406-11.11.2011

petok. 11 noemvri. 2011 (weekend izdanie) МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.089,74 МБИД 2.227,72

ОМБ 119,45

-0.87% -1.12% 0.00%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,50 45,11 72,03

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

KAPITAL MEDIA GROUP STANA ^LENKA T O I K S P O R V E NA BIZNIS PRES STRANA 5

DIREKTORI VO ADG MAVROVO GO PRODAVALE IMOTOT ZA SAMI DA GO KUPAT

STRANA 2-3

NASKORO!!! MESE^NIK NASKO

petok / weekend. 11 noemvri. 2011

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

3.000

petok-11. sabota-12. nedela-13. noemvri. 2011 | broj 406 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

NA 23 NOEMVRI

KAKO GR^KATA DRAMA DOBI TRAGI^EN RASPLET?

МБИ10

0,87%

2.800 2.600 2.400

GRCIJA TRO[E[E BEZOBRAZNO, A EU BE[E SLEPA STR.

2.200 2.000 1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

Poposki: Imame dr`aven konsenzus za imeto STRANA 12

HEC Bo{kov most }e se po~ne da se gradi vo 2012 STRANA 11

15-22

Ni{to novo vo ski-centrite zimava

LUKAS PAPADIMOS E NOVIOT PREMIER NA GRCIJA

STRANA 11

VOVEDNIK ALEKSANDAR JANEV

Kako }e go gasime po`arot?

STRANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PETOK 11 NOEMVRI 2011

E

KAKO ]E GO GASIME PO@AROT?

Evropskata ekonomija e vo plamen. Toa e jasno. Dovolno jasno, bidej}i smrdeata na ~adot se ~uvstvuva daleku. Duri do Makedonija.

Klu~nite ekonomski igra~i predupredija deka po`arot mo`e naskoro da ja zafati i makedonskata ekonomija.

Klu~noto pra{awe e znaeme li kako i dali }e mo`eme go izgasime po`arot?

Dodeka Evropa vodi bitka so prezadol`enite zemji, koi se zakanuvaat da ja razorat globalnata ekonomija, Makedonija kako zasegnata strana samo forenzi~no gi istra`uva mo`nite posledici vrz stabilnosta na bankarskiot sektor, doma{noto proizvodstvo, izvozot... I s$ se sveduva na dlaboka zagri`enost dali ekonomskiot rast vo 2012 godina }e bide 2%, 3% ili pak, 4%. Odnesuvaweto na Vladata i na biznismenite ve}e poka`uva seriozni simptomi na skleroza. Samo tri godini otkako prethodnata kriza so amerikanski koreni silno go pogodi realniot sektor.

Vo vreme koga site ostanati zemji stravuvaat od nova recesija i se podgotvuvaat za kontranapad, doma{nite biznismeni koi se obezbedile so nara~ki za slednite dva meseci se zala`uvaat deka lesno }e ja prebrodat krizata, a Vladata pak, uverena vo svoite kapaciteti za vodewe biznis, so zgolemeno tro{ewe od Buxetot }e proizveduva pozitivni statisti~ki parametri.

Me|utoa, nitu ednite, nitu drugite ne poka`uvaat doverba deka znaat i imaat kapacitet da & se sprotivstavat na novata kriza.

Kako doma{nite kompanii mo`e da go amortiziraat udarot od Evropa?

Statistikata poka`uva deka najgolem del od makedonskiot izvoz, nad 60%, odi na evropskite pazari. Opasen podatok, koj istovremeno poka`uva deka postoi golem neiskoristen potencijal za osvojuvawe novi pazari i kone~no menuvawe na strukturata na makedonskiot izvoz. Vo vreme koga najgolemite trgovski partneri na Makedonija se soo~uvaat so seriozni problemi koi rezultiraat so namalena pobaruva~ka za na{ite proizvodi, menaxerite mora da razmisluvaat za potencijalni alternativni pazari.

Zemjite koi duri i vo kriza ostvaruvaat impresivni ekonomski rezultati kako Turcija, Rusija, [vedska ili [vajcarija, mo`e da se iskoristat kako supstitut na evropskiot pazar za da se kompenziraat zagubite {to }e gi donese namalenata pobaruva~ka od Evropa. Nekolku pogolemi kompanii ve}e po~naa vo svoite strate{ki planovi da gi stavaat brzoraste~kite pazari, no generalno, makedonskite menaxeri, naviknati na benigno upravuvawe na kompaniite, ne poka`uvaat interes za osvojuvawe novi pazari.

Klu~nata uloga vo antikriznata matrica bi mo`ela da ja odigra Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot so direktno i smisleno pottiknuvawe na izvoznata ofanziva. Kako da se zasili ulogata na MBPR? Menaxerite imaat eden kup predlozi i idei kako MBPR mo`e da im pomogne. Bankata, pred s$, treba kone~no da go vovede izvozniot faktoring kako nov finansiski instrument za izvoznici koi prodavaat stoki na odlo`eno pla}awe, so koj }e gi otkupuva pobaruvawata od stranstvo za odredena kamata.

Bankata treba vedna{ da gi isplatuva fakturite so toa {to }e gi prezeme dolgovite na firmite od stranstvo.

Toa zna~itelno bi ja podo-

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

brilo likvidnosta kaj kompaniite, koja se nametna kako glaven problem vo ekonomijata. Osven toa, MBPR treba da se vklu~i i vo osiguruvaweto na krediti za izvoz, so {to kompaniite }e bidat sigurni deka delovnite banki }e im odobrat pari.

Bankite pak, isto taka nosat golem del od odgovornosta za pravecot vo koj }e se dvi`i doma{nata ekonomija. S$ dodeka ne ja svrtat delovnata politika pove}e kon biznis-sektorot, otkolku kon dr`avata, ekonomskite rezultati }e bidat porazitelni.

I na kraj i neizbe`no, dr`avata. Mnogu biznismeni i ekonomisti se soglasni deka vo uslovi na kriza dr`avnite buxeti mo`e najmnogu da & pomognat na ekonomijata da zastane na zdravi noze.

Me|utoa, pozitivnite efekti }e dojdat samo dokolku parite od danoci se investiraat vo produktivni proekti, koi }e & dadat zdiv na celata industrija.

Zatoa, klu~no e da se vlo`uva vo izgradba na pati{ta, `elezni~ki prugi, hidrocentrali, proekti koi ja pravat doma{nata ekonomija pokonkurentna za stranskite i za doma{nite investitori. Vladata mora da ja relaksira i kaznenata politika {to ja praktikuva, so {to celosno gi isto{tuva kompaniite i gi doveduva do propast.

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

200

P

rocenti od BDP naverojatno }e dostigne gr~kiot dolg slednata godina. Eropskata komisija ja revidira{e prognozata za buxetskiot deficit na Grcija za ovaa i za slednata godina na 7,8%, odnosno 5,4% od BDP, so predviduvawe deka recesijata vo zemjata }e prodol`i i slednata godina. Gr~kiot dolg }e iznesuva 198,3% od BDP vo 2012 godina, naglasuvaat od EK. Recesijata vo Grcija }e prodol`i vo 2012 godina so namaluvawe na buxetskiot deficit od 2,8%, predupreduvaat od EK vo esenskite ekonomski prognozi.

Spored Evropskata komisija, rastot na gr~kata ekonomija }e se obnovi vo 2013 godina so zgolemuvawe od 0,7%.

KAKOV KRIMINAL UTVRDI MVR VO GRADE@

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

DIREKTORI VO ADG PRODAVALE IMOTO Kriminalot {to go otkri MVR e na relacija ADG Mavrovo Mavrovo in`enering, so posredstvo na gazdite od hrvatskata kompanija Ingra. A, klu~na uloga igrala i firmata Medijan trejd, koja vsu{nost pravela kupi evtino - prodaj skapo SOWA JOVANOVA

S

s.jovanova@kapital.com.mk

S$ zapo~na so insajdersko trguvawe so akcii vo 2007 godina, koga po~na procesot za prezemawe na grade`nata kompanija Mavrovo od strana na hrvatskata Ingra. Epilogot na ~etirigodi{noto uni{tuvawe na ovaa kompanija e krivi~ni prijavi protiv direktori i ~lenovi na Upravniot odbor na kompanijata poradi kriminal od 2,7 milioni evra. Zasega e mnogu neizvesno dali ova }e ja spasi grade`nata kompanija, koja o~igledno se soo~uva ne samo so kriza vo upravuvaweto tuku i so finansisko propa|awe.

A, do skoro be{e aktivna na grade`en plan.

Kriminalot {to go otkri MVR e na relacija ADG Mavrovo - Mavrovo in`enering, so posredstvo na gazdite od hrvatskata kompanija Ingra. A, klu~na uloga igrala i firmata Medijan trejd, koja vsu{nost pravela kupi evtino – prodaj skapo. Poradi toa, MVR podnese {est krivi~ni prijavi, protiv pretsedatelot na Upravniot odbor, Van~o Popovski, finansiskiot direktor i protiv upravitelot na Mavrovo in`enering.

Krivi~ni ima i za dvajca hrvatski dr`avjani, ~lenovi na UO na ADG Mavrovo, i protiv upravitelot na firmata Medijan trejd, koja ima 50% udel vo Mavrovo in`enering. MVR otkri nezakonska proda`ba na imot od ADG Mavrovo vo ste~aj na firmata Mavrovo in`enering i pla} awe na nepostoe~ki konsultantski uslugi so {to gi o{tetile doveritelite za 2,7 milioni evra. Vo MVR nemaat informacii

dali osomni~enite se vo zemjava i kako }e prodol`i istragata.

“Predmetot ne odi vo itna postapka, {to zna~i deka nema pritvor za osomni~enite tuku Javnoto obvinitelstvo doprva treba da se proiznese po slu~ajot, pa da odlu~i dali }e pobara od istra`en sud soslu{uvawe i na drugi lica.

Ne e isklu~eno istragata da prodol`i, no zasega se ~eka na Javno obvinitelstvo”, veli Ivo Kotevski, portparol na MVR. So ogled na toa {to za ADG Mavrovo se vodi ste~ajna postapka, se postavuva pra{aweto {to }e se slu~uva so o{tetenite doveriteli.

Ste~ajnata upravitelka Vera Dimitriovska za “Kapital” veli deka s$ u{te e rano da se zboruva za doveritelite.

Poznava~ite, pak, komentiraat deka sega doveritelite mo`e da pobaraat poni{tuvawe na site postapki koi se na nivna {teta, {to dopolnitelno }e ja zabavi ste~ajnata postapka.

“Kapital” se obide da stapi vo kontakt so rakovodstvoto na Mavrovo in`enering i na grade`nata firma Medijan trejd, no telefonite na ovie kompanii bea isklu~eni.

Kako se rasprodaval imotot na ADG Mavrovo

Pretsedatelot na UO na 1ovski, ADG Mavrovo, Van~o Popi finansiskiot direk-

tor vo 2006 godina, koga smetkata na firmata bila blokirana, na upravitelot na Medijan trejd mu prodale tri asfaltni bazi za 100.000 evra, iako znaele deka tie se proceneti na eden milion evra; So ovoj imot Medijan trejd si obezbedila osnova~ki vlog vo Mavrovo in`enering, i toa za vrednost kolku {to prvi~no bile proceneti bazite, na eden milion evra; Vo 2008 godina, Hrvatot M.K., pretsedatel na UO na ADG Mavrovo, iako znael deka firmata ima blokirani smetki, vo dogovor so upravitelot na Medijan trejd prefrlil del od imotot na ADG Mavrovo vo iznos od 353.000 evra; Istata godina, dvajca hrvatski dr`avjani, ~lenovi na UO na ADG Mavrovo, nezakonski prefrlile

2 3

4

del od imotot na Mavrovo in`enering vo vrednost od 1,3 milioni evra; Vo ime na ADG Mavrovo bile sklu~eni i dogovori za isplata na 353.000 evra za navodno izvr{eni intelektualni uslugi na Medijan trejd, plateni vo vreme koga firmata s$ u{te ima blokirana smetka; Upravitel na Mavrovo in`enering i ~len na UO na ADG Mavrovo prefrlile del od imotot na ADG Mavrovo na Mavrovo in`enering, koja vo toa vreme bila solventna. Sklu~ile {est dogovori za vr{ewe intelektualni uslugi vo iznos od 1,3 milioni evra.

5 6

Propa|aweto zapo~na vo 2007 godina

ADG Mavrovo otide vo ste~aj vo april 2009 godina. No, u{te vo 2007 godina skandali po~naa da ja tresat ovaa grade`na kompanija. Komisijata za hartii od vrednost otkri insajdersko trguvawe so akcii od strana na menaxmentot na Mavrovo pri krajot na 2007 godina.

ADG Mavrovo po re~isi edna godina kriewe objavi na Makedonskata berza deka Mavrovo in`enering, firma-} erka na ADG Mavrovo, se transformirala od DOOEL vo DOO, deka tamu vlegol nov sopstvenik - Medijan trejd, deka se promenil sopstveni~kiot udel vo ADG Mavrovo zatoa {to pretsedatelot na UO, Van~o Popovski, si gi prodal akciite i rakovodel so polnomo{tvo od ostanatite akcionerivraboteni i deka upravniot odbor tajno pregovara so hrvatska Ingra za kupuvawe na ADG Mavrovo.

KHV toga{ sprovede istraga i utvrdi deka upravnite organi na ADG Mavrovo, koja kotira na Berzata, trguvale vrz osnova na insajderski informacii. Po ova KHV, vremeno na eden mesec, go prekina trguvaweto so akcii i podnese krivi~na prijava protiv Popovski i protiv cel upraven odbor. No, ovaa prijava Javnoto obvinitelstvo minatata godina ja otfrli.

“Direktorite na ADG Mavrovo poseduvale cenovno ~uvstvitelni informacii koi navremeno ne gi objavile i ne gi napravile dostapni do

Navigator

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK TRGNAA RABOTITE

DANIEL SAS axar telekom prodol`uva da investira vo Makedonija, najavi investicija od 180 milioni evra vo modernizacija na mre`ata vo sledniot period

M

VLADIMIR PUTIN ema kriza za Rusija, pa premierot ja jakne pomorskata flota so novi podmornici, za {to }e potro{i, ni pomalku ni pove}e, tuku 154 milijardi dolari

N

BLAGICA NOVKOVSKA e mo`e direktorkata na Zavodot za statistika da mol~i koga e vo pra{awe nabavka na 18.000 ~anti za popisot, koi popi{uva~ite nikoga{ ne gi dobile

N

MARTIN KOCOUREK e uspea da gi ubedi kolegite ministri i premierot deka 640.000 evra na smetkata na negovata majka imaat legalno poteklo, pa mora{e da ja napu{ti ~e{kata vlada

N

@NATA KOMPANIJA?

G MAVROVO GO OT ZA SAMI DA GO KUPAT

D

Deceniski najavuvanata hidrocentrala Bo{kov most kaj Debar treba da po~ne da se gradi ve}e kon sredinata na slednata godina. Prviot ~ovek na ELEM, ^ingoski, uveruva deka otkako potpi{aa zaem od 65 milioni evra so Evropskata banka za obnova i razvoj, nema pre~ki zo{to dogodina da ne po~ne da se gradi ovaa hidrocentrala, koja so akumulirawe na vodite od Mala Reka godi{no treba da proizveduva po 117 gigavat~asovi struja. Pokraj proizvodstvo na struja, izgradbata na Bo{kov most za okolinata na Debar }e zna~i i razvoj na turizmot.

Pokraj izgradbata na Bo{kov most, ELEM aktivno raboti i na realizacija na akumulacijata Lukovo Pole, kako i na izgradbata na veterniot park kaj Bogdanci, proekti

VLADO ^INGOVSKI koi vkupno vredat re~isi 200.000 milioni evra. So ova dr`avnata kompanija za proizvodstvo na struja ELEM vleguva vo investiciski ciklus koj na podolg rok treba da obezbedi postabilno i posigurno snabduvawe so elektri~na energija, a pred s$, da go namali odlivot na devizi za skap uvoz od stranstvo.

Pokraj toa {to e osnovna dejnost na ELEM, vlo`uvaweto vo energetikata za makedonskata ekonomija }e zna~i i anga`irawe rabotnici, za`ivuvawe na `ivotnata sredina. Pove}e od jasno e deka energetskite proekti ne smeat da ostanat samo proekti na hartija.

GUBITNIK

BURE BEZ DNO

UNI[TUVAWETO NA GRADE@NOTO PRETPRIJATIE MAVROVO ZAPO^NA VO 2007 GODINA 2007 • Komisijata za hartii od vrednost otkri insajdersko trguvawe na menaxmentot vo ADG Mavrovo.

• Hrvatskata kompanija Ingra tajno pregovara za kupuvawe na ADG Mavrovo • KHV podnese krivi~na prijava protiv cel Upraven odbor na ADG Mavrovo • UJP bara naplata od ADG Mavrovo na 12 milioni evra neplaten danok • ADG Mavrovo tone vo dolgovi, koi se procenuvaat na nad 20 milioni evra

2008 • 7 milioni evra plati Ingra za oficijalno prezemawe na 79% od kapitalot na ADG Mavrovo.

celokupnata investitorska javnost, a pritoa svoite akcii gi prodavale. Zatoa Komisijata za hartii od vrednost podnese inicijativa do nadle`nite institucii za poveduvawe postapka protiv ~lenovite na organite na upravuvawe na ADG Mavrovo Skopje poradi zloupotreba na slu`benata polo`ba i ovlastuvawata pri trguvawe so hartii od vrednost vrz osnova na insajderski informacii”, izjavija toga{ od KHV. Vo toa vreme kompanijata na Upravata za javni prihodi & dol`ela 13,2 milioni evra po osnov na neplateni danoci. Finansiskiot izve{taj za raboteweto vo prvite devet meseci od 2007 godina poka`al zaguba od tri milioni evra, a vo izve{tajot za raboteweto vo 2006 revizorite se vozdr`ale od mislewe za prilo`enite konsolidirani finansiski podatoci poradi visokiot iznos na obvrski na kompanijata i visokoto nivo na akumulirani zagubi vo odnos na kapitalot.

Iako skandali ja tresea ADG Mavrovo, Ingra vo april 2008 godina pu{ti oficijalen dopis deka saka da ja kupi ADG Mavrovo, {to

otvori pra{awe zo{to?

Toga{ prviot ~ovek na Ingra za “Kapital” izjavi deka se uvereni oti Mavrovo e potencijalno uspe{en partner, so koj bi bile vo mo`nost da realiziraat mnogu proekti.

“Fakt e deka Mavrovo izminatite godini trupalo zagubi i deka postojat golemi dolgovi, no isto taka i nenaplatenite pobaruvawa na Mavrovo se zna~ajni.

Potrebno e so zaedni~ki napori da najdeme soodvetno re{enie za da mu se ovozmo`i na Mavrovo opstanok i ponatamo{en razvoj.

Ve}e po~navme odredeni razgovori so makedonskite institucii i so Dano~nata uprava za da najdeme najdobro re{enie. Veruvame deka postoi na~in dolgot da se restrukturira”, izjavi Igor Openhajm, prv ~ovek na Ingra.

Po samo edna godina, vo april 2009 godina, Mavrovo otide vo ste~aj. Vo Ingra izjavija deka napravile s$ {to mo`ele za finansiski da ja zazdravat kompanijata, no nemalo drugo re{enie.

Golem del od vrabotenite od propadnatoto Mavrovo gi prefrlile vo Mavrovo in`enering.

2009 • Mavrovo in`enering raboti na nekolku grade`ni prekti vo stranstvo • Go gradi avtopatot Kumanovo-Tabanovce • Vr{i rekonstrukcija na del od bulevarot Ilindenska • Gradi rolersko-pe{a~ka pateka od levata strana na Vardar • Ja asfaltira ulica Drezdenska • Ne go dobiva tenderot za izgradba na 145 sportski sali Mavrovo in`enering e firma }erka na ADG Mavrovo.

Za razlika od majkata, }erkata raboti odli~no.

Tokmu osnovaweto na Mavrovo in`inernig, preku prelevawe na imot od ADG Mavrovo, e osnovata na koja MVR sega podnese krivi~ni prijavi za kriminal od 2,7 milioni evra.

2010 • Javno obvinitelstvo ja otfrla la krivi~nata prijava od KHV protiv upravniot odbor na ADG Mavrovo za insajdersko traguvawe so akcii

2,7 € 2011

S

Sobraniskata kasa se ~ini deka e bure bez dno.

Iako za narednata godina Sobranieto dobiva duri 6,2 milioni evra pove} e od lani, pratenicite povtorno ne se zadovolni od sredstvata koi Vladata re{ila da gi izdvoi za niv. Tie baraat u{te pove}e pari pravdaj}i se so prezadol`enost i so potrebata od pogolema nezavisnost na Sobranieto.

Namesto prviot ~ovek na Sorbanieto, Trajko Veqanovski, da si gi prezeme finansiite vo s svoi race i da napravi matematika za vistinskat potreba na buxetot, toj ta d duri i dozvoluva da se koristi Sobranieto kako filijala preku koja se prefrlaat pari od edna d druga institucija. Imdo

TRAJKO VEQANOVSKI eno, Veqanovski dozvolil da se koristi Sobranieto kako peralnicia za pari so toa {to 3,9 milioni evra prefrleni od Vladata za Sobraniskiot kanal vsu{nost }e zavr{at vo kasata na MRTV. Vakvoto neodgovorno menaxirawe so parite odi na {teta na narodot. Namesto kako pretstavni~ki dom koj gi zastapuva interesite na gra|anite, so vakva politika Sobranieto po s$ izgleda raboti samo za interesite na tamu vrabotenite. Od Parlamentot ne odgovorija na {to to~no }e se tro{i pogolemiot buxet, no skandal e {to celi polovina milion evra plus }e otidat za stavkata plati.

MISLA NA DENOT

“USPEHOT E EDNOSTAVEN AKO ZNAE[ DA RABOTI[ ISPRAVNO, NA VISTINSKI NA^IN VO VISTINSKO VREME”

MILIONI

kriminal utvrdi MVR vo ADG Mavrovo i podnese {est krivi~ni prijavi protiv pretsedatelot na UO, finansoviot direktor, upravitelot na Mavrovo in`enering, upravitelot na Medijan trejd, i protiv ~lenovi na UO na ADG Mavrovo (hrvatski dr`avjani)

kubanski nacionalen heroj

XON C. MAKSVEL AMERIKANSKI AVTOR

r.i.p.

Navigator

4 GRAFIK NA DENOT...

POVISOKI PRODA@NI CENI NA PROIZVODITELITE NA INDUSTRISKI PROIZVODI Dvi`ewe na ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi proizvod oktomvri 2011/septemvri 2011

intermedijarni proizvodi

SREDNO[KOLCITE SE VRATIJA NA ULICA

Izvor: Dr@aven zavod za statistika

0,40%

kapitalni proizvodi

-0,40%

rudarstvo i vadewe na kamen

-0,40%

FOTO NA DENOT...

energija

-0,60%

-0,20%

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

2,50%

prerabotuva~ka industrija snabduvawe so el. energija, voda i gas

Proda`nite ceni na proizvoditelite na industriski proizvodi na doma{niot pazar vo oktomvri godinava se poniski za 0,2% na mese~no nivo, a povisoki za 8,6% na godi{no nivo. Spored podatocite na Dr`avniot zavod za statistika, vo sporedba so septemvri godinava, vo oktomvri 2011 godina proda`nite ceni na proizvoditelite na industriski proizvodi na doma{niot pazar se poniski vo grupata energija za 0,6%, vo grupata netrajni proizvodi za {iroka potro{uva~ka za 0,3% i vo grupata kapitalni proizvodi za 0,1%.

o London povtorno protesti na sredno{kolcite i studentite. Tie baraat namaluvawe na tro{ocite za {koluvawe, za koi se najavuva zna~itelno zgolemuvawe.

Okolu 4.000 policajci gi “~uvaa” sredno{kolcite da ne izlezat od kontrola

V

SVETOT NIZ MEDIUMITE NEW N EW YORK TIMES Vesnikot pi{uva za padot Ves na ssvetskite pazari, kako {to se {iri stravot od raspa|awe na evrozoras nata. Spored vesnikot, nat prodlabo~uvaweto na pro dol`ni~kata kriza vo dol Italija dovede do golem Ita pad na finansiskite pazrari. Pad na berzanpaz skite indeksi zabele`aa ski site pogolemi evropski i amerikanski berzi. ame

TTHE HE GUARDIAN Britanskiot vesnik Bri pi{uva deka evrozonata pi{ vleguva vo opasna zona, a vle krizata so evroto izleguva kri od kontrola. Vesnikot ja prenesuva izjavata na pre {efot na Me|unarodniot {e monetaren fond, Kristina mon Lagard. Lagard predupreLag di deka d Evropa }e ja izgubi ovaa decenija poradi ova krizata vo evrozonata. kri

SE PODGOTVUVA LI MAKEDONIJA ZA PRETSTOJNATA ZI CHINA DAILY Kineskiot vesnik pi{uva za istragata {to se sproveduva vo dvete najgolemi telekom-kompanii poradi dr`ewe monopol na pazarot, pred s$ zatoa {to se vo mnozinska dr`avna sopstvenost. Spored vesnikot, dvete kompanii gi iskoristuvale nivnite dominantni pozicii vo vrska so {irokopojasen internet-pristap za da se potisne konkurencijata od rivalite.

CAPITAL DAILY Bugarskiot vesnik pi{uva deka zadol`itelnata obvrska na golemite potro{uva~i da kupuvaat struja na slobodniot pazar od slednata godina }e ja zgolemi cenata na elektri~nata energija vo Bugarija. Trgovski centri, skladi{ta, kompanii od lesnata industrija }e bidat prinudeni da kupuvaat struja na slobodniot pazar, a ne kako dosega, po regulirani ceni.

NI[TO NOVO VO SKI Makedonskite skija~ki centri i godinava nema da ponudat novi sodr`ini. Ostanuvaat isti i cenite, a dolgogodi{nite najavi za novi proekti }e po~ekat nekoi podobri vremiwa. Po pauza od pet godini godinava }e se skija i na Pelister

M SILVANA @E@OVA silvana@kapital.com.mk

Makedonskite skija~ki centri se podgotveni za novata skija~ka sezona, samo molat Boga da ima dovolno sneg. Nema novini vo odnos na ponudenite sodr`ini, nitu pak se napraveni nekoi pogolemi investicii.

Isti se i cenite.

Starite proekti za

realizacija }e po~ekaat nekoi podobri vremiwa.

Skija~kite centri Zare Lazarevski, Popova [apka, Ko`uf i Pelister i godinava se nadevaat na dobra posetenost od strana na doma{nite i stranskite turisti.

Trite `i~arnici i edinaesette ski-liftovi podgotveni gi o~ekuvaat posetitelite na ski-centarot Zare Lazarevski. Odli~no podgotvenite ski-pateki, kako i tie koi po svojata dol`ina se osvetleni }e ovozmo`at skijawe i u`ivawe vo ve~ernite ~asovi. Od 15 noemvri do 15 dekemvri qubitelite na skijaweto }e mo`at da nabavat pri-pejd godi{en ski-bilet vo iznos od 10 iljadi denari, a dnevniot

ski-bilet ~ini 1.100 denari.

“Ovaa skija~ka sezona ne mo`eme da se pofalime so nekoi osobeni novini vo skija~kiot centar Mavrovo. I ovaa godina }e go dademe svojot maksimum za podignuvawe na kvalitetot na uslugite i odr`uvawe na patekite i terenite za skijawe. Se nadevame deka snegot }e n$ izraduva porano i deka }e go ima vo izobilie celata skija~ka sezona, {to ne be{e slu~aj izminatite godini. Vo pregovori sme za kupuvawe lizgali{te koe }e bide postaveno vo neposredna blizina na diskotekata Ratrak na samoto tenisko igrali{te”, veli Ogwan Cigovski, uparavitel vo ski-centarot

Zare Lazarevski.

Pokraj doma{nite turisti, spored najavite na zimskite sportovi }e im se raduvaat i gostite od Grcija, Albanija, Turcija i Kosovo, ~ij broj poslednive godini e vo zabele`itelen porast.

Po nekolku godini pauza, ovaa sezona na [apka se vra}a no}noto skijawe, a novitet e i pro{iruvaweto na patekata Ceripa{ina za 70 metri. Cenata na ski-kartata }e bide 900 denari.

Poslednite nekolku sezoni vo ovoj centar se vratija i srpskite, slovene~kite i hrvatskite turisti, a s$ pogolem e interesot za skijawe so snoubord, posebno od turisti od Skandinavija. Skija~kite

Navigator

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

3 FAKTI ZA...

25 56% 48,9

milijardi dolari e polugodi{nata dobivka na Gazprom za godinava

porasnala dobivkata na ruskata naftena kompanija za edna godina

milijardi dolari porasnaa neto-prihodite od proda`ba na gasot na Gazprom vo prvoto polugodie od godinava

PROCENKI...

GLIGOR BI[EV

GENERALEN DIREKTOR NA STOPANSKA BANKA

KRIZATA ]E JA OTE@NI NAPLATATA NA KREDITITE

E

konomskata kriza }e ja ote`ni naplatata na kreditite kaj bankite, me|utoa, vo Makedonija ne se o~ekuva negativen ekonomski rast, {to zna~i deka vlo{uvaweto na kreditnite portfolija }e bide blago,oceni generalniot direktor na Stopanska banka, Gligor Bi{ev.

Toj istakna deka nivoto na somnitelni krediti e pomalo od 10% od vkupnata izlo`enost. Vo odnos na kamatite, Bi{ev potencira deka prvo treba da se namalat kamatite za {tedewe, a potoa i tie na kreditite.

[apka ovaa godina nudi i no}no skijawe

Pristapot da Ko`uf kone~no Mavrovo godinava mo`ebi }e iznenadi i so lizgali{te olesnet

IMSKA SEZONA?

I-CENTRITE ZIMAVA pateki na [ara, koi va`at za najatraktivni, dostignuvaat nadmorska visina do 2.500 metri.

Dol`inata na patekite iznesuva okolu 10 kilometri, so kapacitet od 8.000 skija~i za eden ~as.

“Podgotveni sme za sezonata. O~ekuvawata se golemi”, veli Petre Dimitrievski, direktor na ski-centarot Popova [apka.

Spored strategijata koja ja izgotvi firmata Eko sajn, (koja rabotela vo organizacija na dve Olimpijadi), po nara~ka na ELEM, Popova [apka vo narednite godini treba da prerasne vo glaven ski-centar vo Makedonija.

Od april slednata godina ELEM planira da startuva so modernizacija na centarot.

“Se planira da se ru{i hotelot Popova [apka poradi negovata ner-

entabilnost, a hotelot Slavija }e se dogradi za u{te 180 legla. Studijata na Eko sajn veli deka i dvata hoteli ne se isplatlivi, bidej}i nemaat minimum 300 kreveti. Za predvidenite investicii se potrebni okolu {est milioni evra”, objasnuva Dimitrievski.

Spored planot, vo blizina na hotelot Popova [apka e planirana i izgradba na katna gara`a, ~ar{ija i tri novi ba~ila kaj Ajdu~ka ramnina, dvosedite Sv. Ilija i Ceripa{ina.

Dokolku ima interes od investitori na poljanata kon relejnata stanica (kade {to e lociran repetitorot na MTV), planirano e gradewe i na cel nov skija~ki kompleks.

Skijaweto na Pelister se vra}a po pet godini pauza. Vo slednite deset godini so `i~arnicata

}e stopanisuva ELEM, preku svojata bitolska podru`nica, hotelot Molika. Skija~kata pateka i `i~arnicata so dvosedite bea renovirani so finansiska poddr{ka vo iznos od 1,8 milioni denari od ELEM, REK Bitola i FOD Novaci.

“Vo krajna faza se podgotovkite na patekata.

Po renoviraweto na `i~arnicata, pretstojnata sezona, taa za prvpat }e bide pu{tena vo upotreba. Skija~ite mo`e da o~ekuvaat pro{irena pateka, pro{iren del kaj ski-liftovite, pa ako n$ poslu`at vremenskite uslovi se nadevam na dobra skija~ka sezona”, veli Mirjana Mitrevska, direktor na hotel Molika.

Kopanki e izgradena na nadmorska viso~ina od 1.500 metri, pa poradi globalnoto zatopluvawe, vo posledno vreme s$

poretko vrne sneg, a i da navrne, brzo se topi.

No, sepak se o~ekuva pouspe{na skija~ka sezona za razlika od izminatite godini.

Za sezonava se podgotveni i vo najnoviot ski-centar vo zemjava, Ko`uf. Regionalniot pat koj vodi do ski-centarot Ko`uf, koj dosega be{e pre~ka, e celosno asfaltiran, a preostanuva obele`uvawe, signalizacija i postavuvawe elasti~na ograda na odredeni delnici za kompletno da bide zavr{en.

Ski-centarot e opremen so najsovremena oprema i ima odli~ni uslovi za skijawe.

Na skija~ite na raspolagawe im se dva skiliftovi, eden {estosed, restoran, ba~ilo, 16 apartmani i 16 kilometarski ski-pateki na koi mo`at da skijaat pet iljadi lu|e.

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

KAPITAL MEDIA GROUP STANA ^LENKA NA EVROPSKIOT BIZNIS PRES

K

apital media group stana polnopravna ~lenka na Evropskiot biznis pres (European business press), najstarata evropska asocijacija na biznis-vesnici. Priemot se slu~i v~era vo Kopenhagen, Danska.

Direktorot na Kapital media group, Qup~o Zikov, vo Kopenhagen ima{e direktni sredbi so menaxerite i urednicite na Financial Times, World street journal (european edition), Milano finanza, Borsen... Ovie vesnici, заедно so avstriski Profil, francuskiot La TRibun, polskiot Forbs, slovene~kiot Finance i drugi od 27 zemji se ~lenki na EBP. Vo Kopenhagen se odr`a i forum na tema idninata na mediumite vo kontekst na eksplozivniot razvoj na elektronskite i internetmo`nostite. Kapital media group, kako polnopravna ~lenka, vo juni }e u~estvuva na golemata konferencija na asocijacijata na biznismediumi vo Komo, Italija, kade {to glavna tema }e bide idninata na mediumite.

Evropskiot biznis pres (EBP) e asocijacija na vode~ki evropski vesnici i magazini za finansii i ekonomija. Pretstavnici na ~lenkite se sre}avaat dvapati godi{no za da razmenat idei i iskustva od novinarstvoto i marketingot. EBP stana idealna platforma za me|unarodno vkrstuvawe i rasadnik na cvrsta sorabotka, so novi izdanija i uslugi za bizniszaednicata.

Federacijata na Evropskiot biznis e osnovana vo Komo, Italija, vo 1962 godina pod imeto Unija na evropskiot ekonomski i finansiski pres (UPEFE). Celta na ovaa asocijacija e da pridonese za obedineta Evropa i da go raviva evropskiot duh na solidarnost. Asocijacijata se trudi da ja razbudi svesta kaj evropskata javnost i vlasta za odgovornosta i konstruktivnata uloga {to ja ima delovniot i finansiskiot pe~at.

HAJNEKEN I KOKAKOLA HELENIK ]E DOKUPAT AKCII ZA 79,1 MILIONI EVRA VO PIVARA SKOPJE

H

olandskata pivarnica Hajneken objavi deka zaedno so Koka-Kola Helenik }e dokupat 41,2% akcii vo Pivara Skopje za suma od 79,1 milioni evra.

Ovie akcii vo momentot gi poseduvaat razli~ni malcinski akcioneri, a celata transakcija se o~ekuva da bide kompletirana na po~etokot na 2012 godina, se naveduva vo soop{tenieto objaveno na internet-stranata na Hajneken. So ova, udelot na Hajneken i Koka-Kola Helenik vo makedonskiot proizvoditel na pivo i sokovi }e dostigne 96,5%. Preostanatite 3,5% od akciite }e ostanat vo racete na porane{ni i sega{ni vraboteni vo Pivara Skopje.

Hajneken i Koka-Kola Helenik stanaa mnozinski sopstvenik na Pivara Skopje vo 1998 godina, koga kupija 55,3% od akciite. Pivara Skopje e vode~ka kompanija vo zemjata za proizvodstvo, marketing i distribucija na razli~ni brendovi pivo i gazirani pijalaci, osobeno na Skopsko i Koka-Kola, se veli vo soop{tenieto na holandskiot gigant.

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2.089,74 2010/2011 2010/2011

Max. Min.

2 2.827,62 827 62 2.059,92

Na Makedonskata berza v~era be{e ostvaren promet od 6.541.837 denari od redovnoto trguvawe, koe se namali za 40,69% vo sporedba so prethodniot trgovski den. V~era be{e realizirana edna sistemska blok-transakcija so 67.609 obi~ni akcii na Komercijalna banka Skopje, koi bea prodadeni po cena od 2.799,00 denari za edna akcija, {to pretstavuva 2,97% od osnovnata glavnina na dru{tvoto. Vkupnata vrednost na transakcijata iznesuva 189.237.591 denari. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Скопска пивара

40.000.00 +17.000,00

+73.91%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Арчилормитал (ХРМ)

90,00 -8.00

-8.16%

DOW JONES 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500

07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

11.894,09 +0.96%

Aziskite akcii v~era naglo trgnaa nadolu, otkako zadol`uvawata na Italija dostignaa alarmantno nivo. Prinosite na italijanskite obvrznici ja pominaa granicata od 7%, {to dopolnitelno gi ispla{i investitorite od {irewe na dol`ni~kata kriza vo evrozonata. Padot na evropskite berzi vo tekot na v~era{niot den, be{e umeren.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.482,48 8.500,80 1.241,14 2.638,10 5.909,22 730,30

VALUTI

£ € СТАПКА

+0.40% -2.91% +0.98% +0.63% +1.37% -2.55%

€ $ СТАПКА

1,1719

1,3616

ПРОМЕНА

ПРОМЕНА

+0.1%

-0.1%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.769,00 -1.26% 1 26%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

Нафта Брент NAFTA BRENT

112,99

+0.61% 0 61% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Dejvid Kameron

Italijanskata situacija e zakana za sekoja zemja od evrozonata.

6

Politika / Pari / Dr`ava

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

PREGLED VESTI ANKETA: 54% OD GRA\ANITE JA PODDR@UVAAT RABOTATA NA VLADATA

M

nozinstvoto makedonski gra|ani na generalno nivo ja odobruvaat rabotata na Vladata, iako ima razliki vo poddr{kata za konkretni vladini politiki i proekti. Ova se zaklu~ocite od anketata {to ja sprovedoa Institutot za demokratija (IDSCS) i Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka (MCMS) od 4 do 6 ovoj mesec vrz 1.110 ispitanici.

Pove}e od polovina ispitanici, 54,1%, se izjasnile deka ja odobruvaat rabotata na Vladata, a 37,8% dale negativen odgovor. Pozitivna ocenka vo anketata dobile tri od pette strate{ki vladini prioriteti. Od aspekt na podobruvawe na evroatlantskite integracii, me|uetni~ki odnosi i borbata protiv kriminalot i korupcijata, mnozinstvoto gra|ani (me|u 51,1% i 56,5%) smetaat deka Vladata raboti dobro. Od vladinite institucii, Ministerstvoto za zdravstvo gra|anite istovremeno go ocenile i za najdobro i najlo{o vo svojata rabota od makedonskata javnost.

BORNEMAN: NATO NE MO@E DA GO RE[I PROBLEMOT ZA IMETO

G

eneral-polkovnik Jirgen Borneman, prv ~ovek na me|unarodniot voen {tab na NATO vo Brisel, za Doj~e vele veli deka makedonskiot pridones vo anga`manot na NATO vo Avganistan e od isklu~itelna pomo{ i se vrednuva, no za polnopravno ~lenstvo na Makedonija vo alijansata potrebno e re{enie za sporot za imeto, a NATO ne mo`e da go re{i problemot.

“Makedonskiot pridones vo anga`manot na NATO vo Avganistan e od isklu~itelna pomo{, se vrednuva i od site e pozdraven! Impresivno e kako zemja kako Makedonija se vklu~uva vo ovaa me|unarodna mirovna misija, so {to e edna od pedesette dr`avi koi preku NATO sojuzot gi izvr{uvaat zada~ite vo Avganistan, so ogled na toa {to Makedonija i pokraj u~estvoto vo mirovnite misii s$ u{te ne e polnopravna ~lenka na alijansata”, veli general-polkovnik Borneman.

TODOROV NARA^A NOVI APARATI, A “STARITE” ^EKAAT VO MAGACIN

M

inisterot za zdravstvo, Nikola Todorov, }e nabavuva nova medicinska oprema za 800.000 evra, iako oprema vredna nad 100 milioni evra, nara~ana pred pet godini, s$ u{te ne e celosno stignata vo zemjava. Del od aparatite koi pristignaa lani pak, stojat vo bolni~kite podrumi, zatoa {to nema kade da se stavat. Potrebno e da se izgradi prostor, za {to se potrebni 100 milioni evra, no toa ne se pravi so meseci.

Todorov ne ka`uva dali prethodno nara~anata oprema ne se ispora~uva poradi docnewe vo pla}aweto. Priznava samo deka nekolku aparati, koi ve}e se stignati, ne se koristat vo nekolku bolnici.

“Se obiduvame celosno da gi servisirame obvrskite, kako {to e predvideno vo dogovorot. Normalno e ako ima odol`uvawa da gi izvestime dostavuva~ite i vo dogovor so niv da utvrdime koga }e bide slednata rata. Vo ovoj moment nemame nikakvi problemi so dostavuva~ite. Najgolem del od aparatite se pristignati.

Ne se pristignati ili montirani samo tie za koi se potrebni dopolnitelni grade`ni raboti, a tie se vo tek.

Toa e slu~aj so klini~kite bolnici vo [tip, Bitola i Tetovo”, veli Todorov.

Todorov sega }e kupuva aparati za Klinikata za detski bolesti vo Skopje i aparatura za bezbolno vadewe krajnici vo nekolku zdravstveni ustanovi.

BO[KOSKI ]E SE SOO^I SO ZA[TITENIOT SVEDOK

Z

a{titeniot svedok vrz osnova na ~ij iskaz e temeleno obvinenieto protiv liderot na Obedineti za Makedonija, Qube Bo{koski, }e se pojavi vo sudot idnata nedela. Na v~era{noto ro~i{te be{e soop{teno deka Ministerstvoto za vnatre{ni raboti dostavilo izvestuvawe deka svedokot e dostapen i mo`e da bide obezbeden za slednoto ro~i{te.

Sudot prethodno odlu~i kako dokaz da se zeme samo negoviot iskaz daden vo istraga, otkako be{e soop{teno deka svedokot ne mo`e da bide obezbeden, a procesot treba{e da prodol`i so zavr{ni zborovi na obvinitelstvoto i na odbranata i presuda.

Mo`nosta da se soslu{a za{titeniot svedok i da bide ispra{an za odbranata na Bo{koski pretstavuva {ansa da se ras~istat site nerazjasneti okolnosti.

Bo{koski be{e uapsen eden den po izborite so 100 iljadi evra vo gotovo i so obvinenie deka nezakonski ja finansiral izbornata kampawa i ja zloupotrebil slu`benata polo`ba.

I POPOSKI NA OT^ET ZA 100 DENA VLADA

VLADATA I SDSM IMAAT KONSENZUS ZA IMETO! KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

[

efot na makedonskata diplomatija, Nikola Poposki, veli d e ka p o s t o i mo`nost formiraweto vlada na nacionalno edinstvo vo Grcija da vlijae pozitivno na sporot za imeto, zatoa {to sega ne bi imalo koj da ja ospori eventualnata odluka za kompromis so Makedonija vo gr~kiot Parlament, oti vlasta }e ja delat dvete najgolemi partii, PASOK i Nova demokratija. Dali perspektivno i vo Makedonija }e treba da se formira vlada so~ineta i od SDSM za da se podeli odgovornosta za golemiot spor ili dovolen }e bide referendumot, Poposki veli deka nemalo potreba od takvo ne{to – nie ve}e sme imale vnatre{en konsenzus na vlasta i opozicijata.

“Vo odnos na ova pra{awe nie imame postignato apsoluten vnatre{en konsenzus”, veli toj, bez da otkrie detali dali konsenzusot go opfa}a samo pra{aweto za referendum, koj SDSM pred izborite go poddr`a, ili se raboti za nekakvi zaedni~ki crveni makedonski linii iscrtani i od vlasta i od opozicijata. ]E ^EKAME EU DA SE SETI DEKA PRAVI NEPRAVDA Vo odnos na patot na Makedonija kon Evropskata unija, Vladata o~igledno nema druga strategija osven da ~eka ~lenkite da sfatat deka nepravedno ne dr`at nadvor, samo poradi voljata na ju`niot sosed.

Poposki veli deka ima argumenti da se dozvoli Makedonija da dobie datum, da ja se poslu{a preporakata za po~etok na pregovori, koja po tret pat ja dobivame od Komisijata, a bilateralniot spor da prodol`i da

se re{ava vo ramkite na procesot na ve}e po~nati pregovori.

“Sekoga{ se dozvoluva da po~nat pregovorite, a potoa bilateralnite sporovi se re{avaat vo ramkite na procesot. Samo Makedonija e isklu~ok od ova pravilo.

Mora da se sfati deka blokadite ne vodat kon rezultat, a Grcija da go nadmine konceptot – blokiram zatoa {to mo`am”, veli toj.

Sepak, Poposki nema komentar dali ovaa “strategija” se bazira samo na na{a pusta nade` ili postojat konkretni signali od nekoi zemji-~lenki deka e mo`no da postapat sprotivno na o~ekuvawata i da dozvolat Makedonija da prodol`i napred i bez amin od Atina. Toj veli deka nemame druga opcija osven ovaa. Na pra{aweto dali kontraopcija bi bilo da go re{ime sporot, toj veli: “Da, no za toa e potreben partner”, povtorno aludiraj}

Ministerot Nikola Poposki veli deka formiraweto vlada na nacionalno edinstvo vo Atina mo`e da go olesni re{avawe na sporot r za imeto, no otfrla fr fformirawe r r na takva Vlada kaj nas, oti spored nego, nie ve}e sme imale vnatre{en r konsenzus i na nedostigot od volja kaj gr~kata strana, nasproti, kako {to veli, maksimalnata posvetenost na Makedonija, koja ne smeela da se stavi pod znak pra{alnik.

Poposki go povtori stavot od intervjuto za “Kapital” – deka gr~kata ekonomska kriza ja vlo{uva sostojbata: “Ako prethodno pra{aweto so imeto be{e vo top 30 na politi~kata agenda na Grcija, sega ne mo`e da se najde ni vo top 100 pra{awa”, veli toj.

Najavi diplomatska ofanziva, vo koja sli~no na vicepremierkata Teuta Arifi, }e posetuval zemji-~lenki na EU i }e se sre}aval so svoi kolegi. Ne otkri kade s$ }e odel, no ako se zeme predvid deka sostanokot na ministrite e prvata nedela vo dekemvri, mali se {ansite ofanzivata na Poposki da vrodi so promena na stavot na dr`avite koi ve} e se vnatre.

JAVNIOT SERVIS ]E SE OFAJDI

4 MILIONI EVRA ZA SOBRANISKI KANAL ]E ZAVR[AT VO MRT MAKSIM RISTESKI

V

risteski@kapital.com.mk

ladata prodol`uva da go zloupotrebuva Sobraniskiot kanal, sega pretvoraj}i go i vo perilnica za pari, obvini opozicijata komentiraj}i ja informacijata deka neverojatnite 3,9 milioni evra koi spored Buxetot za 2012 godina }e gi dobie Parlamentot, vsu{nost ne se za ovoj kanal, tuku za Makedonskata radio-televizija. Vistinskata namena na ovie pari koi za pove}e od sto pati ja nadminuvaat godi{nata suma {to voobi~aeno se odvojuva za Sobraniskiot kanal (30 iljadi evra) do zav~era be{e nere{liva enigma. Pretpostavkite se dvi`ea od toa deka dr`avata planira Sobraniskiot kanal da go pretvori vo samostojna Sobraniska televizija, do procenka deka ovie pari }e poslu`at za isplata na navodniot dolg kon MRT. DOL@I LI SOBRANIETO PARI NA MRT? Pretsedatelot na Sovetot na Sobraniskiot kanal, Jani Makraduli, ja otfrli

mo`nosta deka ovie pari }e poslu`at za isplata na dolgot: “Generalniot sekretar na Parlamentot, @arko Denkovski, koj me informira deka ne mu dol`ime ni{to na javniot servis”, istakna Makraduli.

Od druga strana, od Upravniot odbor na MRT smetaat deka informacijata na Denkovski e neto~na: “Sobranieto gi usvojuva finansiskite planovi za ovie posebni kanali, no ne gi pla}a. Чetiri godini ne se isplateni parite”, izjavi pretsedatelot na Upravniot odbor na MRT, Krsto Skubev.

SOBRANISKI ILI VLADIN KANAL? lenovite na Sovetot na Sobraniskiot kanal go otvorija i pra{aweto za na~inot na koj se koristi frekvencijata. Spored opozicijata, Vladata celosno go podredila Sobraniskiot kanal na nejzinite interesi: “Vladata ja dr`i MRT vo finansiska zavisnost i go uzurpira prostorot za prezentacija na pratenicite. Iako kanalot se vika Sobraniski, a ne dr`aven, se prenesuva maratonska vladina sednica od 12 ~asa, koja se emituva 4 pati, a rabotata na rabotnite tela na Sobranieto ne se pokriva”, izjavi pratenikot na SDSM,

Ч

Emilijan Stankovi}.

Pratenicite od vlasta ne se soglasuvaat: “Sobraniskiot kanal nema primarna cel da im slu`i na pratenicite, tuku na gra|anite. Vo toj kontekst pra{awe e {to e dobro da prenesuva kanalot: da informira i za rabotata na Vladata i na drugite dr`avni institucii koi nosat odluki od zna~ewe na gra|anite”, re~e pratenikot na VMRO-DPMNE, Ilija Dimovski.

Smisla za humor poka`a pratenikot na DUI, Nexati Jakupi: “Prenosite od sednicite na Vladata se dobar materijal za ske~evite na K15.”

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

Politika / Pari / Dr`ava

OD DENESKA I NA MAKEDONSKITE PRIEMNICI

AL XEZIRA - ARAPSKI POGLED NA BALKANOT! KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

O

d sekoj agol i od sekoja strana, pod ova moto arapskata televizija Al Xezira deneska }e po~ne so emituvawe na svojata programa od regionalniot centar vo Saraevo. Po nekolkumese~ni podgotovki, od Al Xezira Balkans, kako {to e krsten centarot, nivnata programa sega }e mo`e da se gleda vo celiot Balkanski region, so posredstvo na kabelskite televizii i na televiziskite internet-operatori, kako i satelitot Eutelsat.

Signalot na balkanskata Al Xezira }e se emituva od regionalni studija vo Belgrad, Zagreb i vo Skopje. Urednik na vestite i na programata na Al- Xezira Balkans e porane{niot kontroverzen urednik na HRT, Goran Mili}, a negova zameni~ka e Makedonka, novinarkata Maja Bla`evska, koja zamina za Saraevo so dolgogodi{no novinarsko iskustvo vo pove} e makedonski mediumi. Taa za “Kapital” veli deka celta im e da pokrenat debati, kako novina na pazarot vo regionov.

“Na{eto moto se “neiska`ani prikazni”. @itelite od Slovenija do Makedonija imaat sli~ni problemi i sakame da go podigneme vnimanieto od na{iot dvor, da gi pro{irime vidicite od na{ite ograni~eni `ivotni sredini. ]e objavuvame prikazni koi ne se objaveni na drugi mediumi, no }e gi sledime i sekojdnevnite slu~uvawa i svetskite temi preku {iroka mre`a od dopisni{tva”, veli taa.

Zasega, vo Makedonija programata na Al Xezira }e

Programata }e se emituva na srpski i na hrvatski jazik, a uredni{tvoto veli deka toa e edinstven na~in gleda~ite od cel region da gi razberat sodr`inite. Ova }e bide edinstvenoto studio na Al Xezira vo svetot od koe }e se zboruva na drug jazik, osven angliski i arapski.

mo`e da ja sledat site {to se korisnici na Total TV, a naskoro }e se emituva i preku kabelskite operatori.

PO^NAA SO PRENOS NA EGZEKUCIJA VO @IVO, ZAVR[IJA KAKO GLOBALEN MEDIUMSKI BREND! Al Xezira (bukvalen prevod na imeto e “Ostrovot”) e globalna mediumska mre`a vo sopstvenost na dr`avata Katar. Glavnoto sedi{te na mediumot e smesteno vo glavniot grad, Doha, no rasprostraneti se so svoi studija niz celiot svet. Najgolemoto vnimanie vrz sebe Al Xezira go privle~e po nastanite na 11 septemvri, so teroristi~kite napadi na Al-kaeda vrz SAD, po {to ovoj medium be{e edinstveniot kanal za pokrivawe na vojnata vo Avganistan preku direktni vklu~uvawa od teren. Golemi priznanija Al Xezira dobi i za dlabo~inata i opsegot na emituvaweto na nastanite koi ja odbele`aa Arapskata prolet.

Inaku, prv pat ovaa ku} a ima emituvano signal na 1 noemvri 1996 godina, po zatvoraweto na Bi-bi-si na arapski jazik. Prv sopstvenik na Al Xezira bil bratu~edot na saudiskiot kral Fahd, princot Kaled. No, mediumot do`ivuva kolaps otkako saudiskata Vlada se obiduva da prenese vo `ivo egzekucija na ~ovek spored {eritskiot zakon. Vedna{ potoa televizijata ja kupuva Katar i emirot Hamad bin Halifa Al Tani (istiot koj pred nepoln mesec be{e vo poseta na Skopje) i so svojot satelitski prenos vo toa vreme e edinstvenata satelitska televizija vo toj region. Ironi~no e {to do 2001 godina Katar, kako i mnogu arapski zemji, imala zabrana za gra|anite da postavat privatni satelitski priemnici vo svoite domovi, pa samite Katarci ne mo`ele da go sledat kanalot. Direktor na Al Xezira e Hamad bin Tamer Al Tani, bratu~ed na emirot Al Tani. Odgovoren urednik na arapskata

IMOTOT SE PREFRLA NA TU\O IME

FUNKCIONERITE POSIROMA[I OD SVOITE RODNINI MARIJA SEVRIEVA

I

sevrieva@kapital.com.mk

mot na bra~en drugar, imot na roditeli ili zaedni~ki imot vo koj spa|aat ku}i, zemjodelsko zemji{te, livadi i avtomobili se del od imotnata sostojba koja vo anketnite listovi ja naveduvaat nositelite na javni funkcii vo zemjava.

Dodeka kaj nas dosega nema povedeno postapka protiv nekoj od najvisokite funkcioneri za ispituvawe na potekloto na imot koj go prijavuvaat vo Dr`avnata komisija za spre~uvawe na korupcijata i Upravata za javni prihodi i utvrduvawe na negovoto poteklo i na~inot na koj e steknat imotot, vo Чe{ka ministerot za industrija i trgovija, Martin Kocourek, pred dva dena si podnese ostavka poradi pritisokot od javnosta i kolegite-ministri da go doka`e potekloto na 640 iljadi evra koi “legnale” na smetka na negovata majka

vo periodot dodeka toj bil izbran funkcioner.

Ministerot Kocourek edna nedela se obiduva{e da go objasi potekloto na parite koi vo 2008 godina bile prefrleni na smetkata na majka mu, koja inaku e penzionerka, no vo nemo`nost da go stori toa pred dva dena si podnese ostavka od funkcijata.

Na pres-konferencija Kocourek istakna deka parite se negovi i toj samiot gi zarabotil, no gi prefrlil na smetka na majka mu poradi toa {to se razveduval so soprugata i ne sakal da gi podeli i tie pari. Iako premierot Petr Ne~as istakna deka se raboti za “nesre}na okolnost” i od negova strana nema somnevawe deka postoi korupcija vo slu~ajot, policijata povede istraga.

Od druga strana, pak, vo Makedonija osven postapkata za ispituvawe na potekloto na imotot na 175 funkcioneri za koja soop{ti UJP nema drug mehanizam za proverka kolku nositelite na javna funkcija

se bogatat za vreme na svoite mandati.

“Antikorupciskata komisija po slu~aen izbor izbira odreden broj funkcioneri ~ii podatoci se proveruvaat vo site institucii UJP, Katastar, banki, policija”, velat od Antikorupciska.

Spored Zakonot za spre~uvawe na korupcija site funkcioneri se dol`ni da go prijavat zgolemuvaweto na imotot, svoj, na bra~niot drugar ili roditelite, koe go nadminuva iznosot od 7 iljadi evra, vo sprotivno prekr{o~no }e odgovaraat, a kaznata propi{ana za ova delo e od 500 do 1000 evra.

Ekspertite po antikorupcija velat deka pokraj prekr{o~nata, mora da postoi i drug vid odgovornost.

“Kaj nas ne postoi praktika na moralna ili politi~ka odgovornost koja ja prezemaat nositelite na javni funkcii, a vo nikoj slu~aj pa ostavki za vakvi dela”, veli Vawa Mihajlova, porane{en ~len na Antikorupciska.

internet-stranica e Mustafa Sug, upraven direktor na Al Xezira na angliski jazik e Al Anstli, a odgovoren urednik na internet-stranicata na angliski jazik e Mohamed Nannabhu.

Komunikolozite velat deka Al Xezira e medium koj poteknuva od eden poinakov svet od zapadniot, evropskiot i amerikanskiot na koi sme naviknati. Ottuka, nivnata politika ~esto pati e ocenuvana kako antiamerikanska, radikalna, arapska i islamska. No, tokmu konekciite so arapskite ekstremisti nim im donesoa ekskluzivni snimki i izvestuvawa od site voeni dejstva na Bliskiot Istok, so {to samo se zgolemuva{e rejtingot i popularnosta na ovaa mre`a, koja se smeta za arapski pandan na Si– en–en.

7

PREGLED VESTI IVANOVSKI ^EKA INSTITUCIITE DA OTKRIJAT KOLKU VRABOTENI IMAAT!

R

egistarot koj treba{e da bide gotov vo juli ovaa godina nikako da ja prebroi administracijata.

Ministerot za informati~ko op{testvo i administracija, Ivo Ivanovski, sega najde novo opravduvawe za s$ u{te nepodgotveniot registar i topkata za vinata ja prefrli kaj instituciite, tvrdej}i deka del od niv s$ u{te ne gi popolnile pra{alnicite koi treba da dadat detalna struktura za vrabotenite vo sekoja od instituciite.

“Registarot koj{to nie go napravivme be{e gotov u{te vo juli, koga go najavivme. Sega e do instituciite, prvenstveno javnite institucii, da go popolnat pra{alnikot. Zatoa i minatata nedela najaviv deka Dr`avniot inspektorat do sekoja institucija isprati pismo i barawe da gi dostavat informaciite. Dokolku ne gi dostavat, spored Zakonot za upravna postapka, }e sleduvaat soodvetni merki”, veli ministerot Ivanovski.

Iako najavi pari~ni kazni za direktorite i za rakovoditelite na instituciite koi vo rok od deset dena nema da dostavat informacii do Ministerstvoto, ministerot s$ u{te ne znae koga mo`e da ja dobie to~nata brojka na administracijata.

“Ako ima otpor od nekoja institucija za da ne go popolni pra{alnikot, nie ne mo`eme da ja ka`eme oficijalnata brojka”, veli toj.

Inaku, od najavata na registarot dosega vo javnosta se {pekulira{e so nekolku procenki za toa kolku “te`i” administracijata. Od brojkata na ministerot za finansii, Zoran Stavreski, koj utvrdi 95.000 vraboteni, do brojkata na porane{niot minister za ekonomija, Fatmir Besimi, koj kalkulira{e so 180.000 vraboteni. Ministerot Ivanovski pak, prvo re~e deka administracijata ima okolu 120.000 vraboteni, za potoa da se popravi i da re~e okolu 115.000.

ISPRAVKA Antikorpuciskata komisija objasnuva deka namesto nivni ~lenovi koi odgovarale prekr{o~no za nenavremeno podnesuvawe na anketen list, kako {to v~era objavivme treba da stoi: ~lenovi na Komisija za elektronski komunikacii i na Komisija na Agencijata za po{ti.

Kompani / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

KRIZATA GI “IZEDE” KUPUVA^ITE

“EVTINIJA” CARUVA NA PAZARITE

Krizata ne gi po{tedi nitu pazarxiite vo zemjata. Domatot, krastavicite, kromidot, marulata... Site proizvodi imaat niski ceni poradi slabata potro{uva~ka. Pazarxiite se `alat deka izminative dve-tri godini se najlo{ite dosega i o~ekuvaat ovoj negativen trend da prodol`i i vo idnina. Samo cenata na mesoto se zgolemi za 10 do 20 denari, a dopolnitelni poskapuvawa se o~ekuvaat i za narednite meseci

P

10-20 5.500

IVANA KOLEVA

koleva@kapital.com.mk

os lednive pet dena prometot e nula. Pred ~etiri godini vo samo eden den prodavav i po 100-ina par~iwa, a denes se pla{am deka edvaj }e mo`eme da ja isplatime tezgata”, zagri`en, so br~ki na ~eloto, se `ali Stojan, koj ve}e desetina godini prodava ~anti na Zeleniot pazar vo Skopje. Kako {to veli toj, iako ~antite se samo 200 denari, narodot ve}e ne gi kupuva, zatoa {to nema pari. “Porano gazdite me nagraduvaa i so bonusi od platata.

A sega edvaj vrzuvam kraj so kraj”, veli toj.

Stojan ne e sam vo prikaznata.

Krizata vo Makedonija gi “stesni” }esiwata na gra|anite i ja pokosi rabotata na site tezgi na zelenite pazari. Vo razgovor so pazarxiite ekipata na “Kapital” se uveri deka rabotite ne odat na dobro. Poradi namalenata potro{uva~ka, iako nudat zelen~uk so poniski ceni, sepak, na krajot od denot tezgite ostanuvaat polni. Nekoga{ prepolnite pazari na koi edvaj mo`evme da se razmineme denes se poluprazni.

Pazarxiite se `alat deka izminative dve-tri godini se najlo{i dosega. Edvaj vrzuvaat kraj so kraj, velat tie. Samo mesoto, ~ija cena denovive se zgolemi za 10-20 denari, otskoknuva od prikaznata. A mesarnicite najavija poskapuvawa i za sledniot mesec, bidej}i raste nabavnata cena na mesoto na evropskite berzi poradi golemata pobaruva~ka od zemjite kako Kina, Japonija, Rusija i Koreja.

“Situacijata e katastrofalna. Ako porano dnevno prodavav po 80 kilogrami kompiri, sega edvaj uspevam da prodadam 20. Cenata na kompirot e 15 denari, no ~esto mora da ja namalam do 10 denari. Lu|eto te{ko vadat pari od xebovite. No, ni tie ne se krivi {to imaat tolku niski plati”, veli Len~e, koja nekolku godini nudi kompir na Zelen pazar vo Skopje. Triej}i gi ispukanite race od rabota, taa se po`ali deka lu|eto odat vo golemite supermarketi

denari vo prosek se zgolemi cenata na mesoto vo maloproda`bata

denari mese~no e zakupot na tezga na zelenite pazari vo Skopje

i na edno mesto nabavuvaat s$ i za{teduvaat vreme.

“Otkako ni stavija rampi i parking koj se napla}a po 40 denari za ~as, pomalku lu|e doa|aat da kupuvaat na pazarot. Golemite supermarketi parkingot ne go napla}aat ako pazarite kaj niv. Ova dopolnitelno gi odvrati potro{uva~ite od pazarite”, veli ovaa gospo|a, koja go izgubila

glasot vikaj}i za da gi privle~e lu|eto na nejzinata tezga.

Iako vo Srbija ve}e najavija bran poskapuvawa kaj osnovnite prehranbeni produkti, vo Makedonija nema da ima takov trend. Toa lesno se zaklu~uva ako izlezete na teren i porazgovarate so pazarxiite koi se pla{at za te{kata zima {to gi ~eka.

“Sireweto ve}e nekolku godini go prodavame po ista cena. Od 200 denari pa nagore. Ne ni pa|a na pamet da ja zgolemime cenata, bidej} i i vaka edvaj se tro{i”, velat nekolku `eni koi pravat doma{no sirewe i go prodavaat pove}e od edna decenija na pazar. ar.

“Vo ovaa kriza ni ostanuva stanuva samo da si ka`uvame ame

MESOTO POSKAPI I ]E PRODOL@I DA POSKAPUVA? on sredinata na oktomvri cenata na svinskoto, june{koto i tele{koto meso se zgolemi za 10-20 denari po kilogram. Proizvoditelite i trgovcite na meso velat deka dobito~nata hrana na svetskite berzi poskapela, a se namalila i ponudata na evropskiot pazar, {to direktno se odrazilo na cenite. “Poka~uvaweto be{e neophodno, bidej} i porasnaa nabavnite ceni od Evropa. Vo Evropa mesoto brzo se tro{i na pazarite na Japonija, Kina, Koreja, Rusija, koi ne pra{uvaat za cenata, tuku samo nara~uvaat. Kaj svinskoto meso poka~uvawata se i do 30%, dodeka kaj june{koto cenata porasna i do 15%.

Porano kupuvavme svinski but, noze za 20 i 30 centi, a sega cenata {to ja postignaa e 1,95 evra”, veli Dragan Radosavqevi}, odgovoren na uvozno-izvoznoto oddelenie na mesarnicite Mega. Toj o~ekuva dopol-

K

nitelni poskapuvawa ovoj mesec. ruga kompanija od mesnata industrija pak, veli deka svinskoto meso koe go nabavuvaat od doma{ni proizvoditeli ve}e tri meseci po red poskapuva za 5%. Risto Ta{ev, generalen direktor na @ito Vardar, eden od najgolemite doma{ni proizvoditeli na meso, potvrduva deka poskapuvaweto na mesoto e realno, zatoa {to poskapuva hranata za dobitokot. “Ako pred dve godini eden ton dobito~na hrana ~ine{e od 90120 evra, denes taa e 180-250 evra. Vo idnina, poradi dvi`ewata na berzite, o~ekuvame zgolemeni ceni i na mlekoto, jajcata, mesoto”, veli Ta{ev. Toj potencira i deka Makedonija mo`e da ima pozitivni efekti od rastot na cenite na svetskite berzi ako zemjodelcite gi iskoristat sostojbite i go zgolemat izvozot.

D

vicevi po cel den. Eve, pogledni.

Desetina minuti ve}e razgovarame, a `iv ~ovek ne vleguva”, veli ednata. Za da ja zgolemat proda`bata, tie sezonava nudat i ximirinki, no povtorno se `alat deka lu|eto kupuvaat po 100-200 grama, zatoa {to nemaat pari. Situacijata e navistina paradoksalna. Po cena na edno kafe ispieno na ulica Makedonija na pazar mo`ete da nabavite kilogram kromid, kompir, zelka, domati i plus edna marula. Ironi~no, neli, komentiraat tie.

I tezgite so obleka, kozmetika, baterii, ~anti imaat s$ pomalku posetiteli. Vrabotenite na ovie tezgi ni raska`aa deka pred nekolku ggodini imale ubava zarabotka.

No, sega ~esto rabotat pod pritisok od gazdite, koi se gazd nervozni i posnervo tojano im se javuvaat na telefon za da go proverat prover dnevniot promet.

“Ne planirame da gi namaluvame cenite. cenite Sfativme deka namalenata potro{uva~ka e zatoa {to lu|eto nemaat pari, a ne zatoa {to cenite se visoki”, komentiraat pazarxiite.

Na Zeleniot pazar vo Skopje sretnavme samo dve-tri tezgi so tropsko ovo{je. Cenata na mandarinite po kilogram e 60 denari, na portokalite 50, na kalinkata 35, a na bananite 40.

SKAPITE \UBRIVA OD STRANSTVO GI NAMALUVAAT PRINOSITE

OD IZVOZNIK STANAVME UVOZNIK NA \UBRIVA Od izvoznik na ve{ta~ko |ubrivo, za osum godini Makedonija stana zavisen uvoznik na skapo neadaktvatno |ubrivo. Zemjodelcite poleka se otka`uvaat od upotrebata na |ubrivata, a toa kontinuirano se odrazuva na prinosite na razli~nite kulturi

A

IVANA KOLEVA

koleva@kapital.com.mk

ko pred nekolku godini Makedonija izvezuva{e ve{ta~ki |ubriva so {to go namaluva{e i trgovskiot deficit, denes situacijata e drasti~no izmeneta.

Ne samo {to uvezuvame neadekvatni |ubriva za potrebite na zemjodelcite, tuku istite se i mnogu skapi.

Zemjodelcite poleka se otka`uvaat od upotrebata na ve{ta~ki |ubriva, a toa se odrazuva kontinuirano na prinosite na razli~nite kulturi.

Ekspertite smetaat deka treba itno da se restartira fabrikata za ve{ta~ki |ubriva blizu Veles ili da se izgradi nov kapacitet.

“Makedonija gubi mnogu zatoa {to nema fabrika za ve{ta~ki (mineralni) |ubriva. Fabrikata koja se zatvori pred 7-8 godini proizveduva{e dovolno za da gi zadovoli potrebite na zemjata. Porano upotrebuvavme

27%

pomalku sme proizvele p~enica lani vo sporedba so 2006 godina

okolu 15.000 toni |ubrivo na godi{no nivo i samo eden nezna~itelen del doa|a{e od uvoz. Otkako toj kapacitet prestana so rabota uvezuvame mnogu skapi |ubriva od stranstvo”, objasnuva profesorot Vidoja Trpevski od Fakultet za zemjodelski nauki, koj celi 40 godini ja istra`uva ovaa problematika. Toj veli deka vo svetot postojat 40 razli~ni po~veni tipovi |ubrivo. Vo Makedonija imame potreba od 30 razli~ni vida.

“Koli~estvoto na ve{ta~ki |ubriva {to se upotrebuva vo zemjata od 15.000 toni e namaleno na 6.000 toni. Uvozot e skap i nema asortiman adekvaten na potrebite na makedonskiot agrar. Na{ite uvoznici i trgovci kupuvaat |ubriva od fab-

rikite vo stranstvo, a potoa gi nosat i distribuiraat vo Makedonija, bez da znaat dali taa pratka odgovara na oderedeno zemji{te kaj nas”, veli toj.

Zemjodelcite po~uvstvuvaa deka |ubrivata ne deluvaat i se otka`aa od nivna upotreba. Toa mnogu se odrazi na agrarnite prinosi. Statistikata veli deka minatata godina proizvodstvoto na p~enica se svede na 243.000 toni, {to e 27% pomalku od 2006 godina, a na p~enkata od 2006 do 2010 godina se namali za 13% na vkupno 130.000 toni.

Od Metrudhem, kompanijata koja vo 2009 godina pokraj topilnicata ja kupi i fabrikata za ve{ta~ki |ubriva vo Veles, velat deka planiraat da go restartiraat i ovoj kapacitet.

“Koga zboruvame za investicii, ne mislime samo na topilnicata tuku po{iroko, na celiot vrzan kompleks. Vo fabrikata planirame da investirame okolu 30 milioni dolari”, veli Aleksandar Bilbilov, odgovoren za odnosi so javnost na Metrudhem.

Dvata kapaciteti se tesno vrzani

vo rabotata, bidej}i sulfatot i za |ubriva imala godi{no proizvodsulfurnata kiselina koi se nus stvo od 12.000 toni. Potrebite za proizvodi (otpad) od vele{kata to- cela Makedonija bile okolu 8.000 pilnica za olovo i cink, fabrikata toni, a ostanatoto go izvezuvale. za |ubriva gi koristi kako input vo No i sulfurnata kiselina kako nus proizvod od topilnicata, 80% ja upproizvodstvoto.

Goran Petrov, gradona~alnik na otrebuvale, a 20% ja izvezuvale.

Veles, veli deka ne mu e jasno zo{to “Postoi opcija da se nabavuva sulfabrikata za |ubriva ne raboti. furna kiselina od Grcija i Bugarija, Toj poso~uva deka sopstvenicite na no uvoznata cena e daleku povisoka i Metrudhem vo najavite nitu edna{ taa go doveduva vo pra{awe celiot dosega ne ka`ale kakvi im se plano- finansiski plan na raboteweto”, vevite za ovoj kapacitet. No, toj alarm- lat vo Metrudhem. ira da se vnimava so otpadot vo deponijata koja e sostaven del na fabrikata, bidej} GRADONA^ALNIK NA VELES i i toj mo`e da bide Ne mi e jasno zo{to rizi~en po zdravjeto fabrikata za |ubriva ne na lu|eto. raboti. Sopstvenicite Fabrikata za ve{ta~ki na Metrudhem vo najavite |ubriva vo Veles ve} nitu edna{ dosega ne e o s um g o d i n i n e ka`aa kakvi im se raboti. planovite za Odlukata bila da se ovoj kapacstavi kompleksot vo itet. miruvawe s$ dodeka ne dojdat podobri ekonomski vremiwa. Fabrikata

GORAN PETROV

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

Kompani / Pazari / Finansii

9

MINISTERSTVOTO ZA ZEMJODELSTVO KONTRA POLITIKATA ZA OKRUPNUVAWE

DR@AVATA JA SITNI ZEMJATA, A SAKA ZEMJODELCITE DA JA OKRUPNUVAAT

Vo najgolem del od oglasite, Ministerstvoto za zemjodelstvo nudi parceli so maksimalna povr{ina od 10 hektari, {to e sprotivno na Strategijata za okrupnuvawe na zemji{te. Zemjodelskite kombinati baraat daleku pogolemo plodno zemji{te do koe te{ko se stignuva

V

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

ladata sproveduva kontradiktorna politika najavuva deka saka da go okrupnuva zemjodelskoto zemji{te, a oglasuva parceli ~ija{to povr{ina ne nadminuva 10 hektari. Iako zemjodelskite kombinati baraat parceli so povr{ina od 1.000 do 2.000 hektari, Ministerstvoto za zemjodelstvo odlu~i deka eden zemjodelec ili kompanija mo`e da zeme pod zakup parcela samo do 10 hektari, {to e sprotivno na proektot za okrupnuvawe na zemjodelsko zemji{te, koj se najavuva da po~ne slednata godina. Ekspertite komentiraat deka dr`avata ne mo`e na vakov na~in da gi ograni~uva kompaniite, bidej}i sekoj treba da ima izbor na zemji{te kolku {to mu e potrebno.

Raspredelbata na dr`avno zemji{te sekoga{ predizvikuva golemi nezadovolstva i kaj zemjodelcite i kaj kombinatite.

“Ne mo`e edna firma so eden vraboten i so eden telefon da dobie 10 hektari zemja i golema kompanija so 200 vraboteni isto taka da se ograni~uva da zakupi 10 hektari zemja. Nie imame

200

ZAKUP NA 10 HEKTARI DO 30 GODINI

do 500 hektari zemjodelsko zemji{te vo Germanija e uslov za zemjodelecot da dobie subvencii

30

godini e maksimumot na kolku mo`e da se zakupi dr`avno obrabotlivo zemji{te

potreba od nad 1.000 hektari zemji{te. Jas sum podgotven da go obrabotuvam toa zemji{te so celata agrotehni~ka mehanizacija.

Makedonija ima parceli i tie ne se sekade plodni kako {to se, na primer, vo Pelagonija. No, i so pomali prinosi na zemji{teto }e mo`eme rentabilno da proizveduvame”, veli Pero Kolevski, direktor na Agroindustriskata grupacija Agria od Veles.

Od Ministerstvoto za zemjodelstvo, pak, objasnuvaat deka oglasuvaat pomali parceli, bidej}i toa od niv go barale zemjodelcite, osobeno vo atarot na selata kade {to ima

Zemjodelskite kombinati baraat parceli so povr{ina me|u 1.000-2.000 hektari, no do plodno zemji{te te{ko se doa|a. plodna obrabotliva po~va.

“Za da gi zadovolime barawata na pove}eto zemjodelci, davame pove} e parceli so pomala povr{ina.

Ne mo`eme zemjodelcite da gi istavime bez zemja”, velat od Ministerstvoto.

Iako vakviot na~in na raspredelba na zemji{te e rasitnuvawe, a ne okrupnuvawe, od Ministerstvoto velat deka toa ne se kosi so Strategijata za okrupnuvawe na zemjodelskite posedi, bidej}i celta na toj proekt e zemjodelcite so pomali parceli da se zdru`at vo eden vid zadrugi i na ista povr{ina da sadat edna zemjodelska kultura, so {to }e imaat pogolemo proizvodstvo i podobar plasman.

Porane{niot minister za zem-

jodelstvo, Kiro Dokuzovski, komentira deka dodeka cela Evropa e naso~ena kon okrupnuvawe na zemji{teto, Makedonija ne treba da vodi politika na rasitnuvawe, bidej}i toa }e otvori golem problem koga zemjava }e vleze vo Evropskata unija.

“Problem }e se javi pri vleguvaweto vo EU, koga Ministerstvoto }e treba da pregovara za na~inot na subvencionirawe. ]e mora da se utvrdi pod koja povr{ina na zemjodelsko zemji{te nema da se davaat subvencii”, objasnuva Dokuzovski.

Toj dodava i deka ako nekoj zemjodelec ili zemjodelski kombinat od Germanija ne poseduvaat minimum 200 do 500 hektari zemji{te,

Spored najgolem del od oglasite na Ministerstvoto za zemjodelstvo, maksimalna povr{ina za koja{to mo`e da aplicira eden ponuduva~ e 10 hektari. Vremetraeweto na zakupot e od 15 do 30 godini, vo zavisnost od kulturite koi }e se odgleduvaat, kako i vo zavisnost od namenata na zemji{teto. Pravo da zakupat dr`avno zemjodelsko zemji{te imaat doma{ni poedinci, kako i doma{ni i stranski firmi.

Fizi~kite lica treba da se registrirani zemjodelci, ili da se trgovec-poedinec, a stranskite treba da imaat registrirano podru`nica vo Makedonija. dr`avata na niv gleda kako na neseriozni zemjodelci, poradi {to te{ko im odobruva subvencii.

“Mora sekoj da mo`e da zakupi zemji{te kolku {to ima potreba, bez pritoa da ima ograni~uvawa.

Razvienite dr`avi na toj na~in gi pottiknuvaat zemjodelcite da se zdru`at”, veli Dokuzovski.

7 DEKEMVRI, SPECIJALEN PRILOG

BRENDOVI MO]TA NA BRENDOVITE - KAKVI POZITIVNI EFEKTI VRZ RABOTEWETO NA EDNA KOMPANIJA GO DAVAAT BRENDOVITE, VO SMISLA NA ZGOLEMENA PRODA@BA, POGOLEMA PROFITABILNOST, POVISOKA REPUTACIJA NA SAMATA KOMPANIJA, POVISOKO CENOVNO POZICIONIRAWE, POZITIVEN IMIX KAJ POTRO[UVA^ITE. MEREWETO NA VREDNOSTA NA BRENDOVITE - KAKO TOA SE PRAVI, KOJ TOA GO PRAVI, KOI MAKEDONSKI KOMPANII JA MERAT VREDNOSTA NA SVOITE BRENDOVI - KOI SE NAJVREDNI BRENDOVI VO SVETSKI RAMKI? BREND VERSUS KOMPANIJA - KOLKU E DOBRO KOGA NEKOJ BREND SE IDENTIFIKUVA SO SAMATA KOMPANIJA, KOI SE PREDNOSTI I NEDOSTATOCI NA OVOJ FENOMEN I KAKO SE ODRAZUVA VRZ SAMIOT BREND I KOMPANIJATA? ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

Kompanii / Pazari / Finansii

PREGLED VESTI PROKREDIT BANKA SO KREDIT ZA LIKVIDNOST NA KOMPANIITE

K

reditna linija za premostuvawe na kratkoro~nite finansiski problemi na kompaniite od v~era vovede Prokredit banka. Ovaa inicijativa na bankata e rezultat na aktuelnite predizvici so koi se soo~uvaat kompaniite vo ovoj period, koi direkno vlijaat na nivnata ekonomska aktivnost.

Preku kreditot na Prokredit banka kompaniite }e mo`at da finansiraat proekti od 5.000-100.000 evra, so fiksna kamatna stapka od 0% kamata pri isplatata.

Parite }e se odobruvaat ednokratno, a kompaniite }e mo`at da gi koristat soglasno potrebite. Iskoristeniot iznos mo`at da go vratat koga }e imaat dovolno pari, bez fiksen plan na otplata.

“Na ovoj na~in pretprijatijata imaat na raspolagawe pari vo sekoe vreme, kako i da gi koristat biznismo`nostite {to im se nudat, da pla}aat avansno, so {to }e dobijat dopolnitelni popusti”, velat od bankata.

Obezbeduvaweto e fleksibilno, samo so menica.

[EST INVESTITORI ZAINTERESIRANI ZA VETERNOT PARK VO BOGDANCI

P

retstavnici na kompanii od Hrvatska, Italija, Bosna i Hercegovina, [panija, Grcija i Germanija, koi u~estvuvaat na tenderot za izgradba na veterniot park vo Bogdanci, pred tri dena gi posetija dvete merni stanici locirani na mestoto nare~eno Ranavec kade {to treba da bide izgraden veterniot park so 16 turbini.

Predlaga~ot i investitor na proektot e dr`avnata kompanija ELEM, vo sorabotka so germanskata KfW banka. Me|unarodniot povik za izbor na izveduva~i opfa}a dva tendera, edniot e za izbor na izveduva~i za izgradba na dalekovodot Valandovo-Bogdanci, a drugiot za izgradba na veternite turbini.

Vo Bogdanci zav~era stignaa i pretstavnici od Federalnoto ministerstvo za ekonomska sorabotka i razvoj na Germanija, kako i glavniot menaxer na KfW bankata za razvoj za Makedonija, Kosovo i Albanija

RAZVOJ NA KARIERATA PREKU PRAKTI^NA RABOTA VO EVN MAKEDONIJA

E

nergetskata kompanija EVN Makedonija go prodol`uva proektot za razvoj na karierata, Trainees 2012, koj e del od tradicijata na kompanijata za kontinuirano vlo`uvawe vo stru~noto i profesionalno usovr{uvawe na mladite kadri. Apsolventite ili diplomiranite studenti na Elektrotehni~kite fakulteti, ekonomski i pravni studii mo`at da bidat del od ovoj proekt koj }e im ovozmo`i po~etok i razvoj vo nivnite karieri. Onie koi }e gi ispolnat kriteriumite predvideni vo Trainees 2012 i }e apliciraat do 18 noemvri 2011 godina, }e se testiraat i intervjuiraat od strana na specijalizirana konsultantska kompanija. Site kandidati koi gi ispolnuvaat kriteriumite imaat ednakvi mo`nosti za izbor i u~estvo vo programata.

Obukata trae 12 meseci, a preku sistem na rotacija vo pove}e organizaciski edinici i specijalizacija vo odredena oblast. Mentori }e ja sledat rabotata na studentite. Na krajot na programata, a pred istekot na dogovorot, vo zavisnost od ocenata i potrebata na kompanijata, mo`no e u~esnikot da dobie redovno ili vrabotuvawe na opredeleno vreme.

Dosega preku ovoj proekt vo izminatite tri godini pominaa okolu 60 studenti, od koi duri 54 kako pozitivno oceneti, dobija redoven raboten anga`man vo EVN Makedonija.

+

10.11.2011

Скопска пивара Реплек ТТК банка Охридска пастрмка Стопанска бан. Битола 10.11.2011

Арчилормитал (ХРМ) Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Макстил Макпетрол

раст

+73.91% 40.000.00 +0.40% 37.500.00 +0.19% 1.312.00 +0.06% 1.551.00 +0.04% 2.002.00 пад

-

нова цена

REBRENDIRAWE NA SAVA TABAK

SO NOV BREND DO POSILNO POZICIONIRAWE NA PAZAROT

So prezemawe na unificiranoto ime i standardiziraniot korporativen identitet, kompanijata go zaokru`i procesot so koj site kompanii-~lenki na grupacijata stanuvaat prepoznatlivi za javnosta

E

IVA BAL^EVA

dna od vode~kite osiguritelni kompanii vo Makedonija, Sava Tabak, ~lenka na grupacijata Sava Re od Slovenija, se rebrendira vo Sava Osiguruvawe a.d. Skopje.

So prezemawe na unificiranoto ime i standardiziraniot korporativen identitet kompanijata go zaokru`i procesot so koj site kompanii-~lenki na grupacijata stanuvaat prepoznatlivi za javnosta.

Sava Re, so 18-godi{no iskustvo i nad 400.000 osigurenici, go zazema vtoroto mesto na osiguritelniot pazar, so pazarno u~estvo od 12,3%, i pretstavuva najgolema reosiguritelna kompanija vo Republika Slovenija.

Sava Osiguruvawe, kako strate{ki partner na Sava Re, se zalaga za obezbeduvawe sigurno portfolio na osiguritelni uslugi, koi gi zadovoluvaat potrebite i barawata na makedonskite osigurenici.

“Pazarot vo Makedonija e mnogu zna~aen, pred s$ poradi toa {to pretstavuva pazar koj sodr`i dosta potencijal i na koj postoi golema pobaruva~ka za na{ite proizvodi i uslugi od strana na gra|anite i kompaniite. Za slednata godina na{ata cel e konsolidacija na sopstvenite pozicii na pazarot za osiguruvawe na site kompanii od na{ata grupacija”, izjavi Zvonko Ivanu{i}, pretsedatel na Upravniot odbor

"Pazarot vo Makedonija e mnogu zna~aen"- Zvonko Ivanu{i}, pretsedatel na Upravniot odbor na Sava Re od Slovenija na rebrendiraweto na Sava Osiguruvawe na Sava Re od Slovenija.

Toj dodade deka vo periodot od 2007 do 2009 godina kompanijata napravila zna~ajni izmeni i pro{iruvawe vo pet dr`avi, i toa vo Srbija, Hrvatska, Crna Gora, Kosovo i vo Makedonija.

“Na{ prioritet vo raboteweto e obezbeduvawe na sigurnost i stabilnost za osigurenicite vo krizno vreme. Celta e podobruvawe na pozicijata na pazarot preku ponuda na specijalizirani proizvodi i obezbeduvawe postojana konsultacija za klientite”, istakna Ivanu{i}.

Agencijata za utvrduvawe na kreditniot rejting Standard i Purs (Standard & Poor’s) vo svojot izve{taj za ocenka na kreditniot rejting i finansiska mo} na osiguritelnata kompanija Sava Re & dade ocenka A, so stabilna sredna prognoza.

“Vo vreme na kriza, koga finansiskite pazari se nepred-

~etvrtok- 10.11.2011 Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,30% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,30% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 8,30% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка

3м 2,20% 2,40% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60%

6м 2,70% 2,90% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00%

24м 3,80% 4,00% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00%

36м 4,10% 4,30% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

“Nie poseduvame znaewe za podobruvawe na `ivotot vo kriza i nudime re{enija so koi }e se zgolemi sigurnosta. Pravime napori da go podigneme nivoto na implementacija na osiguruvaweto vo makedonskoto op{testvo. Na{ata cel e za sekoj gra|anin da napravime osiguruvaweto da mu pretstavuva li~na filozofija za obezbeduvawe na idninata.

Podgotveni sme da odgovorime na barawata na kompaniite i na gra|anite za kreirawe novi ponudi”, izjavi Skvar~.

Toj najavi deka }e ponudat proizvodi koi bi bile relativno ednostavni i prifatlivi za makedonskiot pazar.

“Za `ivotnoto osiguruvawe smetame deka s$ u{te ne e moment, bidej}i prioritet ni e stabiliziraweto na site pazari. Sakame da staneme silna i bezbedna kompanija koja }e nudi sigurni proizvodi”, izjavi Rok Moqk, izvr{en direktor na Sava Osiguruvawe.

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5033 45,1135 72,0306 49,9134 44,2215 46,1390

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,20% 1,2% 0,25% 0,02333%

vidlivi i nesigurni, vakvata ocenka pretstavuva zna~aen fakt za uspe{nosta na kompanijata. Toa e potvrda deka Sava Osiguruvawe nudi stabilnost, sigurnost i cvrstina na makedonskite osigurenici, koi se klu~nite karakteristiki na osiguritelniot pazar. Kompanijata i ponatamu }e nudi uslovi na najvisoko nivo, so {to }e kreira dodatna vrednost na makedonskiot pazar”, izjavi Alan Brajan Bergant, amabasador na Republika Slovenija vo Republika Makedonija.

Toj dodade deka Sava Osiguruvawe e del od najmo}nite osiguritelni grupacii za Jugoisto~na Evropa i deka kako takva, se obiduva najnovite proizvodi da bidat prisutni i vo Makedonija.

Glavniot operativen direktor na Sava Osiguruvawe a.d. Skopje, Petar Skvar~, istakna deka zadovolstvoto na makedonskite osigurenici e nivna cel.

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

3м 1,46% 1,4% 0,45% 0,04%

6м 1,69% 1,6% 0,65% 0,09%

12м 2,03% 2,0% 0,96% 0,31%

нова цена

-8,16% 90,00 -1,85% 2.750.00 -1,79% 2.750.00 -1,41% 140,00 -0,97% 20.500.00

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

foto: FILIP POPOVSKI

10

3% 2%

1% 0% 01/10 03/10 05/10 06/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

Нето вредност

1M

3M

6M

1Y

YTD

ЗА ДЕН

Илирика Југоисточна Европа

25.321.934,67

0,82%

-4,86%

-19,90%

-19,02%

-22,62%

09.11.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

44.418.373,50

3,15%

1,49%

-12,33%

-18,27%

-19,40%

09.11.2011

Иново Статус Акции

14.179.323,51

1,42%

-2,60%

-6,34%

-3,88%

-3,48%

09.11.2011

КД БРИК

38.903.149,17

6,27%

1,61%

-8,32%

-11,09%

-13,00%

09.11.2011

КД Нова ЕУ

19.593.901,86

-1,24%

-8,56%

-26,03%

-26,29%

-27,20%

09.11.2011

КБ Публикум - Балансиран

23.303.674,84

1,40%

-5,50%

-12,55%

-12,89%

-12,27%

09.11.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.541.127,51

0,32%

0,16%

1,09%

0,00%

0,00%

09.11.2011

КБ Публикум Паричен

53.524.912,33

0,27%

0,80%

0,00%

0,00%

0,00%

09.11.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

PREGLED VESTI

ELEM I EBOR POTPI[AA DOGOVOR

BO[KOV MOST ]E SE GRADI DOGODINA

Godi{noto proizvodstvo na HEC Bo{kov most se procenuva na 117 gigavat-~asovi elektri~na energija. Direktorot na ELEM, Vlatko ^ingoski, ne precizira{e zo{to sega proektot e procenet na 107 milioni evra, a do neodamna ~ine{e 80 milioni evra KATERINA POPOSKA

S

poposka@kapital.com.mk

o zaem od 65 milioni evra od Evropskata banka za obnova i razvoj i 42 milioni evra pari na ELEM, vo sredinata na slednata godina treba da po~ne da se gradi deceniski najavuvanata hidrocentrala Bo{kov Most kaj Debar. Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, direktorot na ELEM, Vlatko ^ingoski i direktorot za energetika vo EBOR, Nandita Par{at, gi stavija svoite potpisi na Dogovorot za zaem od EBOR kako garancija deka hidrocentralata na Mala Reka treba da po~ne da se gradi. ^ingoski veli deka najdocna za eden mesec parite od EBOR treba da bidat operativni, iako ne precizira{e zo{to sega proektot e procenet na 107 milioni evra, a do neodamna Bo{kov most ~ine{e 80 milioni evra.

Godi{noto proizvodstvo na HEC Bo{kov most se procenuva na 117 gigavat-~asovi elektri~na energija, koe treba da go dade elektranata so mo}nost od okolu 70 megavati. Iako vo Energetskata strategija na Makedonija do 2030 godina, izrabotena od MANU, Bo{kov most treba da po~ne da gi proizveduva prvite kilovat-~asovi struja vo 2015 godina, prviot ~ovek na ELEM veli deka struja od

Pretstavnici na Vladata, na ELEM i na EBOR potpi{aa dogovor za finansirawe na hidrocentralata Bo{kov most kaj Debar, vo iznos od 65 milioni evra.

Ostanatite 42 milioni evra ELEM sam }e gi obezbedi.

ovaa hidrocentrala }e ima najrano vo 2016 godina.

“O~ekuvam deka vo vtoriot kvartal od slednata godina treba da po~nat rabotite na teren. Dotoga{ treba da se napravat tenderi, da se izberat izveduva~i, da se nabavi oprema za da mo`e da po~nat site grade`ni aktivnosti. Vo vrska so ekolo{kite zabele{ki za proektot, vo ramkite na podgotvitelnite aktivnosti za proektot se izraboteni site potrebni dokumenti i ekolo{ki studii po me|unarodni standardi. Za efektite od izgradbata na Bo{kov most vrz `ivotnata stredina imavme i javna rasprava, a razgovoravme i so lokalnoto naselenie i so ekolo{kite dru{tva,

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.089,74 МБИД 2.227,72 ОМБ 119,45

-0.87% -1.12% 0.00%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

11.894,09

+0,96% +0,98%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.909,22

+1,37%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 730,30

-2,55%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

energetski sektor”, izjavi Par{ad.

Vladata prokocka nekolku godini i frli nekolku stotici iljadi evra vo barawe stranski investitor za izgradba na Bo{kov most, za duri pred dve godini da odlu~i deka ovaa hidrocentrala treba i mo`e da ja gradi ELEM. Vicepremierot za ekonomski pra{awa, Vladimir Pe{evski, objasnuva deka vistinskata vrednost na elektranata }e se dobie samo ako taa e del od pogolem sistem vo koj strujata }e se koristi za balansirawe, poradi toa {to duri 93% od strujata koja }e ja dava Bo{kov most e vr{na i slu`i za pokrivawe na potrebite od struja koga potro{uva~kata e najgolema.

3.200

iz kanalite na nelegalniot po{tenski pazar vo Makedonija godi{no se vr{i obrt od okolu 4,2 milioni evra. Toj iznos se akumulira od toa {to gra|anite pla}aat 50 do 100 denari po pratka po avtobus.

Ova go poka`a istra`uvaweto na Agencijata za po{ti.

Spored direktorot na Agencijata, Vlatko Atanasovski, posledicite se ogromni i izrazeni preku nelojalna konkurencija za licenciranite operatori, no gi zagrozuvaat pravata na korisnicite na uslugite.

“Vo nelegalniot transport na pratki se vklu~eni nad 130 prevoznici vo vnatre{niot i nad 90 vo me|unarodniot paten soobra}aj. Eden voza~ vo me|uop{tinski soobra}aj prose~no prenesuva po {est pratki po tura, a zema po 600 denari, {to poka`uva deka od 1.740 turi vo redovnite avtobuski linii nelegalno se inkasiraat 250.000 evra mese~no. Cenata {to se napla}a vo me|unarodniot avtobuski soobra}aj po edna tura e 300 evra, a od 560 turi vo redovnite linii ima zarabotuva~ka od 168.000 evra”, potencira{e Atanasovski.

Spored brojkite, vo nelegalniot po{tenski pazar godi{no cirkuliraat 200 milioni denari. Zatoa Agencijata }e gi kaznuva prekr{itelite so globa od 3.500 do 5.000 evra za pravno i 1.000 do 2.000 evra za odgovorno lice.

[PARKASE BANKA ]E SE DOKAPITALIZIRA SO 15 MILIONI EVRA

K

omisijata za hartii od vrednost & odobri na [parkase banka dokapitalizacija od okolu 15 milioni evra.

Bankata }e ja izdade 18-tata emisija na akcii po pat na privatna ponuda. Stanuva zbor za 184.200 obi~ni akcii so poedine~na proda`na cena od 5.000 denari po akcija.

Kupuva~ na akciite e Steiermarkishe Bank und Sparkassen AG od Grac, Avstrija, koja e postojan akcioner vo [parkase Makedonija. Celta za izdavawe na akciite e pribirawe akcionerski kapital, koj }e se plasira vo dolgoro~ni investiciski i stanbeni krediti.

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok- 10.11.2011

МБИД

ОМБ

1,12%

3.000

2.600

2.200 2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

NASDAQ 2.638,10

+0,63%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 57.962,80

+0,72%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.482,48

+0,40% -0,26%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 18.963,90

CROBEX 1.835,94

SOFIX 334,47

+0,56%

-1,18%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

-0,57%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 619,36

ATHEX 761,56

-0,56%

Универзал ба

2.750,00

Велефарм

315,00 Финвест Ваба

-5,25%

+0,37%

Главен индекс на Сараевската берза

146,00

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 17.362,10

-0,19%

SASX 10 878,65

Главен индекс на Белградската берза

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.593,51

ИНДЕКСИ РЕГИОН

BELEX15 537,41

45,00 Даталаб

2.000,00

Интереуропа

0,99

+9,78%

-11,27%

-11,76%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

96.79$/барел BRENT

112.97$/барел

Комерцијална

1.890,00 Тигар

493,00 Кончар

1.003,50 Империјал

154,01

+1,07% -5,92%

Абанка Випа

17.340,00

-8,33%

10.800,00

Аеродром Љу

ПРИРОДЕН ГАС

3.66/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

311

+0,30% +0,54%

ЗЛАТО 1761.60$/унца СРЕБРО 33.70$/унца БАКАР 7.470,75

МЕТАЛИ

-1,67% -1.92% -2,9%

НИКЕЛ 18.152,50 АЛУМИНИУМ

2.060,00 ЧЕЛИК 525.00$/унца

-0,3% +0,0% /

+12.88% -10,98%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+25.00%

+1,10% +0,59%

-0,72%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

+18,86%

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

0,00%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

2.800

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

-2,91%

0,87%

2.400

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.500,80

pri {to be{e odgovoreno na site nivni zabele{ki.

Potpi{uvaweto na dogovorot za zaem od EBOR e dokaz deka ovoj proekt mo`e da se realizira”, veli ^ingoski.

EBOR }e mu pozajmi na ELEM i dopolnitelni 340.000 evra grant za tehni~ka i za ekolo{ka dlabinska analiza za realizacija na proektot.

“Izgradbata na novata hidrocentrala e zna~aen proekt za Republika Makedonija, so koj }e se zgolemi nivoto na bezbednost i stabilnost na energetskiot sistem na zemjata. EBOR so zadovolstvo go poddr`uva ovoj va`en proekt, koj }e bide razvien i izgraden vo soglasnost so najdobrite ekolo{ki praktiki i }e pridonese za ponatamo{ni reformi vo makedonskiot

2.600

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

+0,79%

N

МБИ10

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.099,34

I-BANK ALTERNATIVNITE KANALI VI OVOZMO@UVAAT SAMITE DA IZBERETE KOGA, KADE I KAKO ]E KORISTITE BANKARSKI USLUGI (PREKU TELEFON, NA INTERNET ILI NA BANKOMAT)

OD NELEGALNI PRATKI SE ODLEVAAT 4,2 MILIONI EVRA GODI[NO

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.241,14

3.000

11

+7,10% -6,49%

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

-1,09% ПЧЕНИЦА 642.00$/бушел -2,51% КАФЕ 2.30 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 655.50$/бушел

-1,14% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1185.25$/бушел -1,70% КАКАО 2565.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Kompani / Pazari / Finansii

12

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

GR^KA DRAMA Grcite

go koristat zborot komedija koga na scenata igra drama so sre}en kraj. Kako {to gr~kata drama prodol`uva da go dr`i vnimanieto na svetot, samo vremeto }e poka`e dali ovaa drama }e bide komedija ili tragedija. Ovaa razvrska verojatno treba da ja vidime denes ili najdocna vo tekot na pretstojniot vikend

ove}eto od nas znaat deka dramata poteknuva od Grcija i ozna~uva akcija, odnosno kombinacija od prikazna od konflikti i emocii preku akcija i dijalog. Dramata ima dve maski ili lica - komedija i tragedija. Sli~no na ova, investitorite i trgovcite u{te edna{ se svedoci na drama vo finansiskiot svet, blagodarenie na Grcite. Evropskata dol`ni~ka kriza se pro{iri niz celiot investiciski svet. Samo pred nekolku nedeli, koga nad Grcija jasno se nadvisnuva{e bankrot, investitorite po~naa potraga po banki koi }e mo`at da otkupat del od gr~kiot dolg. Na pazarot se pro{iri strav deka propasta na u{te edna banka od tipot na Leman braders }e predizvika povtorno zamrznuvawe na kreditite, duri i polo{o od toa vo 2008 godina.

Zgora na ova, maslo na ognot doleva({e) situacijata vo Italija i vo [panija.

P

K

O

M

E

R

C

Otkako na Sarkozi i na Merkel im stana jasno vo kakva zalo`ni~ka drama se dr`at gra|anite na Evropa od strana na Grcite, dvajcata po~naa da kovaat plan za re{avawe na dlabokata kriza vo koja tone Grcija, a so toa ja povlekuva i celata evrozona. I po~na serija od merki: dokapitalizacija na bankite, zajaknuvawe na izda{nosta na Evropskiot fond za finansiska stabilnost i otpi{uvawe na 50% od gr~kiot dolg.

Po ova na pazarite zavladea optimizam deka najlo{oto ve}e e pominato.

Da ne zaboravime deka ne samo {to Grcija na svetot mu ja dade dramata, mu ja dade i demokratijata. Toa {to neodamna se obide da go napravi Grcija e ~ist primer za toa. Na No}ta na ve{terkite se slu~i ne{to neo~ekuvano.

Gr~kata I

J

A

L

E

N

drama dobi nov zaplet so odlukata na Papandreu da gi pra{a gra|anite na referendum, kako vrven demokratski ~in, za merkite za {tedewe, a vo o~aj da ja spasi svojata politi~ka kariera i da gi smiri gra|anite.

Pazarite na ova reagi-

O

G

L

A

S

Makedonsko Izraelski Biznis Forum 14 Dekemvri 2011 Skopski saem Skopje, Makedonija So golemo zadovolstvo Ve izvestuvame deka Makedonsko Izraelskiot Biznis Klub (MIBK), zaedno so Negovata Ekselencija Ambasadorot na Izrael vo Makedonija, Albanija i Bosna i Hercegovina, g-din.

Dejvid Koen na 14 Dekemvri 2011 godina vo Skopje }e organizira Makedonsko Izraelski Biznis Forum. Za vreme na forumot ќe se odr`at i delovni sredbi (business to business matchmaking) za vreme na koi }e imate prilika da sozdadete novi zdelki i partnerstva.

Na Makedonsko Izraelskiot Biznis Forum }e prisustvuvaat kompanii od slednive sektori: • Informaciska i komunikaciska tehnologija (IKT) • Zemjodelstvo i prerabotka na hrana • Obnovliva/alternativna energija • Medicina i farmacija • Turizam • Drugi (bezbednost, grade`ni{tvo, obrazovanie, finansii i uslugi) Na biznis forumot }e prisustvuvaat kompanii od Makedonija, Izrael, Kosovo, Bosna i Hercegovina i Albanija.

Kraen rok za aplicirawe e 14 Noemvri 2011 godina.

Site informacii vo vrska so forumot mo`ete da gi najdete na na{ata veb-strana: www.mibk.org.mk Lice za kontakt: Ekaterina Dimitrovska Izvr{en direktor, Makedonsko Izraelski Biznis Klub tel: +389 2 3113 259; mob: +389 70 80 20 72 e-mail: ekaterina.dimitrovska@mibk.org.mk

raa so ostri padovi i povtorno {irewe pesimizam, a glavata na Sarkozi i na Merkel po~na da “~adi”. Vakviot poteg na Papandreu ne samo {to go stavi na kocka planot za spas na Grcija i na evroto, tuku pove} e ja dobli`i Grcija do bankrot, namesto da go napravi sprotivnoto.

Sekako, ovoj poteg go navle~e i gnevot na site Evropejci, taka {to fondovite za spas vedna{ bea zamrznati do momentot dodeka Grcija go prifati planot za {tedewe. Vo sprotivno, Grcija }e bide isfrlena od evrozonata. Poslednoto go premisli Papandreu i idejata za referendum propadna. Sepak, investitorite bea na rabot na nivnata trpelivost koga treba{e da se glasa doverba na vladata. Ako Papandreu go izgube{e toa glasawe, toa }e zna~e{e odlo`uvawe na glasaweto za paketot za K

O

M

E

R

spas, a toa ja zgolemuva verojatnosta za bankrot.

Za sre}a, Papandreu go pre`ivea glasaweto, no malku podocna pod pritisok na me|unarodnata zaednica toj podnese ostavka, kako uslov za formirawe vlada na nacionalen spas.

Kako i vo sekoja drama, investitorite }e prodol`at da iskusuvaat {okovi, koi{to pazarot }e go turkaat nagore i nadolu. Momentalno se is~ekuva formiraweto na novata gr~ka vlada na nacionalno edinstvo. Ako nea ja predvodi Lukas Papademos, porane{niot viceguverner na Evropskata centralna banka, toga{ toa e najsilen signal deka Grcite }e rabotat naporno za da go za~uvaat evroto, kako istoriska pridobivka i postignuvawe na nacijata. Ottuka, ima {ansi krizata da se razre{i na pozitiven na~in, a ekonomskata nauka, pokraj “kritikata na Lukas”, sega da go dobie i “spasot na Lukas”. Na svetlata strana, na globalno C

I

J

A

L

E

N

MARJAN PETRESKI ekonomski istra`uva~

nivo centralnite banki {irum svetot po~naa da implementiraat stimulativni paketi. Na primer, Rusija, Turcija, Indonezija, Brazil, Avstralija i od neodamna Evropskata centralna banka gi namalija kamatnite stapki. Kina isto taka signalizira{e deka recesiskiot ciklus se pribli`uva kon kraj.

Sepak, Italija i [panija treba da se gledaat vnimatelno, bidej}i rizicite vo ovie zemji mo`e da se zgolemat.

Grcite go koristat zborot komedija koga na scenata igra drama so sre}en kraj. Kako {to gr~kata drama prodol`uva da go dr`i vnimanieto na svetot, samo vremeto }e poka`e dali ovaa drama } e bide komedija ili tragedija. Ovaa razvrska verojatno treba da ja vidime denes ili najdocna vo tekot na pretstojniot vikend.

O

G

L

A

S

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

Kompani / Pazari / Finansii

13

BANKARITE NA GOLEMI MAKI SO GR^KIOT DOLG

EVROPSKITE BANKI KRATAT NULI KAJ PROFITITE Gr~kiot dolg im sozdava ogromni glavobolki na evropskite banki,

mnogu pogolemi sega, otkako mora da prostat polovina od pobaruvawata od Grcija. Sega bankite se soo~uvaat so ogromen pad na profitot

E

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

vropskite banki {to se najmnogu izlo`eni na gr~kiot dolg po~naa da gi kratat profitite.

Iako gr~kata kriza e daleku od re{enie, Evropa se soo~uva so lavina od bankarska nelikvidnost. Otkako se soglasija da otpi{at 50% od pobaruvawata po osnov na kupeni gr~ki obvrznici, evropskite bankarski giganti Sosiete `eneral, BNP Paribas, Intesa Saopaolo, Komercbank, Kredit agrikol objavija pad na profitot od 25% do 80% za tretiot kvartal od godinava.

Francuskata banka BNP Paribas samo po edna nedela od dogovorot za otpi{uvawe na 50% od gr~kiot dolg soop{ti deka nejziniot profit padnal za 72%.

“Padot na profitot vo tretiot kvartal nastana poradi o~ekuvanite zagubi od gr~kite obvrznici, vo soglasnost so noviot dogovor na evrozonata, ~ija cel e namaluvawe na dol`ni~kata kriza na Grcija i spre~uvawe

K

tanaa imuni na ovoj trend.

Banka intesa prijavi namalena neto-dobivka za 29% vo odnos na prethodniot kvartal zatoa {to na Grcija & prosti dolg od 593 milioni evra.

Vtorata po golemina banka vo Germanija, Komercbank, soop{ti zaguba od 687 milioni evra vo tretiot kvartal sporedeno so profitot od istiot period lani od 113 milioni evra. Vo soop{tenieto na bankata se veli deka i germanskite banki se izlo`eni na gr~kiot dolg isto kako i francuskite, pa vo soglasnost so dogovorot za otpi{uvawe najmalku 50% od gr~kiot dolg, Komercbank na Grcija & prostuva 52%.

Ueda, za Rojters izjavi deka jakneweto na kapitalot vo momentov e glavniot prioritet na bankata.

“Kapitalot na bankata e svoevidna za{tita od potencijalni zagubi vo idnina”, istakna toj.

Osven {to nema da isplati dividenda, Sosiete `eneral gi namali i bonusite, so {to najmnogu se pogodeni menaxerite.

Francuskata banka Kredit agrikol objavi pad na netodobivkata od 65% poradi otpi{uvawe 60% od gr~kiot dolg.

I italijnskite banki ne os-

na {ireweto na krizata”, soop{tija od bankata.

Najnoviot finansiski izve{taj na francuskata banka Sosiete `eneral, objaven vo vtornikot, poka`uva pad na neto-dobivkata vo tretiot kvartal od 31% vo sporedba so istiot period lani, najmnogu poradi zagubite od otpi{uvawe na gr~kiot dolg. Neto-dobivkata na bankata iznesuva 622 milioni evra.

Spored dogovorot, postignat na Samitot na evropskite lideri na 26 septemvri, bankite se soglasija da otpi{at polovina od gr~kiot dolg so nade` deka }e & pomognat na zemjata kone~no da izleze od dol`ni~kata kriza. Sosiete `eneral ve}e vo tretoto trimese~je otpi{a 60% od dolgot, so namera da gi ubedi investitorite deka mo`e uspe{no da gi prebrodi te{kotiite koi sleduvaat.

BEZ DIVIDENDI I BONUSI Vtorata najgolema banka vo Francija soop{ti deka nema da isplati dividenda vo 2011 godina za da go zajakne bilansot po padot na profitot. Direktorot na grupacijata, Fredirik

Sosiete `eneral otpi{a 60% od gr~kiot dolg i ima pad na dobivkata od 31%

Vtorata po golemina banka vo Germanija prosti 52% od dolgot na Grcija

BNP Paribas otpi{a 50% od gr~kiot dolg i ima pad na profitot od 72% O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

Balkan / Biznis / Politika

14

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

SVET

0-24

...PRIRODNA KATASTROFA

...PARI ZA BORCITE

...”NE SUM VINOVEN!”

Serija zemjotresi vo Turcija

Noviot premier na Libija so mnogu barawa

I po dvete obvinenija Sanader negira

ajmalku sedum lica zaginaa, a nekolku desetici se povredeni pri nov zemjotres so intenzitet od 5,6 stepeni spored Rihterovata skala {to povtorno go pogodi reonot na gradot Van vo isto~na Turcija.

andatarot na novata libiska vlada, Abdel Rahim Al-Keib, apelira{e do zapadnite zemji da gi deblokiraat zamrznatite libiski sredstva za vladata da mo`e da gi isplati nezadovolnite borci i da sprovede red vo zemjata.

milioni evra. Toj ne se ~uvstvuva vinoven po ovie osnovi.

N

M

iv{iot premier na Hrvatska, Ivo Sanader i v~era povBobvinuvawa torno pred @upaniskiot sud vo Zagreb gi odbi obedinetite za voeno profiterstvo i prifa}awe mito od 10

EVROZONATA E VO PANIKA

ITALIJA E PREGOLEMA ZA DA PROPADNE? Italija mora da gi zabrza reformite {to gi nalaga EU zatoa {to me|unarodnite pazari na kapital se vo haos, a evrozonata pred raspa|awe. Se o~ekuva reformite da se izglasaat utre, a vo ponedelnik da bide sostavena novata preodna vlada

I

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

talija ja zameni Grcija i se najde vo centarot na evropskata kriza, a neizvesnosta okolu slu~uvawata na italijanskata politi~ka scena samo gi podgreva stravovite deka kriza }e trae dolgo. Pod pritisokot na pazarite na kapital Italija mora da gi zabrza reformite {to gi nalaga Evropskata unija (EU). Pratenicite od vlasta i opozicijata se dogovorija zakonite za {tedewe do utre da pominat vo Senatot i vo Pretstavni~kiot dom.

Italijanskiot pretsedatel, Xorxo Napolitano, e siguren deka premierot Silvio Berlusko-

noziraat deka ve}e vo ponedelnik mo`e da se o~ekuva nova vlada. Vesnikot “Evropa” naglasuva deka mo`nosta Silvio Berluskoni da ostane na vlast u{te 20-ina dena gi voznemiri berzite, po {to {efot na dr`avata Xorxo Napolitano prese~e i poka`a cvrst stav.

“Stampa” ocenuva deka “rasporedot” za Italija ve}e stanuva sosema jasen. Do sabota Parlamentot }e gi usvoi ekonomskite merki koi gi bara Brisel, po {to Berluskoni vedna{ }e podnese ostavka, a vo nedela Napolitano }e opredeli nov mandatar za sostav na vladata, koja bi mo`ela da bide formirana ve}e vo ponedelnik.

Po najavenata ostavka na Berluskoni se istaknaa ~etvorica najseriozni kandidati za nov premier. Vo igra se porane{niot evrokomesar

ni }e podnese ostavka, pra{awe e samo na denovi koga.

Evropskite lideri na krizata vo Italija gledaat kako na presvrtnica, pa smetaat deka podobro e prvo da se donese odluka za novata vlada namesto da odlu~uva za novite merki za {tedewe i da se nadeva tie da ja promenat situacijata vo zemjata.

Evropskite lideri i pove} eto nezavisni analiti~ari se soglasuvaat deka ekonomskite parametri na Italija ne se rozovi, no se daleku podobri od tie na Grcija.

Italijanskiot dolg e ogromen, no buxetskiot deficit e mal, bankarskiot sektor e soliden, a ekonomijata golema i raznovidna. Poradi toa, analiti~arite na londonski “Fajnen{l tajms” smetaat deka reformite vedna{ mo`e da go namalat dolgot i da go pottiknat ekonomskiot rast.

Italijanskite mediumi prog-

MARIO MONTI SLEDEN PREMIER NA ITALIJA? talijanskite mediumi pi{uvaat deka i pokraj protiveweto na sopartijcite, Berluskoni pretpo~ita sleden premier na Italija da bide porane{niot evropski komesar Mario Monti. Toj vo dva navrati be{e ~len na Evropskata komisija, i toa od 1995 do 1999 godina kako evrokomesar za vnatre{en pazar, uslugi, carini i danoci i od 1999 do 2004 godina kako evrokomesar za konkurentnost. Za vreme na izvr{uvaweto na funkciite evrokomesar Monti izgradi imix na politi~ar “nepodatliv za pritisok” i vrven ekspert za ekonomski pra{awa.

I

K

O

M

E

R

C

I

J

A

Monti i Amato, no potencira deka Napolitano mo`e da se re{i namesto Vlada na nacionalno edinstvo samo da ja pro{iri aktuelnata vladina koalicija so partiite od centarot, so {to kako kandidati za premierskata funkcija se nametnuvaat Leta

Mario Monti, nekoga{niot premier Xulijano Amato, aktuelniot generalen sekretar na italijanskata vlada, Xani Leta, i sekretarot na partijata Narod na slobodata (PDL) na Berluskoni, Anxelino Alfano. Pe~atot kako glavni favoriti gi poso~uva

ITALIJANSKATA EKOMONIJA VO FOKUSOT KLU^NI EKONOMSKI POKAZATELI 2010- 2012 rast (% od BDP) buxetski deficit 1,50% -4,6 1% -4 1,30% -3,2

godina 2010 2011 2012

javen dolg 119 120,3 119,8

*izvor: Evropska Komisija

L

N

I

O

G

L

A

S

I

Sovetuvawe na tema: „UPRAVUVAWE SO OPERATIVEN RIZIK, PRAVEN RIZIK I RIZIK OD NEUSOGLASENOST SO PROPISI – PRAKTIKI I ISKUSTVA“ 17-19 Noemvri 2011 godina Garni Hotel Park i Jezero **** Pali~ko Ezero, Vojvodina, Republika Srbija Sovetuvaweto e nameneto za poedinci i za trgovski dru{tva, banki i {tedilnici, javni pretprijatija, javni ustanovi i drugi pravni lica.

Zainteresiranite za u~estvo na ovoj seminar mo`at da se prijavat najdocna do 15 noemvri 2011 godina.

Lica za kontakt: Anita Mitreska tel: 02 32 44 057 faks: 02 32 44 088 anita.mitrevska@mchamber.mk

ili Alfano.

Vo slu~aj da ne se realizira nitu edna od ovie ~etiri varijanti, Napolitano bi mo`el da go raspu{ti Parlamentot i da raspi{e predvremeni izbori, scenario koe spored mediuimite, go pretpo~ita i samiot Berluskoni.

Len~e Zikova tel: 02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 lence@mchamber.mk

Kako gr~kata drama dobi tragi~en rasplet? 15

EVROPA MOL^E[E DODEKA GRCIJA TRO[E[E KAKO LUDA

A

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

ko Grcite vo ne{to bile maheri, toga{ toa e sposobnosta da ja prela`at Evropa so fiktivni statisti~ki podatoci za da im dozvoli vlez vo Unijata i vo evrozonata. Atina i potoa prodol`i da tro{i mnogu pove} e pari otkolku {to ima vo dr`avniot Buxet i manipulira{e so brojkite za zadol`enosta, a Brisel so godini & gleda{e niz prsti. Vakviot pristap ja dovede zemjata do totalen finansiski kolaps, so dolg od 350 milijardi evra, {to pretstavuva 150% od BDP. No, filozofijata na gr~kite politi~ari otsekoga{ bila da tro{at pove}e otkolku {to imaat.

Grcija e pred bankrot re~isi sekoja vtora godina otkako se stekna so nezavisnost vo 19 vek. “Kapital” analizira: Kako dol`nata Grcija od mit stana realna zakana za propast na cela evrozona?

Statisti~kite podatoci vsu{nost poka`uvaat deka Grcija vo poslednata dekada tro{ela mnogu pove}e pari otkolku {to sobirala od danoci i zatoa morala da se zadol`uva. Iako Buxetot te{ko se polnel, gr~kite vladi ne se otka`aa od ubaviot `ivot – zgolemuvawe na platite vo javniot sektor i penziite, gradewe skapi moderni pati{ta, `elezni~ki prugi, aerodromi, energetski kapaciteti, investicii vo turizmot.

No, danocite ostanaa niski. I pokraj toa, Grcite ve{to odbegnuvale da pla}aat danoci, {to godi{no go ~inelo Buxetot i po 20 milijardi evra. Dano~nata evazija e vsu{nost eden od klu~nite problemi poradi koi Grcija ne uspea da se spravi so ogromnite deficiti vo Buxetot.

Najgolemiot broj brodovi i jahti na pristani{teto vo Pireja, na primer, se registrirani vo dano~nata oaza, Karipskite ostrovi. Taka sopstvenicite go izbegnuvaat gr~kiot danok na luksuz. Toa e samo eden od mnogute trikovi na bogatite. Nepla}a~i na danoci se otkrieni duri i vo redovite na vladata. Zamenik-ministerkata za kultura i turizam, Angela Gereku, neodamna podnese ostavka otkako mediumite obelodenija deka nejziniot soprug, peja~ot Tolis Voskopulos, na dr`avata & dol`i 5,5 milioni evra danok, kako i deka dvojkata so godini podnesuvala zaedni~ki dano~ni prijavi.

Ministerstvoto za finansii gi potvrdi navodite i naglasi deka }e bide sprovedena istraga, stravuvaj}i od javna osuda vo moment koga Vladata se obiduva da se prika`e kako borec protiv nepla}a~ite na danok.

KORUPCIJATA – DLABOK KOREN NA DOL@NI^KATA KRIZA Vodej}i bitka so finansiskite problemi, gr~kata Vlada vsu{nost dopre do edna od najdlaboko vkorenetite pri~ini za gr~kata tragedija - kriminalot i korupcijata.

Dodeka novata gr~ka vlada se bori da ja ubedi Evropa deka ima re{enie za odblokirawe na zako~eniot javen sektor vo dr`avata, taa isto treba da re{i dali }e se soo~i so realnata doma{na zakana po gr~kata

160%

KAKO RASTE E DOLGOT NA GRCIJA? (% OD BDP)

%

153.1

150% So zapo~nuvaweto na globalnata kriza, vo slednite nekolku godini dolgot drasti~no raste poradi namaluvaweto na prihodite vo Buxetot a za smetka na toa porastot na tro{ocite za subvencii i plati.

140% 130% 120% 110% 100%

Podatokot za javniot dolg poka`uva deka EU i progledala niz prsti na Grcija za da vleze vo evrozonata bidej}i nivoto na dolg e daleku nad kriteriumot za vlez od 60% od BDP.

90% % 80%

77.4 %

70% % 2000

81.1 %

2001

Zaklu~no so odr`uvaweto na Olimpijadata vo Atina, gr~kiot dolg samo za nekolku godini se dobli`i do granicata od 100% od BDP {to e signal deka stana prezadol`ena zemja.

00.3 98.9 1% % 97.3 %

% 1% 05.4

106.1

%

142.8

%

127.1

%

110.7

85.5 %

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Atina so godini tro{e{e mnogu pove}e pari otkolku {to ima{e vo dr`avniot Buxet i manipulira{e so brojkite za zadol`enosta, a Brisel so godini & gleda{e niz prsti. Vakviot pristap ja dovede zemjata do totalen finansiski kolaps, so dolg od 350 milijardi evra, {to pretstavuva nad 150% od BDP. Iako Buxetot te{ko se polnel, gr~kite vladi ne se otka`aa od ubaviot `ivot – zgolemuvawe na platite vo javniot sektor i penziite, gradewe skapi moderni pati{ta, `elezni~ki prugi, aerodromi, energetski kapaciteti, investicii vo turizmot

stabilnost - mre`ata na semejstvata oligarsi, koi kontroliraat golem del od gr~kite biznisi, finansiskiot sektor, mediumite i samite politi~ari.

Otkoga Papandreu stana politi~ar, negovata vlada se obiduva{e da gi sopre voobi~aenite nepla}a~i na danoci. Toj i vo Parlamentot jasno ka`a kolku e dlaboko zagri`en vo odnos na s$ pogolemite dubiozi na nekoi od gr~kite banki.

Vo istiot govor, Papandreu otkri i nekoi dramati~ni informacii za sebalkanskata operacija za {vercuvawe gorivo, od koja Grcija godi{no gubi okolu tri milijardi evra. Oligarsite, pak, na ova odgovrija na dva na~ini. Prvo, ja zasilija nivnata voobi~aena praktika da ja vadat gotovinata od dr`avata. Vo minatata godina, londonskiot pazar za nedvi`nosti prijavi ogromen priliv na gr~ki pari.

Vtoro, tie histeri~no gi mobiliziraa mediumite koi gi poseduvaat za da go omalova`at i negiraat Papandreu vo sekoja prigoda, predupreduvaj}i go deka ostana sam me|u gr~kata politi~ka elita.

Nivnata cel e jasna - tie edvaj ~ekaat da go zgrap~at dr`avniot imot, koj pod razli~ni planovi za namaluvawe na dolgot gr~kata Vlada mora da go privatizira.

So slobodniot pad na doma{nata ekonomija vrednosta na akcite na ovie isklu~itelno vredni imoti - kako {to se dr`avnata elektrokompanija i nacionalnata lotarija - vo izminatite dve godini postojano pa|aa. Okolu 10% od gr~kiot telekom OTE letovo be{e prodaden na Doj~e telekom za okolu sedum evra po akcija, {to e za 75 centi pomalku od negovata vrednost pred tri godini.

Konglomerati od oligarsite ~ekaat da zgrap~at s$ {to }e padne do edna pettina od vrednosta - {to }e bide siroma{en finansiski priliv za dr`avata, no za pet do 10 godini }e bide vistinska bonanca za kupuva~ite.

Nekoi duri i navestuvaa izleguvawe na Grcija od evroto, po {to tie }e mo`at da gi koristat nivnite milijardi evra izvadeni nadvor od dr`avata za da kupuvaat imoti po s$ u{te nepoznatata vrednost na drahmata.

Ako krizite vo Grcija i Italija n$ u~at na ne{to, toa e deka Evropskata unija gi tolerira{e na{iroko rasprostranetata korupcija, kriminalot i malignoto upravawe ne samo vo Isto~na Evropa, tuku i kaj nekoi svoi va`ni evropski ~lenki. Ako ne{to proizleze od ova katastrofalno soo~uvawe na Evropa, toa e deka ovie vospostaveni matrici za korupcija se razbieni.

Inaku, nitu Grcija nitu Italja nema da se oslobodat od institucionalnata skleroza koja im ovozmo`uva na ovie praktikanti da prosperiraat.

KAKO GRCIJA VLEZE VO EU SO LA@NI PODATOCI? Dolgi godini Grcija se obiduvala da gi la`ira podatocite za javniot dolg na zemjata.

Javnosta ja potresoa soznanijata za u~estvoto na golemi banki od Volstrit vo obidite da se prikrie vistinskata dimenzija na gr~kata zadol`enost. So nivna pomo{ zemjata uspeala da gi izbegne kritikite i kaznite poradi kr{ewe na pravilata za visinata na dr`avniot dolg. Sli~no kako i vo slu~ajot so amerikanskite hipotekarni zaemi, vistinskata slika na sostojbata ne bila vidliva i duri sega se nayiraat vistinskite razmeri na dolgovite

16

Grcija vo finansiska i politi~ka kriza!?

JORGOS PAPANDREU PORANE[EN PREMIER NA GRCIJA

NIKOLA SARKOZI PRETSEDATEL NA FRANCIJA

JA STRESE EVROPA

BORBA PROTIV EKSPLOZIJATA NA EVROTO

ema da implementirame niedna programa so sila, tuku samo so poddr{ka od narodot na Grcija. Toa e na{a demokratska tradicija i barame toa da bide po~ituvano od site”, izjavi porane{niot gr~ki premier Jorgos Papandreu po Samitot na G-20.

Papandreu ja pottikna krizata so toa {to re~e deka evropskiot dogovor za spas na Grcija }e go stavi na referndum. Toa gi natera evropskite lideri da pobaraat od Grcija da se izjasni dali saka da ostane vo evrozonata ili da si odi. Pod ovoj pritisok, Papandreu se otka`a od referendumot.

N

na Grcija. Dr`avnite administracii so godini koristele derivativni finansiski instrumenti i t.n. “kreativno smetkovodstvo”, so koe uspevale da sokrijat deka pozajmuvaat pari.

Kreditiraweto vo osnova bilo blagodarenie na koristeweto na ovie finansiski izvedenki, maskirano vo poinakvi transakcii.

Zasega, se znae deka Grcija prvpat napravila “dil” so Goldman Saks vo 2002 godina, koga go vovela evroto. Celta bila da se dobie edna milijarda evra vo gotovo, preku finansiski derivat swap, {to zna~i razmenila 10 milijardi dolari svoj dolg za da ja dobie taa milijarda sve`i pari.

Dogovorot ostanal skrien od javnosta zatoa {to se tretiral kako proda`ba na valuti, a ne zaem. So toa bile zaobikoleni i evropskite pravila za zadol`uvawe. Postoeweto na svopovite, {to & ovozmo`ilo na Grcija da gi odlo`i svoite obvrski i da go “spastri” svojot buxetski deficit, pokrenuva pra{awa za toa dali Grcija gi koristela ovie dogovori za da go prikrie faktot deka imala problem da gi ispolni kriteriumite za ~lenstvo vo evrozonata.

Podatocite poka`uvaat deka vo 2001 godina, gr~kiot javen dolg iznesuval 81,1% od BDP, {to e daleku pove}e od dozvolenoto nivo spored Mastri{kite kriteriumi za vlez vo evrozonata od 60% od BDP. “Grcija ja falsifikuvala statistikata za svojot deficit, a toa e nelegalno”, izjavi Volfgang Gerke, pretsedatel na Bavarskiot centar za finansii vo Minhen i po~esen profesor na Evropskata {kola za biznis.

Voveduvaweto na evroto kako zamena za nacionalnata valuta – drahmata vo 2001 godina, pak, & gi otvori vratite na Grcija u{te pove}e da se zadol`uva. Pristapot do kapital be{e olesnet, bidej} i investitorite & veruvaa na novata ~lenka na evrozonata.

OLIMPIJADATA “LAPNA” NAD 12 MILIJARDI EVRA Iako se o~ekuva{e deka odr`uvaweto na Olimpijadata vo Atina drasti~no }e vlijae vrz zgolemuvawe na ekonomskiot rast vo Grcija, sedum godini potoa pozitivnite efekti gi nema. Grcija potro{i pove} e od 12 milijardi evra za izgradba na celata infrastruktura za odr`uvawe na Letnite olimpiski igri vo Atina 2004 godina, {to e vsu{nost okolu sedum milijardi evra pove} e otkolku {to be{e prvi~no planirano. Samo za bezbednosta bea potro{eni milijarda evra, dodeka, pak, odr`uvaweto na objektite ~ini okolu 100 milioni evra godi{no.

Me|utoa, dilemite za isplatlivosta na odr`uvaweto na Olimpijadata ne stivnaa.

Golem del od izgradenite objekti ostanaa prazni, a obidite za otvorawe luksuzni restorani i hoteli na tie mesta propadnaa.

Tro{ocite za odr`uvawe na Olimpijadata go zgolemi gr~kiot deficit vo 2004 godina na 6,1% od BDP, {to be{e

ie ne mo`eme da prifatime eksplozija na evroto, {to zna~i i eksplozija na Evropa”, izjavi francuskiot pretsedatel Nikola Sarkozi vo Kan. Francija be{e pretsedava~ na Grupata 20 industriski i razvieni zemji, a Sarkozi toa go iskoristi za da go nametne svojot plan za namaluvawe na globalnata neramnote`a, so cel G-20 da mo`e da se fokusira na paketot za spas na Grcija.

N

KAKO VO GRCIJA TRGNA NA LO[O?

1

EKONOMSKITE REFORMI VO GRCIJA KOI DOVEDOA DO ZAMENUVAWE NA DRAHMATA SO EVROTO VO 2002 GODINA JA OLESNIJA MO@NOSTA ZA ZADOL@UVAWE NA ZEMJATA.

2

GRCIJA SE VPU[TI VO FINANSIRAWE SKAPI PROEKTI SO POZAJMENI PARI ZA OLI OLIMPISKITE IGRI VO ATINA VO 2004 GODINA, GOD SO [TO DOLGOT NA ZEMJATA NADMINA 100% OD BDP.

3

DODEKA VLADATA TRO[E[E, GRCITE VE[TO GO IZBEGNUVAA PLA]AWETO DANOC DANOCI, [TO ZNA^E[E POMALKU PARI VO V BUXETOT. SE PROCENUVA DEKA ZATAJUVA^ITE GO OLESNUVALE BUXETOT ZA 20 MILIJARDI EVRA GODI[NO.

4

KOGA KR KRIZATA SILNO UDRI VO EKONOM EKONOMIJATA, PRIHODITE VO GR^KIOT BUXET S SE NAMALUVAA, A PO^NA DA SE TRO[I POVE]E ZA SOCIJALA I ZA SUBVENCII. SE POJAVIJA I SOMNE@I ZA FALSIFIKUVAWE STATISTI^KI PODATOCI ZA EKONOMSKIOT RAST I ZA ZADOL@ENOSTA.

5

NATALO NATALO@ENITE EKONOMSKI PROBLEMI PO^NA PO^NAA DA JA RU[AT DOVERBATA KAJ INVEST INVESTITORITE, KOI DRASTI^NO GI ZGOLEM ZGOLEMIJA KAMATITE ZA POZAJMUVAWE PARI ZA GRCIJA.

6

MERKIT MERKITE ZA [TEDEWE SO CEL DA SE NAMAL NAMALI BUXETSKIOT DEFICIT I DOLGOT NA DR@AVATA DR@ ZA 300 MILIJARDI EVRA ESKALI ESKALIRAA VO MASOVNI DEMONSTRACII PROTIV NAMALUVAWE NA PLATITE VO JAVNIOT SEKTOR I PENZIITE.

7

NEPRIF NEPRIFA]AWETO NA PLANOT ZA [TEDEW [TEDEWE OD JAVNOSTA JA SOBORI VLADAT VLADATA NA PAPANDREU, A SEGA NOVATA VLADA NA NACIONALNO EDINSTVO IMA ZADA^A DA GI ISPOLNI BARAWATA NA ZEMJITE-KREDITORI ZA DA GO DOBIE PAKETOT ZA SPAS.

8

GRCIJA IM GI OTVORI O^ITE NA INVEST INVESTITORITE, KOI GI ZGOLEMIJA KAMAT KAMATITE ZA OBVRZNICITE I NA DRUGITE PRO PROBLEMATI^NI ZEMJI VO EVROPA, SO [TO SE PROCENUVA DEKA HAOSOT ]E REZULTIRA SO NOVA RECESIJA.

pove}e od dvojno od limitot odreden od Evropskata unija.

Javniot dolg po zavr{uvaweto na Olimpiskite igri go nadmina nivoto od 100% od BDP, {to zna~e{e deka zemjata pove}e dol`i otkolku {to celata ekonomija proizveduva godi{no.

Sepak, spiralata na javniot dolg na Grcija se izvi{i nad site granici vo poslednite tri godini otkako vo Evropa silno se po~uvstvuva udarot od globalnata kriza koj dojde

preku Atlantikot. Vo V prv moment, gr~kata Vlada iako svesna deka dr`avata ja vodi vo bankrot gi zgolemi socijalnite nadomestoci za siroma{nite i subvenciite za da gi ubla`i posledicite od ekonomskata kriza. Vo me|uvreme, zemjata padna vo recesija, a statistikata nemilosrdno gi izvadi na videlina valkanite raboti {to site gr~ki vladi ve{to gi kriele. Vo uslovi koga ekonomijata po~na da pa|a, javniot dolg dobi novi,

nevideni razmeri. S Sega dolgot iznesuva 350 milijardi evra, {to e okolu 153% od BDP. Investitorite po~naa da ja gubat doverbata vo ovaa zemja, deka }e mo`e da gi vra} a navreme dolgovite, i kako posledica na toa gi zgolemija kamatite za pozajmuvawe pari za Grcija. Toa be{e signal deka zemjata odi vo bezdna, vo koja mnogu lesno mo`e da gi povle~e i ostanatite zemji kako Portugalija, [panija i Italija.

D

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

enono}nite pregovori na dvajcata lideri na najgolemite gr~ki partii, Jorgos Papandreu (PASOK) i Andonis Samaras (Nova demokratija), za formirawe na novata gr~ka vlada na nacionalno edinstvo, gi isten~ija nervite i na Grcite i na Evropejcite. Dvajcata politi~ki rivali poka`aa deka i vo vreme na silna op{testvena kriza ne umeat da gi nadminat partiskite interesi i da presmetaat deka za Grcija sega najmalku e potrebno da se gubi vreme vo pazarewe okolu ministerski mesta ili vo bitki za politi~ki poeni.

Pregovorite koi kone~no fini{iraa so postavuvaweto na Lukas Papadimos za premeir se o~ekuva da ja smirat malku topkata na politi~kata scena vo Grcija, ama i da dadat signal do narodot deka politi~arite znaat da se obedinat i da podelat odgovornost vo daden moment. No, politi~kta kriza, koja eskalira{e so formirawe tehni~ka vlada – poteg {to se pravi vo dr`avi koi imaat golemi problemi za re{avawe, pa nepohodna e vklu~enost na site politi~ki subjekti - samo navidum dobi svoja zavr{nica so postavuvaweto na premierot.

Tehni~kata vlada ima kratok rok na traewe i specijalna misija – da gi implementira reformite i merkite na {tedewe koi gi diktiraat zemjitekreditori. Ve}e vo fevruari }e gledame vistinska politi~ka bitka, kade {to kandidatite na dvete partii (ne e isklu~eno toa povtorno da bide Papandreu od PASOK i Samaras od

So tehni~kata vlada Papandreu, vsu{nost, ja podeli odgovornosta za odlukite vo ovie istoriski momenti so politi~kiot oponent – Nova demokratija. Tezata na Papandreu e deka dolgovite ne se nastanati samo dodeka vladeela negovata partija.

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

ANGELA MERKEL KANCELAR NA GERMANIJA

SILVIO BERLUSKONI

OTVORENA ZAKANA DO GRCIJA

I TOJ SE LIZNA NA LEDOT dlukata na Grcija za referendum be{e neo~ekuvana i triger

17

PREMIER NA ITALIJA VO OSTAVKA

ali Grcija saka da bide del od evrozonata ili ne?.. Toa e pra{aweto na koe gr~kiot narod treba da odgovori”, pora~a germanskiot kancelar Angela Merkel od Samitot na G-20. Merkel, koja e na vlast od 2005 godina, zaedno so francuskiot pretsedatel Nikola Sarkozi e lider vo bitkata za spas na evrozonata. Iako Germanija igra glavna uloga vo fiskalnata poddr{ka na evrozonata, istra`uvawata poka`uvaat deka pove}eto Germanci s$ u{te gledaat na obedineta Evropa kako na klu~en faktor za obezbeduvawe prosperitet i mir na kontinentot.

D

O

po sostanokot na Evropskiot sovet na Samitot na G-20 vo Kan”, izjavi italijanskiot premier vo ostavka. Toj veti sproveduvawe na ekonomskite reformi so cel da ja za{titi svojata zemja od finansiska kriza. No, vo Parlamentot ne pominaa merkite nametnati od EU so {to se zasilija stravuvawata za slabosta na vladata vo Italija da gi sprovede ekonomskite reformi i da ja vrati doverbata vo zemjata kaj investitorite.

“SITNITE” LIDERI IZBEGAA OD KRUPNATA ODGOVORNOST

PAPANDREU I SAMARAS GO NAMESTIJA PAPADIMOS NA @E[KOTO STOL^E Tehni~kata vlada koja se formira }e ima kratok rok na traewe i specijalna misija – da gi implementira reformite i merkite na {tedewe koi gi diktiraat zemjite-kreditori. No, ve}e vo fevruari }e gledame vistinska politi~ka bitka, kade {to kandidatite na dvete partii (ne e isklu~eno toa povtorno da bidat Papandreu od PASOK i Samaras od ND) }e vlezat vo me|useben kole` za vlast LUKAS PAPADIMOS NOV PREMIER NA GRCIJA? ukas Papademos e porane{en potpresedatel na Evropskata centralna banka (ECB), koj pomognal za voveduvawe na evroto vo Grcija dodeka slu`el kako guverner na Centralnata banka na Grcija. Papademos bil neoficijalen sovetnik na Papandreu po eskalacijata na krizata, no se trudel da ostane nastrana po napu{taweto na ECB vo maj godinava. Do zatvoraweto na vesnikot s$ u{te ne be{e potvrdeno deka Papademos }e ja prifati premierskata pozicija, koja }e mu garantira vlast od okolu deset nedeli, so ogled na toa {to izborite vo Grcija najverojatno }e se odr`at na 19 fevruari.Dokolku Papademos odlu~i da si ja prodol`i mirnata akademska kariera, kako vtora varijanta se naveduva Stavros Dimas, porane{en evrokomesar za `ivotna sredina, koj ima raboteno vo Svetska banka pred negoviot vlez vo politikata.

Stanuva zbor za porane{en zakonodavec na Nova demokratija koj ima ekonomsko iskustvo i kako glaven adut mu se naveduvaat dobrite relacii so Evropa. Spored prilo`enoto, nitu eden od mo`nite naslednici gi nema predispoziciite, iskustvoto i avtoritetot na Papandreu, osobeno na me|unaroden plan. Ako toj ne uspea, za{to bi uspeale Papadimos i Dimas?

L

ND) }e vlezat vo me|useben kole` za vlast.

A dotoga{...

Problem vo pregovorite na dvajcata lideri, osven pri izborot na premier, se javi i vo raspredelbata na ministerskite mesta. Kako i koga se dogovara sekoja koalicija, pa i vakva prinudna, tepa~kata e za foteljite.

No, vo Grcija situacijata ne e kako vo obi~nite zemji kade {to borbata e za va`nite resori. Tuka va`nite resori se tie {to se direktno involvirani vo problemite, pa ne sekoj saka da dobie vladina funkcija. Da se bide minister vo Grcija vo ovoj period ne e najposakuvanata rabota na svetot. U{te pomalku da se bide premier. Analiti~arite velat deka se potrebni lu|e koi }e bidat silni lideri, sposobni, ~esni, no pred s$ odgovorni i svesni za te`inata na gr~kata kriza. Treba da se ima kapacitet za nosewe odluki, silni ekonomski poznavawa, izvonredni politi~ki konekcii i sekako, sposobnost da se dopre do narodot i toj da se ubedi deka pomina vremeto na 13ta ili 14-ta plata i nagradi za navremeno doa|awe na rabota.

Narodot, koj koga }e organizira protest, toj ne zavr{uva na ograni~en trevnik so transparenti kako vo evropskite moderni zemji, tuku so vadewe plo~ki i kr{ewe stolbovi na Sintagma.

Papadimos }e treba da go smiri narodot, a od druga strana, ve{to da se igra i so evropskite

lideri, ne e lesna rabota.

Evropskite ~elnici negiraa deka se me{aat vo vnatre{nite sostojbi na Grcija so insistiraweto za formirawe vlada na nacionalno edinstvo, oti velat deka toa e neophoden ~ekor za rehabilitacija na dr`avata koja e priklu~ena na amarati za di{ewe. No, fakt e deka Grcija denovive najmalku zavisi sama od sebe i deka vkupnata politi~koekonomska me|unarodna intervencija gi diktira potezite na doma{nite politi~ari.

POTPIS (NE) E MALA RABOTA! Drugiot problem, sekako, e pismenata garancija koja strancite ja baraat od socijalistite i od konzervativcite vo novata vlada deka }e gi ispolnat vetuvawata za namaluvawe na buxetskite tro{oci i za reformi, pred na zemjata da & bidat dodeleni novi zaemi. Slednata tran{a, koja e uslovena so pismenata obvrska, iznesuva osum milijardi evra, kako sledna tran{a vo ramkite na prviot plan za spas na Grcija.

Evropskiot komesar za ekonomska i monetarna politika, Oli Ren, izjavi deka bez ovoj dokument (na koj treba da se potpi{at noviot premier, Papandreu, Samaras i ministerot za finansii) Grcija nema da ja dobie ratata od osum milijardi: “Va`no e sega da se vrati doverbata vo Atina, koja se izgubi so gr~kata neposvetenost na programata na EU – MMF. Novata vlada treba da izrazi eksplicitna i nedvosmislena posvetenost vo pismena forma za site odluki doneseni od strana na site 17 ~lenki na evrozonata.

Parite }e se dadat samo toga{ koga }e bide jasno deka Grcija }e se dr`i do dogovorenoto, i ekonomski i politi~ki”.

Lukas Papademos barem denovive nema da se soo~uva so demonstracii. Prostesti zasega ne se najaveni, pa glavniot plo{tad Sintagma mo`e da zdivne No, odgovornosta na potpisot e golema. A gr~kite politi~ari igraat na sitno. Opoziciskiot lider, Samaras, odbiva da se potpi{e na ovaa garancija. Veli, za nego bilo navreda da se bara potpis. “Postoi takvo ne{to kako nacionalno dostoinstvo. Nova demokratija ka`a deka za da se za{titi gr~kata ekonomija i idninata na evroto, sproveduvaweto na dogovorot od 26 oktomvri e neizbe`no.”, veli toj.

NOVA DEMOKRATIJA SE TEPA ZA VLAST, PASOK PRED OPASNOST OD TEPA^KA VNATRE Poslednite vesti od Atina se deka Samaras duri go stavil vo pra{awe u~estvoto na negovata partija vo vladata lut na obvrskata da potpi{e garancija. Vo ovaa situacija Samaras ima komocija da ucenuva. Konzervativecot veli deka Papandreu e premierot i deka samoto formirawe na tehni~kata vlada ve}e e begawe od odgovornost: “Koga ve}e vlegovme vo vlada na nacionalno edinstvo, ja spasuvame dr`avata i mu pomagame na Papandreu, toa }e bide po na{i pravila”, citiraat gr~kite mediumi izvori od ND. Samaras ja koristi celata situacija za da izgradi {to popovolna pol-pozicija za izborite zimava.

Papandreu pak, ima problemi i so sopstvenata partija. Bitkata

za prevlast vo PASOK stanuva s$ pogolema. Kriloto koe saka da go vidi nego simnat od liderskata pozicija zema zamav. Nekolku pratenici mu podnesoa ostavki, a najgolemoto vantrepartisko rivalstvo se gleda me|u nego i ministerot za finansii, Evangeloz Venizelos. Tokmu koga Venizelos stana minister se zboruva{e deka Papandreu so negovoto postavuvawe, znaej}i deka toj mu e vnatre{niot direkten konurent, se nadminal sebesi i sopstvenite interesi vo nasoka na izbor na soodveten ekspert za funkcijata koja bara stru~nost. No, krizata koja ja zadrma dr`avata se odrazi i na partijata, pa informaciite se deka Papandreu e pred opasnost da se zboguva i so partiskata ~elna pozicija.

Sepak, tempoto so koe se odvivaat nastanite na gr~kata op{testvenopoliti~ka scena ne ostava prostor za prognozi. Kako }e odigra Papandreu, kako }e se odnesuva Samaras, {to }e se slu~uva so PASOK otkako ja izgubi vlasta i dali u~estvoto vo tehni~kata vlada }e bide dovolno za Nova demokratija da uspee da se vrati na vlast na iz-

borite vo fevruari vo golema mera }e zavisi od toa kako i {to }e sraboti vladata na nacionalno edinstvo i vo koja nasoka }e ja odvedat zemjata reformite {to sleduvaat.

Koga ve}e vlegovmeme vo vlada na nacionalno edinstvo, jasno e deka }e barame na{i pravila na igra – velat vo partijata na Samaras, dodeka komotno go ucenuvaa PASOK vo pregovorite.

18

Grcija vo finansiska i politi~ka kriza!?

HERMAN VAN ROMPUJ PRETSEDATEL NA EVROPSKIOT SOVET

@OZE MANUEL BAROSO PRETSEDATEL NA EVROPSKATA KOMISIJA

SÈ U[TE E OPTIMIST amo monetarnata politika ne e dovolna za da se spravi so situ-

IMA GOLEMI O^EKUVAWA

S

acijata. Ne mo`e da imame zaedni~ka valuta i monetarna politika, a da ostavime s$ drugo na involviranite dr`avi. Zatoa mora da odime ponatamu”, pora~a Herman van Rompuj, pretsedatel na EU. Porane{niot premier na Belgija prati signal vo 2009 godina deka raste ulogata na EU na svetskata scena. Toj e poznat kako magister koj mo`e da gi vodi sostanocite na sovetot na pove}e jazici. Kako direktor za buxet na Belgija vo 90-tite godini, toj isto taka pomogna da se namali ogromniot dolg na zemjata za da gi ispolni kriteriumite za voveduvawe na evroto.

bedeni sme deka novite merki za spas na evroto }e pridonesat za zabrzuvawe na rezolucijata za krizata”, pora~a prviot ~ovek na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso, vo pismoto do G-20. Porane{niot premier na Portugalija, koj se opi{uva sebe si kako “umeren” reformator, go zgolemi svojot avtoritet koga gi stavi vo red smetkite na svojata zemja posle mnogu godini na prekumerno tro{ewe.

U

PROFIL - JORGOS PAPANDREU

SOCIJALISTOT SE IZGUBI VO DESNI^ARSKITE MERKI ZA [TEDEWE! Jorgos Papandreu ne uspea da go ispolni vetuvaweto pred svojot narod so koe dojde na vlast – da ja izvle~e Grcija od ekonomskata kriza i da ja vrati na pozicijata kako ekonomska lokomotiva na regionot. Papandreu kako socijaldemokrat padna na ispitot za sproveduvawe strogi restriktivni merki, a kako polovina Amerikanec, te{ko dopira do gr~kiot narod

G

DEJAN AZESKI

rcija izbra nova vlada. Noviot premier }e ja ima najte{kata zada~a, da vrze kraj so kraj vo silno zadol`enata evropska dr`ava i da gi vrze stavovite na evropskite lideri i gnevnite gr~ki demonstranti. Ako se ima predvid deka sekoj vle~e na svoja strana, jasno e deka premierot }e bide na te{ki maki, osobeno {to na funkcijata doa|a po eden ogromen presvrt koj }e bide zapameten vo gr~kata politi~ka istorija.

Imeno po dvegodi{ni pritisoci od strana na ve}e porane{niot premier Jorgos Papandreu kone~no Evropa na Samitot na G-20 vo Kan popu{ti i napravi prostuvawe na duri 100 milijardi evra gr~ki dolg. Procenkite se deka Sarkozi i Merkel ja rizikuvaa svojata politi~ka pozicija i avtoritetot pred sopstveniot narod za da mu pomognat na Jorgos Papandreu. Dvajcata ja rizikuvaa i idninata na Evropa, bidej}i ova lesno mo`e{e da dovede do domino efekt, odnosno i drugite zadol`eni dr`avi ([panija, Italija) da odbijat da gi servisiraat dolgovite.

Papandreu vo ovoj haos se odlu~i za formata koja e najlesna za eden politi~ar – da go pra{a narodot i dogovorot so EU da go dade na referendum. Iako semejstvoto Papandreu ima dolga politi~ka istorija (tri generacii na premieri) i sekako mnogu te{ki odluki zad sebe, potegot na Jorgos pomladiot za referendum iznenadi mnogu doma{ni, no i stranski analiti~ari. Vo uslovi koga tokmu na negoviot li~en avtoritet i iskustvo vo golema mera mo`e da se pripi{e uspehot da se izdejstvuva prostuvaweto na polovina dolg, mnogumina o~ekuvaa deka Papandreu }e odi sam dokraj. Dokraj ne otide – odlukata padna da se formira tehni~ka Vlada kade {to povtorno }e se podeli odgovornosta, ovojpat ne so narodot, tuku so politi~kiot oponent – Samaras.

JAGNE VO VOL^JA KO@A Da se nametnuva na levi~ar i populist da sproveduva merki na restriktivno {tedewe e mnogu neprirodna i neblagodarna rabota.

Mnogumina velat deka lesno e volkot da se maskira kako jagne za da se infiltrira me|u ovcite i da si ja napravi ve~erata pobrza.

No, mo`e li jagne da se maskira vo vol~ja ko`a za da go zapla{uva svoeto stado? Ta-

kov e slu~ajot so Jorgos Papandreu. Stanuva zbor za neosporen levi~ar ~ija ideologija e razvivana preku dlaboki familijarni koreni.

Funkcijata koja ja izvr{uva kako pretsedatel na Socijalisti~kata internacionala e dopolnitelen dokaz za toa. Zatoa neblagodarno be{e u{te od samiot start da se o~ekuva deka tokmu Jorgos }e gi napravi najnepopularnite merki za sopstveniot narod. Osobeno ova e te{ko ako se znae deka Jorgos treba da go odzeme medot od svojot narod, koj na golemo i velikodu{no go dele{e negoviot tatko Andreas proslaven po svojata socijalna politika. Andreas Papandreu bil isto taka “okorel” levi~ar na kogo ideite za socijalna ednakvost i ekonomska ramnopravnost mu bile po~etna to~ka na sekoj negov politi~ki nastap i izborna programa. Mo`e samo da se naga|a {to li mu se vrti niz glavata na Jorgos koga sekoe negovo pristignuvawe vo Parlamentot na Sintagma e prosledeno so solzi, pla~ewe i povici na lin~. Koja paralela si ja pravi ovoj sin i vnuk na dvajca porane{ni i preterano obo`avani premieri, koi bile do~ekuvani na Sintagma so ovacii i so vosklici na odobruvawe, duri i za vreme na voenata hunta. Kakvi li samo mra~ni scenarija se budat vo glavata na ovoj porane{en student na amerikanskite elitni univerziteti i kako da im gi objasni na najslikovit na~in svoite ~uvstva kon sopstveniot narod koga gr~kiot jazik mu e duri vtor po maj~iniot angliski (majka mu Margarita e Amerikanka). Potoa sleduva stra{noto pra{awe, kako nekoj rasten vo Amerika kade {to neprekinato vladee mir od vremeto koga pretsedatel bil Abraham Linkoln ili poto~no od krajot na Gra|anskata vojna vo 1865 godina bi gi sfatil mo`nite opasnosti od dr`aven udar, kolku i da ne izgledaat realno.

Ima li mirniot po karakter i rasten so guvernanti Jorgos Papandreu stomak da go podnese ovoj eksploziven koktel na gr~kata stara kujna!? Poslednata negova odluka go doka`uva tokmu sprotivnoto.

[TO I TREBA NA GRCIJA VO MOMENTOV? Najnovite anketi poka`uvaat mnogu tesna razlika me|u PASOK i Nova demokratija, dvete vode~ki partii.

Taka {to koj i da formira vlada (po ovaa tehni~kata) na izborite vo fevruari (pa makar toa bil povtorno

KAKO POLITI^KI RASTE[E JORGOS XEFRI PAPANDREU? orgos Xefri Papandreu (pomladiot) e roden na 16 juni 1952 godina vo Sent Pol vo sojuznata dr`ava Minesota vo SAD. Od majka Margarita (po poteklo Amerikanka) i tatko Andreas, Grk, sin na istaknat gr~ki politi~ar.

Obrazovan e vo Toronto i na Univerzitetot Amherst vo Masa~usec kade {to cimer mu bil tokmu Antoni Samaras. Vo bogatata akademska kariera na Jorgos se vklu~eni i Londonskiot univerzitet, Londonskata {kola za ekonomija i najpoznatiot amerikanski univerzitet Harvard. Jorgos za prvpat oficijalno doa|a vo Grcija po padot na voenata hunta vo 1974 godina.

Aktiven e vo panhelenskata socijalsiti~ka partija (PASOK) na negoviot tatko, kade {to vo 1984 godina e izbran za ~len na centralniot komitet. Gi izvr{uval funkciite minister za obrazovanie i religija vo 1988 godina, zamenik-minister za nadvore{ni raboti vo 1993 godina i mnister za nadvore{ni raboti na Grcija izbran vo fevruari 1999 godina. Isto

J

taka ja ima izvr{uvano i funkcijata minister odgovoren za sproveduvawe na organizacijata na Olimpiskite igri. Po ostavkata na Kostas Simitis vo 2004 godina go prezema kormiloto na partijata, funkcija koja }e ja zadr`i i pokraj porazot od Nova demokratija na izborite vo 2007 godina.

Dve godini podocna po masovnite protesti koi rezultiraa so pad na vladata na Konstantin Karamanlis e izbran za gr~ki premier. Funkcijata ja izvr{uva{e do 7 noemvri 2011 godina koga poradi dvoumewe po klu~noto pra{awe od nacionalen interes, odnosno oprostuvawe na polovina od gr~kiot dolg mu be{e otka`ana doverba od sopstvenite pratenici.

i Papandreu, {to e edna od varijantite) }e ima labavo mnozinstvo koe lesno mo`e da pukne (ve}e mu se slu~i na Papandreu pred nekolku dena).

Od sevo ova izleguva deka, sepak, Papandreu so svoeto vlijanie vo Evropa i so politi~koto iskustvo e momentalno najsoodvetno re{enie za pozicijata gr~ki premier, no pod uslov kolektivnata svest i odgovornost kaj gr~kite gra|ani do 19 fevruari da se razvie na toa nivo sami da se svestat za sopstvenata pozicija i da baraat, a ne da odbivaat merki za {tedewe. Bez toa i Termopolite }e se mal poraz sprema ona {to sleduva.

Z

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

a da go re{i problemot so naplata so partnerite od Grcija, kade {to gi izvezuva svoite proizvodi, gevgeliskata fabrika za cevki Konti hidroplast otvori pretstavni{tvo vo Bugarija. Makedonskite kompanii koi rabotat so firmi od Grcija, poradi haosot vo koj e zemjata vo poslednite tri godini, nao|aat razni na~ini za da si gi zemat parite i da si go olesnat biznisot. Krizata vo Grcija ja ote`nuva naplatata, a ~estite blokadi na gr~kata granica i {trajkovite na Solunskoto pristani{te dopolnitelno im ja ote`nuvaat rabotata na makedonskite firmi koi izvezuvaat ili uvezuvaat preku ova pristani{te.

Grcija gi pravda” ovie blokadi so legitimnoto pravo na gra|anite da protestiraat. No, vo zna~itelna mera ovde ima i politi~ki momenti, zatoa {to dr`avata ne pravi ni{to za da ja namali {tetata, iako ima me|unarodna obvrska da obezbedi sloboden protok na stoka i lu|e me|u dvete zemji. Ne pravi ni{to ni makedonskata Vlada za da im pomogne na firmite so toa {to }e vr{i pritisok vrz Grcija.

Zatoa, firmite se snao|aat kako {to znaat i umeat. Transportot go prenaso~uvaat preku Bugarija do Solun. Prometot na makedonskobugarskata granica kaj Novo Selo e zgolemen za 20%.

“Imavme problemi so isporakata vo Grcija ve}e dolgo vreme i toa n$ natera da otvorime firma vo Bugarija. Sega sorabotuvame so bugarskata banka UBB, koja ni dava garancii. Vaka sme pokonkurentni na gr~kiot pazar, bidej}i za uvoz od Makedonija gr~kite kompanii pla}aat DDV, a pri uvoz od Bugarija, koja e del od EU, nema DDV”, veli Bojan Spanakov, komercijalen direktor vo Konti hidroplast.

Makedonskite firmi ve}e se naviknaa na postojani protesti na gr~kite carinici i predvreme gi kalkuliraat rizicite i tro{ocite.

Problem e i {to Makedonija 20 godini ne uspea da najde alternativa na Solunskoto pristani{te.

Koridorot 8 treba da obezbedi izlez na dve pristani{ta, Dra~ (Albanija) i Burgas (Bugarija). I vo najoptimisti~kite prognozi ovoj koridor nema da bide alternativa vo slednite sedum godini.

Najpogodeni se golemite izvoznici Makstil, Feni, Usje, Mitalstil, no ogromni {teti trpat i {pediterskite i transportnite kompanii i trgovskite subjekti.

“Kontinuiranite blokadi od gr~ka strana ni pravat problemi so isporakite i seriozno ni ja ru{at konkurencijata. Prioritet broj eden treba da ni stane nao|aweto alternativa na Solunskoto pristani{te”, veli Aleksandar Panov, generalen direktor na Makstil. [tetite kontinuirano rastat vo poslednite tri godini. Blokadite na granicata poslednive nekolku meseci go ~inat makedonskoto stopanstvo okolu 15 milioni evra, a {tetata za `elezni~kiot soobra}aj iznesuva okolu eden milion evra.

“Od ednodnevno stoewe na granica edno tovarno vozilo gubi 200 evra.

Dnevniot promet vo dvata pravci na ovaa granica e 250 vozila.

Od juni, koga po~naa po~estite blokadi, do 11 septemvri ima{e

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

@AN-KLOD TRI[E

KLAUS REGLING

BARA VIZIJA ZA IDNINATA ega{nosta bara itna akcija. Idninata bara vizija za toa

PREGOVARA SO KINA I JAPONIJA

PORANE[EN PRETSEDATEL NA EVROPSKATA CENTRALNA BANKA

19

GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA EFSF

S

kade odime, ~uvstvo za naso~enost. Itna akcija”, pora~a porane{niot prv ~ovek na ECB, @an-Klod Tri{e. Toj be{e na ~elo na ECB od 2003 godina do krajot na oktomvri. Toj e mnogu po~itivan vo me|unarodnite finansiski krugovi poradi toa {to ja odr`a inflacijata niska vo 17-te zemji~lenki na evrozonata i {to uspea da menaxira so zaedni~kata valuta vo vreme na finansiska kriza i recesija.

as ne sum ovde za da diskutiram za koncesii”, istakna Regling vo oktomvri, kako odgovor na sugestiite deka evropskite lideri }e bidat prinudeni da & ponudat na Kina koncesii vo zamena za investicii. Germanskiot ekonomist zastana na ~elo na fondot za spas na evrozonata minatata godina, a vo 90-tite godini pomogna da se vovede evroto.

J

KOLKU KRIZATA VO GRCIJA I [TETI NA EKONOMIJATA VO MAKEDONIJA?

GR^KATA TRAGEDIJA POGUBNA ZA MAKEDONSKITE FIRMI Makedonskite firmi trpat ogromni zagubi poradi gr~kite blokadi na granicata i {trajkovite na Solunskoto pristani{te. Grcija gi “pravda” ovie blokadi so legitimnoto pravo na gra|anite da protestiraat. No, vo zna~itelna mera ovde ima i politi~ki momenti, zatoa {to dr`avata ne pravi ni{to za da ja namali {tetata, iako ima me|unarodna obvrska da obezbedi sloboden protok na stoka i lu|e me|u dvete zemji. Ne pravi ni{to ni makedonskata Vlada za da im pomogne na firmite so toa {to }e vr{i pritisok vrz Grcija 88 dena zastoj, {to predizvika zaguba od 1,7 milioni evra”, veli Biljana Muratovska, pretsedatel na Zdru`enieto na transporteri.

Kiril Crvenkoski od kompanijata za brodski transport Blu bel smeta deka problemot treba da se podigne na povisoko evropsko nivo.

“Blokadite i {trajkovite seriozno gi zgolemuvaat tro{ocite.

Toa e u{te pogolem problem vo vreme na kriza, koga site gledaat da gi namalat, a ne da gi poka~at tro{ocite”, veli Crvenkoski.

Iako makedonskite uvoznici i izvoznici se mnogu va`ni za Solunskoto pristani{te, Grcija ne pravi ni{to za da im pomogne. Minatata godina duri 43,4% od vkupno 4,4 milioni toni obi~en tovar na pristani{teto e od ili za Makedonija. Vo 2008 godina iznesuval 32,4%.

So brodski transport najmnogu tranzitiraat makedonskiot ~elik i feronikel.

POLITI^KI PRITISOK, EU NE POMAGA Iako Evropskata unija se bazira na na~eloto za sloboden protok na stoki i lu|e, Brisel nikoga{ ne reagira{e {to tokmu zemja-~lenka na Unijata so godini eklatantno go kr{i ova na~elo. Diplomati i biznismeni vo zemjava se ednoglasni deka blokadata na makedonsko-gr~kata granica, vsu{nost, e politi~ki pritisok od Atina vrz Skopje.

Makedonskata Vlada se soglasuva so ova, no ne najavuva konkretni merki, odnosno s$ u{te ~eka podatoci za {tetite na kompaniite, za {to }e go informira Brisel.

Ne reagira nitu Evropskata komisija, odnosno Komesarijatot za transport, koj mora da bara od Grcija da obezbedi protok na granicata kako {to znae i umee.

Diplomatite nemaat dilema deka ova e politi~ka odluka na Grcija i deka }e nema ot{teta za Makedonija. Profesorot po me|unarodno pravo Denko Malevski vo 90-tite godini, dodeka

be{e minister za nadvore{ni raboti, se soo~i so 20-mese~na blokada na Makedonija od Grcija.

Toj smeta deka kontinuiranite blokadi na gr~kata granica se strate{ki.

“Toa {to go pravi Grcija e stara taktika. S$ u{te se se}avam na maltretirawata so vizite i so napadite na na{ite transporteri i turisti vo Grcija koga odnosite ni bea polo{i. Saka da ni odr`i lekcija. Da, treba da barame ot{teta od EU, no nema da ja dobieme”, kategori~en e Malevski.

Vladata ne poka`a deka ima namera da im pomogne na makedonskite firmi koi trpat ogromni {teti od gr~kite blokadi.

Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, izjavi deka firmite treba sami da se snao|aat za da si gi nadomestat {tetite, upatuvaj}i gi na komercijalnite dogovori {to gi imaat so partnerite od Grcija kako osnova za pokrenuvawe sudska postapka.

No, profesori po me|unarodno pravo smetaat deka dokolku Vladata saka da mu pomogne na stopanstvoto, ima na raspolagawe nekolku instrumenti za da gi prekine kontinuiranite blokadi na makedonsko-gr~kata granica.

“Makedonija mo`e da ja tu`i Grcija pred sudot vo Luksemburg, kako {to ja tu`e{e vo Hag. Prethodno treba da go presmeta politi~kiot rizik {to }e go donese takvata odluka. Dali toa }e ni ja vlo{i pozicijata na Solunskoto pristani{te, dali }e izgubime na sud...”, veli profesorot Qubomir Fr~kovski.

Negoviot kolega Toni Deskoski smeta deka Makedonija treba da se povika na Spogodbata za stabilizacija i asocijacija i posilno da pritiska vo Brisel.

“Treba da se povikame na Spogodbata koja go regulira pra{aweto za protok na stoki. Granicata so Grcija za nas e granica so EU. Brisel ni e sogovornik.

Pra{aweto, deklarativno, go

tretira i Vremenata spogodba koja ja imame potpi{ano so Grcija”, veli Deskoski.

Spored nego, pra{aweto za eventualno barawe nadomest na {teta od dosega{nite blokadi i {trajkovi e zatvorena rabota i za toa ne vredi da se diskutira.

“Toa {to treba da go pobarame od EU e da prestanat ovie blokadi”, istaknuva Deskoski.

BRANKO AZESKI

PRETSEDATEL NA STOPANSKATA KOMORA NA MAKEDONIJA

Napravivme s$ {to mo`evme za blokadite.

Razgovaravme, animiravme, izvestuvame, pu{tavme pisma do na{ite partnerski organizacii. Toa be{e transparentno, no ne dade nikakvi rezultati. Verojatno se raboti za nekoja druga zadnina, za politi~ki problem. U{te eden dokaz deka na Balkanot nadvladuvaat politi~kite nad ekonomskite interesi.

1,2 $

MILIJARDI

15%

padna makedonskiot BDP poradi gr~koto embargo vo devedesetite godini.

Najpogodeni bea energetikata, crnata i oboenata metalurgija, hemiskata i prehrambenata industrija.

Dodeka so ostanatite sosedni dr`avi Makedonija ima potpi{ano pove}e od 30 bilateralni dogovori, edinstveniot dogovor {to go ima so Grcija e Privremenata spogodba od 1995 godina.

Ironi~no ili ne, stanuva zbor za istiot dokument za ~ie prekr{uvawe Skopje ja tu`i Atina vo Hag, sudski spor za koj na po~etokot od narednata godina se o~ekuva i razre{nica.

Grcija so postojanite {trajkovi na carinicite i na vrabotenite na Solunskoto pristani{te vo poslednite dvaeset godini ima napraveno {teta za makedonskoto stopanstvo koja se meri vo milijardi evra.

Iznesuva {tetata za makedonskata ekonomija od blokadite vo devedesetite, koja ja presmetaa toga{nite ministerstva za urbanizam, soobra}aj i ekologija.

2€

MILIONI

Izgubija transporterite od poslednite blokadi na gr~kata granica, a edno vozilo koe stoi na granica dnevno gubi po 200 evra. Vo devedesetite transporterite imaa {teta od 12 milioni dolari samo vo prvite tri meseci od gr~koto embargo.

660$ MILIONI

E {tetata {to ja presmeta Svetskata banka za prvite tri meseci od gr~koto embargo vo devedesetite.

Presmetkite na SB se daleku povisoki od doma{nite.

EMBARGOTO STARA TAKTIKA a 17 mart 1992 godina, pred da startuva gr~koto embargo kon Makedonija, porane{niot minister za nadvore{ni raboti na Grcija, Andonis Samaras, mu pratil pismo na toga{niot premier, Konstantin Micotakis: “Jasno e deka embargoto }e gi zasili reakciite na lu|eto vo Skopje kon nivnata vlada i toa } e go multiplicira fenomenot na masovni demonstracii, koi }e bidat organizirani niz celata dr`ava protiv nekompromisnata pozicija na nivnata vlada”.

Vo drugo pismo do prefektot na Solun, Evangelos Catidis, na 3 mart 1992 godina, Samaras pi{uva: “Ovde vi davam pismena jasna instrukcija {to da prezemete i prodol`ete so site raspolo`livi sredstva da vr{ite ekonomski pritisok vrz Skopje”.

N

4 $ 15 € 25 MLN.

gube{e `elezni~kiot soobra}aj od gr~kite blokadi vo 90-te godini, a patniot po eden milion dolari.

MLN.

izgubi makedonskoto stopanstvo od aktuelnite blokadi. Vo 90-te poradi spre~en plasman na proizvodi {tetite iznesuvaa 16,2 milioni dolari.

iljadi rabotnici ostanaa bez rabota poradi gr~koto embargo vo 90-te, {to e 7% od toga{nite vraboteni.

16,5 $ MLN.

iznesuvaa {tetite poradi problemi so nabavka na surovini za proizvodstvo vo makedonskite fabriki vo 90-te, pa tie rabotea so namalena produktivnost, a nekoi go prekinaa proizvodstvoto od 3 do 30 dena.

20

Grcija vo finansiska i politi~ka kriza!?

MARIO DRAGI PRETSEDATEL NA EVROPSKATA CENTRALNA BANKA

KRISTIN LAGARD DIREKTOR NA ME|UNARODNIOT MONETAREN FOND

VEDNA[ JA NAMALI OSNOVNATA KAMATNA STAPKA

TE@OK PREGOVARA^ ktuelnata ekonomska situacija vleguva vo opasna faza. Ovoj

e{ko e da se poveruva deka kamatata na nacionalnite obvrznici mo`e da se namali vo skoro vreme bez potrebnite intervencii”, istakna pretsedatelot na ECB otkako na 3 noemvri ja namali osnovnata kamatna stapka na ECB od 1,5% na 1,25%.

Vedna{ {tom sedna vo glavnata fotelja vo ECB toj ja namali osnovnata kamatna stapka i pokraj zgolemenata inflacija i raste~kata zagri`enost deka dol`ni~kata kriza vo Evropa go vra}a kontinentot vo recesija.

T

A

golem dolg na monarhiite, doma}instvata i na bankite e rizik koj mo`e da go napravi mnogu te{ko zazdravuvaweto”, smeta Kristin Lagard. Porane{nata francuska ministerka za finansii, koja potro{i golem del od svojata kariera vo SAD, ima reputacija vo Evropa i vo golem del od svetot na te`ok pregovara~. Kako najdolgo prisuten ~len vo vladata na Sarkozi taa uspea da gi napravi pravilata na pazarot na trud vo Francija pofleksibilni i & pomogna na zemjata da se spravi vo najlo{ata recesija posle Vtorata svetska vojna mnogu pouspe{no otkolku {to im uspea toa na drugite razvieni zemji.

KRIZATA GI IZVADI NA VIDELINA BOLNITE TO^KI

EU DEFINITIVNO ]E MORA DA VOZI NA DVE BRZINI Faktot deka samo 10 godini po voveduvaweto na zaedni~kata evropska valuta (bazirana na “silni” kriteriumi od Mastriht za sekoja zemja-~lenka) se slu~i takva kriza koja silno ja dovede vo pra{awe doverbata vo evroto i govori deka evrozonata ima mnogu slabosti. Toa {to sega puka po site rabovi ne e samo situacija koja zadava momentalna gri`a. Naprotiv, mnogumina javno go postavija pra{aweto: Ima li idnina evrozonata? Germanija i Francija podgotvuvaat pomala i pointegrirana evrozona.

G

SPASIJKA JOVANOVA jovanova@kapital.com.mk

rcija ne gi otvori samo slabite strani na evropskata monetarna unija, tuku i bolnite to~ki na Evropskata unija. Faktot deka samo 10 godini po voveduvaweto na zaedni~kata evropska valuta (bazirana na “silni” kriteriumi od Mastriht za sekoja zemja-~lenka) se slu~i takva kriza koja silno ja dovede vo pra{awe doverbata vo evroto i govori deka evrozonata ima mnogu slabosti. Toa {to sega puka po site rabovi ne e samo situacija koja zadava momentalna gri`a.

Naprotiv, mnogu analiti~ari, pa i evropski lideri javno go postavija pra{aweto: Ima li idnina evrozonata? Tie {to sakaat da bidat konstruktivni pra{aa: [to treba da se napravi za ovaa monetarna unija da se korigira i da prodol`i da funkcionira? Tie, pak, {to odat malku podaleku vo razdlabo~uvawe na pri~inite i posledicite veruvaat deka ne e slu~ajna dol`ni~kata kriza vo evrozonata i deka taa e mo`ebi predizvikana od evropskite zemji, no e upravuvana od drug centar na mo}.

Bez da navleguvame vo vistinitosta ili odr`livosta na ovie teorii, fakt e deka glavnite vinovnici za dol`ni~kata kriza se evropskite lideri i zemji. Iako site do eden go imaat na masa Mastri{kiot dogovor, niedna zemja ne gi ispolnuva strogite kriteriumi {to gi nalaga vo odnos na inflacijata, nadvore{niot dr`aven dolg i buxetskiot deficit.

Toa ja stava pod znak pra{alnik samata su{tina na postoeweto na ovoj dokument.

Nedisciplinata e klu~niot problem na EU. Zatoa [vedska i Velika Britanija ne go sakaat evroto, a Norve{ka ne saka ni da se za~leni vo EU. Sega za prvpat se nametna potrebata i od solidarnost vo Unijata. Iako evropskite zemji “solidarno” ja spasuvaat Grcija (po cena i na pa|awe na vladi), sepak o~igledno e deka toa se pravi zatoa {to site go brcnale prstot vo gr~kiot med. I germanskiot kancelar, Angela Merkel,

300

milioni evra vredni 10-godi{ni evroobvrznici otkupi Japonija, koi bea emituvani od Evropskiot fond za finansiska stabilnost

i francuskiot pretsedatel Nikola Sarkozi mora da frlaat pari za Grcija za da gi spasat najgolemite nacionalni banki od bankrot.

Problemot e tolku pogolem {to ne e samo Grcija problemot. Kriti~arite velat deka EU ja spasuva Grcija za da pre`ivee Italija. I u{te kolku drugi zemji kako Italija, verojatno [panija, Portugalija... Pra{aweto e do koga e odr`liva ovaa situacija?

Kolku taa }e ja promeni idninata na evrozonata? Prioritet e, normalno, da se spasi s$ {to mo`e da se spasi vo ovoj moment. Potoa }e se razmisluva za idninata.

Na hartija ima nekolku plana za izlez na evrozonata od aktuelnata dol`ni~ka kriza. No, te{ko deka nekoj od niv e sprovedliv zatoa {to sekoga{ ima nekoj protiv, so {to u{te edna{ se potvrduva razedinetosta vo Evropskata monetarna unija, pa i vo vrvot na EU. Planot Me|unarodniot monetaren fond da izdade specijalna valuta kako mo}no oru`je vo naporite na Evropa da ja odr`i vo `ivot evrozonata e blokiran od germanskiot kancelar, Angela Merkel.

Liderite od Grupata 20 industrijalizirani i zemji vo razvoj na sostanokot vo Kan minatata nedela gi pritisnaa liderite od evrozonata da ispora~aat kredibilen plan za fond od 440 milijardi evra vo Evropskiot fond za stabilnost, koj treba itno da ja sopre dol`ni~kata kriza. Eden od

1.

planovite e MMF da pe~ati pove} e od svoite Specijalni prava na vle~ewe. Niv zemjite mo`e da gi zamenuvaat za gotovina i na toj na~in da stanat del od rezervite na ~lenkite na MMF. Germanija odbi sekakov plan koj vklu~uva direktno finansirawe na EFSF, dali preku Evropskata centralna banka ili preku Bundesbank. Se isklu~uva i mo`nosta zlatoto ili druga rezervna valuta na Bundesbank da se koristi za poddr{ka na EFSF. Spored dobroinformirani izvori, eden od predlozite vo Kan bil MMF da izdade SDR od 250 milijardi dolari, od koi del }e se koristat za EFSF. Tie }e se ~uvaat vo centralnite banki i }e pomagaat da se osiguraat investitorite deka nekoja zemja, na primer, Italija, ima ekstra rezervi so koi mo`e itno da intervenira. Toa treba da gi namali kamatite za pozajmuvawe na me|unarodniot pazar.

Ovaa ideja ne e nova. Koga propadna Leman braders vo 2008 godina, G-20 vo 2009 godina odobri 250 milioni dolari SDR za spre~uvawe na krizata.

Evropskata centralna banka kupuva obvrznici od evrozonata za da spre~i rast na kamatite. No, ova be{e protolkuvano kako merka nadvor od mandatot na ECB da se gri`i za stabilnosta na cenite. ECB odgovori deka kupuvawe na dolgot na evrozonata } e bide privremena i limitirana

2.

NAPU[TAWE NA EVROTO – [TO ZNA^I TOA ZA SEKOJA VLADA 1. Da se podgotvi za atak vrz bankite i da se otka`e od ograni~uvawe na depozitite; 2. Da se podgotvi za spre~uvawe na odliv na kapital so privremena kontrola na kapitalot i na patuvawata; 3. Promena na zakonot za redenominirawe na platite i prihodite vo novata nacionalna valuta; 4. Redenominirawe na kreditite i drugite dolgovi vo nova valuta; 5. Podgotovka na plan za rekapitalizacija na bankite; 6. Podgotovka na plan za ramnote`a na buxetskiot deficit, bidej}i ne }e mo`e da pozajmuva pari; 7. Fiskalna i monetarna ramka za vra}awe na kredibilitetot na politikata; 8. Podgotovka na novi pravila i moneti za distribucija; 9. Kompjuterski programi, promena na bankomatite i postterminalite. merka. Zatoa se bara od MMF da bide pozajmuva~ vo krajna instanca.

Evroobvrznici kupuvaat i Kina i Japonija. Vrednosta na vkupno emitirani evroobvrznici od EFSF dosega e tri milijardi evra.

Grcija da izleze od evrozonata. Ovaa mo`nost za prvpat se spomena minatata nedela, no zasega e nevozmo`na poradi toa {to vladata vo Atina se otka`a od referendumot. No, pra} aweto na porakata deka izlezot e mo`en rizik sozdava kriza na nedoverba koja treba da ja pritisne gr~kata vlada.

Analiti~arite smetaat deka izle-

3.

guvaweto na Grcija od evrozonata zna~i finansiski kolaps i u{te podlaboka recesija – duri i depresija – so zna~itelna kolateralna {teta za ostatokot od evrozonata. Dokolku, pak, zemjata se podgotvuva za nova valuta (vra}awe na drahmata), toa }e dovede do golema depresijacija i navalica vrz gr~kite banki, {to }e predizvika finansiski kolaps.

Ve}e ima namaluvawe na obemot na depoziti na doma}instvata od 196,9 milijardi evra vo dekemvri 2009 godina na 157,1 milijarda vo avgust godinava.

EU so dve brizini – evrozonata da odi pobrzo od drugite 27 zemji-~lenki na EU. Od Brisel ve}e stignuvaat informacii dela

4.

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

EVANGELOS VENIZELOS MINISTER ZA FINANSII NA GRCIJA

ANTONIS SAMARAS LIDER NA OPOZICIJATA VO GRCIJA

POLITI^KI RIVAL NA PAPANDREU

PROTIVNIK I PRIJATEL NA PAPANDREU

M

P

estoto na Grcija vo evrozonata e istoriski predizvik za gr~kiot narod i toa ne mo`e da bide dovedeno vo pra{awe... Toa ne mo`e da zavisi od referndum”, izjavi gr~kiot minister za finansii, Evangelos Venizelos, na Samitot na G-20 vo Kan. Toj va`i za dolgogodi{en politi~ki rival na premierot Papandreu, no i pokraj toa vo juni stana minister za finansii i vicepremier.

21

apandreu potpali ogan sekade i sega saka da se vrati nazad i da vladee so na{a poddr{ka kako ni{to da ne se slu~ilo”, izjavi liderot na opoziciskata Nea demokratija, Antonis Samaras. Ovoj konzervativen politi~ki lider e dolgogodi{en prijatel na Papandreu. Dvajcata zaedno studiraa na Amherst kolexot vo Masa~usets vo ranite 70-ti godini od minatiot vek. Samaras e ekonomist i favorit za pobeda na narednite izbori vo Grcija. Godinava gi naluti evroliderite so toa {to odbiva{e da go poddr`i planot za namaluvawe na buxetskiot deficit na Grcija.

RASPA\AWE NA MONETARNI UNII storijata poznava primeri na raspa|awe na valutni unii, kako {to e taa na SAD na po~etokot od Gra|anskata vojna vo 1861 godina.

Najdobra paralela so sega{nata kriza vo evrozonata e raspadot na Avstro-ungarskata monetarna unija vo 1919 godina. Glavniot metod za razdvojuvaweto be{e stopirawe na pe~ateweto na banknotite, no razli~ni delovi od imperijata bea prinudeni da & pozajmuvaat na vladata, da vr{at kontrola na kapitalot i na patuvawata, za da spre~at lu|eto da prenesuvaat pari vo kufer za da zamenat poslaba valuta so posilna.

Ovoj model, teoretski, mo`e da se iskoristi vo evrozonata. So kontrola na kapitalot i na dvi`ewe na lu|eto preku granica “fizi~ki evroto mo`e da bide konvertirano vo nacionalna valuta. Bankarskite smetki prvo treba da bidat zamrznati i potoa konvertirani spored arbitraren devizen kurs”, pi{uva vo istra`uvawe na bankata UBS. No, se smeta deka rasturaweto na valutnite unii vo minatoto bilo mnogu polesen proces.

“Vladite mo`ele da gi zatvorat granicite za da obezbedat vreme za zamena na starata valuta so nova. Evropa denes e mnogu pokompliciran prostor”, velat analiti~arite.

Klu~na komplikacija za opstanok na evroto e dolgot. Zamena na valutata bara promena na doma{noto zakonodavstvo za da se dozvoli platite i prihodite da se pla}aat vo nova valuta. Dogovorite za doma{en dolg – krediti i plate`ni karti~ki – isto taka }e bidat redenominirani za da se spre~i momentalen bankrot.

No, toa }e zna~i namaluvawe na nivnite prihodi zatoa {to }e bidat denominirani vo nova, pomalku vredna drahma.

Privatnite zajmuva~i – bankite – so dolgovi kon nadvor ne }e mo`at da gi redenominiraat vo nacionalna valuta i pove}eto od niv }e bankrotiraat. Vladata, isto taka, }e se soo~i so rast na

I

dol`ni~kata kriza. Poradi nemo`nosta da pozajmuva na finansiskiot pazar i od partnerite vo evrozonata, taa }e bide prinudena da go svede buxetskiot deficit na nula. Za da go stori toa, }e mora da go stopira pla}aweto na kamatite na kreditite. Nadvore{niot dolg kako udel vo BDP naglo }e raste. Ekonomijata }e se namaluva kako {to novata valuta }e depresira vo odnos na evroto, no pove}eto od vladinite obvrznici s$ u{te }e bidat denominirani vo evra. Vo slu~ajot na Grcija, najgolem del od obvrznicite se izdadeni vrz osnova na gr~kiot zakon i mo`e da bidat redenominirani vo drahma.

No, prestrukturiraweto na dolgot {to go dogovorija evroliderite previduva i angliskiot zakon da se primenuva kaj obvrznicite, {to ja pravi nevozmo`na redenominacijata. Zatoa bankite se protivat na ova.

No, mnogu ekonomisti smetaat deka ekonomskiot benefit od drasti~nata valutna depresijacija }e bide ograni~en. Tro{ocite za trud i drugite dava~ki }e se namalat, no podobruvaweto na gr~kata konkurentnost }e bide kratkoro~no vo otsustvo na idni strukturni reformi na pazarot na trud i vo javniot sektor. Pozitivnite efekti brzo }e bidat nadminati od visokata inflacija.

Zaklu~ok: Ako vlezot na Grcija vo evrozonata be{e gre{ka so tragi~ni posledici, izleguvaweto nema da ja popravi gre{kata.

Naprotiv, toa }e ja multiplicira tragedijata.

NOVI GRI@I ZA EU 1. Italija – MMF treba da go kontrolira progresot vo fiskalnite reformi. Inspektorite od MMF kvartalno }e izvestuvaat za aktivnostite na Italija za namaluvawe na nadvore{niot dolg, koj e vtor po golemina vo evrozonata, posle Grcija. Vo EU se pla{at deka pazarite }e odbijat da ja finansiraat Italija; 2. Evropski banki – obidi za rekapitalizacija. Od bankite se bara da dr`at pove}e kapital poradi negovata va`nost za globalniot finansiski sistem; Germanija i Francija razgleduvaat planovi za radikalno prestrojuvawe na EU, koi zna~at pointegrirana i pomala evrozona. Spored Rojters, za ova pra{awe se diskutira nekolku meseci. No, novite ~lenki na EU voop{to ne se vinovni za krizata vo evrozonata. Estoncite re~isi i da nemaat neto dolg, a Letonija sprovede uspe{na ekonomska programa. Polskata ekonomija raste, ^e{ka ima stabilen bankarski sistem. Slovacite (koi se mnogu posiroma{ni od Grcite), Slovencite i Estoncite vo momentot pridonesuvaat za spasuva~kite evrofondovi.

Problemati~ni se samo Bugarija i Romanija poradi korupcijata, sudskiot sistem i drugi problemi.

NOV IGRA^, STAR DUH VO ECB Klu~na uloga }e igra i Evropskata centralna banka. Noviot pretsedatel na ECB, Mario Dragi, vedna{ po doa|aweto na ~elo na ECB, na 1 noemvri, ja namali osnovnata kamatna stapka od 1,5% na 1,25% i vnimava da ne ka`e ni{to {to u{te pove}e mo`e da ja vlo{i situacijata na evropskiot fin-

3. Grcija – nova programa za spas na gr~kata ekonomija; 4. Evrozonata – zgolemuvawe na kapacitetot na Evropskiot fond za stabilnost. MMF nema nikoga{ da bide tolku golem za da ja spasi evrzonata. Zatoa zemjite od evrozonata rabotat na izgradba na fond za spas, koj treba da se pro{iri i do 1.000 milijardi evra. No, bez celosna mo} na ECB, koja sega ne smee da im pozajmuva na zemjite, toa ne e dovolno za da spasi zemji kako Italija.

ansiski pazar. Ako ima pri~ina za razo~aruvawe, toa e {to Dragi ne najavi novi merki za spravuvawe so kratkoro~niot stres na finansiskiot pazar, iako situacijata e zna~itelno vlo{ena. No, zatoa premnogu lesno ja prifati mo`nosta Grcija da izleze od evrozonata, bez da dade kakov bilo komentar, pravej}i se deka sepak toa nikoga{ nema da se slu~i.

Negoviot odgovor na ovaa tema be{e: “Na{ata stabilnost ne e vo opasnost”.

No, evrosistemot e seriozno izlo`en na gr~kiot dolg: najmalku 50 milijardi evra se kupeni preku Programata za obezbeduvawe na pazarot (ecurities Markets Program) i u{te 93 milijardi evra kako kolateral za zaemi na gr~kite banki.

Ovaa suma e mnogu pogolema od izlo`enosta koja e navedena vo bilansot na sostojba na Evrosistemot. Toa }e zadade seriozni glavobolki ako Grcija ne go sprovede dogovorot so EU. Kako, na primer, Bankata na [panija, so samo 20 milijardi evra kapital i rezervi, }e se spravi so zagubata koga soglasno

so zakonot mo`e da pokrie samo 12% od zagubata?

Dragi mo`e da bide sre}en {to ima u{te eden mesec da najde odgovor na pra{aweto kolku }e bide te`ok udarot od krizata i kako }e se podgotvi tehni~ki za spravuvawe so gr~kiot bankrot i so ostanuvaweto ili izleguvaweto na Grcija od evrozonata. Za pres-konferencijata vo dekemvri }e mora da ima magi~no stap~e za da gi najde ovie odgovori.

Evropskata centralna banka odbi i da go zgolemi fondot na EFSF nad 440 milijardi evra, so {to gi natera zemjite da baraat gotovina od drugi dr`avi, kako {to e Kina.

Zatoa e pove}e od sigurno deka krizata nema brzo i lesno da se re{i. Toa go ka`a i Angela Merkel so porakata deka na “Evropa }e & treba cela decenija za da zazdravi od momentalnata dol`ni~ka kriza”. Taa prizna deka procesot za re{avawe na krizata e pat koj bara mnogu trud. “Evropa mora da si ja napi{e svojata doma{na zada~a”, istakna Merkel. Pa, vreme e da po~ne da go pravi toa.

NA EU I TREBA PO@ARNIKAR

@AN-KLOD PIRIS

praven sovetnik vo Evropskiot sovet i avtor na knigata “Idninata “Id Iddnin i ata a a naa Ev Evrop Evropa” r a” ro rop a

Celata Evropska unija stanuva pomalku efikasna i pomalku relevantna. Lisabonskiot dogovor ne gi donese potrebnite rezultati Ako evrozonata e zapalena ku}a bez izlez, kako {to tvrdi britanskiot minister za nadvore{ni raboti, Vilijam Hejg, toga{ prvata zada~a e da se izgasne po`arot. No, ova ne e dovolno.

Ku}ata mora da se popravi na ve} e postoe~kite temeli, bidej}i, sepak, celata Evropska unija stanuva pomalku efikasna i pomalku relevantna. Lisabonskiot dogovor ne gi donese potrebnite rezultati.

Ova e bolno priznanie. Rabotev dolgo i naporno za da sozdadam dogovor koj }e odgovara na unija od 27 ~lenki. EU e tromava i nesposobna za donesuvawe brzi odluki. Te{ko & e da gi finalizira i primeni zakonite za upravuvawe so vnatre{niot pazar, [engen-dogovorot ili sorabotkata okolu odbranbenite sili. Komisijata e slaba. Sistemot na donesuvawe odluki od tipot “edno ne{to mora da odgovara za site”, ne e soodveten za heterogena unija. Namesto da odgovori brzo i odlu~no na nastanite, EU se odnesuva kako gluv~e. Irelevantnosta se nayira.

Vreme e da priznaeme deka pro{iruvaweto na EU od 15 na 27 ~lenki be{e premnogu brzo. Gra|anite na Evropa ve}e ne ja razbiraat smislata na EU, nejzinite politi~ki celi i koi }e bidat nejzinite geografski granici.

Izgubeni se. Iako Evropskiot parlament, navodnoto sedi{te na demokratskiot legitimitet vo Evropa, ja zgolemi svojata mo} preku dogovori, kako onoj vo Mastriht, sepak toj pretstavuva odreden neuspeh.

Moram da ja ka`am surovata vistina: samiot legitimitet na EU e doveden vo pra{awe. Povtornoto osvojuvawe na javnoto mislewe, paralelno so borbata protiv branot na populizam, pretstavuva golem predizvik vo vreme koga mora da se donesat te{ki odluki za da se spravime so krizata vo evrozonata.

No, EU ne mo`e da si dozvoli da stane simbol za {tedewe. Mora da ponudi po{irok politi~ki proekt, koj }e dade nade` za podobra idnina.

Dali ova e izvodlivo? So ogled na osnovnite nesoglasuvawa me|u 27-te ~lenki, se ~ini deka na kratok i sreden rok ne mo`e ni da stane zbor za pogolema revizija na dogovorite vo EU. Sepak, premnogu e opasno da se prodol`i po sega{nata pateka. Postoi rizik unijata u{te pove}e da oslabe, pa duri i da se raspadne pri narednata kriza.

Mo`e samo da se zamisli centralizirana monetarna unija so decentralizirani buxetski i ekonomski politiki.

No, {ansite za ponatamo{en status kvo se mali. Za da postoi kakva bilo {ansa, ~lenkite na evrozonata treba barem celosno da gi ispitaat mo`nostite koi gi nudi ^lenot 136 od Dogovorot okolu funkcioniraweto na EU (TFEU). No, duri i toga{, postoi problemati~noto

politi~ko pra{awe okolu toa kako da se odr`i demokratskata kontrola pri donesuvaweto odluki vo sega{nite institucionalni ramki.

Bi bilo mnogu podobro da se razmisli okolu EU so dve brzini, koja }e vklu~uva avangardna grupa, verojatno zasnovana na sega{nite 17 ~lenki na evrozonata.

Ova mo`e da zazeme “poblaga” ili “posmela” forma. Vo sekoj slu~aj, pobliskata sorabotka treba, pred s$, da gi opfa} a ekonomskite i buxetskite politiki.

No, mo`e da se pro{iri i na drugi oblasti koi se od su{tinski interes za gra|anite: za{tita na `ivotnata sredina, sudska sorabotka okolu kriminalnite i gra|anskite predmeti, novi politi~ki prava za poedincite i podobra organizacija na imigracijata. Spored „pomekata” varijanta, soglasnite zemji-~lenki celosno }e gi ispitaat klauzulite vo dogovorite so cel da se razvie pogolema sorabotka. Pri zaedni~koto rabotewe vo EU ~lenovite }e mora da gi po~ituvaat odlukite na parlamentot i komisijata vo koja u~estvuvaat pretstavnici na site 27 zemji-~lenki. Sepak, duri i ako u~esni~kite vladi tesno sorabotuvaat so svoite nacionalni parlamenti, mo`e da nedostasuva demokratski legitimitet i soodveten kriti~ki pogled vo vrska so odlukite.

Spored “posmelata” varijanta, soglasnite zemji-~lenki }e sklu~at dopolnitelen dogovor, kompatibilen so me|unarodnite zakoni i zakonite na EU. Toj }e sodr`i dopolnitelni obvrski za niv, kako i definicija na organite i zakonite, koi }e upravuvaat so nivnata dopolnitelna sorabotka na najdobar mo`en na~in.

Mo`e da postoi parlamentaren organ koj }e gi pretstavuva nacionalnite parlamenti i mal administrativen organ, odvoen od komisijata. Pod kontrola na sudot na EU, zemjite-u~esni~ki }e prodol`at da se vodat spored zakonot na EU, vklu~itelno i na edinstveniot pazar. Isto taka, }e bidat obvrzani da ne gi naru{uvaat pravata i interesite na ostanatite ~lenki na EU. Tie }e pretstavuvaat privremena grupa, otvorena za ostanatite i podgotvena da im pomogne da & se pridru`at, koga }e bidat podgotveni i sposobni za toa.

Sega{nata struktura na EU ne e ve}e odr`liva. Se ~ini nevozmo`no da se re{at problemite so sega{nite pravila i so u~estvo na site zemji-~lenki.

Britanskiot premier, Dejvid Kameron, izgleda deka go prepozna toa so pottikot na evrozonata da prezeme merki za edinstvenata valuta povtorno da profunkcionira. Sozdavaweto privremena avangardna grupa, koja ve}e samata se nametnuva, mo`e da ja zapre krizata vo EU. Isto taka, mo`e da go poplo~i patot kon pogolem demokratski legitimitet bez da gi menuva osnovnite karakteristiki na EU. Re{enijata postojat. Toa {to nedostasuva e politi~ka volja.

22

Grcija vo finansiska i politi~ka kriza!?

IZLEZOT NA GRCIJA OD EVROZONATA JA RU[I EVROPA

PANDORINATA KUTIJA E OTVORENA, KOJ E SLEDEN? Iako dosega ima{e mnogu neoficijalni analizi i komentari deka Grcija treba da izleze od evrozonata, so spomenuvaweto na ovaa opcija od strana na de fakto liderite na Evropskata unija krizata o~igledno vleguva vo nova faza. [to zna~i toa za Grcija i za Evropskata unija?

BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA

S

zdravkovska@kapital.com.mk

$ do ultimatumot {to go dobi Grcija od germanskiot kancelar, Angela Merkel i francuskiot pretsedatel, Nikola Sarkozi, izlezot na nekoja zemja od evrozonata be{e tabutema vo Evropa.

No, najavata na Papandreu za referendum dramati~no gi smeni stavovite i raspolo`enieto na evropskite lideri. Ne samo poradi toa {to Papandreu ne gi konsultira{e za referendumot, tuku poradi stravot od negativen ishod na referendumot, {to bi ja odvelo Grcija direktno vo bankrot.

Zo{to Evropa mora da ja spasuva Grcija i da ne dozvoli nejzino izleguvawe od evrozonata po nikakva cena?

Vo evropskite dogovori ne postojat zakonski odredbi koi go reguliraat izleguvaweto na nekoja zemja od evrozonata. No, mnogu svetski eksperti smetaat deka javnoto spomenuvawe na mo`nosta za izlez na Grcija od evrozonata ja otvori Pandorinata kutija.

Iako referendumot za potrebnite reformi za spasuva~kiot paket od EU, #te`ok# 130 milijardi evra, pove}e ne e vo igra, sepak, ostanuva da visi pra{aweto - {to ako Grcija ne bide vo sostojba da gi ispolni strogite merki za {tedewe koi od nea gi baraat ~lenkite na evrozonata i MMF? Dali vo toj slu~aj evropskite lideri nema da ja spasuvaat Grcija i }e ja izbrkaat od evrozonata, ostavaj}i ja celosno da bankrotira, kako {to & se zakanija?

Pove}e od jasno e deka evropskite politi~ki lideri }e go napravea toa so zadovolstvo ako ne bea prestra{eni deka izlezot na Grcija od evrozonata }e dovede do avtomatski bankrot na Italija, Portugalija, Irska...

Iako dosega ima{e mnogu neoficijalni analizi i komentari deka Grcija treba da izleze od evrozonata, so spomenuvaweto na ovaa opcija od strana na de fakto liderite na Evropskata unija krizata o~igledno vleguva vo nova faza.

IZLEZOT OD EVROZONATA NE E OPCIJA ZA GRCIJA Iako na mnogumina im be{e jasno deka evropskite ~elnici go spomenaa izlezot na Grcija od evrozonata kako pritisok da po~ne so bolnite reformi, mnogu ekonomski eksperti, politi~ari i evropski funkcioneri pobrzaa javno da objasnat deka izlezot na Grcija od evrozonata ne e opcija.

Gr~kiot premier, Jorgos Papandreu, po podnesuvaweto na ostavkata im pora~a na Grcite po sekoja cena da ja so~uvaat zemjata vo

evrozonata i da gi po~ituvaat uslovite od planot za spas na Evropskata unija.

I Jozef Akerman, glaven izvr{en direktor na najgolemata germanska banka Doj~e banka, koj be{e eden od glavnite kreatori na planot za 50% dobrovolen otpis na gr~kiot dolg od strana na bankite, predupredi deka gr~kiot izlez od evrozonata mora da bide spre~en po sekoja cena.

“Ne smeeme nitu da razmisluvame za izlezot na Grcija od evrozonata. Takov poteg ne samo {to bi sozdal ogromni prolemi za Grcija, tuku bi gi zarazil i drugite evropski ekonomii koi se ranlivi”, veli Akerman.

Na site im e jasno deka Grcija mora da se restrukturira i deka novata gr~ka vlada na nacionalno edinstvo }e ima mnogu predizvici.

Najprvin }e mora da ja vrati doverbata deka zemjata e sposobna da gi ispolni prezemenite obvrski za da ja dobie potrebnata pomo{, ponatamu da sprovede dlaboki i bolni reformi vo javniot sektor i da go vrati dolgot na dr`avata na odr`livo nivo. Toa }e bide dolg i naporen maraton, koj sigurno }e treba da prodol`i da go tr~a i novata vlada, koja }e bide izbrana na izborite koi najverojatno }e se odr`at vo prvata polovina na fevruari slednata 2012 godina.

Evropskite lideri se nadevaat deka {ansite za uspe{no sproveduvawe na bolnite reformi se pogolemi sega, otkako tie & se zakanija na Grcija so izlez od evrozonata.

Na mnogu Evropejci pove}e ne im e gri`a dali Grcija e vo ili nadvor od evrozonata. No, bi trebalo da im bide. Eve zo{to.

Iako site, pa duri i Grcite se svesni deka Grcija mora da se restrukturira, ogromna e razlikata dali toa }e go pravi vo ili nadvor od evrozonata.

Povikuvaj}i se na razmisluvawata na ugledni evropski ekonomisti, #Fajnen{al tajms# izminatava nedela objavi scenario kako vo prak-

tika bi se realiziral izlezot na Grcija od evrozonata. Na primer, ako gr~kata vlast odlu~i da izlezat od evrozonata, gr~kite gra|ani vedna{ }e navalat vo bankite da si gi povle~at svoite depoziti i }e sakaat od bankite da dobijat evra. No, bankite toa po definicija nema da mo`at da go napravat vedna{, bidej}i nemaat dovolno evra na raspolagawe za da gi isplatat. Mnogu banki }e bidat prinudeni na bankrot. Firmite }e po~nat da gi prenesuvaat svoite biznisi nadvor od Grcija, }e bidat prekinati site kreditni linii za firmite od stranstvo, a bankite celosno }e gi zatvorat vratite za kreditirawe. Izlezot od evrozonata bi zna~el vra}awe na drahmata vo Grcija. Celiot javen dolg na Grcija }e bide denominiran vo drahmi, pri {to vrednosta na drahmata sigurno }e se namali, a poradi golemata nesigurnost i naru{enata doverba, inflacijata }e po~ne da raste.

Toa od {to site najmnogu se pla{at e {to vakviot ishod sigurno }e gi ispla{i, na primer, Portugalcite, deka koga takvo ne{to mo`e da se slu~i vo Grcija, mo`e da se slu~i i vo Portugalija. Pa sigurno mnogu Portugalci }e pobrzaat vo bankite navreme da si gi povle~at svoite depoziti, a firmite poradi pretpazlivost, }e po~nat poleka da gi prefrlaat svoite biznisi vo stranstvo. Istoto scenario sigurno }e po~ne da se slu~uva vo Irska, Italija, vo [panija... i toga{ ve}e nikoj nema da mo`e da go spre~i evroto i evrozonata da se istrkalaat vo provalijata.

Evropskite politi~ari mnogu dobro go znaat krajot na ova scenario i zatoa tolku pani~no se trudat da ja spasat Grcija da proglasi bankrot, odnosno da menaxiraat bankrot na Grcija vo ramkite na evrozonata. Bidej}i bankrotot na Grcija nadvor od evrozonata e situacija koja nikoj ne mo`e da ja menaxira i da ja kontrolira i koja mo`e da ima katastrofalni posledici.

Spasuvaweto na Grcija, vsu{nost, e spasuvawe na evroto. Zatoa,

PRIEMOT NA GRCIJA VO EVROZONATA BE[E GRE[KA rancuskiot pretsedatel, Sarkozi, ve}e i otvoreno ka`uva deka priemot na Grcija bil gre{ka.

“Evropa so dve brzini e edinstveniot vistinski model za funkcionirawe na Evropskata unija, imaj}i ja predvid perspektivata za nejzino ponatamo{no {irewe”, izjavi Sarkozi.

Spored Sarkozi, modelot na “dve brzini” bi zna~el deka zemjite od evrozonata bi ja zabrzale i bi ja prodlabo~ile me|usebnata integracija, dodeka nivnite vrski so ostanatite dr`avi na EU, kako i so zemjite od Balkanot, koi vo idnina bi & se priklu~ile na Unijata, bi bile ne{to polabavi i bi odele vo pravec na konfederacija.

F

germanskiot kancelar Merkel vo svoeto obra}awe vo Bundestagot jasno pora~a: “Ako propadne evroto, toga{ }e propadne i Evropa”.

Ovie silni emocii na Merkel samo ja potvrduvaat nejzinata silna politi~ka volja da ne se dozvoli dol`ni~kata kriza da ja uni{ti edinstvenata valuta - evroto. Dodeka svetot ja gleda silnata politi~ka volja da se spasi evroto, dotoga{ monetarnata unija }e bide `iva.

GRCIJA JA ^EKA DOLG PAT Mnogu e jasno deka duri i da po~ne da gi sproveduva bolnite i te{ki reformi, Grcija u{te mnogu godini nema da mo`e da se vrati na finansiskite pazari i samata da pozajmuva pari. Toa zna~i deka Grcija, duri i po otpisot na 50% od dolgot od strana na komercijalnite banki, }e bide zavisna od finansiska pomo{ od evropskite zemji ili od MMF. Zatoa, rizikot od bankrot na Grcija nema da is~ezne.

Toa {to e najgolem predizvik e kako Grcija da se vrati na vistinskata pateka, odnosno kako da se zajakne ekonomijata i da se napravi pokonkurentna.

S$ do najavata za bankrot na Papandreu, Grcija

treba{e da dobie u{te edna tran{a od osum milijardi evra do krajot na noemvri, dovolna za da se pokrijat platite i penziite do krajot na godinata i da vrati okolu dve milijardi dolgovi koi dostasuvaat za naplata vo dekemvri.

No, zasega nema ni{to od reformite na teren. Izve{tajot od ekspertite na EU i MMF poka`a deka godinava ne e zavr{ena nitu edna su{tinska reforma.

Privatizacijata e posebno bolna i frustrira~ka to~ka za me|unarodnite kreditori. Iako site insistiraa Grcija godinava da privatizira imot vreden 50 milijardi evra, s$ u{te ni{to ne e prodadeno, a privatizacijata e celosno odlo`ena za 2012 godina.

Site se soglasuvaat deka pred novata gr~ka vlada se te{ki denovi vo koi politi~arite }e treba da go ubedat narodot deka bolnite reformi se za negovo dobor, no i tie reformi da gi sprovedat vo praktika. Mnogu svetski analiti~ari predviduvaat deka Grcija u{te mnogu dolgo }e bide potresuvana od socijalni nemiri i {trajkovi koi }e ja blokiraat ekonomijata.

KAPITAL / 11.11.2011 / PETOK

Feqton

23

LONDONGRAD – OD RUSIJA SO KE[: INSAJDERSKA PRIKAZNA ZA OLIGARSITE Po~ituvani ~itateli, vo sorabotka so izdava~ite AEA, “Kapital” vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne ja propu{tajte neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni “renx-roveri” so neprobojni stakla

PUTIN GLAVA 3: ^ISTKATA NA

“Ne prekr{ivme nieden zakon, no ako vie go narekuvate davaweto mito krivi~no delo, toga{ site oligarsi bea kriminalci.”

21

Boris Berezovski }i ja ^e~enija, a potoa iniciraj}i kopnena invazija. Militarizmot dobro mu prilega na ruskiot narod i popularnosta na premierot astronomski se zgolemi.

Putinovata novoformirana Partija za obedinuvawe osvoi 23% od glasovite vo tekot na izborite vo Dumata vo dekemvri 1999 godina, vo sporedba so 13% na Tatkovinskata seruska partija na Primakov. Jelcin, sega blisku do krajot na svoeto pretsedatelstvo, profitira{e od novata popularnost i mu ja ponudi najvisokata pozicija na Putin. Koga be{e zamolen da ja zazeme najvisokata pozicija vo dr`avata, Putin najprvin odbi, no Jelcin be{e uporen. “Ne veli ne”, go pritiska{e. Berezovski isto taka go nagovara{e da prifati. Vo svoeto novogodi{no obra}awe vo Koga Berezovski sfati deka Jelcinovata “familija” stanuva nakloneta kon 1999 godina Jelcin slavno go najavi Putin, go smeni pravecot na svojata mediumska imperija i ja postavi vo pravec svoeto povlekuvawe i naimenuna poddr{ka na noviot {ef na FSB, {to podocna dovede do sozdavawe na tajno vaweto na Putin kako privremen zdru`enie {to go poddr`uva{e kako premier. Za vozvrat, o~ekuva{e Putin da pretsedatel. Tri meseci podocna, bide i popustliv i lojalen. No, se slu~i ne{to sosema poinakvo. Novope~eniot na pretsedatelskite izbori od 2000 premier donese dramati~na odluka i re{i da im se sprotistavi na oligarsite godina, Putin osvoi izvonredni 53% od glasovite. Nabquduva~ite vo rok od nekolku nedeli... od Kremq go kritikuvaa negoviot uspeh, sporeduvaj}i go so nesvesnoto o 1998 godina Be- na mo} na Berezovski u{te pove- sega otstranet od igra, no sepak, doa|awe na vlast na gradinarot rezovski ja izgubi }e slabee{e i se oddale~uva{e. dobro informiran za politi^ens (Chance) kako pretsedatel na svojata slu`ba vo Koga kalkulantskiot, no sega kantstvoto vo Kremq, mu re~e Soedinetite Amerikanski Dr`avi Nacionalniot sovet ranliv Berezovski sfati deka na Putin deka Jelcin samo {to vo romanot na Jer`i Kosinski, za bezbednost i Jelcinovata “familija” stanuva ne go naimenuval nego za pre“Da se bide tamu” od 1971 godina. golem del od svo- nakloneta kon Putin, go smeni mier. Naredniot mesec, kako Berezovski, koj prodol`uva{e da eto porane{no vli- pravecot na svojata mediumska {to predvide, Jelcin go otpu{ti gi iskoristuva mediumite za janie vo centarot na mo}ta i imperija i ja postavi vo pravec javno da ja poka`e svojata na bezbednosniot aparat, {to na poddr{ka na noviot {ef na poddr{ka za na~inot na koj najmnogu negoduva{e na podemot FSB, {to podocna dovede do soztoj veruva{e deka Putin na oligarsite, go gleda{e kako davawe na tajno zdru`enie {to }e ja vodi Rusija, izrazi realna zakana. Za da opstane go poddr`uva{e kako premier. voodu{evuvawe. vo divata atmosfera na ruskata Za vozvrat, o~ekuva{e Putin da Pu tinovata dramati~na politika, na Berezovski mu bea bide i popustliv i lojalen. odluka da im se spropotrebni novi, mo}ni sojuznici PUTIN I BEREZOVSKI tistavi na oligarsite vo i be{e voodu{even koga Putin STANUVAAT “BRA]A” rok od nekolku nedeli po be{e naimenuvan pred nekolku Berezovski sega po~na da mu se doa|aweto na vlast be{e visoki figuri na KGB. dodvoruva na Putin, pokanuvajvnimatelno planirana.

“Go poddr`uvam 100%”, izjavi. }i go duri na petdneven zimski Znae{e deka }e mora da No, samo za nekolku meseci drug odmor vo [vajcarija. Stanaa Toa {to go proslavi Putin be{e agresivniot go iskoreni odlevaweto odgovor kon ^e~encite, koi se tovarea za oblak se nadvisna nad hori- prijateli. Vo edna prigoda na kapitalot i brzo da teroristi~kite eksplozii {to ja zatresoa zontot na Berezovski: naimenu- Putin go nare~e Berezovski ja ohrabri vlasta da go Moskva, vo koi ima{e golem broj `rtvi. vaweto na noviot premier, brat koj nikoga{ go nemal. Na Politi~kite neprijateli na Putin podocna zaostri naplatuvaweto pobornikot na cvrstata linija, 22 fevruari 1999 godina, koga tvrdea, no bez dokazi, deka eksploziite bile danoci. D ojde do dva a porane{en {ef na oddelot za dr`avnite istragi vo negovata namerno isplanirani od dr`avata so cel da zaklu~oci za oligarsite. se promeni raspolo`enieto na javnosta razuznavawe vo stranstvo, Jev- delovna imperija ve}e bea Prvo, kako {to i samiot genij Primakov. Momentot be{e po~nati, Berezovski be{e domaJelcin zaklu~i, oligarsite osobeno lo{ za Berezovski. }in na rodendenska zabava za Stepa{in, a go naimenuva Putin. imaa potencijal da bidat isto Obi~nite gra|ani gi obvinuvaa negovata nova partnerka, Jel- Toa be{e Jelcinov petti pretolku, ako ne i pove}e mo}ni kako oligarsite za bankrotirawe ena Gorbunova. Zabavata be{e mier za sedumnaeset meseci. i samiot pretsedatel. Vtoro, bidejna ekonomijata, Jelcinovata nameneta za mal krug gosti, no KAKO PUTIN STEKNA }i {irokoto mnozinstvo obi~ni mentalna i fizi~ka sostojba se Putin se pojavi nepokanet, so POPULARNOST? Rusi bea zgrozeni od niv, Putin vlo{uva{e, a srede tenziite i golem buket rozi. Toa izgleda{e Na po~etokot Putin be{e mnogu znae{e deka }e ima korisna kontinuiranite manevrirawa kako vistinski ~in na solidar- nepopularen, so dobro mislewe politi~ka dividenda so toa {to za pozicija {to dominiraa vo nost kon Berezovski, bidej}i od samo 5% od naselenieto, }e vidat deka toj im se sprotistavtoriot mandat na Jelcin, bazata spodeluvaa zaedni~ki neprijatel glavno poradi negovata povrvuva. vo likot na premierot zanost so omrazenite Jelcin i Primakov, ~ovek koj ne Berezovski. Toa {to go smeni ark Holingsvort e istra`uva~ki go saka{e Putin bidej}i pravecot na negovata sre}a novinar i avtor na pove}e knigi, be{e izbran za {ef na be{e serijata razurnuva~ki K O M E R C I vklu~itelno i studijata za MI5, FSB pred mnogu kolegi eksplozii na bombi vo moskbritanskata Slu`ba za bezbednost. Negovite novinarski tekstovi se na premierot od povisok ovski stanovi vo septemvri, objavuvaat vo Sandej Tajms, Gardijan i {to predizvika smrt na 246 rang.

Fajnen{el Tajms. Od maliot broj intervjua Vo juli 1999 godina Ber- lica. Politi~kite neprijateli napraveni so nego, se znae deka toj ne saka mnogu da zboruva javno, niti pak e ezovski otpatuva so avion na Putin podocna tvrdea, no qubitel na {oping. vo Francija, kade {to bez dokazi, deka eksploziite rugiot avtor, Stjuart Lensli e bile namerno isplanirani od novinar i ekonomski konsultant koj Putin ve}e be{e otseddr`avata za da go promeni `ivee ju`en London. Me|udrugoto nat vo Biaric so svojata toj e dobitnik na nekolku nagradi sopruga i so }erkite. raspolo`enieto na javnosta i da kako televiziski i radio producent, me|u gi opravda poslednite napadi koi e i nagradata na Wujor{kiot tele- Dotoga{ samiot Primakov viziski i filmski festival. Vo negovata be{e otpu{ten od Jelcin, vrz ^e~enija. Bez ogled na toa kniga od 1985 godina, Poor Britain, toj ja a zamenet so v.d. predali ^e~encite bea ili ne bea definira{e mo}ta upotrebuvaj}i metodologija koja podocna navistina izvr{iteli na aktite po~naa da ja primenuvaat istra`uva~ite i vladite na Velika mierot Sergej Stepa{in.

Britanija, Evropskata unija i golem broj zemji, od Japonija Dvajcata se sostanaa za na nasilstvo, Putin odgovori do Ju`na Afrika. da ru~aat i Berezovski, agresivno, prvo bombardiraj-

RAZUZNAVA^OT STANA PREMIER I OBJAVI VOJNA

D

M

D

LITERATURA ZA RAZLI^NI VKUSOVI Od 2000 godina navamu AEA izdava~i objavuva knigi od razni oblasti: proza, poezija, literatura za mladi, publicistika, popularna psihologija, ezoterija... Proda`niot salon Egipetska sonuvalka vo centarot na Skopje izobiluva so bogata literatura – od sovremenite makedonski pisateli, preku angliskite klasici, s$ do detskata literatura, seto toa po dostapni ceni.

• Od doma{nite avtori AEA izdava~i gi objavila Bo`in Pavlovski, Mateja Matevski, Mitko Maxunkov, Eftim Kletnikov, Radovan Pavlovski, Tome Arsovski...

• Od stranskite X.R.R. Tolkin, K.S. Luis, Malkolm Gladvel, Kaled Hoseini, Jasmina Kadra, Kormak Mekkarti, Xered Dajmond, Karla del Ponte... Prevodot na trilogijata “Gospodarot na prstenite” od Tolkin be{e vistinski hit pred nekolku godini i e proekt kakov {to retko bele`at izdava~ite vo zemjava.

• Pred dve godini vo Skopje go pre~eka i dobitnikot na Bukerovata nagrada, Tomas Kenili, avtorot na “[indlerovata arka (lista)”, izdanie isto taka na AEA.

Na nekoi oligarsi sigurno ne im nedostigaa neprijateli, me|u koi spa|aa kadrite od visok rang na bezbednosniot aparat, ~ija vlast opa|a{e vo tekot na vladeeweto na Jelcin. Tie bea navredeni od na~inot na koj{to ovie tajkuni ja modeliraa svojata li~na politi~ka sila i `neeja ogromni finansiski bonusi. Tie gi gledaa oligarsite kako novope~eni bogata{i.

Nekolkumina od niv bile visoki slu`benici vo tekot na sovetskata era i na niv se gleda{e kako na autsajderi. Koga Putin, od neodamna {ef na FSB, dojde na vlast, bezbednosnite i razuznava~kite lojalni pot~ineti, osobeno ^ekistite, povtorno steknaa poddr{ka.

Od prvite 24 visoki pozicii na pretsedatelskiot spisok deset bea popolneti so kadri od visok rang na starata KGB. Ovaa grupa, poznata kako “siloviki”, poedinci so rabotna kariera vo bezbednosnite i voenite slu`bi, sega ja bara{e svojata {ansa za odmazda.

“Grupa operativci na FSB, isprateni na tajna zada~a da rabotat vo ruskata Vlada, uspe{no ja izvr{uvaat svojata zada~a”, izjavi noviot pretsedatel.

Toa {to go ka`a toj be{e samo polovina {ega.

(PRODOL@UVA) VO SLEDNIOT BROJ: PUTIN NE GUBE[E VREME. ^ISTKATA PO^NA...

J A L E N

O G L A S

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува

РАБОТИЛНИЦА

ДЕФИНИРАЈТЕ ИЗВОЗНА СТРАТЕГИЈА И СТЕКНЕТЕ НОВИ АЛАТКИ ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ИЗВОЗОТ!

24-25 Ноември 2011 година Хотел “Александар Палас“ Скопје

ПО ДВА ДЕНА РАБОТА ЌЕ СИ ЗАМИНЕТЕ СО:

УНИКАТНО, ОРИГИНАЛНО!

готова и разработена извозна стратегија сет алатки кои можат веднаш да се спроведат во пракса дефинирани решенија и одговори на сите проблеми и дилеми поврзани со извозот поддршка при имплементација на дефинираните активности од предавачите-консултанти! Контакт со компании кои се соочуваат со исти или слични дилеми и развојни цели Богата литература и корисни материјали на тема извоз и освојување нови пазари

За прв пат во Македонија извозните компании и оние кои тоа сакаат да станат и да освојат нови пазари имаат единствена можност со искусни и докажани консултантни два дена да изработат извозна стратегија за своите компании! Наместо искуството на успешни извозни компании, овојпат case stydy на работилницата ќе биде токму Вашата компанија!

НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

Како да направите анализа на можните извозни пазари, реално да лоцирате каде се наоѓате и да дефинирате каде сакате да бидете во иднина? Кои пазари се полесни а кои потешки за освојување? Кои се сите неопходни елементи кои треба да ги содржи една извозна стратегија? Како да го спроведете акциониот план кој ќе ве доведе до целта- поголем извоз? Алатки за зголемување на извозот: cold calling, посета на саеми, продажен состанок, генерирање нови контакти!

ПРЕДАВАЧИ ПЕТАР ЛАЗАРОВ

Macedonia Export, kompanija specijalizirana za promocija i trgovija so makedonski proizvodi na me|unaroden i lokalen pazar, koja nudi konsultantski uslugi za marketing, proda`ba i izvoz.

КАЛИН БАБУШКУ

Macedonia Export

КРУМ ЕФРЕМОВ

direktor na Direktoratot za ekonomska diplomatija vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti

РАБОТИЛНИЦАТА Е ПРЕПОРАЧЛИВА ЗА:

Генерални менаџери и сопственици на компании Менаџери за извоз и нови пазари

Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298 110 www.kapital.mk obuki@kapital.com.mk

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува

ОБУКА “МЕЃУНАРОДНО ДВОЈНО ОДАНОЧУВАЊЕ” 18 Ноември 2011 година Хотел “Александар Палас“ Скопје

Зголемената глобализација и меѓуграничната размена го зголемуваат и интересот за оданочување на капиталот и добивката која се остварува од ваквите текови. Во услови на силна економската интеграција, движењето на капиталот, работната сила и технологијата, настанува и проблемот на двојното оданочување. Дилемите се: кога да препознаете дека се соочувате со проблемот на двојното оданочување во секојдневното работење? Како да го надминете овој проблем? Каде да побарате решение? Обуката која ја организираме за меѓународното двојно оданочување ќе ви ги даде одговорите токму на овие прашања и дилеми со кои се соочува Вашата компанија!

ШТО ЌЕ НАУЧИТЕ:

Што да превземете и кому да се обратите кога ќе се соочите со двојното оданочување? Како да го остварите правото на даночните намалувања / изземања согласно Договорите за избегнување на двојното оданочување? Кој е ефектот на меѓународното двојно оданочување врз приливот на странските инвестиции и движењето на работната сила? Каков е третманот на двојното оданочување

во УЈП? Примери и вежби за остварување на правата од Договорите за избегнување на двојното оданочување – симулиран случај

ПРЕДАВАЧ КАТЕРИНА БОШЕВСКА

ОБУКАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Финансиски менаџери Сметководители Даночни администратори/работници Сопственици на компании Претприемачи

Fинанsиsки диrектоr на EOS Matrix Македонија и финанsиsки конsuлтант за Иsточна Евrопа. Ангажиrана е како надвоrешен sоrаботник и тrенеrобuчuвач за теми од облаsта на финанsиsки менаџмент од rеномиrани тrенинг агенции-конsuлтантsки кuќи.

Kapital Аcademy... е формиран на 25.09.2011 лицалица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298 Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова 02 3298110 110 www.kapital.mk www.kapital.mk obuki@kapital.com.mk