386-13.10.2011

~etvrtok. 13 oktomvri. 2011 МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.137,59 МБИД 2.239,50

ОМБ 117,05

+0,95% 0,00% -0,64%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 45,25 70,78

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

OTKUPNI CENTRI ]E GRADAT STRANCI, DOMA[NITE FIRMI NEMALE PARI STRANA 4-5

NASKORO!!! MESE^NIK

NA 2 NOEMVRI MESE^NIK

NA 8 NOEMVRI

~etvrtok. 13 oktomvri. 2011

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

3.000

+0,95%

МБИ10

~etvrtok - 13 oktomvri. 2011 1 | broj 386 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. fak 3 298 111

2.800 2.600

REFORMI VO JAVNATA ADMINISTRACIJA

2.400

REFORMI VO SUDSTVOTO

2.200 2.000 1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

REFORMI VO BORBATA PROTIV KORUPCIJATA

NEVRABOTENOSTA

7

SLOBODATA NA IZRAZUVAWE

KRITIKI ZA ARIFI OD EU

DA SE OBEZBEDI NEZAVISNOST NA REGULATORNITE TELA

Koj }e odgovara {to sme nekadarni da se popi{eme?

STRANA 6-7

Turskata mlekarnica Suta{ saka da go kupi Svedmilk STRANA 8

FILE:

VLADEEWE NA PRAVOTO

NEMA NAPREDOK ZA IMETO, PA NEMA NI MOTIV ZA REFORMI!

STRANA 2-3

KOLUMNA MARTIN VULF

Prva Prvata r pomo{ ne e lek za evrozonata evro STR STRANA 12

VOVED VOVEDNIK D QUP^O ZIKOV QUP^

Po vladinata vl logika - {tom logi nema popis, nema ni investicii!!!? inve STR STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

^ETVRTOK 13 OKTOMVRI 2011

PO VLADINATA LOGIKA - [TOM NEMA POPIS, NEMA NI INVESTICII!!!?

E

Edna sme{na situacija so onie demago{kite paroli vo vladinite kampawi za popisot od v~era burno me zasmejuva. Vo spotovite po televiziite edna od dosetkite zo{to trebalo popis be{e, demek, za polesno da se vidi kade treba da se investira!!!? Da se videle potencijalite na zemjata preku ovoj popis. Oti imalo {to da se vidi.

Bo`e, bo`e...

Pa toga{, ako trgneme po ovaa logika... Toga{, eve im sega na ekonomskite misliteli vo Vladata u{te edno alibi zo{to i godinava }e nema asolni investicii.

Ednostavno, nema popis (ne n$ “popi{ale” kako {to treba... pa nema nitu investicii...!!!?) Gledate... eeeh, vie zlobni ekonomski eksperti! Nejse...

Na srpski jazik da bide{ popi{an zna~i da bide{ izmo~an! Vo Makedonija, Vladata {totuku gi “popi{a” svoite gra|ani!

I u{te i rejtingot & porasna kaj gra|anite! Tie se patrioti oti herojski spre~ija porast na procentot na Albanci!? Site nie {to ne{to mislime sme neuki i idioti. Vo SDSM v~era slavea! Ovoj pat rodendenot na Branko Crvenkovski...

Samo Makedonija, Bosna i Somalija ne napravija popis!? [to li }e ka`e, da mo`e da zboruva, “Voinot na kow” na plo{tadot? Takvi kolosalni porazi srede bitka toj nema do`iveano vo svoite bitki do Indija i Afrika! Niz koja triumfalna vrata sega da pomineme... No, mo`eme da digneme noga, da se potpreme na nea i kako ku~iwata da se “popi{eme” na alot triumfalen! Na koj Ustaven sud, kraj Vardar, i na

koj most Oko sega da se krstime, ako polno}nite pri~ini za suspendiraweto na popisot (gledano od izjavata na pretsedatelakta na Komisijata za popis, Gievska, kako i od soop{tenieto na VMRODPMNE istata ve~er) na golema vrata, vsu{nost, gi vratija demonite na 2001 godina. A toa e brojot na Albanci vo Makedonija kako osnova za rekomponirawe na dr`avata! Ako ne i na dr`avnoto ureduvawe...!?

Kako na drug na~in da se tolkuva izjavata na Musa Xaferi deka treba da se vidi dali ima uslovi za popis vo narednite {est ili dvanaeset meseci. Pa koj ovde kogo mavtosuva...

Ova zna~i deka sega nema elementarni politi~ki uslovi... Postoi eklatanten politi~ki problem vo vladinata koalicija i toa na etni~ka osnova.

No, naivno e da se misli deka ovoj problem se pojavi sega odnenade`!!??

Ako e taka, toga{ logi~no e pra{aweto zo{to Vladata vleze vo ovaa operacija, koja ~ini 14 milioni evra. Spored nekoi s$ u{te nerazjasneti analizi, ve}e se potro{eni pove}e od {est milioni evra!? Zatoa {to... honorarite na jadnite od javnata administracija ne mo`ete da ne gi podelite (osven ako ne im se zakanite deka } e ostanat bez rabota ako si gi baraat parite!?), popisniot materijal ne mo`ete da ne go platite, gorivoto ne mo`e da ne se plati, smestuvaweto po hoteli ne biduva da ne se plati...

Ottuka, glasno izvikuvam, vodi li ovde nekoj smetka za tro{ocite na dr`avata? ]e ponese li nekoj odgovornost... [to pravat, bre, ovie lu|e! ^ii pari tro{at?

Nekolku pozitivni efekti za VMRO-DPMNE i za DUI ve}e se postignati so v~era{noto spinuvawe vo javnosta na problemot.

Prvo, po prekinuvawe-

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

255,6

M

ilijardi evra dostignaa depozitite na evropskite banki kaj Evropskata centralna banka, {to e znak deka dol`ni~kata kriza vo evrozonata go naru{uva bankarskiot sektor.

Ova e najgolem iznos na depoziti ovaa godina. Prethodniot rekord be{e 229 milijardi evra.

ECB, pak, minatata nedela kupi vladini obvrznici za samo 2,3 milijardi evra za namaluvawe na pritisokot vo finansiski zagrozenite ~lenki na evrozonata.

Celta e da se namali visokata kamatna stapka na pazarot na obvrznici, koja gi zagrozuva [panija i Italija.

EVROPSKATA KOMISIJA GO PREZENTIRA IZV

QUP^O ZIKOV zikov@kapital.com.mk

to na popisot Nikola Gruevski sega ima povisok rejting kaj gra|anite, osobeno kaj makedonskiot del – kade {to i mu treba rejtingot! Toj e patriot koj{to odbrani falsifikat i pogolem broj Albanci!?

Vtoro, ispumpani pari od Buxetot – xabe potro{eni!?

Toa se na{i pari, za ~ie ispumpuvawe nikoj nema da odgovara. Barem ne zasega!?

Treto, dvete partii vo vlasta i sedumnaesette sateliti okolu niv sega si kreiraa ubava tema za narednite mesec-dva dodeka ne stivne tenzijata okolu otsustvoto na datum za pregovori vo izve{tajot od EU (v~era ne dobivme datum vo Brisel), vo uslovi koga sosema e evidentno, i za o~ekuvawe, deka Crna Gora vo dekemvri dobiva datum za pregovori i odi pred nas, a Srbija se izramni so nas i dobi kandidatski status (da, da toa e onaa Srbija, so Ratko Mladi} i Radovan Karaxi}, Srbija so problemite na Kosovo... onaa koja s$ u{te ne saka da go priznae Kosovo). Toa e taa Srbija, a ova ovde e na{ata `alna Makedonija so “preplet creva vo stomakot”!

No, rejtingot e tuka... I~ da ne mu ja mislat de~kive od Ilindenska bb. Toa e va`no... De~ki, {est godini ste na vlast... Ovde ve}e nikoj ne mo`e da bide vinoven, na na~in {to vam }e vi napravi }ef...

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija)

FILE: NEMA NAPRE PA NEMA NI MOTI GABRIELA DELOVA

[ delova@kapital.com.mk

[ tom }e te pretrka Crnogorec, vreme e da se vklu~i alarmot. Ovaa anegdota koja v~era be{e aktuelna na socijalnite mre`i nakratko ja prika`uva sostojbata vo koja se nao|a Makedonija sporedeno so zemjite od regionot na patot kon Evropskata unija. Ovaa godina najgolemite pofalbi odat tokmu na adresa na Podogorica.

Ne zaostanuva nitu Srbija, koja odedna{ dobiva i kandidatski status i otvorena preporaka za pregovori so Brisel, otkako }e go podobri i }e go intenzivira dijalogot so Kosovo. Edinstveno

Makedonija stoi vo mesto so treta po red preporaka za po~nuvawe na pregovorite.

Soglasno evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, Makedonija bele`i mal napredok vo odnos na reformite.

“Ostanuvame na na{ata preporaka za po~nuvawe na pristapnite pregovori. Perspektivite za integracija vo Evropskata unija se vodilka za prodol`uvawe na reformskiot proces. Sepak, so prodol`uvawe na sporot za imeto motiviranosta za reformi e namalena.

Postignat e mal progres vo tekot na izminatava godina.

Su{testvenite predizvici ostanuvaat - nezavisnosta na sudstvoto, reformite vo javnata administracija i borbata protiv korupcijata.

Slobodata na izrazuvawe i ponatamu ostanuva seriozen predizvik. Zatoa,

VLADEEWE NA PRAVOTO

REFORMI VO JAVNATA ADMINISTRACIJA

REFORMI VO SUDSTVOTO

SLOBODA NA IZRAZUVAWE

REFORMI VO BORBATA PROTIV KORUPCIJATA

DA SE OBEZBEDI NEZAVISNOST NA REGULATORNITE TELA

klu~no e da se postigne progres za pra{aweto za imeto. Re{avaweto premnogu se odol`uva. Otvoraweto na pristapnite pregovori }e bide korisno ne samo za zemjata i za regionot, tuku i za Evropskata unija kako celina. Ne smee da bide zagubena u{te edna godina”, soop{ti evrokomesarot File, prezentiraj}i gi izve{taite za napredokot na zemjitekandidati za ~lenstvo vo EU vo 2011 godina.

Kako {to i prethodno najavi vicepremierkata Teuta Arifi, najgolemite zabele{ki vo Izve{tajot ostanuvaat sudstvoto, javnata administracija i borbata so korupcijata.

Edinstveno dobro sprovedenite parlamentarni izbori Komisijata gi notira kako pozitivni vo politi~kite kriteriumi. Od ovaa godina, kako za Makedonija, taka i za ostanatite zemji, slobodata na mediumite stanuva va`en kriterium koj Brisel seriozno go sledi. Brisel go kritikuva zatvoraweto na mediumite koi se kriti~ni kon vlasta, no smeta deka

7

KRITIKI K RITIKI I I I ZA Z A ARIFI

NEVRABOTENOST

UREDNICI IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

PRIDAVKATA “MAKEDONSKI” POVTORNO IZOSTAVENA

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

ovaa godina, iako vicepremierkata Teuta Arifi navreme reagira{e, I isto kako i lani, Evropskata komisija vo Izve{tajot ja izostavi pridavkata “makedonski”. Direktorkata na Direktoratot za pro{iruvawe, Kas Granje, objasni deka e podobro pridavkata da bide izostavena, otkolku vo Izve{tajot kako pridavka da se koristi referencata FIROM.

LIDERI

VLADIMIR ^ADIKOVSKI ovremenite medicinski zafati {to gi pravi ovoj detski hirurg barem za moment ja pozicioniraat Makedonija na listata so napredni zemji

S

NE IM BE[E DENOT

TRAJ^O TRAJKOV ugarija }e po~ne da proizveduva elektromobili vo fabrikata Liteks motors, so {to stanuva aktivna na planot na ekoproektite, koi se trend vo svetot

B

IVETA RADI^OVA

JULIJA TIMO[ENKO araboti sedum godini zatvor, poradi pre~ekoruvawe na ovlastuvaweto koga go potpi{ala dogovorot za snabduvawe so gas so Rusija, vo 2009 godina

adna vladata na Slova~ka Z P kako `rtva na dol`ni~kata kriza vo Evropa, no ne poradi finansiski problemi, tuku poradi odlukata da ne dava plus pari za Grcija

VE[TAJOT ZA MAKEDONIJA

EDOK ZA IMETO, V ZA REFORMI! treba da se intenzivira dijalogot koj go vospostavi Vladata so Zdru`enieto na novinarite.

Vo odnos na ekonomskite kriteriumi, Evropskata komisija zabele`uva deka ekonomijata vo zemjata po~nala da zazdravuva vo vtorata polovina od 2010 godina, kako rezultat na zgolemenata nadvore{na pobaruva~ka i investiciite vo grade`ni{tvoto. Napredok e zabele`an vo funkcioniraweto na pazarot, posebno vo delot na pomo{ za registrirawe kompanii i poednostavuvawe na pravnata regulativa. Fiskalnata politika ja odr`ala svojata stabilnost, zabele`uva Evropskata komisija vo svojot izve{taj. Pritoa, se uka`uva deka zemjata treba da se spravi so konkurentskiot pritisok od Unijata i zatoa, se uka`uva deka e neophodno implementirawe na reformskata programa za namaluvawe na zna~ajnite strukturni slabosti.

Tokmu slabostite vo vladeeweto na pravoto, se veli vo Izve{tajot, vlijaat negativno i na funkcioniraweto na pazarnata ekonomija.

“Slabata efikasnost na javnata administracija i nezavisnosta na nekoi regulatorni tela koi prodol`uvaat da funkcioniraat so nedovolno sredstva vlijae vrz efikasnoto sproveduvawe na nivnite funkcii. Kvalitetot na fiskalnata politika e slab, delumno poradi silnata orientacija na javno tro{ewe na kratok rok. Mal e progresot i vo spravuvawe so visokata nevrabotenost vo zemjava. Nedostigot od vladeewe na pravoto ostanuva da bide negativen tovar za biznis-klimata”, se veli vo Izve{tajot.

Mal e progresot vo dano~niot sektor, Javnoto obvinitelstvo, kako i vo socijalnata politika i vrabotuvawata. Potrebni se postojani napori za zasiluvawe na administrativnite kapaciteti, kako i za implementacija na donesenata legislativa.

SLEDNATA GODINA ]E BIDE KRITI^NA ZA SKOPJE! Deka slednata godina }e bide kriti~na za Skopje, osven komesarot [tefan File, potvrduva i noviot izvestuva~ za Makedonija vo Evropskiot parlament, Ri~ar Hovit, kako i direktorkata na Direktoratot

Navigator

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

NIKOLA GRUEVSKI

IGOR LUK[I]

BORIS TADI]

Klu~no e da se postigne progres za pra{aweto za imeto. Re{avaweto premnogu se odol`uva.

Otvoraweto na pristapnite pregovori }e bide korisno ne samo za zemjata i za regionot, tuku i za Evropskata unija kako celina. Ne smee da bide zagubena u{te edna godina.

Crna Gora e gorda {to Evropskata komisija prepora~a datum za pregovori so Crna Gora

Evropskata komisija & dodeli kandidatski status na Srbija i otvorena preporaka za po~nuvawe na pregovorite, koja zavisi od pregovorite so Kosovo

POBEDNIK PLANIRANOOSTVARENO

C

Crnogorskiot premier, Igor Luk{i}, igra na sigurno - o~ekuva{e i dobi datum za po~etok na pristapnite pregovori so Evropskata unija, so {to poka`a deka cvrsto go dr`i dr`avnoto kormilo na crnogorskiot pat kon EU. Oficijalno datumot }e bide soop{ten vo dekemvri, a dotoga{ za vistinskiot kurs na Crna Gora svedo~at pozitivnite informacii od Brisel za napredokot na zemjata vo nasoka na nejzinoto evrointegrirawe.

Vladata na premierot Luk{i} uspea da gi ispolni sedumte klu~ni prioriteti koi Unijata & gi ispora~a minatata godina. Premierot koj priznava deka izmenite vo izbornoto zakonodavstvo bile klu~nata prepreka

IGOR LUKШIЌ za napredok na zemjata, poka`a deka znae da vadi i “`e{ki kosteni od `arta”, otstranuvaj}i ja i ovaa pre~ka. Pod vodstvo na Luk{i} Crna Gora napreduvala i vo borbata protiv korupcijata i kriminalot.

Za nepolna godina od prezemaweto na premierskoto stol~e toj uspea da napravi ovaa pet godini nezavisna balkanska dr`ava da napreduva pobrzo od site svoi sosedi.

Potencirano e i deka Crna Gora igra golema uloga vo stabilnosta na regionot poznat kako “bure barut”.

GUBITNIK

OD GRCIJA SAMO LO[I VESTI

D

Dodeka zemjite od regionot silno napreduvaat na evropskata agenda, Makedonija stoi vo mesto so u{te edna, treta po red, preporaka za po~nuvawe na pregovorite. Sudstvoto, javnata administracija, slobodata na mediumite, borbata so korupcijata i nevrabotenosta se klu~nite problemi koi se povtoruvaat od izve{taj vo izve{taj.

Brisel bara da ne se gubi u{te edna godina za pro{iruvawe, Aleksandra Kas Granje, koja go prezentira{e izve{tajot vo Skopje, vo otsustvo na evroambasador vo zemjava.

Tie velat deka zemjava ne smee da zaostane dodeka ostanatite zemji vo regionot seriozno napreduvaat kon evropskata agenda.

“Slednata godina }e bide kriti~na za Skopje za da poka`e obnoven pottik za reformi, ~ija cel }e bide da ja podgotvat Makedonija za vlez vo EU”, izjavi izvestuva~ot za Makedonija vo Evropskiot parlament, Ri~ard Hovit, na prezentacijata na Izve{tajot vo Brisel.

VLASTA I OPOZICIJATA RAZLI^NO GO ^ITAAT IZVE[TAJOT Kako i za sekoj izve{taj dosega, taka i ovaa godina zabele{kite na Brisel vo odnos na napredokot na Makedonija razli~no gi gledaat vladata i opozicijata.

“Od Brisel pristignaa edna dobra i dve lo{i vesti.

Dobrata e deka evropskata preporaka s$ u{te stoi.

Lo{ata deka Evropskata komisija ima pove}e kritiki za {irokorasprostranetata korupcija, pritisokot

3

vrz mediumite, partiziranosta vo administracijata i sudstvoto i visokata nevrabotenost, osobeno kaj mladite. Ima i u{te edno pra{awe za koe treba da bideme zagri`eni: pridavkata “makedonski” sosema is~ezna od evropskite izve{tai, istite tie koi vo 2005 i 2006 godina ja imaa na sekoja vtora stranica.

Patriotizmot se meri po rezultatite na politi~arite, a ne po nivnite zborovi”, reagira pretsedatelkata na Nacionalniot sovet za evrointegracii i ~len na SDSM, Radmila [e}erinska.

Pretsedatelot na sobranieto, Trajko Veqanovski pak, smeta deka povtoruvaweto na preporakata e dokaz deka zemjata dobro napreduva na evropskata agenda. Negoviot optimizam za dobro sprovedenite reformi odi i dotamu {to toj bara Brisel vo dekemvri da ni dodeli datum za pregovori.

CRNA GORA DATUM ZA PREGOVORI, SRBIJA KANDIDATSKI STATUS! I dodeka Makedonija i po tret pat dobiva ist izve{taj, Evropskata komisija predlaga priem na Hrvatska vo EU, po~etok na

pregovori so Crna Gora, a na Srbija, so ogled na napredokot i sorabotkata so Me|unarodniot sud za porane{na Jugoslavija i regionalnoto pomiruvawe, da & se dodeli status na kandidat.

Zaostanuvaat Albanija, Bosna i Hercegovina i Kosovo.

Za Albanija se poso~uva deka e potreben napredok i dijalog me|u politi~kite akteri, a za Kosovo se veli deka e zabele`an ograni~en napredok. Sli~na e situacijata za Bosna. “Vo BiH nema politi~ka volja za reformi, a instituciite se slabi, bez dovolno lu|e i sredstva, pa ~esto postojat samo na hartija”, konstatira Komisijata.

Tokmu poradi toa {to kriti~nite to~ki vo izve{taite kaj site dr`avi se politi~kite kriteriumi, od ovaa godina, kako {to najavi File, po~nuvaj}i so Crna Gora, koja prva }e gi otvori pregovorite so Unijata, namesto po redosled, Brisel }e gi otvora prvi 23 i 24 poglavje, odnosno poglavjeto za vladeeweto na pravoto i poglavjeto za javnata administracija.

Dodeka Evropskata unija se obiduva da ja spasi Grcija, no i sebe si, od kaj na{iot ju`en sosed stignuvaat samo lo{i vesti. Gr~kiot buxetski deficit se zgolemi do nivoto od 15,1% od brutodoma{niot proizvod vo prvite devet meseci od godinava. Toj sega iznesuva 19,1 milijarda evra. Neto-prihodite vo ovoj period iznesuvaat 34,9 milijardi evra, {to e za 4,2% pomalku od lani, dodeka buxetskite rashodi se zgolemeni za 7% do nivoto od 52,4 milijardi evra.

Vo ist den se oglasi i najgolemata trgovska banka vo Grcija, Ne{enal benk, koja izleze so prognoza za godinava za

JORGOS PAPANDREU

pad na bruto-doma{niot proizvod (BDP) na zemjata od 5,9%. Od bankata prognoziraat pad na BDP i za slednata godina, a obnovuvawe na ekonomskiot rast o~ekuva duri vo 2013 godina, po pet godini recesija.

Pod znak pra{alnik e dali Papandreu }e gi do~eka pozitivnite prognozi. Vo zemjata sekojdnevno prodol`uvaat {trajkovite, a vistinskite nemiri doprva sledat, bidej}i gra|anite na Grcija s$ u{te vistinski ne gi po~uvstvuvale merkite za {tedewe, velat analiti~arite. So sre}a!

MISLA NA DENOT

RIZIKOT DOA\A OD NEZNAEWETO [TO SE PRAVI

kubanski nacionalen heroj

VOREN BAFET

AMERIKANSKI BIZNIS-MAGNAT I INVESTITOR

Navigator

4 DENOT...

GRAFIK NA D

PRIVATNI DOZNAKI OD STRANSTVO (vo milioni evra)

извоr: NBRM 147,4

Jul.10

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

FOTO NA DENOT...

G

NAJSKAPIOT DESERT VO SVETOT ^INI 25.000 EVRA

otva~ot Mark Gubert od kantri-hotelot Lindet Hov vo Vindermir, Kumbrija, go napravil najskapiot desert na svetot, puding koj vredi neverojatni 25.000 evra. Ekstravagantniot puding od ~okolado e ukrasen so zlatni listovi i dijamanti od dva karati na vrvot. Pudingot e podelen na sloevi so `ele od {ampaw i posebni biskviti, a na krajot so crno ~okolado i zlatni listovi koi mo`at da se jadat.

Napraven e od ~etirite vidovi najdobro belgisko ~okolado, a mora da se pora~a tri nedeli odnapred.

143,3

Avg.10

122

Sept.10

102,6

Okt.10

108,9

Noem.10

121,2

Dek.11

78,3

Jan.11

81

Fev.11

85,5

Mart 11

101,8

Apr.11

100,4

Maj 11

102,7

Jun.11 0

20

40

60

80

100

120

140

160

Podatocite za prilivot na pari od stranstvo kako privatni doznaki od iselenicite poka`uvaat trend na zabavuvawe vo sporedba so minatata godina. Toa se dol`i glavno na prodlabo~uvaweto na finansiskata kriza vo Evropa. Vo prvata polovina od godinava iselenicite pratile vkupno 550 milioni evra, dodeka pak istiot period lani saldoto nadmina 590 milioni evra. Doznakite se eden od glavnite izvori so koi se finansira trgovskiot deficit na zemjata.

SVETOT NIZ MEDIUMITE

VLADATA PRODAVA OSUM PARCELI ZA AGRO-DI DNEVNIK D NE Bugarskiot Bug dneven vesnik dne na naslovnata stranica objastr vuva deka javnoto vuv pretprijatie Bupre garski `eleznici gar raspa|a. So se r dolg od okolu 400 dol milioni evra, mil bankite ban ve}e po~nale ve} da gi odzemaat novite vagoni na nov kompanijata. kom

PPOSLOVNI OS DNEVNIK Hrvatskiot vesnik Hrv objavuva deka obj hrvatskiot biznishrv men Danko Kon~ar se dogovoril so turskata dog kompanija Dogus grupa kom zaedni~ki da investizae raat vo turizmot vo raa rivierata na Brioni. riv Zboruvaj}i za delovZbo nata klima, Kon~ar nat ocenuva deka polesno oce e da se investira vo afrikanskata zemja afr Burubdi, otkolku vo Bur Hrvatska.

Hrv

BUENOS AIRES HERALD Amerikanskiot vesnik pi{uva za obvinuvaweto na iranskiot minister za nadvore{ni raboti, Ali Akbar Salehi, deka amerikanskata Vlada imala zlonamerni scenarija i deka Teheran e vme{an vo plan za ubistvo na ambasadorot na Saudiska Arabija vo Va{ington.

CHINA DAILY Kineskiot vesnik pi{uva za sredbata me|u kineskiot pretsedatel, Hu Xintao i ruskiot premier i iden pretsedatel, Vladimir Putin, na koja se potpi{ani nekolku strate{ki dogovori me|u dvete zemji vo sferata na naftata, prirodniot gas, investiciite i visokite tehnologii, koi, spored vesnikot, “te`at” okolu sedum milijardi dolari.

OTKUPNI CENTRI ] DOMAШNITE FIRMI

Z

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

Zemjodelcite i sopstvenicite na otkupni centri vo dr`avava ne se zainteresirani da gi kupat parcelite koi Vladata gi prodava za izgradba na otkupno-distributivni centri. Pora~uvaat deka vakvi objekti treba da gradat ili strancite ili pak, Vladata preku javnoprivatno partners tvo.

Tie se somnevaat deka doma{nite investitori }e imaat pari da izgradat otkupni centri, iako Vladata re{i da gi prodava osumte lokacii za edno evro po metar kvadraten.

Zemjodelcite se skepti~ni deka na oglasot }e ima zainteresirani investitori, voop{to.

“Nema novi pazari, cenite na zemjodelskite proizvodi se mnogu niski, ne e profitabilno da se izgradi otkupen centar, pokraj toa {to Agrokor ve}e izgradi golem kapacitet. Jas imam otkupen centar vo Kukli{, a planirav da izgradam u{te eden, no presmetav deka ne e isplatlivo, a kako {to trgnale rabotite, razmisluvam da gi zatvoram i ovoj {to ve}e go imam”, veli Marjan Donev, sopstvenik na otkupnodistributivniot centar @ ironi vo strumi~koto selo Kukli{.

Spored nego, izgradbata na moderen otkupno-distributiven centar ~ini od 250.000 do 300.000 evra, {to e golema investicija, bez ogled dali zemji{teto }e go kupat za edno evro ili poevtino.

“Na makedonskoto zemjodelstvo mu trebaat otkupnodistributivni centri, no vo toa treba da investira

Doma{nite kompanii ne sakaat da investiraat vo izgradba na otkupen centar za zemjodelski proizvodi.

Velat deka Vladata treba da bara stranski investitori ili preku javno-privatno partnerstvo da finansira vakvi objekti

300 1euro/m

2

iljadi evra ~ini izgradba na moderen, standardiziran otkupno-distributiven centar

i dr`avata. I u{te 10 parceli da ponudat na proda`ba nema da ima zainteresirani investitori, bidej}i nema pazar i nema plasman na zemjodelski proizvodi”, potencira Donev.

Sopstvenikot na kompanijata za proizvodstvo i distribucija na ovo{je i zelen~uk, Du{an ]iri], smeta deka treba da se izgradat {to pove}e otkupno-distributivni centri niz celata dr`ava.

“Pokraj Agrokor, koj{to sega go otvori otkupno-distributivniot centar, ubavo bi bilo da vleze u{te

e po~etnata cena na parcelite nameneti za izgradba na otkupni centri

edna kompanija, na primer od Turcija, i taka bi se re{ile problemite. ]e se zgolemi konkurencijata, }e se zgolemi proizvodstvoto i pobaruva~kata, a so toa i cenata na zemjodelskite proizvodi”, smeta Kire [o{ev.

Toj ja poddr`uva idejata dr`avata da investira vo izgradba na otkupnodistributivnite centri, pa potoa da gi predade na upotreba na zemjodelcite. “ V o Gr c i j a d r ` a v a t a izgradi nekolku otkupnodistributivni centri vo pove}e regioni, a potoa im gi predade na zemjodelcite

Zemjodelcite se `alat izgradi otkupen centar i na op{tinite, kako eden vid javno-privatno partnerstvo, {to e dobra ideja”, objasnuva [o{ev.

NIШTO OD VETUVAWETO DEKA VLADATA ЌE GRADI OTKUPEN CETAR

ladata dosega nekolku pati najavi deka }e izgradi otkupno-distributivni centri.

Pred nekolku meseci Ministerstvoto za zemjodelstvo najavi deka Vladata odlu~ila da investira vo izgradba na vakvi objekti vo Resensko-prespanskiot region, preku javno-privatno partnerstvo, no s$ u{te ne e po~nata realizacijata na ovoj proekt.

Ministerstvoto isto taka najavi deka do krajot na godinata }e po~nat da se gradat u{te 14 otkupni centri niz dr`avata, no i od ova vetuvawe zasega nema ni{to.

Spored poslednata vladina odluka, vo sledniot period }e se nudat na proda`ba osum parceli, po edna vo Resen, Ko~ani, Sveti Nikole, Valandovo, Oble{evo, Vrap~i{te, [tip i Demir Kapija, so po~etna cena od edno evro za metar kvadraten. Zemji{te }e mo`e da kupat i doma{ni i stranski firmi, pod uslov da izgradat moderen otkupnodistributiven centar.

“Ministerstvoto se zalaga da se izgradat {to pove}e otkupno-distributivni centri, a u{te podobro za agrarot e ako toa se privatni investitori”, velat od Ministerstvoto za zemjodelstvo.

Nemaat informacija koga }e gi objavat oglasite za proda`ba na zemjodelskoto zemji{te.

Od Ministerstvoto za transport i vrski pak, velat deka lokaciite vo Ko~ani, [tip i Demir Kapija }e gi objavuvaat op{tinite, a za lokaciite vo Resen, Sveti Nikole, Valandovo i Oble{evo, Ministerstvoto }e objavi oglasi vo naredniot period. Lokacijata za agroberza vo Vrap~i{te be{e objavena v~era.

V

Navigator

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

3 FAKTI ZA...

103.000 9,1% 137.000

Pove}e novovraboteni vo SAD minatiot mesec Iznesuva stapkata vo najgolemata svetska ekonomija E brojot na novovraboteni vo privatniot sektor, koj pridonese najmnogu za namaluvawe na nevrabotenosta

PROCENKI...

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

XORX SOROS INVESTITOR EVROTO NE E SOVR[ENO

S

totina evropski vlijatelni li~nosti i ekonomisti, predvodeni od milijarderot Xorx Soros objavija otvoreno pismo vo koe predupreduvaat deka dol`ni~kata kriza vo evrozonata bi mo`ela da go uni{ti svetskiot finansiski sistem.

“Evroto ne e nitu od blizu sovr{eno.

Toa go poka`a aktuelnata kriza. Za da go re{ime ovoj problem treba da gi istra`ime slabostite na negovite temeli, namesto da dozvolime da go zagrozi, pa duri i da go uni{ti svestkiot finansiski sistem, se istaknuva vo pismoto na grupata potpi{ana kako “Zagri`eni Evropejci”.

ISTRIBUTIVNI CENTRI

]E GRADAT STRANCI, I NEMALE PARI

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2,137.59

GRANICATA SO GRCIJA BLOKIRANA EDNA NEDELA!

pored najavite, carinS skite rabotnici }e ja zaprat rabotata od 7.00

~asot izutrina vo petok do vtornik, 18 oktomvri, vo 7.00 ~asot. Stanuva zbor za dva dopolnitelni {trajkovi od po 48 ~asa. Vo isto vreme, od naredniot vtornik, so isto vremetraewe od po 48 ~asa, se zaka`ani u{te tri {trajkovi. Prakti~ki, toa zna~i deka gr~kata carina }e {trajkuva cela nedela.

Ova zna~i deka za toa vreme }e bide onevozmo`en patni~kiot i tovarniot soobra}aj so Makedonija.

Za slednata nedela {trajkovi najavija dano~nite slu`benici, kako i vrabotenite vo Ministerstvoto za finansii.

Me|utoa, novite {trajkovi bi mo`ele da gi zagrozat naporite da se zgolemat buxetskite prihodi.

2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 82 827 62 Min. 2,059.92

Na Makedonskata berza v~era be{e ostvaren promet od 145.966,43 evra od redovnoto trguvawe, koj na dnevno nivo bele`i namaluvawe od 17,20% vo sporedba so prethodniot trgovski den. Glavniot berzanski indeks MBI-10 na dnevno nivo zabele`a porast od 0,95% i trgovskiot den go zavr{i so vrednost od 2.137,59 indeksni poeni. Makedonskiot berzanski indeks MBID, pak, na dnevno nivo ne zabele`a promena vo odnos na prethodniot trgovski den.

Indeksot na obvrznici OMB v~era padna za 0,64%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Пелистерка Скопје

2,808.00 +468,00

+20% 20%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Металец Прилеп

30.00 -12,00

-28,57% 28 57%

DOW JONES 13,000 12,500 12,000 11,500 11,000 10,500 10,000

RUBINI SI JA PRODAVA KOMPANIJATA

N

urel Rubini, poznatiot amerikanski ekonomist i ~ovekot koj ja predvide svetskata kriza, ja prodava svojata kompanija Rubini global ekonomiks (Roubini Global Economics), koja se zanimava so ekonomski analizi, objavija amerikanskite mediumi. Kompanijata ovaa godina ostvari prihodi od 14 milioni dolari i zaguba od okolu dva milioni dolari. Proekciite za minatata godina se optimisti~ki i predviduvaat rast od 8%, a za 2013 godina rast od duri 40%. Od kompanijata odbivaat da gi komentiraat informaciite, a Rubini e slu`beno vo Ju`na Koreja.

t deka cenite na zemjodelskite proizvodi se mnogu niski i ne e profitabilno da se r, pokraj toa {to Agrokor ve}e izgradi golem kapacitet

TODORI] NAJAVI IZGRADBA NA POVE]E OTKUPNI CENTRI VO MAKEDONIJA

D

olgoo~ekuvaniot otkupno-distributiven centar na Agrokor vo Strumica po nekolkugodi{ni najavi be{e otvoren na 2 oktomvri godinava. Otkupniot centar na Agrokor godi{no }e otkupuva 60.000 toni ovo{je i zelen~uk od Makedonija, a vkupnata investicija na hrvatskata kompanija vo Makedonija se procenuva na 20 milioni evra. Sopstvenikot na Agrokor, Ivica Todori}, na otvoraweto na prviot otkupen centar na kompanijata vo Makedonija, koj se prostira na 8.000 metri kvadratni, najavi investicii od nekolku stotici milioni evra, izgradba na u{te eden otkupno-distributiven centar vo Strumica i u{te nekolku vo drugite regioni vo dr`avata.

Otkupno-distributivniot centar na Agrokor vo Strumica e opremen so najsovremeni razladni komori i kalibratori, so ma{ini za kalibrirawe korni{oni, domati, grozje, krastavici i drug zelen~uk. Vo po~etokot vo nego }e rabotat 300 vraboteni.

“Za nas ovaa investicija zna~i mnogu, a mi se ~ini deka e taka i za va{ata zemja, za ovoj region, za{to na svetskiot pazar }e ponudime eden izvonreden proizvod so najvisoki standardi. U{te denes vo pet evropski zemji }e otpatuva stoka odovde. Nie na najmoderen na~in }e ja prezentirame na svetskiot pazar”, izjavi Todori}.

Na po~etokot Agrokor planira izvoz na 50.000 toni zelen~uk i ovo{je na svetskite pazari, so tendencija vo narednite godini izvozot da se zgolemi na 100.000 toni zemjodelski proizvodi od zemjata.

Vo svoeto obra}awe najbogatiot biznismen na Balkanot gi povika najgolemite investitori vo regionot da investiraat vo Makedonija, potenciraj}i deka dr`avata ima ogromen kapacitet.

Premierot Nikola Gruevski istakna deka ovaa investicija na Agrokor na makedonskite proizvoditeli }e im donese siguren plasman na zemjodelski proizvodi, predvremen otkup, }e im pomogne na zemjodelcite da gi napravat svoite proizvodi pokonkurentni, a }e im obezbedi i pogolemi prihodi od proda`ba.

“Ova e prva vakva investicija vo Makedonija. Hrvatskata kompanija Agrokor, poznata vo celiot svet, investira{e 20 milioni evra vo Makedonija. Ovaa investicija }e donese siguren plasman na zemjodelski proizvodi, predvremen otkup, zemjodelcite }e imaat obuki za toa kakov proizvod da proizvedat, na koj na~in, so kakvi semiwa i }e go prilagodat svoeto proizvodstvo na potrebite na stranskite pazari”, istakna premierot Gruevski. Spored Gruevski, vleguvaweto na Agrokor vo Makedonija e nova etapa za plasman na makedonskite proizvodi.

NAMALEN KREDITNIOT REJTING NA 10 [PANSKI BANKI

A

genciite Standard i Purs i Fi~ go namalija kreditniot rejting na deset vode~ki {panski banki, me|u koi se i Santander i Banko Bilbao Viskaja Ahentarija (BBVA).

Ocenkite na nekoi banki se namalija za eden stepen, a na nekoi za dva.

Ekspertite od Standard i Purs, koi go namalija kreditniot rejting na bankite Bakinter i Banko Sabadel, naglasija deka na ovoj ~ekor se odlu~ile poradi zabavuvaweto na rastot na {panskata ekonomija i pojavata na seriozni problemi na pazarot na nedvi`nosti.

Fi~ go namali kreditniot rejting na {est {panski banki, me|u koi se Santander, Banko Bilbao Viskaja Ahentarija, Banko popular, Kaha i Banko Sabadel.

9,500 07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

11,416.30 -0,15% 0 15%

Dol`ni~kata kriza vo evrozonata go naru{uva bankarskiot sektor, za {to se dokaz pogolemite depoziti koi evropskite banki gi polagaat kaj ECB. Minatata nedela bankite polo`ile 255,6 milijardi evra kaj ECB, {to e najgolem iznos od depozitite ovaa godina, vo odnos na prethodniot rekord od 229 milijardi evra.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5,418.53 8,738.90 1,195.54 2,583.03 5,940.86 753.44

VALUTI

+0,42% -0,40% +0,05% +0,66% +1,29% -0,20%

СТАПКА

£ €

€ $

1.1424

1.3766

ПРОМЕНА

СТАПКА

ПРОМЕНА

+1,2%

-0,6%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1,688.00 +1,63% 1 63% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

ф р NAFTA BRENT

110.73 0,00% PODAT OCIT E SE OD PREDHODNIOT DEN DO 15 h

Andreas Trajhl

Poradi dol`ni~kata kriza, Evropa se nao|a pred te{ki vremiwa

Politika / Pari / Dr`ava

6

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

POPIS: DEN POTOA

KOJ ]E ODGOVARA [TO M SVETSKA SCENA POKA@

Vo silen obid da se relativizira krahot na popisot na naselenieto, premierot Nikola Gruevski i negoviot koaliciski partner, Ali Ahmeti, si zaka`aa sednica na koja na seop{to iznenaduvawe, stopiraweto na popisot be{e staveno dolu na dnevniot red. Sednicata po~nala so rasprava po krajno neva`ni to~ki – tekovna sostojba na rabotata na nekoi javni pretprijatija, a edinstvena najavena izjava na Gruevski be{e za docna popladneto, no sosema na druga tema – Izve{tajot na EU.

NIKOLA GRUEVSKI PREMIER NA R.MAKEDONIJA

Edinstven oficijalen komentar od VMRO - DPMNE be{e povtoruvawe na stavot deka so potegot za stopirawe na popisot zastanale na branikot na dr`avnite interesi, za razlika od SDSM koi vo 2002-ta dozvolile da se izbrojat 120 000 fiktivni Albanci.

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

MAKSIM RISTESKI

O

risteski@kapital.com.mk

ficijalen molk vo vladeja~kata koalicija den otkako pro padna popisot na naselenieto.

Nitu VMRO–DPMNE, nitu DUI

MARIJA SEVRIEVA

N

sevrieva@kapital.com.mk

a neviden Izve{taj za napredokot na Makedonija vo delot na sproveduvaweto na sudskite reformi i vladeeweto na pravoto sudskata vlast gi prizna slabostite vo pravosudniot sistem. Vo princip, sudstvoto e del kade {to ima mnogu preporaki koi treba seriozno da se zemat predvid i da se vnese pove} e energija za nivno ispolnuvawe, potencira vicepremierkata za evrointegracii, Teuta Arifi.

“Ima raboti na koi definitivno treba da se poraboti.

Najgolemite uka`uvawa se odnesuvaat na: anga`iraweto na akademcite od Akademijata za obuka na sudii i javni obviniteli, procesot na funkcionirawe na sudovite i nivnata efikasnost, zgolemuvawe na buxetot na Javnoto obvinitelstvo i sudovite”,

kako nositeli na najvisokata odgovornost vo dr`avata do kraj na denot ne objasnija kako dozvolija da krahira najgolemata statisti~ka operacija, iako do posledno se glume{e deka se e vo red i deka problemite za koi svedo~ea samite popi{uva~i i ~lenovi na Dr`avnata Popisna Komisija se re{livi.

Vonrednata vladina sednica zaka`ana prvo za zav~era, pa za v~era, na koja partner-

ite treba{e da se dogovorat {to po skandalot, koj zapo~na so kolektivna ostavka na celata Komisija, a zavr{i so kompletna blokada za popisot, trae{e do docna sino}a.

Na seop{to iznenaduvawe, popisot bil staven dolu na dnevniot red, a sednicata po~nala so rasprava po krajno neva`ni to~ki – tekovna sostojba na rabotata na nekoi javni pretprijatija.

No, `estokata atmosfera na vzemni prepukuvawa, ne izostana. Tokmu, prefrlaweto na vinata me|u VMRO–DPMNE i DUI so poednie~ni neoficijalni brifinzi od dvete strani vsu{nost i go odbele`a v~era{niot den.

Vo nedostig na izjavi od premierot Nikola Gruevski i liderot na DUI Ali Ahmeti, visokite partiski funkcioneri se obidoa da ja isperat vinata – sekoj od svojot lider.

Vo VMRO – DPMNE velat deka ne se {okirani od ishodot.

Prekinuvaweto na popisot bila edna od opciite, zatoa {to tie kako partija nikoga{ nemalo da dozvolat da se istera kakva bilo operacijadokolku taa ne e po zakon.

Na pra{aweto zo{to ne obezbedile uslovi zakonot da se po~ituva i koj }e pretrpi sankcii za toa – nemaat odgovor. Mol~at i zo{to Gruevski ne go stopira{e popisot u{te istiot den koga prvata pretsedatelka na Popisnata komisija Vesna Janevska si podnese ostavka so obrazlo`enie deka se podgotvuva golem popisen falsifikat.

Velat, Ahmeti bil toj koj ne dal naredbi da se po~ituva zakonot, pa zatoa na teren sme imale popi{uvawe na dijasporata, popi{uvawe so fotokopii, pa duri i slu~ai koga popi{uva~i pra} ale elektronska po{ta do

gra|anite. Osven ovoj kratok komentar, VMRO–DPMNE se zatvori za pra{awa.

Zboruvaa vo DUI, iako i tamu ne sakaa da se citiraat imiwa. Visoki partiski izvori od DUI za glaven vinovnik za popisniot debakl

go poso~uvaat ni pomalku, ni pove}e tuku liderot na VMRO-DPMNE, Nikola Gruevski. Od albanskata partija vo vladinata koalicija obvinuvaat deka za o~ajnata realizacija na popisot vo Tetovo, kade {to bea na-

GORDAN GEORGIEV - POTPRETSEDATEL NA SDSM

GRUEVSKI I AHMETI SAKAA FALSIFIKAT, AMA GO STOPIRAA KOGA STANA MNOGU VIDLIV “O~igledno planot na Gruevski i Ahmeti ne bil sproveduvawe na popis, tuku obid za falsifikat koj go prekinaa otkako stana premnogu vidliv za celata javnost. Gra|anite baraat, najodgovorniot, premierot jasno da poso~i koj }e ponese politi~ka, moralna i krivi~na odgovornost za nesovesnoto rabotewe i zloupotrebata na narodnite pari. Gruevski i VMRODPMNE mora da ponesat odgovornost zatoa {to falsifikatot vo obid gi ~ini gra|anite 14 milioni evra”.

Ova e reakcijata na opoziciskata SDSM za slu~uvawata. Potpretse-

datelot Gordan Georgiev izjavi i deka Gruevski sme{no e da obvinuva za popisot vo 2002 godina. “Neseriozni se tezite za navodni 120.000 etni~ki Albanci pove}e.

Ako e taka, zo{to toga{ ne sprovedoa normalen popis koj so brojka bi gi demantiral ovie tvrdewa? Kone~no, neka se potsetat deka popisot vo 2002 godina go sproveduvaa direktori i funkcioneri bliski do VMRO-DPMNE” veli Georgiev.

NOVIOT IZVE[TAJ GI POTENCIRA STARITE PROBLEMI

SUDSTVOTO SE ZAGLAVI VO SOPSTVENITE REFORMI

istakna Arifi na sostanok na Sovetot za reformi vo pravosudniot sistem.

Ministerot za pravda, Blerim Bexeti, priznava deka donesuvaweto na zakonite e najlesniot del od obvrskite na zemjata, a promenata na percepcijata na gra|anite deka sudovite se partizirani i neefikasni i ponatamu ostanuva najgolem predizvik .

“Informacii za izve{tajot s$ u{te nemame, ~ekame oficijalno da bide objaven. Tuka ima ugledni lu|e koi mo`e da pridonesat vo pravosudniot sistem. ]e se debatira vo taa nasoka i soglasno so izve{tajot na EK vo naredniot period }

e go postavime patokazot po koj treba da se dvi`ime”, veli Bexeti.

Vo odbrana na reformite vo sudstvoto zastana i pretsedatelot na Vrhoven sud, Jovo Vangelovski. Za nego, nitu minatogodi{niot izve{taj ne bil negativen tuku, naprotiv, pozitiven. S$ poglasnite kritiki za popolnuvawe na sudski mesta po partiski ili rodniski klu~, spored Vangelovski se neosnovani, no i splet na okolnosti, priznava toj: “Sekoga{ za sekoj ima osnovi za napredok vo karierata, sekoj ima pravo do pristap na sudiskata funkcija ispolnuvaj}i gi zakonskite uslovi.

Nekoga{ postojat i splet na okolnosti”.

Sudstvoto ima slabosti, a zaklu~uvaj}i od negovta izjava tie se mnogubrojni, bidej}i kako {to veli Vangelovski ne mo`at da se ka`at vo dve minuti.

“Navistina mo`eme da zboruvame za pogolem broj slabosti na koi{to istovremeno se raboti na podobruvawe na sostojbite”, dodava Vangelovski.

No, spored v~era{niot izve{taj, odlo`uvaweto na primenata na povisokite kriteriumi za izbor i napreduvawe na sudiite od 2013 godina, kako i strogite kriteriumi za razre{uvawe

mo`at negativno da vlijaat vo nezavisnoto nosewe na sudskite odluki.

I obvinitelstvoto ima realen problem, priznava dr`avniot javen obvinitel Qup~o [vrgovski. Nedostasuvaat sredstva so koi dr`avata treba da participira za finansirawe na javnoto obvinitelstvo i od koi zavisi implementacijata na noviot Zakon za krivi~na postapka, dodava [vrgovski.

Bez sredstva, potencira toj, mo`eme da bideme pove}e od sigurni deka Zakonot nema da mo`e da se implementira do noemvri 2012 godina.

“Nie izrabotivme strategiski plan vo koj gi lociravme

na{ite tehni~ki, materijalni i kadrovski potrebi. Tie se dostaveni do Ministerstvoto za pravda i nie o~ekuvame otkako pravda }e gi sogleda ovie na{i potrebi }e reagira soodvetno za da se obezbedat istite. Dokolku ne se ispolnat tie pretpostavki bidete sigurni deka nie nema da mo`e do 2012 godina da go primenime ZKP”, veli [vrgovski.

Obvinitelot e na ista linija so izve{tajot vo koj e navedeno deka, treninzite i za obuka na site involvirani strani za sproveduvawe na Krivi~niot zakonik se vo tek, no nedostasuva organizaciska i institucionalna

Politika / Pari / Dr`ava

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

7

MAKEDONIJA NA @A NESPOSOBNOST? Vo me|uvreme ostanuvaat otvoreni pra{awata - zo{to ne se obezbedija uslovi zakonot da se po~ituva i zo{to Gruevski ne go stopira{e popisot u{te istiot den koga prvata pretsedatelka na Popisnata komisija, Vesna Janevska, si podnese ostavka so obrazlo`enie deka se podgotvuva golem popisen falsifikat I sekako, koj }e odgovara za najmalku {est milioni evra koi otidoa nepovrat?

SAMO MAKEDONIJA I BOSNA I HERCEGOVINA NE USPEAA DA SPROVEDAT POPIS VO 2011-TATA Od site balkanski dr`avi samo Makedonija i Bosna i Hercegovina ne uspeaa da sprovedat popis ovaa godina.

Vo Bosna i Hercegovina poradi politi~ki nesoglasuvawa nikako ne mo`e{e da se donese Zakonot za popis spored koj bi trebalo da se sprovede ovaa operacija, pa popisot se odlo`i za posre}ni vremiwa. Direktorot na Evrostat, Piter Everaers izjavi deka nemo`nosta da se sprovede popis vo BIH e serizona opasnost za idninata na dr`avata.

Popisot ovaa godina ne uspea i vo Somalija, no tamu silnata politi~ka kriza rezultiraa so sekojdnevni nasilstva, pa prakti~no dr`avata e vo redovna voena sostojba. jizrazeni problemite {to dovedoa do kolektivna ostavka na Dr`avnata popisna komisija, direktno se vinovni politikite na Gruevski.

“Vo Tetovo ne mo`ea da obezbedat dovolno popi{uva~i Makedonci, i po Zakon tie treba{e da bidat zameneti so pretstavnici na tretata ili ~etvrtata zaednica po zastapenost. No, VMRO-DPMNE ne dozvoli takvo ne{to i go

prolongira{e formiraweto na popi{uva~kite parovi dodeka trae{e potragata po Makedonci popi{uva~i za ovoj reon. Toa e vistinskata pri~ina poradi koja vo Tetovo se popi{ani 3-4% od naselenieto”, brifira visok funkcioner na DUI. Od partijata na Ahmeti tvrdat deka va`en faktor za stopirawe na popisot bile kalkulaciite za toa kako }e

se odrazat popisnite rezultati vrz demografskata slika na Makedonija. Navodno bilo zabele`ano deka pri popi{uvaweto golem del od muslimanite koi ne se so albansko poteklo (Torbe{i, Romi) se izjasnuvale kako Turci, so {to, spored procenkite vo vladinata koalicija, bi se naru{il me|uetni~kiot balans. Bi se namalil brojot na Makedonci - poradi pomaliot broj na registrirani Makedonci muslimani, a i Turcite procentualno bi porasnale vo odnos na Albancite so {to bi mo`ele da smetaat na pove}e ramkovni prava, kako, na primer, pove}e rabotni mesta vo administracijata, {to sekako bi odelo na smetka na Albancite.

Od DUI tvrdat deka nivnite somne`i vo uspe{nosta na statisti~kata operacija po~nale u{te so izborot na Vesna Janevska za pretsedatel na Dr`avnata popisna komisija: “Od Albancite koi gi predlo`ivme z a ~l en o v i n a

DUI MU VRA]A NA VMRO–DPMNE

IZJAVITE DEKA VO 2002 GODINA IMALO 120.000 FIKTIVNI ALBANCI SE GLUPOST! Od albanskata vladeja~ka partija reagiraat na soop{tenieto na VMRO-DPMNE spored koe popisot vo 2002-ta godina, sproveden od SDSM rezultiral so ve{ta~ki dodadeni 120 iljadi Albanci plus, pa tie sega, za razlika od SDSM toga{, nemalo da dozvolat da ne se po~ituva zakonot. Visoki izvori vo DUI na ova velat deka koalicionite partneri so izjavi – gluposti brkaat

dnevno-politi~ki celi i deka deneska ne e vreme da se rasprava za 2002-ta.

Na ovaa izjava reagiraa i od DPA. “Popisot od 2002 godina poka`a brojka na Albanci koja e za 120 iljadi pomala od realnata.

Sosem sprotivno od tvrdeweto na VMRODPMNE deka toga{ SDSM izboril 120 iljadi Albanci pove}e”, izjavi pratenikot Zinedin Sela.

Sovetot za sudski reformi v~era se sostana prv pat ovaa godina za da zaklu~i deka edno e nosewe, a drugo sproveduvawe zakoni podgotvenost za takva krupna reforma.

Ad hok sostanokot na Sovetot za reformi na denot na objavuvaweto na izve{tajot za ministerot za pravda e

slu~ajno sovpa|awe, no za Evropskata komisija zabele{ka od minatata godina: “Sovetot za sproveduvawe na sudskite reformi, ~ija uloga e da gi upravuva reformite

i da go monitorira nivnoto sproveduvawe kaj site glavni akteri vo sudskiot sistem ne se sostanuva ~esto”, se veli vo minatogodi{niot Izve{taj.

ALI AHMETI LIDER NA DUI

Komisijata samo dvajca bea ~lenovi na DUI, a drugite gi izbravme poradi nivnata stru~nost. Gruevski koga ja predlo`i Janevska za pretsedatel go preduprediv Ahmeti deka taa e krut ~ovek, no toj me uveruva{e deka Gruevski mu garantiral deka Vesna e pod negova kontrola”, veli eden od najbliskite sorabotnici na Ahmeti.

Otvoreno i jkavno zboruva ~lenot vo ostavka na Dr`avnata popisna komisija

delegiran od DUI, Artan Grubi. Tvrdi deka s$ {to pretsedatelkata Slobodanka Gievska zboruvala vo ime na Komisijata, vsu{nost go ka`uvala vo svoe ime, bez da gi zeme predvid stavovite na ~lenovite-Albanci.

Taka toj go tolkuva i nejzinoto predupreduvawe deka popi{uva~ite koi rabotat sprotivno na Zakonot }e bidat kazneti: “„Gievska organizira{e preskonferencii na koi svoeto

tolkuvawe na Zakonot za popis go pretstavuva{e kako oficijalen stav na Komisijata, iako nie Albancite u{te od po~etok voop{to ne se soglasuvavme so nea, nitu okolu Zakonot, nitu okolu metodologijata. Zatoa popi{uva~ite koi taa smeta deka go prekr{ile Zakonot ne mo`e da bidat goneti, bidej} i ne postoi konsenzualno usvoen stav za toa kako treba da se ~ita Zakonot”, izjavi Grubi za “Kapital”.

PROPADNAA NAJMALKU [EST MILIONI EVRA! Finansiskata {teta od stopiraweto na popisot e ogromna. Prakti~no site odobreni pari za ovaa cel se potro{eni. Osumte iljadi popi{uva~i izbrani na konkurs treba da podelat okolu eden milion evra, a isto tolkav broj na popi{uva~i od redovite na administracijata okolu 870 iljadi evra.

Druga visoka stavka od buxetot za popisot {to }e mora da se isplati tro{ocite za pat i smestuvawe na u~senicite vo popisot, koi

pokraj 16-te iljadi popi{uva~i vklu~uvaat i ~etiri iljadi dr`avni i reonski instruktori i ~lenovi na Komisii na popisni reoni.

Dr`avniot zavod za statistika }e mora da go plati i mediumskiot prostor {to go zakupi za emituvawe informativni poraki za popisot, a }e mora da se pe~at novi popisnici, za{to golem del od aktulnite se ve}e upotrebeni, a preostanatite bi imale zastaren datum pri sledniot obid da se popi{eme.

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

BLA@ GOLOB

DIREKTOR NA CENTAROT ZA RAZVOJ NA E-VLADA VO JUGOISTO^NA EVROPA

MAKEDONIJA SO NAJDOBRO RE[ENIE ZA E-DEMOKRATIJA Makedonija e vistinski lider vo Jugoisto~na Evropa poradi inovativnite re{enija za e-demokratija podgotveni od IT-kompanijata Nekstsens

M

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

akedonija odli~no napreduva vo tehnolo{kite dostignuvawa vo informati~ko-komunikaciskite tehnologii (IKT) iako regionot e vo ekonomska kriza. Upotrebata na informati~kata tehnologija vo dr`avnata administracija stanuva s$ posilen faktor za zajaknuvawe na demokratijata i za transformirawe na demkratskite procesi.

Me|unarodnata konferencija “E-demokratija - IKT kako dvigatel za razvoj na demokratskite procesi” {to se odr`a vo Ohrid poka`a deka Makedonija e vistinski lider na ova pole vo regionot.

Na ovaa tema razgovaravme so Bla` Golob, direktor na Centarot za razvoj na e-vlada vo JIE, so sedi{te vo Qubqana, koj zedeno so makedonskta IT-kompanija Nekstsens bea organizatori na konferencijata.

K

O

M

E

R

Kakvi reakcii dobivate na idejata za e-vlada vo zemjite od Jugoisto~na Evropa?

Idejata za e-vlada kotira visoko vo agendite na site zemji od JIE i sekoja planira da ja modernizira vladata za da bide poefikasna. Zatoa, site zemji ja cenat rabotata na Centarot. Nie obezbeduvame edukacija, obuki i gi spodeluvame dobrite praktiki so ostanatite zemji za e-vlada.

Dali mo`ete da go sporedite nivoto na implementacija i upotreba na re{enijata za e-vladata vo zemjite od regionot i Makedonija?

Pa, prvata faza e da obezbedete elektronski uslugi. Potoa e va`no tie da se koristat.

Ova varira od zemja do zemja.

Ova e od su{tinsko zna~ewe bidej}i mora da doznaeme koi uslugi se prioritet, koi se pova`ni, a koi pomalku va`ni. Jas im predlagam na vladite da ukinat nekoi od uslugite koi ne se koristat.

Koja od zemjite vo JIE e lider vo ovaa oblast?

Ako zboruvame za po{irokiot C

I

J

A

L

E

N

region, lider e Avstrija, koja e rangirana mo{ne visoko.

Ako gi razgleduvame biv{ite jugoslovenski republiki, toga{ lider e Slovenija, no samo vo odnos na uslugite. Vo odredeni aspekti, Makedonija so svoite re{enija ne samo {to e blizu do Slovenija, tuku e i podobra. Ovde slobodno mo`e da se vklu~i i parlamentarniot proces i demokratskite re{enija, koi se na podobro nivo. Zatoa e interesno informati~koto op{testvo, toa postojano se menuva, pa so nego zemjite mo`at brzo da napreduvaat. [to treba da napravat nadle`nite institucii vo Makedonija za da se podobri procesot na e-demokratija?

Bi prepora~al nadle`nite prvo da se fokusiraat na edukacijata za upotreba na e-uslugi, a potoa i da se sprovede kampawa za podigawe na svesnosta i potrebata od e-demokratija. Toa zna~i promocija na prijatelski na~in na e-re{enijata vo funkcija na dr`avnite institucii i inkluzivnost na gra|anite.

Poradi ekonomskata kriza, O

G

L

A

S

vladite sproveduvaat strogi merki na {tedewe.

Kako toa vlijae vrz sistemot na e-vlada vo regionot?

Ova e mnogu dobro i mnogu va`no pra{awe. Vladite mora da odredat prioriteti kade gi tro{at parite. Poradi ekonomskata kriza, porane{nata teza deka toa {to }e go investirate vo IKT sigurno }e vi se vrati ne va`i. Zatoa mora da se odredat prioriteti, pa da se odlu~i koi e-re{enija }e gi vovedete. Ili }e izdvoite pove}e pari za penziskite fondovi, obrazovanie, zdravstvo ili za inovacii.

Dali imate sovet za Makedonija, zemaj}i go predvid iskustvoto na Slovenija?

Mojot sovet e da odredi prioriteti me|u uslugite koi gi voveduva, da odi ~ekor po ~ekor i da se osigura deka tie uslugi se koristat.

Toa zna~i da ne voveduvate pove}e uslugi naedna{, tuku da se dvi`ite ~ekor po ~ekor, a onie uslugi koi }e gi vovedete da bidat korisni: za gra|anite, kompaniite, u~ili{tata... Vo Slovenija

investiravme mnogu vo prethodnite e-uslugi, a golem del od niv ne se koristat, {to e lo{o, a Vladata s$ u{te pla}a za autsorsing i IT-poddr{ka.

Vtora godina Centrarot za e-vlada i Nekstsens ja organiziraat konferencijata “E- demokratija”. Kako vi odi sorabotkata?

Centarot, pred s$, ima obrazoven karakter. Vr{ime edukacija na temi za e-vlada, e-sigurnost, pravda. Stanuva zbor za neprofitabilna organizacija, koja gi povrzuva vladite i privatniot sektor.

Preku na{ata dejnost gi prepoznavame {ampionite vo regionot. Vo Centarot u~estvuvaat 13 zemji, vo koi

identifikuvame slu~ai na dobra praktika. Za e-demokratijata, dobar slu~aj vo regionot pretstavuva makedonskoto re{enie, koe go ovozmo`i Nekstsens. Zatoa, gordi sme {to, osven {to poddr`uvame golemi kompanii kako Majkrosoft i Simens, poddr`uvame i lokalni kako Nekstsens.

Ovie kompanii promoviraat korisni re{enija vo svoite zemji. Nie gi promovirame i prenesuvame nivni re{enija vo drugi delovi od svetot, a so toa im pomagame da sozdavaat profit.

Dali mo`eme da go smetame Nekstsens za lider vo regionot, koga stanuva zbor za re{enija za e-demokratija?

Definitivno.

TURSKATA MLEKARNICA SUTA[ SAKA DA GO KUPI SVEDMILK Pretstavnici na turskata kompanija minatata nedela bile vo Skopje, doznava “Kapital”. Ja skenirale fabrikata i ostvarile sredba so najgolemite doveriteli na Svedmilk. Konkretna ponuda s$ u{te nema, no Turcite bile seriozno zainteresirani ALEKSANDRA SPASEVSKA

T

spasevska@kapital.com.mk

urskata mlekarnica Suta{ (Sütaş) saka da ja kupi Svedmilk.

Pretstavnici od mlekarnicata minatata nedela bile vo Skopje, doznava “Kapital”.

Menaxerite ja skenirale fabrikata i ostvarile sredba so najgolemite doveriteli na Svedmilk. Konkretna ponuda s$ u{te nema, no Turcite bile seriozno zainteresirani da ja kupat fabrikata.

Informacijata deka turska mlekarnica e zainteresirana za Svedmilk ja potvrduvaat i od Hipo alpe adria lizing, vo ~ija sopstvenost e del od opremata i ma{inite vo propadnatata mlekarnica, i od NLB Tutunska banka, koja e sopstvenik na objektot i na del od opremata. Generalniot direktor na NLB Tutunska, \or|i Jan~evski, potvrdi deka nekolku kompanii, me|u koi i od Turcija, ja skeniraat mlekarnicata, no konkretna ponuda s$ u{te nema stignato na adresa na bankata. Interes od turska mlekarnica potvrdi i direktorot na

Hipo lizing, \or|e Vojnovi}, no istakna deka s$ u{te nemale konkretni pregovori za eventualno kupuvawe na Svedmilk.

Pred ~etri meseci, NLB Tutunska banka, koja e najgolem doveritel na Svedmilk, gi nude{e na proda`ba zemji{teto i fabri~kata hala vo koja se odviva{e proizvodniot proces na Svedmilk, kako i del od opremata za 7,5 milioni evra, no proda`bata be{e neuspe{na. Na javnoto naddavawe ne se javi nitu edna zainteresirana kompanija za da licitira so imotot i opremata na fabrikata.

Iako vtor oglas be{e najaven za eden mesec, rokot

nekolkupati be{e probien.

Spored poslednite informacii, vtora licitacija bi trebalo da bide zaka`ana na po~etokot od sledniot mesec. Pred eden mesec od menaxmentot na NLB Tutunska banka izjavija deka sledniot oglas za proda`ba nema da bide objaven s$ dodeka ne se dogovorat so nekoj konkreten kupuva~.

Suta{, koja vo svojot sostav ima dve fabriki, edna vo Bursa so proizvodstven kapacitet od 1.200 toni mleko dnevno i edna vo Istanbul so kapacitet od 1.300 toni, e 66 na listata na najgolemi kompanii vo Turcija. Mlekarnicata ima godi{en obrt od okolu 650 milioni evra.

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

9

ZAKONOT VLEZE VO SOBRANIE, DILEMITE OSTANAA NERE[ENI

KUPI KU]A, KUPI STAN SO MNOGU RIZICI I PRA[AWA Vladata s$ u{te ne otkriva kolku }e ~ini proektot za subvencionirani stanbeni krediti, a ne e jasno ni koj }e mo`e da si dozvoli subvencioniran stan

V

SOWA JOVANOVA

RIZICI

s.jovanova@kapital.com.mk

ladiniot proekt Kupi ku}a-Kupi stan vleze vo sobranis ka p r o c e d u r a .

N a v~ er a { n ata Komisija za finansirawe i buxet ministerot za finansii, Zoran Stavreski, istakna deka proektot e od golemo zna~ewe za gra|anite so niski i sredni primawa da si kupat dom. Iako ova navidum e odli~na mo`nost za gra|anite i za grade`nite kompanii, sepak otvora mnogu dilemi. Zasega poznato e samo deka desetina banki se soglasile da u~estvuvaat vo proektot, no tie ne se znaat, a ni uslovite po koi }e go poddr`at proektot. Ne e poznato ni kolku pari od buxetot }e se odvojat za ovaa merka.

“Finansiskata konstrukcija s$ u{te ne ja znaeme zatoa {to vo faza na podgotovka e buxetot za dogodina. Koga }e se donese buxetot, }e se znae kolku pari }e n$ ~ini proektot”, re~e Stavreski.

Dvata proekti predviduvaat dr`avata da pla}a polovina od iznosot na ratite od stanK

O

M

E

R

Po istekot na vremeto na subvencionirawe, bankite mo`e drasti~no da gi zgolemat kamatite; Zabranata sopru`nicite da nemaat imot mo`e da pridonese za pojava na falsifikati i prenos na imotot na drugi ~lenovi vo familijata; Nova recesija koja }e ja oslabne ekonomskata mo} na gra|anite i }e pridonese da ne go vra}aat kreditot; Hipotekarna kriza; Izborot vo Ministerstvoto za finansii mo`e da pridonese za partiska selektivnost.

beniot kredit vo prvite tri godini, a kamatata da ne bide povisoka od 4,99%. Vo narednite dve godini kamatata ne smee da se zgolemi nad 5,5%.

Vo vtoriot proekt, Vladata }e pla}a polovina od u~estvoto za stanben kredit. Uslovot e toa da ne nadminuva 25% od kreditot. Kamatata ne mo`e da e povisoka od 6-mese~en Euroribor plus 4,5% godi{no.

Primawata na sopru`nicite zaedno ne treba da nadminuvaat 900 evra i tie da nemaat svoj imot. Stanot mora da bide novogradba, ~ija cena na metar kvadarten ne smee da bide nad 900 evra so DDV. No, vedna{ se pojavija dilemi, koi prvenstveno se odnesuvaat na toa pod koi uslovi bankite }e gi namalat kamatite na C

I

J

A

L

E

N

4,99%, koi vo momentot se od 7% do 9%. Stavreski tvrdi deka bankite sfatile deka merkata }e im donese pove}e stanbeni krediti na smetka na namaleniot profit. Opozicijata se somneva deka postoi taen dogovor koj }e bide na {teta na gra|anite.

“Bankite nema da gi namalat kamatite ako ne kompenziraat.

Toa {to obvrzuvate isplatata na krediti da ne bide pomala od 20 godini }e pridonese gra|anite da vratat mnogu pove}e od kreditot”, veli Marjan~o Nikolov od SDSM. Dogovorot me|u bankite i Vladata, koj s$ u{te e taen, otvori i pra{awe {to }e se slu~i dokolku bankite po pet godini, ja zgolemat kamatata. Toga{ zna~itelno }e se O

G

L

A

S

[TO NOSI ZAKONOT

]e se primenuva od 1 januari 2012 godina; Prednost za dobivawe subvencioniran kredit imaat gra|anite so poniski primawa i so barawe za pomal kredit; Pred da aplicira kreditobaratelot mora da ima odobrenie od bankata za podigawe stanben kredit; Kreditobaratelot mora da dostavi dokaz deka od 1 avgust godinava nema imot na svoe ime; Ako kreditobaratelot ne go otpla}a kreditot ili go prodade stanot vo tekot na otplata, bankata go proglasuva za dostasan kreditot i parite }e gi prefrli na smetka na Ministerstvoto za finansii; Pri subvencionirawe na rata, kreditobaratelot ne gi vra}a parite, a pri subvencionirawe na u~estvo, po celosnata isplata na kreditot gi vra}a parite bez kamata. smeta deka poradi ovoj uslov proektot e namenet semo za gra|anite koi `iveat vo Skopje, a }e predizvika zgolemuvawe na cenite na stanovite vo drugite gradovi.

“So vakvoto ograni~uvawe vie svesno gi zgolemuvate cenite na stanovite vo pomalite gradovi, kade {to mo`e da se kupi stan i za 500 evra za metar kvadraten. Sega grade`nite kompanii ve}e go nasetuvaat zgolemeniot interes kaj gra|anite za ovoj proekt i svesno }e ja zgolemat cenata”, re~e Ze}iri.

zgolemi ratata, a i verojatnosta gra|anite da prestanat da go otpla}aat kreditot.

Hipotekarnata kriza vo SAD pridonese mnogu gra|ani so mali primawa da ne mo`at da gi pla}aat ratite i ostavija mnogu stanovi i ku} i, so {to se urna cenata na nedvi`nostite. Opozicijata bara Vladata da gi sovetuva i da gi predupredi gra|anite na rizicite od zadol`uvaweto.

Dopolnitelen problem za uspe{na realizacija na proektot e i cenata. Izet Ze}iri, pratenik od NDP, K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI

MALA POBARUVA^KA I NISKI SUBVENCIITE

BANKROTIRA [TIPSKA MAKSIMA

[

tipskata konfekcija Maksima, ~ii partneri bea svetskite brendovi Hugo Bos, Mango, Alba, Li Kuper i drugi, padna vo racete na izvr{itelite. Komercijalna banka ja aktivira{e hipotekata na imotot vreden nekolku desetici milioni evra, koj sega izvr{itelot Valentina SpasovaJovanovska go prodava za edna tretina od procenetata vrednost.

Na prvata licitacija ne se prijavil nitu eden kupuva~, a od kancelarijata na Jovanovska ne se sigurni deka i vtorata licitacija }e bide uspe{na.

“Zainteresirani kupuva~i nema. Nikoj ne se javil da se raspra{a za procesot. Ako povtorno ne se pojavi nikoj, normalno, }e ima i treta licitacija”, velat od kancelarijata na izvr{itelot.

Pokraj nedvi`niot imot, koj se prodava za okolu 81.000 evra, na proda`ba se i 140 ma{ini, koi izvr{itelot gi prodava za okolu 100.000 evra.

Porane{niot sopstvenik i upravitel na Maksima, Liljana Lazarova, ne saka da komentira zo{to i kako nekoga{ vrvnata tekstilna kompanija vo [tip stigna do bankrot. Porane{ni vraboteni vo Maksima komentiraat deka kompanijata poslednive godini vlo`ila premnogu pari za renovirawe na objektot.

Krizata i namalenite nara~ki ja kolabiraa Maksima.

10% PADNAA PRODA@NITE CENI NA INDUSTRISKITE PROIZVODI

Z

a 10% padnaa proda`nite ceni na proizvoditelite na industriski proizvodi na doma{niot pazar vo septemvri godinava vo sporedba so istiot period lani. Na mese~no nivo pak, cenite se namalija za 0,4%, poka`uvaat podatocite na Dr`avniot zavod za statistika. Vo sporedba so avgust godinava, proda`nite ceni na proizvoditelite na industriski proizvodi na doma{niot pazar padnale za 0,6% vo grupite energija i intermedijarni proizvodi, osven energija. Vo odnos na septemvri lani pak, cenite porasnale kaj grupite energija, 18,4%, kaj netrajnite proizvodi za {iroka potro{uva~ka, 6,5%, kaj trajnite proizvodi za {iroka potro{uva~ka, 4,2%, kaj intermedijarnite proizvodi, osven energija, 3,2% i kaj kapitalnite proizvodi, 0,4%.

Deka metalurgijata e eden od najzna~ajnite sektori vo zemjava istakna i dr`avniot sekretar An~e Trifunov na Ministerstvoto za ekonomija.

“Metalurgijata ima strate{ko zna~ewe za ekonomijata na Makedonija. I od gledna to~ka na statistikata metalur{kiot sektor pretstavuva edna od najzna~ajnite industriski granki vo dr`avata.

Pokrienosta na dvete statisti~ki granki - rudi na metal i proizvodstvo na bazni metali - iznesuva okolu 12% vo vkupnoto industrisko proizvodstvo vo 2011 godina”, re~e Trifunov.

NOV [ALTER NA EUROSTANDARD BANKA VO SKOPJE

E

urostandard banka oficijalno otvori {alter za rabota so klienti vo ramkite na tehni~kiot servis na Zdru`enieto na voza~i vo Kisela Voda. Na {alterot gra|anite }e imaat mo`nost da zavr{uvaat niza bankarski raboti: otvorawe smetki, primawe depoziti, isplata na krediti, menuva~ko rabotewe, brz transfer na pari i platen promet vo zemjata i vo stranstvo.

“Celta na otvoraweto na ovoj {alter e Eurostandard banka u{te pove}e da se dobli`i do klientite vo ovoj del od gradot i da im ponudi mo`nost za polesen pristap do site svoi proizvodi i uslugi”, informiraat od bankata.

+ 12.10.2011

раст

Пелистерка Фустеларко Борец Комерцијална банка Фершпед Хотели Метропол

Металец Прилеп Гранит РМДЕН09 РМДЕН10 РМДЕН08

нова цена

+20.00% 2.808,00 +12,50% 450,00 +2,58% 2.850,00 +2,18% 42.100,00 +1,94% 210,00

12.10.2011

пад

-

-28,57% -1,12% -1,08% -0,92% -0,38%

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

нова цена

30,00 521,00 87,00 87,00 90,00

ORGANSKATA HRANA E TE[KO ISPLATLIV BIZNIS Biznisot so organska hrana vo zemjava e neisplatliv. Malata pobaruva~ka, nedovolnite subvencii, transportnite problemi i niskata svest se glavnite pri~ini za toa

D

1,8

IVANA KOLEVA

koleva@kapital.com.mk

a prodavate zdrava hrana e podobro otkolku da prodavate tekstil. Ako malite trgovci sakaat dolgoro~no da opstanat na pazarot, mora da baraat biznisi kade {to cenata ne diktira potro{uva~ka, kako {to se zdrava hrana, apteki, skapi brendovi... No, ovie i drugi konstatacii, koi tvrdat deka biznisot so organska hrana vetuva lesen probiv i svetla idnina, ne va`at do kraj i vo Makedonija. Makedonskite proizvoditeli na organska hrana velat deka ovoj biznis s$ u{te ne e isplatliv vo zemjava, zatoa {to ovaa hrana se do`ivuva kako luksuz i mala e grupata {to ja konsumira.

“Koga se razmisluva za biznis so zdrava i organska hrana treba da imate na um deka se potrebni mnogu vlo`uvawa, a povratot na sredstvata ponekoga{ bara i pove}e godini rabota. Vo Makedonija i vo drugite balkanski zemji zdravata hrana se do`ivuva kako luksuz. Na Zapad i po{iroko potro{uva~ite se dobro zapoznaeni so zdravata i organska hrana i poradi toa, golem del od na{eto proizvodstvo e naso~eno za izvoz. Zdravata hrana e preventiva, a ne lek.

Toa e stil na `ivot, a za `al, kaj nas s$ u{te mnogu lu|e se osvestuvaat za zdravata hrana samo koga }e imaat zdravstveni problemi”, veli Iskra Vetaxokoska-Mucunska, menax-

milioni evra izdvoi dr`avata za subvencii za organska hrana vo 2011

er za marketing i proda`ba vo Vitalia, kompanija so vkupno 220 proizvodi, od koi 20-ina se organski.

Organskata hrana e i zdrava hrana. Za nea proizvoditelite dobivaat sertifikat, koj sekoga{ ne e cenovno opravdan.

“Za mednite sirupi od Kru{evo nabavuvame ekstrakti od proizvoditeli so herba koi go imaat sertificirano proizvodstvoto, bidej}i toa se nao|a na 100% ~isto podnebje.

No, i proizvoditelot lociran do nego, koj ima isto takvo proizvodstvo, mo`e da ponudi med so ednakov kvalitet, a razlikata da bide samo vo sertifikatotot”, zaklu~uva Vetaxokoska-Mucunska.

Pero Dabeski od Profesionalno p~elarstvo Dabeski vo Gostivar, gi poso~uva istite problemi. “So ogled na trudot, ovoj biznis e neisplatliv.

I koli~inata med {to ja dobivame e pomala vo odnos na neorganskoto proizvodstvo.

Cenite treba da bidat povisoki”, veli toj.

Spored nego, transportot i subvenciite se golem problem za zgolemuvawe na izvozot na organski proizvodi. “Nedovolni se subvenciite za da se zgolemi izvozot. Bez brz i kvaliteten transport i subvencii ne mo`eme da go zgolemime proizvodstvoto”, veli toj.

Organska hrana e taa {to se proizveduva bez metodi koi vklu~uvaat sinteti~ki sostojki, ve{ta~ki |ubriva i genetskii modificirani organizmi. Se proizveduva bez zra~ewa i radijacija, bez industriski rastvoruva~i ili hemiski aditivi. tel na FFRM. Subvenciite se pove}e od potrebni, bidej}i organskoto zemjodelstvo e mnogu skapo i podle`i na postojana kontrola, a prinosite vo prvite nekolku godini se mnogu poniski od konvencionalniot tip proizvodstvo.

“Subvenciite mo`e da ja pokrijat samo sertifikacijata. Na drugite zemjodelci im ostanuva eden del od subvenciite, a nam ne ni ostanuva ni{to pove}e od pokrivawe na sertifikatite”, dodava Haxi-Kotarov.

Prvite 3-4 godini se klu~ni za sekoj proizvoditel, poradi {to subvenciite treba redovno da se ispla}aat. Tie se osobeno va`ni vo periodot dodeka nivoto na proizvodstvo ne se zgolemi i ne stane identi~no so konvencionalnoto.

Dopolnitelno finansisko optovaruvawe e {to sertifikacijata po~nuva vo ekot na proizvodstvoto.

\orgi Haxi-Kotarov, pretsedatel na Federacijata na proizvoditeli na organski proizvodi, veli deka nao|aweto stranski partner odi mnogu te{ko.

“Stranskite partneri naj~esto baraat i konfekcionirawe, ambala`i, soodvetno ozna~uvawe na proizvodite.

A toa ~ini pari. Ako dobieme 20%-30% povisoka cena, a 50% n$ ~ini ambala`ata, toga{ nemame interes za izvoz”, dodava Haxi-Kotarov.

Vladata vetuva s$ pogolemi subvencii za organsko proizvodstvo, a ne mo`e ni navreme da gi isplati. Minatata godina odvoi 1.151.220 evra, a godinava 1.788.618 evra za organsko proizvodstvo, no parite ne se stignati do farmerite. Toa go potvrduvaat i vo Federacijata na farmeri.

“Parite najverojatno }e stignat vo 2012 godina”, istakna Andrija Sekulovski, pretseda-

sreda- 12.10.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60% 2,40%

6м 2,70% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00% 2,70%

24м 3,80% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00% 4,35%

36м 4,10% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30% 5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,505 45,2476 70,7849 49,8986 43,9761 44,9598

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,37% 1,3% 0,24% 0,01333%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

3%

3м 1,57% 1,5% 0,40% 0,03%

6м 1,77% 1,7% 0,59% 0,08%

12м 2,11% 2,1% 0,90% 0,31%

2%

1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

25.658.840,66

-7,70%

-20,05%

-25,92%

-17,47%

-24,23%

09.10.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

42.309.071,88

-5,07%

-16,58%

-21,20%

-18,77%

-23,20%

09.10.2011

Иново Статус Акции

16.295.652,69

-3,24%

-8,03%

-7,97%

-3,63%

-4,25%

11.10.2011

КД БРИК

35.995.984,43

-5,09%

-14,40%

-17,89%

-13,80%

-18,13%

09.10.2011

КД Нова ЕУ

19.711.869,86

-7,91%

-20,92%

-27,89%

-22,93%

-26,29%

09.10.2011

КБ Публикум - Балансиран

22.817.115,88

-4,03%

-13,29%

-14,90%

-12,25%

-13,48%

09.10.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.077.081,38

-0,60%

-0,05%

1,18%

0,00%

0,00%

09.10.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

11

PREGLED VESTI

DAMIR KU[TRAK

XEJN ARMITAX: GR^KATA KRIZA MO@E DA IMA SERIOZNI POSLEDICI ZA MAKEDONIJA

IZVR[EN DIREKTOR VO AGROKOR

AGROKOR ]E GRADI SOLARNI G CENTRALI VO STRUMICA Izvr{niot direktor za izvor vo Agrokor, Ku{trak, za “Kapital” otkriva deka pokraj otkupno-distributivniot centar vo Strumica, hrvatskiot gigant planira da gradi i solarni centrali vo zemjava, najverojatno vo Strumica. Makedonija e mnogu primaliv pazar za Agrokor, veli Ku{trak, no zasega kako surovinska baza

V

o Hrvatska Ku{trak va`i za poznat biznismen, no i za nekoga{ istaknat politi~ar. Od 1994 do 2000 godina toj raboti kako izvr{en direktor za marketing vo Agrokor, a od 2000 do 2003 godina stana zamenik-minister za finansii. Od 2008 godina, Ku{trak se vra}a vo menaxmentot na Agrokor, no kako izvr{en direktor za izvoz.

Za srednoro~nite planovi na Agrokor vo Makedonija ekskluzivno za “Kapital” zboruva Ku{trak, koj u~estvuva{e na Samitot 100 biznis-lideri od JIE. Agrokor pred izvesno vreme otvori otkupen centar vo Strumica. Koi se va{ite srednoro~ni planovi za Makedonija?

Otvoraweto otkupen cenatr vo Makedonija e va`en is~ekor za na{ata kompanija, koj trae{e malku podolgo od predvidenoto.

Vo Makedonija postojat golemi potencijali, pred s$ za izvoz na treti pazari, kako {to se, na primer, porane{nite Jugoslovenski zemji, pa i Rusija.

Pokraj toa {to na po~etokot na ovoj mesec vo Strumica otvorivme otkupno-distributiven centar, vo Makedonija imame mnogu golem otkup na grozje za proizvodstvo na vino od Valandovo. Iako Makedonija ne e mnogu golem pazar, za

nas e mnogu interesen. Koga e proizvodstvoto vo pra{awe, Makedonija e mnogu va`na za Agrokor.

Ako Makedonija e mnogu va`na zemja za Agrokor, kako {to velite, zo{to toga{ ne otvorite proizvoden kapacitet, nekoja fabrika, tuku na zemjava pove}e gledate kako na surovinska baza? [to se odnesuva do ovo{jeto i zelen~ukot, na Agrokor mu trebaat sve`i proizvodi i za taa namena nie imame i firma. Firmata Agro Fruktus momentalno raboti vo Makedonija, Hrvatska, Bosna i delumno vo Srbija. Taa e na{ata najbrzoraste~ka izvozna kompanija. Nie vo Hrvatska nemame mnogu proizvodi za izvoz.

Najgolem proizvoditel sme na mandarini i imame svoi lozja vo Istra i Slavonija. Grozjeto ni e mnogu va`en produkt za da napravime na{ brend. [to se odnesuva do prerabotkata na ovo{jeto, nie prodavame golemi koli~ini makedonsko preraboteno ovo{je ili zelen~ik, kako {to e pinxurot, no toa go pravi fabrikata Yvezda. Tie proizvodi se prodavaat pod drug brend, ne kako makedonski proizvod.

No sepak, kako {to velite, toa ne e makedonski proizvod?

Pa dobro, na etiketata na proizvodot pi{uva deka e proizveden vo Makedonija.

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.137,59 МБИД 2.239,50 ОМБ 117,05

+0,95% 0,00% -0,64%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

11.416,30

-0,15%

+0,05%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

МБИ10

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.964,81

+1,70%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 753,44

-1,56%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

ОМБ

0,00%

2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

NASDAQ 2.583,03

+0,66%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 53.838,50

+1,06%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.433,46

SWISS 5.671,26

+0,70%

+0,34%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 18.329,50

ИНДЕКСИ РЕГИОН

+0,81%

+2,55%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

+0,78%

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.822,59

SOFIX 336,79

+1,59%

-0,04%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 627,02

ATHEX 766,00

+1,08%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

+5,46%

5.122,00

Тигар а.д Пир

578,00 Житњак

60,37

-2,03%

ѓ

13.745,00

Привредна ба

375,00 СН Холдинг

148,99

-13,16%

96,50

+5,39% -1,32%

-4,76%

ЛЕСНА СУРОВА

85.87$/барел BRENT

111.86$/барел

Белје

Меркатор

163,00

Заваровалниц

11,54

+0,07% +1,02%

ПРИРОДЕН ГАС

3.62/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

292

-0,03% +0,63%

ЗЛАТО 1684.10$/унца СРЕБРО 32.67$/унца БАКАР 7.436,50

МЕТАЛИ

+1,39% +2,10% +2,7%

НИКЕЛ 19.025,00 АЛУМИНИУМ

2.239,50 ЧЕЛИК 600.00$/унца

+0,4% +0.7% /

+14,52% -9,38%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

Хелиос Домж

400,00

Јубмес банка

+16,00%

+10,90%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+5.59%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

Интереуропа

1.109,00

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

Агробанка

Карловачка б

+1,04%

SASX 10 925,44

Главен индекс на Белградската берза

145,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.958,40

BELEX15 544,62

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

АЗИЈА ИНДЕКСИ

-0,40%

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda- 12.10.2011

МБИД

2.600

2.200

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.738,90

M

akedonski Telekom i T-Mobile vo izminatite tri dena bea doma}ini na 45-tata po red Me|unarodna konferencija na Erikson korisnici, koja za prv pat se odr`uva vo Makedonija. Na konferencijata prisustvuvaa 150 pretstavnici na telekomunikaciskite operatori od nad 50 dr`avi vo svetot. Pretstevnicite na najgolemite svetski telekomunikaciski kompanii razmenija iskustva i soznanija za mre`nite produkti vo proizvodstvoto na Erikson, a se prezentiraa i tehnolo{kite trendovi i noviteti.

“Vo slednite pet godini, brojot na mobilnite korisnici }e porasne od 5,5 milijardi na 9 milijardi vo svetski ramki.

Vo 2016 godina }e ima pribli`no pet milijardi pretplatnici na mobilnite {irokopojasni uslugi. Vo vmre`enoto op{testvo mnogu industrii }e se transformiraat preku upotrebata na mobilni {irokopojasni uslugi i }e bideme svedoci na upotrebata na mobilni {irokopojasni uslugi i povrzuvaweto na na~ini {to nikoga{ ne sme gi zamislile”, istakna v~era Tomas Dalberg, menaxer na Erikson.

2.800

2.400

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

+2.07%

ME\UNARODNA KONFERENCIJA NA ERIKSON VO SKOPJE

3.000

2.600

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.218,91

pisi koga e vo pra{awe solarnata energija. So menaxerskiot tim vo Makedonija ja istra`uvame va{ata zemja vo energetska smisla. Imate mnogu dobra feed-in tarifa za proizvodstvo na energija od solarni paneli. Mo`ebi }e investirame vo solarna elektrana tokmu vo Strumica, za po~etok najverojatno }e postavime son~evi kolektori na pokrivot od objektot vo Strumica. Sakame da izgradime elektrana od okolu 10 kilovati.

3.200

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.195,54

3.000

No, toa e prosto sudbinata na dene{nata maloproda`ba, kade {to edna tretina od proizvodite e pod privatna marka. Idnite planovi za Makedonija }e zavisat od konzumot.

Iako Agrokor e prehranbena kompanija, najavivte deka vleguvate i vo energetikata.

Zo{to, koi se motivite?

Elektri~natra energija }e stane mnogu skapa vo idnina i zatoa voop{to ne e lo{a idejata da imate sopstveno proizvodstvo na energija, osobeno od ne{to {to se smeta za obnovliv izvor na energija. Agrokor kako kompanija od prehranbeniot sektor sekoga{ istaknuva deka se zalaga za zeleno proizvodstvo. Nie vo Zagreb ve}e izgradivme mala solarna centrala, od okolu 10 kilovati, koja minatiot mesec proizvede 1.300 kilovat/~asovi struja. Iako regulativata vo Hrvatska e mnogu lo{a, Agrokor investira{e vo fotovoltai~ni paneli. Vo Makedonija uslovite za investirawe vo solarni centrali se mnogu podobri. Makedonija ima mnogu dobri pro-

r~kata kriza mo`e da ima seriozni posledici za Makedonija, Albanija i za ostanatite zemji na Balkanot, predupreduva Xejn Armitax, regionalna direktorka za Zapaden Balkan vo Svetkata banka.

“Grcija e va`en trgovski partner na Makedonija. Ako tamu opadne rastot, toa e lo{a vest za makedonskiot izvoz.

Mo`ebi }e se nadomesti so izvoz vo drugi zemji, no golem del od nego odi preku Solunskoto pristani{te i e vo opasnost da ne otide nadvor poradi {trajkovite. Ako op{tata neizvesnost na Grcija se pro{iri na sosednite zemji, toa }e se odrazi vrz nivniot ekonomski rast, neminovno i vrz Makedonija”, veli Armitax. Taa dodava deka zasega vo Svetskata banka ne se zagri`eni za glavnite gr~ki banki vo Makedonija zatoa {to imaat dobra likvidnost i kapital.

Svetskata banka e zadovolna so razvojot na makedonskata ekonomija po globalnata recesija od 2009 i prognozira porast na bruto-doma{niot proizvod me|u 3% i 4%, veli.

Armitax vo intervjuto za Glasot na Amerika ja istakna niskata zadol`enost vo javniot sektor kako faktor za solidna makroekonomska politika.

“Makedonija ima mnogu poniska zadol`enost vo javniot sektor, me|u 25% i 26%. Vo regionot ima zemji so 45%, pa duri i 60% zadol`enost. Poradi dolgogodi{na solidna makroekonomska politika Makedonija e pootporna na novite krizi”, ocenuva Armitax. Prodol`uvawe na takvata politika, pogolema konkurentnost preku unapreduvawe na ve{tinite na rabotnata sila, reformi vo obrazovanieto, podobruvawe na biznis-klimata, pove}e investicii vo infrastrukturata, se nejzinite preporaki.

“Ne e dovolno da imate samo evtina rabotna sila. Ne treba Makedonija da bide konkurentna zatoa {to ima evtina rabotna sila. Toa zna~i nizok `ivoten standard. Potreben e visokoobu~en kadar, koj }e bide konkurenten i }e ovozmo`i izvoz”, veli Armitax.

+2,52% -3,88%

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

+6,51% ПЧЕНИЦА 660.00$/бушел +7,84% КАФЕ 2.23 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 646.25$/бушел

+0,73% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1234.50$/бушел +4,57% КАКАО 2623.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

PRVATA POMO[ NE E LEK ZA EVROZONATA Postoi

mo`nost za troen potres: finansiska kriza; kriza na dr`avi, me|u koi e i Italija, tretata najgolema dr`ava-dol`nik vo svetot; i kriza na evropskiot proekt so nepoznati politi~ki posledici. Ne e ni ~udno {to lu|eto se ispla{eni. I treba da bidat

B

I treba da bidat.

Ras te~kata voznemiren os t vlijae{e i vrz kreditnite svopovi na najgolemite kreditosposobni dr`avi vo evrozonata, Francija i Germanija, koi po~naa da rastat. Ova e odraz na zagri`enosta deka spasuvaweto na poslabite ~lenki vo evrozonata mo`e da stane pregolem tovar. Mojot stav e deka Germanija }e napravi s$ {to e vo nejzina mo} za evrozonata da funkcionira, pod uslov da ne ja zagrozi sopstvenata solventnost. Kako {to zabele`uva Hans-Verner Sin od Institutot CESifo vo Minhen, ovaa zakana se ~ini s$ pobliska.

Nasproti ovaa stra{na osnova, {to mo`e (i treba) da napravi evrozonata? Najva`niot del od odgovorot e deka evrozonata mora da se spravi so neposrednata kriza na na~in koj istovremeno }e pomogne vo re{avaweto na dolgoro~nite predizvici. [irokiot konsenzus na svetskite zakonodavci i komentatori glasi deka evrozonata sega treba da go stori slednovo: da gi podeli zemjite koi imaat te{kotii na nesolventni i nelikvidni; da gi restrukturira dolgovite na prvata grupa, a da obezbedi neograni~ena, no privremena poddr{ka za vtorata: i da gi dokapitalizira bankite, otkako }e se izvr{i stres-test koj }e ovozmo`i zagubi povrzani so dr`avniot dolg, od nacional-

ritanskiot premier, Dejvid Kameron, gi povika liderite od evrozonata da pristapat kon re{itelno re{avawe na problemite. Amerikanskiot pretsedatel, Barak Obama, razgovara{e so Nikola Sarkozi, pretsedatelot na Francija, koj pak vikendov ima{e sredba so germanskata kancelarka Angela Merkel, na koja pobara od nea da prezeme akcija.

Herman Van Rompuj, pretsedatelot na Evropskiot sovet, veti deka liderite na Evropskata unija }e se sretnat na 23 oktomvri za da ja “finaliziraat evropskata seopfatna strategija”. Toa }e im ovozmo`i na Evropejcite da prezentiraat plan za vra}awe na doverbata vo ramkite na samitot na Grupata od 20 vode~ki ekonomii, koj }e se odr`i vo noemvri.

Zna~i, treba li da veruvame d eka krizata naskoro }e zavr{i? Ne. Barem nikoj sega ne ja gleda krizata vo evrozonata kako mal lokalen problem. Taa prerasna vo epicentar na povtorniot udar po globalnata finansiska kriza, koj mo`e da se poka`e porazoren i od prvi~niot zemjotres. Postoi mo`nost za troen potres: finansiska kriza; kriza na dr`avi, me|u koi e i Italija, tretata najgolema dr`avadol`nik vo svetot; i kriza na evropskiot proekt so nepoznati politi~ki posledici. Ne e ni ~udno {to lu|eto se ispla{eni.

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

nite trezori ili od Evropskiot fond za finansiska stabilnost, vo soglasnost so fleksibilnosta ovozmo`ena so odlukite od juli 2011 godina.

Za da se postigne sevo ova, donesuvaweto me|uvladini odluki vo evrozonata }e dostigne kriti~na to~ka. Na primer, francuskata Vlada i ponatamu ne prifa}a deka na nejzinite banki im treba pove}e kapital.

Zgora na s$, evrozonata nema centralna banka koja postojano }e obezbeduva likvidnost na pazarot za dr`aven dolg vo doma{na valuta. Ova e delumno taka, zatoa {to vo sprotivno, bi bilo sprotivno na ideologijata na Bundesbank, centralnata banka na Germanija. No, isto taka, bi se obezbedil blanko~ek za neodgovornite ~lenovi, {to najposle }e predizvika pad na evroto, isto kako {to propadna i zonata na rubqata vo 90-tite godini.

Mojata zagri`enost e podlaboka: ovie idei, iako se neophodni, se zanimavaat so simptomite na problemot, a ne za pri~inite koi stojat zad nego.

Kako {to ve}e podolgo vreme tvrdam, vo osnova, ova mnogu pove}e pretstavuva kriza na platniot bilans, koja e predizvikana od neodgovornoto odnesuvawe na finansiskiot sektor i kumulativnite raziduvawa vo konkurentnosta, otkolku {to pretstavuva fiskalna kriza.

Arhitektite na evrozonata mislea deka krizata na platen O

G

L

A

S

lniot deficit. Onamu kade {to pozajmuval javniot sektor (kako vo Grcija), fiskalniot deficit prodol`i da raste.

Toa {to mo`e{e, i spored osnovnata zamisla za evrozonata, toa {to treba{e da se slu~i be{e: nefinansirawe, ogromna depresija, namaluvawe na nominalnite plati, golemi dolgovi i, po nekolkugodi{en pusto{, zakrepnuvawe. Vaka }e izgleda{e prilagoduvawe bez finansirawe. Toa {to se slu~i be{e finansirawe so prili~no ograni~eno vistinsko prilagoduvawe, preku finansirawe na bankite so slaba solventnost od strana na ECB i preku pozajmuvawa od drugi vladi i od Me|unarodniot monetaren fond za spasuvawe na Grcija, Irska i Portugalija.

Od zemjite-~lenki koi bea pogodeni od krizata, edinstveno Irska ostvari uspe{no prilagoduvawe, preku ogromna deprecijacija na tro{ocite za rabotnata sila i masovno prilagoduvawe na nadvore{niot bilans. No, op{to zemeno, kako {to zabele`uva profesorot Sin, postoi me{avina od finansirawe i recesija.

Golemiot predizvik le`i vo toa upravuvaweto so krizata da stane kompatibilno so prilagoduvaweto.

Kriti~arite, kako {to e Sin, se fokusiraat na rizikot deka preteranoto finansirawe }e gi namali (ako sosema ne gi uni{ti) inicijativite za pri-

bilans e nevozmo`na vo unija so edinstvena valuta. No, ne bea vo pravo. Vo otsustvo na avtomatsko prekugrani~no finansirawe, nefinansiraniot nadvore{en dolg }e se manifestira kako doma{na kreditna kriza. Potoa, }e se vrati duri i valutniot rizik, ako unijata e formirana me|u prete`no suvereni dr`avi.

Ovde ne stanuva zbor za toa dali zemjite koi sega se vo nevolja vodele neodgovorna fiskalna politika pred krizata. Grcija vode{e takva politika. Najverojatno i Italija, so ogled na nejziniot ogromen dolg. No, Irska i [panija imaa fiskalen suficit i zanemarlivo mal neto javen dolg: neto javniot dolg na Irska iznesuva{e 12% od BDP vo 2006 godina, dodeka dolgot na [panija iznesuva{e 31%, {to e mnogu pomalku sporedeno so francuskiot dolg od 60% i germanskiot dolg od 53%. Duri i neto-dolgot na Portugalija iznesuva{e 59% od BDP. Toa {to e zaedni~ko za site zagrozeni zemji e deka se potpiraa na stranski zaemi za finansirawe na privatniot ili dr`avniot deficit.

Koga nadvore{nite finansii presu{ija, ekonomiite se zgr~ija. Onamu kade {to pozajmuval privatniot sektor (kako vo Irska i [panija), pukaweto na meurot vo sektorot na nedvi`nosti predizvika ogromno zgolemuvawe na fiskaK

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

MARTIN VULF

Glaven ekonomski komentator vo “Fajnen{l tajms”

lagoduvawe. Sepak, postoi i sprotiven rizik, a toa e deka nametnatoto prilagoduvawe vrz slabite dr`avi }e propadne, poradi otsustvo na prilagoduvawe poradi neutralizacija kaj silnite dr`avi. Ova ne bi bilo golem problem, ako dr`avite koi se prinudeni da se prilagodat se mali. No, bidej}i stanuva zbor za golemi dr`avi, problemot e ogromen. Postoi rizik od nadolno dvi`ewe ako {tedeweto po~ne da se izvezuva.

Bez somnenie, mora da se najde na~in za spravuvawe so neposrednata kriza, koj nema da dozvoli povtorna panika. No, ne stanuva zbor za re{enie, ako toa samo vodi do beskrajno finansirawe na fundamentalno nekonkurentni ekonomii. Istovremeno, ednostranoto i premnogu izbrzano prilagoduvawe mo`e da ja vlo{i krizata vo evrozonata i vo svetskata ekonomija. Toa {to e potrebno e finansirawe i prilagoduvawe. S$ dodeka ne se postigne ovaa te{ka kombinacija, }e davame samo prva pomo{, a ne lek.

O

G

L

A

S

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

13

SLOVA^KO “NE” ZA SPAS NA EVROTO I NA GRCIJA

BLOKIRANA POMO[TA ZA DOL@NICITE OD EVROZONATA!

Planot na liderite od evrozonata za spas na evroto, na Grcija i ostanatite zadol`eni zemji be{e miniran so slova~koto protivewe za pro{iruvawe na fondot za stabilizacija na evroto. Slovacite se bunat: zo{to da & pomagaat na Grcija, koja i taka e pobogata od niv

S

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

pasuvaweto na evroto e na “stend baj”, no samo zasega. Slova~kiot Parlament glasa{e protiv protiv pro{iruvaweto na Evropskiot fond za finansiska stabilnost, a so toa i protiv sopstvenata premierka. No, pritisocite za da se izglasa pro{iruvaweto na ovoj fond, vreden 440 milijardi dolari, od koj najmnogu zavisi idninata na Grcija i ostanatite prezadol`eni periferni zemji od evrozonata, s$ pove}e i pove}e se zgolemuvaat. Imeno, pretsedatelot na Evropskata komisija (EK), @oze Manuel Baroso, smeta deka ne treba samo zemjite od evrozonata da u~estvuvaat vo polneweto na Fondot za spas na evroto, kako i spasuvawe na Grcija od bankrot.

Tuka se otvoraat pra{awata koj li u{te }e treba da dade finansiska pomo{ za spas na Grcija ili pak, zo{to posiroma{nite zemji da im pomagaat na pobogatite?! Slu~ajot so Slova~ka e tokmu takov. Dodeka Slo-

1/3

vacite gi broeja svoite prvi evra vo xebovite, ve}e nayira{e ekonomskata kriza vo zonata na evroto. Duri ni trgovskata razmena na Slova~ka po voveduvaweto na evroto vo 2008 godina zna~ajno ne se promeni. Mediumite vo ovaa zemja brzo presmetaa deka preku trajniot fond za stabilizacija na evroto Slova~ka }e mora da & pomogne na Grcija, i pokraj toa {to e mnogu posiroma{na od nea. Za sporedba, prose~nata plata vo Slova~ka e duri edna tretina od taa vo Grcija, a penziite vo Grcija pak, se duri ~etiri pati pogolemi od tie vo Slova~ka.

Otkako ekonomski najmo}nite zemji vo EU se soglasija za pro{iruvawe na Fondot za finansiska stabilnost, na krajot celiot plan se soo~i so nov problem. Slova~ka e prvata i edinstvena ~lenka na evrozonata koja zasega go odbi pro{iruvaweto na fondot za spas na evroto, a posledna glasa{e za nego. Istovremeno, vo Slova~ka se raspadna i koaliciskata vlada, sostavena od ~etiri partii na ~elo so premierkata Iveta Radi~ova. Taa povika da se glasa za Fondot za

od platata vo Grcija e kolku cela prose~na plata vo Slova~ka

Slova~kata premierka, Iveta Radi~ova, so svoite koalicioni partneri. Slova~ka e prvata i edinstvena ~lenka na evrozonata koja zasega go odbi pro{iruvaweto na fondot za spas na evroto, a posledna glasa{e za nego. krug od glasaweto pogolem broj od pratenicite }e go prifatat pro{ireniot fond za spas na evroto se mnogu golemi. “Se o~ekuva opoziciskite socijalisti da go poddr`at paketot na slednoto glasawe”, izjavi liderot na levicata, Robert Fico, koj dodade deka, sepak, toa }e bide usloveno so odr`uvawe vonredni izbori.

Slova~ka e poslednata zemja od EU koja glasa{e za

finansiska stabilnost, so pra{awe za doverba na vladata, pa na krajot ne uspea da dobie soglasnost i za dvete pra{awa.

No, glasaweto ne zna~i kone~en kraj za fondot vo Slova~ka, bidej}i za glasawe na me|unarodnite dogovori, kako {to e ovoj, mo`e da se glasa dva pati.

Toa mo`e da se slu~i do krajot na ovaa nedela.

Izgledite deka vo vtoriot

pro{iruvawe na nadle`nostite na fondot, koj dokolku se izglasa od site ~lenki na evrozonata, }e te`i 440 milijardi dolari, a toa zna~i pove}e pari za zadol`enite zemji. Spored analiti~arite, novoto glasawe vo Slova~ka najverojatno }e uspee. Golem broj `iteli na Slova~ka smetaat deka nivnata zemja, vtora po stepen na siroma{tija vo EU, ne bi trebalo da gi izdr`uva zemjite koi padnale vo dol`ni~ka kriza, kako Grcija.

Pro{iruvaweto na fondot za spas na evroto od 440 milijardi evra go prifatija 16 od 17 zemji.

Osven Slova~ka, odobruvawe na fondot vo ponedelnikot dade i Malta, {to pretstavuva{e iznenaduvawe, bidej}i glasaweto pomina bez eden glas protiv, i pokraj prethodnite protivewa na pratenicite vo Valeta.

SITE TREBA DA DADAT PARI ZA SPAS NA GRCIJA! So ogled na toa deka edna po edna zemjite od EU go ratifikuvaa predlogot, a dol`ni~kata

EU IMA POGRE[EN RECEPT ZA SPAS OD KRIZATA vawe na svetskata ekonomija Stiglic odgovara deka toa ne go znaat.

“Mislam deka e mnogu verojatno deka }e imame mnogu baven rast, koj nema da bide dovolen da se obnovi i da se vrati ekonomijata i vrabotuvaweto vo normalna sostojba. Isto taka, postoi izvesna verojatnost deka }e se soo~ime so seriozen pad, odnosno kriza”, istaknuva Stiglic. Spored nego, sega{nite merki za {tedewe koi gi prezemaat SAD i EU samo }e ja vlo{at sostojbata, bidej}i }e se spre~i ekonomskiot rast.

“Gledate {to se slu~uva vo Grcija, Letonija, Irska, Portugalija. S$ pove}e fakti poka`uvaat deka merkite za {tedewe se kontraproduktivni za porastot”, poso~uva ekonomistot.

Stiglic smeta deka sudbinata na evroto e otvorena i zavisi od politi~kite lideri. Vo vrska so vlijanieto na gr~kata kriza vrz balkanskite zemji koi nastojuvaat da vlezat vo EU, toj smeta deka i tie se soo~uvaat so seriozen problem poradi koristeweto na gr~kite investicii. Ekspertot dodava deka tie zemji imaat prednost, bidej}i ne se del od evrozonata i mo`at da go odr`uvat fleksibilniot kurs na svojata valuta.

ostoi seriozna s zakana od prodlabo~uvawe na ekonomskaprodla ta kriza kriz i drasti~nite merki za {tedewe, kkako vo slu~ajot na Grcija, se pogre{en recept, - predupreduva renomiraniot ekonomist i dobitnik na Nobelovata na nagrada za ekonomija vo 2001 godina, Xoz Xozef Stiglic.

“Nie”, naveduva toj to vo intervju za Radio Slobodna Evropa, “imame nedovolno regu“im liran bankarski ssistem i preterano regulirana demokra demokratija”. Spored nego, na tekovnite problemi mo`e da se gleda pro kako na prodol`uvawe pro na krizata od 2008 200 godina, od koja svetot s$ u{ u{te ne zakrepnal. Na pra{aweto dali se raboti pra{ za po~etok na recesija ili po mo`e da se o~ekuva obnovu-

P

K

O

M

E

R

Na 14 i 15 oktomvri 2011 godina, dvodnevna obuka za kompaniite vo Stopanskata komora na Makedonija

GENERIRAWE RAZVOJNI IDEI I NIVNA IMPLEMENTACIJA Celta na obukata e navremeno da se podgotvat kompaniite vo site segmenti na podgotovka na uspe{na aplikacija vo ramkite na grantovi i kofinansirawe ovozmo`eni preku dostapnite evropski programi.

Obukata }e se odr`i na 14 i 15 oktomvri 2011 godina (petok i sabota), vo Stopanskata komora na Makedonija, sala 1 na 5-ti kat, i toa: • vo petok na (14.10.2011) so po~etok vo 9:30 ~asot i • vo sabota na (15.10.2011) so po~etok vo 11:30 ~asot.

Kontakt: Jadranka Arizankovska Tel: ++ 389 2 3244038 Faks:++ 389 2 3244088 Call Centar: (02) 15015 jadranka@mchamber.mk

Irena Mojsovska Tel: 3244009 Faks:3244088 Call Centar: (02) 15015

C

I

J

A

L

N

I

O

G

L

A

S

I

kriza vo me|uvreme se zgolemuva{e, pogolem del od koaliciskite partneri se soglasija so predlogot.

Poslednoto ne{to {to gi iznenadi site evropski lideri, a najmnogu britanskiot, e izjavata na pretsedatelot na EK, @oze Manuel Baroso, koj vo intervju za germanskiot vesnik “Bild” istakna deka ne samo dr`avite od evrozonata, tuku i drugi zemji treba da & odobrat finansiska pomo{ na Grcija, za taa da izleze od krizata.

“Ako evroto se destabilizira, toa }e sozdade te{kotii za site zemji, vklu~uvaj}i gi i tie {to imaat sopstvena valuta.

Iako Velika Britanija ne e vo evrozonata, Britancite & pomognaa na Irska”, poso~uva Baroso. Spored nego, va`no e evropskite gra|ani da znaat deka instrumentite ne se samo vo racete na Evropskata komisija, tuku i vo sferata na odgovornost na zemjite~lenki.

Germanija i Francija po~naa da rabotat na zaedni~ka programa za zapirawe na dol`ni~kata kriza vo evrozonata, no toa nema da bide “~udotvoren lek” za problemite na zaednicata, velat analiti~arite. Do krajot na ovoj mesec treba da bide obelodenet famozniot plan na Merkel i Sarkozi, koj spored najavite, treba da se fokusira na dokapitalizacija na evropskite banki, ponatamo{ni merki za {tedewe i pogolema koordinacija i komunikacija me|u evropskite lideri.

Feqton

14

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

LONDONGRAD – OD RUSIJA SO KE[: INSAJDERSKA PRIKAZNA ZA OLIGARSITE Po~ituvani ~itateli, vo sorabotka so izdava~ite AEA, “Kapital” vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne ja propu{tajte neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni “renx-roveri” so neprobojni stakla

GLAVA 1: ^OVEKOT [TO ZNAE[E PREMNOGU “Samiot se zakopav vo golema dupka.

Otkriv i doznav premnogu. Navlegov predlaboko”, mu ima{e re~eno na eden kolega. “Ne sum siguren deka }e mo`am samiot da se izvle~am i da se spasam.”

Stiven Kurtis, januari 2004

ADVOKATOT NA OLIGARSITE

S

18:56, sreda, 3 mart 2004.

osema nov bel helikopter so {est sedi{ta, marka “agusta A109”, vreden 1,5 milioni, se spu{ti pod naobla~enoto nebo na heliodromot Batersi vo jugozapaden London. [irokople} estiot ~etirieset i petgodi{en britanski advokat Stiven Kurtis nestrplivo ~eka{e na betonot pred hangarot, cvrsto dr`ej}i gi svoite dva mobilni telefoni, ~ii broevi bea dostapni samo na ograni~en krug lu|e. Ne be{e

vo najdobro raspolo`enie. Tri minuti pred toa se slu{na so Najxel Braun, generalen direktor na ISC Global ltd, firmata {to treba{e da mu garantira bezbednost poradi edni sporni fakturi {to Kurtis gi ima{e dostaveno na eden ruski klient.

“Ova pravi problemi!”, glasno izvika, a potoa napravi pauza.

“Vidi, mora da zaminam sega.

Helikopterot e ovde”. Kurtis se ka~i vo helikopterot i uspea, taka korpulenten, ve{to da se smesti na levoto zadno sedi{te vo kabinata za patnici. Eden ~len na ekipa`ot na heliodromot gi stavi negovite tri torbi

na sedi{teto pred nego, a pilotot dobi dozvola za poletuvawe.

Vo 18:59 ~asot helikopterot poleta i se izgubi vo mra~noto londonsko nebo. Be{e studeno i maglivo, so obla~nost na visina od 1.200 metri, sosema povolni uslovi za letawe so vidlivost do sedum kilometri.

Advokatot gi isklu~i svoite mobilni telefoni i se navali nazad na sedi{teto za da se opu{ti. Denot mu be{e ispolnet so beskrajni i stresni telefonski razgovori, vodeni od negovata luksuzna kancelarija na vrvot na edna zgrada, vredna ~etiri milioni; sega odnapred

se raduva{e deka }e ima relaksira~ka i opu{tena ve~er doma, vo Pensilvanija kasl, negovoto pribe`i{te na ostrovot Portlend, vo blizina na Dorset, {to datira{e od XVIII vek.

Dodeka helikopterot se pribli`uva{e do aerodromot Burnmaut, po let od nepoln ~as, po~na da podvrnuva i pistata nejasno se gleda{e poradi oblakot. Na helikopterot “agusta” mu be{e dadena dozvola za sletuvawe i toj se spu{ti preku Stoun kros vo pravec na severoistok, kade {to vo ranite ve~erni ~asovi ve}e se gledaa svetlata na avtomobilite na

Mak avtopatot A27. Kapetanot Maks Redford, iskusen 34-godi{en pilot od ovoj kraj, koj redovno go prevezuva{e Kurtis do i od London, & se javi na kontrolata za vozdu{en soobra}aj preku radio, baraj}i dozvola za sletuvawe na poletno-sletnata pista broj 26.

“Eho Romeo”, odgovara Kirsti Holtan, kontrolor za vozdu{en soobra}aj. “Potvrdete deka ja gledate pistata”.

“Pa, negativno. Ne ovojpat. Eho Romeo.”

Kontrolorkata za vozdu{en soobra}aj mo`e{e da go vidi helikopterot samo na moni-

KAPITAL / 13.10.2011 / ^ETVRTOK

Feqton

15

Neo~ekuvanata smrt na britanskiot advokat Stiven Kurtis vo 2006 godina pokrena mnogu konspirativni teorii. Kurtis ima{e krucijalna uloga vo menaxiraweto na bogatstvoto na nekoi od najbogatite lu|e vo svetot, poprecizno t.n. ruski oligarsi. Toj gi restrukturira{e nivnite kompanii, gi prefrluva{e nivnite finansiski sredstva niz zbunuva~ka serija bankarski smetki deponirani vo nerazgovetni ostrovski dano~ni zasolni{ta, formira{e slo`eni trustovi i vospostavi elaborirana of{or-sopstvenost na nivnite aktivi nadvor od zemjata. Sepak, eden den i samiot sfati deka znae premnogu... torot od nejziniot radar.

Zagri`ena, taa go zgolemi osvetluvaweto na pistata do maksimalniot intenzitet. Toa oa go dade potrebniot efekt i na edna milja od aerodromot pilotot javi preku radioto: “Tuku{to ja vidov pistata”.

“Golf eho Romeo. Dali vi e potreben radar?”, pra{aa Holtan.

“Da, da,”, odgovori Redford, d, no sega glasot mu e napnat; t; go povtori ovoj zbor ne pomalku od edinaeset pati,, brzo i neprekinato.

Neo~ekuvano i naglo, he Agenciska fotogr ja od nesre}ata likopterot ostro se spu{tii Helikopterot vo koj afi zagina nalevo. Potoa se zani{a, padnal so predniot del i advokatot Kurtis vrtoglavo jazici go goltale letaloto,eksplodiral pri udarot. Plameni re~isi bez kontrola. Za ni sekade naokolu na prostoa negovite ostatoci bile rasfrlesamo nekolku sekundi padr od 200 metri. na za 150 metri. “Golf eho Romeo. Dali e s$ vo red?”, pra{a zagri`enata Holtan. odneseni vo mrtove~nicata vo Boskombe, “Negativno, negativno”, odgovara{e ovara{e RedDorset, kade {to naredniot den treba{e ford. da se izvr{i autopsijata. autopsijata Nivnite Tie bea oddale~eni samo eden ipol trupovi bea tolku mnogu izgoreni {to kilometar isto~no od pragot na poletnoidentifikacijata be{e mo`na samo so sletnata pista 26 koga podatocite za pomo{ na mostrite od DNK, zemeni od viso~ina se izgubija od radarot. Vo navozduhoplovniot komandir Mejdment od rednite 56 sekundi pilotot potvrduva{e Centarot za avijaciska medicina na deka ima sila, no potoa odedna{, KVS (Kralskite vozduhoplovni sili) vo izbezumeno javi preku radioto: “Imame Henlou, Bedford{ir. problem, imame problem”. Kako {to Vesta za dramati~nata smrt na Kurtis helikopterot ja gube{e silata, taka vo be{e mnogu bolna ne samo za negovata 19:41 ~asot Redford go nadglasi mikrosopruga i za }erkata, tuku predizvika fonot: “Mora da se iska~am povisoko, i voznemiruva~ki branovi vo mra~niot mora da se iska~am”. svet na ruskite oligarsi, vo Kremq Redford slu{na tivok zvuk {to go i kaj grupa bankari i smetkovoditeli predupredi deka brzinata na perkite na koi rabotea vo magliviot svet na glavniot motor se namalila. Go dr`e{e of{or-biznisite, kade {to milijardi prstot vrz kop~eto na radioto i mo`e{e funti redovno se dvi`ea i se krieja da se slu{ne kako so golem napor se niz kontinentite. No, toa ne be{e s$. trudi da go spre~i vrtoglavoto spu{tawe Yvonata za trevoga isto taka yvonea vo na helikopterot, no ja zagubi kontrolata. kancelariite na Britanskata agencija “Ne. Ne!”, izvikuva{e vo panika. Toa za razuznavawe i na kriminalisti~kata bea negovite posledni zborovi. slu`ba, bidej}i Stiven Kurtis ne be{e Helikopterot, koj sega slobodno pa|a{e, obi~en advokat. Od 90-tite godini na XX nakoseno i so golema brzina vrtoglavo vek toj be{e prikrien ~uvar na nekoi se spu{ti nadolu so predniot del i od najgolemite li~ni bogatstva steknati eksplodira pri udarot, isfrlaj}i ognena vo kontroverznite privatizacii na topka visoka 10 metri. Plameni jazici xinovskite dr`avni pretprijatija. Dvajca go goltaa letaloto, a negovite ostatoci od negovite klienti-milijarderi - Mibea rasfrleni sekade naokolu na proshail Hodorkovski i Boris Berezovski tor od 200 metri.

- mu bea doverile na Kurtis da go ~uva “Slu{nav silen tresok i pobrzav kon i {titi nivnoto bogatstvo od temelnite prozorecot. Vedna{ ja vidov golemata istragi na ruskata vlast. ognena topka pred mene”, izjavi Sara KOJ BE[E STIVEN KURTIS? Prajs, koja `ivee{e malku podolu od Rusite go sakaa i mu veruvaa na vipistata za sletuvawe. “Izgleda{e kako sokointeligentniot, dru`equbiv Kurtis. celiot aerodrom da gori. Be{e u`asno”. [irokograd, golem qubitel na pieweto, Duri 35 po`arnikari pobrzaa kon lojalen, zabaven i ekstravaganten, toj mestoto, no dvajcata ma`i vo heprirodno se vklopi vo nivniot svet. likopterot - Stiven Kurtis i Maks Isto taka nestrpliv, nemilosrden Redford - po~inale na mesto. Podocna i agresiven koga e potrebno, toj gi istata no} nivnite jaglenosani tela bea ima{e restrukturirano nivnite kompanii, gi prefrluva{e kompani nivnite finansiski sredstva zbunuva~ka serija banniz zbu karski smetki deponirani nerazgovetni ostrovsvo ner dano~ni zasolni{ta, ki dano formira{e slo`eni trustovi formir elaborirana i vospostavi vosp of{or-sopstvenost na nivnite of{or aktivi nadvor od zemjata.

Koga tie t pristignuvaa vo London, im nao|a{e imoti, London zapoznava{e so najmo}gi zap nite bbankari, gi zabavuva{e ve~erni ~asovi i do docnite doc prepora~uva{e privatni im pr u~ili{ta za nivnite deca, pa u~ili{ duri i kroja~i od trgovskiot centar Sevil rou za nivnite kostumi. kostum polovina na 2004 Do prvata pr godina Kurtis ne samo {to gi godin zapozna svoite bogati novi zapoz ruski klienti so mnogu aspekti na britanskiot `ivot, tuku arsite e navistina isKurtis otkri deka da se raboti za oliggolemo li~no bogatstvo be{e i ~uvar na mnogu toj be platlivo. Taka, toj natrupa prili~no si ovozmo`i da kupi nivni tajni. Be{e edinstveda za lno dovo nti, klie od svoite novi nata li~nost {to mo`e{e i apartman so gradina, sopstven helikopter, privaten avion da ja identifikuva i da ja kot Pensilvanija. kako i zamo

M

ark Holingsvort e istra`uva~ki novinar i avtor na pove}e knigi, vklu~itelno i studijata za MI5, britanskata Slu`ba za bezb bezbednost. Negovite novinarski tekstovi se objavuvaat vo Sandej Tajms, Gardija r j i Fajnen{el Tajms. Od maliot Gardijan broj r j intervjua in napraveni so nego, se znae de deka toj ne saka mnogu da zboruva javno, nniti pak e qubitel na {oping. rugiot avtor, Stjuart Lensli e novinar i ekonomski konsultant koj `ivee ju`en London.

Me|udrugoto toj e dobitnik na nekolku nagradi kako televiziski i radio producent, me|u koi e i nagradata na Wujor{kiot televiziski i filmski ffestiva festival. Vo negovata kniga od 1985 godina, Poor Britain, j ddefinira{e mo}ta upotrebuvaj}i metodologija tojj ja j podocna pod koja po~naa da ja primenuvaat istra`uva~ite i vlad vladite na Velika Britanija, Evropskata unija i golem bbroj zemji, od Japonija do Ju`na Afrika.

D

otpletk neproyirnata sopstvenost na nivnite otpletka aktivi - nedvi`nosti, jahti, umetni~ki dela, avtomobi nakit i privatni mlazni avioni, kako tomobili, nivn i nivnite bankarski smetki, akcii, kompanii i trustov odnosno fondacii. “Stiven znae{e s$, trustovi, bidej}i toj ja ima{e formirano celata nivna infrastruktura”, izjavi eden blizok prijatel.

Za{tedi milijardi funti vo eden kompliciran, sofisticiran finansiski lavirint koj ruskata Vlada podocna se obide da go otpletka, no vo najgolem del neuspe{no.

Dejstvuvaj}i od svojata kancelarija vo edna tesna ~etirikatna ku}a vo Mejfer (presti`en del na London), na ulicata Park lejn br.94, Kurtis otkri deka da se raboti za oligarsite isto taka e isplatlivo. Samiot toj od relativno skromno poteklo natrupa prili~no golemo li~no bogatstvo od svoite novi klienti, dovolno za da si ovozmo`i da kupi sopstven helikopter, privaten avion i apartman so gradina najgore na edna zgrada vo London, kako i zamokot Pensilvanija. Donira{e zna~itelni sumi vo dobrotvorni ustanovi, prireduva{e zabavi za svoite prijateli vo zamokot i be{e doma}in na skapi odmori na Karibite.

No, Stiven Kurtis be{e advokat koj znae{e premnogu. Iako saka{e da flertuva so rizikot i u`iva{e vo pritisokot i vo vozbudata od raboteweto so Rusite, toj isto taka stanuva{e s$ ponervozen vo vrska so svojata li~na ranlivost i so bezbednosta na svoeto semejstvo.

Vo vremeto na negovata smrt be{e faten vo sredinata na edna epska bitka za mo}, edna od najrizi~nite borbi me|u dr`avata i dominacijata na biznisot - me|u najmo}niot ~ovek vo Rusija, pretsedatelot Vladimir Putin i ruskiot najbogat biznismen, Mihail Hodorkovski.

Do oktomvri 2003 godina Kurtis ve}e ima{e raboteno za Hodorkovski {est godini, koga negoviot klient milijarder be{e uapsen pod zakana od upotreba na oru`je vo centralen Sibir, navodno, za golemo dano~no zatajuvawe i za izmama. Eden mesec podocna advokatot

LITERATURA ZA RAZLI^NI VKUSOVI Od 2000 godina navamu AEA izdava~i objavuva knigi od razni oblasti: proza, poezija, literatura za mladi, publicistika, popularna psihologija, ezoterija...

Proda`niot salon Egipetska sonuvalka vo centarot na Skopje izobiluva so bogata literatura – od sovremenite makedonski pisateli, preku angliskite klasici, s$ do detskata literatura, seto toa po dostapni ceni.

• Od doma{nite avtori AEA izdava~i gi objavila Bo`in Pavlovski, Mateja Matevski, Mitko Maxunkov, Eftim Kletnikov, Radovan Pavlovski, Tome Arsovski...

• Od stranskite X.R.R. Tolkin, K.S. Luis, Malkolm Gladvel, Kaled Hoseini, Jasmina Kadra, Kormak Mekkarti, Xered Dajmond, Karla del Ponte... Prevodot na trilogijata “Gospodarot na prstenite” od Tolkin be{e vistinski hit pred nekolku godini i e proekt kakov {to retko bele`at izdava~ite vo zemjava.

• Pred dve godini vo Skopje go pre~eka i dobitnikot na Bukerovata nagrada, Tomas Kenili, avtorot na “[indlerovata arka (lista)”, izdanie isto taka na AEA. od Mejfer se najde sebesi u{te pove}e vpletkan vo konfliktot koga be{e imenuvan za pretsedatel na bankata Menatep, so sedi{te vo Gibraltar, koja ima{e kontrola vrz Jukos, naftenata kompanija na Hodorkovski vredna 15 milijardi dolari. Ruskite vesnici odedna{ po~naa da spomenuvaat eden misteriozen ~ovek od Gibraltar koj go kontrolira ruskiot proizvoditel na nafta, vtor po golemina vo zemjata. Milijardi funti bea staveni na kocka, politi~kiot opstanok na Putin be{e vo ramnote`a, a na Kurtis mu be{e plateno da igra sto`erna uloga vo sudskata drama {to pretstoe{e.

K O M E R C I J A L E N

(PRODOL@UVA) VO UTRE[NIOT BROJ: DALI TOA [TO KURTIS RE[I DA SORABOTUVA SO BRITANSKATA POLICIJA BE[E VISOKORIZI^NA ODLUKA? KOGA REALNO TOJ GI SFATI ZAKANITE?

O G L A S

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S