383-07.10.2011

petok. 07 oktomvri. 2011 (weekend en izdanie) МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.083,71 МБИД 2.251,75

ОМБ 118,28

+0,72% -0,13% +0,23%

VE I S U L C EX

Izvor: Makedonska Berza

WWW.KAPITAL.MK

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,50 46,12 71,27

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

KAPITAL NA SAMITOT 100 BIZNISLIDERI OD REGIONOT

STRANA 4-5

NASKORO!!!

ASKORO!!! MESE^NIK

NA 19 OKTOMVRI

petok / weekend. 07 oktomvri. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari... petok-07. sabota-08. nedela-09.oktomvri. 2011 | broj 383 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

NA 12 OKTOMVRI MESE^NIK

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

OSNOVA^OT NA APPLE JA ZAGUBI BITKATA SO BOLESTA

3.000

МБИ10

2.800 2.600 2.400 2.200

STIV XOBS

2.000

1955-2011

Zamina vizionerot

1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

VOVEDN VOVEDNIK D VERICA JORDANOVA JORDAN

STRANA 6

Vele i Mile

STRAN STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PETOK 07 OKTOMVRI 2011

D

VELE I MILE

Dve stranski kompanii ja isfrlile Makedonija od igra kako investiciska destinacija zatoa {to lo{ata infrastruktura drasti~no go poskapuva transportot!

Pri~inite za dvete propadnati investicii denovive javno gi prizna ministerot za stranski investicii, Vele Samak i go “posipa so pepel” svojot kolega Mile Janakievski, koj so godini n$ uveruva deka infrastrukturata e vrven prioritet na Vladata. Sedat li ovie dvajca vladini ministri na ista masa na Ilindenska? Zboruvaat li voop{to me|usebe?

Mu ka`al li Vele na Mile deka investitorite ni pi{uvaat ogromen minus za infrastrukturata? Go slu{nal li Mile, Vele ili toj samo go slu{a {efot koj mu ka`uva vo javnost da se rasfrla so falbi za milioni evra investirani vo pati{ta i so vetuvawa kalku golema i moderna infrastruktura }e imame naskoro?

I dodeka stranskite investitori, koi tolku o~ajno gi posakuvame, n$ zaobikoluvaat i odat vo zemji so podobra infrastruktura i logisti~ka poddr{ka, ministerot Janakievski ni`e “vrvni uspesi”.

Po ~etirite godini potro{eni na doizgradba na 7,7 kilometri avtopatot od Kumanovo do Tabanovce, neodamna zede u{te eden zaem za 28 kilometri avtopat od Demir Kapija do Smokvica. Vo celata potrebna suma od okolu 280 milioni evra, prete`no zaemi, Vladata participira so samo

{est milioni. I plus, najmalku pet godini za kone~no zavr{uvawe na avtopatot od Koridorot 10.

Sedumte kilometri do Srbija i 30-te do Grcija, koi doprva treba da se izgradat, se vrvnite dostignuvawa na ministerot za transport.

Avtopatot po Koridorot 8, neophoden za povrzuvawe so Bugarija i Albanija i obezbeduvawe izlez na pove}e pristani{ta, vopp{to ne e na dneven red.

Na ovaa va`na patna arterija na zemjata & nedostigaat okolu 200 kilometri, za koi se potrebni 800 milioni evra. Namesto celata energija da ja posveti na barawe na~ini i izvori za finansirawe, isklu~itelno va`ni za kompaniite i investitorite, ministerot Mile miluva so polna usta falbi da zboruva za proektot rekonstrukcija na regionalni pati{ta, vreden 70 milioni evra, obezbedeni od Svetska banka.

Znae li ministerot deka tie selski pati{ta voop{to ne se predmet na analiza na stranskite investitori, pa ni na doma{nite, zatoa {to tie ednostavno ne pravat su{tinska razlika. Nosat po nekoj glas pred izbori, nekoj procent pove}e vo na{timanite rejtinzi i dovolno materijal za falewe vo namestenite intervjua.

Ministerot ve}e podolgo nema ili ne saka da dade odgovor zo{to ne obezbeduva sredstva za izgradba na sedumte avtopati{ta, glavniot adut vo predizborieto?

Zo{to ne raspi{uva konkurs za koncesionirawe avtopati{ta?

Zo{to ne ka`uva kakov model za izgradba na pati{ta im sugerirala francuskata konsultantska ku}a

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

VERICA JORDANOVA jordanova@kapital.com.mk

Luis Ber`e? Zo{to so poslednata preraspredelba na buxetskite pari skrati 2,3 milioni evra od predvidenite 69 za izgradba i rekonstrukcija na pati{ta (samo 5,7 milioni za avtopati{ta)?

I na krajot na krai{tata, zo{to Makedonija uporno se dr`i kako slepo crevo na Balkanot?

Vo nezavisna Makedonija se izgradeni okolu 100 kilometri avtopat, a celata avtopatska mre`a vo zemjata e dolga skromni 300 kilometri. Porazitelni podatoci, posebno ako se sporedat so regionot, kade {to na golemo se gradat avtopati{ta, mostovi, se probivaat tuneli, se povrzuvaat zemji, pristani{ta, pazari i kompanii...

A i u{te ne{to ka`a ministerot Vele.

Deka makedonskata infrastruktura bila podobra od taa vo Turcija?! Bre, bre, bre! [to li }e bide koga negoviot kolega Mile }e gi realizira site golemi infrastrukturni proekti vo najava. Duri toga{ Vele }e ima polni race rabota so stranskite investitori, koi }e se stepaat za da se lociraat vo “srceto na Evropa”!

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

700

I

ljadi ,evra proneverile 13 upraviteli na firmi od Prilep i Bitola. Poradi neplateni obvrski, tie imale blokirani `iro-smetki, a ne vladeele ni so osnova~kiot vlog. Vo 2009 godina i lani gi promenile sedi{tata na firmite za da izbegnat pla}awe na dolgovite. Spored portparolot na SVR Bitola, \oko Strezovski, celata operacija ja predvodel prvoprijaveniot vo slu~ajov, Dobre Risteski od Krivoga{tani, koj gi prezel 11-te firmi so blokirani smetki i gi o{tetil doveritelite. Za slu~ajot prvite informacii policijata gi dobila od prilepskata podru`nica na Centralniot registar, deka Risteski vo 2009 godina i lani stanal sopstvenik, sodru`nik i upravitel na pove} e firmi. Obezbedeni se istorijati za firmite i za nivnite prethodni sopstvenici, kako i podatoci od bankite za platniot promet, so {to se potvrdilo deka tie imale blokirani smetki po pove}e osnovi.

KAKO PADOT NA EVROTO JA POGODUVA MAK

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

SLABOTO EVRO UVOZOT VO DOL ALEKSANDAR JANEV

P

janev@kapital.com.mk

Padot na vrednosta na evroto vo odnos na dolarot, kako i o~ekuvawata deka trendot na jaknewe na amerikanskata valuta }e prodol`i i ponatamu kako posledica na silnite potresi vo evropskata ekonomija }e im sozdadat problemi na makedonskite kompanii koi uvezuvaat od stranstvo i pla}aat vo dolari. Od druga strana, pak, makedonskiot izvoz vo SAD i vo drugi zemji kade {to prodavaat za dolari stanuvaat pokonkurentni na tie pazari. Izvoznite kompanii za pomalku denari }e dobijat pove}e dolari, sprotivno na uvoznicite, koi }e treba da platat pove}e. Sepak, analiziraj} i gi statisti~kite podatoci za uvoz i izvoz na zemjata, pove}e kompanii }e zagubat od rastot na dolarot, bidej}i zemjava pove}e uvezuva otkolku {to izvezuva vo dolari.

Podatocite poka`uvaat deka me|u 25% i 30% od uvozot na Makedonija e od Rusija, SAD, Brazil, Ukraina, Kina i u{te nekolku zemji so koi trguvame vo dolari.

Od po~etokot na godinata samo za uvoz na nafta i drugi mineralni goriva se potro{eni 950 milioni dolari, {to zna~i deka poradi kontinuiraniot rast na dolarot, uvoznicite na nafta morale da odvojat pove}e denari za da kupat dolari, so {to prakti~ki uvozot poskapuva.

Kaj izvozot pak, najgolem del ili nad 60% e naso~en kon zemjite od EU, taka {to od rastot na dolarot vo odnos na evroto ne se o~ekuvaat pozna~ajni efekti vrz ekonomijata. Spored procenkite, samo okolu 15% od izvozot vo stranstvo se prodava vo dolari, glavno vo Rusija i vo zemjite od isto~niot blok.

Od druga strana, denarot e fiksno vrzan za evroto i namaluvaweto na vrednosta na evropskata valuta direktno nema da ima nikakvi negativni vlijanija vrz

Padot na evroto vo odnos na dolarot im sozdade problemi na makedonskite kompanii koi uvezuvaat i pla}aat vo dolari, dodeka makedonskiot izvoz na dolarskite pazari stanuva pokonkurenten so slabeeweto na evroto makedonskata ekonomija. Del od ekonomistite duri procenuvaat deka fiksniot kurs na denarot za evroto, poradi slabeeweto na evropskata valuta, {to gi pravi zemjite od evrozonata pokonkurentni, prakti~ki ovozmo`uva i makedonskiot izvoz da bide poevtin vo odnos na drugite svetski valuti.

“Slabeeweto na evroto na smetka na jakneweto na dolarot ja pravi makedonskata ekonomija pokonkurentna vo delot na izvozot. To~no e deka uvozot vo dolari poskapuva, osobeno naftata, me|utoa, toa treba da bide znak kompaniite pove}e da koristat doma{ni surovini, a namesto nafta, da se koristi gasot ili drugi tipovi energensi”, izjavi generalniot direktor na Stopanska banka, Gligor Bi{ev.

Vrednosta na evroto vo odnos na dolarot samo posledniot mesec se namali za 8,2%.

Spored poslednite podatoci, vrednosta na edno evro v~era iznesuva{e 1,32 dolari. Fin-

ansiskite analiti~ari procenuvaat deka do krajot na godinata vrednosta na dolarot }e zajakne do 1,25 za evro.

“Otsustvoto na politi~ki dogovor i razedinetosta me|u liderite vo evrozonata i od druga strana, o~ekuvawata deka amerikanskata ekonomija pobrzo }e izleze od krizata, poka`uvaat deka najverojatno evroto }e prodol`i da pa|a. No, kolku i da se namali vrednosta na evroto, s$ dodeka denarot e fiksno vrzan za ovaa valuta nema da ima pogolemi naru{uvawa vo doma{nata ekonomija”, ocenuva Emil Jakimov, pretsedatel na Zdru`enieto za finansiski pazari vo Makedonija.

Zaradi za{tita od promenite na vrednosta na dolarot, finansiskite eksperti im sugeriraat na kompaniite da po~nat da koristat novi instrumenti koi im garantiraat pogolema bezbednost i za{tita od kursen rizik pri nepovolni pridvi`uvawa na nekoja valuta, kako opcii

Navigator

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK @ENA SO NAJDLABOK XEB

ANDRES FOG RASMUSEN ATO }e ja proceni sposobnosta na novata libiska vlast da go za{titi civilnoto naselenie pred da donese odluka za prekin na voenite operacii vo zemjata.

N

MUSA XAFERI icepremierot pora~a deka e normalno da se pojavat problemi so popisot na naselenieto, no deka tie mora da gi re{avaat isklu~ivo instituciite

V

GORAN ANGELOV irektorot na Drisla priznava deka otpadot od deponijata zavr{il vo koritoto na Markova Reka, od koja se polevaat okolnite zemjodelski povr{ini

D

BAJRAM REXEPI uleks uapsi {est policajci i eden vraboten vo Ministerstvoto za vnatre{ni raboti na Kosovo poradi somnevawe deka se vme{ani vo korupcija pri kupuvawe oru`je

E

KEDONSKATA EKONOMIJA?

O GO POSKAPE LARI 8,2%

porasna vrednosta na dolarot vo odnos na evroto za eden mesec

950

milioni dolari od po~etokot na godinata se plateni za uvoz na nafta i drugi mineralni goriva

30%

od makedonskiot uvoz se vr{i od SAD, Brazil, Rusija, Ukraina i Kina, na koi makedonskite kompanii im pla}aat vo dolari

ili fju~ersi.

Evroto oslabna poradi {pekulaciite deka Evropskata centralna banka }e gi namali kamatnite stapki

Evroto padna na najnisko nivo vo poslednite devet meseci vo odnos na dolarot poradi o;ekuvawata deka Evropskata centralna banka }e gi namali kamatnite stapki za da pottiknat rast.

“Pazarite se nervozni bidej}i e mo`no ECB da gi namali kamatnite stapki”, izjavi Kurt Magnus, izvr{en direktor za devizna proda`ba vo Sidnej vo Nomura holdings (*Nomura Holdings), najgolemata japonska brokerska kompanija. “Pazarite o~ekuvaat novi vesti i nov znak za kakov bilo stimul od ECB. Mislam deka ova e

GLIGOR BI[EV

me~kin pazar za evroto”, ocenuva Magnus. Edinaeset od vkupno 52 ekonomisti koi bea konsultirani od Blumberg (Bloomberg) predviduvaat deka ECB }e ja namali osnovnata kamata od 1,5%. [est od niv smetaat deka bankata }e ja namali kamatata na 1%, a petmina o~ekuvaat taa da padne na 1,25%. Ostanatite predviduvaat deka nema da ima promeni.

Ova e prvpat od juni 2010 godina ekonomistite da ne se ednoglasni vo anketata.

Bankarite vo Makedonija komentiraat deka namaluvaweto na osnovnite evropski kamati, {to e izvesno deka }e se slu~i do krajot na godinata, }e se odrazi i vo Makedonija, no prvo preku namaluvawe na kamatite na depozitite, a potoa na kreditite.

Me|utoa, ECB ostana na odlukata zasega da ne ja kore-

gira osnovnata kamata, iako ekonomistite se sigurni deka toa }e se slu~i do krajot na godinata.

Istovremeno so evroto, vo o~ekuvawe na soop{tenieto na Britanskata centralna banka vo vrska so odlukata za nominalnata kamatna stapka, pa|a{e i britanskata funta.

Britanskiot premier, Dejvid Kameron, izjavi deka svetot e na rabot na nova golema ekonomska recesija, no veti deka Britanija }e go sprovede planot za {tedewe i namaluvawe na buxetskiot deficit kako svoj pridones kon re{avawe na krizata.

Nara~kite od germanskite fabriki stagniraat, makedonskiot izvoz direktno }e bide pogoden

Spored procenkite na ekonomistite za Blumberg, nara~kite od germanskite fabriki vo avgust bele`at zastoj, otkako vo juli opadnaa za 2,8%.

Germanija e glaven dvigatel na makedonskata ekonomija, kade

GENERALEN DIREKTOR NA STOPANSKA BANKA Slabeeweto na evroto za smetka na jakneweto na dolarot ja pravi makedonskata ekonomija pokonkurentna vo delot na izvozot. To~no e deka uvozot vo dolari poskapuva, osobeno naftata, me|utoa, toa treba da bide znak kompaniite pove}e da koristat doma{ni surovini, a namesto nafta, da se koristi gasot ili drugi tipovi energensi.

{to se izvezuvaat okolu 30% od vkupniot izvoz. Spored procenkite na MMF, germanskata ekonomija, koja direktno go iscrtuva dvi`eweto i na doma{nata ekonomija, idnata godina }e se soo~i so drasti~no zabavuvawe na ekonomskiot rast na samo 1,2% godi{no. Spored procenkite, germanskiot izvoz vo 2012 godina }e porasne za samo 4%, nasproti 7,8% godinava, dodeka pak, uvozot, kade {to prakti~ki e vkalkuliran makedonskiot izvoz vo ovaa zemja, nasproti 7,7% godinava, }e ostvari rast od samo 3,6% idnata godina. Sli~ni negativni procenki MMF ima i za Grcija i Italija, kade {to Makedonija izvezuva okolu 15% od vkupniot godi{en izvoz. Za zemjite od regionot, kako Srbija i Bugarija, o~ekuvawata se pooptimisti~ki.

Ekonomistite procenuvaat deka krizata od Evropa }e se prelee vo doma{nata ekonomija vo slednite dvatri meseci, a prvite znaci ve}e se pojavuvaat. Spored niv, kompaniite brzo }e se soo~at so namaluvawe na proizvodstvoto i izvozot, stranskite investicii i doznakite od stranstvo }e seknat, nevrabotenosta }e po~ne da raste.

Krizata ovoj pat }e predizvika u{te pogolema trauma so silni razorni posledici za ekonomijata.

Vladata isto taka stravuva od nova kriza. Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, svesen za rizicite, predupredi deka ovoj pat negativnite efekti nesomneno }e se po~uvstvuvaat. Toj najavi deka Vladata ostanuva na opredelbata so konceptot na zgolemeni investicii od Buxetot vo kapitalni objekti da ja spasuva doma{nata ekonomija od nova recesija.

N

Najbogatata Afro-amerikanka na 20 vek, Opra Vinfri, godinava se zakiti i so titulata “Najbogata `ena vo {ou-biznisot”, spored listata na “Forbs”. Vinfri od maj 2010 do maj 2011 godina, zarabotila neverojatni 290 milioni dolari.

Pokraj toa {to postojano investira vo svoite biznisi, Opra e poznata i kako golemiot svetski filantrop. Izrasnata vo krajno skromni uslovi, so fustani od vre}i za kompiri, Opra svojata kariera ja po~nuva kako voditel na lokalni radiovesti vo maloto mesto Tenesi.

Otvoraj}i novi i novi vrati vo mediumskiot biznis, ambicioznata Vinfri stanuva milioner

OPRA VINFRI na 32 godini koga nejzinoto istoimeno {ou stana nacionalno.

Taa dava odli~en primer kako se zapo~nuva sopstven biznis so nula evra po~eten kapital. Silniot pretpriemni~ki duh na Opra ja napravi najpoznata i najbarana mediumska figura vo svetot.

No, i pokraj “te{kite salda”, Opra i ponatamu so polna parea gi prodol`uva humanata i investiciskata misija. Od dosega videnoto, rizikot i vlo`uvaweto vo milionski kapitalni proekti se edna od tajnite na nejziniot nemerliv uspeh.

GUBITNIK INAETOT PRED INTERESOT NA GRA\ANITE

N

Netrpelivosta i inaetot me|u gradona~alnikot na Berovo, Dragi Naxinski, kadar na VMRO-DPMNE i Sovetot, i pretsedatelot Jovan Mateni~arski, kadar na SDSM, skapo }e gi ~ini berov~ani. Otidoa kurban 10 milioni denari od buxetot na op{tina Berovo, dojdeni od evropski fondovi.

Namesto da im se izvinat na gra|anite, gradona~alnikot obvinuva za opstrukcii i veli deka odlukata so koja Sovetot ne go poddr`a rebalansot na op{tinskiot buxet (poradi koja propadnaa ovie pari) e politi~ka, a drugata strana smeta deka gradona~alnikot vodi inaet. I dvete strani izgleda zaboravile zo{to se na tie pozici.

DRAGI NAXINSKI Se odnesuvaat kako deca vo gradinka koi se raspravaat za toa ~ija e igra~kata, a taa e ni~ija.

Vo vreme koga pogolem del od op{tinite edvaj vrzuvaat kraj so kraj, koga e dobredojden sekoj denar, vakvoto odnesuvawe e von site normi na profesionalnost i menaxirawe.

So koe lice vo idnina }e se pojavat pred evropskite donatori? Kako }e im objasnat deka partiskiot interes i egoto im se nad interesite na berov~ani? Koja banka ili me|unarodna finansiska institucija }e saka da im dade pari na vakvi gubitnici.

MISLA NA DENOT

GENIJALNOSTA E SPOSOBNOST ZA ^UVAWE NA SOPSTVENATA VIZIJA SÉ DODEKA NE POSTANE STVARNOST

kubanski nacionalen heroj

BENXAMIN FRENKLIN AMERIKANSKI DR@AVNIK

Navigator

4 GRAFIK NA DENOT...

FOTO NA DENOT...

UVOZ NA NAFTA I NAFTENI DERIVATI PO ZEMJI

vtenti~en na~in na revolt so avtenti~en izgled. Skopjanecot Zoran Konevski v~era pred Krivi~niot sud oble~en kako klovn i so transparent vo raka protestira{e protiv nepravdata koja mu bila nanesena od sudot - od natepan sudot go proglasil za kriminalec i tepa~. Na transparentot Konevski go opi{uva negovoto talkawe niz sudskite lavirinti i vrskite vo niv. Konevski mo`ebi nema da ja dobie pravdata, no definitivno go privle~e vnimanieto za na~inot na koj go izrazuva svojot revolt. Toj raboti profesionalno kako klovn, no najverojatno zad negovata maska se krie silna poraka do instituciite.

Brojkite za uvoz se vo toni za 2010 godina; Izvor:TOP 100 SEE, www.poslovni.hr

A

744000

Albanija

890000

Bosna i Hercegovina

1338800

Hrvatska

573100

Kosovo

242300

Makedonija

748700

Moldavija

400300

Crna Gora

1105000

Srbija 0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

1.200.000

1.400.000

Spored izve{tajot Top 100 SEE, od zemjite vo regionot, so isklu~ok na Bugarija i Romanija (za koi nema dostapni podatoci), najgolem uvoznik na nafta i nafteni derivati vo Jugoisto~na Evropa e Hrvatska, a potoa sleduvaat i Srbija i Bosna i Hercegovina. Albanija i Moldavija se na isto ramni{te, a Makedonija ima pomal uvoz i od Kosovo i od Crna Gora.

SVETOT NIZ MEDIUMITE NE YORK POST NEW Amerikanskiot vesnik Am na naslovnata stranica pi{uva za smrtta na pi Stiv Xobs, osnova~ot na St Epl. Kako {to pi{uva Ep vesnikot, ikonata na ve Epl, koja{to go smeni Ep svetot, kompjuterskiot sv genij i ~ovekot {to stoi ge za zad iPhone, iPad i *iPod, po dolgo boleduvawe i ppo vlo{uvaweto na zd zdravstvenata sostoj samo pred nekolku tojba meseci me otstapi od svoite ra rabotni obvrski.

TTODAY’S OD ZAMAN Turskiot vesnik na Tur naslovnata stranica nas objavuva intervju so obj brazilskata pretsebra datelka Dolma Rusef, dat edna od najsilnite `eniedn politi~ari vo svetot, pol koja veli deka Turcija koj i BBrazil se dve golemi svetski sili koi{to sve imaat ogromno zna~ewe ima za rrastot na svetskata ekonomija i imaat ista eko politika za gradewe mir pol vo svetot

“Dogovor za novo vreme” e mototo na Samitot 100 biznis - lideri vo regionot, koj v~era po~na vo Aran|el vo Srbija. Ovoj nov dogovor e obvrska na kompaniite, no i na vladite, so cel pogolema regionalna sorab

EKSKLUZIVNO: “KAPITAL” NA SAMITOT 100 BIZNIS-LIDE

BALKANOT MORA DA PRISTAPI KON NOV DO

Osnovna cel na samitot e da nametne pogolema i pointenzivna regionalna ekonomska paniite i ekonomiite vo regionot, za po~etok, barem polesno da se spravat so globaln potoa da ja zajaknat i ekonomskata nezavisnost na nacionalno i na regionalno nivo. urne granicite i predrasudite i so ekonomska sila da se nametne vo Evropa, pora~a Srbija, Boris Tadi}. Spored Tadi}, nema druga alternativa za zemjite od Balkanot, osv “Kapital” ekskluzivno vo ponedelnik }e objavi intervju so Boris Tadi} se nao|ame na presvrt na dve SPASIJKA JOVANOVA koi ispratija mnogu golema alno nivo. Toa treba da go i va`na poraka - vreme e postignat preku realizacija vremiwa. Toj jaz proizveduva regionot da gi urne gra- na zaedni~ki regionalni destruktivno dejstvo vo mnogu nicite i predrasudite i proekti vo oblasta na endr`avi, posebno vo malite.

KATERINA POPOSKA ergetikata i infrastrukMalite ~ekaat da vidat {to poposka@kapital.com.mk so ekonomska sila da se turata, preku jaknewe na nametne vo Evropa. }e bide vo golemite dr`avi. konkurentnosta i osvojuvawe Mora da nosime mnogu komspecijalno od Samitot 100 Ova e prv samit od vakov treti pazari. za “Kapital” vid, koj Srpskata asocijacija pleksni i te{ki odluki, koi na menaxeri go inicira Vizijata i celta na samitot nema da gi razbere mnozinkako proekt koj treba da gi pozdravija pretsedatelot stvoto. No, nie mora da gi prerasne vo tradiciona- na Srbija, Boris Tadi} i na doneseme odlukite mnogu hralen godi{en sobir i da se Slovenija, Danilo Turk. bro za da obezbedat rast na odr`uva vo razli~na zemja. “Sekoga{ se postavuva kompaniite”, istakna Tadi}.

Osnovnata cel na samitot pra{aweto po koj pat treba Spored nego, sekoja vlada e da nametne pogolema i da odat malite dr`avi. ima svoja odgovornost. Sekoj pointenzivna regionalna Malite dr`avi podrazbimenaxer ima odgovornost za ekonomska sorabotka so cel raat mali ekonomii. Takvite svojata kompanija. kompaniite i ekonomiite vo ekonomski sistemi ne se vo “Mo`ebi nie mo`eme da regionot, za po~etok, barem sostojba da odgovorat so pronajdeme re{enija koi polesno da se spravat so site sili i na soodveten se odnesuvaat na nas vo globalnata ekonomska kriza, na~in na svetskata ekonomDogovor za novo vreme! ovoj region. Nie `iveeme a potoa za da ja zajaknat ska kriza. Nie ne mo`eme Ova e zada~ata koja na eden prostor koj ekonomekonomskata nezavisnost da gi sledime rigidnite v~era im ja ispora~a ski e potpren eden na drug. na nacionalno i region- ekonomski modeli. Nie denes Samitot 100 na biznisImame vnatre{ni potenciliderite i na vladite od zemjite od porane{na SFRJ od Aran|elovac, Srbija. Vo ovoj mal i amo direktorot na Kapital Media Group Qup~o Zikov i pretsedatelot na Upravniot uni{ten grad od krizaodbor na Alkaloid, @ivko Mukaetov, bea u~esnici na Samitot 100 vo Aran|elovac. Nieta, koja vo izminatite den drug makedonski biznismen ne dojde na ovoj sobir, na koj dojdoa menaxeri od Nektar, 20 godini ja jade{e Nekse grupa, Podravka, Agrokor, Atlantik grupa, EFT, Riko, Energoprojekt holding, Fiat, srpskata ekonomija, se Majkrosoft, EBRD, MMF, Svetska banka, OMV, INA i drugi golemi kompanii od regionot. sobraa stotina menaxO~ekuvawata na site biznismeni bea deka vakvite sobiri }e pridonesat za pogolema sorabotka eri i sopstvenici na i nadminuvawe na site pre~ki za rast i {irewe na biznisot. kompanii od site zemji od porane{na SFRJ, jovanova@kapital.com.mk

DNEVNIK Bugarskiot vesnik pi{uva deka svetskite finansiski institucii baraat da se napravi nov plan za spas na bankite vo evrozonata. Kako {to prenesuva vesnikot, ako ne se prezeme ne{to za namaluvawe na doverbata na evropskite banki, toa mo`e da dovede do kreditna kriza koga ekonomijata i taka nazaduva.

VE^ERWE NOVOSTI Srpskiot vesnik pi{uva deka Srbija e me|u prvite zemji vo Evropa po brojot na religiozni lica. Kako {to ka`uva naslovot, samo u{te vo Srbija veruvaat vo Gospod, a toa go potvrduva i istra`uvaweto, koe poka`uva deka 95% od gra|anite se izjaznile deka se golemi vernici, a samo 15% se ateisti.

D

SAMO КАПИТАЛ И ALKALOID NA SAMITOT 100

S

Navigator

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

3 FAKTI ZA...

191 28,5% 9,8%

Odobrenija za gradba se izdadeni vo avgust, soop{ti Dr`avniot zavod za statistika Se namalil brojot na izdadeni odobrenija za gradba vo avgust sporedeno so istiot mesec lani E zgolemena predvidenata vrednost na objekti za koi e dobieno odobrenie za gradba vo avgust sporedeno so istiot mesec lani

PROCENKI... \ORGE IVANOV

ПREDSEDATEL NA R.MAKEDONIJA

PODELBATA NA KOSOVO MO@E DA GO DESTABILIZIRA REGIONOT

M

akedonija e protiv razgovori za podelba na Kosovo, zatoa {to toa mo`e da go destabilizira celiot region”, veli pretsedatelot na Republika Makedonija, \orge Ivanov, vo intervju za srpskata agencija Tanjug.

Ivanov potencira deka Makedonija e vnimatelno gi sledi odnosite me|u Pri{tina i Belgrad i deka aktuelniot razvoj na nastanite gi ote`nuva razgovorite, no oti e neophodno tie da prodol`at po site pra{awa.

BORIS TADIЌ PRETSEDATEL NA SRBIJA

“Poznatiot ekonomist Xozef Stiglic denovive pora~a deka sega ne e vreme da se vleze vo Evropskata unija, osobeno ne vo evrozonata.

No, jas go postavuvam pra{aweto dali postoi alternativa na Evropskata unija. A zarem imame druga alternativa? Jas mislam deka vo momentov nema podobra alternativa EU. Uveren sum deka tokmu pro{iruvaweto e najdobroto re{enie za EU da izleze od krizata.”

lovac botka.

RI OD REGIONOT

OGOVOR!

sorabotka so cel komnata ekonomska kriza, a Vreme e regionot da gi pretsedatelot na ven vlez vo EU.

jali i resursi i tie mo`e da bidat eden od odgovorite na svetskata ekonomska kriza. Vtoro e sekoj da vidi na nacionalno nivo kakvi resursi ima vo energetikata, zemjodelstvoto, infrastrukturata...”, pora~a Tadi}.

Toj pobara od politi~arite i od biznismenite pogolema koordinacija i brzina vo noseweto na ekonomskite odluki.

Slovene~kiot pretsedatel, Danilo Turk, gi povika biznismenite da ja iskoristat krizata kako mo`nost, a ne kako problem. Toj im veti na kompaniite golema politi~ka poddr{ka za pogolema regionalna sorabotka.

“Pra{aweto koe mi se postavuva e {to mo`eme nie da & dademe na raspravata. Ne treba politi~arite na biznismenite da im ka`at kako da rabotat. Vie toa go znaete podobro od nas. No, politikata kreira va`ni uslovi za vas. Zatoa e dobro da vi ka`eme kako nie mislime na ovie vremiwa i kakvi odluki }e nosime. Patot za izlez od krizata ne e kratok i e mnogu te`ok. Zatoa,

Edna od celite na Samitot bea tet-a-tet sredbi na biznismenite so cel vospostavuvawe sorabotka, nao|awe novi biznisi i predizvici na regionalno nivo. treba zaedno da rabotime na toa. Ovde ima nekolku zada~i, koi }e pomognat za va{eto rabotewe ako uspe{no gi re{ime. Ednata e kreirawe politi~ki uslovi za ekonomska sorabotka na podra~jeto na porane{na SFRJ. Politikata e ovde za da gi re{ava problemite”, istakna Turk.

Slovene~kiot pretsedatel potencira{e deka vo sorabotka so zemjite od regionot postojat latentni problemi koi mora da se re{at. Spored nego, trgovskata razmena, zaedni~kite investicii i iskoristuvawe-

to na vnatre{nite potencijali se eden od odgovorite na ekonomskata kriza.

Maja Pi{evi}, izvr{na direktorka na Srpskata asocijacija na menaxeri, pora~a deka konsenzusot za prioritetnite proekti za zemjite od regionot i podgotvenosta na biznis-elitite da napravat ~ekor napred kon zdru`uvawe i zgolemuvawe na konkurentnosta na treti pazari e edno od klu~nite re{enija kako vizijata da stane realnost.

“Vo momentov nikoj ne mo`e da ka`e {to }e se slu~i vo narednite tri meseci,

u{te pomalku slednata edna godina, vo vreme koga me|unarodnite institucii i svetskite ekonomii se soo~uvaat so golemi problemi. No, liderite od zemjite od regionot treba da sfatat deka pazarot od 22 milioni `iteli voop{to ne e zanemarliv i deka zaedni~kata sorabotka i investicii i pogolemata konkurentnost se patot kon podobro vreme”, izjavi Pi{evi}.

DANILO TURK

PRETSEDATEL NA SLOVENIJA

“Pra{aweto koe mi se postavuva e {to mo`eme nie da & dademe na raspravata. Ne treba politi~arite na biznismenite da im ka`at kako da rabotat. Vie toa go znaete podobro od nas. No, politikata kreira va`ni uslovi za vas. Zatoa e dobro da vi ka`eme kako nie mislime na ovie vremiwa i kakvi odluki }e nosime. Patot za izlez od krizata ne e kratok i e mnogu te`ok. Zatoa, treba zaedno da rabotime na toa. Ovde ima nekolku zada~i, koi }e pomognat za va{eto rabotewe ako uspe{no gi re{ime. Ednata e kreirawe politi~ki uslovi za ekonomska sorabotka na podra~jeto na porane{na SFRJ. Politikata e ovde za da gi re{ava problemite.”

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

VERO SO DVA NOVI MARKETI

V

ero gi demantira {pekulaciite deka si zaminuva od Makedonija i najavuva otvorawe na dva supermarketi. Od kompanijata velat deka na makedonskiot pazar rabotat profitabilno.

Vo prvite {est meseci od godinava Vero bele`i rast od 25% sporedeno so istiot period lani.

“Rezultatite koi gi ostvaruva Veropulos Skopje se me|u najdobrite vo ramkite na celata Veropulos grupacija. Kompanijata bele`i kontinuiran rast, ima zacrtano dolgoro~na razvojna politika, a ve} e naskoro, vo dekemvri ovaa godina, }e se otvori i nov supermarket Vero vo Skopje. Slednata godina na{iot investiciski plan vklu~uva otvorawe na u{te eden supermarket”, velat od kompanijata.

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2,083.71 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 827 62 Min. 2,059.92

Vtor den rast na MBI-10.

Glavniot berzanski indeks v~era se zgolemi za 0,72% i denot go zavr{i so 2.083,7 indeksni poeni. Najmnogu se trguvaa akciite na Komercijalna banka i na Makedonski Telekom, a najmnogu porasna akcijata na ZK Pelagonija od 2,3% i akcijata na Tutunska banka, koja porasna za 1,05%.

Na oficijalniot pazar najmnogu padnaa akciite na Fer{ped za 1,23% i na Ar~elor Mital za 2,17%. Na javnata berzanska aukcija ne se sklu~i nitu edna transakcija, a MBID padna za 0,13%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ЗК Пелагонија Битола

2,450.00 +55,00

+2,30% 2 30%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Арчилормитал

90.00 2 17% -2,17%

-2,00

AXIBADEM JA KUPI POLA SISTINA

V

ode~kata zdravstvena grupacija vo Jugoisto~na Evropa, Axibadem, за 20 милиони евrа otkupi polovina od akciite vo Klini~kata bolnica Sistina. Glaven izvr{en direktor }e bide osnova~ot na Sistina, Jordan Kam~ev, a finansiskiot direktor pak, }e bide od redovite na turskata kompanija. Menaxmentot na Sistina potencira deka ova partnerstvo e najgolema turska investicija vo zdravstveniot sektor nadvor od granicite na Turcija.

“So ovoj ~ekor Axibadem i Sistina go trasiraa patot za zaedni~ko osvojuvawe na balkanskiot pazar, se veli vo soop{tenieto. Pred nepolna godina potpi{aa dogovor za afilijacija, {to zna~e{e po~etok na nivnata zaedni~ka rabota.

So toa, personalot na Sistina pomina serija obuki i razvojni programi vo bolnicite na Axibadem vo Turcija, a tamo{ni eksperti odr`uvaa treninzi vo Skopje.

TUTUNSKI KOMBINAT PRILEP O^EKUVA MILIONSKA ZAGUBA

N

ajgolemiot proizvoditel na cigari vo zemjava, Tutunskiot kombinat od Prilep, godinava planira da ima zagubi 4,3 milioni evra Neto-zagubata na kombinatot vo prvite 6 meseci od godinava porasna za 27,8% do nivoto od 218,8 milioni denari, nasproti sumata od 171 milioni denari lani.

Kombinatot ima kapacitet za proizvodstvo na 8 milijardi cigari godi{no.

Neodamna potpi{a dogovor so edna od najgolemite fabriki za cigari vo Kina za proizvodstvo na najprodavanite cigari na kineskiot pazar - brendovite “99” i “jin-jan”.

DOW JONES 13,000 12,500

12,000 11,500 11,000 10,500 10,000 9,500 07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

10,940.00 +1,21% 1 21%

Za prv pat vo poslednite dve godini minatiot mesec oslabe delovnata aktivnost na privatniot sektor vo evrozonata.

Rezultatite od najnovite istra`uvawa poka`uvaat deka toa dopolnitelno go zgolemi stravot na pazarite deka na povidok e nov bran na recesija.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5,184.09 8,522.02 1,144.03 2,460.51 5,403.89 736.86

VALUTI

+1,61% +1,66% +1,79% +2,32% +0,75% +1,46%

£ €

€ $

1.1537

1.3269

-0,4%

-0,5%

СТАПКА

СТАПКА

ПРОМЕНА

ПРОМЕНА

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1,643.00 +0,09% 0 09% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

102.76 +0,03% 0 03% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Angela Merkel

Treba da se izgradi finansiski za{titen yid, ako postoi zaedni~ki stav deka bankite ne se dovolno kapitalizirani

In memoriam

6

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

STIV XOBS 1955-2011

OSNOVA^OT NA APPLE JA ZAGUBI BITKATA SO BOLESTA

TAKA ZBORUVA[E XOBS...

ZAMINA VIZIONEROT

ZA @IVOTOT I SMRTTA “Svesnosta za toa deka naskoro nema da bidam `iv e najva`nata alatka {to mi pomognala da donesam golemi odluki vo `ivotot. Potsetuvaj}i se deka naskoro }e umrete e najdobriot na~in da prestanete da mislite deka ima ne{to da zagubite. Ve}e ste sosema sogoleni. Nema pri~ina da ne go sledite svoeto srce.”

Postojat tri jabolka {to go promenija svetot: toa {to go grizna Eva, toa {to mu padna na Wutn na glava i toa {to go sozdade Stiv Xobs SVETOT TAGUVA PO GENIJOT...

BIL GEJTS MAJKROSOFT

Navistina sum ta`en poradi smrtta na Stiv.

Melinda i jas im pra} ame iskreno so~uvstvo na negovoto semejstvo i prijatelite, kako i na site tie {to Stiv gi dopre so svojata rabota.

Stiv i jas se zapoznavme pred re~isi 30 godini, a bevme kolegi, konkurenti i prijateli pove}e od polovina od na{ite `ivoti. Svetot retko gleda nekogo {to pravi tolku golemo vlijanie kako {to toa go napravi Stiv, a posledicite }e se ~uvstvuvaat so generacii.

LERI PEJX GOOGLE

Be{e qubezen da me pobara koga stanav izvr{en direktor na Google i da mi ponudi sovet i znaewe, iako zdravjeto mu be{e navistina vlo{eno. Moite misli i mislite na site od Google se so negovoto semejstvo i celoto semejstvo na Apple.

MARK ZAKERBERG FACEBOOK

Stiv, ti blagodaram na mentorstvoto i prijatelstvoto. Ti blagodaram {to poka`a deka toa {to mo`e{ da go izgradi{ mo`e da go promeni svetot. ]e mi nedostiga{.

IGOR PETROVSKI

A

igor@kapital.com.mk

pple Inc. v~era, r a n o n a u t r o, objavi deka kom p a n i s k i o t koosnova~ Stiv Xobs po~inal.

Ima{e 56 godini. Чovekot {to so svojata harizma, intuitivnost i silna volja, uspea da ja svrti naglave~ki tehnolo{kata industrija i da ja napravi Apple najvredna kompanija na svetot, ja zagubi svojata posledna bitka, so podmolnata bolest.

“Apple zagubi vizioner i kreativen genij, a svetot zagubi prekrasen ~ovek.

Nie {to imavme sre}a da go poznavame i da rabotime so Stiv zagubivme drag prijatel i mentor. Stiv ostavi zad sebe kompanija {to samo toj mo`e{e da ja izgradi, i negoviot duh zasekoga{ } e bide temelot na Apple”, izjavija od kompanijata po povod smrtta na nivniot lider.

Koga hroni~arite }e se navratat na `ivotot na Stiv Xobs, }e zabele`at prikazna za kontroverznosta i genijalnosta. No, za armijata

fanovi na Apple, zagubata na Xobs preminuva vo li~na rabota. Toj ja predvode{e kompanijata {to stana najvredna vo svetot spored pazarnata kapitalizacija, i brend {to stana eden od najobo`avanite, blagodarenie na serijata inovativni i sekoga{ elegantni proizvodi koi{to vnesoa nova vrednost i zadovolstvo vo `ivotite na lu|eto.

Karierata na Stiv Xobs be{e vo sekoj pogled neverojatna. Pomogna da se izgradi Apple, prvata seriozna kompanija za personalni kopmpjuteri, kon krajot na 70-tite i po~etokot na 80-tite godini. Potoa be{e izbrkan od menaxerite {to samiot gi dovede. No, godinite {to gi pomina nadvor od Apple ne bea popusto potro{eni. Pod negovo vodstvo Pixar stana edno od najkreativnite filmski studija vo svetot, zatoa {to ja revolucionizira{e animacijata. Potoa ja osnova{e NeXT, platforma {to stana osnova na moderniot operativen sistem Mac. Ovie godini na Xobs mu dadoa znaewe i iskustvo za potoa da go predvodi Apple vo najbleskaviot period.

Toa {to go izdvojuva{e od

ostanatite biznis-lideri vo tehnolo{kiot sektor be{e isklu~itelnoto ~uvstvo za dizajn na proizvodite i intuicijata za toa {to }e sakaat da koris tat potro{uva~ite. Vsu{nost, toj ja sozdava{e potrebata za proizvodite na Apple i koga taa ne postoe{e prethodno kaj potro{uva~ite. Ova vo kombinacija so negovite liderski i proda`ni kapaciteti, go napravi najbrilijantniot izvr{en direktor vo poslednava decenija.

Konkurencijata s$ u{te ne mo`e da go pobedi brakot me|u hardverot i softverot na Apple, {to sozdava elegatni proizvodi, tolku lesni za koristewe i zabavni. Чuvstvoto za stil {to gi napravi proizvodite na Apple tolku popularni i gi natera potro{uva~ite da ~ekaat desetici ~asovi pred prodavnicite pri sekoe lansirawe nov proizvod, gi natera i ostanatite igra~i vo industrijata da go sledat toj trend.

Iako Xobs be{e idoliziran od milioni potro{uva~i, sepak ne be{e univerzalno prifaten so voshit, delumno poradi kontroverznite momenti vo negovata biografija, povrzani so

OD GOVOROT NA UNIVERZITETOT STENFORD, 2005

ZA POTRO[UVA^ITE “Ni{to ne mo`e da mi go razubavi denot kako nekoj imejl od nepoznat ~ovek koj{to nekade na planetava kupil iPad i mi veli deka e najkul proizvod {to nekoga{ go imal vo `ivotot. Toa e ona {to mi dava sila da prodol`am i ponatamu.”

KONFERENCIJA ALLTHINGSD, 2010

ZA PARITE “Da se bide najbogat ~ovek na grobi{ta ne mi zna~i ni{to... Da legnuva{ sekoja ve~er so mislata deka sme napravile ne{to prekrasno... e toa mi zna~i.”

WALL STREET JOURNAL, 1993

ZA RABOTATA “Rabotata }e bide golem del od va{iot `ivot i samo ako rabotite ne{to za koe{to veruvate deka e golemo, }e bidete ispolneti. A, edinstven na~in da rabotite ne{to golemo e da go sakate toa {to go rabotite.”

OD GOVOROT NA UNIVERZITETOT STENFORD, 2005

ZA MACINTOSH “Koga kone~no go pretstavivme na akcionerskoto sobranie, site stanaa i dobivme 5 minutni ovacii.

Neverojatno be{e da go vidam timot na Mac vo prvite redovi od publikata. Tolku be{e te{ko negovoto sozdavawe, {to ne ni se veruva{e deka vsu{nost go zavr{ivme. Site po~naa da pla~at.”

PLEJBOJ MAGAZIN, 1985

partnerstvoto so Stiv Voznijak, reklamnite kampawi, prvi~noto nepriznavawe na sopstvenata }erka, kako i despotskiot menaxmentstil.

No, kako {to velat, za pokojnikot s$ najdobro.

Sega, koga Stiv Xobs go nema, ostanuva vo vozduhot da lebdi pra{aweto {to }e bide so kompanijata?

Dali }e prodol`i so istata genijalna inovativnost da gi voodu{evuva svoite

1998: Xobs, po vra}aweto vo Apple, so modelot iMac “s$ vo edno”, koj{to ja vrati kompanijata na starite pateki na uspehot

2010: Xobs go dr`i noviot hit - iPad

BARAK OBAMA PRETSEDATEL NA SAD

Svetot zag ubi vizioner. A, nema pogolemo priznanie za uspehot na Stiv od faktot {to golem del od svetot za negovata smrt dozna na uredot {to tokmu toj go izmisli.

1976: Stiv Xobs, desno, i Stiv Voznijak, so prvi~nata verzija na kompjuterot Apple I

potro{uva~i? Xobs nesomneno ostavi brilijanten tehni~ko-dizajnerski tim zad sebe, a negoviot naslednik, Tim Kuk, e doka`an kako eden od najsposobnite operativci vo korporativniot svet. No, sekoja klu~na odluka vo Apple {to }e sledi vo godinite pred nas, }e bide prosledena so zrak na somne`. Sekoj }e se pra{uva dali Stiv bi go napravil toa taka? A, nikoj nema da znae so sigurnost.

2007: Apple go pretstavi iPhone vo 2007 godina, 2005: Xobs go pretstavuva iPod nano, lansiran zaedno so pettata genso {to kompanijata vleze na teritorijata na eracija na iPod, koja{to za prvpat proizvoditelite na mobilni telefoni. Denes, reproducira{e video iPhone s$ pove}e gospodari so ovoj pazar

1984: Stiv Xobs so Macintosh 128k, prviot Macintosh kompjuter na Apple

1989: Xobs kako direktor na NeXT Computer, kompanija koja{to ja osnova{e otkako bukvalno go isfrlija od Apple

Politika / Pari / Dr`ava

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

KAKO RAZMISLUVA KREMOT NA MAKEDONSKOTO OP[TESTVO?

MAKEDONIJA IMA JUGONOSTALGI^NA I KONZERVATIVNA ELITA!

Jugonostalgijata i konzervativizmot im se zaedni~ki osobini na makedonskite eliti i na javnosta i 20 godini po osamostojuvaweto od porane{nata dr`ava. Spomenite koi preovladuvaat s$ u{te se nad liberal-demokratskite vrednosti, zaklu~uva Centarot za istra`uvawe i kreirawe politiki

7

PREGLED VESTI BESIMI I RASMUSEN SE SOGLASIJA: NATO E PRIORITET ZA MAKEDONIJA

Ч

lenstvoto vo NATO alijansata i ponatamu ostanuva vrven prioritet na Makedonija, isto kako i pridonesot na pripadnicite na ARM vo mirovnite misii, istakna ministerot za odbrana, Fatmir Besimi, na sostanok na Severno-atlantskiot sovet so zemjite koi ne se ~lenki na NATO, a u~esnici vo misijata ISAF vo Avganistan .

Na sredbata so generalniot sekretar na NATO Anders Fog Rasmunsen, Besimi go potenciral zna~eweto za polnopravno ~lenstvo vo NATO i na{ite o~ekuvawa na prestojniot samit na Alijansata.

Makedonskiot minister za odbrana izjavi deka od strana na svoite NATO kolegi dobil poddr{ka za sprovedenite reformi, no i uka`uvawe deka na{ite o~ekuvawa od Samitot vo Чikago }e zavisat i od drugi aspekti koi ne se direktno povrzani so odbranata.

MAKSIM RISTESKI

M

risteski@kapital.com.mk

odernata makedonska elita, koja ja so~inuvaat najpoznatite politi~ari, uspe{nite biznismeni i vlijatelni profesori, `ali po komunizmot, zatoa {to toga{ spored nejzinite pretstavnici sme imale podobra ekonomija.

Ova e zaklu~okot od istra`uvaweto sprovedeno vo ramkite na proektot “Mapirawe na elitite vo Makedonija i Albanija”, od Centarot za istra`uvawe i kreirawe politiki. Rezultatite od istra`uva~kiot proekt go poka`uvaat odnosot na elitite – politi~kite, ekonomskite i akademskite, onie od pred raspa|aweto na Jugoslavija i dene{nite, kon zna~ajnite op{testveni pra{awa, kako {to se me|uetni~kite, multikulturnite i rodovite.

Nositelite na proektot se iznenadeni od otkritieto deka elitata od periodot 2005-2010 godina ima pokonzervativni stavovi od pretstavnicite na elitata 1985-1990 godina, vo odnos na abortusot, na lesnite drogi i istopolovite brakovi, a ova se objasnuva so vlijanieto na silnata konzervativnost na aktuelnata politi~ka elita, poddr`ana i od nivniot akademskokulturen pandan. Sporedeni so biznismenite i akademskata javnost, politi~arite se najkonzervativni vo odnos na individualnite slobodi od ovoj tip, ama

zatoa se liberalni vo odnos na rodovata ednakvost.

Za razlika od politi~kata, vo ekonomskata elita nema mesto za `eni - elitnite biznismeni za~uduvaat so najpatrijarhalni stavovi za ulogata na `enata vo op{testvoto.

Vo odnos na socijalnata blagosostojba i ekonomijata site intervjuirani bezmalku se slo`uvaat deka treba da se namali socijalnata pomo{ na onie koi ne sakaat da rabotat, i istovremeno smetaat deka nema preterano odano~uvawe na bogatite, so {to se poblisku do ideite na pazarniot kapitalizam.

I GRA\ANITE @ALAT PO KOMUNIZMOT Za iznenaduvawe e iska`aniot stav na modernite eliti deka komunistite podobro se gri`ele za malcinstvata i deka tie, kako politi~ari, imale pogolem li~en integritet od pretstavnicite na dene{nite eliti.

@IDAS DASKALOVSKI CENTAR ZA ISTRA@UVAWE I KREIRAWE POLITIKI Od Centarot se iznenadeni od rezultatite deka ocenuvaj}i go porane{niot socijalisti~ki re`im, intervjuiranite eliti generalno smetaat deka `ivotot i ekonomijata bile podobri toga{.

Ocenuvaj}i go porane{niot socijalisti~ki re`im, intervjuiranite eliti imaat umereno pozitiven stav, no generalno smetaat deka `ivotot i ekonomijata bile podobri toga{. Upatuvaat zabele{ki deka prethodniot sistem ne uspeal da garantira dovolno slobodi za gra|anite. O~ekuvano, najpozitivno na prethodniot ideolo{ki period gledaat porane{nite politi~ari koi sega se del od akademskata fela. Vo sporedba so stavovite na javnosta, koi za istra`uvaweto se obezbedeni so anketiran reprezentativen primerok od 1094 gra|ani, elitite se zna~itelno poliberalni.

Gra|anite na Makedonija vo soodnos 5 sprema 3 smetaat deka nivnata etni~ka grupa e superiorna vo odnos na drugite etnikumi, za ralika od pretstavnicite na elitite, kade {to od vkupno intervjuirani 42 lica samo 9 dale vakov odgovor. Mnozinstvoto od javnosta smeta deka odredeni etni~ki zaednici nikoga{ nema da se integriraat vo makedonskoto op{testvo. Najgolem procent od pretstavnicite na elitite potpolno veruvaat vo procesot na integracija. Gra|anite nosat u{te podobri spomeni od komunizmot od elitite, i so 64,6% smetaat deka podobro `iveele vo SFRJ. Isklu~ok se gra|anite od albanska

Centarot ne otkriva imiwa na pripadnicite na makedonskata elita, no ka`uva deka tie bile selektirani po razli~ni kriteriumi. Vo politi~kata elita spa|aat porane{ni i aktuelni pratenici, pretstavnici na izvr{nata vlast na centralno i lokalno nivo i ~lenovi na najvisokite tela na relevantnite partii. Privilegija da bidat del od ekonomskite eliti imaat porane{ni i aktuelni direktori i menaxeri na golemi javni i privatni pretprijatija, a akademskata elita ja so~inuvaat rektori, dekani i profesori na univerzitetite

nacionalnost za koi prethodniot re`im e izvor na lo{i spomeni povrzani so sistematska diskriminacija na etni~ki plan.

Vo ramkite na proektot soodvetno istra`uvawe e napraveno i za Albanija, a vo ne{to pomal obem i za Crna Gora i za Kosovo.

Rezlultatite vo Albanija se sosema sprotivni od onie kaj nas, oti tamu 0% od ispitanicite se soglasuvaat deka komunisti~kiot sistem im obezbedil podobar `ivot.

BASESKU: SPOROT ZA IMETO MORA DA SE RE[I!

R

omanija bezrezervno ja poddr`uva integracijata na Makedonija vo Evropskata unija i NATO, no odlukite za toa se nosat kolektivno od site zemji-~lenki i zatoa e potrebno da se re{i sporot za imeto, pora~a romanskiot pretsedatel Trajan Basesku po v~era{nata sredba so pretsedatelot \orge Ivanov.

“Romanija sama ne mo`e da odlu~i nitu za vleguvawe vo NATO, nitu za priem vo Evropskata unija. Takvata odluka treba da bide donesena kolektivno od strana na site zemji-~lenki bez razlika dali zboruvame za EU ili NATO”, re~e Basesku.

Pretsedatelot Ivanov se zablagodari za poddr{kata {to ja ima Makedonija od Romanija.

Za vreme na posetata potpi{ani se dva bilateralni dogovori od oblasta na nau~nata, ekonomskata i tehni~kata sorabotka i od oblasta na turizmot.

Reporta`a

8

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

“KAPITAL” VO SKI-CENTAROT POPOVA [APKA

VISTINSKITE SKIJA^I Ski-centarot koj vo osumdesettite godini va`e{e za eden od najdobrite vo porane{na Jugoslavija se obiduva povtorno da se vrati vo igra.

Za natprevar so doma{nite i so regionalnite centri mu se potrebni seriozni investicii. Pari }e se baraat kaj privaten investitor PETRE DIMITROV

P

dimitrov@kapital.com.mk

o zavr{uvaweto na eden od {arplaninskite kupovi, zaedno so direktorot na E lektrani na Makedonija (ELEM), Vlatko ^ingoski i so ruska delegacija so ratrak trgnavme vo pro{etka po skicentarot. Odedna{ ratrakot se blokira{e, pa bidej}i be{e mnogu ladno, na gostite im predlo`iv da povikam drug, a jas da ostanam da go popravam raspaniot. ^ingovski insistira{e da ostaneme site dodeka ne go popravam. Taka i be{e. Toj ~ovek napravi mnogu za ovoj centar da se vrati od mrtvite. Ni{to ne pravi{ ako nema{ poddr{ka od gore..., raska`uva Vasil Karageorgievski, odgovoren za vozniot park i podgotovka na skija~kite pateki vo skicentarot Popova [apka, so koj rakovodi dr`avnata ELEM. Pove}e od 28 godini raboti vo ovoj centar i skr`avo gi ~uva raznite nezgodni situacii vo koi se na{le mnogu biznismeni i politi~ari koi se vozele so nego: “Toa se momenti koga i tie znaat da se opu{tat. Toa treba da se po~ituva. Mi teknuva na eden minister za odbrana. Kako samo silno ja stega{e ra~kata od kolata dodeka se vozevme. ]e ja otkorne{e...”.

Veli deka vo dosega{nata

1

kariera ovoj centar imal i svetli i crni vremiwa, a doa|aweto na Dimitrievski za nov direktor na ski-centarot pred tri godini mu dalo nade` da ostane da raboti ovde: “Planirav da baram rabota vo ski-centarot Ko`uf, no ambicijata i upornosta na Petre me razubedija da ostanam ovde. Najgolemata bolka na ovoj centar, koj gi ima edni od najidealnite uslovi za skijawe na Balkanot i konkuriral za Olimpiskite igri vo 1984 godina, e toa {to vo nego ne se vlo`uvalo kontinuirano. Rabotite ne mo`e{ da gi smeni{ preku no}. ]e izgradi{ ne{to novo, no mora da go modernizira{ i staroto. Za `al, iskoristenosta na mo`nite skija~ki tereni e samo 30%. Najdobro }e bide da se privatizira”.

PRIVATIZICIJATA E LEKOT?

Privatizacijata }e donese poseriozni investicii ovde, smetaat vo ELEM. “Razvojot na Popova [apka, generalno, zavisi od toa kolku brzo }e se privle~e stranski kapital, bidej}i }e se koristi modelot na javno-privatno partnerstvo.

Vo toj pravec, predvideni se ~etiri fazi, vo koi se vklu~eni: podobruvawe na infrastrukturata, pro{iruvawe na kapacite-

NEMAME MENTALITET ZA LETEN TURIZAM reku organizacija na planinskiot velosipedski maraton i tradicionalnite iska~uvawa na Titov Vrv i drugi destinacii na [ar Planina se pravat obidi za za`ivuvawe na ovoj centar i vo letniot period, no sepak, interesot s$ u{te e mal. “Toa odi te{ko, poradi toa {to kaj nas nema tradicija za odewe na planina preku leto”, veli Karageorgievski.

PETRE DIMITRIEVSKI

DIREKTOR NA SKI-CENTAROT a [apka ne e investirano pove}e od 10 godini, a centarot napravi milionski zagubi i dolgovi poradi nedoma} insko rabotewe na prethodnite menaxeri. Za seminari na razni nevladini organizacii od Kosovo i od zemjava nikoj ne pla}al. Za 2.000 skija~i na den se prodavale samo 100 karti. Ne se podneseni ni tu`bi za pobaruvawata {to gi imal centarot.

N

tite, novi skija~ki lokacii, akumulacii za voda za ve{ta~ki sneg i izgradba na etno selo. Se o~ekuva kapacitetot na Popova [apka da se zgolemi od 2.900 skija~i na den na 14.000, so toa {to }e se napravat dopolnitelni ~etiri lokacii za skijawe”, velat od ELEM. Spored strategijata koja ja izgotvi firmata Eko sajn, (koja rabotela vo organizacija na dve Olimpijadi), po nara~ka na ELEM, Popova [apka vo narednite godini treba da prerasne vo glaven ski-centar vo Makedonija.

P

Se e podgotveno za start na novata sezona

“Na [apka ne e investirano pove}e od 10 godini, a centarot napravi milionski zagubi i dolgovi poradi nedoma}insko rabotewe na prethodnite menaxeri. Za seminari na razni nevladini organizacii od Kosovo i od zemjava nikoj ne pla}al. Za 2.000 skija~i na den se prodavale samo 100 karti. Ne se podneseni ni tu`bi za pobaruvawata {to gi imal centarot”, veli direktorot Dimitrievski, koj raboti ovde ve}e 11 godini.

Od april slednata godina ELEM planira da startuva so modernizacija na centarot.

“Se planira da se ru{i hotelot Popova [apka poradi negovata nerantabilnost, a hotelot Slavija }e se dogradi za u{te 180 legla. Studijata na Eko sajn veli deka i dvata hoteli ne se isplatlivi, bidej}i nemaat minimum 300 kreveti. Za predvidenite investicii se potrebni okolu {est milioni evra”, objasnuva Dimitrievski.

“FORBS” JA RANGIRA[E MAKEDONIJA NA 35-TO MESTO SPORED USLOVITE ZA VODEWE

REFORMI SE PRAVAT, NOVI RABOTN BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

akedonija e rangirana na 35-to mesto na najnovata lista so najdobri zemji za vodewe biznis na magazinot “Forbs” *(Forbes), vo koja se rangirani 134 zemji od celiot svet. Makedonija e najdobro rangirana, duri na petto mesto, vo odnos na olesnuvaweto na birokratskite pre~ki vo vodeweto

M

Iako Makedonija e najdobro rangirana od zemjite vo regionot, “Forbs” analizira deka i pokraj brojnite reformi koi se pravat za olesnuvawe na vodeweto biznisi, zemjata s$ u{te zaostanuva vo odnos na regionot vo pogled na otvoraweto rabotni mesta i privlekuvaweto stranski direktni investicii

biznis. Spored monetarnite slobodi, Makedonija e rangirana na visokoto sedmo mesto, a spored za{titata na investitorite, Makedonija e na 19-to mesto.

Makedonija e najlo{o rangirana

spored inovaciite, duri na 100to mesto i spored za{titata na sopstveni~kite prava, kriterium spored koj Makedonija e rangirana na 84-to mesto.

“Makedonija uspeva da ja odr`i

makroekonomskata stabilnost so niska inflacija, no zaostanuva zad regionot vo privlekuvaweto stranski direktni investicii i otvoraweto rabotni mesta, i pokraj ekstenzivnite fiskalni i ekonomski reformi.

Oficijalnata stapka na nevrabotenost ostanuva visoka, 31,7%, no mo`ebi taa e pregolema poradi postoeweto zna~itelna siva ekonomija, koja se procenuva na nad 20% od bruto-domapniot prozivod, koja{to

Reporta`a

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

9

SKIJAAT NA [APKA! Vasil Karageorgievski pokraj planot za noviot hotel {to go gradi tetovski biznismen

Hotelot Popova [apka }e se ru{i

[APKATA NA POPOT pored edna od legendite, nevoobi~aenoto ime ovoj centar go dobil po nekoj pop koj si ja izgubil {apkata. Selanite dolgo ja barale {apkata, no ne uspeale da ja najdat. Vo eden moment eden od niv izvikal deka {apkata e na brdoto, bidej}i toa li~elo na popovata {apka. Popot ostanal bez {apkata, a regionot go dobil imeto Pova [apka. Drugata legenda e inspirirana od slu~kata za ubistvoto na eden pravoslaven sve{tenik koj vr{el evangelsika misija vo ovoj kraj. Najdena e samo negovata {apka (kamilavka) i zatoa ovaa mesnost se narekuva Popova [apka.

S

volno sneg, a poradi vetrovite i klimata za dva dena snegot mo`e da go snema. Na [ara minatata sezona na 2. maj u{te ima{e sneg”, veli toj.

Po nekolku godini pauza, ovaa sezona na [apka se vra}a no} noto skijawe, a novitet e i pro{iruvaweto na patekata Ceripa{ina za 70 metri.

Cenata na ski-kartata }e bide

NEDOSTIGAAT KAPACITETI

VRIE OD DIVOGRADBI

den od najgolemite problemi na zimskiot turisti~ki centar Popova [apka, koj e smesten na padinite na [ar Planina na 1.700 metri nadmorska viso~ina i e oddale~en 18 kilometri od Tetovo i 53 kilometri od Skopje, se smestuva~kite kapaciteti. Osven hotelite na ELEM, Popova [apka i Slavija, od tie so pogolem kapacitet funkcioniraat i hotelot na Teteks i Snow patrol, vo sopstvenost na EVN Makedonija, iznajmen pod kirija na lokalen biznismen. Momentalno vo blizina na Slavija se gradi nov hotel so bazen, zad koj stoi tetovski biznismen.

oga po~nav da rabotam na [apka ima{e samo trisetina vikendi~ki. Sega se kako roj, veli Karageorgievski.

Poslednite desetina godini nitu edna dr`avna institucija ne posveti dovolno vnimanie na urbaniot haos {to postoi vo ovoj skija~ki centar. Inspekciite neodamna podnesoa duri 50 krivi~ni prijavi za divogradbi vo ovde{nata vikend-naselba. Ne se znae dali tie }e bidat sru{eni, a vo Jelak be{e stopirana izgradba na hotel koj se grade{e bez nikakva dozvola. Spored ka`uvawa na lokalcite, najgolem del od sopstvenicite na vikend-ku} ite se lokalni biznismeni, no i biznismeni od Albanija i od Kosovo. “Ponekoga{ se ~ustvuvam kako vo filmot Kum. Kakvi li ne somnitelni faci se vrtat ovde”, komentira eden lokalec. Od poznatite politi~ari ovde ~esto doa|al pokojniot pretsedatel Boris Trajkovski.

E

Spored planot, vo blizina na hotelot Popova [apka e planirana i izgradba na katna gara`a, ~ar{ija i tri novi ba~ila kaj Ajdu~ka ramnina, dvosedite Sv. Ilija i Ceripa{ina. Dokolku ima interes od investitori na poljanata kon relejnata stanica (kade {to e lociran repetitorot na MTV), planirano e gradewe i na cel nov skija~ki kompleks.

SE VRA]AAT TURISTITE Toa {to najmnogu go raduva Dimitrievski e {to na [apka poslednite 2-3 godini se vratija makedonskite turisti, posebno, kako {to veli, skopjanite (duri 80% od tie {to redovno odat vo Mavrovo), koi imaat pari i znaat {to e dobro skijawe. A i site pla}aat karta.

“Na Mavrovo skijaat samo tie {to imaat nova oprema i sakaat da ja poka`at. Vistinskite

K

skija~i skijaat na [apka”, veli Dimitrievski.

Go raduva {to naskoro i ski-centarot Ko`uf }e bide vistinska konkurencija na Popova [apka, no veli deka tie dva centri ne mo`e da se sporeduvaat. “Ko`uf e dupka, a

E BIZNIS

I MESTA NEMA ne e opfatena vo oficijalnite statistiki”, se veli vo analizata na “Forbs”.

Ponatamu, vo analizata se konstatira deka so po~etokot na ekonomskata kriza Makedonija se soo~i so namaluvawe na stranskite direktni investicii, ponizok rejting i zgolemen trgovski deficit. “Kako rezultat na konzervativnite fiskalni politiki i zdraviot finansiski sistem, vo 2010 godina zemjata ima{e malo podobruvawe na kreditnite rejtinzi. Makroekonomskata stabilnost be{e za~uvana blagodarenie na prudentnata monetarna politika, koja ja za~uva doma{nata valuta fiksirana za

900 denari. Poslednite nekolku sezoni vo ovoj centar se vratija i srpskite, slovene~kite i hrvatskite turisti, a s$ pogolem e interesot za skijawe so snoubord, posebno od turisti od Skandinavija.

Podgotveni sme za sezonata.

O~ekuvawata se golemi”, veli Dimitrievski.

evroto, dodeka kamatnite stapki se namaluvaa. Kako rezultat na toa, rastot na BDP vo 2010 godina be{e umeren, no pozitiven”, se veli vo izve{tajot na “Forbs”.

Vo sporedba so minatata godina, koga Makedonija be{e rangirana na 36-to mesto, godinava bele`i rast. Inaku, Makedonija e rangirana pred re~isi site zemji od regionot. Samo Slovenija e rangirana pred Makedonija, na 25-to mesto, dodeka Hrvatska e rangirana na 41, Bugarija na 47, Crna Gora na 53-to, Albanija na 64-to, Grcija na 68, Bosna i Hercegovina na 84-to mesto i Srbija na 93-to mesto.

[apka e na visina. Skija~kite pateki na [ara dostignuvaat nadmorska visina do 2.500 metri. Dol`inata na patekite iznesuva okolu 10 kilometri, so kapacitet od 8.000 skija~i za eden ~as. Celiot proekt Ko`uf e avantura. Nema do-

Zemja

EDEN OD NAJSTARITE SKIJA^KI CENTRI NA BALKANOT rvite obidi za razvivawe na ovoj planinski predel vo turisti~ki zimski centar se od pred Vtorata svetska vojna, koga pomal broj entuzijasti po~nuvaat da gi koristat blagodetite na ovoj predel za planinarewe i sportuvawe na sneg. Vo 1934 godina e izgraden prviot objekt, planinarski dom. [ara kupot e najstaroto me|unarodno natprevaruvawe na Balkanot. Vo dale~nata 1947 godina na ovie padini se odr`al prviot [arplaniski kup, na koj nastapile reprezentaciite na Ungarija, Romanija, Bugarija i reprezentaciite na site republiki na biv{a Jugoslavija, vklu~uvaj}i ja i Makedonija. Vo 1954 godina [arplaninskiot kup vleguva vo kalendarot na Svetskata skija~ka federacija. Pozna~ajni ~ekori kon razvivaweto na turizmot se prezemaat vo po~etokot na 1960 godina, koga po~nuva poosmisleno da se gradi koncepcija za razvoj na ovoj centar.

P

Rank

Indikator

Rank

Slovenija

25

Birokratski regulativi

5

Makedonija

35

Monetarni slobodi

7

Hrvatska

41

Za{tita na investitori

19

Bugarija

47

Nivo na danoci

26

Crna Gora

53

Trgovski slobodi

49

Albanija

64

Korupcija

53

Grcija

68

Li~ni slobodi

63

BiH

85

Sopstveni~ki prava

84

Srbija

93

Inovacii

100

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI PREKU ELEKTRONSKI USLUGI DO POKRATKI REDICI NA ШALTER

N

oviot koncept na otvoreni elektronski uslugi }e im ovozmo`i na gra|anite i na privatniot sektor pobrzo i polesno da gi dobivaat uslugite od {alterite po elektronski pat, soop{ti ministerot za informati~ko op{testvo i administracija, Ivo Ivanovski, na dene{nata pres-konferencija.

“Stanuva zbor za novi 138 elektornski uslugi i 60 dokumenti koi razli~nite sektori kako {to se Upravata za mati~na evidencija, Fondot za zdravstvo, Fondot za penzisko osiguruvawe, Centralniot registar i mnogu drugi }e im go olesnat pristapot do informacii na gra|anite, i so toa }e gi po{tedat od dolgite ~ekawa pred {alterite. [alterot nema da se zameni, no }e mo`at da se dobijat pogolem broj uslugi bidej}i }e gi ima elektronski”, izjavi Ivanovski.

So otvoreniot koncept na e-uslugi, registrite koi gi poseduvaat dr`avnite institucii preku standardi i protokoli koi }e bidat izgradeni vo narednite ~etiri meseci na zainteresiranite kompanii }e im dadat mo`nost samite da izgradat vakvi uslugi i potoa da gi prodavaat na gra|anite po prethodno utvrdena cena.

USAID I PAKOMAK JA PROMOVIRAA VTORATA GRUPA SOBIRA^I NA OTPAD

J

avnoto pretprijatie Komunalna higiena, vo sorabotka so USAID i Dru{tvoto za upravuvawe so pakuvawe i otpad od pakuvawe PAKOMAK, ja promoviraa vtorata grupa neformalni sobira~i na selektiran otpad.

Direktorot Rakip Do~i izjavi deka minatite ~etiri meseci se sobrani 84 toni hartija, 33 toni plastika i 341 kilogram limenki, {to pretstavuva uspeh sporedeno so sobranite 32 toni plastika sobrana vo tekot na minatata godina. “Ovoj proekt se poka`a kako uspe{en.

Denes }e vklu~ime novi petmina neformalni sobira~i na otpad, koi se nadevam deka uspe{no }e ja prodol`at po~natata rabota. Nie vlo`uvame napori za da gi nadmineme nedostatocite i u{te pouspe{no da funkcionirame vo idnina”, izjavi Rakip Do~i.

Toj najavi deka vo tek e izgradbata na u{te eden dvor za recikla`a vo Vardari{te, so koj }e se otvori mo`nost za vklu~uvawe na pogolem broj sobira~i na otpad.

Ovoj proekt se poka`a kako ekonomski isplatliva investicija, bidej}i im ovozmo`i na sobira~ite da zarabotat dovolno finansiski sredstva. I od USAID se zadovolni od rezultatite i od sorabotkata so Komunalna higiena.

GENERALNIOT NA ZK PELAGONIJA POVTORNO SI KUPI AKCII

G

eneralniot izvr{en direktor na ZK Pelagonija a.d. Bitola, Dragi Petrovski, se stekna so 17 obi~ni akcii, so {to sega poseduva 2.097 obi~ni akcii, odnosno 0,77% od vkupniot broj izdadeni akcii na Pelagonija. Ova e vtoro kupuvawe na 17 akcii na generalniot direktor po toa kon krajot na minatiot mesec.

Polugodi{nite finansiski podatoci na kombinatot poka`aa deka operativnite prihodi se zgolemile za 23,43% (na 258 milioni denari) sporedeno so istiot period lani.

Pelagonija ja namali operativnata zaguba i taa vo ovoj period e za 63,27% (pet milioni denari) pomala vo odnos na ostvarenata zaguba vo 2010 godina.

Prihodite od proda`ba bele`at pad od 11%.

06.10.2011

ЗК Пелагонија Битола Макстил Алкалоид Гранит НЛБ Тутунска банка 06.10.2011

Арчилормитал Фершпед Комерцијална банка РМДЕН10 Реплек

раст

+2,30% +1,94% +1,67% +1,39% +1,05%

пад

-

@ELEZNI^KIOT SOOBRA]AJ NIKAKO DA SE LIBERALIZIRA

SLOVENE^KI @ELEZNICI NE SE OTKA@UVAAT

Ako vleze vo tovarniot soobra}aj, Slovene~ki `eleznici planira da operira so 30% od transportot, a ostatokot da go vr{i partnerski so M@-Transport. Makedonija, formalno, go liberalizira{e `elezni~kiot soobra}aj, no realno, ne dozvololuva vlez na privaten operator zatoa {to “drug }e go soberel {lagot” SOWA JOVANOVA

s.jovanova@kapital.com.mk

S

lovene~kata nacionalna `eleznica ne se otka`uva od idejata za vlez vo tovarniot soobra}aj vo zemjava, iako poradi neispolnuvawe na kriteriumite edna{ be{e odbiena.

Kako u~esnik na Me|unarodniot saem za transport i logistika, Marjan Masi~, direktor na podru`nicata ABC na Slovene~ki `eleznici, najavi zgolemuvawe na tovarniot `elezni~ki transport po Koridorot 10. Spored presmetkite, dokolku vlezat kako privaten operator vo tovarniot soobra}aj, Slovene~ki `eleznici bi operirale so 30% od transportot, a ostatokot }e go vr{at partnerski so M@-Transport.

“Vo momentov prevezuvame 18 milioni toni godi{no, od koi 15 milioni toni se prevezuvaat preku Koridorot 4. Celta ni e po vlezot na makedonskiot pazar del od toj tovar, odnosno tri milioni toni godi{no da se prevezuva preku Koridorot 10, a }e go postigneme toa zatoa {to na{ite klienti baraat evropski partner”, dodava Masi~.

Vo Makedonski `elezniciTransport pak, smetaat deka konkurencijata od privatni operatori vo tovarniot soobra}aj e dobredojdena, no ne o~ekuvaat ni podobruvawe na uslugite, ni zgolemuvawe na obemot na

90%

od soobra}ajot po makedonskata `eleznica e tovaren

transport po Koridorot 10.

Velat deka celta na stranskite operatori e da go soberat celiot profit od tranzitnite vozovi.

“I Slovenija i Bugarija go liberaliziraa pazarot po vlezot vo EU. Tie ne gi frlija dr`avnite kompanii vo ogan, tuku gi podignaa na povisoko nivo”, veli Kire Dimanoski od Sektorot za tovaren transport pri M@-Transport.

FORMALNA, NO NE I FAKTI^KA LIBERALIZACIJA Makedonija minatata godina go donese Zakonot za liberalizacija na `elezni~kiot soobra}aj, no dosega tri kompanii bea odbieni da dobijat licenca. Osven Slovene~ki `eleznici, koi bea odbieni bidej}i Ministerstvoto za transport ne im izdade sertifikat za sigurnost, dosega za prevoz na stoki vo tovarniot `elezni~ki soobra} aj apliciraa i dve doma{ni privatni kompanii. Delta reil kargo i Eling bea odbieni u{te vo fazata na barawe dozvola za rabota od Agencijata za regulirawe na pazarot za `elezni~ki uslugi. Sopstvenikot na Eling toga{ obvini deka baraweto mu e namerno

нова цена

2450,00 149,00 3864,00 521,00 2900,00

нова цена

-2,17% 90,00 -1,23% 40.001,00 -0,29% 2.693,00 -0,25% 88,00 -0,16% 37.940,00

odbieno za da ne se dozvoli konkurencija na M@-Transport. Isto kako Slovene~ki `eleznici, kompanijata Eling ima podneseno `alba do Upraven sud.

Upatenite komentiraat za “Kapital” deka interesot za vlez na privatni kompanii za prevoz na tovar i stoki e ogromen, bidej}i }e rezultira so namaluvawe na cenite na transportot vo prosek 10%-15% i zgolemuvawe na kvalitetot na uslugite. So toa makedonskite kompanii bi dobile poevtin prevoz, a nivnite proizvodi bi stanale pokonkurentni na stranskite pazari.

Spored Zakonot za `elezni~ki sistem, donesen minatata godina, sekoja privatna, doma{na i stranska kompanija mo`e da pobara dozvola za vr{ewe javen `elezni~ki prevoz. Osven golemiot broj uslovi koi treba da gi ispolni, mora da poseduva i sertifikat za

sigurnost za vr{ewe javen `elezni~ki prevoz. Otkako }e dobie mo`nost da operira po prugite, vo prvite tri godini }e prevezuva samo stoka, a potoa mo`e da podnese i barawe za zakup na prugi za prevoz na patnici.

Koridorot 4, koj gi povrzuva zapadnite zemji so Turcija preku Bugarija i Grcija, e seriozna konkurencija na Koridorot 10, koj poradi postojanite blokadi od gr~ka strana go ote`nuva tovarniot soobra}aj za evropskite kompanii.

Tokmu zatoa i zemjite od regionot, Srbija, Hrvatska i Slovenija, ja sozdadoa `elezni~kata alijansa Kargo 10, ~ija cel e da gi poednostavi carinskite barieri niz porane{nite jugoslovenski dr`avi. Zasega, poednostavuvaweto na birokratskite proceduri e vo procedura, a podobruvawe ima samo vo delot na granicata so Srbija.

~etvrtok- 06.10.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

+

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60% 2,40%

6м 2,70% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00% 2,70%

24м 3,80% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00% 4,35%

36м 4,10% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30% 5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5044 46,1156 71,2681 50,1463 44,8534 44,2064

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,35% 1,3% 0,24% 0,00833%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

3%

3м 1,56% 1,5% 0,38% 0,03%

6м 1,76% 1,7% 0,57% 0,07%

12м 2,08% 2,0% 0,88% 0,30%

2%

1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

Илирика Југоисточна Европа

25.382.534,39

-8,39%

-19,72%

-27,34%

-18,62%

-24,98% 05.10.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

41.948.366,15

-5,92%

-16,78%

-23,17%

-21,13%

-24,36% 05.10.2011

Иново Статус Акции

16.055.996,79

-4,77%

0,00%

-8,40%

-4,17%

-4,91% 05.10.2011

КД БРИК

35.637.331,19

-5,32%

-14,52%

-19,19%

-15,21%

-18,76% 05.10.2011

КД Нова ЕУ

19.552.302,96

-9,94%

-21,39%

-28,71%

-23,34%

-26,84% 05.10.2011

КБ Публикум - Балансиран

22.690.190,54

-5,53%

-13,46%

-15,51%

-12,26%

-13,94% 05.10.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.030.040,09

-0,65%

-0,10%

1,18%

0,00%

0,00% 05.10.2011

Отворен инвестициски фонд

YTD

ЗА ДЕН

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

PREGLED VESTI

]E OTIDE LI ZEMJI[TETO VO RACETE NA STRANCITE?

NAJMALA PROVIZIJA ZA PLA]AWE NA MESE^NIOT NADOMEST ZA RADIODIFUZNA TAKSA E PREKU SISTEMOT ZA E-BANKING

ZA AGROKOR ZEMJA NA TACNA, DOMA[NITE SE MA^AT

Vleguvaweto na Agrokor vo Makedonija otvori mnogu dilemi kaj biznis-zaednicata, me|u koi i problemot zo{to stranskite investitori polesno mo`at da dojdat do zemji{te otkolku doma{nite ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

V

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

leguvaweto na Agrokor vo Makedonija povtorno go otvori problemot zo{to stranskite investitori polesno mo`at da dojdat do zemji{te, otkolku doma{nite. Dodeka strancite vo Makedonija zemji{te dobivaat koga sakaat i kade sakaat, doma{nite investitori maka ma~at so birokratskite proceduri za kupuvawe grade`no i zakupuvawe zemjodelsko zemji{te. Mnogu ~esto se slu~uva tie da ne mo`at da si gi otkupat ni sopstvenite dvorovi. Se `alat deka dr`avata im dava golemi povolnosti na stranskite investitori, dodeka tie se optovareni so golemi dava~ki i administrativni proceduri. Stravuvaat deka golemite zemjoposednici, kako Ivica Todori}, koi vidoa golem profit vo makedonskiot agrar, mnogu brzo i lesno }e zaposednat so zemji{nite parceli.Agrokor, koj e lider vo prehranbenata industrija vo regionot i e eden od najgolemite zemjoposednici na Balkanot, instituciite vo Makedonija go pre~ekaa so {irum otvoreni vrati. Doma{nite kompanii, koi se relativno mali vo sporedba so Agrokor, najmnogu gi pla{i tretmanot koj investitorite kako Todori} go imaat vo Makedonija. Faktot

{to dr`avata za mnogu kratko vreme obezbedi grade`no zemji{te za grupacijata i gi obezbedi site pravni uslovi za realizacija na investicijata na Agrokor, a od druga strana op{tinata izgradi celosna infrastruktura do objektot, gi stava vo nepravedna polo`ba doma{nite kompanii koi treba da pominat celi golgoti niz administraciite za da si ja kupat zemjata na koja se nao|aat nivnite fabriki.

Agrokor vo fevruari 2010 godina ja kupi parcelata od 50 hektari vo Strumica, a edna godina podocna po~na da go gradi otkupno-distributivniot centar, koj be{e zavr{en za osum meseci.

“Strancite imaat golemi beneficii koga investiraat ili koga kupuvaat zemji{te vo Makedonija, dodeka za investiciite na doma{nite kompanii nikoj ne ni pra{uva”, veli \or|i Pro{ev, sopstvenik na konzervnata industrija Vori od Gevgelija. Toj raska`uva deka minatata godina investiral 1,3 milioni evra vo nov pogon, no nemal nikakvi povolnosti, nitu pak nekoj mu pomognal pri re{avaweto na problemite za realizacija na investicijata.

Biznismenite velat deka doma{niot biznis e dvigatel na ekonomijata i deka treba da dobivaat pogolemi povolnosti, kako {to dobivaat strancite..

“Nie ne mo`eme da si gi otkupime ni dvornite mesta vo fabrikite, a ne drugo zemji{te.

Od 27 konzervni fabriki vo industrijata, 24 imaat problem

DOW JONES

10.940,00

+1,21% +1,79%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.514,27

+0,75%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 736,86

+1,46%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

giraniot odnos na dr`avata kon stranskite kompanii.

“Ne sammo Todori}, privilegirani se site stranski investitori. Makedonski kompanii sekojdnevno investiraat po ne{to, no nikoj ne go prosleduva toa.

Nie kako doma{ni investitori sme o{teteni. Od nas gi zemaat parite za dava~ki i im gi davaat na strancite.

Sekoj investitor treba da bide privilegiran. Nie, doma{nite investitori, sme dvigatelot na ekonomijata”, veli Trajkovski.

afinerijata Okta e edinstvenata kompanija od Makedonija na listata so 100 najgolemi kompanii vo Jugoisto~na Evropa. Stanuva zbor za najnovoto rangirawe na kompaniite vo regionot spored golemina, odnosno vrz osnova na prihodite ostvareni vo 2010 i 2009 godina.

TOP 100 SEE e specijalno izdanie na hrvatskiot vesnik poslovni.hr, napraveno vo sorabotka so bugarskiot portal SeeNews i konsultantskata kompanija ATKearney.

Spored analizite vo nego, minatata godina Okta ostvarila vkupni prihodi od 511,6 milioni evra, so {to e na 68-to mesto na listata so 100 kompanii. So rast na prihodite od 24,78% vo odnos na 2009 godina, Okta sega e 13 mesta pogore na listata vo odnos na lani, koga bila na 81 mesto.

Na prvo mesto na listata so 100 najgolemi kompanii vo regionot e romanski OMW Petrom, isto taka od naftenata industrija, koj lani ostvaril 3,6 milijardi evra prihodi.

Vtora vo rangiraweto e hrvatskata naftena industrija Ina, tret Lukoil od Burgas, ~etvrta romanska Da~ija, a petta slovene~ki Petrol. Osven Da~ija, kako pretstavnik na avtomobilskata industrija, vo prvite pet najgolemi kompanii vo JIE dominira nafteniot sektor.

Vo TOP 100 SEE ima i posebno rangirawe na bankarskiot sektor vo regionot, kade {to vo TOP 100 najgolemi banki vleguvaat trite makedonski banki: Komercijalna banka, 53-to mesto, Stopanska, 55-to mesto i NLB Tutunska banka, 60-to mesto. Vo specijalnoto izdanie ima i profili za sekoja od zemjite vo JIE, kade {to vo ramkite na profilot za Makedonija ima nacionalno rangirawe na TOP 10 makedonski kompanii. Na ovaa lista, pokraj Okta, se i EVN Makedonija, Makpetrol, ELEM, Makedonski Telekom, T-Mobile, Feni, Xonson Meti, Ar~elor Mital i Makstil.

3.200

МБИД

3.000

NASDAQ 2.460,51

2.600

2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

+2,32%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 51.013,90

+0,65%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.184,09

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.580,13

+1,36%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 17.172,30

ИНДЕКСИ РЕГИОН

+0,35%

-0,46%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

-0,21%

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.824,64

SOFIX 333,11

+0,76%

+0,00%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 621,12

ATHEX 748,86

-0,39%

Филип Морис

1.500,00

+12,61%

Прогрес

47,00 Валидус

-11,32% ѓ

1.968,50

НФД Холд.

0,25

Вода Врњици

3.698,00

Комерцијална

856,00

+5,66% -9,80%

Валамар Груп

+17,02%

Каштелански

-8,28%

55,00

1.400,00

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+26,50%

Максима Инве

0,10

-9,64%

-33,33%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

80.39$/барел BRENT

102.76$/барел

Интереуропа

1.288,00 Салус

270,00

+0,89% +0,03%

ПРИРОДЕН ГАС

3.56/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

278

-0,22% +0,21%

+1.82%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

+35,00%

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

Кроација Лојд

+5,67%

SASX 10 924,41

Главен индекс на Белградската берза

6,75

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 15.792,40

BELEX15 536,47

Главен индекс на Љубљанската берза

+1,61%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.800

2.200

+0,23

ОМБ

0,13%

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+1,66%

+0,72%

2.400

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.522,02

O

2.600

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

+1.89%

sven doma{ni, fizi~ki i pravni, lica, pod dolgoro~en zakup zemji{te mo`at da zemat i stranski pravni lica ako imaat registrirano podru`nica vo Makedonija. Od vkupniot fond na dr`avno zemjodelsko zemji{te ostanati se u{te 20.000 hektari, koi e planirano da se raspredelat godinava. Dosega stranci nemaat zemeno pod zakup golemi zemjodelski obrabotlivi povr{ini, osven nekolku pomali parceli koi se zakupeni od holandska i izraelska kompanija.

МБИ10

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.030,10

R

STRANCITE MO@E DA ZAKUPUVAAT I ZEMJODELSKO ZEMJI[TE

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.144,03

3.000

+0,72% -0,13% +0,23%

Извор: Македонска Берза

SAMO OKTA OD MAKEDONIJA VO TOP 100 VO JIE

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok- 06.10.2011

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.083,71 МБИД 2.251,75 ОМБ 118,28

Osven doma{ni, fizi~ki i pravni, lica, pod dolgoro~en zakup zemji{te mo`at da zemat i stranski pravni lica ako imaat registrirano podru`nica vo Makedonija

so grade`noto zemji{te”, veli Viktor Petkov od konzervnata industrija Vipro. Toj potencira deka Vladata treba da ima pogolema doverba vo doma{nite biznisi.

“Agrokor, a i drugite investitori dojdoa bidej}i sme poevtini od drugite. Ako ovde ne ostvari profit }e odi da re~eme vo Romanija. Rabotava e kako izrekata: “so svoj kamen po svoja glava”, potencira Petrov.

Rade Trajkovski, direktor na mesnata industrija Globus veli deka doma{nite investitori se o{teteni poradi privile-

11

+26,03% -6,25%

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

МЕТАЛИ

ЗЛАТО 1643.00$/унца СРЕБРО 30.84$/унца БАКАР 7.120,50

+0,09% +1,61% +3,5%

НИКЕЛ 18.412,50 АЛУМИНИУМ

2.145,00 ЧЕЛИК 555.00$/унца

+0,0% +0.7% /

СУРОВИНИ

+2,24% ПЧЕНИЦА 626.50$/бушел +2,54% КАФЕ 2.28 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 605.50$/бушел

+0,84% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1165.00$/бушел +0,69% КАКАО 2644.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

TAX MAHAL Vo

vtoriot kvartal od 2011 godina, makedonskata ekonomija ostvari realen porast od 5,3%. Osnovata na toj rast – grade`nata aktivnost na dr`avata. Brojkite ja potvrduvaat tezata na vladata deka vo {to i da se investira, toa }e dade rezultat. Rezultatot e tuka. Samo, razlikata e vo toa {to nekoi investicii }e go napravat rezultatot da se povtoruva vo pove}e kvartali, a drugi investicii samo vo eden ili dva kvartali

o 1629 godina, dodeka bila na smrtna postela, omilenata sopruga na mogulotimperator, {ahot Jahan, ja ka`ala svojata posledna `elba: mogulot da & izgradi spomenik {to }e ja slavi nivnata qubov. Rezultatot – Tax Mahal, zdanie za koe{to trebale 22 godini za da se zavr{i. Nema podatok za toa kako ovaa izgradba vlijaela vrz ekonomijata na Indija – verojatno vo tie vremiwa toa i ne bilo va`no.

Vo vtoriot kvartal od 2011 godina, makedonskata ekonomija ostvari realen porast od 5,3%, {to go vbrojuva vo onie cifri koi postojano se vrtat po mediumite, kako cifri {to ekonomijata treba da gi postigne za da se po~uvstvuvaat blagodetite vrz `ivotniot standard na naselenieto. Osnovata na toj rast – grade`nata aktivnost na dr`avata. Grade`ni{tvoto vo istiot kvartal porasna za impozantni 26%. Brojkite se neumolivi i ja potvrduvaat tezata na vladata deka vo {to i da se investira, toa }e dade rezultat. Rezultatot e tuka. Samo, razlikata e vo

V

za globalnata ekonomija vo pretstojniot period? Nekolku nastani vo prvata polovina od 2011 godina predizvikaa izgledite za ekonomskata aktivnost vo vtorata polovina od godinava zna~itelno da se vlo{at. Razurnuva~kiot zemjotres i cunamito vo Japonija vlijaeja vrz industrijata na globalno nivo; Arapskata prolet gi potpali cenite na naftata; finansiskite pritisoci vo evrozonata ja prodlabo~ija dol`ni~kata kriza; rastot vo SAD zna~itelno zabavi; i neizvesnosta za zgolemuvawe na gornata granica na amerikanskiot dr`aven dolg ja potisna doverbata vo nositelite na politikite.

Ovie slu~uvawa dovedoa kon “linearna” nadolna revizija na brojkite za rastot vo vtorata polovina od godinava i osobeno za slednata godina.

A, slednata godina, se o~ekuva i najgolemoto vlijanie od momentalnoto zabavuvawe na razvienite ekonomii vrz ekonomiite na zemjite vo razvoj, {to ne ja isklu~uva i Makedonija.

Ako tenziite so dol`ni~kata kriza vo Evropa prodol`at, toga{ nesomneno izgledite za

toa {to nekoi investicii }e go napravat rezultatot da se povtoruva vo pove}e kvartali, a drugi investicii samo vo eden ili dva kvartali. No, toa e pove}epati pi{uvano i elaborirano.

Druga karakteristika na rastot vo vtoriot kvartal od 2011 godina e zna~itelniot rast na sektorite industrija i trgovija. Tie, vo vkupniot rast pridonesuvaat so okolu 2,3 i 3 procentni poeni, soodvetno, {to go pravi nivnoto vlijanie vrz rastot pogolemo od toa kaj grade`ni{tvoto. Delumno, vakvata ekspanzija kaj ovie sektori e predizvikana od grade`nata aktivnost, no eden pogolem del e predizvikan od povolnata nadvore{na ekonomija koja{to vo prvata polovina od 2011 godina ja povle~e doma{nata ekonomija napred. Da nemame dilemi, doma{nata grade`na aktivnost mo`e da ja pottikne ekonomijata – {to vsu{nost i se slu~i – no, ne mo`e da bide zamena za nadvore{nata pobaruva~ka. Ottuka, stagnacijata kaj na{ite glavni izvozni partneri, direktno }e se odrazi i vrz na{ata ekonomiska aktivnost.

Spored toa, koi se rizicite K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

banki, kako i drugi {emi za pomo{ {to vladite mo`e da gi ponudat vo vakvi uslovi.

Sekako, vakvoto scenario stanuva poverojatno koga stauva zbor za Grcija, koja{to ima izlo`enosti vo pove}e zemji vo razvoj vo Jugoisto~na Evropa i kade {to tenzijata na finansiskite pazari e mnogu pogolema otkolku vo koja bilo druga evropska dr`ava.

Sekako, vo Jugoisto~a Evropa ova najverojatno }e se manifestira so zabavuvawe na kreditniot rast. Dokolku firmite-majki gi “isceduvaat” svoite banki-}erki, toga{ vtorite }e mora ovaa situacija da ja re{at so zabavuvawe na kreditnata aktivnost. Toa }e se odnesuva i za bankite koi{to ne se neophodno povrzani so evropskata banka, no koi{to se finansiraat preku pogolemite banki. Tie }e se soo~at so ovoj nedostig od likvidnost na finansiskiot pazar i mo`e da nastradaat u{te pove}e. Sevo ova }e vlijae vrz {iroka kontrakcija na kreditnata aktivnost, {to potoa mo`e da ja potkopa izvodlivosta na potencijalniot investiciski ciklus koj popoleka se pridvi`uva{e vo pozitivna nasoka.

ekonomiite i finansiskite pazari vo pove}eto evropski zemji zna~itelno }e se vlo{at.

Toa }e izvr{i i soodvetno vlijanie vrz zemjite vo razvoj i Makedonija. Izvozot i sinxirite na trgovija }e bidat najmnogu “o{teteni” od vakviot razvoj na nastanite. Kako mala i otvorena ekonomija, Makedonija direktno }e go po~uvstvuva ovoj udar, taka {to delot od porastot na sektorite industrija i trgovija koj{to proizleguva od nadvore{nata pobaruva~ka postepeno }e is~ezne.

Sepak, mnogu pogolema opasnost od vakviot razvoj na nastanite e pritisokot {to e sozdaden i {to mo`e dopolnitelno da se zgolemi, vrz finansiskiot sektor. Generalno, dokolku evropskite banki se najdat vo vakva pozicija, toga{ tie mo`e da posegnat kon namaluvawe na svoite izlo`enosti kon bankite-} erki, iako vakvoto scenario e najmalku verojatno. Ovie banki, verojatno, najprvin bi se obratile za pomo{ kon doma{nata vlast – prvenstveno Evropskata centralna banka, potoa opcijata za kreditor vo krajna instanca od svoite nacionalni centralni N

I

O

G

L

A

S

I

D-R MARJAN PETRESKI ekonomski istra`uva~

Namaleniot izvoz zaedno so ograni~enite mo`nosti za finansirawe na investiciite nesomneno }e go zabavi rastot na proizvodstvoto vo Jugoisto~na Evropa i }e donese u{te eden prodol`en bran na potisnata ekonomska aktivnost. Kako vladite da se borat protiv ova? Za mala ekonomija, ova se nastani nadvor od vlijanie na nacionalnite vladi. Pa, forsiraweto na grade`nata aktivnost se ~ini i ne e taka lo{o, se razbira, dodeka ne stane zakana za odr`livosta na fiskalnite finansii.

Sekako, investiciite vo infrastrukturata, energetikata, zdravstvoto, obrazovanieto, bi pomognale najmnogu. No, vladite mora da razmisluvaat i za drugi merki so koi }e ja podobrat produktivnosta i efikasnosta na doma{noto proizvodstvo, kako i merki {to }e ja napravat ekonomijata pomalku zavisna od uvoz.

Intervju

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

13

Ulogata na mediumite i na celiot nevladin sektor definitivno ne e takva kakva {to treba da bide. Tie mora da se korektori, odnosno nabquduva~i, ne samo na Vladata, tuku na site centri na mo}. Ako tie centri sfatat deka ima nekoj koj kritikuva i im uo~uva kako ne{to mo`e podobro da se napravi, tie }e rabotat povnimatelno.

GERMAN FILKOV PRETSEDATEL NA CENTAROT ZA GRA\ANSKI KOMUNIKACII

VO 21 VEK INFORMACIJATA NE MO@E DA SE SOKRIE! Pretsedatelot na Centarot za gra|anski komunikacii i eden od najpoznatite makedonski novinari, German Filkov, za “Kapital” zboruva za istra`uvaweto koe opfati nekolku nacionalni i lokalni mediumi, a vo koe Centarot go analizira{e na~inot na koj{to tie istra`uvaa i plasiraa informacii za korupcija KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

entarot za gra|anski komunikacii objavi monitoring na mediumskoto izvestuvawe za korupcijata vo Makedonija. Koi se glavnite zabele{ki?

Toa e proekt finansiran od Evropskata unija i ova e vtor pat kako go pravime istiot monitoring, prv pat be{e vo 2008 godina. Sakavme da vidime dali ima podobruvawe, odnosno kako mediumite ja ostvaruvaat svojata uloga vo borba so korupcijata, ulogata {to treba da ja imaat na ku~e-~uvar. Generalniot zaklu~ok e deka taa uloga s$ u{te ne ja ostvaruvaat, iako ima malo podobruvawe vo odnos na kvalitetot na tekstovite sporedeno so 2008 godina. Generalnite zabele{ki se deka kaj pove}e od polovina od tekstovite nedostigaat osnovnite elementi na profesionalnoto novinarstvo, nema poso~eno izvori, nema konsultirani strani, opfatena e samo edna

C

K

O

M

E

R

C

I

J

A

ili niedna strana, novinarot ne e potpi{an ili e potpi{an samo so inicijali.

A se raboti za ~uvstvitelni temi so koi nekoj direktno se obvinuva za finansiski zloupotrebi.

Da, a toj nekoj ne e konsultiran vo poveke od 50%, nitu toj, nitu negov praven zastapnik. Nie posebno se interesiravme za temite povrzani so korupcija. Analiziravme sedum mediumi na makedonski i na albanski jazik, pe~ateni i elektronski, nacionalni i lokalni, od 1. januari do 31. mart. Objaveni bea pove}e od 200 tekstovi, fakti~ki preku eden den na tema korupcija.

Zna~i, kvantitetot e zapazen?

Ne, oti ima malku pomalku na broj vo sporedba so minatoto istra`uvawe.

A kako se planirani tekstovite?

Toa e dobro pra{awe. Dominantno se plasirani kako vesti, pove}e od 80%, a toa {to e interesno e deka istra`uva~ki prikazni se samo 4%. Vo prethodniot monitoring ima{e L

E

N

O

G

L

A

S

Na 14 i 15 oktomvri 2011 godina, dvodnevna obuka za kompaniite vo Stopanskata komora na Makedonija

GENERIRAWE RAZVOJNI IDEI I NIVNA IMPLEMENTACIJA Celta na obukata e navremeno da se podgotvat kompaniite vo site segmenti na podgotovka na uspe{na aplikacija vo ramkite na grantovi i kofinansirawe ovozmo`eni preku dostapnite evropski programi.

Obukata }e se odr`i na 14 i 15 oktomvri 2011 godina (petok i sabota), vo Stopanskata komora na Makedonija, sala 1 na 5-ti kat, i toa: • vo petok na (14.10.2011) so po~etok vo 9:30 ~asot i • vo sabota na (15.10.2011) so po~etok vo 11:30 ~asot.

Kontakt: Jadranka Arizankovska Tel: ++ 389 2 3244038 Faks:++ 389 2 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: jadranka@mchamber.mk

Irena Mojsovska Tel: 3244009 Faks:3244088 Call Centar: (02) 15015

8% istra`uva~ki. Na tribinata {to ja organiziravme so pretstavnici so mediumite stana zbor deka istra`uva~koto novinarstvo e vo kriza, ne samo kaj nas, tuku vo svetot, voop{to. Istra`uva~kite novinari se skapi.

Tie pi{uvaat malku tekstovi, a istra`uvaat podolgo vreme i sekoga{ se na udar vo redakcijata, na urednicite, na sopstvenicite, na kolegite deka malku pi{uvaat. Dodeka nekoj drug novinar sekoj den ima tekstovi, tie }e napi{at eden tekst vo eden mesec. No, od druga strana, nivnata rabota e edinstven na~in kako da se otkrijat zloupotrebi na narodni pari i korupcija. Korupcijata po priroda e tajna aktivnost i treba istra`uvawe za taa da se razotkrie. Zatoa, mislime deka treba da im se dade pove}e prostor. Interesno e {to tretina od tekstovite za korupcija bea najaveni na naslovni stranici ili vo for{pan. A isto taka, tretina imaat zadr`ano profesionalni standardi, so zastapeni izvori, strani, balans. Eve ja analogijata. Mediumite se svesni za kvalitetot ili nekvalitetot na sopstvenite proizvodi. Tretina se dobri tekstovi i tretina se najaveni - toa zna~i deka televiziite i vesnicite znaat {to im e dobar proizvod i sakaat da go najavat i da go prodadat. Koga bi imale pove}e kvalitetni, pove}e bi najavuvale. Ottuka, mislam deka ima prostor da se veruva deka }e ima podobruvawe.

NAJDOBRATA PRIKAZNA MO@ETE DA JA PRODADETE I NA NAJLO[IOT UREDNIK! Tokmu ovoj period makedonskoto novinarstvo i celata mediumska scena, voop{to, se soo~uva so burni potresi. Zatvorawe odredeni mediumi, otvorawe novi, obvinuvawa za silni politi~ki pritisoci, obvinuvawa za kriminalno rabotewe. Mnogumina }e re~at deka sega e dopreno dnoto, a vie zboruvate za istra`uva~ko novinarstvo, {to se smeta za vrvot.

Istra`uva~koto novinarstvo sekoga{ go ima, pomalku ili pove}e, no go ima. I eden tekst da ima, dovolno e. Navistina treba da se apelira do site ~initeli, pred s$ do novinarite, da gi zapazat standardite na profesionalnoto pred s$, a potoa i na istra`uva~koto novinarstvo, da ne potkleknuvaat na pritisoci. I sekako, urednicite i sopstvenicite da ponudat pove}e prostor, oti e doka`ano deka medium so pove}e istra`uvawe i so podlaboki analizi sekoga{ ima pogolem rejting i toa na kraj zna~i pove}e reklami i pove}e profit.

No, odat li ne{tata po ovoj redosled kaj nas?

So kvalitetot, reklamite i profitot?

Jas od toj aspekt nemam analiza, no vo site mediumi ima{e istra`uva~ki prikazni. Ako nekoj ne mo`e da istra`uva edna rabota od dadeni pri~ini, mo`e druga. Drug medium }e ja istra`uva ovaa {to ovoj ne smee.

Kolku samiot novinar treba da se izbori za sopstvenata profesionalna pozicija? Neli, odgovornosta e prvenstveno kaj nego?

Da, novinarite se prvi na ispit. Nie sekade velime novinarite, novinarskite prikazni.

Kolku i da se brza urednikot, znaeme kakvi se rokovite vo dnevnoto novinarstvo. Od samiot novinar zavisi kako srabotil, dali konsultiral pove}e strani i izvori. Prvoto skalilo e toj. Toj ka`uva {to se slu~ilo, toj ja prodava prikaznata na urednikot. Urednikot K

O

M

E

R

C

I

J

A

NE MO@E DA SE PROGNOZIRA DO KADE ]E NE ODVEDAT DVI@EWATA NA MEDIUMSKIOT PAZAR a debatata me|u novinarite i pretstavnicite na Vladata se otvori toj, kako {to go narekoa organizatorite, dijalog me|u Vladata i novinarite, kade {to sekoj si ja ka`a svojata maka. I Vladata i novinarite, i pretsedatelot na ZNM, Naser Selmani, i potpretsedatelkata, Maja Jovanovska i site u~esnici konstatiraa deka sostojbata e lo{a. Turbulentno vreme e. Nekoi mediumi se zatvoraat, drugi se otvoraat.

Zna~i, se dvi`i toj pazar. E sega, do kade }e odi i kako }e zavr{i nikoj ne mo`e da predvidi. No, vo sekakvi uslovi novinarstvoto e `ivo i mora da postoi. Vo 21 vek informacijata ne mo`e da se zarobi so nikakvi metodi. Mislam deka e samo turbulentno vreme i veruvam deka site sakame da vidime kade }e odi i kako }e zavr{i.

N

mo`e da sugerira ova ili ona, no prvoto skalilo e samiot novinar. A dobra prikazna mo`e da se prodade i na najlo{ urednik ili sopstvenik. Najlo{ od aspekt na sloboda, na najzatvoren.

Fakt e deka i koga }e se napi{e istra`uva~ka prikazna vo koja se razotkrivaat kriminalni i koruptivni aktivnosti so koi se potro{ile narodni pari, nenamenski i nezakonski, taa nema epilog. Nikoj ne odgovara, sankcii nema. Novinarite pi{uvaat, kriminalot vrvi.

Toa {to & nedostiga na Makedonija vo ovaa smisla e podosledno po~ituvawe na zakonite.

Na{ite zakoni se dobri. Zakon kako zakon.

Pogolem del se doneseni spored evropskite direktivi i glavno se dobri. Zna~i, prvo, dosledno po~ituvawe i vtoro, dobri praktiki, ne{to {to ne e vo zakon staveno, no se podrazbira deka dobrata praktika nalo`uva da se napravi na odreden na~in.

Da, no kolku ovaa fakti~ka sostojba go ubiva entuzijazmot za istra`uvawe?

Ne znam dali toa go ubiva entuzijazmot, za{to ako ne se postigne celta so edna prikazna, mo`ebi }e se postigne so druga. Kako novinari, znaeme deka nekoj tekst mo`ebi ne nai{ol na soodveten odyiv vo javnosta, no nekoj na{ol pove}e od {to sme o~ekuvale. Tuka mislam deka pove}e mo`eme da zboruvame za generalnata sostojba vo op{testvoto. Ulogata na mediumite, nevladinite organizacii i naukata, kako tri elemeneti na toa {to se vika gra|anski sektor, e izmestena. Ne znam ni dali nekoga{ bila na vistinskata pozicija, no definitivno ne e takva kakva {to treba da bide. Tie mora da se korektori, odnosno nabquduva~i, ne samo na Vladata, tuku na site centri na mo}. Ako tie centri sfatat deka nevladiniot sektor }e gi iskritikuva i }e im uo~i kako ne{to mo`e podobro da se napravi, tie }e rabotat povnimatelno. I generalno, }e `iveeme vo podemokratsko op{testvo.

L

E

N

O

G

L

A

S

Feqton

14

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI Po~ituvani ~itateli, “Kapital” vo sorabotka so izdava~kata ku}a Ikona vi go pretstavuva fantasti~niot bestseler “Umetnosta na strategijata na Aleksandar Makedonski” na Parta Bose, Indiec koj `ivee i raboti na relacija London-Boston. Po dolgogodi{no istra`uvawe i prou~uvawe na `ivotot i vojskovodskata kariera na Aleksandar Makedonski, Bose uspeal da sogleda kako strategiskoto razmisluvawe i liderstvoto na najgolemiot imperator vo istorijata mo`e da se iskoristat za osvojuvawe na svetot na politikata i biznisot denes.

KAKO OLIGARHOT STANA FILANTROP

E

ndrju Karnegi, za~etnikot na ~eli~nata industrija vo SAD, imal dovolno “o~i” “ ” i “u{i” “ ” me|u | svoite vraboteni (sobiraweto na podatoci bila voobi~aena praktika na Karnegi), za da doznae po koj pat }e trgnat - dali }e se zadovolat so mirna demonstracija, dali }e stapat vo {trajk, ili }e pribegnat kon nasilstvo - i kolku dolgo mo`e da si dozvolat da otsustvuvaat od rabota. Bidej}i ne mo`ela da se najde druga rabota vo Pitsburg, Karnegi znael deka im trebale rabotnite mesta. A koga pretstavnici na sindikatot do{le vo Wujork za da pregovaraat za povtorno otvorawe na fabrikata, toj gi pratil nazad vo Pitsburg za direktno da zboruvaat so negovite vraboteni za nivnite poplaki - toj pove}e sakal da go stori toa otkolku da se pojavi na pregovori so sindikalcite.

Toj gi ubedil svoite rabotnici deka nivnite rabotni mesta bile sigurni, izjavuvaj}i deka “gospo-

dinot Karnegi na nitu eden ~ovek ne mu ja odzema rabotata”, i gi pokanil da se vratat na rabota. koe go imal VVlijanieto j k sindikatot k vrz ovie rabotnici bilo skr{eno, a Karnegi bil pozdravuvan kako prijatel na trudovoto dvi`ewe. Dve godini podocna, Karnegi osnoval edna golema biblioteka - mnogu pogolema otkolku {to rabotnicite mo`ele da zamislat - za nivno i za dobroto na nivnite deca. Sli~no na konceptot na Aleksandar za prvata biblioteka vo ~ove~kata istorija vo Aleksandrija, Egipet, gestot na Karnegi bil prv - toa uka`uvalo na iskren interes na sopstvenikot na kompanijata za prodlabo~uvawe na blagosostojbata na negovite vraboteni. Vo nea ne samo {to imalo iljadnici knigi, tuku bila dovolno golema za da obezbedi prostor za sali za sredbi, centar za zaednicata i sala za ve`bawe. Rabotnicite go obo`avale Karnegi.

“Qubovnata vrska” me|u rabotnicite i Karnegi ne traela dolgo.

Po nekolku godini, sindikatite povtorno gi poka`ale nivnite ({to se odnesuva do Karnegi) grdi glavi - tie bbarale sigurnost na rabotb nite mesta i pravo na pristoen standard na `iveewe. Namesto da im udovoli na barawata, Karnegi povtorno mu dal instrukcii na Frik da gi zatvori fabrikite i da gi ~eka nivnite barawa. Me|utoa, ovojpat sindikatite bile podobro organizirani - {trajkot ne samo {to trael podolgo, tuku bila zabele`liva i osobena promena vo stavovite na rabotnicite. Prethodno, tie se gledale sebesi samo kako obi~ni vraboteni vo fabrikite za ~elik; no sega, po~nale da veruvaat deka tie imale isto pravo da gi poseduvaat fabrikite, kolku {to takvo pravo imale i nivnite sopstvenici.

Koga rabotnicite odbile da se pomrdnat od fabri~kiot krug, Frik povikal 300 ~uvari od Pinkerton (privatna agencija za obezbeduvawe koja & pomagala na s$ pogolemata grupacija na industrijalisti vo

Fabrikite na Karnegi kon krajot na 19 vek pretstavuvale industriski ’rbet na nacijata. [trajk vo edna od niv bilo isto kako nacionalna vonredna sostojba.

borbata protiv trudovoto dvi`ewe), da ja prezemat kontrolata vrz fabrikata. Vo bitka koja traela od sekoj 14 ~asovi, nabquduvana b k j ~ovek vo nacijata so posredstvo na izve{tai vo sekoj pogolem vesnik, ~uvarite ne samo {to zagubile tuku rabotnicite i nivnite semejstva duri i `eni i deca - pretepale i izbodele trojca od niv do smrt; me|utoa, `ivotite gi zagubile i sedum rabotnici. Karnegi, koj bil na odmor na edno ezero vo [kotska, mu dal instrukcii na Frik: ako e potrebno, vrz fabrikite neka izrasne i treva, no pregovori so sindikatite nema da ima; rabotnicite se dobredojdeni da dojdat i da pregovaraat kako individualci.

Mnogu ~lenovi na sindikatot, ubedeni deka Karnegi e prijatel na rabotni~koto dvi`ewe, izbezumeno mu ispra}ale telegrami vo [kotska.

Na nitu edna telegrama ne dobile odgovor. Fabrikite na Karnegi kon krajot na 19 vek pretstavuvale industriski ’rbet na nacijata, a {trajk vo edna od niv bilo isto

kako nacionalna vonredna sostojba. [est dena po po~nuvaweto na {trajkot, guvernerot na Pensilvanija ja ispratil dr`avnata policija j da uapsi mnogu rabotnici i da ja otvori fabrikata, a Frik anga`iral rabotnici koi ne bile vo sindikatot za da gi zamenat {trajkuva~ite.

Pet dena podocna, {trajkot zgasnal. Sindikatite povtorno ne uspeale da vospostavat avtoritet vo ~eli~arnicite na Karnegi - a so toa i vo industrijata za ~elik - i }e nemaat nikakvo vlijanie s$ do sredinata na 20 vek. Sekoga{ koga postoel obid za sindikalizirawe, sistemot za sobirawe informacii odnapred go predupreduval Karnegi i toj zasekoga{ gi otstranuval od industrijata takvite lu|e - sevo ova go pravel ~ovek ~ij tatko, majka i dedo bile lojalni i aktivni ~lenovi na Чartisti~koto dvi`ewe vo Velika Britanija, politi~ka grupa ~ija glavna cel bilo podobruvaweto na pravata na rabotnicite.

FABRIKA ZA DOBRI MENAXERI Do 1892 godina, privatnoto partner-

Menaxerite na Karnegi, pak, gi upravuvale topilnicite i dobivale mal del od nedvi`nostite, no ako ja napu{tele rabotata, morale da go prodadat nazad svojot udel, po vrednost spored tekovnoto knigovodstvo.

Feqton

KAPITAL / 07.10.2011 / PETOK

15

NOV FEQTON OD ^ETVRTOK (13.10.2011): “Londongrad – od Rusija so ke{“ Po~ituvani ~itateli, od sledniot ~etvrtok “Kapital” vo sorabotka so izdava~ite AEA, vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne propu{tajte ja neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni renx-roveri so neprobojni stakla.

ARTA BOSE e marketingdirektor na Allen&Overy, edna od najgolemite i najistaknati pravni firmi na svetot, so sedi{te vo London. Do mart 2003 godina, Parta be{e partner i glaven rakovoditel za marketing vo Monitor Group, me|unarodna strategisko sovetodavna firma so pretstavni{tva vo 25 zemji {irum svetot. Toj be{e ~len na kancelarijata na pretsedava~ot so firmata i rabote{e vo sedi{teto na Monitor vo Kejmbrix, Masa~usets. Pred da se pridru`i na Monitor, Parta be{e partner i direktor za komunikacii vo McKinsey&Company i rabote{e vo Londonskoto biro na taa kompanija.

Parta be{e i glaven urednik na McKinsey Quarterly.

Ima diploma po in`enering od Univerzitetot vo Baroda, Indija, magisterska titula od novinarskoto u~ili{te pri Univerzitetot Kolumbija i po biznis-administracija od Sloun, u~ili{te za menaxment pri Institutot za tehnologija od Masa~usets.

Toj be{e korisnik na The India Abroad stipendija na Univerzitetot Kolumbija i na stipendijata od Sloan Management Review. Dodeka be{e vo Sloun be{e urednik vo Sloan Management Review. @ivee vo Boston i vo London. Koga ne se razonoduva so svoite deca po trevnicite ili na igrali{teto za fudbal, u`iva da igra tenis, da prebaruva po antikvarnici ili da gi gleda natprevarite na fudbalskiot klub Чelzi vo angliskata Premier liga.

P

stvo na Karnegi, vredno 25 milioni dolari, noselo izvonredni prihodi za Endrju Karnegi i negoviot partner Henri Frik - najprvin 50% prihodi, potoa 100%, a na kraj pove}e od 200%. Dodeka kupuval i integriral drugi ~eli~arnici, toj go razvil i toa {to go narekuval “mladi genijalci” - bleskavi menaxeri od sreden rang, koi gi unapreduval vo vi{ite menaxmentski rangovi. Tie gi upravuvale topilnicite i dobivale mal del od nedvi`nostite. Kako i vo mnogu organizacii zasnovani na partnerstvo, ako menaxerot poradi koja bilo pri~ina ja napu{tel rabotata, bil prinuden da go prodade nazad svojot udel, po vrednost spored tekovnoto knigovodstvo (sprotivno na pazarnata vrednost). Kompanijata anga`irala, obu~ila i usovr{ila iljadnici slu`benici i menaxeri

- po~etnici. Pitsburg stanal grad koj{to brzo rastel, naselen so lu|e od srednata klasa, so prostrani predgradija kade {to bile zasadeni drvja, i so u{te poekskluzivni naselbi kade {to sivite eminencii na industrijata `iveele na imoti okru`eni so yidovi. Sostojbata na mnogu rabotnici, od druga strana, ne se podobrila voop{to.

So ovie menaxeri, kompanijata na Karnegi napreduvala. Karnegi i Frik te`neele kon masovno proizvodstvo i kon proces na podobruvawe na efikasnosta, pritoa zamenuvaj}i gi starite pe~ki so drugi, poefikasni. Tie duri go prezele i prviot obid vo svetot za vertikalna integracija od golemi razmeri, kupuvaj}i gi ne samo site potrebni resursi na `elezna ruda i na koks, tuku i re~nite brodovi i `eleznicite koi transportirale `elezo i jaglen za nivnite topilnici. Za da ja podobri brzinata na vozovite, Karnegi ja pottiknal zamenata na starite prugi so ~eli~ni prugi, a negovata kompanija pomognala pri pla}aweto za nadograduvaweto na drvenite `elezni~ki mostovi preku rekite so cvrsti ~eli~ni mostovi.

Sekoga{ koga }e se pojavela nova tehnologija vo izrabotkata na ~elikot, Karnegi vedna{ ja voveduval vo svoite fabriki - kako {to storil so Simens-Martinovata pe~ka vo 1890 godina. Proizvodstvoto na ~elik na Karnegi ne samo {to bilo najgolemo vo SAD, tuku ja nadminalo i Britanija kako najgolem proizvoditel na ~elik vo svetot.

PRODA@BA NA BIZNISOT Karnegi sekoga{ sakal rano da se penzionira i da go dobie obrazovanieto koe nikoga{ ne go dobil koga bil mlad. Negoviot odnos so Frik bil prosleden so zgolemena tenzija, i vo 1900 godina koga Frik se obidel da gi zgolemi cenite na koksot so koj gi snabduval fabrikite - toa bila kapkata {to ja prelila ~a{ata. Karnegi sakal da go prekine partnerstvoto so Frik, a Frik se zakanil ne samo deka }e go dade Karnegi na sud, tuku i se zakanuval so fizi~ko nasilstvo - Karnegi, visok pribli`no 155 santimetri, bil siten ~ovek. Sleduvala zakonska bitka, nare~ena “Presmetka na kralevite na ~elikot” taa bila ekvivalent na sudeweto na O. Xej. Simpson od prethodnata decenija. Celata nacija vnimatelno go slu{ala sekoj pikanten detaq od rabotata na ova privatno partnerstvo. Kone~no, Karnegi mu platil

na Frik – no, ne po knigovodstvena cena, kako {to se zakanuval, tuku so suma za po~it (ne{to pove}e od 30 milioni dolari).

Me|utoa, na horizontot se pojavile temni oblaci za Karnegi. United States Steel Corporation na wujor{kiot finansier Xej Pi Morgan (koja kupuvala fabriki za zavr{ni raboti, kade {to ~elikot proizveden od Karnegi bil se~en, poliran i ispra}an do poedinite kupuva~i), sega odela napred vo procesot na izrabotka na ~elik, gradej}i pe~ki.

Za da go prisili Karnegi da gi prodade negovite ~eli~arnici, Morgan odbil da kupuva ~elik od Karnegi za svoite fabriki za zavr{ni raboti i mnogu fabriki na Karnegi poleka se na{le vo }orsokak. Karnegi ja omalova`il zakanata od Morgan, no ne znael deka glavniot izvr{en rakovoditel koj go anga`iral kako zamena za Frik, Чarls [vab zagri`en poradi nasokata vo koja odela Carnegie Steel Corporation }e mu pristapi na Morgan, privatno i vo tajnost, za da bara ponuda za proda`ba. [vab go pritiskal Karnegi i preku negovata majka.

Nejze & bilo skr{eno srceto poradi aktivnostite na nejziniot sin protiv sindikatite i sakala Karnegi da go napu{ti biznisot i da go raboti toa {to sekoga{ velel deka saka da go raboti: filantropija. Vo 1901 godina, Carnegie Steel Corporation & bila prodadena na United States Steel Corporation za okolu 250 milioni dolari.

Vlijanieto na US Steel vrz sovremeniot svet mnogu li~i na vlijanieto koe Dijadohite - naslednicite na Aleksandar - go imale vrz nivniot svet. Od edna strana, kompanijata navistina ja zapo~na erata na menaxerskiot kapitalizam. Dobro obrazovani profesionalci od pravnite i biznis-u~ili{tata od nacijata - lu|e koi se obrazovaa na sli~en na~in i nastaven plan koj{to Aristotel go primenil na Aleksandar - bea anga`irani i brzo napreduvaa vo hierarhijata.

Od druga strana, kako i Dijadohite, US Steel se soo~i so svoi sopstveni problemi i neizvesnosti - najprvin vo oblasta na koordinacija i kontrola vo procesot na akvizicijata, apsorpcijata i reorganizacijata na ~eli~arnicite koi gi dovede vo svojot tabor; potoa od kupuva~i koi go zamenuvaa ~elikot so drugi cvrsti, no lesni materijali, kako aluminiumot; potoa od tehnolo{kiot razvoj i podobrenite proizvodstveni

tehniki koi gi koristea japonskite i evropskite konkurenti na US Steel; i kone~no, poradi poeftiniot i pokvalitetniot uvoz - prvenstveno od Japonija, no i od Koreja i od Tajvan.

Vo 1980-tite godini, kompanijata, preimenuvana vo USX, ne samo {to gr~evito se bore{e da ostane vo `ivot poradi silnata konkurencija od Japonija i od ve{tite igra~i kako Nucor, no isto taka mora{e da vodi brutalna bitka za nadmo} protiv mo}niot igra~ Karl Ajkan, duri i koga poleka i sigurno tone{e vo neprepoznatlivost. Kako i istorijata na Dijadohite, istorijata na US Steel e edna od vode~kite “`etveni” (namesto “gradbeni” ili “raste~ki”) storii vo istorijata na biznisot.

DOBRODETEL NA ^OVE[TVOTO Kako i belegot {to Aleksandar go ostavil vrz svetot, belegot na Karnegi be{e dlabok i dolgove~en - sepak, kako i toj na Aleksandar, postojano kritikuvan. Kritizerite go obvinuvaa deka vr{el nesoodvetno vlijanie vrz nau~nite i medicinskite istra`uvawa ili vrz akademskite institucii. No, kriticizmot nikoga{ ne go pokoleba Karnegi. Vo negovoto “Evangelie na bogatstvoto”, Karnegi napi{a: “Чovekot koj }e umre bogat, umira osramoten” - i prodol`i, najbrzo {to mo`e, da go razdava toa {to go narekuva{e negovo “vi{ok bogatstvo” za “podobruvaweto na ~ove~kiot rod”. Toj dade 350 milioni dolari (250 milioni od proda`bata i u{te 100 milioni od negovoto li~no bogatstvo), na sedum razli~ni trustovi, od koi sekoj be{e vospostaven da nosi korist na poedina oblast.

Postoeja nekolku zaedni~ki celi koi trustovite trebaa da gi finansiraat: obrazovni, medicinski i istra`uva~ki institucii, biblioteki i institucii koi{to go unapreduvaa globalnoto razbirawe i mirot. Kako i gradovite na koi Aleksandar im gi postavi temelite, koi ne samo {to postojat tuku i napreduvaat i denes, bogatite trustovi i finansiskite mehanizmi koi Karnegi gi vospostavi, kako Carnegie Endowment for International Peace i Carnegie Corporation of New York, i denes prodol`uvaat da go obezbeduvaat mnogu potrebnoto finansirawe na mnogu va`ni obrazovni, kulturni, nau~ni, medicinski i op{testveni kauzi. Karnegi nikoga{ ne zaboravil od kade do{ol, i od 62 milioni dolari koi gi dade na tri britanski trustovi, eden e

SPECIJALISTI ZA DELOVNA LITERATURA Izdava~ka ku}a Ikona postoi ~etiri godini, so izdava~ka politika posebno fokusirana na oblasta na delovnata literatura. Vo tekot na ovoj period se izdadeni pove}e od 30 naslovi, koi na nekoj na~in ostavile golemo vlijanie vrz teoretskite i prakti~nite aspekti na menaxmentot, a nekoi od niv se neodminlivo ~etivo za sekoj {to raboti vo ovaa sfera:

[TO E MENAXMENT XOAN MAGRETA, kniga na godinata vo izbor na Business Week i The Economist

EFEKTIVEN DIREKTOR PITER DRAKER

MENAXIRAWE ZA IDNINATA Piter Draker

DRAKER ZA SEKOJ DEN Piter Draker

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI PARTA BOSE

MOTIVIRAWE NA VRABOTENITE BERI SILVERSTAIN

SOVR[EN BIZNIS PLAN RON XONSON

SOVR[ENO CV MAKS EGERT

ODNOSI SO JAVNOSTA ANTONI DEJVIS

48 ZAKONI NA MO]TA ROBERT GRIN

posebno naso~en kon podobruvaweto na obrazovnite institucii vo gradot Danfermlajn, kade {to be{e roden.

(PRODOL@UVA) VO UTRE[NIOT BROJ: KAKO NASLEDNICITE NA ALEKSANDAR JA RASTURILE NEGOVATA VIZIJA ZA OBEDINET SVET.

Kapital Academy...

member of KAPITAL MEDIA GROUP

објавува

РАБОТИЛНИЦА

ДЕФИНИРАЈТЕ ИЗВОЗНА СТРАТЕГИЈА И СТЕКНЕТЕ НОВИ АЛАТКИ ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ИЗВОЗОТ!

27-28 Октомври 2011 година Хотел “Александар Палас“ Скопје

УНИКАТНО, ОРИГИНАЛНО! За прв пат во Македонија извозните компании и оние кои тоа сакаат да станат и да освојат нови пазари имаат единствена можност со искусни и докажани консултантни два дена да изработат извозна стратегија за своите компании! Наместо искуството на успешни извозни компании, овојпат case stydy на работилницата ќе биде токму Вашата компанија!

ПО ДВА ДЕНА РАБОТА ЌЕ СИ ЗАМИНЕТЕ СО:

готова и разработена извозна стратегија сет алатки кои можат веднаш да се спроведат во пракса дефинирани решенија и одговори на сите проблеми и дилеми поврзани со извозот поддршка при имплементација на дефинираните активности од предавачите-консултанти! Контакт со компании кои се соочуваат со исти или слични дилеми и развојни цели Богата литература и корисни материјали на тема извоз и освојување нови пазари

НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

Како да направите анализа на можните извозни пазари, реално да лоцирате каде се наоѓате и да дефинирате каде сакате да бидете во иднина? Кои пазари се полесни а кои потешки за освојување? Кои се сите неопходни елементи кои треба да ги содржи една извозна стратегија? Како да го спроведете акциониот план кој ќе ве доведе до целта- поголем извоз? Алатки за зголемување на извозот: cold calling, посета на саеми, продажен состанок, генерирање нови контакти!

ПРЕДАВАЧИ ПЕТАР ЛАЗАРОВ

Macedonia Export, kompanija specijalizirana za promocija i trgovija so makedonski proizvodi na me|unaroden i lokalen pazar, koja nudi konsultantski uslugi za marketing, proda`ba i izvoz.

КАЛИН БАБУШКУ

Macedonia Export

КРУМ ЕФРЕМОВ

direktor na Direktoratot za ekonomska diplomatija vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti

РАБОТИЛНИЦАТА Е ПРЕПОРАЧЛИВА ЗА:

Генерални менаџери и сопственици на компании Менаџери за извоз и нови пазари

Проектот Kapital Аcademy... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298 110 www.kapital.mk obuki@kapital.com.mk

14 OKTOMVRI SPECIJALEN PRILOG

INFORMATI^KA TEHNOLOGIJA AKTUELNI SOSTOJBI I TRENDOVI

VO MAKEDONSKATA INFORMATI^KA INDUSTRIJA

BESPREKORNA I NEODMINLIVA

SORABOTKA NA INFORMATI^KATA TEHNOLOGIJA I TELEKOMUNIKACIITE NAJGOLEMI DOBITNICI SE KORISNICITE!

SITE ZBORUVAAT ZA “KOMPJUTERI

VO OBLACI” (CLOUD COMPUTING) KAKVA E PONUDATA VO MAKEDONIJA, KOI SE PREDNOSTITE ZA KOMPANIITE?

MAKEDONSKITE KOMPANII PRED

OGROMNA PONUDA NA USLUGI ZA ELEKTRONSKO ARHIVIRAWE – [TO MO@AT DA DOBIJAT, KOI SE PREDNOSTITE?

NOVIOT VOZBUDLIV I RAZNOVIDEN SVET NA APLIKACII

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111