384-10.10.2011

ponedelnik. 10 oktomvri. 2011 МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.092,20 МБИД 2.257,30

ОМБ 118,28

+0,41% +0,25% 0,00%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 46,35 70,96

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

NIKOJ NE SE PLA[I [TO POLA BANKI NI SE GR^KI I SLOVENE^KI

STRANA 2-3

NASKORO!!! MESE^NIK

NA 12 OKTOMVRI MESE^NIK

NA 19 OKTOMVRI

ponedelnik. 10 oktomvri. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

3.000

EXCLUSIVE ponedelnik - 10. oktomvri. 2011 | broj 384 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

МБИ10

+0,41%

2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800 07/10

BORIS TADI]

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

PRETSEDATEL NA SRBIJA

Zemjite od porane{na SFRJ da se povrzat racionalno, bez emocii

Kakva bura ќe donese politi~koto zatiшje?

STRANA 7

Dvojno porasna uvozot na lekovi od Indija!

STRANA 4-5 VOVEDNIK KATERINA SINADINOVSKA

STRANA 6-7

Dr`avata ne mo`e tolku da dade, kolku {to zdravstvoto golta STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PONEDELNIK 10 OKTOMVRI 2011

DR@AVATA NE MO@E DA DADE KOLKU [TO ZDRAVSTVOTO MO@E DA GOLTA

K

Koga vo javnosta nekoi se trudat da plasiraat teza deka Makedonija e, ni pomalku, ni pove}e, tuku vtora evropska ekonomska sila, ne treba da se ~udime - mora da sme tolku bogati koga ne ni e gajle kako ni se tro{at parite. Inaku, koja dr`ava, ako ne e finaniska “karpetina”, nema da mrdne so prst koga }e & snema, na primer, polovina milion evra od }eseto!

A pribli`no tolku snema od zdravstvenata kasa. I ovaa informacija pomina so minimalna pokrienost i u{te pominimalna zaanga`iranost na instituciite.

Eve {to otkrile revizorite od Fondot za zdravstveno osiguruvawe koga izlegle na teren.

“Fatile na delo” 35 kliniki, odgovorni za nenamensko, nedoma}insko i nepatriotsko tro{ewe na narodnite pari.

Zloupotrebite se napraveni so fakturirawe zdravstveni uslugi koi bolnicite ne gi realizirale, voop{to.

No, klinikite ne samo {to ne operirale, a pi{ale deka izvadile slepo crevo, na primer, tuku delele i plati vrz osnova na ra~no izraboteni spisoci, {to mnogu jasno rezultiralo so dopi{uvawe povisoki sumi od strana na samite vraboteni.

Dopolnitelno, upravnite odbori nedovolno gi kontrolirale direktorite, a bolni~kite apteki ne znaele ni kolku lekovi im vleguvaat, ni kolku im izleguvaat. Vo prvite {est meseci od godinava

“tro{akliite” bolnici i kliniki ne go po~ituvale nitu Zakonot za javni nabavki, odnosno rabotele so neusoglaseni finansiski i godi{ni planovi.

Dotuka ne{tata mo`ebi izgledaat by the book.

Klinikite tro{ele nenamenski, Fondot pratil kontroli i ja utvrdil odgovornosta.

No, nekolku momenti se sporni ponatamu.

Prvo, ovie kliniki se kazneti so po sme{ni 1.220 evra. Po koja li matematika e odlu~eno bolnicite da platat samo tolku? Ako bile 35 kliniki, a vkupnata suma so koja tie go o{tetile Buxetot e 410.000 evra, po prosta matematika (ako ve}e kaznite se linearni) sekoja klinika treba da plati 11.700 evra. Kaznata od samo 1.220 evra e izvadena od rakav i samo ja otslikuva neserioznosta na dr`avata.

Vtoro, od Fondot ne sakaa da otkrijat za koi kliniki se raboti, so mo`ebi u{te posme{no objasnuvawe od ovie 1.220 evra - ne poso~uvale vinovnici zatoa {to vo posledniot kvartal zabele`ale zgolemen stepen na odgovornost kaj menaxmentot na toga{ kontroliranite zdravstveni ustanovi. Demek, dosega aktivnostite na Fondot dale rezultat, pa sega ako ka`at imiwa } e go demotiviraat menaxmentot, koj taman se u~i da menaxira. Portparolot veli deka nemalo potreba od imiwa oti toa si bilo rabota “me|u Fondot i tie institucii”.

Vi se molam!

Po~ituvaniot portparol prvo neka sfati deka se raboti za pari na gra|anite, so {to avtomatski ovaa rabota stanuva i nivna.

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

Ponatamu, ova si e rabota i me|u Fondot i Javnoto obvinitelstvo, ama takva izjava ne ~uvme. Dadeni li se ovie naodi do Obvinitelstvoto? Prijaveni li se vo Antikorupciskata komisija? Oti ako zavr{ime so 1.220 evra, navistina }e pomislime deka rabotata si bila “me|u Fondot i tie institucii”.

I za kraj, sekako, ova e rabota i za ministerot za zdravstvo, Nikola Todorov, koj za volja na vistinata, iako mnogu saka da se slika pred kameri, `iv go nema ovie denovi. Najavi deka Ministerstvoto dopolnitelno }e gi kaznuva direktorite na klinikite kaj koi }e se detektiraat nepravilnosti vo rabotata i go snema. Eve, sega mu se detektirani.

Pra{aweto {to tuka neminovno se nametnuva e kolku e realno ova da se o~ekuva od nadle`nite.

Vo dr`ava vo koja vo 21 vek zdravstvenite reformi na zdru`enite sili na site vladi dosega n$ donesoa na derexe ministerot za zdravstvo pred dve nedeli (sednat na u{te tazeto fotelja) gordo da soop{ti deka pratil opomena do direktorite da gi likvidiraat lebarkite i buba{vabite... Nema potreba zbor da se ka`e ponatamu!

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

M

ilioni evra dobi Makedonija za osum proekti od Investiciskiot instrument za Zapaden Balkan. Stanuva zbor za izrabotka na fizibiliti studija za razvoj na pilot-park na veternici, izgradba na 400 kilovolten dalnovod me|u Makedonija i Srbija, reforma na zatvorot vo Idrizovo, za institucii za zdravstvena za{tita, za tehni~ka pomo{ za analiza na socioekonomskoto vlijanie vo Studijata za nacionalniot sistem za gasifikacija vo zemjata, za izrabotka na fizibiliti studija i analiza na socioekonomskoto vlijanie za proizvodstvo i navodnuvawe vo Zletovica i za fizibiliti studija i analiza na socioekonomskoto vlijanie za 400 kilovoltniot dalnovod Bitola - Elbasan, kako i za glavniot proekt za `elezni~kiot koridor VIII od Kumanovo do Beqakovce.

NA EVROPSKITE BANKI IM SE POTREBNI 20 ZA DA JA PRE@IVEAT KRIZATA I GR^KIOT B

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

5,67

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

NIKOJ NE SE PLA BANKI NI SE GR Vo situacija koga Grcija se soo~uva so s$ posiguren bankrot, a Slovenija so namalen krediten rejting, poradi problemi vo javnite finansii, gr~kata NBG i slovene~kata NLB, sopstvenici na vtorata i tretata najgolema banka vo Makedonija, }e se soo~at so problemi vo dokapitalizacijata, bidej}i ne mo`at da o~ekuvaat poddr{ka od dr`avata, koja e najgolem sopstvenik i vo dvete banki koi poseduvaat polovina od bankarskiot sektor vo Makedonija BIQANA ZDRAVKOVSKA STOJ^EVSKA

E

zdravkovska@kapital.com.mk

Evropskite banki }e bidat povtorno staveni na test za da se proveri dali nivniot kapital e dovolno golem za da obezbedi tie da prodol`at normalo da rabotat i pri eventualen bankrot na Grcija. So ogled deka Grcija ve}e i oficijalno prizna deka ne mo`e navreme da go vra}a dolgot i deka s$ poizvesno e deka polovina od nejziniot dolg so politi~ki dogovor }e bide otpi{an, s$ poizvesno e deka mnogu evropski banki }e pretrpat ogromni zagubi koi }e go namalat nivniot kapital.

MMF procenuva deka za da se vrati doverbata vo evropskite banki tie }e treba da se dokapitaliziraat so okolu 200 milijardi evra. Iako evropskite politi~ari smiruvaat deka brojkata ne e tolku golema i deka }e se formira koordiniran fond za dokapitalizacija na ev-

ropskite banki sepak e pove} e od izvesno deka sledi mnogu te`ok period vo koj nekoi evropski banki }e se soo~at so opasnost od bankrot. Evropskite banki ve}e poka`uvaat ogromna me|usebna doverba i namesto da si pozajmuvaat edna na druga se obra}aat do Evropskata centralna banka (ECB) za pomo{.

So ogled na faktot {to duri 93% od vkupnata aktiva vo makedonskiot bankarski sistem e vo sopstvenost na stranski, najgolem del od niv evropski banki, mnogu e verojatno nivnite problemi i potresi da se prenesat i vrz bankite i podru`nicite vo Makedonija.

Guvernerot na Narodnata banka na Makedonija, Dimitar Bogov, smeta deka dol`ni~kata kriza vo evrozonata vleguva vo finalnata faza vo koja }e mora da se najde izlezno re{enie.

“Od site varijanti koi se spomenuvaat vo me|unarodnite finansiski krugovi, najverojatno e da ima kontrolirano restrukturirawe na gr~kiot javen dolg so istovremena dokapitalizacija na evropskite banki. Nie vnimatelno gi sledime nastanite i podgotveni sme soodvetno da reagirame dokolku e potrebno. No, vo sekoj slu~aj, stabilnosta na makedonskiot bankarski sistem ne e zagrozena”, veli Bogov.

I pokraj toa {to re~isi 90% od makedonskiot bankarski sistem e vo sopstvenost na stranski, odnsono na evropski banki, guvernerot Bogov ne o~ekuva direktno vlijanie od dol`ni~kata kriza vo

200

milijardi evra }e treba da se dokapitaliziraat evropskite banki

evrozonata vrz makedonskite banki.

“Makedonskite banki se potpiraat vrz depozitite kako dominanten izvor na finansirawe na svoite aktivnosti.

Tie sredstva se plasirani vo doma{nata ekonomija, vo doma{ni pretprijatija. Sredstvata od stranskite banki se vo forma na kapital i subordinirani dolgoro~ni krediti koi ne mo`e da se povle~at. Makedonskite banki ne mo`at da imaat plasmani kaj nivnite stranski akcioneri pove}e od 10% od svojot kapital. Vo momentov nivnata izlo`enost e mnogu poniska i od toj dozvolen limit. Istovremeno, makedonskite banki imaat dvapati povisoka kapitaliziranost od propi{anata i najvisoka likvidnost vo poslednite deset godini. Zatoa, smetam deka bankarskiot sistem e dobro podgotven za eventualna kriza vo evrozonata i ne o~ekuvam pozna~itelen odliv na finansiski sredstva kon stranstvo”, objasnuva Bogov.

Podatocite na NBRM poka`uvaat deka duri polovina od makedonskiot bankarski sektor e vo sopstvenost na banki od Grcija i Slovenija. Duri 24,3% od vkupnata aktiva na bankite vo Makedonija e vo racete na gr~kite banki Na-

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

DIMITAR BOGOV

GUVERNER NA NARODNATA BANKA NA MAKEDONIJA

Od site varijanti koi se spomenuvaat vo me|unarodnite finansiski krugovi, najverojatno e da ima kontrolirano restrukturirawe na gr~kiot javen dolg so istovremena dokapitalizacija na evropskite banki. Nie vnimatelno gi sledime nastanite i podgotveni sme soodvetno da reagirame dokolku e potrebno. No, vo sekoj slu~aj, stabilnosta na makedonskiot bankarski sistem ne e zagrozena.

Navigator

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK PODOBRO DA SE SPRE^I, OTKOLKU U DA SE LE^I

@AN-KLOD TRI[E retsedatelot na ECB najavi golemi zaemi i otkup na akcii za spas na bankite i zemjitedol`ni~ki od finansiskata kriza

P

FATMIR BESIMI inisterot za odbrana se sretna so generalniot sekretar na NATO, Rasmusen, kade {to gi potencira{e silnite zalo`bi na dr`avata za vlez vo alijansata

M

NIKOLA TODOROV

DEJAN RUNTEVSKI

zgradbata na op{tata bolirektorot na Agencijata za I nica vo Ohrid u{te edna{ e D hrana go raskina dogovorot odlo`ena. Spored menaxmentot za preselba na slu`bata vo od bolnicata, ministerot za zdravstvo naredil da se stopiraat grade`nite raboti

delovniot centar koj e vo sopstvenost na gradona~alnikot na Centar, Vladimir Todorovi}

00 MILIJARDI EVRA BANKROT

A[I [TO POLA R^KI I SLOVENE^KI

V

Vicepremierkata za evrointegracii, Teuta Arifi, o~igledno dobro gi nau~ila gre{kite na svoite prethodnici. Otkako lani vo Ive{tajot za napredokot na Makedonija od Evropskata komisija, pridavkata “makedonski” be{e celosno izbri{ana, ovaa godina taa, neposredno pred objavuvaweto na Izve{tajot, navremeno reagirala kaj File i pobarala gre{kata da ne se povtori.

Bez razlika dali Brisel }e ja popravi ovaa “tehni~ka” gre{ka vo pretstojniot izve{taj, Arifi poka`a dr`avni~ko ~uvstvo branej}i gi interesite na zemjata vo Evropskata unija.

Po s$ izlgeda na Arifi

TEUTA ARIFI vistinski & “legna” novata pozicija. Otkako sedna vo vicepremierskata fotelja, taa e seprisutna i so polna parea ja turka evropskata agenda na dr`avata.

Nejzinata iskrenost i pogolema transparentnost dava nade` deka vo narednite ~etiri godini evropskata agenda nema da bide zaobikolena i zaboravena.

Najavenite proekti i zakoni, u{te pove}e davaat na te`ina na rabotata {to ja pravi Arifi. Ako istite i se realiziraat vo praktika, nesomneno Izve{tajot dogodina }e bide daleku podobar od ovogodine{niot.

GUBITNIK MNOGU ZA ^ISTEWE

O cionalna bnanka na Grcija (NBG) i Alfa banka, dodeka slovene~kata NLB Tutunska banka kontrolira 19,2% od bankarskata aktiva.

Sopstvenosta sama po sebe ne bi bila problem ako NBG, koja e sopstvenik na vtorata najgolema banka, Stopanska banka Skopje, i NLB, koja e sopstvenik na tretata najgolema banka vo zemjava ne bea dr`avni banki. Ovoj fakt gi stava vo mnogu nepovolna polo`ba ovie banki, bidej}i vo slu~aj na eventualna dokapitalizacija tie ne bi mo`ele da o~ekuvaat pomo{ od dr`avata, iako taa e najgolem sopstvenik.

Vo situacija koga Grcija se soo~uva so s$ poiz-

vesen bankrot, a Slovenija so namalen krediten rejting poradi problemi vo javnite finansii, gr~kata NBG i slovene~kata NLB, sopstvenici na vtorata i tretata najgolema banka vo Makedonija, }e se soo~at so problemi vo dokapitalizacijata, bidej}i ne mo`at da o~ekuvaat poddr{ka od dr`avata koja e najgolem sopstvenik i vo dvete banki.

Dokolku na pretstojniot stres-test, koj go najavuva

Evropskata komisija se poka`e deka kapitalot na ovie dve banki e pomal od potrebniot, toga{ tie }e moraat da se zadol`uvaat na me|unarodniot finansiski pazar ili da baraat novi gazdi koi bi mo`ele da gi dokapitaliziraat.

Od druga strana, guverenerot Bogov smeta deka pogolema e opasnosta {to krizata vo evrozonata bi se prenela vrz makedonskata ekonomija preku na-

malenata pobaruva~ka za makedonskiot izvoz, {to bi predizvikalo pad na proizvodstvoto i ekonomskiot rast. “Toa potoa bi dovelo do rast na lo{ite krediti i negativno bi se odrazilo vrz profitabilnosta na bankite”, predupreduva Bogov.

Olovo, arsen, kadmium i drugi kancerogeni elementi se del od “paletata” na {tetni hemiski supstancii so koi se trujat makedonskite gra|ani {to `iveat vo blizina na otvorenite rudnici i industriskiot otpad vo zemjava, poka`uva analizata na Obedinetite nacii. So re{avawe na ova pra{awe ne se zafati nitu ministerot za `ivotna sredina i prostorno planirawe, Abdula}im Ademi. Ademi dosega ostvari sredbi so svoi kolegi od stranstvo za razmena na iskustvata, no ne poka`a sluh za realno sogleduvawe na problemite i potrebite za za{tita na `ivotnata sredina doma.

Iako Ademi i samiot potencira deka Poglavjeto 27 za `ivotna sredina e edno od najkompleksnite poglavja koe bara silni zalo`bi za koordinacija, investicii i golemi odgovornosti, sepak,

ABDULA]IM ADEMI na teren ne se ~uvstvuvaat promeni na podobro.

Nabrojuvaweto na kolku zakoni se usvoeni za usoglasuvawe na doma{nata so evropskata regulativa nema da im pomogne na gra|anite koi `iveat vo blizina na Ohis, vele{kata Topilnica ili rudnikot Bu~im, koi sekojdevno `iveat so ovie otrovni materii koi se navlezeni vo vozduhot, vodata i po~vata.

Dokolku ministerot ne reagira pobrzo cenata za pozdrava okolina i `ivot povtorno }e ja pla}aat gra|anite, bidej} i, spored procenkite na ON, sanacijata na ovie opasni zoni }e ~ini najmalku 77 milioni evra.

MISLA NA DENOT

GLIGOR BI[EV

PRV GENERALEN DIREKTOR NA STOPANSKA BANKA

Vo izminatite deset godini NBG celokupnata dobivka ja kapitalizira{e. Istoto se realizira i vo 2011 godina. Toa ne e slu~aj so nitu edna druga banka vo Makedonija vo stranska sopstvenost. Stopanska banka Skopje ima visoka adekvatnost na kapitalot (od 18%), nema nikakva izlo`enost sprema gr~kata dr`ava, e visoko likvidna, postoi stoprocentna rezerviranost na nefunkcionalnite krediti, efikasno korporativno upravuvawe i upravuvawe so rizicite.

\OR\I JAN^EVSKI

LU\ETO NE GI IZBIRAAT NIVNITE KARIERI, TIE SE ZAROBENI OD NIV

PRV GENERALEN DIREKTOR NA NLB TUTUNSKA BANKA

NLB Tutunska ne e izlo`ena so krediti kon mati~nata grupacija NLB pove}e od dozvolenoto, a ne e mo`no nitu namaluvawe na likvidnosta osven preku povlekuvawe na dividenda. No, minatata godina be{e donesena odluka so koja dobivkata na NLB Tutunska nema da se ispla}a i izvlekuva po osnov na dividenda, tuku }e se vlo`uva vo dokapitalizacija na bankata.

kubanski nacionalen heroj

XON DOS PASOS AMERIKANSKI NOVELIST I AKTER

Navigator

4 GRAFIK NA DENOT...

FOTO NA DENOT...

Fev.

Mart

Juni

Juli

Avg.

1.847,80

1.843,50

Maj

1.811,40

Apr.

1.832,40

1.882,80

1.702,50

1.900,00

1.706,80 Jan.

1.877,20

PORAST NA DEVIZNITE REZERVI (milioni evra) извоr: NBRM

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Sept.

Vrednosta na deviznite rezervi do krajot na septemvri porasna na 1.847 milijardi evra, {to e rast od 15 milioni evra vo odnos na avgust, poka`uvaat najnovite podatoci na Narodnata banka. Ekonomistite sugeriraat vnimatelno da se upravuva so deviznite rezervi, osoebno vo uslovi koga evroto pa|a, a dolarot jakne.

P

ro{ireniot bulevar Mitropolit Teodosij Gologanov oficijalno be{e pu{ten vo upotreba.

Bulevarot e pro{iren od desnata strana, so vkupna dol`ina od 1.600 metri. Lentata ja se~ea premierot Gruevski, gradona~alnikot на Centar, Todorovi} i gradona~alnikot na grad Skopje, Trajanovski, koi tradicionalno frlija voda.Soobra}ajnicata dobi ~etiri soobra}ajni lenti. Vo delot me|u ulicite Mitropolit Teodosij Gologanov, Kosturski heroi i Mito Haxivasilev Jasmin e formiran turbokru`en tek, koj e prv od vakov vid vo Skopje. Okolu бuлеварот ќe se postavi metalna za{titna ograda vo dol`ina od 280 metri, за bezbednosta na pe{acite

SVETOT NIZ MEDIUMITE

EVTINI LEKOVI OD ZEMJI OD TRETIOT SVET JA “ WA STREET JOURNAL WALL Amerikanskiot vesnik Am na svojata naslovna stranica pi{uva za st zgolemuvaweto na brojot zgo na vraboteni vo Amerika minatiot mesec. No, ik ia iako ima rast, toa ne e do dovolno. Vo septemvri se otvoreni 103 iljadi ra rabotni mesta, a kako { {to pi{uva vesnikot, nivoto na nevrabotenost ni vo SAD s$ u{te ostanuva 9,1 9,1%

CHINA C HI DAILY Kineskiot vesnik na svoKin jata naslovna stranica ima fotografija od protestite na Volstrit, pro koi{to traat pove}e od koi edna nedela i se s$ poinedn tenzivni. Fotografijata ten poka`uva apsewe na pok 85-godi{na `ena pred 85Bankata na Amerika, Ban a ssamo vo petokot bea uapseni najmalku 10 uap demonstranti. dem

TRUD Bugarskiot vesnik pi{uva deka bugarskata enkonomija se podgotvuva za nov pik na krizata, a toa go poka`uvaat i poslednite podatoci za vnatre{na trgovija, koja vo septemvri e namalena za 2,3%.

Spored vesnikot, faktot {to Bugarite po~nuvaat da go zategaat kai{ot e znak deka se podgotvuvaat za u{te eden udar na krizata.

VE^ERWE NOVOSTI Srpskiot vesnik na svojata naslovna stranica pi{uva za o~ekuvawata na Srbija od pretstojniot izve{taj na Evropskata komisija za napredokot na srbija kon Evropskata unija. Vladata o~ekuva pozitivna odluka i datum za pregovori. Izve{tajot treba da bide objaven vo ponedelnik napladne.

DVOJNO PORASNA UV NA LEKOVI OD INDI

R

VIKTORIJA MILANOVSKA

milanovska@kapital.com.mk

Raste uvozot na evtini lekovi vo zemjava.

Najnovite podatoci na Dr`avniot zavod za statistika poka`uvaat deka samo vo prvite sedum meseci od godinava se uvezeni lekovi od Indija kolku lani za cela godina.

Uvozot na indiski lekovi vo zemjava za cela 2010 godina iznesuva{e 686.348 dolari, a godinava samo od januari do juli vlegle indiski lekovi vo vrednost od 610.866 dolari.

Od Biroto za lekovi potvrduvaat deka vo Makedonija se registrirani 19 lekovi od indiski proizvoditeli.

No, potenciraat deka najgolem del od lekovite registrirani vo zemjava se od poznati svetski proizvoditeli.

Vkupno se registrirani 3.500 lekovi od 140 proizvoditeli, a najgolem procent se od EU, SAD, Kanada, [vajcarija. No, na listata so dostavuva~i s$ pozastapeni, pokraj Indija, se i Portoriko, Banglade{, Kipar i drugi.

Ovoj nov trend vo uvozot vo zemjava otvori mnogu dilemi dali e vo red po sekoja cena da se odi na evtini lekovi. Dali cenata sekoga{ e povrzana so kvalitetot? Dali vo Makedonija vo namerata da se poevtini lekuvaweto ne se vodi smetka za efikasnosta?

Od Biroto za lekovi potvrduvaat deka vo Makedonija se registrirani 19 lekovi od Indija, no potenciraat deka najgolem del se od poznati svetski proizvoditeli. Vkupno se registrirani 3.500 lekovi od 140 proizvoditeli, a najgolem procent se od EU, SAD, Kanada, [vajcarija. No, na listata so dostavuva~i s$ pozastapeni se i Portoriko, Banglade{, Kipar... Ovoj nov trend otvori mnogu dilemi dali e vo red po sekoja cena da se odi na evtini lekovi. Dali cenata sekoga{ e povrzana so kvalitetot?

Spored Rubin Zareski, porane{en direktor na Fondot za zdravstveno osiguruvawe, poslednive godini tro{ocite za zdravstveni uslugi nezapirlivo rastat, a vo isto vreme cenite na lekovite padnaa za okolu 30%.

“I brojot na prepi{ani recepti porasna za istiot procent. Spored ednostavna logika, sleduva deka imame situacija vo koja vkupniot buxet za lekovi na Fondot za zdravstvo

ne se promenil, a snabduvaweto e podobreno.

Zo{to toga{ Fondot generira deficit? Postoi samo edno logi~no objasnuvawe - tro{ocite za zdravstveni uslugi naglo rastat. Analizite }e poka`at deka Fondot tro{i samo 17% od svojot buxet za lekovi i nivnoto namaluvawe ne vodi kon zna~ajni za{tedi.

Namaluvawe od 30% na referentnata cena na lekovite e samo 4% od

ZO[TO FARMACEVTITE NE GI NAMALUVAAT CENITE?

Argumentite na pogolemite farmacevtski kompanii, so koi tie se protiv namaluvawe na cenite na lekovite, osobeno tie {to se i po nekolku pati poskapi vo sporedba so referentnite zemji, se slednive: So Srbija ne mo`eme da se sporeduvame zatoa {to pla}ame isti transportni tro{oci, no Srbija za 100.000 par~iwa, a Makedonija za 100; Vo Slovenija site lekovi se na pozitivna lista, a koga prodavaat s$ {to proizveduvaat mo`e i da namaluvaat ceni; Vo Hrvatska za lekovite koi se na pozitivna lista ne se pla}a carina; Pri nabavka na pogolema koli~ina lekovi potrebni se bankarski garancii za obezbeduvawe na dogovorite, a so toa sleduva i kamata.

Od Fondot za zdravstvo velat deka trendot na namaluvawe na cenite na lekovite e prisuten vo regionot i po{iroko.

“Evidentni razliki vo cenite na lekovite postojat kaj ist proizvoditel vo razli~en period po godini. Iskustvoto poka`uva deka so zgolemuvawe na konkurencijata na pazarot se menuvaat i uslovite, po {to se namaluvaat cenite. O~ekuvame so novata metodologija za edinstveni ceni da se nadminat razlikite vo cenite. Nastapot na odreden proizvoditel na pazarot zavisi od negovata politika i na~in na rabota”, velat od Fondot za “Kapital”.

3.500 lekovi od 140 proizvoditeli vkupno se registrirani vo zemjava, a najgolem procent se od EU, SAD, Kanada, [vajcarija.

vkupniot buxet na FZOM. No, zatoa, tro{ocite za zdravstvenite intervencii i sredstvata koi gi pla} ame od sopstven xeb stignaa do fantasti~ni 250 milioni evra i tuka nema da zastanat”, predupreduva Zareski.

Toj postavuva dve pra{awa. Ednoto e koj }e go odreduva potrebniot kvalitet na lekovi koi }e se najdat na pazarot.

“Odgovorot e Biroto za lekovi, koe, sepak, e so ograni~en kapacitet za da ja postavi piramidata vo interes na osigurenicite.

Biroto mora za taa cel od koreni da gi promeni pravilnicite i pristapot.

Na politikata copy-paste, so koja odreden lek registriran vo EU mo`e po avtomatizam da pomine i kaj nas, & se potrebni nadopolnuvawa. Za po~etok, Biroto mora da vovede farmakoekonomski analizi pred da ja dade soglasnosta. So drugi zborovi, treba da odgovori koja e podobra alternativa me|u

Navigator

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

3 FAKTI ZA...

87 15% 19

PROCENKI...

ZORAN STAVRESKI VICEPREMIER I MINISTER ZA FINANSII KRIZATA VO GRCIJA NEMA DA ГО RAZNI[A DENAROT

Milioni dolari iznesuva trgovskata razmena na Makedonija i Romanija vo prvite sedum meseci

V

icepremierott i minister za finansii, sii, Zoran Stavreski, ja oceni kako mo{ne seriozna zna finansiskata sostojba jba vo Grcija, no e uveren deka taa nema zna~ajno da vlijae vrz stabilnosta abilnosta na makedonskiot finansiski sektor.

“Stabilnosta na denarot vo celost e zagarantirana, zatoa {to stabilnosta na denarot zavisi od samite nas, od rabotata na Centralnata banka i na Ministerstvoto za finansii, odnosnoo od na~inot na vodewe na monetarnata i fiskalnata politika vo Republika Makeakedonija”, naglasi Stavreski. i.

E namalena trgovskata razmena me|u Makedonija i Romanija vo prvite sedum meseci, sporedeno so istiot period lani Mesto na listata najgolemi trgovski partneri se nao|a Romanija, spored obemot na trgovska razmena

“NAPADNAA” MAKEDONIJA

VOZOT IJA!

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

MAJK ZAFIROVSKI ]E DEBATIRA SO MAKEDONSKITE MAKE BIZNI BIZNISMENI

P

ozn oznatiot menaxer od makedonsko poteklo ma Majk Zafirovski deMa neska }e odr`i otvorena debata i obra}awe pred biznis-elitata biznis-el vo Makedonija. Kako {to informiraat od Stopanskata komora na Stopa Makedonija, Makedon Zafirovski }e ima svoe obra}awe na otvorenata debata na otvor tema “Globalnite “Glo ekonomski dvi`ewa i predizvicite na makedonskite kompanii na makedons me|unarodno me|unaro nivo”.

Soglasno Soglasn agendata, po debatata }e sleduva otvorena diskusija, d so poseben akc akcent na slednite pra{awa: konkurentnosta na makedonskite kompanii vo regionot i na globalno nivo, pogolemi stranski investicii – realnost ili `elba, perspektivite na doma{nata industrija vo svetski ramki i kako do pobrz ekonomski razvoj nasproti svetskite iskustva.

Debatata }e se odr`i na 10. oktomvri vo 13 ~asot vo Stopanskata komora na Makedonija. Zafirovski v~era ima{e sredba so biznismenite od Sojuzot na stopanski komori kade im pora~a deka vo uslovi na kriza treba da se fokusiraat na izvoz.

Majk Zafirovski od pred izvesno vreme e ~len na bordot na kompanijata za zdravstveni uslugi Apria heltker grup (Apria Healthc a r e Group).

RASTE BROJOT NA ^LENOVI VO PENZISKITE FONDOVI

R

dva leka od koi edniot e poskap, no ima mnogu po{iroko dijagnosti~ko pokrivawe i e pokvaliteten. Vakvite analizi }e ja korigiraat cenata na lekovite blago nagore, no }e donesat za{tedi kaj drugite zdravstveni tro{oci.

Vtoroto i pote{ko pra{awe e kako da im se objasni na osigurenicite deka vo novata situacija }e treba da pla}aat pove}e pari od sopstven xeb za da ja pokrijat razlikata me|u novata poniska referentna cena i proda`nata cena na lek od kvaliteten proizvoditel”, objasnuva Zareski.

ZAHARIEV NEMA DILEMI Od Fondot za zdravstveno

osiguruvawe ne go komentiraat vakviot trend. Za kvalitetot na lekovite pak, velat deka e nadle`no Biroto za lekovi.

“Tamu se izdavaat re{enijata za promet na lekovi vo Makedonija, so koi se garantira nivniot kvalitet, efikasnost i bezbednost pri upotreba”, velat od Fondot.

I farmacevtskite kompanii se ograduvaat od komentar za efikasnosta na evtinite lekovi. Sepak, velat, diskutabilno e dali na raftovite vo aptekite se istite lekovi koi vo zemjava bile doneseni pri registracijata.

“Realno, nemame vakvi somnevawa koga se vo pra{awe lekovi od

poznati evropski i svetski proizvoditeli, zatoa {to pregolem e rizikot tie da kalkuliraat so kvalitetot.

Za niv skandal na eden mal pazar kako makedonskiot zna~i skandal na globalno nivo i sigurni sme deka ne bi go rizikuvale svojot avtoritet za dopolnitelen crn profit.

No, anonimni kompanii koi ni prodavaat evtini lekovi, realno, mo`e da igraat so sostavot na lekovite”, objasnuvaat farmacevtite.

Direktorot na Biroto za lekovi, Il~o Zahariev, kategori~no tvrdi deka cenata na lekot ne e pokazatel za kvalitetot.

“Apsurdno e tvrdeweto deka ako eden lek e poskap toj e i poefikasen. Mo`e da bide samo so ista efikasnost zatoa {to se raboti za ista generika. Eve, jas koristam “paracetamol” od doma{en proizvoditel, koj ~ini 10 denari, dodeka istiot lek od stranski proizvoditel ~ini 86 denari. Gi imam probano dvata leka i ednakvo sum zadovolen od nivnoto dejstvo”, objasnuva Zahariev.

Veledrogeriite vo zemjava velat deka iako postoi razlika od registracija na skapi i specifi~ni lekovi do registracija na evtini lekovi, procedurite ne im se problem.

aste brojot na gra|ani koi se za~lenuvaat vo penziskite fondovi. Ministerot za trud i socijalna politika, Spiro Ristovski, objavi deka vkupno 290 iljadi lica se za~leneti vo vtoriot, a 10 iljadi lica vo tretiot penziski fond.

“Vkupniot iznos na sredstvata na zadol`itelnite penziski fondovi, kako rezultat na redovnite uplati na pridonesi, dostigna vrednost od okolu 15 milijardi denari”, re~e Ristovski.

Tretiot stolb s$ u{te e vo zarodi{ i vo tekot na dvete godini od negovoto postoewe kontinuirano bele`i rast.

Od 10.000 ~lenovi, 70% se u~esnici vo profesionalni penziski {emi, a okolu 30% se individualni ~lenovi.

Visinata na sredstvata na dobrovolnite penziski fondovi iznesuva 87 milioni denari. Invecistiskoto portfolio na zadol`itelnite penziski fondovi se sostoi od doma{ni dr`avni hartii od vrednost, depoziti i akcii, kako i investicii vo stranstvo, potencira{e Ristovski. Ministerot isto taka, ne ja isklu~i mo`nosta za olabavuvawe na zakonskata regulativa, so {to }e im se ovozmo`i na penziskite fondovi da vlo`uvaat vo nedvi`nosti i vo novi finansiski instrumenti.

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2,092.20 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 827 62 Min. 2,059.92

Minatata nedela be{e interesna na Makedonskata berza. Pokraj padot vo vtornikot od 4,38% i dostignuvaweto na najniskoto nivo vo poslednite dve godini, se prodade i paketot-akcii na gazda Nini vo Evropa, a se napravija i nekolku transakcii na javnite berzanski aukcii. MBI-10 na nedelno nivo padna za 3,32% i trgovskata nedela ja zavr{i so vrednost od 2.092,20 indeksni poeni.

MBID padna za 2,09%, a indeksot na obvrznici OMB za 0,4%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Арчиломитал (ХРМ)

92.00 +2,00

+2,22% 2 22%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Макстил

143.00 4 30% -4,30%

-6,00

DOW JONES 13,000 12,500

12,000 11,500 11,000 10,500 10,000 9,500 07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

11,123.30 +1,68% 1 68%

Bankite vo evrozonata prodol`ija da vlo`uvaat golemi sumi vo Evropskata centralna banka (ECB), {to e pokazatel deka se vnimatelni so me|usebnoto pozajmuvawe. Tie vo sredata kaj ECB vlo`ile najgolem iznos na ednodneven depozit vo ovaa godina vo visina od 221,35 milijardi evra, kako rezultat na noviot bran na zagri`enost za dol`ni~kata kriza.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5,341.10 8,605.62 1,164.97 2,506.82 5,699.29 741.55

VALUTI

+0,94% +0,98% +1,83% +1,88% +0,96% +0,63%

£ €

€ $

1.1563

1.3434

+0,2%

+1,2%

СТАПКА

СТАПКА

ПРОМЕНА

ПРОМЕНА

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1,654.60 +0,08% 0 08% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

106.24 +0,48% 0 48% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

@oze Manuel Baroso

Predlagame ~lenkite na EU zaedni~ki da dejstvuvaat za rekapitalizacija na bankite

EKSKLUZIVNO: Boris Tadi}

6

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

iluzii deka Evropa vo momen “Nemam tov ima odgovor na predizvicite so koi se soo~uva. Nemam nikakvi iluzii deka Evropa e raj vo koj postojat site lekovi za problemite i slabostite na ekonomskite i politi~kite sistemi. No, ne postoi podobro re{enie”, veli srpskiot pretsedatel, Boris Tadi}, ekskluzivno za “Kapital”. Na Samitot 100 biznis-lideri na zemjite od regionot, koj minatata nedela se odr`a vo Aran|elovac, vo Srbija, “Kapital” ima{e ekskluzivna mo`nost da se sretne so Tadi} i da gi slu{ne negovite stavovi po koj pat }e mora da trgnat ovie dr`avi za da si ja obezbedat idninata. “Denovive e lansirana teza za Evroazija. Toa e nov politi~ki model i ne e dovolno razraboten. Vo idnina }e mora da se prilagoduvame na politi~kite i na ekonomskite proekti koi sosema sigurno }e nastanuvaat, kako posledica na krizata. Nobelovecot Xozef Stiglic veli deka ne e vreme za za~lenuvawe vo EU, posebno ne vo evrozonata. Za politi~kite lideri toa e stav koj proizveduva dilema – a za {to e vreme? Dali postoi alternativa? Vo momentov jas ne gledam alternativa”

BORIS TADI] PRETSEDATEL NA SRBIJA

NAMESTO ZA TRETI PAZARI, BIZNISMENITE NA BALKANOT SE TEPAAT ZA ZEMJI[TE Svetskata banka si go predizvicite, toa mora da go SPASIJKA JOVANOVA MMF, jovanova@kapital.com.mk postavuvaat pra{aweto na napravat i malite dr`avi. Ne vnatre{noto ureduvawe i po mo`eme da gi sledime rigidno koj pat ponatamu, se posta- i neelasti~no ekonomskite KATERINA POPOSKA vuva pra{aweto po koj pat modeli koi se dovedeni vo poposka@kapital.com.mk toga{ treba da trgnat malite pra{awe. Ne mo`eme da dr`avi? Kako da odgovorat gi zastapuvame ekonomskite ema druga alterna- na predizvicite na svetskata ideologii koi ve}e nemaat retiva za zemjite od kriza?”, pra{uva Tadi}. alno upori{te. Denes imame porane{na SFRJ Spored nego, malite dr`avi vkupna politi~ka misla koja osven vlezot vo sega se mnogu ranlivi zatoa e dovedena vo pra{awe, Evropskata unija, {to imaat mali ekonomii i bidej}i se nao|ame na klu~na kolku i da e taa vo kri- ne mo`at so cela sila da faza me|u dve vremiwa. Me|u za. Nema druga alternativa reagiraat na predizvicite prethodnoto i idnoto postoi za ekonomski napredok ako na svetskata ekonomska kriza. jaz, vo koj{to `iveeme. Jazot kompaniite od regionot ne “Bev na Sobranieto na ON proizveduva mnogu destruksorabotuvaat za zgolemu- vo Wujork i gledav kako se tivno dejstvo vo mnogu dr`avi, vawe na konkurentnosta, na- ru{i eden poredok i na koi pred s$ vo malite. Site mali maluvawe na tro{ocite i temeli }e se postavi noviot. dr`avi ~ekaat da vidat {to zaedni~ko osvojuvawe treti I politikata i ekonomijata }e se slu~i vo golemite. pazari. Pretsedatelot na Sr- se dovedeni vo pra{awe Pred site nas koi gi vodime bija, Boris Tadi}, nema dile- i toa {to be{e postignato malite dr`avi se postavuva mi deka na politi~arite }e dosega ne mo`e da se zema pra{aweto kolku nivoa na im bide te{ko da se spravat kako primer za idnite ~ekori. dno imaa ovaa kriza. Dali so krizata bez pointenzivna Toa {to va`e{e 100 godini ima samo dve? Dali postoi i pokvalitetna ekonomska pove}e ne va`i. Ako golemite nekoe treto dno? Vie mora sorabotka na porane{nite ju- sili mora da pronajdat nekon- da gi dadete odgovorite za goslovenski republiki. Tadi} vencionalni odgovori na idninata na va{ite kompanii, ne gai iluzii ni deka site problemi i predrasudi na ovoj prostor, koj pomina mnogu burni vremiwa vo izminatite 20 godini, se nadminati. [to mo`e da napravi biznis-elitata Naprotiv, smeta deka treba za da go olesni raboteweto na politi~arite, da gi da se eliminiraat mnogu isre{i problemite i predrasudite? toriski i politi~ki pre~ki, a glavnata motorna sila za Turk i jas sme dobri prijateli. Ivo Josipovi}, toa ja gleda vo biznisot. Na Jadranka Kosor i jas sme dobri prijateli. Imame Samitot 100 biznis-lideri odredeni nesoglasuvawa, no mora da barame Tadi} istakna deka novata zaedni~ki re{enija. Toa ni e obvrska. Duri i epoha e na povidok, a sega koga ne bi bile prijateli, mora vo funkcionalna `iveeme vo vremenski jaz smisla da bideme dobri prijateli i sorabotkoj bara brzi i efikasni nici. Imame ogromni perspektivi na nekoga{nite re{enija. zaedni~ki pazari. Zatoa Srbija be{e doma}in “Bi bil mnogu sre}en koga bi na Samitot na nevrzanite, i poradi ~uvstvata i mo`el da upatam zborovi na poradi ekonomski pri~ini. Mora da se odr`at golem optimizam, imaj}i go `ivi tie ekonomski vrski. No, sekade nastapuvame predvid ekonomskiot razvoj posebno, iako so godini se dogovarame da nasna zemjata, regionot, EU i tapuvame zaedno. Na primer, zaedni~kiot proekt me|unarodnata zaednica. Za Kargo 10. Izvonreden proekt. Pra{aweto e zo{to `al, toa ne mo`am da go ne odime kon potencijalnite investitori za modka`am, bidej}i nikoj vo svetot, ernizacija na `eleznicata od Qubqana do Skopje. ni golemite ekonomski i Pa, duri i od Viena do Istanbul. @eleznicata e politi~ki lideri nemaat odgoklu~na za razvoj na na{ite pretprijatija, vozovite vor po koj pat }e se dvi`ime.

Nemaat ni me|unarodnite da imaat brzina od 168 kilometri na ~as. Mnogu finansiski institucii, ni pove}e od avtopati{tata, koi na ovoj ili onoj golemite korporacii, a da na~in }e gi zavr{ime do 2013 godina. I mora da ne gi spomenuvam malite i gi iskoristime energetskite resursi. Ne mora da srednite pretprijatija. Denes bide zaedni~ka energetskata politika, no mora se nao|ame pred golem presda bide komplementarna. Celosno se neiskorisvrt. Zavr{uva edna epoha teni bioenergetskite resursi. Nema zaedni~ko i se vospostavuva nova. Ne planirawe. Mnogu rabotevme na gasifikacijata, sum siguren deka e najsreim se pridru`uvame na site nedovolno izvesni }no vreme za postoewe suproekti za snabduvawe so gas, od Nabuko do Ju`en perepoha na planetata. No, potok, a ne go koristime doma{niot energetski potreben e optimizam. Koga potencijal, koj e mnogu va`en za razvoj na komekonomijata na golemite sili, paniite, za zgolemuvawe na konkurentnosta, za nana primer na SAD, e dovemaluvawe na tro{ocite. Sorabotkata sega e pove} dena vo pra{awe, doa|a do e natprevar. Mo`e da bide natprevar, no mora pregrupirawe na svetskite da bide i sorabotka. Ne e moe da davam delovni ekonomski lideri. Ako OON,

N

a nie, kako pretsedateli na dr`avi i premieri, za sudbinata na na{ite nacii”, smeta Tadi}.

Re{enieto go gleda vo hrabrosta da se nosat kompleksni i te{ki odluki, koi mo`ebi nema da gi razbere mnozinstvoto od naselenieto. No, toj e uveren deka takvite su{tinski odluki koga-toga{ }e bidat poddr`ani, zatoa {to se zna~ajni za idninata.

“Balkanot ne e popularen zbor vo politi~ka smisla vo Hrvatska, no nie `iveeme na eden prostor koj ekonomski se potpira eden na drug. Nie imame vnatre{en potencijal i resursi i tie mo`e da bidat eden od odgovorite na krizata. Sekoj treba da sogleda {to mu e na raspolagawe vo nacionalnata ekonomija - energetski resursi, transport i komu-

nikci zemjodelsko zemji{te nikcii, i pro r proizvodstvo, obrazovanie, nauk u nauka, koi mo`e da dadat zna~a zna~aen pridones za ekonomskiot rast i zgolemuvaweto na pprofitot na kompaniite.

Edna od klu~nite pri~ini zo{t zo{to sekoja mala dr`ava ne odgovori o uspe{no na svets svetskata kriza, ako toa be{e mo`no, voop{to, e mnogu niskiot stepen na ekonomska koordinacija i bavnosta vo procesite na odlu~uvawe.

Ako odlukite bea noseni so pogolema brzina i ekonomska koordinacija, }e imaa pogolemo korisno dejstvo i }e vlijaeja za pogolem rast na kompaniite. Vo izminatite 100 godini site bea naviknati amerikanskata da ja vle~e svetskata ekonomija napred.

No, ni golemite dr`avi nemaat jasen odgovor. Nema ni ekonomskata nauka. Da ima{e, }e gi re{evme site problemi. Toa e vremeto vo koe `iveeme. Mora da prezememe odgovornost. Da ka`eme {to }e pravime”, istaknuva Tadi}.

Pra{aweto na politi~ko i nacionalno pomiruvawe vo regionot go gleda kako klu~en fakt za ekonomski napredok.

“Dokolku postojat tenzii, sili

BIZNISMEN ZA MOMENT

idei. Rabota na biznismenite e me|usebno da sorabotuvaat. No, nekoga{ vo dolgite patuvawa vo avion, koga }e gi zavr{am politi~kite razgovori, veruvajte, razmisluvam kako ekonomski da se povrzat pretprijatijata. Nie politi~ki obezbedivme plasman na srpski proizvodi na ruskiot pazar.

Srbija ne mo`e da proizvede dovolno ovo{je za pazarot na Moskva.

Hrvatska, Slovenija i Srbija mo`ebi mo`at zaedno. Kade e problemot? Vo nivnata ekonomska sorabotka.

Tie treba da se zanimavaat so modernizacija na zemjodelskoto proizvodstvo i podigawe na kvalitetot. Biznismenite vo ovie dr`avi sega se tepaat koj na kogo }e mu go kupi zemjodelskoto zemji{te. Nie vnatre se natprevaruvame me|usebe, namesto da gi podelime nadle`nostite, da osvojuvame treti pazari i da otvorime stotina iljadi rabotni mesta vo agrarnoto proizvodstvo. Jas sega prestanav da bidat pretsedatel na Srbija. Za moment stanav biznismen.

i destrukcija, ne mo`e da se obezbedi razvoj. Zatoa, treba da prodol`ime so politi~ko pomiruvawe. Dograduvaweto na politi~kite odnosi i po procesot na pomiruvawe dade su{tinski rezultati poslednite godini, posebno koga stanuva zbor za BiH, Hrvatska i Srbija. Hrvatska i Slovenija re{ija ili se na pat da re{at grani~en spor, {to isto taka e zna~aen pridones za regionalnata ekonomija. Tuka e gorliviot problem so Kosovo, koj mo`e da se re{i dokolku postoi dobra volja od dvete strani i od me|unarodnata zaednica da ja sogleda realnosta.

Problemot me|u Makedonija i Grcija za imeto ne obezbeduva ponatamo{en proces na evrointegracii. Najdobro re{enie za site e da prodol`i evrointegracijata. Taa obezbeduva dimenzija na politi~ka stabilnost. Ne postoi podobar ekonomski model za nas {to `iveeme vo Isto~na Evropa. ^lenstvoto vo EU, i pokraj site te{kotii, e najdobroto politi~ko re{enie. Uveren sum deka pro{iruvaweto na EU e najdobro re{enie i za EU”, veli Tadi}.

Politika

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

No, toj gi povikuva vladite i biznismenite da gi aktiviraat vnatre{nite resursi i posilno da se povrzat: “Zemjite od porane{na SFRJ, bez kakvi bilo nameri za o`ivuvawe na jugonostalgijata ili za emotiven pristap, mora da se povrzat krajno racionalno. Tie imaat ekonomii koi ne se oddale~ija mnogu izminatite godini za da ne bide mo`no da se najde zaedni~ki interes za nastap na treti pazari, mo`ebi duri i za zaedni~ko proizvodstvo vo oddelni sektori. Najva`ni oblasti tuka se namenskoto i zemjodelskoto proizvodstvo”.

Sepak, ne e s$ tolku ednostavno. Predrasudite s$ u{te postojat, nezavisno dali se vo pra{awe politi~arite ili biznismenite. Prvite se vodeni od istorijata, vtorite od konkurencijata.

Tadi} smeta deka poslednite nekolku godini e napraven golem ~ekor za podobruvawe na vkupnata atmosfera vo regionot, no e nezadovolen od ednostraniot pristap za istorijata. “Fakt e deka pretsedatelskite odnosi ne mo`e da bidat na pogolemo nivo na razbirawe od ekonomskata sorabotka.

Ne se raboti na promena na vrednostite na mladite generacii za minatoto. Jas zboruvam i za ekonomskite odnosi, bidej}i ne postoi realna politika zad koja ne stojat ekonomski odnosi.

Koga se vo pra{awe Srbija i Hrvatska, ima pove}e jasni dokazi za ekonomska sorabotka. Ima nekolku hrvatski kompanii vo Srbija - tuka e Agrokor, u{te nekolku kompanii vo grade`niot i vo trgovskiot sektor i vo zemjodelskoto proizvodstvo.

Da bidam iskren, ne znam dali ima srpski pretprijatija vo Hrvatska. Pove} e pati ovie godini razgovarav so pretstavnici na trgovskite pretprijatija od Hrvatska za proda`ba na srpski zemjodelski proizvodi na hrvatskiot pazar. Sekoga{ dobivav vetuvawa, no tie ne bea ispolneti do kraj. Toa ne mo`e da bide odr`livo.

Kako {to ka`a pretsedatelot Turk, ekonomijata mo`e da bide odr`liva samo ako e dvonaso~na”, veli Tadi}.

Spored nego, politikata ima obvrska da sozdade ambient za ekonomski rast.

“Politikata sama, bez ekonomskata misla i biznismenite, e nemo}na. No, politikata ne e semo}na.

Nie stradame od bolest od vremeto na socijalizmot i komunizmot deka politikata e dol`na da gi re{i site problemi. Ni najbogatata dr`ava vo svetot ne e vo sostojba da izdr`i takov pritisok. Zatoa, gi molam biznismenite da se podelat odgovornostite. Investitorite treba da bidat najgolemi zagovornici na sorabotkata za zabrzano re{avawe na problemite”, pora~uva toj. I pokraj dobrite `elbi, ima malku volja da se re{at otvorenite problemi. Na primer, pra{aweto za imotite na kompaniite vo stranstvo.

“Jas davam polna poddr{ka za vra}awe na imotot na hrvatskite pretprijatija vo Srbija pod uslov vo ist moment da im se vrati imotot na srpskite vo Hrvatska.

Mnogu ednostavno, bidej}i ova isto taka e dvonaso~na ulica. Vra}aweto na imotot na kompaniite ne mo`e da kaska zad raspredelbata na ambasadite. Mora {to pobrzo da im se vrati imotot na kompaniite, no site da im vratat na site i potoa da imame ekonomski praveden poredok”.

7

Proslavata na Denot na nezavisnosta pred pove}e od eden mesec e posledniot poglem nastan koj predizvika reakcii na politi~kata scena

“KAPITAL” ANALIZA NA POLITI^KATA SCENA

KAKVA BURA ]E DONESE POLITI^KOTO ZATI[JE?

Plasirawe na temi vo javnosta koi imaat dnevno-politi~ka te`ina, a i takov rok na traewe, na smetka na otvoraweto na vistinski me|upartiski debati za pr{awata koi se su{tinski va`ni za idninata na dr`avata. Ova e karakteristikata na makedonskata politi~ka scena vo posledniot period, ednoglasni se i relevantnite partii i ekspertite, iako pri~inite za vakvata sostojba site gi gledaat na razli~ni strani KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

GEORGIEVSKI I @ERNOVSKI NAJAVUVAAT ZAEDNI^KO DEJSTVUVAWE!

MAKSIM RISTESKI

M

risteski@kapital.com.mk

akedonskata politika mo`ebi kako nikoga{ pret hodno ja obele`uva edna vidliva pasivnost na politi~kite subjekti, koja se ocrtuva preku zamirawe na politi~kiot dijalog na site nivoa. Mestoto koe treba da bide sredi{te na politi~kiot `ivot, Parlamentot e pretvoreno vo institucija kade i ponatamu se sudiraat kopjata na politi~kite rivali, me|utoa glavno i se po~esto za temi koi se marginalni po svojata politi~ka i dr`avna te`ina. Od vistinskite pra{awa se bega, svesno ili ne, partiite ne gi otvaraat, a sobraniskite diskusii gi polnat so agenda so koja najmnogu vreme se tro{i na lesno zapallivi temi koi ovozmo`uvaat me|usebni provokacii, navredi i nisko nivo na komunikacija.

Paralelno so ova, javnosta so meseci ne ~ula politi~ka inicijativa za bilo koja oblast. Vladata predlaga re{enija, nudi zakoni i nivni izmeni, no reakciite, dijalozite, trkaleznite masi se se poretki. Partiite, osobeno onie koi ne se del od vladeja~kata koalicija, se zatvorija vo svoite {tabovi, {to del od ekspertite go tolkuvaat kako ostavawe prostor da pominat prvite 100 dena na novata Vlada. Za drugi, ova opravduvawe ne dr`i oti niedna partija ne mo`e da si go dozvoli luksuzot da prespie cel eden politi~ki period, vo slu~ajot esenva, koga se slu~uvaat seriozni politi~ki nastani, se o~ekuva Izve{tajot na Evropskata Komsija za napredokot na zemjata, se {pekulira za pridvi`uvawe na procesot za re{avawe na imeto, vo faza e popsiot na naselenieto, a celiot svet otvara diskusii i bara

oliti~kata scena mo`ebi }e ja razmrda edna nova inicijativa koja doa|a od vonparlamentarnite partii. Taka barem se nadevaat liderite na VMRO–Narodna i LDP. Otkako propadna idejata za obedineta desnica od koja treba{e da proizleze famozniot tret politi~ki blok, partijata na Qub~o Georgievski zagovara nov obid za osve`uvawe na politi~kata ponuda.

Ovojpat se otvora mo`nost za sorabotka so Liberalnodemokratskata partija koja mu pripa|a na politi~kiot centar, so {to VMRO-NP i LDP bi ja prevodele borbata so takanare~eniot bipartizam vospostaven so menuvawe na vlasta vo zatvoreniot krug VMRODPMNE - SDSM. Eventualniot uspeh vo pregovorite za formirawe relevantna treta politi~ka sila bi bil testiran na slednite lokalni izbori, otkrivaat pretsedatelite na VMRO-NP, Marjan Dodovski, i na LDP, Andrej @ernovski za „Kapital”: „Krajno vreme e tretiot blok da stane realnost, i ne gledam drugi subjekti okolu koi bi se formiral osven VMRO-NP i LDP. Idejata za obedineta desnica e deplasirana, sega govorime za grupirawe na po{iroka platforma. Od na{a strana ima prostor i raspolo`enie za vakva sorabotka “, izjavi Dodovski za „Kapital”. Za podobro pozicionirawe

na partijata vo ekot na pregovorite Dodovski najavuva promovirawe na Vane Cvetanov (porane{en visok funkcioner na VMRO-DPMNE) povisoko vo partiskata hierarhija.

Dobra volja za sorabotka so VMRO-NP ne nedostasuva nitu kaj LDP: „Site partii koi se sprotistavuvaat na bipartizmot vo Makedonija imaat dopirni to~ki i so samoto toa {to sme se odvoile od blokovite na VMRO-DPMNE i na SDSM imame pojdovna pozicija za pregovori za sorabotka. Za `al dosega vakvite obidi ne davale rezultati. Za da ne se slu~i neuspeh povtorno, treba da se najde modus za sorabotka - VMRO-NP e desni~arska partija, a LDP mu pripa|a na centarot – platforma so zalo`bi zad koja }e stojat partiite. Ako postigneme dogovor za sorabotka lokalnite izbori }e bidat lakmus za raspolo`enieto za narodot za edna vakva politi~ka opcija”, veli @ernovski.

~are za izlez od ekonomskata kriza VLASTA NEZADOVOLNA OD TEMITE, OPOZICIJATA OD MEDIUMSKIOT TRETMAN Vo vladeja~kata VMRO– DPMNE velat deka nedostiga debata za konkretni aktivnosti i proekti i deka kaj nas na neseriozen na~in se otvaraat raspravi koi vklu~uvaat biznis-interesi na poedinci. A toa e toa, sto spored direktorot na Centarot za komunikacii na VMRO–DPMNE Ilija Dimovski go pravi opozicijata vo ovoj period. „Mislam deka navistina ima silna pasivizacija na politi~kata scena.

Ne pametam nekoga{ da bilo vaka. Nema debata, nema razgovori i predlozi kako treba da se sporvedat ili unapredat va`nite dr`avni

reformi i pra{awa. Vladata i nie kako vladeja~ka partija se trudime preku konkretnite proekti koi gi prezemame na site poliwa (investiciite koi doa|aat, inicijativata za najniska plata, bilateralnite sredbi i dogovori so stranskite lideri) da nametneme agenda za razgovori i pridvi`uvawe na politikata. No, dodeka nie go pravime toa, svedoci sme deka opozicijata se trudi da nametne politi~ko tempo vo koe treba da raspravame za biznis-interesite na nim bliskite gazdi. Pa imame drami vo Parlamentot okolu razno razni ninicijativi na Fijat Canovski, nesu{tinski pres-konferencii, se, samo ne vistinski razgovori vo nasoka na ona {to e najva`no – interesite na gra|anite”, veli Dimovski za „Kapital”.

Vo sledniot period, VMRO– DPMNE nemalo potreba da rzmisluvaat {to da pravat. Velat si go teraat „Manifestot” zasileno i aktivno. I vo SDSM se soglasuvaat deka percepcijata vo javnosta e taa, no tie, pri~inite za „zaspanata” politi~ka scena gi gledaat na drugo mesto. Nasproti op{tiot vpe~atok, partiskiot portparol Emilijan Stankovi} tvrdi deka SDSM e aktiven. Bile postojano na teren vo ko ntak t so gl asa~ ite.

Noviot prateni~ki sostav na SDSM i frontot od samoto konstituirawe, so sportski re~nik ka`ano, mu igra presing na vladeja~koto mnozinstvo, {to se gleda od inicijativite i aktivnostite bukvalno na site opoziciski pratenici. Re~isi sme sekojdnevno aktivni i so partiski izjavi i pres

P

I dvete partii se soglasuvaat deka potrebata na op{testvoto od politi~ka alternativa dopolnitelno ja zgolemuva otsustvoto na produktivna opozicija.

Vinata za defanzivnata postavenost na SDSM, kako {to samite ja narekuvaat, Dodovski i @ernovski ja lociraat prvenstveno vo vnatrepartiskite slu~uvawa na Biha}ka b.b. konferencii za site aktuelnosti. Svesni za mediumskiot mrak koj go nametnuva re`imot za opoziciskite stavovi, SDSM so podigawe na stepenot na mobilizacija na partijata }e ja sru{i percepcijata koja saka da ja nametne VMRO-DPMNE”, veli Stankovi}. Okolu konkretni planovi i aktivnosti za sledniot period, vo SDSM ne zboruvaat.

Velat deka im e va`no {to i pokraj se, so nekoi od nivnite aktivnosti uspevaat da promenat ne{to – kako na primer faktot {to Agencijata za hrana i veterinarstvo se otka`a od idejata da se preseli vo prostoriite na Trgovskiot Centar Zebra, otkako reakciite bea deka taka dr`avata so kirija }e go polni xebot na gradona~alnikot na Centar, i sopstvenik na Centarot, Vladimir Todorovi}.

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

SAEMOT ZA TRANSPORT I LOGISTIKA POMINA BEZ MINISTEROT JANAKIESKI SOWA JOVANOVA

M

s.jovanova@kapital.com.mk

inisterot za transport i vrski, Mile Janakieski, nitu edna{ ne se pojavi na Me|unarodniot saem za transport i logistika, koj za prv pat se odr`a vo Skopje, a trae{e 4 dena. Iako se o~ekuva{e kako resoren minister da go otvori Saemot,

ulogata ja prezede kolegata za stranski investicii, Vele Samak, a organizatorite dobile objasnuvawe deka Janakieski imal premnogu obvrski za da prisustvuva. Toj ne najde vreme za niedna od nekolkute konferencii i debati na temi povrzani so infrastrukturata, transportot i logistikata, so {to propu{ti da gi slu{ne problemite na pove}e od 40 transportni kompanii, doma{ni i stranski, za o~ajnata sostojba vo K

O

M

E

R

C

koja se nao|aat pati{tata i `eleznicata vo zemjava. Dopolnitelen udar za ministerot Janakieski e i pozdravniot govor na ministerot Samak so koj potencira{e deka dve stranski kompanii se otka`ale od investicii vo Makedonija poradi lo{ata infrastruktura.

Saemot za transport i logistika ima tendencija da prerasne vo regionalen sobir na transportni kompanii so poseben akcent na infrastruk-

I

J

A

L

E

N

turta kako klu~na alka za privlekuvawe investicii.

Re~isi site u~esnici , {pediterski i transportni kompanii, kompanii od oblasta na `elezni~kiot i brodskiot soobra}aj, kako i eksperti od oblasta na transportot, potenciraa deka prioritet na Makedonija mora da e infrastrukturata ako saka da ja iskoristi geografskata pozicija kako krstosnica me|u dva me|unarodni koridori. Kompaniite pobaraa

O

G

L

1

A

dovr{uvawe na panevropskiot Koridor 8, koj ja povrzuva Makedonija so Bugarija, Italija, Albanija i Turcija od koj dr`avata }e ima ekonomski benefit, a kompaniite alternativa vo momenti koga gr~kata administracija go blokira grani~niot premin na Koridorot 10.

Direktorot na Carinskata uprava, Van~o Kargov, vo svoeto izlagawe na saemot potencira{e deka Carinata napravila reformi za da

go olesni transportot na doma{nite kompanii i najavi deka idnata nedela vo Brisel }e podnese inicijativa za mo`nost za razmena na carinski informacii na zemjite od EU so zemjite koi ne se del od Unijata.

Toj veli deka vakvata mo`nost e od osobeno zna~ewe za kompaniite koi gi koristat grani~nite premini kon Grcija i kade {to poradi dvojno carinewe zna~itelno se ote`nuva transportot.

S

DECENTRALIZACIJATA TAPKA VO MESTO

P

rocesot na decentralizacija ni napreduva, ni stagnira. Nedostigot od finansii ostanuva centralniot problem koj makedonskite op{tini gi oddale~uva od vistinska decentralizacija, konstatiraa dvata izve{tai na Fondacijata Otvoreno op{testvo Makedonija i Centarot za razvoj na lokalna demokratija. “Nemame ni napredok, ni stagnacija, tuku tapkame vo mesto.

Dvata izve{tai konstatiraat nedostig od finansii, koi se neminovni za pogolem razvoj i nezavisnost na op{tinite. Oddale~uvaweto od reformite vo ovoj proces gi notira i najnoviot izve{taj na Evropskata komisija, kade {to se veli deka Vladata ne stava pogolem akcent na procesot na decentralizacija i ne se obrnuva vnimanie na finansiskata kondicija na op{tinite”, veli porane{niot gradona~alnik na Veles, Ace Kocevski, ~len na Upravniot odbor na Fondacijata.

Kocevski smeta deka e potrebna izmena na zakonskata regulativa so koja }e se zgolemat nadle`nostite na op{tinite.

SE BRENDIRA MAKEDONSKIOT TURIZAM

inisterstvoto za transport i vrM ski, vo sorabotka so op{tinite, vo najbrz mo`en rok treba da iznajde

{to pove}e lokacii za izgradba na hoteli i smestuva~ki kapaciteti koi bi se ponudile na proda`ba. Ekonomskite promotori vo stranstvo vo slednite 12 meseci treba da ostvarat najmalku 270 kontakti so stranski turisti~ki operatori, na koi }e im ja ponudat makedonskata turisti~ka ponuda i se o~ekuva najmalku 70 kontakti od niv da rezultiraat so realizacija na turisti~ki anga`man od stranstvo vo zemjava. Ova se del od zaklu~ocite na sostanokot na Komitetot za turizam na Vladata, na koj be{e razgledana realizacijata na merkite za razvojot i promocijata na turizmot vo dr`avata.

IVANOVSKI SE POPRAVA - PE^ATNA GRE[KA VO KODEKSOT!

S

porniot ~len 6 od Eti~kiot kodeks za javnite slu`benici vo tekst-verzijata objavena vo Slu`ben vesnik predviduva{e deka javniot slu`benik treba da obvrzuva drugi javni slu`benici da se pridru`at kon odredena politi~ka partija. Otkako Kapital objavi, od resornoto ministerstvo velat deka se rabotelo za tehni~ka gre{ka: “Deka se raboti za tehni~ka gre{ka mo`e da se vidi i od prethodno objaveniot Kodeks, koj go propi{uva istiot ~len i koj e objaven bez taa gre{ka”, se veli vo reakcijata na Ministerstvoto. Inaku, ovoj Eti~ki kodeks ima za cel da go podobri odnesuvaweto na javnite slu`benici so cel tie da bidat poqubezni kon gra|anite i da ja pretstavuvaat institucijata vo najdobro svetlo. Celta e administracijata da prerasne vo vistinski servis za gra|anite.

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Kompanii / Pazari / Finansii

9

ZASTRA[UVA^KI PODATOCI OD IZVE[TAJOT NA OBEDINETI NACII

16 EKOLO[KI BOMBI U[TE JA TRUJAT MAKEDONIJA

Poslednite neoficijalni informacii od OON, do koi dojde “Kapital”, poka`uvaat deka vo zemjava s$ u{te ima 16 `e{ki to~ki, koi se zakana za `ivotnata sredina i za lu|eto. Nivnata sanacija se procenuva deka }e ~ini 77 milioni evra

Z

KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

agadenoto zemji{te kaj Ohis, vele{kata Topilnica i rudnikot za bakar Bu~im se trite najkriti~ni `e{ki industriski to~ki vo zemjava, poka`uvat poslednite neoficijalni informacii od ON do koi dojde “Kapital”.

Okolu 20 pretstavnici na ON, koi vo mart godinava ja skeniraa Makedonija, vo s$ u{te neobjaveniot izve{taj pi{uvaat deka vo zemjava ima 16 to~ki od visok, sreden i nizok rizik za `ivotnata sredina, koi se seriozna zakana za ekologijata, no i za zdravjeto na lu|eto.

Rudnicite Toranica, Zletovo, Sasa i otvoreniot Lojane, koj pove}e ne raboti, se `ari{ta od sreden rizik. Procenkite na OON se deka za sanacija na ovie opasni zoni se potrebni najmalku 77 milioni evra.

“Spored procenkite na Upravata za spravuvawe so otpad, vo periodot 2009-2015 godina mo`e da se sozdade otpad od vkupno 26 milioni toni godi{no. Rudarskiot otpad e 17,2 milioni toni, opasniot inK

O

M

E

R

dustriski otpad 112,8 milioni toni, a otpadot od termi~kite procesi i `ivotinskite nusproizvodi se procenuva na okolu sedum milioni toni”, pi{uva vo nacrt-verzijata na Pregledot na sostojbite so `ivotnata sredina vo Makedonija za 2010 godina.

Olovo, arsen, kadmium i drugi kancerogeni elementi gi trujat gra|anite koi `iveat vo blizina na otvorenite rudnici i industriskiot otpad vo zemjava.

Neoficijalnite podatoci od analizata na OON poka`uvaat deka opasni kancerogeni materii s$ u{te se prisutni dlaboko vo zemjata, vodata i vo vozduhot. Samo sanacijata na kontaminiranoto zemji{te na Ohis, vele{kata Topilinica i na rudnikot Bu~im, oceneti kako `ari{ta so najgolem rizik, se procenuva na 19,4 milioni evra. Otstranuvaweto na rizicite i otrovite od pomalku rizi~nite `ari{ta, rudnicite Sasa, Lojane, Silmak, Toranica, Zletovo i REK Bitola se procenuva na 36,4 milioni evra.

EKOLOШKI BOMBI Industriskata deponija kaj Jugohrom e na okolu 1,5 kilometri od fabrikata Silmak, C

I

J

A

L

E

N

najniskiot del na Polo{kata kotlina, na 50 metri od rekata Vardar. Dosega Jugohrom generiral otpad od 850.000 toni, koi sodr`at hromati na kalcium, aluminium i natrium.

Deponijata zafa}a 80.000 metri kvadratni.

“Taa e potencijalna opasnost za Vardar i podzemnite vodi poradi {estovalentniot hrom, {to mo`e da go zagadi izdan na izvorot Ra{~e - osnoven resurs za vodosnabduvawe na Skopje”, pi{uva vo javniot povik na Ministerstvoto za `ivotna sredina za izbor na doma{na ili stranska firma koja }e izvr{i remedijacija na industriskiot otpad kaj Jegunovce.

Vo analizata na ON, napu{teniot, a s$ u{te otvoren rudnik Lojane go zazema ~etvrtoto mesto koga se vo pra{awe toksinite koi gi osloboduva, no i negri`ata od dr`avata za re{avawe na ovaa ekolo{ka bomba.

Spored ON, sanacijata ~ini okolu 4,2 milioni evra.

“Rudnikot vo Lojane e izvor na visoka koncentracija na toksi~ni soedinenija koi gi zagaduvaat povr{inskite i podzemnite vodi. Do 1963 O

G

L

A

S

95%

od vodata {to se koristi vo fabrikite se ispu{ta vo rekite bez prethodno da bide tretirana

godina toj rabote{e so poln kapacitet. Site aktivnosti za izgradba na deponijata, koja e re~isi bez nikakov nadzor od dr`avnite institucii, sega pretstavuvaat aktivna ekolo{ka bomba.

Pove}e od eden milion toni arsen, antimon i drugi opasni materii se rasfrleni vo deponijata, golema kolku 15 fudbalski igrali{ta. Vlijanieto na arsenot mo`e da predizvika leukemija, srcevi zaboluvawa, rak na ko`ata, belite drobovi, crniot drob i limfnite `lezdi”, pi{uva vo minatogodi{nata analiza Rakovodstvata i na Bu~im i na Sasa velat deka sekoja godina investiraat za da izbegnat izlevawe na hidrojalovinata na rudnicite.

“Vlo`ivme okolu 1,5 milioni evra vo poslednite dve godini za da go saniramne jalovi{teto.

Site rudnici vo zemjava imaat K

O

M

E

R

Kontaminiranoto zamji{te vo okolinata na Ohis sodr`i lindan, ~ija sanacija }e ~ini 11 milioni evra. dobieno barawe za primena na A-integrirana dozvola, koja se odnesuva na sigurno re{avawe na industriskiot otpad”, objasnuva direktorot na Bu~im, Nikolaj~o Nikolov.

Rudnikot Sasa, pak, od 2006 godina vlo`il okolu 5,5 milioni evra za da go izgradi i za{titi jalovi{teto. Direktorot za investicii, Maksim Prohorov, veli deka vo Makedonija site rudnici koi se otvoreni, a ne rabotat, se opasni.

“Toa e prakti~no bure so prav, za koe postoi opasnost da eksplodira. Rudnikot Sasa sega C

I

J

A

L

E

N

e vo dobra sostojba, koga e vo pra{awe hidrojalovi{teto. Vo flotacijata, koga se podgotvuva rudata se koristat otrovni hemiski reagensi, kako natriumcijanid ili drugi kiselini. No, reagensnoto oddelenie nema kontakt so nadvore{nata okolina”, objasnuva Prohorov.

Dr`avnite inspektori za `ivotna sredina velat deka dr`avata prezema obvrski da gi ~isti opasnite zoni.

Dodavaat deka ako so fabrikite i napu{tenite rudnici ne se menaxira pravilno, mo`e da eksplodiraat, {to bi bilo ekolo{ka katastrofa.

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

MARIJA ARMENSKI INKUBATOR-MENAXER NA PSM FONDACIJA

SOPSTVEN BIZNIS NE E TOLKU RIZI^NA RABOTA!

Nie poteknuvame od sistem vo koj decata bile u~eni da zavr{at fakultet i da se vrabotat na rabotno mesto koe nudi sigurnost i komotnost. No, takvo rabotno mesto denes ne postoi

interesira za da ja IVANA KOLEVA planiraat svojata idna koleva@kapital.com.mk kariera.

Od minatogodi{nite iskustva povrzani so odinava povGlobalnata nedela na torno vo orpretpriemni{tvoto ganizacija na sigurno ve}e imate PSM fondacizaklu~oci. Dali ovoj nasjata, po 4-ti tan vlijae na kreirawe pat }e se odr`i novi start ap biznisi i Globalnata nedela na podignuvawe na svesta za pretpriemni{tvoto, od17 pretpriemni{tvoto? do 23 noemvri. Stanuva zbor za globalen Pred dve godini nasnastan {to se orgatanot “Na kafe so...” nizira vo 105 zemji vo be{e mnogu uspe{en. svetot. Makedonija u{te Mladite prijavuvaa so od prviot moment e kogo sakaat da ostvarat vklu~ena vo ova globalpetminutna sredba od no dvi`ewe, koe e nalistata na uspe{ni jgolemiot svetski nastan makedonski biznismeni. za pretpriemni{tvo.

Ovaa godina mladite Kakva programa pred}e imaat pove}e vreme viduvate godinava i za takva sredba na {to }e bide staven }e mo`e da razgovaraat fokusot?

15 minuti. Lani bea gosti poznati i uspe{ni I ovaa godina }e imame makedonski biznismeni aktivnosti za vreme na od renomirani kompanii celata nedela. ]e ima i banki. So zvukot na nekolku glavni nastani, svir~eto mladite menukonferencii i trkalezni masi koi }e bidat vo na- vaa mesta i zboruvaa so pove}e biznismeni. soka na podobruvawe na Godinava }e go vikneme i pretpriemni~kata klima norve{kiot ambasador, a vo zemjava, kreativnoto pretpriemni{tvo, ulogata }e imame i konsultanti od Holandija, Amerika na `enite vo razvojot i Anglija, koi navistina na pretpriemni{tvoto i vredi da bidat videni kolku realno ima takvi i slu{nati. Kako del od `eni-pretpriema~i vo programata e i vtoriot zemjava. Tradicionalno Start up vikend, nastan }e se odr`i Business na koj deca-programeri Spin-Networking nastan, se sobiraat na edno ~ija edinstvena cel e mesto i za dva dena, da gi spoi uspe{nite podeleni vo grupi, kreipretpriema~i i biznisraat i razvivaat razni meni od poznati kommobilni aplikacii, a panii so mladite. najdobrite se nagraduMladite dobivaat vaat. So sigurnost mo`am mo`nost za kratki da ka`am deka sekoja sredbi so ovie lu|e koi godina e s$ pouspe{na i }e gi izmotiviraat da poposetena. Bidej}i ima razmisluvaat za nivno mnogu nastani, brojot na idno vrabotuvawe, bez posetiteli se dvi`i me|u razlika dali toa e vo golema poznata kompanija 3.000 i 4.000. Va`no e deka Globalnata nedela ili so zapo~nuvawe na pretpriemni{tvoto sopstven biznis. Celta stanuva poznat brend na nastanot e vsu{nost i lu|eto ve}e go prepoblisko zapoznavawe, poznavaat nastanot. no i mo`nost mladite Navistina e te{ko e da da pra{aat s$ {to gi

G

+

07.10.2011

раст

Арчилормитал Комерцијална банка Македонијатурист Алкалоид РМДЕН05

+2,22% +2,11% +1,94% +1,26% +0,55%

07.10.2011

Макстил Бетон Скопје Макошпед Комуна РЖ Услуги

пад

-

-4,30% -2,96% -2,92% -2,60% -2,49%

нова цена

92,00 2.750,00 2.599,00 3.912,00 92,00

нова цена

143,00 6.220,00 166,00 450,00 194,00

se izmeri osnovaweto start ap biznisi po odr`uvaweto na ovoj nastan, no od gledna to~ka na biznis-inkubatorot vo Skopje, rabotite poleka, no sigurno se dvi`at napred i na lu|eto ve}e im e jasno koi se pridobivkite od ovie besplatno organizirani nastani.

Poslednive godini pretpriemni{tvoto stanuva s$ poprisutna tema vo mediumite i vo svetot na mladite. Kakva e situacijata kaj nas?

Sekako deka situacijata e porazli~na od 2005 godina. Rabotite se menuvaat, iako sekoga{ mo`e da bide u{te podobro.

Najgolem problem sepak e mentalniot sklop kaj mladite. Nie poteknuvame od sistem koj 40 godini propagira vrabotuvawa vo dr`avnata administracija. Sistem vo koj decata bile u~eni da zavr{at fakultet i da se vrabotat na rabotno mesto koe nudi sigurnost i komotnost. No, takvo rabotno mesto denes ne postoi. Denes, ako javnata administracija e mo`ebi zameneta so banki, osiguritelni kompanii, kako re{enie za idnite mladi vraboteni, i toa na krajot na denot ne e sigurno rabotno mesto.

Mentalniot sklop na na{ata mladina, koj na nekoj na~in i samiot obrazoven sistem go ser-

vira, a i roditelite, e deka zapo~nuvawe sopstven biznis e ne{to nesigurno i mnogu rizi~no.

Ottuka dobivame situacija so pretpriemni{tvo kakva {to denes imame. Bidej}i stanuva zbor za mentalen sklop, promenite traat malku podolgo.

Iznenaduva i faktot {to s$ pove}e deca od fakultet do|aat kaj nas vo inkubatorot da zapo~nat sopstven biznis, a imaat poddr{ka i od doma.

Obi~no tuka finansiskata poddr{ka izostanuva, no i verbalnata poddr{ka e mnogu zna~ajna. Toa se sepak mladi lu|e koi veruvaat vo sopstvenite mo`nosti da zapo~nat ne{to svoe.

Imate mo`nost sekojdnevno da gi sledite aktivnostite na mnogu mladi pretpriema~i, koi imaat kancelarii vo inkubatorot. [to najmnogu gi odvra}a mladite lu|e vo namerata da zapo~nat sopstven biznis?

Obi~no pristapot do finansii e najproblemati~en vo Makedonija, bidej} i ne postoi nitu edna banka koja }e im ponudi na novoformiranite firmi pari ako tie nemaat kolateral. S$ u{te imame i zakoni koi mnogu lesno dozvoluvaat otvorawe nov biznis, a te{ko zatvorawe. Iako ima dano~ni olesnuvawa i merki za stimulirawe

start ap, potrebno e mnogu da se raboti za da se stimuliraat biznisite, kako, na primer, nepla} awe na odredeni dava~ki odredeno vreme od po~etokot na biznisot. Nedostigaat pove}e biznisinkubatori da im pomognat na site po~etni~ki firmi da go prebrodat toj prv ranliv period dodeka se pozicioniraat na pazarot. Vo momentov vo inkubatorot imame 15 firmi, a za tri godini sme pomognale na 45 biznisi, kaj koi stapkata na uspe{nost e 70-80%. Tie denes uspe{no egzistiraat i ve}e rabotat vo drugi kancelarii. [to e najgolem trend koga mladite razmisluvaat da zapo~nat biznisi? Kolku tie idei se profitabilni?

Vo posledno vreme najgolem trend se mobilnite aplikacii, bez razlika dali se Android ili Ajfon. Iako mnogu malku

od ve}e postoe~kite firmi vo zemjava rabotat so mobilni aplikacii, imaj} i predvid deka sekoga{ trendovite malku docnat kaj nas, nie sme mnogu pozitivno iznenadeni. Od 15 firmi vo inkubatorot, 3-4 rabotat so mobilni aplikacii, so 80% od aktivnostite naso~eni kon autsorsing pazarot.

Mnogu od niv rabotat i za stranski poznati kompanii.

Se nadevame deka ovoj interes }e prodol`i.

Ima i kompanija koja izrabotuva videoigri. Toa se brzoraste~ki kompanii, koi za edna godina, od dvajca vraboteni stanuvaat deset. Vo princip s$ pove}e i pove} e fokusot se naso~uva kon IT-sektorot. Golemite kompanii od ovaa dejnost na ovie firmi ne im se konkurencija. Naprotiv, tie sorabotuvaat so niv preku autsorsingot.

petok- 07.10.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60% 2,40%

6м 2,70% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00% 2,70%

24м 3,80% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00% 4,35%

36м 4,10% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30% 5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5056 46,3529 70,9571 49,9396 44,2805 44,8128

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,36% 1,3% 0,24% 0,00833%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

3%

3м 1,57% 1,5% 0,39% 0,03%

6м 1,77% 1,7% 0,57% 0,07%

12м 2,10% 2,0% 0,89% 0,30%

2%

1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

YTD

ЗА ДЕН

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

Илирика Југоисточна Европа

25.541.346,46

-8,16%

-20,33%

-26,57%

-18,46%

-24,57% 06.10.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

42.252.076,85

-4,84%

-16,78%

-21,38%

-19,83%

-23,29% 06.10.2011

Иново Статус Акции

16.082.929,52

-4,36%

-8,50%

-8,03%

-4,37%

-4,75% 06.10.2011

КД БРИК

36.241.342,26

-4,35%

-12,95%

-17,91%

-13,37%

-17,47% 06.10.2011

КД Нова ЕУ

19.598.826,57

-9,44%

-20,90%

-28,59%

-23,69%

-26,70% 06.10.2011

КБ Публикум - Балансиран

22.880.983,24

-4,44%

-12,66%

-14,94%

-11,79%

-13,21% 06.10.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.036.186,21

0,64%

0,10%

1,15%

0,00%

0,00% 06.10.2011

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Kompanii / Pazari / Finansii PREGLED VESTI

“KAPITAL” DOZNAVA

[PARKASE BANKA GENERALEN SPONZOR NA BRA]A MANAKI

SE BARA DOGOVOR ZA SLOBODNA TRGOVIJA SO RUSIJA

[

Iako po sostanokot na Me|uvladinata makedonsko-ruska komisija vo Ohrid vicepremierot Stavreski izleze so izjava za Ju`en potok, proekt koj kojznae kolku pati na javnosta & se plasira kako glavna vest, zad kulisite, vsu{nost, se pregovaralo za dogovor za slobodna trgovija!

MAJA BAJALSKA-GEORGIEVSKA

M

bajalska@kapital.com.mk

akedonija oficijalno pobara potpi{uvawe na dogovor za slobodna trgovija so Rusija, doznava neoficijalno “Kapital” od vladini izvori. Za ova se pregovaralo vo ~etvrtokot i petokot minatata nedela na pettoto zasedanie na Me|uvladinata makedonskoruska komisija za trgovskoekonomska sorabot-

ka, so koja pretsedava{e vicepremierot i minister za finansii, Zoran Stavreski, kade {to ruskiot vladin vrv go pretstavuva{e Maksim Travnikov, zamenikminister za regionalen razvoj na Rusija.

Kako {to doznavame, pokraj energetikata, na koja be{e fokusirano vnimanieto na javnosta, edno od naj`e{kite pra{awa na sostanocite bil tokmu dogovorot za slobodna trgovija.

Na taa tema vo ~etvrtokot ve~erta vo Ohrid, vo hotelot Gorica, do docna vo no}ta pregovarale rabotnite grupi na dvete strani.

Po zavr{uvaweto na sostanokot bil potpi{an dokument kade baraweto za dogovor za slobodna trgovija od makedonska strana e edna od glavnite to~ki. Sega ostanuva na ruskata Vlada da odgovori na baraweto koe Makedonija po vtor pat go postavuva, i so toa odi na s$ ili ni{to, vo strategijata za liberalizacija na trgovijata.

Kako {to objavi “Kapital”, pra{aweto za dogovorot za slobodna trgovija so Rusija, Makedonija prv pat go postavi

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.092,20 МБИД 2.257,30 ОМБ 118,28

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

11.123,33

+1,68% +1,83%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.699,29

+0,96%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 741,55

+0,64%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

+0,41%

39%

porasna trgovskata razmena so Rusija vo prvite {est meseci i iznesuva 374,3 milioni dolari

lani sklu~i dogovor za carinska unija so Belorusija i so Kazahstan, a momentalno pregovara za stapuvawe vo Svetskata trgovska organizacija. Zemji od regionot so koi Rusija ima potpi{ano dogovor za slobodna trgovija se Srbija i Crna Gora.

Makedonija vo Rusija najmnogu izvezuva lekovi, avtodelovi, grade`ni materijali, zemjodelski i prehranbeni proizvodi, no poradi golemiot uvoz na energensi, ima visok trgovski deficit, a pokrienosta na uvozot so izvozot ne nadminuva 5%.

3.200

parkase banka i ovaa godina }e bide generalen sponzor na internacionalniot festival na filmska kamera Bra}a Manaki.

“Sorabotkata so organizatorite na festivalot i negovata afirmacija, se del od na{ata zaedni~ka op{testvena odgovornost kon kulturnite vrednosti i umetnosta, kako bezvremenski kategorii.

Razvojot na kulturata, vlo`uvaweto vo zaednicata pretstavuva i razvoj na bankata”, istakna Sr|an Krsti}, pretsedatel na Upravniot odbor na [parkase banka Makedonija.

Kako {to informiraat od bankata, pretstojnite festivalski denovi, }e bidat zbogateni so brojni pridru`ni nastani, dru`ewa i promocii na novitetite na [parkase banka. Bankata gi povikuva site qubiteli na kulturata i umetnosta, zaedno so nas da bidat del od filmskata atmosfera vo Bitola.

[AP^ESKI NE E POVE]E DIREKTOR NA CDHV

K

omisijata za hartii od vrednost ednoglasno donese re{enie so koe ne dade soglasnost Stevan [ap~eski da bide povtorno imenuvan za direktor na Centralniot depozitar za hartii od vrednost (CDHV).

Komisijata ocenila deka poradi dosega izre~enite merki na predlo`eniot kandidat mu e naru{en integritetot za funkcijata direktor i so takvo povedenie soglasno so Zakonot i Pravilnikot za na~inot i postapkata na davawe soglasnost za imenuvawe na direktor na depozitar za hartii od vrednost ne mo`e da bide direktor na navedenata institucija.

Spored evidencijata na Komisijata, protiv [ap~eski, kako direktor na CDHV, izre~eni se pove}e sankcii od koi nekolku se vremeni odzemawa na soglasnosta za direktor vo traewe od 30 rabotni denovi. Stevan [ap~eski e direktor na ovaa dru{tvo od oktomvri 2001 godina, a mandatot mu istekuva mesecov.

WU MOMENT SO ZLATO I SREBRO OD FESTIVALOT GOLDEN DRAM

A

gencijata Wu moment osvoi edno prvo i edno vtoro mesto na 18-tiot marketing-festival Golden dram, {to od 5. do 8. oktomvri se odr`a vo Portoro`, Slovenija. Od u~esnicite od Makedonija i od regionot edinstveno Wu moment si zamina so zlato i so srebro vo konkurencija od 1.701 prijaveno delo od 37 zemji.

Skopskata kompanija e {ampion vo potkategorijata vizuelni identiteti, a ima{e vtoro najdobro delo me|u promomaterijalite za televizija i za film.

Wu moment osvoi prvo mesto so pakuvaweto za Vivaks, skopskiot proizvoditel na sokovite Viva, a srebroto na Wu moment & go donese reklamniot spot za digitalnata televizija Boom TV, nasloven “G-dine, dali me razbirate?”.

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, petok- 07.10.2011

МБИД

ОМБ

0,25%

3.000

2.600

2.200 2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

NASDAQ 2.506,82

+1,88%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 52.756,80

+0,89%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.340,79

+0,94%

+0,37%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 17.707,00

-0,21%

+2,79%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

+0,26%

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.822,48

SOFIX 336,08

+0,48%

+0,89%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 626,28

ATHEX 740,34

+0,83% +17,25%

Ласта

299,00 Развојна банк

2.001,00 Белје

-5,70%

ѓ

Истрабенз

2.300,00

2.500,00

Металец

1.750,00 Магма

-39,87%

30,51

+14,84% -3,69%

-68,75%

ЛЕСНА СУРОВА

83.57$/барел BRENT

106.24$/барел

Бадел1862

-24,98%

Словенијалес

+24,08%

Звон Ена Холд

-50,00%

37,10 0,02

+1,19% +0,48%

ПРИРОДЕН ГАС

3.53/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

286

-1,95% -0,01%

ЗЛАТО 1654.60$/унца СРЕБРО 32.23$/унца БАКАР 7.277,50

МЕТАЛИ

+0,08% +0,69% +2,2%

НИКЕЛ 18.762,50 АЛУМИНИУМ

2.205,00 ЧЕЛИК 550.00$/унца

-0,1% +2.8% /

+14,33%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+27,78%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+0.05%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 3,75

Звон Два Холд

0,01

Информатика

+24,93%

236,00

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

Трансадриа

+3,11%

SASX 10 926,84

Главен индекс на Белградската берза

88,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.232,50

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.660,91

BELEX15 535,34

0,00

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.800

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+0,98%

vo dekemvri lani, na sostanokot na Me|uvladinata komisija, koga bilo kategori~no odbieno od ruskata strana. Potoa makedonskata Vlada, so cel, sepak, da izlobira nekakva liberalizacija na trgovijata, vode{e pregovari odredeni izvozni proizvodi da dobijat preferencijalen carinski tretman na ruskiot pazar. Odlukata povtorno da bara dogovor za slobodna trgovija, spored na{ite izvori, e donesena otkako Vladata dobila signali od Rusija deka, sepak, ima prostor za pregovori.

Ruskiot ambasador vo zemjava, Oleg [~erbak, na makedonsko-ruskiot biznisforum godinava izjavi deka za dogovor za slobodna trgovija so Makedonija }e treba da se usoglasat mnogu pra{awa, so ogled na toa {to Rusija

2.400

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.605,62

P

2.600

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

+0.76%

o zavr{uvaweto na sostanokot vo Ohrid, ministerot za finansii, Zoran Stavreski, izjavi deka vladite na Makedonija i na Ruskata Federacija izgotvuvaat tekst za vklu~uvawe na Makedonija vo proektot Ju`en potok, kako eden od strate{kite prioriteti za obezbeduvawe stabilnost vo snabduvaweto so gas. Toj potencira deka ruski firmi go potvrdile interesot za vklu~uvaweto vo modernizacija na makedonskite hidro i termokapaciteti. I ruskiot zamenikminister za regionalen razvoj, Maksim Travnikov re~e deka razgovarale za unapreduvawe na sorabotkata vo energetikata, so mo`no u~estvo na ruski kompanii, kako i za eventualna promocija na proizvoditelite na zelen~uk i ovo{je i vino na ruskiot pazar.

МБИ10

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.098,66

MAKEDONIJA VLEGUVA VO JU@EN POTOK!

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.164,97

3.000

+0,41% +0,25% 0,00%

11

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

+0,17% ПЧЕНИЦА 616.75$/бушел -1,72% КАФЕ 2.34 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 606.50$/бушел

+0,38% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1163.50$/бушел -0,13% КАКАО 2670.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

SOVETI ZA PODOBRO INTERNET-OGLASUVAWE Sekoj

del od internet-prisustvoto e ednakvo va`en. ^esto edna poseta na potencijalen korisnik po~nuva tokmu od reklamata koja ja objavuvate

dna od najvrednite raboti koi gi nudi oglasuvaweto na Internet e mo`nosta za poprecizno targetirawe i merewe na efektot od kampawata dodeka trae.

Ova zna~i deka sekoga{ treba da se planira mo`nost da se intervenira vo istata ako ne gi ostvaruva o~ekuvawata.

Za da se vr{i targetirawe potrebni se podatoci, potrebno e dobro da go poznavate pazarot i publikata.

A za toa se potrebni agencii koi pravat istra`uvawa i agencii koi nudat soodvetni sistemi koi ovomo`uvaat targetirawe. Kaj nas ne mo`eme da se pofalime so razviena struktura na ova tema, no sepak, mo`e da o~ekuvame deka naskoro rabotite }e po~nat pobrzo da se menuvaat. Internetstranicite se prefrlaat kon modelite za prodavawe broj na prika`uvawa na reklama namesto vremenski zakup, a najaveni se i istra`uvawa i statistiki koi }e gi pro{irat mo`nostite za kvalitetno targetirawe.

Nemaweto dovolno podatoci i sistemi koi }e n$ pottiknuvaat pove}e da se gri`ime za efektot na internet-reklamite ve}e so godini rezultira so relativno

slabo razvien pazar na internet-oglasuvawe i nisko nivo na kreativnost. Kako rezultat na toa, pogolem del od lokalno implementiranite kampawi se tretiraat kako t.n. brending-kampawi.

Kaj ovie kampawi vo fokus e promenata na percepcijata za brendot, a ne celta da se predizvika nekoja konkretna reakcija kako klik, konverzija ili konverzacija.

Vinovnici za dominacijata na ovie kampawi ima vo site tabori, no toa ne gi re{ava problemite. Namesto obvinuvawa, podobro e da se zafatime za rabota i da go turkame ovoj del od marketing-industrijata pobrzo napred. Vo osnova, nema ni{to lo{o da se raboti brending-kampawa na Internet, iako toj nudi daleku pove}e, no i koga se rabotat ovie kampawi mora da se vnimava na nekoi va`ni raboti.

Ne e najva`en del od celiot proces, no sepak, ne mo`ete da odite na site internetstranici. Sekako deka sakate {to e mo`no pogolem broj va{i potencijalni korisnici da ja vidat reklamata, no vnimavajte, toa mo`e da zna~i i premnogu preklopuvawa. Ne praktikuvajte da stavate oglasi na golem broj internet-stranici koi

E

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

imaat ista ili sli~na publika. Praktikata “site so eden udar” ne e tolku mnogu pozitivna koga stanuva zbor za internet-oglasuvaweto.

Na toj na~in va{iot oglas }e im se pojavuva pre~esto na edni isti lu|e, a so toa rizikuvate da predizvikate negativen efekt. Odberete po 1-2 stranici od razli~en `anr so publika koja ima razli~ni o~ekuvawa i ne gi zaboravajte pomalite stranici koi imaat polojalna publika.

Ve}e rekov, celta na brending-kampawata e promena na percepcijata, pa ottamu, mora da se vnimava vo koj kontekst }e bide primena porakata. Dali posetitelite na stranicata }e bidat vo vistinskata umstvena sostojba za va{ata poraka ili } e bidat zafateni so klikawe na drug del od stranicata?

Dali se gri`ite kade }e bidat postaveni va{ite re-

dojde do izraz ili }e se stopi so ostanatata sodr`ina.

Tuka mora da se vnimava i na drugite reklami - ako gi ima premnogu, efektot na va{ata, sekako, }e bide pomal. Birajte stranici kade {to ima soodveten raspored na poziciite za oglasuvawe i kade {to publikata ne o~ekuva premnogu reklami. Tokmu reklamite na tie stranici mo`at da vi obezbedat pogolemo prepoznavawe i da ostavat vpe~atok deka dobro ste ja srabotile kampawata.

Iako vo vakvite kampawi nema da se gri`ite za toa kolku ve ~ini sekoj posetitel koj }e dojde na va{ata stranica i }e prezeme nekoja akcija, sepak, toa ne zna~i deka treba da se rasfrlate premnogu. Potrebno e da vodite evidencija i da go sledite efektot na kampawata so ednakov intenzitet. Ako istata trae

klami, ne poziciski, tuku vo pogled na sodr`inata koja gi opkru`uva? Sekako, efektot ne e ednakov dokolku objavite reklama za turisti~ka agencija, a tekstot do nea zboruva za nekoja izmama ili bolesti vo mestoto na koe vie sakate da gi ispratite va{ite korisnici.

Nivoto na kvalitetot na ureduva~kata politika na lokalnite internet-stranici e relativno nisko, pa mora da se vnimava i na toa kakva se sodr`ina mo`e da “uleta” vo periodot koga se reklamirate. ^esto mladite internet-pretpriema~i nemaat nikakvo prethodno iskustvo so ureduvawe mediumi, pa zaneseni od popularnosta na odredeni sodr`ini, sozdavaat kontekst vo koj nitu edna poraka ne mo`e da se sfati so visoka doza serioznost. Vo ovaa nasoka, mora da se vnimava i dali va{ata poraka }e mo`e da

apital Akademija na 17 i 18 oktomvri 2011 godina organizira dvodnevna K rabotilnica “Kako da ja zgolemite proda`bata so pomo{ na Internet?”, na koja makedonskite kompanii }e gi osoznaat golemite mo`nosti za proda`ba koi gi nudi Internetot. Predava~ na rabotilnicata nameneta za sopstvenici i menaxeri na mali i sredni kompanii, za menaxeri za proda`ba i marketing, manexeri za razvoj i inovacii, kako i za specijalisti za elektronska trgovija e Darko Buldioski, dolgogodi{en predava~, konsultant i trener vo oblasta na novite mediumi.

Pove}e informacii na www.kapital.mk

O

G

L

A

S

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

DARKO BULDIOSKI Internet-konsultant, NewMedia.mk

podolgo, isplanirajte nekolku razli~ni kreativni re{enija. Testirajte i isprobuvajte dodeka trae samata kampawa, izvle~ete go maksimumot za parite koi }e gi platite.

Na Internet mo`ete da go sledite odnesuvaweto na va{iot potencijalen kupuva~ so mnogu pove}e detali. Mo`e da ja vidite negovata direktna reakcija, brzo i ednostavno da po~nete nekoj vid direktna komunikacija za da mu ponudite ne{to pove}e ili porazli~no. Sekoj del od internet-prisustvoto e ednakvo va`en. ^esto edna poseta na potencijalen korisnik po~nuva tokmu od reklamata koja ja objavuvate. Zatoa, vnimavajte, celokupnata strategija za nastap na Internet na va{ata kompanija mora da bide kako simfoniski orkestar. Koja melodija ja sviri va{iot orkestar?

O

G

L

A

S

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Balkan / Biznis / Politika

13

SVET

0-24

...TRI @ENI NOBELOVCI

...I POKRAJ APSEWATA

...FUTURIZAM

Dobitnici na “Nobelovata nagrada za mir”

Protesti na Volstrit

Saem na elektronika vo Tokio

retsedatelkata na Liberija, Elen Xonson-Sirlif, liberiskata aktivistka za mir, Lejma Gbovi, i borecot za `enski prava, Tavakul Karman od Jemen, se dobitnici na ovogodi{nata “Nobelova nagrada za mir”.

rotesite pred Volstrit prodol`uvaat i pokraj postojanite apsewa. Na protestantite im se pridru`uvaat i sindikalcite i studentite. U~esnicite na protestot baraat pogolemi danoci za bogatite i pogolema kontrola na finansiskite institucii.

sposobnost da odr`uva ramnote`a na velosiped.

P

P

vozi velosiped na Saemot na elektronika vo Tokio.

Ri goobot Robotot Murata boy prv pat be{e pretstaven vo 2005 godina privle~e vnimanieto na javnosta poradi nevoobi~aenata

DESET PREDLOZI NA HRVATSKITE MENAXERI ZA RAST NA EKONOMIJATA

HRVATSKA DA SE VRATI NA INDUSTRIJATA

Predlozite na hrvatskite biznismeni vklu~uvaat promeni vo deset sektori - monetarna i fiskalna politika, namaluvawe nedano~nite optovaruvawa, re{avawe na nelikvidnosta, poefikasno upravuvawe so javnite kompanii, teritorijalna podelba na Hrvatska, poefikasno zakonodavstvo i povrzuvawe na obrazovanieto i stopanstvoto

Z

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

dru`enieto na menaxeri i pretpriema~i na Hrvatska izleze so ambiciozen plan za revitalizacija na doma{noto proizvodstvo, koj javno }e go objavat pred parlamentarnite izbori.

Master-planot na Hrvatskoto zdru`enie na menaxeri HUMKrome }e bide ispraten do site politi~ki partii, a }e bide i javno objaven.

Glavniot stolb na Masterplanot, izgotven od 15 eksperti od site sektori, me|u koi i Gordana Kova~evi} od Erikson Nikola Tesla, Qerka Pulu} od Agrokor, Ivan Mili} od Kon~ar i drugi, e da se promeni sega{nata doktrina, spored koja Hrvatska mo`e da `ivee samo od uslugi, kon primenuvawe strategija za zajaknuvawe na proizvodstvoto. Krajnata cel na planot e namaluvawe na brojot na siroma{ni do 2016 godina od dega{nite 32% na 15%.

Hrvatskite menaxeri potenciraat deka poradi pogre{no postavenata makroekonomska doktrina vo poslednite 15 godini, koga se prodadeni 50% od nasledeniot imot, uni{teno e doma{noto proizvodstvo, {to e temel za izlez od krizata.

PREDLOZI OD MASTER-PLANOT VO 10 SEKTORI 1. Monetarna i fiskalna politika; 2. Efikasno upravuvawe so javnite i dr`avnite pretprijatija i kompaniite vo javniot sektor; 3. Optimizirawe na razvojot na proizvodstvoto; 4. Re{avawe na nelikvidnosta; 5. Namaluvawe na nedano~nite optovaruvawa; 6. Teritorijalno rekonstruirawe za poefikasna i poevtina administracija; 7. Nova energetska politika; 8. Efikasno zakonodavstvo i sudstvo; 9. Vklu~uvawe na naukata i obrazovanieto vo razvojot na proizvodstvoto; 10. Promeni vo drugi oblasti. to i stopanstvoto.

Kako glavni to~ki koi gi predlagaat menaxerite se selektivno odano~uvawe i zgolemuvawe na neodano~eniot del od dohodot od plata, so koj mo`e da se zadovolat najnu`nite potrebi. Merka koja vo golema mera }e mu pomogne na stopanstvoto, spored hrvatskite menaxeri, e i destimulirawe na izvozot so site pravni sredstva, kako {to e kontrola na kvalitetot i obrska za pla}awe uvozni dava~ki vo rok od 15 dena.

Tie smetaat deka ogromnata administracija mo`e da se namali bez pogolemi otpu{tawa poradi fluktacijata na vrabotenite, koja vo sekoj slu~aj

REINDUSTRIJALIZACIJATA E OSNOVNA “Uslugite se pomo{na kategorija, a reindustrijalizacijata e osnovna to~ka za rast na hrvatskata ekonomija”, smeta Vladimir Ferdeq, direktor na Elektrokontakt, koj go prezentira{e Master-planot na hrvatskite menaxeri.

Predlozite na biznismenite vklu~uvaat promeni vo deset sektori - monetarna i fiskalna politika, namaluvawe na nedano~nite optovaruvawa, re{avawe na nelikvidnosta, poefikasno upravuvawe so javnite kompanii, teritorijalna podelba na Hrvatska, poefikasno zakonodavstvo i povrzuvawe na obrazovanieK

O

M

E

R

“Necarinski barieri so koi se soo~uvaat kompaniite pri izvoz i fito sanitarnata kontrola na proizvodi” (Klu~ni aspekti i re{enija vo vrska so me|unarodnata regulativa i pravilata za kvalitet i bezbednost na hranata) 13 oktomvri 2011 godina od 10.00-16:00 ~asot Sala 1 na V kat, Stopanska komora na Makedonija Predava~i: D-r Nata{a Daniloska, Ekonomski institut-Skopje, “Sv. Kiril i Metodij”, Skopje.

Aleksandra Markovska – Fud konsalting, Skopje.

Site zainteresirani u~esnici mo`at da se prijavat najdocna do 10 oktomvri 2011 godina.

Lica za kontakt: Elizabeta A. Eftimova tel: 02 32 44 074 faks: 02 32 44 088 beti@mchamber.mk

”Uslugite se pomo{na kategorija, a reindustrijalizacijata e osnovna to~ka za rast na hrvatskata ekonomija”, smeta Vladimir Ferdeq, direktor na Elektrokontakt.

Len~e Zikova tel: 02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 lence@mchamber.mk

C

I

J

A

e od 3% do 5%. Re{enie za op{tata nelikvidnost kaj kompaniite gledaat vo me|usebnata kompenzacija za kompaniite koi treba da podignat kredit za da gi platat smetkite.

So sproveduvaweto na nivnite predlozi, spored Ferdeq, dr`avata }e postigne rast na BDP za 6% vo 2016 godina, rast na industriskoto proizvodstvo od 8%, a vo isto vreme i namaluvawe na nelikvidnosta od 20% do 25% na godi{no nivo.

Hrvatskite menaxeri veruvaat deka so implementacija na L

N

I

O

G

L

A

nivnite predlozi buxetskiot deficit }e bide eliminiran do 2014 godina, a nadvore{niot dolg }e se namali za 20%.

SELEKTIVNA PRIVATIZACIJA Glavnata kritika na hrvatskite menaxeri pri prezentacijata na Master-planot e naso~ena kon neefikasnoto funkcionirawe na javnite pretprijatija koi upravuvaat so golemi resursi. Spored menaxerite, poradi nesposobniot menaxment, javnite pretprijatija ostvaruvaat golemi zagubi, namesto da go polnat S

I

dr`avniot buxet.

Master-planot se zalaga samo za privatizacija na kompaniite koi imaat zdrava pazarna konkurencija na pazarot i koi po promenata na upravata i ponatamu zavisat od subvencii od dr`avata.

“Privatizacijata sekoga{ ne e neophodna, bidej}i vo svetot postojat i primeri na uspe{no upravuvawe so javnite pretprijatija. Vo Hrvatska so dr`avniot imot se upravuva taka kako {to nikoj ne bi pravel vo svojot dom”, izjvi Ferdeq.

Feqton

14

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI Po~ituvani ~itateli, “Kapital” vo sorabotka so izdava~kata ku}a Ikona vi go pretstavuva fantasti~niot bestseler “Umetnosta na strategijata na Aleksandar Makedonski” na Parta Bose, Indiec koj `ivee i raboti na relacija London-Boston. Po dolgogodi{no istra`uvawe i prou~uvawe na `ivotot i vojskovodskata kariera na Aleksandar Makedonski, Bose uspeal da sogleda kako strategiskoto razmisluvawe i liderstvoto na najgolemiot imperator vo istorijata mo`e da se iskoristat za osvojuvawe na svetot na politikata i biznisot denes.

POJAVATA NA ALEKSANDAR GO PROMENI SVETOT

V

izijata na Aleksandar za eden svet vo koj razli~nite kulturi i op{testva bi se me{ale i bi postoele zaedno edni so drugi vo golema mera ispari kako ~ad po negovata smrt.

Negoviot son bil sozdavaweto gr~ko-orientalno carstvo, koe bi bilo vladeeno od gr~ko-orientalna vladeja~ka klasa i bi bilo gr~ko-orientalno do samata svoja su{tina. Za ostvaruvawe na ovie celi toj ne samo {to sozdal institucii za voena obuka koi gi u~ele Azijcite na makedonskata voena ve{tina i im daval odgovorni pozicii na Azijcite vo vojskata i vo upravuvaweto na carstvoto, tuku po~nal i da podgotvuva iljadnici Azijci za civilnite raboti vo negovoto carstvo. Negovata vizija, za `al, vo vremeto na Dijadohite & otstapila mesto na gr~ko-makedonska vlast, sostavena

od lu|e koi vo osnova imale isto poteklo, go zboruvale istiot jazik i ja praktikuvale istata religija i koi nikoga{ ne mo`ele da go sfatat multikulturniot etos koj{to go nasledile. Majkl Rostovcev, eden od najgolemite istori~ari na klasikata, go opi{uva ova postAleksandrovo, gr~ko-makedonsko vladeewe so svetot (voobi~aeno narekuvano helenisti~kiot period) kako ~uden fenomen, edinstven od svojot vid vo tekot na evolucijata na ~ove~kiot rod.

KAPITALISTI^KITE PTOLOMEJCI Vo naciite i provinciite pod gr~ko-makedonska vlast domorodnoto naselenie ostanalo otu|eno i izolirano kako i pred pristignuvaweto na Makedoncite. Ptolomeite od Egipet vodele `ivot poln so distanciran rasko{, odvremenavreme patuvale so brodovi dol` Nil i im mavtale na nivnite domorodni egipetski podanici, koi vo

golema mera ostanale siroma{ni kako i prethodno. Isklu~ok bile domorodnite Egip}ani koi go potogrom pomognale napredokot na ogromnite komercijalni interesi na Ptolomeite: odnosno, tie {to tovarele i rastovarale brodovi vo Aleksandriskoto pristani{te, transportirale `ito, tekstil i maslo ili rabotele na izgradba na proekti od javen interes - pati{ta, kanali i zdanija.

Ptolomeite bile tolku mnogu fokusirani na trgovijata {to ptolomejskiot Egipet ~esto se opi{uva kako odli~en primer za praktikuvawe sovremeni kapitalisti~ki principi vo anti~ki vremiwa. Eden makedonski guverner vo Egipet duri go vovel i poimot za arbitra`na trgovija (iskoristuvawe razliki me|u cenite) - izvesten za pretstojnata glad vo Grcija, toj vedna{ vovel spekulativen monopol na egipetskiot pazar za `ito i im prodal `ito na Grcite, koi ve-

}e bile glavni kupuva~i na toj artikal po povisoki ceni.

Iako Ptolomeite vodele ogromna svet korisno e trgovija od noviot svet, da se potsetime, kako {to edna{ ka`a Rostovcev, deka Aleksandar ne bil Kolumbo. Aleksandar ne otkril nov svet, nitu pak, trgovski pat. Sekoga{ postoela `iva trgovija me|u Persijcite i Grcite, a nekolku veka pred Aleksandar, Persijcite go izgradile Kralskiot pat od isto~niot kraj na persiskoto carstvo do Sardis na zapadniot kraj, garantiraj}i bezbeden premin za trgovci od Isto~na Azija kon Evropa.

HELENOCENTRI^NOST I MAL INTERES ZA INVESTIRAWE Iako ne bil Kolumbo, Aleksandar, sepak, pretstavil edna vizija za osvojuvawe na Persija i zemjite zad nea. Pri procesot na ostvaruvawe na taa vizija toj otvoril ogromni pazari za gr~ki stoki vo Azija. Pritoa, trgovskiot balans,

koj istoriski bil negativen za Grcite (bidej}i go uvezuvale od Azija seto nivno `ito i drugi neoraboti) stanal zna~itelno phodni raboti), pozitiven.

Za `al, Dijadohite nemale takva vizija. Tie nezaslu`eno dobile korist od neverojatno lo{ata sudbina koja gi zafatila Aleksandar i negovoto semejstvo i od golemiot napliv na sre}ata. Celata nivna cel bilo da go upravuvaat za nivna li~na korist toa {to go zgrap~ile pri raspa|aweto na carstvoto na Aleksandar.

Tie ne bile sposobni da mislat vo ramkite na zave{tenijata na svetovite so koi sega vladeele.

Tie bile ma`i - a podocna ma`i i `eni - pridvi`uvani samo od nivnite li~ni zave{tenija, odnosno zave{tenija koi }e gi ostavat na nivnite deca i vnuci, a ne zave{tenijata na lu|eto so koi vladeele. Otvoreniot premin me|u Evropa i Azija od pat koj bil

KAPITAL / 10.10.2011 / PONEDELNIK

Feqton

15

NOV FEQTON OD ^ETVRTOK (13.10.2011): “Londongrad – od Rusija so ke{“ Po~ituvani ~itateli, od sledniot ~etvrtok “Kapital” vo sorabotka so izdava~ite AEA, vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne propu{tajte ja neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni renx-roveri so neprobojni stakla.

ARTA BOSE e marketingdirektor na Allen&Overy, edna od najgolemite i najistaknati pravni firmi na svetot, so sedi{te vo London. Do mart 2003 godina, Parta be{e partner i glaven rakovoditel za marketing vo Monitor Group, me|unarodna strategisko sovetodavna firma so pretstavni{tva vo 25 zemji {irum svetot. Toj be{e ~len na kancelarijata na pretsedava~ot so firmata i rabote{e vo sedi{teto na Monitor vo Kejmbrix, Masa~usets. Pred da se pridru`i na Monitor, Parta be{e partner i direktor za komunikacii vo McKinsey&Company i rabote{e vo Londonskoto biro na taa kompanija.

Parta be{e i glaven urednik na McKinsey Quarterly.

Ima diploma po in`enering od Univerzitetot vo Baroda, Indija, magisterska titula od novinarskoto u~ili{te pri Univerzitetot Kolumbija i po biznis-administracija od Sloun, u~ili{te za menaxment pri Institutot za tehnologija od Masa~usets.

Toj be{e korisnik na The India Abroad stipendija na Univerzitetot Kolumbija i na stipendijata od Sloan Management Review. Dodeka be{e vo Sloun be{e urednik vo Sloan Management Review. @ivee vo Boston i vo London. Koga ne se razonoduva so svoite deca po trevnicite ili na igrali{teto za fudbal, u`iva da igra tenis, da prebaruva po antikvarnici ili da gi gleda natprevarite na fudbalskiot klub Чelzi vo angliskata Premier liga.

P

koristen za trgovijata so svetot go pretvorile vo pat za trgovija (od nivnite prestolnini vo dale~nite zemji) so Grcija. Dodeka Aleksandar imal vizija za otkrivawe novi prostranstva, istra`uvawe novi zemji i za asimilirawe razli~ni kulturi, Dijadohite neizbe`no se fokusirale kon Grcija. Zamislete si ja trgovijata so krzna vo SAD vedna{ otkako ekspedicijata na Luis i Klark kon po~etokot na XIX vek go otvorila patot kon Zapadot. [to ako Xon Xejkob Astor i drugite amerikanski i kanadski trgovci so krzna trguvale samo so isto~niot breg na SAD? Duri i nivnite vojski ne bile so~ineti od lokalnoto naselenie, tuku od Grci i Makedonci. Za razlika od Aleksandar, koj ispra}al doma golemi kontingenti na makedonski i gr~ki vojnici, gi zamenuval so lokalni `iteli i gi spoil gr~kite i domorodnite sili zaedno vo obedineta vojska, Dijadohite se potpirale na grupacii od nevraboteni makedonski i gr~ki platenici, koi gi anga`irale na otvoren pazar.

Dijadohite i gr~kata bur`oazija koja gi opkru`uvala bile tolku helenocentri~ni {to mo`ele da vidat mala ili nikakva korist od drugi modeli na vladeewe koi po~nale da se razvivaat vo tekot na helenisti~kiot period. Zemete go predvid Polibij, najgolemiot hroni~ar na rimskiot ustav, koj go oblikuva na~inot na koj mnogu politi~ki filozofi, kako {to e Monteskje, go gledale svetot i na~inot na koj tatkovcite–osnova~i go zamislile i go sozdale Ustavot na SAD. Verojatno, najgolemiot gr~ki istori~ar od helenisti~kata epoha (re~isi podocne`en Tukidid) imal mnogu da ka`e za rimskiot Ustav, posebno za na~inot na koj podelbata na mo}ta me|u konzulite, Senatot i sobranijata

SPECIJALISTI ZA DELOVNA LITERATURA

Edni od naslednicite na Aleksandar, Ptolomeite, koi `iveele vo Egipet, bile tolku mnogu fokusirani na trgovijata {to ~esto se opi{uvaat kako odli~en primer za praktikuvawe sovremeni kapitalisti~ki principi vo anti~ki vremiwa.

Osvojuva~kite misii na Aleksandar gi izme{ale i religiite. Mnozina Grci duri i preminale vo lokalnite religii. Taka, eden od poslednite vladeteli na carstvoto na Selevkidite, Menander, preminal vo budizam i duri imal i sanskritsko ime, Milind.

ja kontrolirala i fino ja balansirala mo}ta na drugite.

Polibij 17 godini bil dr`en kako zalo`nik vo Rim, me|u 167 i 151 godina pred Hristos. Pa taka, imal {ansa odblisku da go nabquduva funkcioniraweto na politi~kata i na upravuva~kata struktura vo Rim. Polibij priznal deka Rimjanite za pomalku od 53 godini go stavile pod svoja vlast re~isi siot naselen svet – unikaten nastan vo istorijata.

No, sepak, helenocentri~nata superiornost na Polibij nikoga{ ne mu dozvolila da priznae deka Rimjanite sozdale Ustav koj nikoga{ prethodno ne postoel. Toj smetal deka pravilata koi bile vo osnova na rimskiot Ustav ne bile razli~ni od tie spored koi se upravuvale helenisti~kite monarhii koi rapidno opa|ale.

Vladeej}i od zatvoreniot prostor na nivnite rasko{ni palati, ne treba da n$ iznenadi deka nitu eden od Dijadohite ne napravil duri nitu najmal napredok vo op{testvenite ili vo ekonomskite okolnosti vo koi im `iveele podanicite. Vsu{nost, vedna{ po po~inuvaweto na Aleksandar sekoj od Prijatelite, s$ do posledniot ~ovek, gi ostavil svoite soprugi koi nemale gr~ko ili makedonsko poteklo. Nekoi od Dijadohite imale mal interes da investiraat vo svoite carstva - edinstveno gi interesiralo da gi eksploatiraat. Vo Egipet, na primer, vo nivnoto vladeewe, koe traelo trista godini, Ptolomeite izgradile dva drugi grada osven Aleksandrija, no toa bilo s$.

Nekoi drugi Dijadohi, kako Selevkidite i Antigonidite, izgradile mnogu novi grat~iwa i gradovi. Vsu{nost, od okolu 80 gradovi koi, navodno, gi izgradil Aleksandar, ne pove}e od desetina bile negovo delo; ostanatite bile osnovani od ovie Dijadohi, a mnogu go dobile imeto po Aleksandar za da mo`at da go eksploatiraat mitot koj go opkru`uval. Za `al, ovie novi grat~iwa i gradovi bile koristeni za da primamat samo gr~ki i makedonski doselenici.

PROCVETUVAWE NA UMETNOSTA Oblastite vo koi helenisti~kiot period prodol`il da dava zna~ajni pridonesi duri i po smrtta na Aleksandar bile umetnosta i kulturata. Interesot za umetnost i kultura bil tolku mnogu ploden i dlabok {to s$ do italijanskata renesansa vo raniot XIV vek svetot nema da bide svedok na ni{to sli~no vo odnos na raznite tipovi i broeviot pridones. Edna od oblastite kade {to umetnosta cutela bile isto~nite krajni delovi na carstvoto na Selevkidite, kade {to iljadnici gr~ki umetnici i zanaet~ii im se pridru`ile na lu|eto od vojskata na Aleksdandar koi se naselile tamu. Duri i denes tamu opstojuvaat mnogu manastiri, skulpturi, artefakti, sliki i pari od taa epoha, koi svedo~at za me{aweto na kulturite. Statuite na Buda vo ovoj region ~esto se ukraseni so gr~ki ili rimski motivi. ^esto se pronao|aat pari koi od ednata strana imaat napisi so gr~ka azbuka, a od drugata so sanskritska azbuka.

Mnogumina od ovie Grci duri i preminale vo lokalnite religii, nekoi prifatile budizam, drugi hinduizam.

Vsu{nost, eden od poslednite gr~ki vladeteli na toj region, Menander, koj preminal vo budizam, duri imal i sanskritsko ime, Milind. Negoviot dolg sokratovski dijalog so eden budisti~ki misioner koj uka`uval na korista od razgovorot - “Pra{awata na Milind” ostanuva eden od najistrajnite i najva`ni tekstovi vo odnos na budizmot. Re~isi petstotini godini po negovata smrt vizijata na Aleksandar prodol`ila da vlijae na ovoj dale~en del od svetot - isto~niot del na Iran, Avganistan, Uzbekistan, Taxikistan i zapadna Indija - dodeka svetot od koj do{ol Aleksandar se stopil vo Rimskoto Carstvo.

Egipet, so pomo{ na Rim, osvoil pogolem del od zapadna Azija. No, hegemonijata na Egipet }e zavr{i so samoubistvo na nejziniot posleden makedonski monarh, Kleopatra. So pomo{ta od nejziniot soprug, rimskiot vojskovodec Marko Antonij, taa bila blizu do ostvaruvaweto na nejziniot son za povtorno obedinuvawe na svetot, kako {to storil Aleksandar.

No, na toa mu do{lo kraj koga Marko Antonij pretrpel katastrofalen pomorski poraz vo bitkata kaj Aktium, vo esenta 31 godina pred Hristos, re~isi 300 godini po smrtta na Aleksandar (Marko Antonij bil porazen od Oktavijan, bratot na negovata porane{na i osramotena `ena od Rim, Oktavija).

Gr c i j a i M a ke d o n i j a }e b i d a t p o d r ims ka vlast s$ do IV vek. Potoa }e im pripadnat na Vizantiskoto Carstvo, a potoa, vo XV vek, }e stanat del od Otomanskoto Carstvo. Grcija i Makedonija }e stanat nezavisni i suvereni nacii duri vo XIX vek.

K O M E R C I J A L E N

Izdava~ka ku}a Ikona postoi ~etiri godini, so izdava~ka politika posebno fokusirana na oblasta na delovnata literatura. Vo tekot na ovoj period se izdadeni pove}e od 30 naslovi, koi na nekoj na~in ostavile golemo vlijanie vrz teoretskite i prakti~nite aspekti na menaxmentot, a nekoi od niv se neodminlivo ~etivo za sekoj {to raboti vo ovaa sfera:

[TO E MENAXMENT XOAN MAGRETA, kniga na godinata vo izbor na Business Week i The Economist

EFEKTIVEN DIREKTOR PITER DRAKER

MENAXIRAWE ZA IDNINATA Piter Draker

DRAKER ZA SEKOJ DEN Piter Draker

UMETNOSTA NA STRATEGIJATA NA ALEKSANDAR MAKEDONSKI PARTA BOSE

MOTIVIRAWE NA VRABOTENITE BERI SILVERSTAIN

SOVR[EN BIZNIS PLAN RON XONSON

SOVR[ENO CV MAKS EGERT

ODNOSI SO JAVNOSTA ANTONI DEJVIS

48 ZAKONI NA MO]TA ROBERT GRIN

(PRODOL@UVA) VO SLEDNIOT BROJ SLEDUVA POSLEDNIOT DEL OD FEQTONOT ZA NAJPOZNATIOT VOJSKOVODEC, KOJ OSTANUVA VE^NA ISPIRACIJA ZA USPE[NITE PROFESIONALCI, BIZNISMENI, VOJNICI, DR@AVNICI...

O G L A S

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува

РАБОТИЛНИЦА

ДЕФИНИРАЈТЕ ИЗВОЗНА СТРАТЕГИЈА И СТЕКНЕТЕ НОВИ АЛАТКИ ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ИЗВОЗОТ!

27-28 Октомври 2011 година Хотел “Александар Палас“ Скопје

УНИКАТНО, ОРИГИНАЛНО! За прв пат во Македонија извозните компании и оние кои тоа сакаат да станат и да освојат нови пазари имаат единствена можност со искусни и докажани консултантни два дена да изработат извозна стратегија за своите компании! Наместо искуството на успешни извозни компании, овојпат case stydy на работилницата ќе биде токму Вашата компанија!

ПО ДВА ДЕНА РАБОТА ЌЕ СИ ЗАМИНЕТЕ СО:

готова и разработена извозна стратегија сет алатки кои можат веднаш да се спроведат во пракса дефинирани решенија и одговори на сите проблеми и дилеми поврзани со извозот поддршка при имплементација на дефинираните активности од предавачите-консултанти! Контакт со компании кои се соочуваат со исти или слични дилеми и развојни цели Богата литература и корисни материјали на тема извоз и освојување нови пазари

НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

Како да направите анализа на можните извозни пазари, реално да лоцирате каде се наоѓате и да дефинирате каде сакате да бидете во иднина? Кои пазари се полесни а кои потешки за освојување? Кои се сите неопходни елементи кои треба да ги содржи една извозна стратегија? Како да го спроведете акциониот план кој ќе ве доведе до целта- поголем извоз? Алатки за зголемување на извозот: cold calling, посета на саеми, продажен состанок, генерирање нови контакти!

ПРЕДАВАЧИ ПЕТАР ЛАЗАРОВ

Macedonia Export, kompanija specijalizirana za promocija i trgovija so makedonski proizvodi na me|unaroden i lokalen pazar, koja nudi konsultantski uslugi za marketing, proda`ba i izvoz.

КАЛИН БАБУШКУ

Macedonia Export

КРУМ ЕФРЕМОВ

direktor na Direktoratot za ekonomska diplomatija vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti

РАБОТИЛНИЦАТА Е ПРЕПОРАЧЛИВА ЗА:

Генерални менаџери и сопственици на компании Менаџери за извоз и нови пазари

Проектот Kapital Аcademy... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298 110 www.kapital.mk obuki@kapital.com.mk

14 OKTOMVRI SPECIJALEN PRILOG

INFORMATI^KA TEHNOLOGIJA AKTUELNI SOSTOJBI I TRENDOVI

VO MAKEDONSKATA INFORMATI^KA INDUSTRIJA

BESPREKORNA I NEODMINLIVA

SORABOTKA NA INFORMATI^KATA TEHNOLOGIJA I TELEKOMUNIKACIITE NAJGOLEMI DOBITNICI SE KORISNICITE!

SITE ZBORUVAAT ZA “KOMPJUTERI

VO OBLACI” (CLOUD COMPUTING) KAKVA E PONUDATA VO MAKEDONIJA, KOI SE PREDNOSTITE ZA KOMPANIITE?

MAKEDONSKITE KOMPANII PRED

OGROMNA PONUDA NA USLUGI ZA ELEKTRONSKO ARHIVIRAWE – [TO MO@AT DA DOBIJAT, KOI SE PREDNOSTITE?

NOVIOT VOZBUDLIV I RAZNOVIDEN SVET NA APLIKACII

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111