo`ea da bidat snabdeni dol` nivniot pat i ne zavisea od samo edna baza za snabduvawe pozadi niv.

Dve od isturenite logisti~ki bazi bea postaveni re~isi na neprijatelska teritorija. Tie bea soodvetno kamuflirani zad deseticite peso~ni bunkeri, koi vizuelno ne se razlikuvaa od okolnata pustina. Kamionite bea tovareni so site neophodni zalihi za vospostavuvawe u{te podale~ni istureni bazi. Pa taka, koga ofanzivata po~na, vojnicite ne moraa da se gri`at od kade doa|a nivnata hrana, gorivoto i municijata.

“Moeto osnovno op{to na~elo”, napi{a Pagonis, “be{e deka

Koga generalot Vilijam Gas Pagonis dobi naredba da go po~ne logisti~koto planirawe za logisti~koto koncentrirawe na multinacionalnite sili vo Saudiska Arabija, toj objasni deka kako osnova vo logisti~kiot dizajn }e gi ima strategijata i taktikite na Aleksandar Veliki.

Veliki.

skladovite od koi korpusite gi zemaa nivnite zalihi moraa da bidat locirani dovolno blisku do frontot. Taka, koga trupite trgnaa napred, tie s$ u{te mo`ea da se snabduvaat od ovie skladovi”. Spored Gas Pagonis, ovoj logisti~ki dizajn svoja osnova imal vo negovoto prou~uvawe na strategiite i taktikite na Aleksandar Veliki i na britanskata armija koja vojuvala so Romel vo Severna Afrika.

Celiot logisti~ki sistem bil osmislen za da poddr`i bo~en manevar, izveden od bo~nata operacija koja Aleksandar Veliki najprvin ja primenil vo bitkata kaj Hidasp (poglednete go slednoto poglavje). Vo ovaa zavr{na faza od Zalivskata vojna, popularno nare~ena “Ave Marija” (spored molitvata “{utirawe kon napa|a~ot vo poslednata minuta so nade` deka

Norman [varckopf

}e se postigne gol”), oklopniot Sedmi korpus pojde vo ofanziva re~isi 400 kilometri na sever kon rekata Eufrat, gi prese~e komunikaciite i liniite za snabduvawe na ira~kata armija i se pojavi odzadi diviziite koi bea naso~eni kon Kuvajt i kon Saudiska Arabija. Golemite tenkovi na Sedmiot korpus, koi tro{ea mnogu benzin, dobivaa gorivo od cisterni natovareni na kamioni. Pozajmuvaj}i edna ideja od Britancite vo Severna Afrika, armijata na SAD gi prenesuva{e tenkovite do frontot so pomo{ na kamioni.

Taka, tenkovite ne moraa da bidat odr`uvani ili popravani dodeka patuvaa kon frontot - vo pustinata, defektite kaj duri i najsofisticiranite tenkovi se voobi~aen problem.

Polesniot Osumnaesetti vozdu{no-desanten korpus go po~na svoeto dvi`ewe zad Sed-

Generalot Norman [varckopf, odlu~i logistikata da igra centralna uloga vo Zalivskata vojna, pa vedna{ pred ofanzivata, toj na Pagonis mu dade ednakvo vlijanie, avtoritet i profil so pove}eto od vi{ite takti~ki komandanti. Ne{to koe za prv pat bilo vostanoveno od Aleksandar.

A

15

Feqton

KAPITAL / 21.09.2011 / SREDA

Aleksandar Veliki donel mnogu odluki za logisti~ki pra{awa. No, s$ na s$, toj go doveruval donesuvaweto odluki povrzani so logistikata na eden od negovite vi{i zapovednici, kako {to bil Parmenion koj bil odgovoren za nivnoto planirawe i izvr{uvawe. Koga stanuvalo zbor za logistikata, sekoj znael koj ja ima celosnata odgovornost

P

ARTA BOSE e marketingdirektor na Allen&Overy, edna od najgolemite i najistaknati pravni firmi na svetot, so sedi{te vo London. Do mart 2003 godina, Parta be{e partner i glaven rakovoditel za marketing vo Monitor Group, me|unarodna strategisko sovetodavna firma so pretstavni{tva vo 25 zemji {irum svetot. Toj be{e ~len na kancelarijata na pretsedava~ot so firmata i rabote{e vo sedi{teto na Monitor vo Kejmbrix, Masa~usets. Pred da se pridru`i na Monitor, Parta be{e partner i direktor za komunikacii vo McKinsey&Company i rabote{e vo Londonskoto biro na taa kompanija.

Parta be{e i glaven urednik na McKinsey Quarterly.

Ima diploma po in`enering od Univerzitetot vo Baroda, Indija, magisterska titula od novinarskoto u~ili{te pri Univerzitetot Kolumbija i po biznis-administracija od Sloun, u~ili{te za menaxment pri Institutot za tehnologija od Masa~usets.

Toj be{e korisnik na The India Abroad stipendija na Univerzitetot Kolumbija i na stipendijata od Sloan Management Review. Dodeka be{e vo Sloun be{e urednik vo Sloan Management Review. @ivee vo Boston i vo London. Koga ne se razonoduva so svoite deca po trevnicite ili na igrali{teto za fudbal, u`iva da igra tenis, da prebaruva po antikvarnici ili da gi gleda natprevarite na fudbalskiot klub Чelzi vo angliskata Premier liga.

miot i, poradi svojata brzina, go prestigna Sedmiot korpus neposredno pred da navleze vo Irak. Osumnaesettiot se upati na zapad i se soo~i so ira~kata armija od nejzinata predna strana. Osumnaesettiot, isto taka, mora{e da go ostvari toa {to Aleksandar prv go izvede vo vojuvaweto: preo|awe od defanzivna pozicija (za{tita na Saudiska Arabija) vo ofanzivna pozicija protiv Ira~anite - seto toa dodeka be{e vo dvi`ewe.

Poradi seopfatnoto dvi`ewe na Sedmiot korpus i na Osumnaesettiot vozdu{no-desanten korpus, Ira~anite po ~etiri denovi bea prinudeni da se predadat. Toa be{e vo sklad so ednostavnata cel na Zalivskata vojna, koja spored zborovite na generalot Kolin Pauel be{e: “Prvo }e ja otse~eme ira~kata armija, a potoa }e ja uni{time”.

Glavniot komandant na multinacionalnite sili, general Norman [varckopf, odlu~i logistikata da igra centralna uloga vo kampawata. A poradi toa, vedna{ pred kopnenata ofanziva, toj go promovira general Pagonis vo general so tri yvezdi~ki, {to mu dade ednakvo vlijanie, avtoritet i profil so pove}eto od vi{ite takti~ki komandanti vo kampawata. Toa be{e ne{to koe za prv pat bilo vostanoveno od Aleksandar - toj ne samo {to & dal centralna uloga na logistikata vo negovite kampawi, tuku se pogri`il i taa da bide predvodena od eden od negovite najmnogu sposobni vojskovodci. Parmenion mnogu ~esto gi predvodel logisti~kite operacii, i sekoj pat koga Makedoncite pobeduvale, toj bil odgovoren za zaplenuvawe na neprijatelskiot zadninski transport i negovo prenesuvawe doma. Drugi vojskovodci koi igrale najvisoka logisti~ka uloga bile Koen i Krater, i dvajcata

SPECIJALISTI ZA DELOVNA LITERATURA Biznis-modelot na Del se narekuva model “direktno do kupuva~ite” - nekoj kompjuter se sklopuva samo koga e primena nara~kata od kupuva~ot, a potoa se dostavuva za eden ili dva dena preku dobro razraboten sistem za transport. vi{i zapovednici vo vojskata.

Sli~no kako i Pagonis, i ovie vojskovodci na Aleksandar bile, dodeka ja imale komandata, edinstvenata li~nost koja ja imala celosnata odgovornost za logisti~kite pra{awa.

VO KAKVI LOGISTI^KI PROCESI INVESTIRAA KOMPAK I DEL? Uspe{nite biznis-organizacii, isto taka, investiraat vo razvoj na prvoklasni logisti~ki procesi i naimenuvaat vrven menaxer kako li~nost so nepodelena odgovornost. Va`nosta na logistikata nikade ne e povidliva otkolku vo sklopuvaweto i distribucijata na personalnite kompjuteri. So godini, sekoj gleda kon biznis-modelot na Del (Dell) po ime “direktno do kupuva~ite” - nekoj kompjuter se sklopuva samo koga e primena nara~kata od kupuva~ot, a potoa se dostavuva za eden ili dva dena preku dobro razraboten sistem za transport.

Spored konkurenti kako Kompak (Compaq), modelot na Del nude{e pristap na mal pazar.

Vo Kompak veruvaa deka Del e privle~en za kupuva~ite na relativno ednostavnite kompjuteri, dodeka na nesofisticiranite kupuva~i im e potrebna pomo{ od prodava~ite za odbirawe duri i na osnovnite sistemi; za instalacija na slo`enite sistemi se potrebni uslugite na VAR (prodava~i koi ostvaruvaat pogolema profitna mar`a, bidej}i nudat dopolnitelni uslugi). “Maliot pazar” na Del, na nesre}a za Kompak i drugite, se konstatira{e i deka e prili~no golem. Kompak, kako i mnogu drugi sklopuva~i, go odbra modelot “sklopuvawe spored prognoza” - sekoj mesec ili kvartal se prave{e prognoza na proda`bata i kompjuterite bea sostavuvani spored prognozata. Kompak ima{e poleten biznis po princip na direktna nara~ka, a pove}eto negovi kompjuteri bea prodavani preku trgovci na malo i VAR, koi{to dodavaa i prilagodliv softver ili hardver za potrebite na nivnite komercijalni kupuva~i.

Kompak }e dobie{e prognozi od distributerite, sklopuva{e dovolno kompjuteri i gi dostavuva{e do maloproda`bata i do VAR. Me|utoa, so tekot na vremeto, vo negovite magacini

Izdava~ka ku}a Ikona postoi ~etiri godini, so izdava~ka politika posebno fokusirana na oblasta na delovnata literatura. Vo tekot na ovoj period se izdadeni pove}e od 30 naslovi, koi na nekoj na~in ostavile golemo vlijanie vrz teoretskite i prakti~nite aspekti na menaxmentot, a nekoi od niv se neodminlivo ~etivo za sekoj {to raboti vo ovaa sfera:

Kompak, kako i mnogu drugi sklopuva~i, go odbra modelot “sklopuvawe spored prognoza” - sekoj mesec ili kvartal se prave{e prognoza na proda`bata i kompjuterite bea sostavuvani spored prognozata.

i vo magacinite na distributerite po~naa da se “naplastuvaat” mnogu kompjuteri, bidej} i prognozite, kako {to sekoga{ e slu~aj, ne bea vo sklad so pobaruva~kata. Poradi rapidnite tehnolo{ki inovacii, ~esto se slu~uva odreden hardver ili softver da stane zastaren, duri i za eden do {est meseci, vreme koe voobi~aeno e potrebno za da se prodade kompjuter.

Zatoa, “isturenite bazi” na Kompak postojano bea natrupani so inventar koj kupuva~ite ne go posakuvaa. Kompak be{e i poskap. (Del, so toa {to kupuva{e komponenti neposredno pred kupuva~ite da gi pobaraat, uspea da dobie korist i od prose~niot pad na cenite na elektronskite komponenti, koj iznesuva 1% nedelno.)

Za razlika od ve{tite prodava~i na obleka, kako Zara (ZARA - {panskata maloproda`na senzacija koja go osvojuva svetot) i The Limited koi (razbiraj}i kolku promenliv mo`e da bide vkusot na kupuva~ite) nudat duri i pomoderno od najmodernoto za da dr`at kontinuitet vo proda`bata, Kompak nikoga{ ne go stori toa, ili go stori premnogu docna; Kompak prodava{e kompjuteri koi, kako {to bi rekle tinejxerite, bea “lanska moda”. Zatoa, ne e ~udno {to propadna modelot na Kompak – “sklopuvawe spored prognoza”.

Del, vo me|uvreme, prodol`uva da odi po patot na uspehot, zgolemuvaj}i go svojot udel na pazarot za personalni kompjuteri.

Kompak, kako i mnogu drugi ugledni firmi, na pote`ok na~in ja nau~i lekcijata deka logistikata ili sozdava, ili uni{tuva edna kompanija - posebno onaa kompanija koja sozdava i prodava artikli so kratok `ivoten ciklus, kako kompjuteri ili moderna obleka.

Britanskata kompanija koja se zanimava so trgovija na malo Marks i Spenser

(Marks & Spencer) so godini be{e smetan kako primer za logistika - najmnogu poradi negovoto mo{ne uspe{no direktno popolnuvawe na inventarot vo negovite prodavnici na mondenskite britanski ulici, so {to se eliminira{e duri i privremeno stavawe na proizvodite vo magacini. No, kompanijata strmoglavo padna, koga vo docnite 80-ti i ranite 90-ti godini vleze vo modniot biznis, kade {to logistikata ne e samo pra{awe na fizi~ka distribucija na stoki, tuku e tesno povrzana so predviduvawe, testirawe i skladirawe obleka, koja }e bide moderna vo narednata sezona.

Prethodno, negoviot logisti~ki sistem za direktno popolnuvawe se trude{e da gi popolni policite za hrana so sve`i proizvodi, a policite za obleka so evtini, visokokvalitetni i izdr`livi proizvodi, koi mo`ea da bidat noseni od ne~ija lo{o oble~ena tetka i od }erka koja saka sovr{eni {evovi. Koga navleze vo modniot biznis, mu be{e potreben skok kon mnogu pogolemo nivo na logisti~ka sofisticiranost, no kako mnogu kompanii - a ne kako Aleksandar - mu treba{e vreme da sfati deka logistikata e ne{to pove}e od fizi~kata distribucija. Gream [arman, vode~ki avtoritet za ulogata na strategijata i logistikata, pred re~isi 20 godini napi{a: “Na dene{nite menaxeri, koi se preokupirani so poitni predizvici, logistikata mo`ebi im izgleda kako nesoodvetno bojno pole vo natprevarot za idna

[TO E MENAXMENT

XOAN MAGRETA, kniga na godinata vo izbor na Business Week i The Economist

EFEKTIVEN DIREKTOR

PITER DRAKER

MENAXIRAWE ZA IDNINATA

Piter Draker

DRAKER ZA SEKOJ DEN Piter Draker

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI

PARTA BOSE

MOTIVIRAWE NA VRABOTENITE

BERI SILVERSTAIN

SOVR[EN BIZNIS PLAN

RON XONSON

SOVR[ENO CV

MAKS EGERT

ODNOSI SO JAVNOSTA

ANTONI DEJVIS

48 ZAKONI NA MO]TA

ROBERT GRIN

konkurentska prednost. No toa e, vsu{nost, mestoto kade {to }e se vodi pogolemiot del od bitkata” - realnost koja mnogu kompanii ja otkrivaat na pote{kiot na~in.

Za~uduva~ki e deka Aleksandar ja sfatil ulogata koja logistikata }e ja igra vo negoviot uspeh.

(PRODOL@UVA) VO UTRE[NIOT BROJ: SO OSVOJUVAWETO NA AVGANISTAN ZAVR[UVA POGLAVJETO ZA VOENATA LOGISTI^KA STRATEGIJA NA ALEKSANDAR.

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

VO PETOK, SPECIJALEN PRILOG

AVTOMOBILIZAM EKOLO[KITE ASPEKTI PRI IZBOR NA NOVO VOZILO - KOLKU MAKEDONCITE VODAT SMETKA ZA [TEDLIVOSTA I EKOLOGI^NOSTA NA SVOETO VOZILO? NOVITETI VO RAZLI^NITE TIPOVI ZA FINANSIRAWE NA AVTOMOBILSKATA PRODA@BA - KREDITI I LIZING OSIGURUVAWE OD AVTOODGOVORNOST: POVE]E OD ZAKONSKA OBVRSKA! ESENSKA PONUDA OD MAKEDONSKITE AVTO-SALONI

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

28 OKTOMVRI SPECIJALEN PRILOG

OSIGURUVAWE I LIZING OSIGURITELNITE KOMPANII OVAA ESEN SO NOVI PAKET-PONUDI, DIZAJNIRANI SPECIJALNO ZA KOMPANIITE!

KAKVI NOVI MO@NOSTI I POVOLNOSTI SE OTVARAAT ZA MAKEDONSKITE KOMPANII?

[TO ZNA^I POSEDUVAWETO NA OSIGURITELNA POLISA? VO SEGMENTOT @IVOTNO OSIGURUVAWE GODINAVA VLEGOA DVE NOVI KOMPANII - DALI TOA ]E GO ZA@IVEE @IVOTNOTO OSIGURUVAWE ILI ZGOLEMENATA POBARUVA^KA I SVESNOST ZA POTREBATA OD OSIGURUVAWE NA @IVOTOT- PREDIZVIKA I ZGOLEMUVAWE NA PONUDATA?

NOVINI NA LIZING PAZAROT VO MAKEDONIJA OVA SE SAMO DEL OD TEMITE KOI KE MO@E DA GI PRO^ITATE VO SPECIJALNIOT PRILOG OSIGURUVAWE I LIZING, KOJ ]E IZLEZE NA 28 OKTOMVRI 2011 VO NEDELNIKOT KAPITAL

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111