387-14.10.2011

petok. 14 oktomvri. 2011 (weekend izdanie) МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.157,34 МБИД 2.265,80

ОМБ 117,43

+0,92% +1,17% +0,32%

Izvor: Makedonska Berza

WWW.KAPITAL.MK

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,51 44,68 70,26

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

ADMINISTRACIJATA VE]E NADMINA 25% RAMKOVNI VRABOTUVAWA STRANA 7

NASKORO!!! MESE^NIK

NA 2 NOEMVRI MESE^NIK

NA 8 NOEMVRI

petok / weekend. 144 oktomvri. 2011

...samo ide idejata e ejata jata e kapi kapital, sè drugo e pari...

~len ~le en na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

petok-14. sabota-15. nedela-16.oktomvri. 2011 | broj 387 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. aks. 3 29 298 98 11 1 111 11 1

L A D TENDEROT TENDER T D ZA AVTOPATI[TATA I[TAT TA N A SK PROPA\A, A JANAKIESKI MOL^II

3.000

МБИ10

2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

Granit i [trabag se otka`aa, nema drugi ponudi STRANA 2-3

KOLUMNA KATERINA BO[EVSKA

Danoчno planirawe vo uslovi na zgolemena me|unarodna razmena STRANA 13

KOLUMNA TAKI FITI AKADEMIK

Nobelovci po ekonomija za 2011 godina STRANA 12

VOVEDNIK GABRIELA DELOVA

Preporaka na kub STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PETOK 14 OKTOMVRI 2011

PREPORAKA NA KUB

M

Makedonija dobi u{te edna preporaka za po~etokot na pregovorite. Za mnogumina ova zna~i u{te edna pozitivna ocenka od Brisel za dobro sprovedenite reformi i donesenite zakoni po evropsko znamence. Mnogumina }e re~at - edinstvenata pre~ka na patot do Evropskata unija e protiveweto na na{iot ju`en sosed i vetoto koe Grcija od 2005 godina go koristi i n$ spre~uva da gi po~neme dolgoo~ekuvanite pregovori so Brisel. Nesomneno }e gi ima i sprotivnite strani - tie {to }e se fatat za frazata “Potrebni se pove}e napori” vo odredeni podra~ja i na golemo }e kritikuvaat deka Izve{tajot {to go dobivme ovaa godina ne e pozitiven, tuku naprotiv, negativen. Politi~kite prepiski na tema Izve{tajot sega }e bidat aktuelna tema me|u partiskite sogovornici.

Ve}e videno scenario.

I dodeka nie sme izgubeni vo tolkuvaweto na pozitivizmot ili negativizmot na Izve{tajot (a vsu{nost, toj ne nitu pozitiven, nitu negativen, tuku ogledalo na toa koi sme i {to treba da popravime), na{ite sosedi ve}e sigurno galopiraat kon Evropskata unija. Otkako lani dobi kandidatski status, Crna Gora ovaa godina za prv pat dobi i preporaka za po~nuvawe pregovori.

Taa nema problem ni so ime, ni so prezime, pa najverojano vo dekemvri Sovetot bez problem }e & ja uva`i preporakata. Ne zaostanuva nitu Srbija.

Srbija ovaa godina vo paket dobi i kandidatski status i preporaka za po~nuvawe na pregovorite. Iako preporakata za pregovori }e bide odlo`ena s$ do “popravaweto” na odnosite so Kosovo, sepak, Srbija stana vistinski primer za zemja koja znae kako vistinski se tera evropskata agenda.

Zaostanuvame samo nie, se razbira, vo paket so Albanija, Bosna i Hercegovina i Kosovo. So podra~jata koi s$ u{te va`at za krizni.

Ako nekoga{ bevme lokomotivata na zemjite vo regionot, sega se postavuva pra{aweto dali voop{to }e se ka~ime na vozot koj gi nosi zemjite kon posakuvanata destinacija, Brisel.

Problemite so sudstvoto, so javnata administracija, borbata so kriminalot i so korupcijata se temite koi de`urno n$ sledat so godini kako kriti~ni to~ki vo sekoj izve{taj. I namesto praznata debata za “pozitivniot” i “negativniot” izve{taj, nikoj ne pra{uva zo{to zemjava so godini stoi vo mesto i istite kritiki ni se “prepi{uvaat” od godina vo godina. Se trupaat samo proekti vo imeto na reformite vo ovie oblasti, a rezultatite nikade gi nema.

Za{to ako ima{e, Brisel toa }e go priznae{e. No, najverojatno Grcija ni e vinovna i za neuspe{nite proekti vo sudstvoto, vo korupcijata i vo javnata administracija.

Iznenaduva~ki, taka i be{e.

Samo nekolku ~asa po oficijalno soop{teniot Izve{taj, toa go poka`a izjavata na premierot Nikola Gruevski.

“Maliot napredok” koj go soop{ti File, namesto da si go priznae, Gruevski izbra da go pravda so pritisokot na Brisel vrz Makedonija da se re{i sporot za imeto.

U{te edno videno scenario.

Ovaa vlada za sekoj neuspeh si ima svoj vinovnik.

Nejse. No, zaboravame deka s$ dodeka povtoruvaweto na preporakata nie go sfa}ame kako uspeh, u{te dolgo }e stoime vo mesto i so pozdrav }e gi ispra}ame sosedite kon Evropa.

Dobro e {to Vladata se vodi od maksimata deka povtoruvaweto e majka na znaweto. No, sepak, zaboravila deka povtoruvaweto zna~i i stoewe vo mesto.

Tokmu zatoa, u~enicite i studentite povtoruvaat godini ili povtoruvaat ispiti.

So studentski re~nik, tie pi{uvaat godina na kvadrat.

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

A bidej}i Makedonija ve}e tret pat ja dobiva istata preporaka, po prostata logika zna~i deka ja pi{uva 2009 godina na kub. Kolku }e nau~ime nie od povtoruvawata (koi najverojatno }e se mno`at so godini) vremeto }e poka`e. No, s$ poizvesno e deka nie }e ostaneme edinstveni koi odnadvor }e gi pozdravuvaat svoite sosedi ka~eni vo vozot koj poleka, no sigurno odi kon Evropa.

Preporaka na kub ne e uspeh, pa kolku sakate trudete se toa taka da go spakuvate! Realnosta e edna - Makedonija od 2009 godina navamu nema konkreten napredok na patot kon EU. Preporakata vo 2009 godina, koja ottoga{ na Unijata & stana glavna alatka za em da ne trgne nastrana, em da bideme zadovolni, ni{to ne zna~i. So nea tapkame vo mesto s$ dodeka istata ne se pretvori vo realen datum.

PS. Pres-konferencijata na evrokomesarot File, koga pred novinarite vo Brisel gi ~ita{e klu~nite elementi od izve{taite za kandidatskite zemji i zemjite koi aspiriraat da stanat ~lenki na EU, potseti mnogu na ~itaweto na rezultatite od Evrovizija. Dodeka site na{i sosedi odea ponatamu (barem so tie {to sekoga{ se sporeduvame), nie povtorno ostanavme vo grafata u~esnici koi ne odat ponatamu, odnosno stojat vo mesto! Cela sre}a, dogodina povtorno mo`eme da u~estuvame.

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

2.500

M

ilijardi evra se o~ekuva da iznesuva obemot na Evropskiot fond za finansiska stabilnost.

Pretsedatelot na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso, zav~era predlo`i 17-~lenata evrozona “maksimalno” da go zgolemi obemot na fondot za spas na prezadol`enite ~lenki, a istovremeno dr`avite da ne izdavaat novi garancii.

Eden od pretstavnicite na EU smeta deka za da se zgolemi potencijalnata finansiska efikasnost na Fondot, toj treba da se pretvori vo banka, koja bi nabavuvala sve`i pari od ECB preku zaemi bez nikakvi ograni~uvawa, {to be{e otfrleno, bidej}i bi pretstavuvalo kr{ewe na Dogovorot za EU.

SKANDAL: TENDEROT ZA AVTOPATI[TATA P

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

GRANIT I [TRABAG NEMA DRUGI PONUD

370

ALEKSANDRA SPASEVSKA

M

spasevska@kapital.com.mk

Makedonskata grade`na ko m p a n i j a Gr a n i t i avstriskata [trabag, koi bea eden od pette konzorciumi {to vlegoa vo trkata za koncesija na avtopati{tata vo Makedonija, se otka`aa od proektot, doznava “Kapital”. Ovie grade`ni kompanii nema da dostavat ponuda za koncesionirawe na avtopati{tata, za {to pred dva dena go informirale i Ministerstvoto za transport i vrski. Konzorciumot, koj se smeta{e za eden od favoritite, bidej}i e edinstven vo koj ima makedonska kompanija, nemal poddr{ka od bankite za da u~estvuva na tenderot.

Po poslednoto odlo`uvawe, pette konzorciumi koi se kvalifikuvaa vo prvata faza treba{e ponudite da gi dostavat do 10 oktomvri. Od Ministerstvoto za transport v~era informiraa deka do 12 ~asot ne pristignalo nitu edno barawe za u~estvo vo postapkata od kompaniite koi bea kvalifikuvani. No, ne ka`uvaat dali povtorno }e se odlo`uva rokot, po ~etvrti pat, ili }e se poni{ti tenderot.

Zo{to ministerot Mile Janakieski dozvoli vakov vakuum-prostor, vo koj mo`e s$ da se slu~i, ako se znae deka proektot e vreden edna milijarda evra? Dali ne{to se dogovara nadvor od tenderskata procedura?

Fakt e deka zainteresiranite kompanii se otka`uvaat. Ministerstvoto za transport tri pati go prodol`i rokot do koj kompaniite treba da gi dostavat ponudite za koncesija na 370 kilometri avtopat. Se otvora pra{aweto dali e mo`no koncesijata na avtopati{tata, proekt koj se prolongira pove}e od dve godini, da propadne.

kilometri avtopat treba da izgradi idniot koncesioner i so niv }e upravuva vo narednite 35 godini

27

meseci trae procesot za koncesionirawe na avtopati{tata, a rabotata ne e mrdnata od mrtva to~ka

Vladata navesti deka ako se slu~i toa, dr`avata mo`e da zastane zad proektot, no toa ne e oficijalizirano.

Stra{o Milkovski, generalen direktor na Granit, koj pred nekolku meseci be{e siguren deka so svojot partner [trabag se favoriti za koncesija na avtopati{tata bidej}i nivnata ponuda }e bide najpovolna, veli deka bankata koja trebalo finansiski da gi podr`i se otka`ala.

“Pred dva dena dostavivme informacija do Ministerstvoto za transport deka zaedno so na{iot partner

vo konzorciumot nema da u~estvuvame na tenderot za koncesija na avtopati{tata od Koridorot 8, odnosno nema da dostavime ponuda, bidej}i bankata so koja sorabotuva na{iot partner re{i da ne go poddr`i proektot finansiski”, izjavi Milkovski za “Kapital”.

Toj ne saka{e da go komentira prolongiraweto i ~estoto odlo`uvawe na rokovite od Ministerstvoto za transport so obrazlo`enie deka nema da u~estvuva vo proektot i zatoa ne mu se va`ni rokovite.

KOI ^ETIRI KONZORCIUMI OSTANAA VO TRKA ALPINE BAU GMBH OD AVSTRIJA, LIMAK OD TURCIJA I SOMA ENTERPRAJZ OD INDIJA. Ovoj konzorcium e eden od favoritite, so ogled na toa {to Alpine bau ve}e raboti na nekolku proekti vo Makedonija, kako {to se Muzejot na VMRO, obikolnicata vo Ohrid, avtopatot Tabanovce-Kumanovo i zgradata na filharmonijata. Turskata kompanija Limak pak, e prisutna vo reginot od minatata godina, koga go zede pod koncesija aerodromot vo Pri{tina, a be{e zainteresirana i za dvata aerodromi vo Crna Gora. Indiskata Somi enterprajz, koja e mlada kompanija koja postoi petnaesetina godini, e najbrzoraste~ka vo ovoj sektor. Lani ima{e obrt od 3,1 milijardi dolari.

1

BUIK TRAVO I DTP TERASMENT OD FRANCIJA I INTERTOL JUROP OD UNGARIJA Ovoj konzorcium mo`ebi e eden od najmo}nite {to ja pomina prvata faza od tenderskata postapka. Buik e edna od najgolemite grade`ni kompanii vo Francija, koja gradi vo re~isi site zemji vo Evropa. DTP Terasment e del od Buik i e specijalizirana za izgradba na avtopati{ta. Minatata godina ima{e obrt od 9,2 milijardi evra. Ungarskata Intertol Jurop isto taka e specijalizirana za izgradba na avtopati{ta, a samo vo poslednite nekolku godini ima gradeno vo Ungarija, Polska, Florida i Ju`na Afrika.

2

Navigator

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK MLAD, ZGODEN, BOGAT I INVESTITOR

BETI SANEVA ovata kolekcija na Astibo stigna vo proda`ba i ovoj brend u{te edna{ doka`a deka makedonskata tekstilna industrija ne mora da bide samo lon-proizvodstvo

N

XANFRANKO LAN^I jser na pazarot vo Kanada i vo SAD go lansira prviot prenosliv kompjuter “ultrabuk”, so koj otvori nova epoha vo IT-industrijata vo svetot

E

BLERIM BEXETI

@OZE MANUEL BAROSO

ite obidi na Evropema dobredojde od Brisel S skata komisija da poka`e N za noviot minister za deka ima plan za kraj na pravda i so pravo, zatoa {to vo ovoj resor reformite odamna imaat izbegano od vistinskiot kolosek

dol`ni~kata kriza vo evrozonata se o~ajni i jalovi, zatoa {to se poka`a deka nema plan

ROPA\A,, A JANAKIESKI MOL^I

SE OTKA@AA, DI ZA AVTOPATI[TATA

H

Hrvatska, odnosno Zagreb dobi nov bogata{. Toj e mlad (28 godini), zgoden i mnogu bogat – upravuva so semejno bogatstvo koe “te`i” 19 milijardi dolari. Davor Luk{i} e vnuk na Antonio Androniko Luk{i} Abaroa, ~ileanski biznismen so hrvatsko poteklo. Negoviot dedo imal rudnik za bakar i ja kupil Bankata na ^ile.

Mladiot potomok sega }e investira i }e `ivee vo Hrvatska. ]e upravuva so kompanijata Jadranski luksuzni hoteli. Ima najavi deka }e go ku-

DAVOR LUK[I]

pat i fudbalskiot klub Hajduk za 80 milioni kuni. Davor Luk{i} se promovira{e na investiciskiot forum Invest in Croatia 2011.

Zna~i, ne bilo te{ko da se investira vo regionot. A u{te pomalku da se bide uspe{en biznismen na mladi godini. Luk{i} dobi te{ka zada~a od svojot dedo - da go odr`i rejtingot i bogatstvoto na familijata. Da vidime kolku }e bide uspe{en.

GUBITNIK NOVIOT MANEVSKI VO IZVE[TAJOT NA EU!

Vo trka za koncesija na avtopati{tata e turskata firma Limak grup, koja pred nekolku meseci go zede pod koncesija aerodromot vo Pri{tina. Dali tenderot za avtopati{tata be{e otvorena kako tema na sredbata na premierot Nikola Gruevski so turskiot Rexep Taip Erdogan,?

Makedonskata grade`na kompanija Granit i avstriskata [trabag, koi bea eden od pette konzorciumi {to vlegoa vo trka za koncesija na avtopati{tata vo Makedonija, se otka`a od proektot, doznava “Kapital”. Po poslednoto odlo`uvawe kompaniite treba{e ponudite da gi dostavat do 10 oktomvri, no do Ministerstvoto za transport do v~era do 12 ~asot ne stignalo niedno barawe. Nema informacija dali povtorno }e se odlo`uva rokot, po ~etvrti pat, ili }e se poni{ti tenderot. Zo{to ministerot Mile Janakieski dozvoli vakov vakuum-prostor, vo koj mo`e s$ da se slu~i, ako se znae deka proektot e vreden edna milijarda evra? Dali ne{to se dogovara nadvor od tenderskata procedura?

Od Grade`nata komora pri Stopanskata komora na Makedonija velat deka treba {to pobrzo da se najde koncesioner na avtopati{tata, bidej}i so toa }e porasne grade`ni{tvoto. Nezavisno koj konzorcium }e go dobie tenderot, najgolem del od grade`nite raboti }e gi izvr{uvaat doma{nite grade`ni kompanii.

“Bi bilo ubavo makedonska kompanija da go dobie tenderot za izgradba na apti{tata, no doma{nite kompanii nemaat poddr{ka od bankite za vakvi proekti.

Ne mo`at da obezbedat 250 milioni evra bankarska garancija za izgradba na avtopatot od DemirKapija do Smokvica, a ne da u~estvuvaat na tender vreden edna miljarda evra”, veli Nikola Velkov, pretsedatel na Grade`nata komora.

JANAKIESKI MOL^I Od Ministerstvoto za transport ne dobivme informacija dali e mo`no da se poni{ti proektot i koi se idnite ~ekori za ovoj proekt. Spored poslednoto odlo`uvawe na rokovite,

AKTORI AKTO KONSE[NS OD GRCIJA Ovaa kompanija e del od najgolemiot grade`en konglomerat vo Grcija, Elaktor, koja gradi vo 12 zemji vo Evropa. Gradi nekolku avtopati{ta, najgolemata son~eva centrala vo Grcija, hidroelektrana na Crvena Reka vo Srbija, tunel od Elbasan do Tirana vo Albanija, u~ili{ta, bolnici i zgradi. Lani ima{e obrt od 1,3 milijardi evra.

3

[IKOM BINUI OD IZRAEL I GRUPO SUAREZ DE KOSTA OD PORTUGALIJA Konzorciumot go predvodi izraelskata kompanija [ikun Biuni, koja e najgolema grade`na kompanija vo Izrael. Ima raboteno na golemi infrastrukturni proekti vo Izrael, kako {to se javni pati{ta, kanalizacii i druga infrastruktura. Partner vo konzorciumot e portugalskata Soares de Kosta, koja osven infrastruktura, gradi i ku}i, zgradi, proizveduva grade`ni materijali. Raboti na proekti vo Angola, Mozambik i vo SAD. Vkupniot obrt minatata godina iznesuva{e okolu 900 milioni evra.

4

pette konzorciumi treba{e da gi dostavat ponudite najdocna do 10 oktomvri, no do v~era (13 oktomvri) nema{e nikakva informacija od Ministerstvoto.

Postapkata za koncesionirawe na pati{tata ve}e trae dve godini i tri meseci.

Prviot rok do koj konzorciumite treba{e da gi dostavat ponudite be{e 26 april godinava, a vo rok od tri meseci Vladata treba{e da ja izbere najpovolnata ponuda. Ako ne bea odlo`eni rokovite, spored prvi~nite najavi od Vladata, avtopati{tata ve}e treba{e da se gradat.

Ekspertite komentiraat deka so ogled na toa {to se raboti za eden od najgolemite infrastrukturni proekti vo

dr`avata, biznis vreden nad edna milijarda evra, ne treba da se ostavaat dilemi vo javnosta. Spored metodologijata na me | u n a r od nite a n t i ko ru p c i ski institucii, odlo`uvaweto na olku vreden proekt vo klu~en moment, odnosno koga kompaniite treba da gi dostavat svoite

ponudi sekoga{ otvora mo`nost za korupcija i dogovori vo ~etiri o~i.

I

I ovaa godina najgolem del od kritikite vo Izve{tajot za napredokot na Makedonija odat na adresa na javnata administracija. Reformite koi entuzijasti~ki gi najavi Vladata ovaa godina ni{to ne smenile - ocenkite od minatite godini Brisel samo ni gi "prepi{a" i ovaa godina. Toa {to razo~aruva e {to do ministerot Ivo Ivanovski ne dopiraat ovie izjavi. Ni pomalku, ni pove}e, samo den po Izve{tajot toj non{alantno ve}e najavuva novi vrabotuvawa. Spored negovata izjava, vo koja toj veli deka rezultatite }e se vidat vo narednite meseci, koga povtorno }e ima vrabotuvawa, o~igledno Ivanovski smeta deka samo novite vrabotuvawa se reformite

IVO IVANOVSKI vo dr`avata. So toa samo u{te edna{ ja potvrduva tezata deka site reformi koi gi pravi Vladata se samo proekt pove}e za mesto plus na partiskite poslu{nici vo administracijata. No, sega mora da bidat pretpazlivi. Brisel vo Izve{tajot otkriva deka pomalite etni~ki zaednici ve}e se zastapeni so 30% vo administracijata, {to e duri 5% pove}e od dogovorenoto. Taka, ako vo minatoto filter za novi vrabotuvawa sekoga{ bea ramkovnite, sega ovoj filter Brisel ve}e go zatvori.

Koi }e bidat novite na~ini za vrabotuvawa ostanuva da se vidi.

MISLA NA DENOT

Glaven uslov vo ponudite se visinata na koncesiskiot nadomest za dr`avata i subvenciite {to }e gi baraat koncesionerite poradi nedovolna frekventnost na pati{tata.

Tokmu poradi ovie uslovi, ministerot Mile Janakieski mora da bide transparenten i odgovoren vo sproveduvaweto na tenderot. No, toa ne e slu~aj.

LU\ETO SAKAAT EKONOMIJA I PODGOTVENI SE DA JA PLATAT SEKOJA CENA ZA DA JA DOBIJAT

kubanski nacionalen heroj

LI AJKOKA

AMERIKANSKI BIZNISMEN, TATKO NA ORIGINALNIOT “MUSTANG

Navigator

4 DENOT...

GRAFIK NA D

FOTO NA DENOT...

NAJGOLEMI RABOTODAVA^I ZA 2010 GODINA

PROTESTITE PRODOL@UVAAT

1. ELEM

3,880

2. EVN Makedonija

2,633

3. JP Makedonski {umi

2,272

4. Makedonska po{ta AD

2,154

5. Granit

2,024

6. Makpetrol AD

1,806

7. JP Makedonija pat 8. Makedonski `eleznici transport 9. JP za `elezni~ka infrastruktura 10.Javno soobra}ajno pretprijatie

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

1,567

1,442 1,431 1,317

izvor: 200 najgolemi i najuspe{ni firmi vo Makedonija 2010 Dokaz deka dr`avata e najgolem rabotodavec vo Makedonija e i poslednoto rangirawe na 200 najgolemi i najuspe{ni kompanii za 2010 godina. Od top 10 najgolemi rabotodavci za 2010 godina samo tri se privatni firmi, a ostanatite se dr`avni kompanii. Samo dr`avnata ELEM vrabotuva duri 3.880 lu|e, od vkupno 659.557 vraboteni vo zemjava vo posledniot kvartal lani.

SVETOT NIZ MEDIUMITE

rotestite protiv golemite svetski korporacii, koi po~naa vo Wujork pred Volstrit, stanuvaat s$ pomasovni i vo drugite gradovi vo SAD. Vo Va{ington grupa protestanti pred zgradata na Federalnite rezervi (FED) zapali i dolari.

P

DOL@NI^KATA KRIZA VO EVROPA VLEGUVA VO WALL W A STREET JOURNAL Vesnikot pi{uva za padot Ves na sistemot na popularniot telefon Blekberi, lar koj vo izminatite tri dena ne rabote{e vo Severna Am Amerika, na Bliskiot Istok, vo Evropa i vo Afrika. tok Spo Spored vesnikot, problem lemot bil predizvikan so otka`uvaweto na klu~niot otk pre prekinuva~ vo ramkite na infrastrukturata na sistemot i deka rezervniot sis pre prekinuva~ isto taka potfrl frlil

DNEVNIK D NE Bugarskiot vesnik Bug pi{uva za promenata pi{ na zemjodelskata politika na Evroppol skata unija. Spored ska vesnikot, se menuva ves na~inot na sobirawe na~ na parite za finansirawe vo zemjodelsir stvoto od zemjitestv ~lenki, pa sega pove} ~le e ppari }e dobivaat novite zemji-~lenki nov vo Unijata..

POSLOVNI Hrvatskiot vesnik povtorno pi{uva za problemot na Agrokor so zemjodelskiot kombinat PIK Vrbovec, koj e vo negova sopstvenost, i deka bez ogled na s$, grupacijata o~ekuva rast na prihodite vo ovaa mesna industrija, a najavuva i investicii od 350 milioni kuni.

CHINA DAILY Vesnikot pi{uva za najnoviot izve{taj na Evropskata komisija za napredokot na Turcija kon Evropskata unija, kade {to dr`avata ima golemi kritiki zatoa {to ne storila dovolno za normalizirawe na odnosite so Republika Kipar, koja e ~lenka na EU. [tefan File istaknal deka vo pristapnite pregovori ne e napraven napredok pove}e od edna godina.

OSTANUVAAT U[TE ZA SPAS NA EVROZO BIQANA ZDRAVKOVSKASTOJ^EVSKA

E

zdravkovska@kapital.com.mk

Evrozonata ima u{te 10 dena `ivot... Evroto go ru{i svetskiot finansiski sistem... Evropskata bomba ot~ukuva... Ova se samo del od naslovite vo svetskite mediumi koi denovive objavuvaat pesimisti~ki i crni scenarija za evroto i za evrozonata ako liderite na zemjite od evrozonata ne uspeat da najdat re{enie za dol`ni~kata kriza, koja, spored site informacii, se zakanuva da go uni{ti svetskiot finansiski sistem. Celiot svet ja o~ekuva sredbata na zemjite od evrozonata, koja }e se odr`i na 23. oktomvri, na koja politi~kite lideri treba da objavat usoglasen stav za toa dali Grcija }e ja dobie potrebnata pomo{, dali i vo kolkav obem }e se otpi{at gr~kite dolgovi, koj i kako }e gi dokapitalizira evropskite banki koi }e pretrpat milijardi evra zagubi vo slu~aj na kontroliran gr~ki bankrot i kako }e se vrati izgubenata doverba vo evroto.

Grupa od 100 ugledni i zagri`eni Evropejci, me|u koi i Xorx Soros, pred dva dena upatija otvoreno pismo do liderite na 17 zemji od evrozonata vo koe predupreduvaat deka dol`ni~kata kriza vo evrozonata bi mo`ela da go uni{ti svetskiot finansiski sistem.

“Dol`ni~kata kriza poka`a deka evroto ne e ni pribli`no sovr{ena valuta kako {to se misle{e. Za da se re{at problemite, mora da gi ispitame i da gi korigirame slabostite na osnovite na koi e post-

Celiot svet ja ~eka sredbata na evropskite lideri, koja }e se odr`i na 23. oktomvri, na koja se o~ekuva da bide objaven planot na Merkel i Sarkozi za spas na evroto i evrozonata. Dodeka detalite na krizniot plan se dogovaraat vo najgolema tajnost, “Kapital” analizira koi se mo`nite tri scenarija za spas na evroto i posledicite koi }e gi trpi Makedonija i celiot svet aveno evroto, namesto da dozvolime evroto da go zagrozi i da go uni{ti celiot finansiski sistem”, se istaknuva vo otvorenoto pismo, vo koe, pokraj drugoto, se povikuvaat vladite da osnovaat zaedni~ka institucija koja }e mo`e da obezbeduva likvidnost za celata evrozona, a ne samo za oddelni zemji i banki, da se zacvrstat kontrolite na finansiskiot pazar i da se napravi revizija na strategijata za ekonomski rast na celata Evropska unija.

Toa {to o~ekuvaat da go s lu{nat inve s titorite od celiot svet na evrosamitot na 23. oktomvri e zaedni~kiot plan na Ge rma n i j a i F r a n c i j a za spas na evrozonata i stopirawe na dol`ni~kata kriza. Iako s$ u{te ne se znaat konkretni detali za planot za spas na evrozonata, evropskite lideri ve}e smiruvaat deka ne treba da se o~ekuva deka Merkel i Sarkozi }e ponudat vol{eben lek koj site go baraat, tuku samo pridones za da se vrati doverbata vo evroznoata.

Iako tehni~kite detali na planot za spasuvawe se rabotat vo golema tajnost, ve}e se {pekulira deka krizniot plan }e opfa} a zaedni~ki dogovor za dokapitalizacija na evropskite banki, re{enie za dol`ni~kite problemi na Grcija, kako i predlozi za ostvaruvawe na pobliska ekonomska sorabotka so zemjite-~lenki na Evropskata unija.

Dodeka detalite na krizniot plan se dogovaraat vo najgolema tajnost, “Kapital” analizira koi se mo`nite scenarija za spas na ev-

roto i posledicite koi } e gi trpi Makedonija i celiot svet.

SCENARIO 1 DELUMEN BANKROT NA GRCIJA, PRIVREMEN SPAS ZA EVROTO

Prvoto scenario e deka }e se slu~i bankrot na Grcija, a Grcija i ponatamu }e ostane vo evrozonata. Toa zna~i deka }e bide otpi{an samo del od gr~kiot dolg, a ostanatiot del }e bide reprogramiran na podolg rok na otplata, so {to Grcite }e imaat teoretski {ansi da go vra} aat dolgot.

Vo toj slu~aj, mnogu golemi evropski banki }e dobijat politi~ki diktat da otpi{at milijardi evra vredni dr`avni gr~ki obvrznici, odnosno pobaruvawa koi gi imaat kon Grcija kako nenaplatlivi. Gr~kiot dolg } e se namali, zemjata }e bide primorana na te{ki i bolni reformi, a mnogu evropski banki }e se dovedat vo situacija da mora da obezbedat dopolnitelen kapital za da se spasat od bankrot. Pove}e od izvesno e deka tie nema da mo`at da obezbedat kapital od me|unarodnite finansiski pazari poradi ogromnata neizvesnost deka }e stanat z avisni od spas uvawe od vladite so dr`avni pari. Iako se zagovara formirawe edinstven evropski fond za spasuvawe na problemati~nite banki, izvesno e deka nekoi banki }e bidat ostaveni da bankrotiraat poradi toa {to nivnoto spasuvawe }e bide preskapo. Vo ova scenario

doverbata vo evrozonata } e bide vratena, a evroto spaseno. No, samo dodeka drugite problemati~ni zemji kako Portugalija, Irska ili Italija ne pobaraat otpisot na del od dolgovite da va`i i za niv, a ne samo za Grcija.

SCENARIO 2 DELUMEN BANKROT NA GRCIJA I MASOVNA DOKAPITALIZACIJA NA BANKI

Vtoroto scenario e deka zagubite na privatnite investitori i banki poradi gr~kiot dolg }e iznesuvaat me|u 30% i 50%, namesto prethodno predvidenite 21%, bidej}i Grcija e vo podlaboka recesija od o~ekuvanata, dodeka pazarnite kamatni stapki od donesuvaweto na prviot paket za spas na Grcija, te`ok 110 milijardi evra, se izmeneti.

Vo vakvo scenario, duri i Grcija da ja napu{ti evrozonata, zagubite za mnogu evropski banki }e bidat mnogu, mnogu pogolemi otkolku {to se prognozira sega i tie }e mora da bidat dokapitalizirani vo najkratok mo`en rok. Na vakvo scenario minatata nedela upati i @oze Manuel Baroso, pretsedatel na Evropskata komisija, koga go pretstavuva{e krizniot plan za evrozonata vo Evropskiot parlament.

“Evropskite banki mora itno da se dokapitaliziraat. Dr`avite mora da im pomognat na bankite koi se zagrozeni poradi dol`ni~kata kriza vo evrozonata, no duri otkako

Navigator

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

3 FAKTI ZA...

6.811%

Porasna prihodot na Xonson Meti vo Makedonija vo 2010, {to se dol`i na pu{taweto vo poln pogon na fabrikata

2.356.920% 12

Porasna dobivkata pred odano~uvawe na Panto grup, firma koja se zanimava so trgovija na malo so novi proizvodi

Farmacevtski kompanii ima me|u 200 najgolemi kompanii vo zemjava, {to gi pravi najbrojni

PROCENKI...

DIMITAR BOGOV GUVERNER NA NBRM MAKEDONSKITE BANKI SE STABILNI

G

uvernerot na Narodnata banka na Makedonija smeta deka iako krizata vo Grcija e seriozna, nema da vlijae na makedonskite banki, koi, spored nego, se stabilni, so odli~na kapitaliziranost i mnogu visoka likvidnost.

“Makedonskite banki ne se izlo`eni kon Grcija. Parite na deponentite se plasirani vo makedonskata. Od toj aspekt, ne o~ekuvame prenesuvawe na negativnite efekti kon makedonskite banki. Narodnata banka e tuka, ja sledi situacijata, postojano e podgotvena da im pomogne na bankite”, re~e Bogov.

FINALNA FAZA

10 DENA ONATA

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

VLADATA ]E POZAJMI 130 MILIONI EVRA OD SVETSKA BANKA

V

ladata }e se zadol`i 130 milioni evra vo Svetska banka za da go finansira buxetskiot deficit. Toa e 5% od vkupniot dr`aven buxet za 2010.

“Svetska banka }e ni pomogne da gi ubla`ime tro{ocite za obezbeduvawe pari na me|unarodniot finansiski pazar. Iako us l o v ite se ote`n at i i pazarite se rizi~ni, o~ekuvame da dobieme dobra kamata”, izjavi v~era ministerot za finansii, Zoran Stavreski.

Toj najavi deka do krajot na godinata }e izdadat i dolgoro~ni obvrznici na doma{niot pazar. Stanuva zbor za petgodi{ni obvrznici, za koi ve}e projavile interes penziskite fondovi i bankite.

“Postojat rizici vo evropskata ekonomija i toa ne mo`e da bide pozitivno za Makedonija. Sepak, zemjava ima solidni makroekonomski osnovi, kako nizok javen dolg i buxetski deficit. O~ekuvame evropskite lideri da prezemat seriozni merki i da gi sredat problemite”, istakna Stavreski.

Ministerot ne gi otkriva o~ekuvawata na Vladata za rastot na ekonomijata idnata godina, nitu kolku }e “te`i” Buxetot za 2012 godina.

OKTA NAJGOLEMA, MAKEDONSKI TELEKOM NAJUSPE[NA FIRMA

M

Celiot svet go ~eka planot za spas na evroto na Merkel i Sarkozi }e gi iskoristat sopstvenite izvori, a na bankite koi nema da imaat dovolno kapital i }e dobijat dr`avna pomo{ mora da im se zabrani da ispla}aat dividendi i bonusi”, izjavi Baroso. Vo takov slu~aj, mo`e da se o~ekuva deka za dokapitalizacija na evropskite banki }e bidat potrebni nad 200 milijardi evra, koi treba da bidat obezbedeni od zaedni~kiot fond za spas na evroto, vo koj, spored germanskiot kancelar, Angela Merkel, treba da u~estvuvaat site zemji na Evropskata unija, a ne samo zemjite od evrozonata.

SCENARIO 3 BANKROT NA GRCIJA I BANKROT NA EVROTO

Tretoto scenario, koe barem zasega se ~ini pomalku verojatno, e Grcija da ne ja dobie potrebnata pomo{ od evropskite zemji ili da dobie samo delumna pomo{ i

da bide ostavena celosno da bankrotira. Toa zna~i deka dolgot na gr~kata dr`ava, koj nadminuva 350 milijardi evra, }e bide proglasen za celosno nenaplativ, so {to mnogu banki i dr`avi }e izgorat so gr~kiot bankrot.

Vo ova scenario Grcija bi ja napu{tila evrozonata i evroto i povtorno bi se vratila na drahmata.

No, mnog u eksperti se somnevaat deka ako se dozvoli bankrot na Grcija, duri i ako taa izleze od evozonata, toa bi zna~elo celosno propa|awe na ev-

roto kako valuta i povlekuvawe bankrot na u{te nekolku zemji koi imaat problem sami da gi otpla}aat dolgovite, kako na primer Italija, Irska, Portugalija... Ako se znae deka evroto e vovedeno vo 17 zemji, so nad 350 milioni `iteli, a posredno so evroto se vrzani site evropski zemji, kade {to na golemo se {tedi i se kreditira vo evra, toga{ krahot na evroto bi zna~el

krah za site tie ekonomii, no i krah na globalniot finansiski sistem so nesogledlivi posledici vrz svetskata ekonomija.

KAKO EVROTO OD DOBRA IDEJA SE PRETVORI VO TRAGEDIJA? a mnogu eksperti tokmu prezadol`enosta na zemjite od evrozonata }e bide vinovna za eventualniot krah na evroto, koj ako se slu~i bi imal nesogledlivi posledici vrz ekonomskiot i finansiskiot sistem kakvi {to dosega gi poznavame.

“Gr~kata kriza otkri zo{to evroto e najopasnata svetska valuta. Evroto be{e postaveno na osnovi od dolgovi i izmami, kade {to ekonomskite principi bea `rtvuvani za smetka na romanti~nite politi~ki vizii. Istorijata na zaedni~kata valuta e prikazna za dobra ideja koja se pretvori vo tragedija od ogromni dimenzii”. Ova e del od naslovnata tema na germanskiot magazin “[pigel”, “Kako dobrata ideja se pretvori vo tragedija”, vo koja se zaklu~uva deka spasot na evroto e nevozmo`na misija.

Z

akedonski Telekom i vo 2010 godina e najuspe{na firma, a Okta ostana najgolema, poka`a edicijata “200 najgolemi i najuspe{ni firmi vo Makedonija” na Euro biznis-centarot. Lani 200-te najgolemi firmi ostvarile 44,75% od vkupniot prihod, a najuspe{nite 54% od dobivkata pred odano~uvaweto na site kompanii vo zemjava.

“Novata ~etirigodi{na programa na Vladata e orientirana kon ekonomski razvoj, poddr{ka vo sozdavawe povolna biznisklima i zajaknuvawe na ekonomijta preku konkretni inicijativi i proekti so cel da se sozdade funkcionalna pazarna ekonomija i da se zgolemi konkurentnosta na makedonskata ekonomija”, izjavi ministerot za ekonomija, Vaqon Sara}ini, na promocijata na edicijata.

Deset najgolemi firmi vo Makedonija se: Okta (vkupen prihod od 31.463.823.921 denari), Makpetrol, EVN Makedonija, ELEM, Feni industri, Makedonski Telekom, T-Mobile, Xonson Meti, Ar~elormittal (CRM) i Makstil. Deset najuspe{ni se: Makedonski Telekom (dobivka pred odano~uvawe od 13.018.922.083 denari), T-Mobile, Kameni most komunikacii, Sasa, Feni industri, Usje, Imperial tobako TKS, Pivara Skopje, MEPSO i Alkaloid.

Najbrzoraste~ka firma vo e Erikson telekomunikacii.

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2,157.34 2010/2011 2010/2011

Max. 2 2,827.62 82 827 62 Min. 2,059.92

Na Makedonskata berza v~era be{e ostvaren promet od 162.988,19 evra od redovno trguvawe, koj bele`i rast od 26,70% vo sporedba so prethodniot trgovski den.

Glavniot berzanski indeks MBI-10 na dnevno nivo zabele`a porast od 0,92% i trgovskiot den go zavr{i so vrednost od 2.157,34 indeksni poeni. Makedonskiot berzanski indeks MBID na dnevno nivo zabele`a porast od 1,17% i trgovskiot den go zavr{i so vrednost od 2.265,80 indeksni poeni.

Indeksot na obvrznici pak, OMB porasna za 0,32%. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Силекс Кратово

70.00 +4,00

+6,06% 6 06%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК УНИ банка

440.00 -30,00

-6,38% 6 38%

DOW JONES 13,000 12,500 12,000 11,500 11,000 10,500 10,000

9,500 07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

11,518.80 +0,90% 0 90%

Akciite na azisko-pacifi~kite berzi v~era porasnaa bidej}i investitorite se nadevaat deka na povidok e celosno re{avawe na evropskata dol`ni~ka kriza, velat poznava~ite.

Liderite na evrozonata pak, velat deka zagubite na privatnite investitori poradi gr~kiot dolg najverojatno }e iznesuvaat me|u 30% i 50%, namesto prethodno predvidenite 21%.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5,382.51 8,823.25 1,207.25 2,604.73 5,922.84 758.83

VALUTI

-1,09% +0,97% +0,98% +0,84% -1,19% +0,71%

СТАПКА

£ €

€ $

1.1417

1.3727

ПРОМЕНА

СТАПКА

ПРОМЕНА

-0,3%

-0,1%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1,668.50 -0,84% 0 84% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

ф р NAFTA BRENT

109.53 -1,64% 1 64% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Jirgen [tark

Dol`ni~kata kriza nema da se nadmine so toa {to stabilnite zemji }e im pomagaat na slabite.

6

Politika / Pari / Dr`ava

PREGLED VESTI

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

PO DVA DENA MOLK VO VLADATA, SE OGLASI LIDEROT NA DUI

AHMETI: AKO NE STOPIRAVME, ]E SE ZAOSTREA ME\UETNI^KITE ODNOSI! NAJPOZNATIOT “SPIN-DOKTOR” VO SKOPJE

POLITI^KATA ELITA NEZAINTERESIRANA ZA KEMPBEL

N

itu eden politi~ar od Makedonija ne be{e zainteresiran da prisustvuva na predavaweto na “spin-doktorot” Alaster Kembel, porane{en direktor za komunikacii vo kabinetot na porane{niot premier na Velika Britanija, Toni Bler. Osven od politi~arite, otsustvuva{e zainteresiranost i na dr`avnite institucii. Na mo`ebi edno od najiteresnite predavawa od oblasta na odnosi so javnosta prisutni bea edinstveno pretstavnici od PR-slu`bata na Ministerstvoto za nadvore{ni raboti i op{tinite Karpo{ i Kumanovo. Najgolem del od posetitelite na nastanot bea lica od PR-agencii, no i pretstavnici od EVN, Narodna banka i VIP. “Prikaznite mnogu polesno se prodavaat vo Amerika, otkolku na Balkanot”, istakna Kempbel, za kogo, sepak, Balkanot ostanuva predizvik, bidej}i e golem poznava~ na sostojbite vo regionot.

Vo intervju za “Kapital”, Kempbel veli deka ne se ~uvstvuva kako “spin-doktor”. “Mislam deka prili~no te{kata rabota ja rabotev dobro, a isto taka, deka podobro go razbrav na~inot na koj{to se menuvaa mediumite otkolku {to go sfatija mnogu od samite mediumi. No, smetam deka edna od najsilnite strani mi be{e sposobnosta da razmisluvam strate{ki, politi~ki i da bidam timski igra~”, veli Kempbel vo intervjuto.

Kempbel se javuva kako direkten u~esnik i kreator na taktiki na spinuvawe, osobeno pri bombardiraweto na Srbija od strana na NATO vo 1999 godina, primer koj se koristi kako referenca vo site svetski {koli za odnosi so javnosta.

Toj e vistinska atrakcija na severot od zemjava, na Kosovo, kade {to e anga`iran kako sovetnik na premierot Ha{im Ta~i i na nekoi klu~ni lu|e vo Vladata. Kosovskata Vlada pobarala od Kempbel soveti za strate{kite komunikacii na zemjata, vklu~uvaj}i gi i planovite za novi reformi i procesot na evrointegracija. Kosovskata Vlada smetala deka preku sovetite na Kempbel }e gi intenzivira oficijalnite poseti vo zemjata i }e ja zasili komunikacijata so visokite evropski funkcioneri. Kempbel e najmnogu cenet vo Kosovo i poradi ulogata {to ja ima{e vo vladata na Bler za spre~uvawe na politikata na re`imot za etni~ko ~istewe na Milo{evi}.

PREKU KONCESII I JAVNO-PRIVATNO PARTNERSTVO DO POGOLEM EKONOMSKI RAZVOJ

S

o predlog-zakonot za koncesii i javno-privatno partnerstvo se ureduva dodeluvaweto koncesija na stoki od op{t interes i dogovor za vospostavuvawe javno-privatno partnerstvo. Spored predlaga~ot na zakonot, Ministerstvoto za ekonomija, so ovoj nov zakon }e se postigne celta za anga`irawe za finansirawe koncesija na stoki od op{t interes i dogovor za vospostavuvawe javno-privatno partnerstvo vrz osnova na na~elata na ednakvost i transparentnost.

“Vo Makedonija se prezema zna~aen ~ekor kon toa Ministerstvoto za ekonomija i poseben me{ovit Sovet od centralnata vlast i eksperti od ovaa oblast, koi }e ~lenuvaat vo nego, postojano da se vr{i nadzor na sproveduvaweto na ovie dogovori, koi vo Evropskata unija za 2007 i 2008 godina iznesuvaat okolu 60 milijardi evra. Se nadevam deka i Makedonija }e mo`e naskoro da gi koristi ovie dogovori, koi }e zna~at zna~itelna za{teda vo Buxetot, a istovremeno }e dovedat do toa da se koristat resursite na zemjata vo nasoka na ekonomskiot razvoj”, istakna Aleksandar Popovski, pretstavnik od Ministerstvoto za ekonomija, pred sobraniskata Zakonodavno-pravna komisija.

Sowa Mirakovska od NSDP apelira{e Ministerstvoto za ekonomija strogo da go podeli zemji{teto vo dr`avna sopstvenost, koe }e bide davano pod koncesija so cel da ne se slu~i dve zainteresirani strani da dobijat isto zemji{te. Sepak, potencira Mirakovska, tie }e go poddr`at ovoj zakon.

So ovoj predlog-zakon za prvpat se voveduva `albata kako pravno sredstvo protiv odlukite, dejstvata i propu{tawata na prezemeni dejstva od strana na javniot partner i koncedentot. Ministerstvoto za ekonomija se opredeluva kako nadle`en organ za sproveduvawe javnoprivatno partnerstvo, koe }e dejstvuva kako koordinator, a za prvpat se predviduva i vodewe registar za sklu~eni i dodeleni dogovori za javno-privatno partnerstvo i za koncesiite za stoki od op{t interes.

Dodeka {efot na makedonskata Vlada, Nikola Gruevski, s$ u{te mol~i za propadnatiot obid da se popi{eme, prozbore negoviot koaliciski partner. Spored liderot na DUI, Ahmeti, pri~ina za skandalot e opasnosta ako popisot prodol`i, da eskalira so etni~ki tenzii MAKSIM RISTESKI

D

risteski@kapital.com.mk

va dena po kolektivnata ostavka na Dr`avnata popisna komisija, {to avtomatski zna~e{e kraj na popisot, kone~no se oglasi eden od odgovornite, liderot na DUI, Ali Ahmeti. Toj ja smiruva javnosta deka krahot na najgolemata statisti~ka operacija, so {to dr`avata ja demonstrira{e svojata nesposobnost, vsu{nost, bil pozitivna rabota, oti donela “mir vo ku}a”.

“Ne mislam deka prekinot na popisot treba da se oceni negativno, bidej}i odlukata e opravdana i ne sakavme da pridoneseme za zaostruvawe na me|uetni~kite i me|upartiskite odnosi”, izjavi Ahmeti, dopolnuvaj}i deka DUI po analizata na konsenzualnata odluka na Dr`avnata popisna komisija celosno go poddr`ala potegot, bidej}i ovoj proces, spored nego, bil ispolitiziran u{te od po~etok, zazemal i me|uetni~ki dimenzii, a u{te pred da po~ne opozicijata go osporuvala procesot i rezultatite od nego.

Vo odnos na obvinuvawata deka vo 2002 godina popisot na naselenieto i doma}instvata bil falsifikuvan so brojot od 120.000 Albanci zaedno so SDSM, Ahmeti, poso~uvaj}i oti ne saka da navleguva vo analiza za sostojbite od pred 10 godini, potencira deka popisot vo 2002 godina bil po~nat na 1 noemvri, vo ist den, re~e, koga e formirana i novata vlada, {to zna~i deka popisot vo 2002 godina bil organiziran tokmu od VMRODPMNE. “Nevozmo`no e eden popis da bide organiziran od vlada koja go dobiva mandatot istiot den koga po~nuva”, re~e liderot na DUI, Ahmeti.

GRUEVSKI I PONATAMU MOL^I, MOL^AT I NEGOVITE PRATENICI! I dodeka vo javnosta, i pokraj obidite na vlasta da go relativizira skandalot, ne prestanuvaat branuvawata za popisot, glavniot ~ovek vo dr`avata, {efot na makedonskata Vlada, Nikola Gruevski, odlu~i i ponatamu da mol~i. Se otvori rasprava vo Sobranieto.

“Premierot Nikola Gruevski, kako najodgovoren za dosega najgolemiot skandal vo Makedonija, da dojde vo Sobranieto i da objasni {to to~no se slu~i i koi se vistinskite pri~ini za krahot na popisot”, pobara opozicijata na vonrednata sednica, na koja po itna postapka se najde predlog-zakonot za prestanucawe na va`eweto na Zakonot za popis. Vladata den porano go dostavi predlogot do Sobranieto, otkako

Ali Ahmeti, komentiraj}i gi obvinuvawata na koaliciskiot partner naso~eni kon SDSM, deka vo 2002 godina napravile nerealen popis so koj prika`ale 120.000 Albanci pove}e, veli deka treba na site da im e jasno oti popisot go organizirala Vladata na Qub~o Georgievski. “Nemo`no e eden popis da bide organiziran od vlada koja go dobiva mandatot istiot den koga po~nuva”, veli Ahmeti.

35 EVRA DNEVNO NÈ ^INEL EDEN POPI[UVA^!

Samo honorarite za u~esnicite na teren, {to }e im bidat isplateni na 20-ina iljadi lu|e za edinaesetdnevniot anga`man, vkupno }e iznesuvaat nad dva milioni evra. Osumte iljadi popi{uva~i izbrani na konkurs }e podelat okolu eden milion evra, a isto tolkav broj popi{uva~i od redovite na administracijata okolu 870 iljadi evra.

Honorari }e treba da se isplatat i za anga`manot na okolu ~etiri iljadi dr`avni i reonski instruktori i ~lenovi na komisii na popisni reoni. Spored gruba presmetka, vo koja dnevniot honorar prose~no izneDr`avnata popisna komisija podnese kolektivna ostavka so obrazlo`enie deka se podgotvuva falsifikuvawe na statisti~kata operacija.

Na sednicata govorea samo pratenici na opozicijata – vladeja~koto mnozinstvo mol~e{e po naredba na partiskiot vrv. “VMRO-DPMNE tvrdi deka prekinot se slu~il za da se spre~i falsifikat, no gra|anite sakaat da znaat to~no, so ime i prezime, koj e toj {to go falsifikuva{e popisot? Dali visok funkcioner na VMRODPMNE, na DUI ili mo`ebi od me|unarodnata zaednica?”, pra{a prateni~kata na SDSM, Vesna Bendevska.

Pratenikot na NSDP, Goran Misovski, pobara Sobranieto da se ogradi od skandalot i da ne mu dava legitimitet na negovoto prodol`uvawe so prifa}awe na vladiniot predlog-zakon.

“Javniot obvinitel da pobara odgovornost od Gruevski i Ahmeti {to ne uspeaja da organiziraat popis i frlija vo voda 10 milioni evra”, istakna Misovski.

Prateni~kata grupa na DPA ja napu{ti sednicata so obrazlo`enie deka tie odamna predupredile deka popisot

suva 800 denari, hotelskoto smestuvawe vo prose~en hotel 1.200 denari, a 200 denari ~ini avtobuski bilet vo eden pravec, popi{uva~ koj bil anga`iran nadvor od mestoto na `iveewe dr`avata ja ~inel 2.200 denari ili okolu 35 evra dnevno. Dr`avniot zavod za statistika }e mora da go plati i mediumskiot prostor {to go zakupi za emituvawe informativni poraki za popisot, a }e mora da pe~ati i novi popisnici, za{to golem del od aktuelnite se ve}e upotrebeni, a ostanatite bi imale zastaren datum pri sledniot obid da se popi{eme.

GORAN MISOVSKI

NSDP "Javniot obvinitel da pobara odgovornost od Gruevski i Ahmeti {to ne uspeaja da organiziraat popis i frlija vo voda 10 milioni evra" }e zavr{i so debakl i sega nemalo potreba da konstatiraat deka bile vo pravo.

Vo ime na Vladata predlogzakonot go obrazlo`i ministerot za pravda, Blerim Bexeti, koj kako pri~ina za prekin na popisot gi navede nejasnotiite {to se pojavile vo vrska so tolkuvaweto na Zakonot za popis.

“So nosewe na predlog-zakonot za prekin na popisot }e prestanat da va`at site akti povrzani so operacijata. Dr`avniot zavod za statistika so sobraniot popisen materijal treba da

VESNA BENDEVSKA

SDSM "Koj e toj {to go falsifikuva{e popisot?

Dali visok funkcioner na VMRO-DPMNE, na DUI ili mo`ebi od me|unarodnata zaednica?” postapuva spored Zakonot za klasificirani informacii”, re~e Bexeti.

V~era mol~elivoto vladeja~ko mnozinstvo, i pokraj `estokite kritiki od opozicijata, izglasa predlog-zakonot da odi vo ponatamo{na procedura. Potoa re{enieto be{e predmet na rasprava na dve sobraniski komisii – za politi~ki sistem i zakonodavno-pravna - koi mu dadoa zeleno svetlo denes da se najde pred pratenicite {to treba da go izglasaat i taka i oficijalno da mu stavat kraj na popisot.

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

Politika / Pari / Dr`ava

IZVE[TAJOT NA EU JA OTKRIVA TAJNATA NA MAKEDONSKITE VLASTI

RAMKOVNITE VRABOTUVAWA ODAMNA NADMINAA 25%!

Za prv pat od potpi{uvaweto na dogovorot {to vo 2001 godina zna~e{e nov Ustav za dr`avata, Brisel go otkriva toa {to za makedonskata vlast e top dr`avna tajna - kolku lica se “regrutiraa” vo dr`avnata uprava dosega i dali ima potreba od ponatamo{ni vrabotuvawa

R

GABRIELA DELOVA

delova@kapital.com.mk

amkovnite vrabotuv a w a v e }e n e se potrebni! Izve{tajot na Evropskata komisija za napredokot na Makedonija vo 2011 godina otkriva frapanten podatok - brojot na administrativci vraboteni spored Ohridskiot dogovor ve}e iznesuva 30%, {to e duri 5% pove}e od zakonski propi{anite 25%. Za prv pat od potpi{uvaweto na dogovorot {to vo 2001 godina zna~e{e nov Ustav za dr`avata, Brisel go otkriva toa {to za makedonskata vlast e top dr`avna tajna - kolku lica se “regrutiraa” vo dr`avnata uprava dosega i dali ima potreba od ponatamo{ni vrabotuvawa.

“Vkupnata brojka na javni slu`benici od pomalite etni~ki zaednici stigna do brojka od 30%, {to e vo golema mera so demografskata struktura na zemjata”, se veli vo Izve{tajot.

Samo od Fevruari 2011 godina do zatvoraweto na Izve{tajot spored Ramkoven dogovor se vraboteni 1.600 pripadnici na pomalite etni~ki zaednici, od koi najmnogu Albanci, pi{uvaat od Brisel. Taka, edinstvenata zabele{ka koja ja ima Komisijata e deka ramkovnite vrabotuvawa vo administracijata bile za da se zadovoli kvantitetot, no ne i kvalitetot, odnosno da se potpolnat mesta koi vistinski & se potrebni na edna institucija.

SO PARTIZIRANA ADMINISTRACIJA NE SE ODI VO BRISEL Pokraj ovaa klu~na zabele{ka, vo Izve{tajot se notirani i starite bolki na makedonskata administracija - vo godinata {to se najavuva{e kako klu~na za reformite, reformite se svedoa na {minka.

Partiziranosta, neefikasnosta, netransparentnosta i neprofesionalnosta i ponatamu se etiketite koi Brisel & gi “lepi” na javnata administracija. Reformite vo administracijata nikako da trgnat.

Iako od po~etokot na ovaa godina Vladata entuzijasti~ki najavi nekolku proekti so koi treba{e da se slu~i vistinska tranformacija na javnata administracija, koja }e se pretvori vo vistinski servis za gra|anite, sepak, rezultatite izostanaa. Tie ne uspeaja nitu za ~ekor plus da gi popravat ocenkite vo Izve{tajot za napredokot na Makedonija.

Kako i sekoja godina, Brisel i sega na golemo zabele`uva

ZABELE[KI NA BRISEL ZA ADMINISTRACIJATA: REGISTAROT ZA ADMINISTRACIJA SÈ U[TE NE RABOTI; SÈ U[TE SE NAJMUVAAT PRIVREMENO VRABOTENI LICA; NE SE VRABOTUVA PO PRINCIPOT NA ZASLUGI I PO PROPI[ANITE ZAKONSKI PROCEDURI; SÈ U[TE IMA LICA KOI ZEMAAT PLATA, A SEDAT DOMA; VRABOTENITE OD POMALITE ETNI^KI ZAEDNICI NE SE RASPREDELENI NA POVISOKI RABOTNI POZICII; POLITI^KIOT PRITISOK SÈ U[TE E PRISUTEN PRI VRABOTUVAWE; NE POSTOI TRANSPARENTNOST PRI VRABOTUVAWE ILI UNAPREDUVAWE; SE VRABOTUVA ZA KVANTITET, A NE I ZA KVALITET; SLABA SORABOTKA ME\U MINISTERSTVOTO ZA ADMINISTRACIJA I SEKRETARIJATOT ZA SPROVEDUVAWE NA RAMKOVNIOT DOGOVOR.

1.600

ramkovni vrabotuvawa zabele`uva EK samo od fevruari

na partiskite vrabotuvawa vo javnata administracija.

Politi~kiot pritisok, pi{uva vo Izve{tajot, i ponatamu ostanuva uslov po koj se regrutiraat novite kadri vo administracijata. Nema promeni nitu so privremeno vrabotenite administrativci.

Vo Izve{tajot povtorno se zabele`uva deka i pokraj toa {to golem del od niv se transformirani vo postojano vraboteni, s$ u{te se vrabotuvaat lica so privremeni dogovori. Kategorijata lica koi zemaat dr`avna plata, a sedat doma Brisel s$ u{te ja detektira kako postoe~ka i mnogubrojna. Osven za vrabotuvawata, Brisel se somneva i vo rezultatite koi Vladata }e gi dobie od vospostavenite proekti “Semafor”, za ocenuvawe na administracijata i “Nema pogre{na vrata”.

DUI I VMRO-DPMNE SO RAZLI^NI POLITIKI NA VRABOTUVAWE!?

Edna od zabele{kite na Brisel e slabata komunikacija i koordinacija me|u Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i administracija, predvodeno od Ivo Ivanovski (VMRO-DPMNE), i Sekretarijatot za sproveduvawe na Ramkovniot dogovor, na ~elo so Musa Xaferi (DUI).

Dodeka od DUI se trudat da ja postignat pravi~nata zastapenost vo administracijata, VMRO-DPMNE saka da gi dr`i koncite preku vospostavuvawe svoi kadri na visokite rabotni pozicii. Na toa zabele`uvaa od Brisel, od kade {to reagiraat {to pomalite etni~ki zaednici ne

se preraspredeleni na visoki rabotni pozicii. Istovremeno, ottamu kako kritika go istaknuvaat i faktot {to za zadovoluvawe na pravi~nata zastapenost se vnimavalo samo na kvantitetot, no ne i na kvalitetot.

“Prodol`uva trendot na vrabotuvawe lica od pomalite etni~ki zaednici na kvanitativna osnova, bez da se gleda kvalitetot i vistinskata potreba na instituciite”, pi{uva vo Izve{tajot.

IVANOVSKI REFORMITE GI GLEDA PREKU NOVI VRABOTUVAWA! I dodeka Brisel kritikuva, ministerot za administracija, Ivo Ivanovski, samo den po Izve{tajot, sosema sprotivno od preporakite, najavuva novi vrabotuvawa. Dopolnitelno, toj reformite gi gleda tokmu vo novite vraboteni.

“Kritikite od minatoto }e bidat eliminarani, a realno, rezultatite }e se vidat narednite meseci, koga povtorno }e ima vrabotuvawa, bidej} i takvo ne{to nema{e od izborite”, re~e Ivanovski po potpi{uvaweto memorandum za razbirawe me|u Vladata i kompanijata Erikson za sproveduvawe pilot-proekt za elektronska agroberza.

Inaku, Ivanovski kritikite vo Izve{tajot gi pravda so kratkiot period od devet meseci, koj toj go oceni kako prekratok za da se vidat rezultatite napraveni od reformite.

Iako na po~etokot prvite rezultati ministerot gi najavi za septemvri, sepak, sega Ivanovski prvite rezultati gi prognozira za prviot kvartal od narednata godina.

7

PREGLED VESTI IVANOV REAGIRA DO BAROSO ZA NEUPOTREBATA NA “MAKEDONSKI”

P

retsedatelot \orge Ivanov isprati pismo do pretsedatelot na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso, vo koe izrazuva nezadovolstvo od izostavuvaweto i neupotrebata na pridavkata “makedonski” vo izve{tajot na Evropskata komisija za napredokot na Makedonija vo 2011 godina.

Vo pismoto Ivanov iska`uva nezadovolstvo od selektivnata primena na nasokite na Obedinetite nacii so izostavaweto i neupotrebata na pridavkata “makedonski”.

“Siguren sum, gospodine Baroso, deka vi e jasno deka ovaa praktika dlaboko gi navreduva ~uvstvata na makedonskite gra|ani poradi na~inot na imenuvaweto na jazikot i etni~kata pripadnost, koi se pra{awa na po~ituvawe na osnovnite ~ovekovi prava i pra{awe na ~ove~koto dostoinstvo. U{te edna{ istaknuvam deka vakvata praktika ne pomaga vo naporite koi gi prezema Republika Makedonija za iznao|awe zaemno prifatlivo re{enie za nametnatiot spor, so koj }e se deblokiraat evroatlantskite integracii na mojata zemja”, veli Ivanov.

So vakvata praktika Komisijata mo`e dopolnitelno da ja komplicira i taka slo`enata priroda na nametnatiot spor, bidej}i gi zasega identitetskite odrednici na makedonskiot jazik i etni~ka pripadnost, za koi e apsurdno da se razgovara i koi ne se vklu~eni vo procesot za re{avawe na nametnatiot spor voden vo ramkite na Obedinetite nacii, pi{uva vo pismoto na Ivanov.

“EKONOMIST”: MAKEDONIJA STAGNIRA NA PATOT KON EU

D

obrite vesti za Balkanot vo Izve{tajot na Evropskata komisija za napredokot zavr{uvaat so Crna Gora i so Srbija. Makedonija zaedno so Albanija, Kosovo i Bosna nema napredok, tuku stagnacija, komentira londonski “Ekonomist”.

Magazinot na svojata internet-stranica naveduva deka Makedonija po tret pat od Evropskata komisija dobila preporaka za po~etokot na pregovorite za ~lenstvo, iako Komisijata e zagri`ena za pra{aweto za slobodata na mediumite i go smeta za provokativen gest podignuvaweto na spomenikot na Aleksandar Makedonski.

Grcite }e stavat veto na preporakata za pregovori vo dekemvri, koga vladite na EU ja nosat odlukata, i toa poradi sporot za imeto, koj{to ja vklu~uva i tu`bata na Makedoncite protiv Grcite pred sudot vo Hag, pi{uva ovoj magazin.

Spored “Ekonomist”, Crna Gora e “povesela” od Srbija, zatoa {to dobi preporaka za po~nuvawe na pregovorite za ~lenstvo, dodeka Belgrad zavr{i so kandidatskiot status, a za po~etok na pregovorite }e mora da ja ubedi EU deka e navistina posvetena na dogovor so Kosovo.

Kompanii / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

PRVATA SON^EVA CENTRALA VO ZEMJAVA E IZGRADENA PRED TRI GODINI

NEMA INVESTITORI ZA MAKEDONSKOTO SONCE

Od 2008 godina dosega vo zemjava ima samo devet povlasteni proizvoditeli na elektri~na energija od son~evi centrali. Apsurd e {to Makedonija, so duri 280 son~evi denovi godi{no, ne go koristi son~eviot "reaktor" KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

N

itu makedonskite, nitu stranskite investitori go iskoris t uvaat sonceto kako besplaten i postojan izvor za prozvodstvo na elektri~na energija. Makedonija i Dalmacija imaat najdobro son~evo zra~ewe od site zemji na Balkanot, so okolu 1.400 son~evi ~asovi godi{no. Za tri godini vo zemjava se izgradeni solarni centrali so mo}nost od 1,3 megavati. Vo Bugarija ima okolu 100 fotovoltai~ni centrali, ~ija mo}nost e okolu 18,5 megavati.

Spored poslednite podatoci na Regulatornata komisija za energetika, vo zemjava ima samo devet povlasteni proizvoditeli na elektri~na energija od fotovoltai~ni centrali. Vo otsustvo na doma{ni investitori koi }e izgradat pole od son~evi paneli, stranskite kompanii s$ pove}e se interesiraat da vlezat na makedonskiot pazar poradi odli~nata mestopolo`ba i son~evoto zra~ewe.

K

O

M

E

R

Slovene~kata kompanija M-LAN ve}e izgradila mini-centrala vo ramkite na Skopski saem, vo {to investirala 15.000 evra. Direktorot na kompanijata, Andrej Mlasko, veli deka Makedonija ima konkurentski prednosti vo odnos na regionot. Spored nego, krajno vreme e zemjava da go koristi ovoj besplaten i postojan izvor na energija. Makedonskoto zakonodavstvo predviduva povlastena tarifa od 30 evrocenti za centralite izgradeni so mo}nost do 50 kilovati, a 26 evrocenti za centralite so mo}nost od 50 kilovati do eden megavat.

“Makedonija e mnogu atraktivna za investirawe vo son~evi centrali. Makedonija i Dalmacija vo Hrvatska imaat najgolem son~ev potencijal na Balkanot.

Izminative meseci se sretnav so mnogu potencijalni investitori, koi projavija ogromen interes da investiraat vo ovoj vid energija vo Makedonija. No, mojot prv vpe~atok e deka tie se po malku skepti~ni poradi procesot na dobivawe na site dozvoli i mo`nosti za vklu~uvawe vo mre`a”, izjavi Mlasko, organizator na konferencijata “Solarnata energija - perspektiva za Makedonija, C

I

J

A

L

E

N

realnost vo Slovenija”, koja v~era se odr`a vo Skopje.

Od Regulatornata komisija za energetika, koja gi izdava licencite za proizvodstvo na struja od son~evi centrali, velat deka e namalen rokot za izdavawe licenca.

“Za da gi skratime rokovite i da gi namalime administrativnite proceduri vo postapkite za izdavawe licenci, v~era donesovme nov pravilnik za licenci. So site podzakonski akti koi gi nosime se namaluvaat rokovite za dobivawe licenca za povlasten proizvoditel na elektri~na energija od son~evi centrali. Potrebni se maksimum 60 dena od apliciraweto do izdavawe licenca ako investitorot dostavi uredna dokumentacija”, veli Nata{a Veqanovska od RKE. Spored ekspertite, apsurd e {to Makedonija, so duri 280 son~evi denovi godi{no, ne go koristi ovoj ekolo{ki i besplaten izvor na energija.

“U{te eden apsurd e {to Makedonija ve}e 20 godini samo razmisluva kako da gi iskoristi svoite prednosti, no nikako ne gradi objekti na koi mo`e da se vgradat son~evi kolektori. Od druga O

G

L

A

S

3

~asa mu se potrebni na sonceto za da isprati energija kolku {to celoto ~ove{tvo tro{i za edna godina

s$ u{te se koristi simboli~no, samo za zagrevawe na vodata vo doma}instvata.

“Makedonija raspolaga so soliden son~ev potencijal i ima visoki povlasteni tarifi, no nema sopstveno proizvodstvo na ovaa tehnologija i cenata za povlastenite tarifi e na tovar na potro{uva~ite na struja, bez indirektna korist za stopanstvoto. Zatoa ne se planira visok prodor na fotonaponskite

strana, zemji so mnogu malku sonce, kako Avstrija, Germanija, Francija, se lideri vo iskoristuvaweto na sonceto kako energija. Makedonija vo ovoj moment son~evata energija ja koristi isklu~itelno malku, duri i ne vleguvame vo nitu eden evropskki bilten”, ocenuva Ilija Nasov, univerzitetski profesor.

I akademicite tvrdat deka son~evata energija vo zemjava K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

sistemi vo zemjata i pokraj golemata zainteresiranost za nivna izgradba”, pi{uvaat akademicite vo energetskata strategija.

Strategijata predviduva izgradba na 10 do 30 megavati son~evi centrali do 2020 godina, so proizvodstvo na struja me|u 14 i 42 gigavat-~asovi godi{no, {to e 0,2% od vkupnoto proizvodstvo na elektri~na energija vo zemjava.

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

9

MAKEDONSKO-GR^KATA GRANICA 10 DENA ]E BIDE ZATVORENA

GRCIJA GO BLOKIRA MAKEDONSKIOT IZVOZ

Makedonskite izvoznici prodol`uvaat da kni`at tro{oci poradi blokadite na gr~kata granica.

Smetaat deka Grcite so blokadite gi prekr{uvaat me|unarodnite propisi i so toa treba da se pozanimavaat evropskite institucii

G

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

rcija od deneska, pa vo narednite 10 dena }e go blokira makedonskiot izvoz.

Do 24. ok tomvri gr~kite grani~ni premini }e bidat zatvoreni poradi {trajk na dr`avnata administracija vo zemjata.

So najnovata blokada na grani~nite premini kon Makedonija, Grcija prodol`uva da gi kr{i me|unarodnite obvrski i obvrskite od ~lenstvoto vo EU, zatoa {to ne go premostuva transportot vo slu~aj na {trajk.

Toa zna~i deka najgolemite makedonski proizvodni kompanii vo narednite 10 dena nemaat kako da obezbedat surovini za proizvodstvo i isporaka na proizvodite za izvoz, koi vo najgolem del odat preku Solunskoto pristani{te.

Nivnite menaxeri, kako i transporterite, se ~ini, ve}e imaat krenato race od problemite so gr~kite blokadi.

Tie ve}e se naviknati na postojanite protesti na gr~kite K

O

M

E

R

carinici i predvreme si gi kalkuliraat rizicite i tro{ocite. Najpogodeni se golemite izvoznici, kako Makstil, Feni, Usje, Mitalstil i drugi industriski kapaciteti, no ogromni {teti trpat i {pediterskite i transportnite kompanii i trgovskite subjekti. Presmetkite na {pediterite poka`uvaat zaguba od 200 evra dnevno.

Od Asocijacijata na nezavisni sindikati i transporteri, Makamtrans, velat deka samo vo poslednoto trimese~je transporterite imale zaguba od okolu 2,5 milioni evra.

“Kontinuiranite blokadi od gr~ka strana ni pravat problemi so isporakite i seriozno ni ja ru{at konkurencijata. Prioritet broj eden treba da ni stane nao|aweto alternativa na Solunskoto pristani{te”, veli Aleksandar Panov, generalen direktor na Makstil.

So nego se soglasuva i Kiril Crvenkoski od kompanijata za brodski transport Blu bel, koj smeta deka problemot treba da se podigne na povisoko evropsko nivo.

“Blokadite i {trajkovite C

I

J

A

L

E

N

PROBLEMOT SO BLOKADITE NA MASA VO ON lokadite na makedonsko-gr~kite grani~ni premini, koi im pravat ogromni {teti na kompaniite od Makedonija, neodamna bea tema i na Grupata za carinski pra{awa za paten transport pri UNECE, WP.30 (telo na Obedinetite nacii) vo @eneva. Spored Zlatko Ko~ovski, upravitel na Stopanskata interesna zaednica za paten transport, Makedonija soobra}aj AMERIT, na{ite pretstavnici pobarale strogo po~ituvawe na me|unarodnite propisi i na direktivite i konvenciite vo ovaa oblast i povtorno vospostavuvawe sloboda na tranzit preku gr~kite granici i teritorija.

“Uva`uvawe na na{ata reakcija i na problemot, so koj kako dr`ava sme soo~eni, dobivme duri i od gr~kiot pretstavnik vo ova telo, koj se vklu~i vo diskusijata po na{eto izlagawe, no ~ie obrazlo`enie be{e deka stanuva zbor za socijalno nezadovolstvo, koe te{ko mo`e da se kontrolira vo ovaa krizna sostojba”, veli Ko~ovski.

B 2,5

milioni evra se zagubite samo na makedonskite transporteri vo poslednoto trimese~je

imaat seriozno vlijanie vrz zgolemuvaweto na tro{ocite.

Toa e u{te pogolem problem vo vreme na kriza, koga site gledaat da gi namalat, a ne da gi poka~at tro{ocite.

Na{ite informacii velat deka blokadata na grani~niot premin, sepak, nema da bide 10 dena, kako {to e najaveno, za{to zakonot koj gi regulira platite na carinicite }e bide usvoen naskoro. Nikoj ne mo`e da bide siguren {to O

G

L

A

S

}e se slu~uva ponatamu”, veli Crvenkoski.

Vo Feni se nadevaat deka biznisot za brzo vreme }e se vrati vo normala.

“Sostojbata vo Grcija ni ja ote`nuva rabotata, no bidej}i blokadite bea navreme najaveni, uspeavme da se reorganizirame vo delot na prevoz na stoki za da izbegneme kakvi bilo poseriozni posledici vrz raboteweto.

Iako vakvite sostojbi traat K

O

M

E

R

ve}e nekoe vreme, o~ekuvam do krajot na oktomvri sostojbata vo Grcija da se sredi i od noemvri nepre~eno da se odviva protokot na stoki”, veli Konstantinos Daskalakis, generalen izvr{en direktor na Feni.

Makedonskite uvoznici i izvoznici se mnogu va`ni za Solunskoto pristani{te, koe se soo~uva so seriozni problemi poradi krizata vo Grcija. Po severna Grcija, C

I

J

A

L

E

N

najbrojni klienti ima od Makedonija, a sleduvaat i Srbija i Bugarija. Minatata godina duri 43,4% od vkupno 4,4 milioni toni obi~en tovar {to tranzitiral na pristani{teto e od ili za Makedonija. Ovoj procent kontinuirano se zgolemuva od 2008 godina, koga iznesuval 32,4%. So brodski transport najmnogu tranzitiraat makedonskiot ~elik i feronikel.

O

G

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI MERCEDES-BENC SO REKORDNA PRODA@BA VO SEPTEMVRI

V

o periodot januari-oktomvri ovaa godina MercedesBenc ispora~a 919.288 patni~ki vozila, {to e rast od 7,6% vo sporedba so istiot period lani.

“Nie }e prodol`ime so porastot. Spored poslednata studija za brendovi, Mercedes-Benc e najvredniot brend vo Evropa. Od noemvri novata M klasa, kako i novata B klasa }e generiraat dopolnitelna proda`ba, moment {to za nas zna~i mnogu i }e pridonese za ponatamo{no zgolemuvawe na imixot na brendot”, izjavi Joakim [mit, potpretsedatel na Mercedes-Benc, odgovoren za proda`ba i marketing.

Od kompanijata velat deka imaat enormno zgolemuvawe na proda`bata vo cel svet i toa vo Brazil za duri 64,8%, vo Rusija za 44,6%, vo Kina za 12,7%, vo Turcija za 10,5% i vo SAD za 6,3%. Samo vo Germanija od po~etokot na godinata se prodadeni 190.000 avtomobili “mercedes”, {to e 0,5% pove}e vo sporedba so istiot period lani.

PROKREDIT BANKA PO SEDMI PAT ORGANIZIRA GERMANSKI FILMSKI FESTIVAL

S

edma godina po red Prokredit banka, vo sorabotka so Ambasadata na Germanija, Mladinskiot kulturen centar (MKC) i Francuskiot institut, go poddr`a Germanskiot filmski festival vo Skopje. Od pionerski ~ekori na po~etokot, koga manifestacijata se organizira{e vo maloto kino Frosina, godinava organizatorite na otvoraweto uspeaja da ja prepolnat salata vo kinoto Milenium.

“Tradicionalno, Prokredit banka, kako banka so dominanten germanski kapital, e koorganizator i partner na Ambasadata na Germanija na ovoj nastan. Idejata e da prika`eme ne{to moderno od germanskata kinematografija. Drago mi e {to ovaa ideja prerasna vo eden profesionalen i progresiven festival, koj{to privlekuva tolku golem broj posetiteli”, se obrati pred brojnata publika Jovanka Joleska-Popovska, generalen direktor na Prokredit banka. Taa istakna deka Prokredit banka, kako ~len na ova op{testvo, veruva deka treba da pridonese ne{to za lu|eto i nadvor od biznis-vodite. Zamenik-ambasadorot na SR Germanija, Valter Loiks, istakna deka festivalot stanuva s$ poomilen, ne samo vo Skopje, tuku i vo Tetovo, Bitola, Prilep, Kavadarci, [tip, a godinava za prv pat se prika`uva i vo Strumica. “Se raduvame {to povtorno mo`eme da gi pretstavime najnovite produkcii na germanskite re`iseri”, istakna Loiks. Na sve~enoto otvorawe na festivalot se prika`a germanskiot film “Vinsent saka more” na re`iserot Ralf Hitler, dobitnik na germanskata filmska nagrada za 2011 godina.

Na programata se predvideni i filmovi “Gete”, “Koj ako ne nie”, “Denovite {to odat”, dokumentarcite “Tragata na me~kite”, “Svetlata na Berlin” i drugi.

Filmovite se prika`uvaat vo kinoto Frosina.

STUDENTI IZRABOTIJA MARKETING-PLAN ZA TTK BANKA

V

o ramkite na promocijata za postdiplomski studii na Univerzitetot Amerikan kolex Skopje, direktorot na TTK banka, Dragoqub Arsovski, dodeli priznanija i pari~na nagrada od po 2.000 denari vo forma na karti~ki na timot studenti od Fakultetot za delovna ekonomija i menaxment pri Univerzitetot Amerikan kolex od Skopje, koi izrabotija “Marketingplan za TTK banka”. Vo ramkite na obrazovnata programa na Amerikan kolex bea izraboteni pove}e proekti za razli~ni kompanii, pri {to proektot za TTK banka be{e izbran za najdobar od strana na stru~en sovet. delovna ekonomija i organizacioni nauki ve}e raboti

+

13.10.2011

Силекс Кратово Арчилормитал (ЦРМ) Арчилормитал (ХРМ) НЛБ Тутунска банка Комерцијална банка 13.10.2011

УНИ банка УСЈЕ Стопанска банка ОКТА Макошпед

раст

+6,06% +5,43% +4,44% +2,89% +2,67% пад

-

нова цена

70,00 97,00 94,00 2.850,00 2.926,00

нова цена

-6,38% 440,00 -2,89% 19.472,00 321,00 -2,73% -1,97% 1.610,00 -0,58% 170,00

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

ANALIZIRAME ZA VAS

TEMA IZBOR NA ADEKVATNI KREDITNI PROIZVODI ZA NAMALUVAWE NA KREDITNIOT RIZIK Pretpazlivosta pri

izborot na soodveten krediten proizvod ima dvostrana korist, a odgovornosta vo kreditiraweto pretstavuva princip vo pristapot kon klientite zaradi samoodr`livost na nivniot biznis

Boban Arsovski

stru~en vo sektor za krediten rizik

b.arsovski@procreditbank.com.mk

ProKredit Banka

I

zborot na adekvatni kreditni proizvodi so koi }e se finansiraat kreditnite barawa e od osobeno zna~ewe i za kompaniite i za bankite.

Za kompaniite se implicira vo zadr`uvaweto na nivnata likvidnost i stabilnost. Za bankite pak, usoglasenosta na kreditnite proizvodi so potencijalot na kompaniite i namenata na kreditnite sredstva ima efekt na namaluvawe na kreditniot rizik.

Vo teorijata postojat osnovni principi na menaxirawe na gotovinskiot tek (cash flow management) i na finansirawe, koi se odnesuvaat na izvorite i namenata na sredstvata. Izvorite na sredstva se del od pasivata na kompanijata i mo`e da bidat kratkoro~ni i dolgoro~ni, soglasno nivniot rok na dostasuvawe.

Namenata na sredstvata se gleda od aktivata na bilansot na sostojba i se sostoi od gotovina, pobaruvawa, zaliha i fiksni sredstva (oprema, vozila, objekti, zemji{te i sl.), koi se podeleni na tekovni/ obrtni i fiksni sredstva, soglasno nivniot period na konverzija vo gotovina.

Principot na usoglasenost (matching principle) me|u izvorite i namenata na sredstvata e osnoven princip koj treba da se ima predvid pri razgleduvaweto na kreditnite aplikacii. Ovoj princip bara dolgoro~nite/fiksnite sredstva da bidat finansirani so dolgoro~ni izvori, t.e so dolgoro~ni krediti, ~ij rok na dostasuvawe }e bide usoglasen so rokot na koristewe na fiksnoto sredstvo.

Kratkoro~nite/obrtnite sredstva treba da bidat finansirani so kratkoro~ni izvori t.e kratkoro~ni krediti.

Po~ituvaweto na principot na usoglasenost ovozmo`uva zadr`uvawe na nivoto na likvidnosta na kompanijata pred i po zadol`uvaweto.

Osobeno rizi~ni i neprifatlivi se opciite na finansirawe na fiksni (dolgoro~ni) sredstva so kratkoro~ni krediti.

Vakvite re{enija ponekoga{ mo`e da bidat primamlivi zatoa {to, voobi~aeno, kratkoro~nite kreditni proizvodi (revolving kreditni proizvodi/linii so rok na dostasuvawe do 12 meseci) dozvoluvaat odredena fleksibilnost pri otplatata na glavnicata, t.e baraat od kompanijata redovno da ja servisira kamatata bez obvrska za zadol`itelna otplata na glavnica.

Glavniot rizik tuka se sostoi vo toa {to glavnicata vo celost treba da bide vratena na datumot na dostasuvawe, a vo najgolem broj slu~ai, bankite nemaat obvrska da gi obnovat kratkoro~nite proizvodi za dopolnitelni 12 meseci.

Kolku i da izgleda fleksibilnosta vo otplatata primamliva za kompaniite, vakvite re{enija sekoga{ treba da se izbegnuvaat, zatoa {to pretstavuvaat likvidnosna stapica.

Vo vakvi situacii sekoga{ treba da se razgleduva opcija za finansirawe so dolgoro~en kredit, koj mo`e da vklu~uva odreden grejs-period, sekako, dokolku toj e potreben i opravdan.

Posebno vnimanie treba da se obrne i na finansiraweto na t.n. trajni obrtni sredstva (permanent working capital), koi gi opfa}aat tekovnite sredstva {to se konvertiraat vo gotovina vo podolg vremenski period (nad 12 meseci), a voobi~aeno se javuvaat koga: 1) se voveduva asortiman na novi trgovski proizvodi ili se zapo~nuva so proizvodstvo na nov proizvod, 2) se otvora novo proda`no mesto koe bara finansirawe na odredeno nivo na zaliha i sl.

Podolg period na konverzija vo gotovina na trajnite obrtni sredstva bara i finansirawe so kreditni proizvodi so rok na dostasuvawe nad 12 meseci, t.e prepora~livo e da se koristat anuitetni krediti so rokovi na dostasuvawe do 36 meseci.

O~igledno e deka pretpazlivosta pri izborot na soodveten krediten proizvod ima dvostrana korist, dodeka odgovornosta vo kreditiraweto treba da pretstavuva princip vo pristapot kon klientite zaradi samoodr`livosta na nivnoto biznis-rabotewe.

~etvrtok- 13.10.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка

3м 2,20% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60% 2,40%

6м 2,70% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00% 2,70%

24м 3,80% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00% 4,35%

36м 4,10% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30% 5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Podatocite se od veb-stranite na bankite. „Kapital” ne snosi odgovornost dokolku tie ne se navreme a`urirani.

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5058 44,6795 70,2642 49,7338 43,9453 45,1949

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,37% 1,3% 0,24% 0,01500%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

3%

3м 1,57% 1,5% 0,40% 0,04%

6м 1,78% 1,7% 0,59% 0,08%

12м 2,11% 2,1% 0,90% 0,31%

2%

1% 0% 01/10

03/10

05/10

06/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

26.103.057,05

-5,98%

-18,79%

-23,34%

-16,29%

-22,92%

12.10.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

43.454.691,23

-2,38%

-14,48%

-17,90%

-15,87%

-21,15%

12.10.2011

Иново Статус Акции

16.344.318,90

-2,89%

-7,48%

-7,61%

-3,02%

-3,97%

12.10.2011

КД БРИК

37.344.401,55

-1,34%

-10,32%

-13,38%

-11,03%

-15,24%

12.10.2011

КД Нова ЕУ

19.831.079,80

-6,38%

-20,11%

-26,80%

-22,58%

-25,88%

12.10.2011

КБ Публикум - Балансиран

23.260.621,68

-1,74%

-10,89%

-12,88%

-10,44%

-11,86%

12.10.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.046.606,47

-0,72%

-0,19%

1,08%

0,00%

0,00%

12.10.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

IAKO E ZBOGATENA PONUDATA NA TELEKOM-OPERATORITE

PREGLED VESTI SO KREIRAWE NA [ABLONI OD USPE[NO REALIZIRANITE PLA]AWA NA E-BANKING SI GO OLESNUVATE SEKOE SLEDNO PLA]AWE KON ISTATA SMETKA

APLIKACIITE ZA MENAXIRAWE NEPOZNATI I SKAPI Aplikaciite za menaxirawe na raboteweto, koi vo posledno vreme se specijaliziraat i za konkretni sektori, s$ u{te se skapi i nepoznati za kompaniite vo Makedonija. Tie gi koristat glavno biznis-paketite so kombinirana ponuda od fiksna i mobilna telefonija i Internet ANDRIJANA KOROVE[OVSKA DEJAN AZESKI

B

iznis-paketi so kombinirana ponuda na fiksna i mobilna telefonija i Internet, no i specijalizirani uslugi za menaxirawe na procesite vo odredeni sektori se dvata segmenti vo koi telekomunikaciskite kompanii }e si konkuriraat sledniot period, koga stanuva zbor za osvojuvaweto na bizniskorisnicite. Sledej}i gi svetskite trendovi vo telekomunikaciite, kade {to vo posledno

vreme vistinski hit se softverskite re{enija za optimizirawe na raboteweto vo medicinata, i makedonskite operatori s$ pove}e se fokusiraat na izrabotka na specijalizirani aplikacii nameneti za lekarite i bolnicite.

Vakov tip uslugi ve}e nudi Makedonski Telekom. Od kompanijata objasnuvaat deka imaat dva razli~ni paketisoftveri za polesno vodewe na dokumentacijata vo ambulantite i klinikite, so ~ija pomo{ i lekarot i pacientot imaat 24-~asoven uvid vo lekarskoto dosie, {to go olesnuva sledeweto na zdravstvenata sostojba.

Telekomunikaciskite operatori nudat isti re{enija i

za drugi biznis-sektori.

I pokraj razdvi`uvaweto vo ponudata, pobaruva~kata za t.n. pametni aplikacii, koi go olesnuvaat raboteweto na kompaniite, e mnogu mala. Golem del od

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.157,34 МБИД 2.265,80 ОМБ 117,43

+0,92% +1,17% +0,32%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

11.518,80

+0,90% +0,98%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.922,84

-1,19%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 758,83

+0,71%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

ne i od cenite koi gi pla}aat za telefonskite uslugi.

Od kompanijata Konti hidroplast od Gevgelija velat deka s$ u{te ne se zapoznaeni so najnovite paketi specijalizirani za odredeni korisnici. I tie koristat edinstveno biznis-paketi za mobilna telefonija so vklu~en roaming. Ottamu potenciraat deka poradi faktot {to se izvoznoorientiran biznis, ~esto razgovaraat so stranstvo i imaat ogromni tro{oci od roaming-uslugite.

Za menaxmentot na mlekarnicata Zdravje Radovo najva`no e da imaat kvaliteten i evtin Internet.

3.200

~esnicite na pazarot so zemjodelski proizvodi elektronski }e gi dogovaraat cenite na proizvodite.

“Ovoj proekt pretstavuva voveduvawe na sovremeni tehnolo{ki re{enija prilagodeni za zemjodelcite, so {to }e im se ovozmo`i na u~esnicite na pazarot preku nov sistem da izvr{at dogovarawe na cenata i poramnuvawe na transakcijata.

Makedonija e vtora zemja vo svetot vo koja }e se testira ovoj sistem, po Indija, kade {to proektot ve} e se poka`a kako uspe{en”, izjavi vicepremierot Vladimir Pe{evski, koj zaedno so direktorot za balkanskite dr`avi na Erikson telekomunikacii, Mauricio de Dominicis, go potpi{aa Memorandumot za razbirawe me|u Vladata i Erikson AB, koja stoi zad proektot “E-agroberza preku SMS”.

Proektot pretstavuva re{enie za idnoto voveduvawe SMS-aukcija, nameneta za zemjodelskiot sektor vo Makedonija.

Celta na pilot-fazata na proektot e stimulirawe na ekonomskiot rast vo zemjodelstvoto, podobruvawe na trguvaweto so upotreba na mobilnata mre`a, izedna~uvawe na otkupnite ceni po regioni, kako i ostvaruvawe na direkten kontakt vo realno vreme me|u proizvoditelite i otkupuva~ite.

“Idejata e preku nova tehnologija da se dojde so pobrzo i poefikasno sklu~uvawe na transakciite na pazarot. Ova e dokaz deka svetskite kompanii go prepoznavaat potencijalot na Makedonija za implementacija na informati~kata tehnologija vo stopanstvoto”, dodava Pe{evski.

So pilot-fazata na proektot }e bidat opfateni 100 farmeri i 10 najgolemi otkupuva~i, koi preku SMS-poraki }e mo`at da gi definiraat cenite i koli~inite na zemjodelskite proizvodi, za potoa polesno da go sklu~at kupoproda`niot dogovor.

Erikson }e ja implementira pilot-fazata od proektot vo sorabotka so telekomunikaciskiot operator One.

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok- 13.10.2011

МБИД

ОМБ

+1,17%

3.000

2.600

2.200 2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

NASDAQ 2.604,73

+0,84%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 53.838,50

+1,06%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.382,51

-1,09% -0,94%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 18.757,80

+1,65%

+2,34%

-0,43%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

SASX 10 933,90

-0,17%

Главен индекс на Белградската берза

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.822,53

SOFIX 336,68

+0,14%

-0,03%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 635,16

ATHEX 775,58

+1,30% +13,33%

Велефарм

510,00

Агробанка

-4,30%

4.902,00

ѓ

+14,58%

Јадранско ос

-18,88%

2.750,00 ПСЗ

0,55

Максима Инве

0,07

Креди банка

2.180,00

Вода Врњици

3.451,00

+9,00% -1,40%

Магма

3,30

-12,50%

ЛЕСНА СУРОВА

84.33$/барел BRENT

109.53$/барел

Лошинска пло

106,00

-10,07%

Заваровалниц

+7,50%

НФД Холдинг

-7,41%

12,40 0,25

-1,45% -1,64%

ПРИРОДЕН ГАС

3.49/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

293

+0,11% -0,05%

ЗЛАТО 1667.60$/унца СРЕБРО 32.08$/унца БАКАР 7.347,50

МЕТАЛИ

-0,89% -2,16% -1,2%

НИКЕЛ 18.457,50 АЛУМИНИУМ

2.175,00 ЧЕЛИК 545.00$/унца

-3,0% -1.0% /

+13,01%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+160,66%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+2.06%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

ХТП Корчула

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

62,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.883,90

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.726,94

BELEX15 553,59

+0,32%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11

2.800

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+0,97%

+0,92%

2.400

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.823,25

Izminative godini IKT-kompaniite, no i telekomunikaciskite operatori vo zemjava po~naa da nudat razli~ni tipovi biznis-paketi, targetirani za razli~ni grupi korisnici vrz osnova na nivnite potrebi, koi naj~esto se softverski alatki za menaxirawe na sekojdnevnoto rabotewe. Na pazarot se nudat i re{enija za zgolemuvawe na bezbednosta vo raboteweto, kako {to e izrabotkata na sopstvena IBPN mre`a (Internet Based Private Network), koja ja nudi Makedonski Telekom. Najnovo vo delot na ponudata na mobilnite operatori pak, se specijaliziranite biznis-paketi za koristewe na podato~nite uslugi preku mobilnite telefoni, kako i posebna internet-ponuda za tablet-kompjuterite, t.n. tablet-Internet.

2.600

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

-1,03%

U

KOI SE NOVITE BIZNIS-PONUDI?

МБИ10

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.196,35

CENITE NA ZEMJODELSKITE PROIZVODI ]E SE ODREDUVAAT SO SMS

Del od telekomunikaciskite kompanii najavuvaat pad na cenite vo mobilnata i vo fiksnata telefonija, {to na po~etokot od mesecov ve}e po~na da se slu~uva so najnovite ponudi koi se lansiraa. Dali i kolku }e se odr`i toa kako trend ostanuva da vidime.

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.207,25

3.000

SLEDUVA NOV BRAN POEVTINUVAWE NA IMPULSITE?!

kompaniite ne se zapoznaeni so vakvite uslugi, a vakviot tip specijalizirani alatki se skapi duri i za pogolemite i finansiski pomo}nite. Retko koja od firmite se prepoznava vo ponudite, a glavnoto pra{awe za menaxerite s$ u{te se cenite na fiksnata i na mobilnata telefonija i na Internetot.

Vo privatnata bolnica Remedika o~ekuvaat vakvite uslugi vo idnina da bidat dostapni po poniski ceni, za da mo`at da po~nat da gi koristat.

Od Bu~im velat deka se zadovolni od ponudata za mobilna telefonija koja ja koristat, no

11

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

-0,85% ПЧЕНИЦА 625.25$/бушел -5,27% КАФЕ 2.29 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 640.75$/бушел

+0,99% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1237.75$/бушел +0,26% КАКАО 2659.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Komentari / Analizi

12

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

NOBELOVCI PO EKONOMIJA ZA 2011 GODINA Dobitnici

na Nobelovata nagrada za ekonomija za 2011 godina se dvajca amerikanski univerzitetski profesori: Tomas Sarxent (1943), profesor po ekonomija i biznis na Univerzitetot vo Wujork i Kristofer Sims (1942), profesor po ekonomija i bankarstvo na Univerzitetot vo Prinston, za pridones vo oblasta na empiriskite istra`uvawa za pri~inite i efektite vo makroekonomijata

M

formacii za slu~uvawata vo ekonomijata, osobeno za verojatnite promeni na klu~nite makroekonomski politiki.

Pod pretpostavka deka ekonomskite subjekti raspolagaat so kvalitetni informacii za ekonomskite zbidnuvawa, tie ne pravat sistematski gre{ki pri anticipiraweto i predviduvaweto na idnite ekonomski nastani (t.n. hipoteza za racionalnite o~ekuvawa). Promenite vo ekonomskata politika (na primer, centralnata banka najavuva poekspanzivna monetarna politika) imaat silno vlijanie vrz o~ekuvawata na ekonomskite subjekti i vrz odlukite {to gi nosat vo sega{nosta - vo konkretniot slu~aj ekonomskite subjekti }e re{avaat za zgolemuvawe na cenite, platite i sli~no. O~igledno, promenite vo ekonomskite politiki predizvikuvaat promeni vo o~ekuvawata na privatniot sektor firmite, doma}instvata i vo nivnoto odnesuvawe. No, vakvata vrska funkcionira i vo obratna nasoka. Promenite na o~ekuvawata i odnesuvaweto na ekonomskite subjekti (firmi, doma}instva) uslovuvaat i promeni vo ekonomskite politiki. Ovaa recipro~nost go ote`nuva razlikuvaweto me|u pri~inite i efektite vo makroekonomijata.

Pridonesot na Sarxent i Sims e vo toa {to izgradija ekonometriski modeli koi pomagaat vo

akroekon omskata nauka go izu~uva funkcionirawеto na ekonomijata i gi sledi pri~inskoposledi~nite vrski me|u klu~nite makroekonomski kategorii BDP, nevrabotenost, inflacija, {tedewe, investicii, kamatna stapka itn. Ovie kategorii i ekonomijata konstantno se pogoduvani od nepredvidlivi nastani (nafteni i kamatni {okovi, neo~ekuvan paд na potro{uva~kata na doma}instvata...) Sistematskite promeni vo klu~nite makroekonomski politiki, monetarnata i fiskalnata isto taka predizvikuvaat zna~ajni promeni vo dvi`eweto na makroekonomskite agregati i ekonomijata. Vo stru~noto soop{tenie na [vedskata kralska akademija na naukite posebno se potencira deka pri~inskoposledi~nite vrski me|u klu~nite makroekonomski kategorii osobeno se kompliciraat so faktot deka o~ekuvawata na u~esnicite vo ekonomskiot `ivot za idnite nastani (dvi`ewe na stapkata na inflacija, kamatni stapki, investicii, potro{uva~ka na doma}instvata) igraat krucijalna uloga vo ekonomijata. Me|u pretstavnicite na dominantnite makroekonomski {koli postoi visok stepen na soglasnost deka ekonomskite subjekti gi formiraat o~ekuvawata za idnite ekonomski nastani vrz osnova na {iroka lepeza inK

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

razgrani~uvaweto na pri~inite i efektite vo makroekonomijata. Sarxent e mnogu poznat ekonomist, vrven teoreti~ar i odli~en ekonometri~ar. Toj, zaedno so nobelovecot Lukas, e lider na novata klasi~na makroekonomija, {kola koja vleguva vo glavnata struja na modernata makroekonomija.

Ovde }e spomeneme samo del od negovite pridonesi (vo 70-tite i 80-tite godini) za koi i mu e dodelena Nobelova nagrada za ekonomija. Prvo, Sarxent, nezavisno od Lukas, ima ogromna zasluga i pridones za razvojot na hipotezata za racionalnite o~ekuvawa do nivo na nejzina primenlivost vo ekonometriskite modeli (kvantitativni metodi na ekonomskata analiza so primena na matematika i statistika), koi go objasnuvaat funkcioniraweto na ekonomijata ili na nejzinite oddelni segmenti. Vtoro, Sarxent ponudi i po{iroko razbirawe na konceptot na o~ekuvawata, so objasnuvawe deka ekonomskite subjekti imaat nesovr{eni znaewa za na~inot na koj{to funkcionira ekonomijata i deka tie, vrz osnova na iskustvata, posebno na tie od minatoto, pri formiraweto na o~ekuvawata postepeno i kontinuirano u~at.

Treto, Sarxent i Volis uka`aa na limitite {to & gi postavuvaat racionalnite o~ekuvawa na diskrecionata monetarna politika.

Taa ne mo`e da gi manipulira lu|eto, bidej}i tie, blagodarenie O

G

L

A

S

Vrz osnova na odredbite od Zakonot za visokoto obrazovanie i Pravilnikot za kriteriumite i postapkata za izbor vo nastavno-nau~ni, nau~ni, nastavno-stru~ni i sorabotni~ki zvawa na Univerzitetot „Sv.Kiril i Metodij” vo Skopje, a vo vrska so odlukata na Nastavno-nau~niot i umetni~ki sovet na Fakultetot za dramski umetnosti vo sostav na Univerzitetot „Sv.Kiril i Metodij” vo Skopje, dekanot na Fakultetot raspi{uva

KONKURS za izbor na sorabotnici 1. Izbor na eden sorabotnik vo zvawe pomlad asistent po predmetot Akterska igra.

2. Izbor na eden sorabotnik vo zvawe asistent po predmetot Produkcija.

3. Izbor na eden sorabotnik vo zvawe pomlad asistent po predmetot Filmsko i TV-scenario, bez zasnovawe na raboten odnos.

Uslovi: Kandidatite pokraj op{tite uslovi, treba da gi ispolnuvaat i posebnite uslovi predvideni so Zakonot za visokoto obrazovanie i Pravilnikot za kriteriumite i postapkata za izbor vo nastavno-nau~ni, nau~ni, nastavno-stru~ni i sorabotni~ki zvawa na Univerzitetot „Sv.Kiril i Metodij” vo Skopje.

Kon prijavata kandidatite podnesuvaat: dokaz za zavr{en stepen na obrazovanie vo original ili zaveren prepis kaj notar, biografija, dokaz za aktivno vladeewe na stranski jazik, uverenie za dr`avjanstvo i kopii od izjava obrazec 1 so potvrda od Komisijata za verifikacija na fakti.

Prijavite so potrebnata dokumentacija se dostavuvaat do Arhivata na Fakultetot, vo rok od 8 dena od denot na objavuvaweto.

Fakultet za dramski umetnosti Skopje

i barem donekade ekonomskata nauka ja pribli`uvaat do prirodnite nauki. Pridonesite na Sims isto taka se brojni, no vo ovaa prigoda }e gi potencirame samo slednive dva. Prvo, Sims zna~ajno pridonese za razbiraweto na dejstvoto i posledicite na neo~ekuvanite i o~ekuvanite nadvore{ni {okovi vrz ekonomijata. Za razlika od kejnzijanskite ekonomisti, koi vo istra`uvawata koristat mnogu slo`eni ekonometriski modeli, Sims (istoto va`i i za Sarxent) izgradi poednostavni ekonometriski modeli, so pomal broj parametri. Otkako edna{ }e se vospostavi vakov model, toj podocna mo`e da bide pro{iren i so drugi parametri. Eden takov model e t.n. VAR analiza (vektorska avtoregresija).

O~ekuvawata vo ovie modeli se zadol`itelno vgradeni. Vo ovoj model varijablite se pod silno vlijanie na sopstvenoto minato (odnesuvaweto vo prethodni periodi koe mo`e da se sledi od statisti~kata evidencija), a o~eku-vanite {okovi se jasno razgrani~eni od neo~ekuvanite.

Vtoro, so modelite {to gi razvi Sims poka`a kolku se zna~ajni problemite vrzani za t.n. nekredibilni identifikacioni pretpostavki vgradeni vo samite modeli, koi fakti~ki pridonesuvaat za me{awe na pri~inite i posledicite na istra`uvanite procesi. Ovaa situacija toj ja ilustrira so ednostaven primer

na racionalnite o~ekuvawa, }e gi sfatat promenite vo monetarnata politika. Na primer, ako taa e ekspanzivna, }e ja predvidat idnata stapka na inflacija i }e se za{titat od nejzinite negativni efekti firmite }e gi zgolemat cenite na proizvodite, rabotnicite }e pobaraat zgolemuvawe na platite itn. Na ovaa osnova Lukas podocna ja razvi tezata za neefektivnosta na monetarnata politika. ^etvrto, primer za me{awe na pri~inite i posledicite, kolku i da izgleda za~uduva~ki, e toj vrzan za tvrdeweto na Fridman deka inflacijata sekoga{ i sekade, na dolg rok, e monetaren fenomen (poednostavno ka`ano, proizleguva od postojanoto zgolemuvawe na koli~inata pari vo optek).

Sarxent i Volis doka`aa deka vakviot zaklu~ok mo`e da bide pogre{en. Argumentacijata e deka pri~ina za visoka inflacija mo`e da bide fiskalnata politika. Ako buxetot kreira golemi deficiti, a centralnata banka gi finansira (t.n. seworix), fiskalnata politika }e bide motivirana i ponatamu da kreira visoki buxetski deficiti, koi dolgoro~no vodat kon visoka inflacija.

Ovie i brojni drugi pridonesi na Sarxent se zasnovani vrz empiriski istra`uvawa so primena na ekonometriski modeli, so {to zaklu~ocite dobivaat vo svojata rigoroznost K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

TAKI FITI akademik

od sferata na mikroekonomijata - pazarot na kafe i promenite na koli~inite i cenite. Tradicionalniot pristap pri ovaa analiza e da se izdvoi varijabla koja ima silno vlijanie vrz ponudata i pobaruva~kata za kafe. Edna takva varijabla e vremeto. Ako vremeto e lo{o, rodot i berbata na kafe }e bidat slabi, odnosno ponudata na pazarot na kafe zna~itelno }e se namali. Ako nema promeni na stranata na pobaruva~kata za kafe, cenata }e se zgolemi. No, kupuva~ite na kafe, veli Sims, koi o~ekuvaat slaba berba i ponuda poradi lo{oto vreme mo`e prethodno da skladiraat zna~ajni koli~ini, so {to mo`e da vlijaat na ponudata i na pobaruva~kata na kafe, nezavisno od vremenskite uslovi.

O~igledno, lo{oto vreme vo ovoj slu~aj nema da gi ima o~ekuvanite konsekvencii na pazarot na kafe.

Ekonometriskite modeli na Sims, posebno VAR-modelot, denes imaat {iroka primena vo analizata na krucijalni makroekonomski pra{awa: efektite na monetarnata i fiskalnata politika, pri~inite koi uslovuvaat biznis-ciklusi vo ekonomijata itn.

O

G

L

A

S

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

Komentari / Analizi

13

DANOЧNO PLANIRAWE VO USLOVI NA ZGOLEMENA ME\UNARODNA RAZMENA Vladite

se pred predizvik da dadat podobra usluga klu~na za podobruvawe na dano~nata sorabotka koja vo uslovi na globalizacija }e se obezbedi so pogolema doverba vo dano~nite sistemi.

D

a se bide kompatibilen so procesot na odano~uvaweto vo uslovi na zgolemena me|unarodna razmena pretstavuva predizvik so koj se soo~uvat Vladite nasekade vo svetot. Vo uslovi na zgolemena me|unarodna razmena dano~nite obvrznici go planiraat svoeto dano~no opteretuvawe so cel da se minimiziraat nivnite tro{oci na legalen na~in, vklu~itelno i dano~nite tro{oci.

Praktikata da se planira dano~noto opteretuvawe nekoga{ zna~e{e namerno kriewe na prihodite, pogre{no izvestuvawe za transakciite pome|u oddelni delovi na edna firma i sli~no. So pojavata na ekonomskata globalizacija, odreden broj na individualni lica i biznisi ja iskoristija prednosta na zgolemenata sloboda poradi me|unarodnite dvi`ewata ovozmo`eni so globalizacijata, politi~kata integracija i napredokot vo tehnologijata; se so cel da se namalat nelegalno nivnite dano~ni obvrski. Ovaa praksa se potpomaga{e od strana na politikite i praktikite na

odredeni prekuokeanski finansiski centri, u{te popoznati kako dano~ni zasolni{ta.

Jasno e deka Vladite vsu{nost im dol`at na gra|anite ovaa praksa da prestane.

Tokmu zatoa tie ja zaostruvaat nivnata strategija za identifikuvawe na delovite, sektorite ili aktivnostite koi se izlo`eni na najgolem rizik od vakvi dejanija. Se istra`uvaat novi na~ini za razmena na informacii me|u dano~nite vlasti vklu~uvaj}i ja i razmenata na iskustvata vo spravuvaweto so dano~nite zasolni{ta.

Vo vreme na eden brzo-dvi`e~ki svet, so kompanii koi otsekoga{ planirale inovativni dano~ni {emi za da gi minimiziraat nivnite dano~ni obvrski, Vladite mora da bidat sposobni da gi soberat site danoci koi im pripa|aat.

Pra{aweto e kako?

Dali eden fer sistem na odano~uvawe na kapitalot mo`e da se sprotivstavi ramnopravno na liberaliziraniot finansiski pazar vo eden svet so iskusni profesionalci koi se mnogu mobilni?

Koj e najsoodvetniot na~in da se odano~at globalnite pretprijatija? Dali - novite

ekonomii nametnuvaat novi danoci ili edna potreba za redizajn na starite danoci? Vo uslovi na zgolemena me|unarodna razmena, postojat tri opcii za Vladite kako da odgovorat na predizvikot koj go nosi globalizacijata: mo`at da se povle~at zad dr`avnite granici so eden izolacionisti~ki pristap kon globalnite dano~ni pra{awa; da pritisnat kon harmonizacija na me|unarodniot dano~en sistem-eden vid na globalen dano~en sistem administriran od edna global-na dano~na vlast; mo`at da odgovorat so intenzivirawe na nivnata sorabotka {to bi vklu~ila sozdavawe transparenten sistem i razmena na infomacii nadvor od granicite Prvata opcija e jasno deka e neizvodliva vo dene{noto globalno opkru`uvawe. Niedna zemja ne mo`e da se izolira dovolno za da mo`e da gi ignorira me|unarodnite ograni~uvawa i posledici na sopstvenata dano~na reforma nitu pak e posakuvana opcija. Vtorata opcija se javuva kako racionalen odgo-

apital Akademija vo noemvri 2011 godina organizira ednodnevna RABOTILNICA na tema: “Me|unarodno dvojno odano~uvawe”, na koja u~esnicite }e nau~at da go prepoznavaat i re{at K problemot na dvojnoto odano~uvawe vo sekojdnevnoto rabotewe. U~esnicite }e dobijat osnovni nasoki i instrukcii koi ~ekori da gi prevzemat koga se soo~uvaat so dvojnoto odano~uvawe, {to o~ekuva UJP od niv, kako da gi razberat dogovorite za izbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe i kako da go ostvarat pravoto na dano~ni izzemawa. Obukata e nameneta e za finansiski menaxeri, smetkovoditeli, dano~ni administratori, sopstvenici na kompanii i pretpriema~i.

vor kon zgolemenata internacionalizacija na da-no~nite pra{awa, no sepak ne e posakuvanata opcija, ne e izvodliva i za sega politi~ki neprifatliva. Taa }e im nametne na Vladite da se otka`at od edno osnovno suvereno pravo a toa e pravoto da odano~u-vaat na na~in koj najdobro odgovara na politi~kata situa-cija, ekonomskite potrebi i socijalnite i kulturnite vrednosti vo sekoja zemja. Tretata opcija ozna~uva intenzivirawe na sorabotkata {to pretstavu-va edinstven soodveten odgo-vor na pritisocite od globalizacijata. Vladite na zemjite ja zadr`uvaat nivnata mo} da go dizajniraat svojot dano~en sistem no se svesni deka ovie odluki }e bidat pod vlijanie na me|unarodnite vlijanija. Sora-botkata od ovoj tip bi vklu~ila postignuvawe na me|usebni bilateralni dogovori za toa {to mo`e a {to ne mo`e da bide prifatlivo vo oblasta na da-nocite so zemjite so koi se sorabotuva vo me|unarodni ramki.

I pokraj faktot {to mnogu malku dano~ni obvrznici se entuzijasti vo vrska so pla} aweto danoci, pove} eto lu|e razbiraat deka danocite gi obez-

beduvaat potrebnite sredstva za obezbeduvawe na: osnovnite socijalni uslugi i infrastruktura na koi smetaat doma}instvata i pretprijatijata; istra`uva~kata dejnost; zdravstvenata za{tita; obrazovanieto; osiguruvaweto i drugo. Neposlu{nosta pri odano~uvaweto so dano~nite zakoni gi namaluvaat raspolo`livite sredstva na Vladite za ovie potrebi. Isto taka, krajno e nefer za pove}eto od redovnite dano~ni pla}a~i da go podnesat pogolemiot del od dano~niot tovar.

Kako {to se zgolemuva dano~nata neposlu{nost vo uslovi na me|unarodnoto opkru`uvawe, taka dr`avnite dano~ni tela se nao|aat izolirani na marginite i poradi ova na niv im e mnogu pote{ko da gi primenat zakonite na eden efikasen e fer na~in. Vo takvi uslovi Vladite se pred predizvik da dadat podobra usluga kako klu~ kon podobruvawe na dobrovolnata dano~na sorabotka. Za da se ostvari taa dobrovolna dano~na sorabotka, vo uslovi na ekonomska globalizacija potrebno e da se obezbedi javna doverba vo dano~nite sistemi.

Dano~nite sistemi ne samo {to mora da bidat administrirani na eden fer i efikasen na~in, isto taka mora da bidat i percepirani od javnosta deka

KATERINA BO[EVSKA

Finansiski direktor na EOS Matrix i predava~ na obukata “Finansiskite izve{tai kako alatka za delovno odlu~uvawe”

se fer i efikasni.

Vo nekoi zemji ova mo`e da bara revidirawe na organizacionata struktura na administracijata koja mo`ebi slu`ela dobro niz mnogu godini no sega koga fokusot e naso~en kon upravuvawe so odnosot kon klientot, mo`ebi }e treba da se revidira.

Mo`ebi Vladite }e treba da razmislat da prevzemat merki za da obezbedat uslugi za gra|anite na eden efikasen i efektiven na~in so cel da se minimiziraat kompleksnosta i tro{ocite vo dano~nite sistemi.

Za vozvrat, gra|anite }e se trudat da gi zapazat svoite dano~ni obvrski. Gra|anskoto op{testvo }e se stremi kon pritisok za onie koi sakaat da ja izbegnat svojata dano~na obvrska. Nelegalnite dano~ni postapki }e se smetaat za kriminal.

Agresivno dano~no planirawe od strana na dano~nite sovetnici }e se smeta za socijalno neprifatlivo.

Sekako deka eden trend na namaluvawe na dano~nite stapki, a osobeno pravi~niot tretman na se poizrazenata me|unarodna razmena, }e pomogne kon ohrabruvawe na posoodvetno odnesuvawe na dano~nite obvrznici.

14

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

PORADI OTSUSTVO NA DOGOVORI ME\U TURCIJA I [VAJCARIJA

TURSKI BIZNISMEN NE MO@E DA SI ZEME [EST TONI ZLATO

[est godini trae bitkata na turskiot biznismen Sait Ali Bajrak da si gi zeme {este toni zlato koe negoviot tatko go deponiral vo osumdesettite godini vo {vajcarska banka. ka. Nasledstvoto denes vredi dve milijardi dolari

S

lu~ajot so turskiot biznismen Sait Ali Bajrak koj ve}e {est godini ne mo`e da si go zeme nasledstvoto, {est toni zlato koe e vo {vajcarska banka, denovive povtorno dobiva aktuelnost. Slu~ajot se aktuelizira{e otkako minatiot vikend {vajcarskiot ambasador vo Turcija, Rajmung Kunz, otide vo turskata provincija Elazik na pokana na Bajrak za da razgovaraat za negoviot slu~aj.

“Nie s$ u{te se obiduvame da go re{ime problemot i se nadevam na re{enie vo najbrzo vreme. Problemot e me|u bankata i semejstvoto Bajrak, a nie, {vajcarskata Vlada i Ambasadata vo Turcija, pravime s$ {to e vo na{a mo`nost da mu pomogneme na Sait Ali Bajrak i da go re{ime problemot”, izjavi Kunz po sredbata so Bajrak.

Bogatiot naslednik o~igledno e re{en slu~ajot da go istera do kraj.

Stigna i do premierot na Turcija, Rexep Taip Erdo-

2

milijardi dolari r vredi zarobenoto zlato na turskiot biznismen ismen Sait Ali Bajrak ak

gan, so kogo treba daa se sretne naskoro. Velii deka ako go dobie zlatotoo nazad, to }e doprva }e odlu~i {to napravi so parite, no del sigurno }e vlo`i voo rodniot kraj. {to ovoj Obrazlo`enieto zo{to specifi~en slu~aj nee mo`e ca e da dobie razre{nica vni nemaweto me|udr`avni dogovori me|u Turcija i [vajcarija.

Bajrak ne mo`e vedna{ da gi dobie adi parite najmnogu poradi `avnite propustot vo me|udr`avnite dogovori. Vlasta od [vaeste jcarija veli deka {este toni zlato }e bidat ja prefrleni vo Turcija vedna{ otkako }e zavr{i sudskiot proces, koj sega e voo posledna faza. ma {to Sumata e tolku golema

pretstavuva edna dvaesettina od rezervite na zlato vo Centralnata banka vo Turcija.

Sait Ali Bajrak e turski biznismen koj rakovodi so kamenolom i proizveduva mermer vo isto~nata turska provincija Elazig. Toj neodamna doznal od negovata majka deka negoviot tatko, Hasan Bajrak, depon-

iral {est toni zlato vo banka vo [vajcarija pred da zamine vo stranstvo na pe~alba, pred voeniot udar vo Turcija na 12 septemvri 1980 godina. Negoviot tatko po~inal vo 1999 godina, no Bajrak doznal za bogatstvoto duri vo 2005

K

O

M

E

R

godina. a. Ottoga{ Sait Ali se obiduva iduva da gi vrati svoitee {est toni zlato vo Turcija, rcija, koi denes vredatt pove}e od dve milijardi ardi dolari.

Toj se nadeva deka k tursko turskoto oto Ministerstvo za nad nadvore{ni dvore{ni raboti i Minis Ministerstvoto sterstvoto za finansii ansii, i, koi se vklu~eni vo procesot, }e pomognat {to pobrzo da se nadmina nadminat at pre~kite vo procesot za vra}awe na zlatoto.

C

I

J

A

L

N

I

O

G

L

A

S

I

Na 20 i 21.10.2011 godina, Konferencija i biznis-sredbi na kompanii od IT-sektorot vo Republika Srbija DANUB.IT VO NOVI SAD Zdru`enieto na informati~ko-komunikaciski tehnologii pri Stopanskata komora na Makedonija i EEN Makedonija organiziraat u~estvo na DANUB.IT. Za pove}e informacii: Zdru`enie za informati~ko-komunikaciski tehnologii Lica za kontakt: Laze Angelevski Tel: ++ 389 2 3244090 Faks:++ 389 2 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: laze@mchamber.mk

Sof~e Jovanovska Tel: (02) 3244060 Faks:(02) 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: sofce@mchamber.mk

Od 4 do 13 noemvri 2011 godina vo [vajcarija SAEM ZA HRANA I PIJALACI „COMPTOIR BROYARD” VO PAJERN Vo periodot od 4 do 13 noemvri 2011 godina, Stopanskata komora na Makedonija, organizira u~estvo na makedonski kompanii na 6.

Regionalna saemska manifestacija za hrana i pijalaci „COMPTOIR BROYARD” vo Pajern, [vajcarija.

Dokolku postoi interes za nastap na makedonski kompanii, Upravniot komitet na Saemot vo Pajern, }e ja prifati R. Makedonija kako zemja-partner na ovogodine{niot saem i na makedonskite kompanii }e im ponudi specijalni povlasteni uslovi za nastap.

Podetalni informacii na veb-portalot na Stopanskata komora na Makedonija: www.mchamber.mk.

Lica za kontakt: Venera Andrievska tel:3244037; faks:3244088 E-mail:Venera@mchamber.mk

Biljana Peeva-\uri} Tel: (02) 3244034; Faks:(02) 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: biljana@mchamber.mk

Feqton

KAPITAL / 14.10.2011 / PETOK

15

LONDONGRAD – OD RUSIJA SO KE[: INSAJDERSKA PRIKAZNA ZA OLIGARSITE Po~ituvani ~itateli, vo sorabotka so izdava~ite AEA, “Kapital” vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne ja propu{tajte neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni “renx-roveri” so neprobojni stakla

T [TO O K E V O ^ : GLAVEA[1E PREMNOGU ZNA

NESRE]A ILI UBISTVO? Poslednite nekolku nedeli od negoviot `ivot, Kurtis postojano be{e pod nadzor od istra`iteli za stopanski kriminal i od ruski dr`avni istra`iteli...

V

navodnoto zatajuvawe danok i vo odlevaweto gotovina nadvor od zemjata.

Bidej}i be{e zakonski obvrzan, Kurtis be{e skrupulozen vo podnesuvaweto izve{tai za somnitelni transakcii ili za najmalo navestuvawe za kriminalna aktivnost do Nacionalnata krivi~na razuznava~ka slu`ba vo Skotland jard, koja istra`uva perewe pari i organiziran kriminal. Vo maj 2003 godina, na primer, podnel izve{taj za somnitelna transakcija za eden od negovite ruski klienti. Sega mu be{e potrebna za{tita od druga pri~ina: se pla{e{e deka mo`e da stane cel na ekonomski neprijateli - na rivalski nafteni kompanii i na malcinski investitori na Jukos, koi tvrdea deka bile izmameni so pronevera. Isto taka, toj znae{e deka ubistvata po nara~ka vo Rusija se ark Holingsvort e istra`uva~ki voobi~aeni. “Samiot se zakonovinar i avtor na pove}e knigi, vklu~itelno i studijata za MI5, pav vo golema dupka. Otkriv britanskata Slu`ba za bezbedi doznav premnogu. Navlenost. Negovite novinarski tekstovi se gov predlaboko”, mu ima{e objavuvaat vo Sandej Tajms, Gardijan i re~eno na eden kolega. “Ne Fajnen{el Tajms. Od maliot broj intervjua napraveni so nego, se znae deka toj ne sum siguren deka }e mo`am saka mnogu da zboruva javno, niti pak e samiot da se izvle~am i da qubitel na {oping. se spasam”. rugiot avtor, Stjuart Lensli e novinar i ekonomski konsultant koj @IVOT POD ZAKANI `ivee ju`en London. Me|udrugoto Poslednite nekolku nedeli toj e dobitnik na nekolku nagradi kako televiziski i radio producent, me|u od svojot `ivot Kurtis be{e koi e i nagradata na Wujor{kiot tele- pod postojan nadzor od viziski i filmski festival. Vo negovata istra`iteli za stopanski kniga od 1985 godina, Poor Britain, toj ja definira{e mo}ta upotrebuvaj}i metodologija koja podocna kriminal i od ruski dr`avni po~naa da ja primenuvaat istra`uva~ite i vladite na Velika istra`iteli i razmisluva{e Britanija, Evropskata unija i golem broj zemji, od Japonija za preseluvawe na svoite do Ju`na Afrika. kancelarii. Negovite telefoni bea prislu{uvani, i voznemiren, duri i koga nema{e a na po~etokot od 2004 godina potreba, se ~uvstvuva{e s$ pove- negovite sovetnici za bezbednost }e eksponiran vo ovaa nova uloga. otkrija mal magnet upotreben kako Se pla{e{e deka ruskata vlast pricvrstuva~ za eden aparat za porano ili podocna }e tropne prislu{uvawe vo negoviot dom na negovata vrata, postavuvaj}i vo Dorset. Spored Erik Xenkins, pra{awa za negovata uloga vo vujkoto koj ~esto go posetuva{e na o mart 2004 godina sudeweto na Hodorko v sk i n e iz b e ` n o se nabli`uva{e, a pritisokot vrz Kurtis stanuva{e s$ posilen.

Utroto po negovata smrt, 3 mart 2004 godina, be{e izvr{en upad od {vajcarskata policija vo kancelariite na dve {vajcarski kompanii povrzani so Jukos, po barawe na ruskite obviniteli. Dokumentite bea odzemeni, osomni~enite lica bea ispituvani vo @eneva, vo Cirih i vo Frajburg, a smetkite vo {vajcarski banki, na koi ima{e pet milijardi dolari, bea zamrznati.

Zgora na s$, samo nekolku nedeli pred toa Kurtis donel u{te edna kriti~na i visokorizi~na odluka: tajno da sorabotuva so britanskite policiski slu`beni lica. Samo kratko vreme pred toa anonimniot, nenametliv i diskreten advokat nenadejno se najde sebesi turnat vo centarot na vnimanieto kako pretsedatel na edna mnogu kontroverzna ruska kompanija. Razdrazliv

M

D

LITERATURA ZA RAZLI^NI VKUSOVI Od 2000 godina navamu AEA izdava~i objavuva knigi od razni oblasti: proza, poezija, literatura za mladi, publicistika, popularna psihologija, ezoterija... Proda`niot salon Egipetska sonuvalka vo centarot na Skopje izobiluva so bogata literatura – od sovremenite makedonski pisateli, preku angliskite klasici, s$ do detskata literatura, seto toa po dostapni ceni.

• Od doma{nite avtori AEA izdava~i gi objavila Bo`in Pavlovski, Mateja Matevski, Mitko Maxunkov, Eftim Kletnikov, Radovan Pavlovski, Tome Arsovski...

• Od stranskite X.R.R. Tolkin, K.S. Luis, Malkolm Gladvel, Kaled Hoseini, Jasmina Kadra, Kormak Mekkarti, Xered Dajmond, Karla del Ponte... Prevodot na trilogijata “Gospodarot na prstenite” od Tolkin be{e vistinski hit pred nekolku godini i e proekt kakov {to retko bele`at izdava~ite vo zemjava.

• Pred dve godini vo Skopje go pre~eka i dobitnikot na Bukerovata nagrada, Tomas Kenili, avtorot na “[indlerovata arka (lista)”, izdanie isto taka na AEA.

Ako mi se slu~i ne{ A v narednite nekolkto vo n deli, toa nema da u ne bide nesre}en slu~aj mu reko Kurtis na nekolj prijatel samo nekolku dena pred nesre}ata.

Gibraltar, raltar, kade {to negoviot vnuk `ivee{e godinata, vee{e najgolem del od godinata Kurtis dobival mnogubrojni anonomni zakani i zapla{uva~ki telefonski povici. Toj gi sfatil dovolno seriozno za da najmi telohranitel.

“Sigurno ima{e smrtni zakani za Stiven”, potvrdi Najxel Braun, ~ija kompanija isto taka be{e odgovorna za obezbeduvawe na klientite na Kurtis,

i ponudi r u razuznava~ka slu`ba u udd cece c losna no tajna sorabotka. losna, sorabotka ]e im obezbeduva informacii za ruskite komercijalni aktivnosti vo Britanija i za aktivite na oligarsite, a za vozvrat bara{e za{tita za nego i za negovoto semejstvo. Do taa vremenska to~ka negovata povrzanost so slu`bata be{e ograni~ena, re~isi standardna forma na sorabotka, uloga koja mnogu advokati ja imaat. Za Nacionalnata

Po smrtta na Kurtis policijata izvr{i upad vo kancelariite na dve {vajcarski kompanii povrzani so Jukos, po barawe na ruskite obviniteli.

Dokumentite bea odzemeni, osomni~enite lica ispituvani, a smetkite, na koi ima{e pet milijardi dolari, bea zamrznati.

Berezovski i Hodorkovski. “Vremeto na negovata smrt be{e mnogu somnitelno, a postoeja i lu|e koi imaa motiv da go ubijat. Toj, ednostavno, znae{e premnogu”.

Otprvin Kurtis ne im obrnuva{e golemo vnimanie na zakanite, no koga vo eden telefonski povik bile spomenati negovata sopruga i 13godi{nata }erka, re{i da prezeme ne{to. Vo sredinata na fevruari 2004 godina, dlaboko zagri`en, se obrati do Ministerstvoto za nadvore{ni raboti i do Nacionalnata krivi~na

krivi~na razuznava~ka slu`ba Kurtis be{e potencijalen mnogu cenet informator, koj ima soznanija od prva raka za kontroverznata ruska delovna aktivnost vo London. Vedna{ mu be{e dodelen kontrolor, no samo po dve sredbi slu`benikot na Nacionalnata krivi~na razuznava~ka slu`ba be{e premesten na druga operacija. Kurtis pobara da mu bide dodelen drug kontrolor, no pred da bide napraveno toa, toj po~ina.

Edna nedela pred fatalnata nesre}a Kurtis mu rekol na svoj blizok K O M E R C I J A L E N

2

prijatel vo negoviot apartman na Votersajd point: “Ako mi se slu~i ne{to vo narednite nekolku nedeli, toa nema da bide nesre}en slu~aj”.

Se smeel nervozno, no ne se {eguval.

Im ja pu{til porakata snimena na negoviot mobilen telefon na svoite kolegi vo negovata advokatska firma.

“Kurtis, kade si?”, pra{al nekoj so ruski akcent. “Nie sme ovde. Zad tebe.

Te sledime”. Vo istra`nata postapka negoviot vujko Erik Xenkin svedo~e{e deka vnukot mu gi povtoril istite zborovi na predupreduvawe.

Za~estenite zakani ubedija del od kolegite i od rodninite na Kurtis deka toj be{e ubien. “Definitivno e ubien”, tvrde{e eden porane{en vraboten vo negovata advokatska firma. “Toa bilo storeno so dale~inski upravuva~. Tie odnapred gi znaeja negovite planovi za letawe, bidej}i mu gi prislu{uvaa telefonite”.

Denis Redford, tatkoto na pilotot, vo istra`nata postapka {to sleduva{e izjavi deka ne veruva oti Oddelot za istra`uvawe avionski nesre}ni slu~ai pravilno ja istra`il mo`nosta deka se raboti za krivi~no delo.

“Nedostigot od bezbednost na aerodromot Bornmaut e takov {to vo slu~aj nekoj da sakal da go sabotira letaloto, mo`el da ima nepre~en i neograni~en pristap za taa cel”, re~e.

Svedocite izjavuvaa deka slu{nale neobjasneta i neverojatno glasna eksplozija neposredno pred nesre}ata.

“Slu{nav tapa bu~ava i ku~eto po~na da lae. Zatoa, izlegov nadvor i slu{nav u{te nekolku eksplozii. Toa sozdade osobeno silna bu~ava, kako motorot da ne rabote{e pravilno”, svedo~e{e vo istragata Xek Malto, koj `ivee vo blizina na mestoto na nesre}ata.

“Ima{e period na ti{ina vo sekundite pred eksplozijata, pa zatoa, mislam deka motorite mora da otka`ale”, re~e Sara Prajs, koja `ivee nepolni 275 metri od mestoto kade {to se urna helikopterot. Taa slu{nala i glasen tresok neposredno pred eksplozijata.

A Gevin Foksvel, u{te eden ~ovek od toj kraj, vo istra`nata postapka re~e deka helikopterot sozdal eden kratok isprekinat neobi~en zvuk, kako da se bori da ostane visoko vo vozduhot.

(PRODOL@UVA) VO SLEDNIOT BROJ: SMRTTA NA KURTIS OSTANA NERAZRE[ENA ENIGMA. A I NEGOVATA SOPRUGA NIKOGA[ NE POVERUVA DEKA SOPRUGOT Í E UBIEN. TAA SE PRA[UVA[E ZO[TO EDEN RUSKI BIZNISMEN PRV JA IZVESTI ZA SMRTTA NA NEJZINIOT SOPRUG...

O G L A S

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува

РАБОТИЛНИЦА

ДЕФИНИРАЈТЕ ИЗВОЗНА СТРАТЕГИЈА И СТЕКНЕТЕ НОВИ АЛАТКИ ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ИЗВОЗОТ!

27-28 Октомври 2011 година Хотел “Александар Палас“ Скопје

УНИКАТНО, ОРИГИНАЛНО! За прв пат во Македонија извозните компании и оние кои тоа сакаат да станат и да освојат нови пазари имаат единствена можност со искусни и докажани консултантни два дена да изработат извозна стратегија за своите компании! Наместо искуството на успешни извозни компании, овојпат case stydy на работилницата ќе биде токму Вашата компанија!

ПО ДВА ДЕНА РАБОТА ЌЕ СИ ЗАМИНЕТЕ СО:

готова и разработена извозна стратегија сет алатки кои можат веднаш да се спроведат во пракса дефинирани решенија и одговори на сите проблеми и дилеми поврзани со извозот поддршка при имплементација на дефинираните активности од предавачите-консултанти! Контакт со компании кои се соочуваат со исти или слични дилеми и развојни цели Богата литература и корисни материјали на тема извоз и освојување нови пазари

НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

Како да направите анализа на можните извозни пазари, реално да лоцирате каде се наоѓате и да дефинирате каде сакате да бидете во иднина? Кои пазари се полесни а кои потешки за освојување? Кои се сите неопходни елементи кои треба да ги содржи една извозна стратегија? Како да го спроведете акциониот план кој ќе ве доведе до целта- поголем извоз? Алатки за зголемување на извозот: cold calling, посета на саеми, продажен состанок, генерирање нови контакти!

ПРЕДАВАЧИ ПЕТАР ЛАЗАРОВ

Macedonia Export, kompanija specijalizirana za promocija i trgovija so makedonski proizvodi na me|unaroden i lokalen pazar, koja nudi konsultantski uslugi za marketing, proda`ba i izvoz.

КАЛИН БАБУШКУ

Macedonia Export

КРУМ ЕФРЕМОВ

direktor na Direktoratot za ekonomska diplomatija vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti

РАБОТИЛНИЦАТА Е ПРЕПОРАЧЛИВА ЗА:

Генерални менаџери и сопственици на компании Менаџери за извоз и нови пазари

Проектот Kapital Аcademy... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298 110 www.kapital.mk obuki@kapital.com.mk

23 NOEMVRI, SPECIJALEN PRILOG

NOVI FINANSISKI PROIZVODI VO OVOJ SPECIJALEN PRILOG PRO^ITAJTE: KARTI^NI USLUGI I USLUGI NA BANKOMAT E-BANKARSTVO NOVITETI NOVI KREDITI I DEPOZITI NOVI OSIGURITELNI I LIZING PONUDI OTKUP NA POBARUVAWA

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111