410-17.11.2011

~etvrtok. 17 noemvri. 2011 МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.065,16 МБИД 2.215,63

ОМБ 119,30

-0.86% -0.28% +0.30%

Izvor: Makedonska Berza

КУРСЕВИ И ВАЛУТИ ЕМУ € САД $ В.Британија £

61,50 45,45 72,06

~etvrtok - 17. noemvri. 2011 | broj 410 | godina 2 | cena 20 den. | tel. 3 298 110 | faks. 3 298 111

WWW.KAPITAL.MK

Kursna lista na Narodna banka na Makedonija, koja gi sodr`i odnosite me|u srednite kursevi na stranskite valuti

400 ILEGALCI VO LOJANE, PETMINA VO PRIFATILI[TE

STRANA 6-7

GRCITE VO BITOLA NA RAZUBAVUVAWE, VO KRAVARI PO LEB

STRANA 4-5

NASKORO!!! MESE^NIK NA

NA 23 NOEMVRI

~etvrtok. 17 noemvri. 2011

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

I K E T O P I H T A A R I SE AKTIVKOGA[ DOSEGA KAKO NI

3.000

0,86%

2.600 2.400 2.200 2.000 1.800 07/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na oficijalniot pazar na Makedonska berza

108 MILIONI EVRA VREDEN IMOT NA FIRMI PRODAVAAT BANKITE

МБИ10

2.800

Makedonija pat pred bankrot, direktorot zamina vo Gama STRANA 9

Andreja dr j Josifovski dobi 100 100.000 evra dividenda od ddividen d Oilko?!

STRAN STRANA 11

VOVEDNI VOVEDNIK D BIQANA ZDRAVKOVSKASTOJ^EVSKA STOJ^EVS

S TR. STR.

2-3

Koga pr propa|aat r kompani kompanii, propa|aat prop r pa|a i bankki banki STR STRANA RANA 2

Navigator

2

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

^ETVRTOK 17 NOEMVRI 2011

KOGA PROPA\AAT KOMPANII, PROPA\AAT I BANKI

G

Golemiot angliski premier Vinston ^er~il koga vo 1925 godina ja devalviral i ja vratil funtata na vrednosta od zlatniot standard so cel da ja spasi industrijata izjavil deka saka da gi vidi finansiite pomalku nadueni, a industrijata posre}na. Aludiraweto na ^er~il deka silnata industrija, a ne silnata funta e osnovata na angliskata ekonomija e `ivo i silno i denes.

I va`i i toa kako i za Makedonija.

Premnogu dolgo bankite vo Makedonija pravea ogromni profiti, a kompaniite i ekonomijata odea po rabot na bezdnata. Silni banki, a slabi kompanii e situacija koja ne e odr`liva i ~ini mnogu skapo.

Cenata mora da se plati koga-toga{. Amerika ja plati vo 2008 godina, Grcija i Italija ja pla} aat sega... Pra{awe na vreme e koga i kolkava cena }e plati Makedonija.

Prognozata na Svetska banka vo Makedonija za toa {to ja ~eka zemjava vo 2012 godina e samo u{te edna od nizata mra~ni prognozi koi javnosta s$ po~esto gi slu{a izminatiov mesec.

Namalen izvoz, pomalku krediti za biznisot, pad na stranskite investicii... Najpogoden }e bil realniot sektor, a bankite zasega ostanuvaat stabilni, iako se o~ekuva lo{ite krediti, odnosno kreditite koi kompaniite ne mo`at da gi vra} aat naglo da porasnat slednata godina, prognozira Svetska banka. I

makedonskiot guverner, Dimitar Bogov i ministerot za finansii, Zoran Stavreski, konstatiraa deka krizata navistina bila seriozna i oti najmnogu }e gi pogodela kompaniite i realniot sektor, oti izvozot }e se namalel. Ama i tie potenciraa deka bankite }e gi izdr`ele udarite bez pogolemi problemi, iako iznosot na lo{ite i nenaplatlivi krediti }e se zgolemel.

Iako e o~igledno deka politi~arite sakaat da deluvaat smiruva~ki na gra|anite deka nivnite za{tedi se bezbedni vo bankite, postojanoto povtoruvawe ve}e po~nuva da pali alarmi deka nekoj so site sili se trudi da go sokrie po`arot {to mo`e silno da se razgori.

Site dosega{ni politi~ki eliti i premnogu vodea gri`a za toa bankite da bidat stabilni. Ve}e 20 godini site ekonomski politiki i merki vo Makedonija se krojat poa|aj}i od toa kako tie }e se odrazat vrz bankite, ne vodej}i smetka kako }e se odrazat vrz realniot sektor. Bankite vo Makedonija premnogu dolgo bea tolerirani da se odnesuvaat kako da nemaat nikakva vrska so realnata ekonomija, naviknati da zemaat atraktivni kamati za parite so koi ja kreditiraat dr`avata bez da prezemat nikakov rizik.

Makedonija sigurno e edna od retkite zemji vo koja guvernerot mo`e bez nikakvi posledici javno da ka`e deka Narodnata banka postoi za bankite.

Zamislete Bernanke da go ka`e toa javno.

No, ve}e i bankite se svesni deka ve}e ne im pomagaat ekonomskite politiki koi sekoga{ se krojat po nivna merka.

kompanijata e formirana vo 1999 godina, koga e izdaden prviot broj na magazinot Kapital

ul. Veqko Vlahovi} br 11, (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; DIREKTOR I GLAVEN UREDNIK: Qup~o Zikov

BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

Opasnosta koja gi demne sega e mnogu pogolema.

Ako site priznavaat deka kompaniite koi se najgolemi korisnici na krediti od bankite s$ po~esto ne mo`at da gi vra}aat kreditite, toga{ logi~no bi bilo da se o~ekuva deka i bankite bi imale problemi. Posebno {to sega izleguva deka duri 10% od odobrenite krediti im se problemati~ni za naplata. A site vikaat deka najlo{oto doprva doa|a.

Ako se potsetime niz {to s$ pominuva{e makedonskata ekonomija koga svetskata ekonomska kriza udri najsilno, toga{ mo`eme so sigurnost da ka`eme deka ovoj pat }e bide mnogu, mnogu polo{o. Toa go potvrduvaat i kompaniite, no i politi~arite, koi prethodnata kriza bukvalno ja negiraa deka postoi.

Mo`ebi e dobro {to ovojpat se posvesni i pretpazlivi. Mo`ebi ovoj pat }e uspeat navreme i odlu~no da reagiraat da se spre~i gubeweto rabotni mesta i zatvoraweto firmi, {to se slu~uva{e za vreme na prethodnata kriza. Za{to ako ne uspeat da go napravat toa, udarite za bankite i toa kako }e bidat silni.

ODGOVOREN UREDNIK

Spasijka Jovanova

POMO[NICI NA ODGOVORNIOT UREDNIK

Katerina Sinadinovska (politika) Katerina Poposka (ekonomija) UREDNICI

IZVR[EN DIREKTOR (MARKETING I FINANSII)

Gordana Mihajlovska

Maja Bajalska, Aleksandar Janev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

OFFICE MANAGER I FINANSII

Aleksandra Nikolova: ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk

ODGOVOREN UREDNIK NA SPECIJALNI DODATOCI

Verica Jordanova

ODGOVOREN UREDNIK NA WWW.KAPITAL.MK

Aleksandar Jan~eski

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL

Sawa Savovska: ++ 389 2 3298 110/ lok:104 pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 3298 110/ lok:103 marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

OGLASI: Dijana Gulakova: ++389 2 3298 110/ lok:105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI: Jasmina Savovska Tro{anovski ++389 2 3298 110/ lok:102; prilozi@kapital.com.mk

43%

P

orasna neto-dobivkata na Prilepska Pivarnica vo prvite devet meseci od godinava. Neto-dobivkata vo ovoj period iznesuva 110,3 milioni denari (1,8 milioni evra). Kompanijatata bele`i i 11% rast na proda`bata i toa od 831,4 milioni denari lani na 922,1 milioni denari godinava. Rastot na proda`bata vo stranstvo e zagolemen nad ~etiri pati i toa od 1,9 milioni denari lani na 7,7 milioni denari godinava. Pivarnicata vo ovoj period uspeala da gi namali i zalihite na gotovi proizvodi i toa za 41%, do nivoto od 22,74 milioni denari, nasproti nivniot iznos od 38,45 milioni denari lani.

Tro{ocite za vrabotenite se zgolemeni za 11% ili za nad 120 iljadi evra.

SE AKTIVIRAAT HIPOTEKI KAKO NIKOGA[

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 3 298 110 Фaks: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje,

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

108 MILIONI EV NA FIRMI PRODA Imotot koj bankite go zaplenuvaat od firmite koi ne uspevaat da gi nadminat likvidnosnite problemi i navreme da gi vra} aat kreditite e re~isi dvojno pogolem od lani. Vo o~ekuvawe na nov golem udar na realnata ekonomja od evropskata dol`ni~ka kriza, site stravuvaat deka najlo{oto za kompaniite, no i za bankite vo Makedonija doprva doa|a ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

D

Delovni prostori, fabriki, ma{ini i oprema, stanovi i ku}i vlegoa vo barabanot na izvr{itelite otkako bankite ne uspeaja da gi naplatat dadenite krediti. Statistikata na Narodnata banka na Makedonija poka`uva frapantni podatoci za porast na vrednosta na aktiviranite hipoteki od po~etokot na godinava, {to pretstavuva u{te eden dokaz deka ekonomskata kriza voop{to ne stivnuva, tuku naprotiv, doprva se razgoruva.

Bankite prodavaat vkupen imot od hipoteki vreden 108 milioni evra, a samo vo prvata polovina od godinava aktivirani se hipoteki za imot od 23 milioni evra. Najgolem del od imotot e zaplenet od biznis-sektorot koj ne uspea da gi nadmine likvidnosnite problemi, a vo o~ekuvawe na nov udar od evropskata dol`ni~ka kriza, se o~ekuva deka najlo{oto doprva doa|a.

“Vo uslovi na globalna ekonomska kriza o~ekuvano e likvidnosta na kompaniite i naselenieto da se namali, pa ottuka i da se vlo{i naplatata, me|utoa makedonskite banki i vo najdlabokata kriza doka`aa deka mo`at da se spravat so cikli~noto zgolemuvawe na nefunkcionalnite krediti. Nie gi po~ituvame zakonskite regulativi za spravu-

vawe so nefunkcionalnite krediti, me|utoa, pred s$, gledame da im pomogneme na klientite dokolku e potrebno da se restrukturira dolgot koj go imaat i na toj na~in kreditot da ostane funkcionalen, a na klientite da ne im pretstavuva tovar vrz buxetot. Za bankite e podobro kreditite da ostanat funkcionalni otkolku istite da se dovedat do izvr{iteli i aktivirawe na hipoteki”, objasnuvaat bankarite.

Me|utoa, nivoto na lo{i krediti postojano se zgolemuva, taka {to se procenuva deka bankite s$ pove}e }e se soo~uvaat so situacija koga }e treba da gi realiziraat hipotekite so koi{to se obezbedeni kreditite kako edinstven na~in za naplata na pobaruvawata.

Bankite nudat na proda`ba proizvodni kapaciteti na nekoga{ uspe{ni kompanii.

Kompanijata @ito Nama od Sveti Nikole, koja va`e{e za edna od najgolemite melnici so sopstvena pekarnica za proizvodstvo na leb vo isto~na Makedonija, e poslednata kompanija koja pred edna nedela padna vo racete na bankarskite izvr{iteli.

Komercijalna banka go objavi na proda`ba imotot na ovaa kompanija za dolg od 6,4 milioni evra.

TTK banka, pak, prodava nekolku objekti na Mavrovo otkako ja aktivira{e hipotekata za turisti~kata kompanija Presti` travel.

Celiot dvi`en i nedvi`en imot se prodava za pove}e od eden milion evra.

Delovniot objekt na proizvoditelot na mebel Bujoto isto taka e na proda`ba zatoa {to bankata mu ja aktivirala hipotekata za kreditot so koj se realizirala taa investicija.

“Na po~etokot proda`bata ode{e odli~no, no za nekolku meseci lu|eto ispla{eni od krizata prestanaa da kupuvaat

mebel. Vo uslovi na takva psihoza, retko koj razmisluva za obnovuvawe na mebelot, taka {to prometot drasti~no ni opadna.

Istovremeno, stanuva{e s$ pote{ko da gi otpla}am ratite za kreditot {to go zedov za da go dovr{am objektot, i bankata ja realizira{e hipotekata. Objektot vo momentov e procenet na okolu 7 milioni evra, a glavna cel mi e sega da prodadam del od nego za da go vratam dolgot , a toa mo`e da go pokrijam ako prodadam pomalku od polovinata od prostorot”, izjavi direktorot na Bujoto, Qup~o Stojkovski.

Redicata od kompanii ~ii imoti zavr{ija neslavno na proda`ba vo katalozite na bankite e dolga.

Zagri`uva~ki e {to ovoj negativen trend doprva }e zeme zamav, {to mo`e da predizvika u{te poseriozni problemi kako za realniot, taka i za finansiskiot sektor.

Bankarite priznavaat deka proda`bata na imotot zaplenet od hipoteki odi mnogu te{ko. Ovoj trend dokolku prodol`i so pointenzivno tempo, mo`e da predizvika hipotekarna kriza.

Bankarite velat deka aktiviraweto na hipotekite kako opcija e poslednata merka koja se primenuva dokolku klientot ne mo`e navreme da go vrati kreditot, bidej}i u{te pogolemi problemi imaat koga treba da go prodadat zaplenetiot imot. Prethodno, bankarite naj~esto se obiduvaat da gi naplatat dostasanite obvrski so instrumentite za redovna naplata, kako aktivirawe na administrativna zabrana, preku kontakti so klientot so cel podmiruvawe na dolgot, ili reprogramirawe na istiot so cel da se izbegne krajnata opcija - aktivirawe na zalogot odnosno

Navigator

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

LIDERI

NE IM BE[E DENOT

3

POBEDNIK NOVIOT XOBS!

TATJANA NESTERENKO alku e ~udno vo ova vreme da se zboruva za buxetski suficit, ama ministerkata za finansii na Rusija uspea vo toa i pokraj investiciite {to gi pravi ovaa dr`ava

VELE SAMAK u se rasipa denot na ministerot koga slu{na od Svetskata banka deka Makedonija vo 2012 godina treba da o~ekuva pomalku (od malkute n.z.) stranski investicii

MARIO MONTI talijanskiot premier v~era go promovira{e svojot tim, so koj }e vodi te{ka bitka – kako da ja spasi Italija od gr~koto dol`ni~ko scenario

M

MARIJA FEKTER roblemite tropnaa i na vratata na avstriskata ministerka za finansii, koja }e mora da se bori so krizata koja vo Avstrija doa|a direktno od Italija

M

I

P

[ DOSEGA

VRA VREDEN IMOT AVAAT BANKITE hipotekata.

Izvr{itelite komentiraat deka ovoj problem na proda`ba na odzemeniot imot stanuva s$ poizrazen.

“Otkako po~na krizata, interesot za kupuvawe na konfiskuvaniot imotot {to go prodavaat bankite drasti~no padna. Lani ne samo {to retko se nao|a{e nekoj {to }e 120

100

80

60

40

kupi od tie stanovi ili delovni prostorii, tuku i retko koj se javuva{e da se raspra{a za detalite za imotot {to bankite go nudea na licitacija.

Krizata stana glavna pre~ka za proda`ba na ovoj imot. Osven toa, postoi i psiholo{ki otpor kaj gra|anite da kupuvaat imot {to e odzemen na vakov na~in”, velat

izvr{itelite.

Ekonomistite stravuvaat deka pazarot na nedvi`nosti vo koj s$ podominantna uloga ima bankarskiot sektor ne e dovolno razvien, a noviot udar od krizata samo dopolnitelno }e go problematizira prodavaweto na zaplenetiot imot od hipoteki. Toa mo`e da predizvika hipotekarna

kriza, vo koja celiot imot }e ostane vo racete na bankite, namesto da se prodade za da se naplatat spornite krediti.

Inaku, hipotekarnata kriza vsu{nost be{e i najdlabokiot koren na amerikanskata ekonomska kriza vo 2008 godina, koja predizvika tektonski naru{uvawa vo svetskata ekonomija.

PORAST NA VREDNOSTA NA AKTIVIRANITE HIPOTEKI OD BANKITE Na krajot na 2009, bankite po~naa se pove}e da zaplenuvaat imot pod hipoteka, no toa be{e samo po~etok na ovoj trend koj podocna dobi dramati~en razvoj.

Na po~etokot na prehodniot krizen ciklus, vrednosta na aktiviranite hipoteki se u{te be{e niska. Kompaniite dobivaa dopolnitelni rokovi da gi vratat kreditite.

40,9 %

43,8 %

45,3 %

juni

sept.

52,6 %

52,8 %

dek.

mart

(vo milioni evra)

%

107,7

% 84,6

% 66,9

60,6 %

2010 se poka`a kako te{ka godina za naplatata na kreditite.

Vrednosta na aktiviranite hipoteki porasna dvojno vo sporedba so prethodnata godina.

20

88,1 % Samo vo prvata polovina od godinava, vrednosta na zaplenetiot imot e pogolema od hipotekite vo cela 2010 godina.

Noviot udar na krizata najavuva seriozni problemi pri naplatata na kreditite.

0

mart

2009

juni

sept.

dek.

2010

mart

juni

2011

I

Iako se smeta deka te{ko nekoj }e mo`e da go zameni dolgogodi{niot brilijanten um na Stiv Xobs vo edna od najinovativnite tehnolo{ki kompanii na svetot, Epl, kompanijata za nov pretsedatel na upravniot odbor go izbra Artur Levinson.

Levinson, koj ima 60 godini, ne e novo ime vo kompanijata i sli~no kako momentalniot izvr{en direktor, Tim Kuk, e eden vid veteran vo informati~ko- tehnolo{kata industrija.

Toj od 2005 godina e eden od glavnite rakovoditeli na Upravniot odbor, so koj pretsedava{e neodamna po~inatiot Stiv Xobs.

Xobs, pak, na taa funkcija dojde otkako dade otkaz od pozicijata izvr{en direktor na 25 avgust godinava, od zdravstveni pri~ini, a

ARTUR LEVINSON negovoto mesto go zazede Tim Kuk. Poleka, no sigurno rabotite vo rakovodstvoto na “griznatoto jabolko” si doa|aat na svoe mesto.

Levinson vo Epl e poznat najmnogu po svoite liderski ve{tini i inovativen na~in na menaxirawe. So negovoto postavuvawe na ~elo na Epl, o~igledno e deka s$ e podgotveno za po~etok na strategijata za lansirawe na poslednoto delo na Xobs, dolgoo~ekuvaniot iPhone5.

Sepak, edno e jasno, na Levinson mu pretstoi mnogu te{ka zada~a - da go zadr`i brendot {to gi izgradi nepovtorliviot Stiv Xobs.

GUBITNIK

MINISTER ZA TEATAR!

M

Ministerot Nikola Todorov definitivno gi pretvori zdravstvenite reformi vo mediumska kampawa. Otkako najavi deka }e go “oprava” javnoto zdravstvo so japonski tehniki i ja po~na turnejata od {tipskata bolnica, Todorov ne izleze od kadar! Sekojdnevno vadi “skandali”, ~ija te`ina e nesporedlivo pomala so vistinskite problemi so koi se soo~uva ruiniraniot zdravstven sistem.

Prvo gi nare~e farmacevtite mafija, lekarite mitaxii, direktorite na zdravstvenite ustanovi nedoma}ini, za sega da im se “zaka~i” i na medicinskite sestri. V~era Todorov pompezno se pofali deka fatil osum medicinski sestri koi spiele za vreme na no}nata smena. Ne deka postapkite na medicinskiot personal se za opravduvawe, no me|u nadle`nostite na eden minister definitivno ne

NIKOLA TODOROV se vbrojuvaat no}ni obikolki niz bolni~kite oddelenija i kontroli za ~istotata na toaletite! Namesto da ispita zo{to golem del od visokobuxetnata oprema gnie po bolni~kite podrumi i hodnici i da go re{i problemot so nedostigot od stru~en kadar, Todorov se zanimava so sitnici! Se zaigra so belite mantili do toj stepen {to ve}e ne mu se sedi vo ministerstvo!

Najmalku mu dolikuva na eden minsiter da odi i da lovi buba{vabi i lebarki po klinikite ili da ~eka vo zaseda da fati doktor ili sestra kako spie na no}no de`urstvo! Pa za toa verojatno ima inspektori, a negova rabota e da dade odgovor na krupnite problemi vo negoviot sektor, namesto da n$ defokusira so dneven (a sega gledame i no}en) teatar.

MISLA NA DENOT

Zgradata San Marko na plo{tadot vo Skopje, ve}e dve godini se prodava za 12,3 milioni evra, no Komercijalna banka s$ u{te ne mo`e da si gi naplati pobaruvawata.

23

MILIONI

€

vredni hipoteki se aktivirani samo vo prvata polovina od godinava

Kompanijata @ito Nama od Sveti Nikole denovive padna vo racete na bankarskite izvr{iteli. Komercijalna banka go objavi na proda`ba imotot na ovaa kompanija za 6,4 milioni evra.

50

MILIONI

DOBRIOT MENAXER E ^OVEK KOJ NE E ZAGRI@EN ZA SVOJATA KARIERA, TUKU ZA KARIERITE NA TIE [TO RABOTAT ZA NEGO

€

se zgolemi vrednosta na aktiviranite hipoteki od bankite za edna godina

kubanski nacionalen heroj

STIVEN KOVEJ AMERIKANSKI AVTOR

r.i.p.

Navigator

4 GRAFIK NA DENOT...

FOTO NA DENOT...

@OLTIOT DIJAMANT PRODADEN ZA 10,9 MILIONI DOLARI

SMETAJTE NA OVIE @ENI VO 2012 GODINA

Mi{el Ba{elet, izvr{en direktor na organizacijata na `eni na ON

1

4

Vendi Deng Mardok, “`ena-tigar”

Marin Le Pen, kandidat za pretsedatel na Francija

3

Li Na, teniska {ampionka

6

2 5

Marisela Morales, dr`aven pravobranitel na Meksiko

Mi{el Ri, osnova~ i CEO na Stidentsfirst

Ovie `eni ne se plasiraa na listata na najmo}ni `eni na svetot, no spored magazinot “Forbs”, slednata godina treba da se smeta na niv. Me|u niv ima politi~arki, direktorki, aristokratki...

Prva e porane{nata pretsedatelka na Чile, koja ve}e edna godina ja {iri svojata politi~ka mo} preku Obedinetite nacii.

SVETOT NIZ MEDIUMITE CH DAILY CHINA Vesnikot pi{uva za Ve poslednata ocenka na po Me|unarodniot monetaren Me fond, koja ka`uva deka fo finansiskiot sistem fi vo Kina e izlo`en na lo{o kreditirawe, lo eksplozija od nenaplateni ek kr krediti i pad na cenata na nedvi`nostite. na Sp Spored vesnikot, MMF vo iz izve{tajot predupreduva na zna~ajnoto vlijanie na Vl Vladata vo rabotata na ba bankite.

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

ijamantot Sun Drop od 110,3 karati iskopan vo Ju`na Amerika e prodaden za neverojatni 10,9 milioni dolari na aukcija vo @eneva. Zaedno so provizijata, anonimniot kupuva~ za dijamantot plati re~isi 12,4 milioni dolari.

D

GRCITE JA JAKNAT BITOLSKATA EKONOMIJA

VO BITOLA NA RAZUBAVUV

KAPITAL DEJLI Bugarskiot vesnik na svojata naslovna stranica pi{uva deka bugarskata ekonomija zamrznala porano od o~ekuvanoto.

Spored podatocite, BDP na Bugarija imal rast od nula procenti vo tretiot kvartal godinava, a biznisot ve}e po~nuva da gi ~uvstvuva efektite od krizata na pazarite, a i firmite i gra|anite s$ pove}e docnat so pla}aweto.

VE^ERWE NOVOSTI Srpskiot vesnik gi objavuva prvi~nite podatoci od popisot vo Srbija, koj se izvr{i vo oktomvri. Spored podatocite, gra|anite od vnatre{nosta s$ pove}e se selat vo Belgrad.

Prebroeni se vkupno 7,1 milioni `iteli ili 377 iljadi lica pomalku sporedeno so brojkite od posledniot popis. Samo vo Belgrad `iveat 1,6 milioni `iteli.

foto: FILIP POPOVSKI

TH WASHINGTON POST THE Vesnikot pi{uva deka Ve protestite koi nekolku pr meseci go “okupiraat me Volstrit” pove}e pravat Vo {teta otkolku {to pravat {t promena. Venikot pu{uva pr deka wujor{kata policija de vo akcija sprovedena pred dva dena gi otstranila dv {atorite na demonstran{a tite i pritoa bile uapseni ti pove}e od 70 lica. po

Iako makedonskite i gr~kite carinici ponekoga{ im pravaat problem na Grcite za koli~inite na stokata {to ja kupuvaat i nosat vo Grcija, tie poradi krizata, koja im udri po xebot, ne se otka`uvaat od evtiniot {oping vo Bitolsko. Ne pomagaat ni patriotskite povici na lokalnite politi~ari parite da se tro{at vo Grcija i taka da & pomognat na doma{nata ekonomija

S

PETRE DIMITROV

dimitrov@kapital.com.mk

Selanite od bitolsko Kravari mo`e da im dr`at lekcii po turizam na mnogu “eksperti”. Poslednive nekolku godini, otkako sosedna Grcija zapadna vo te{ka kriza, nau~ile maksimalno da ja iskoristat blizinata na gr~kata granica i da im gi zemat parite na iljadnicite gr~ki g r a |a n i ko i se ko j d nevno pominuvaat na

grani~niot premin Mexitlija.

Vo seloto, koe ima okolu 400 ku}i, raboti privaten zabolekar, otvoreni se tri avtoperalni, supermarket, nekolku kafeani i prodavnici, frizerski salon...

Natpisite za uslugite osven na makedonski se ispi{ani i na gr~ki jazik.

“Vo seloto Grcite doa|aat duri i za leb. Za edno evro ovde kupuvaat tri leba, a tamu samo eden. Pove}e imam gr~ki otkolku makedonski mu{terii”, veli Gordana, prodava~ka vo selskiot supermarket.

Rabota ima i za zemjodelcite. Na improvizirani tezgi pokraj patot koj vodi do Bitola se prodavaat najrazli~ni zemjodelski proizvodi.

“Kupuvaat s$. Celi vre}i. Malku se naporni i se sitni~arat, koga nemam da im vratam kusur zo{to kupuvaat

vo evra. Pa nemam centi”, veli Blagoja, koj sekoj den prodava na lokacija pokraj restoranot Niko, kade {to gr~ki gra|ani od okolnite mesta vo Grcija familijarno doa|aat da ru~aat.

“Pove}e od 50% od gostite ni se Grci. Toa se na{i lu|e.

Asimilirani Makedonci.

Nekoi zboruvaat Makedonski, a nekoi se pravaat deka ne znaat, pa }e prozborat po na{ki koga ne{to nema da im se dopadne”, veli Goran Hristovski, koj raboti vo

restoranot 18 godini.

Iako makedonskite i gr~kite carinici ponekoga{ im pravaat problem za koli~inite na stokata {to ja kupuvaat i nosat vo Grcija, gr~kite gra|ani ne se otka`uvaat od evtiniot {oping vo Bitolsko. Ne pomagaat ni patriotskite povici na lokalnite politi~ari parite da se tro{at vo Grcija i taka da & pomognat na doma{nata ekonomija.

“Tuka s$ im e poevtino. I tie gledat da vrzat kraj so

GR^KIOT BIZNIS VO BITOLA STABILEN red izvesno vreme gr~ka kompanija od drvnata industrija kupi parcela vo industriskata zona @abeni. Od op{tinata velat deka zasega nema najavi od gr~kite sopstvenici (koi prete`no se prisutni vo tekstilnata industrija) za zatvorawe na kapaciteti poradi krizata vo sosedna Grcija.

P

Navigator

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

3 FAKTI ZA...

68 30% 21%

iljadi mali i sredni firmi se zatvoreni od po~etokot na 2010, objavi Nacionalnata konfederacija za trgovija padnaa kiriite na delovnite prostorii vo Atina i Solun

od prodavnicite vo Solun se zatvoreni od po~etokot na godinata

PROCENKI...

@OZE

MANUEL BAROSO

PRETSEDATEL NA EVROPSKATA KOMISIJA

SISTEMSKA KRIZA VO EVROZONATA

K

rizata so koja se soo~uvaat zemjite-~lenki na evrozonata e od sistemska priroda i bara seriozno anga`irawe na site ~lenki na Evropskata unija, izjavi pretsedatelot na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso.

Toj najavi niza merki za stabilizacija na zaedni~kata valuta.

“Mora da se najde na~in zemjite od evrozonata pove}e da se integriraat, no na toj na~in da ne gi dovedat vo nepriliki ostanatite deset zemji-~lenki na EU”, poso~i Baroso.

VAWE, VO KRAVARI PO LEB kraj. Nikoj vsu{nost ne go interesira politikata, tuku kolku pari }e mu ostanat vo xeb”, veli zemjodelecot Vladimir Kalajxiev.

Lokalnata ekonomija na seloto, vo koe ima i dve gr~ki tekstilni fabriki, e celosno zavisna od gr~kite potro{uva~i, pa koga granicata poradi ~estite {trajkovi na gr~kite carinici e zatvorena ima golemi zagubi.

“Se ~uvstvuva koga e spu{tena granicata. Nema koli, nema dvi`ewe, nema pari.

Race trijat samo taksistite.

Za prevoz od grani~niot premin Mexitlija do Bitola napla}aat po 330 denari”, veli Hristovski.

MERAKLII ZA KOCKAWE, UBAVA HRANA I ZABAVA Edinstvenite dva golemi bilbordi na koi }e naidete koga vozite od Mexitlija kon Bitola se za kazinoto, koe e smesetno vo hotelot Epinal.

“Grcite se meraklii za ubava hrana, kockawe i dobra zabava. Ednostavno se naviknati na takov na~in na `ivot. Za pomalku pari toa {to go baraat go imaat ovde”, komentiraat Bitol~ani, koi kako i selanite od Kravari se zadovolni od postojanite poseti na Grcite.

“Grcite od Lerin, Kostur, Voden, pa i Solun vo Bitola se kako doma. Poslednive nekolku godini se ohrabrija i s$ pove}e gi ima vo gradov. Sporot za imeto ne gi interesira, a i se razo~arani od politikata na Vladata, koja gi zapostavuva investiciite vo severniot del na Grcija. Krizata si go napravi svoeto”, veli gradona~alnikot na Bitola, Vladimir Talevski.

Vo Bitola, Grcite doa|aat i za {oping na garderoba i kozmetika, za stomatolo{ki uslugi, za na frizer i pedikir, a ~esto kupuvaat i benzin.

“Plombirawe zab kaj nas ~ini 20 evra, a tamu 50, vadewe zab kaj nas e 10 evra, a vo Grcija 50. Dobra proteza vo Grcija ~ini do 3.000, a kaj nas od 800 do 1.000 evra”, velat od stomatolo{kite ordinacii.

Vo Bitola parovi od Grcija doa|aat i za in vitro oploduvawe i drugi zdravst-

60 SEKUNDI BRIFING

VESTI...

IZLEZE PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT “FOKUS”

P

rviot broj na dnevniot vesnik “Fokus”, koj po~na da izleguva od v~era, donese intervju so evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, i so soprugata na pritvoreniot lider na OM, Qube Bo{koski, Violeta Bo{kovska, za nepristojniot predlog {to, navodno, li~no, po telefon & go soop{til za{titeniot svedok vo procesot.

Dnevniot vesnik startuva{e so kolumna na po~esniot pretsedatel na VMRO–Narodna, Qub~o Georgievski, a za prviot broj svoja kolumna ima i Denis Latin, voditelot na popularnata hrvatska emisija “Latinica”.

Osnova~ na vesnikot e Nikola Mladenov, glaven i odgovoren urednik e Jadranka Kostova, a vo ekipata na ovoj proekt se i urednikot Branko Geroski, porane{niot {ef na makedonskata diplomatija, Aleksandar Dimitrov, sega kako diplomatski urednik, kako i porane{nite urednici na A1, Borjan Jovanovski i Mladen ^adikovski.

Kapital Media Group im ~estita na kolegite za proektot i im posakuva uspe{na rabota.

TRGOVIJATA ME\U ALBANIJA I MAKEDONIJA BEZ CARINA

M

Natpisite za uslugite osven na makedonski se ispi{ani i na gr~ki jazik.

Rabota ima i za zemjodelcite. Na improvizirani tezgi pokraj patot koj vodi do Bitola se prodavaat najrazli~ni zemjodelski proizvodi.

Vo seloto, koe ima okolu 400 ku}i, raboti privaten zabolekar, otvoreni se tri avtoperalni, supermarket, nekolku kafeani i prodavnici, frizerski salon... veni uslugi, a poka`uvaat i interes za kupuvawe imot.

“Poslednive godini zna~itelno e zgolemen brojot na tie {to ovde iznajmuvaat prostor. Toa se naj~esto Grci koi imaat biznis vo

Bitola.

Interesot za kupuvawe imot s$ u{te e simboli~en”, velat od agenciite za nedvi`nosti.

Zgolemeniot broj turisti koi po~naa da ja posetuvaat Bitola pridonese za

pet godini gradot da dobie osum novi hoteli, velat od op{tinata. Dominiraat gr~kite turisti, a Bitola ja posetuvaat i turisti od Turcija, Izrael i Holandija, koi doa|aat od Grcija ili patuvaat do Ohrid.

inisterstvoto za ekonomija soop{ti deka trgovijata so zemjodelsko-prehranbeni proizvodi so Albanija e celosno liberalizirana, {to zna~i deka zemjodelskoprehranbenite proizvodi so poteklo od dvete dr`avi se razmenuvaat bez pla}awe na carina. Liberalizacijata na me|usebnata trgovija e soglasno dopolnitelniot protokol kon Dogovorot za izmenuvawe i pristapuvawe na Centralnoevropskiot dogovor za slobodna trgovija, (CEFTA 2006). So dopolnitelnata liberalizacija se ukinati carinite na ostanatite 46% zemjodelsko-prehranbeni proizvodi, koi dosega se razmenuvaa so polna carina ili se razmenuvaa vo ramkite na me|usebno dogovoreni preferencijalni kvoti.

SE VRA]AAT STARITE CENI ZA FITOSANITAREN PREGLED

V

ladata donese odluka da gi vrati starite ceni za fitosanitaren pregled za uvoz i za izvoz na ovo{je i zelen~uk. Cenite koi{to pri fitosanitarna kontrola sega treba da gi platat trgovcite na ovo{je i zelen~uk, seme, saden materijal za eden kamion od 25 toni povtorno }e iznesuvaat okolu 1.200 denari.

Minatiot mesec bez nikakva najava be{e donesena odluka spored koja dava~kite za fitosanitaren pregled be{e zgolemena za devet pati, na vkupno 140 evra, {to predizvika golemo negoduvawe kaj trgovcite so ovo{je i zelen~uk.

Tie se po`alija deka nema da bidat konkurentni na stranskite pazari i deka vo kriza namesto da se pottiknuva, izvozot }e se namaluva.

Minatata nedela najgolemite izvoznici i uvoznici na ovo{je i zelen~uk od Strumi~kiot region svikaa iten sostanok, po koj vedna{ podnele barawe do Vladata i do Ministerstvoto za itno da se vratat starite tarifi za fitosanitarna kontrola.

BERZA MBI 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2.065,16 2010/2011 2010/2011

2 2.827,62 827 62 2.059,92

Max. Min.

Promet vo iznos od 13.365.901 denari be{e ostvaren v~era na Makedonskata berza za hartii od vrednost. Indeksot MBI-10 se namali za 0,86% i iznesuva{e 2.065,16 poeni. MBID se namali za 0,28% i iznesuva{e 2.215,63 poeni, a OMB se zgolemi za 0,30% i iznesuva{e od 119,30 poeni. Na oficijalniot pazar najgolem promet be{e ostvaren so akciite na Ohridska banka a.d. Ohrid, vo iznos od 5.028.730 denari, a na redovniot pazar najtrguvana be{e akcijata na Makedonski Telekom a.d. Skopje, so koja be{e ostvaren promet vo iznos od 661.591,00 denari. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК РМДЕН09

89,00 +1.14% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Кјуби

320,00 -5.60%

DOW JONES 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500

07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

12.096,16 +0.14%

Evrozonata gi ma~i investitorite na Volstrit. Amerikanskite terminski indeksi v~era bea vo minus zatoa {to s$ poglasni se zakanite deka evropskata dol`ni~ka kriza }e ja zafati globalnata ekonomija.

DRUGI PAZARI FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.489,46 8.463,16 1.257,81 2.686,20 5.893,46 724,11

VALUTI

£ € СТАПКА

-0.51% -0.92% +0.48% +1.09% -0.67% -0.93%

€ $ СТАПКА

1,1705

1,3484

ПРОМЕНА

ПРОМЕНА

-0.1%

-0.4%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.771,30 -0.61% 0 61%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

Нафта Брент NAFTA BRENT

111,08

-0.98% 0 98% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Barak Obama

SAD }e ostane solidarna so Grcija vo ovie te{ki momenti.

Politika / Pari / Dr`ava

6

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

“KAPITAL” VO PRIFATNIOT CENTAR ZA STRANCI

400 ILEGALCI VO LOJANE, PETMINA VO PRI

D

MARIJA SEVRIEVA

sevrieva@kapital.com.mk

odeka ekipata na “Kapital” registrira{e okolu 400 ilegalni migranti vo seloto Lojane, vo skopskiot Prifaten centar za stranci momentalno se smesteni samo pet lica - eden Avganistanec i eden Pakistanec i tri lica za koi trae postapkata za proverka na identitetot, za koi se pretpostavuva deka se od Srbija.

Za vreme na na{ata poseta, osven policajcite, direktorkata i drugite tehni~ki slu`bi, ne sretnavme nitu eden od niv, bidej}i se izoliraat vo prisustvo na novinarski ekipi poradi nivna za{tita.

Nekoga{nata gradinka na ridot nad Bit-pazar ve}e

sedum godini raboti kako prifaten centar, najprvin samo za `rtvi na trgovija so lu|e, a od 2008 godina i za stranci fateni kako ilegalni migranti.

“Licata koi tuka se smestuvaat naj~esto se tranzit vo dr`avava, vo centarot sedat po nekolku meseci, vo tekon na koi se pokrenuva postapkata za utvrduvawe na nivniot identitet, bidej}i poteknuvaat od Avganistan, Pakistan, Palestina, od zemji od koi e mnogu te{ko da dobieme povratna informacija.

Dol`inata na postapkata za utvrduvawe na identitetot i nivniot prestoj mo`e da trae najmnogu 12 meseci”, veli direktorkata na Prifatniot centar za stranci, Biljana Trnkovska-Alulovska. Taa potencira deka, sepak, najdolgata postapka traela {est

meseci, pri utvrduvaweto na identitetot na eden `itel na Somalija.

20 EVRA DNEVNO JA ^INI DR@AVATA EDEN ILEGALEC Tretmanot na edno lice dnevno ~ini 20 evra za hrana, za no}evawe i tro{oci za li~na higiena.

Pokraj tro{ocite za `ivot, dr`avava gi pokriva i avionskite bileti za deportacija na migrantite. Spored podatoci na MVR, prestojot i zaminuvaweto na edno lice ja ~ini dr`avata 10 iljadi evra. Direktorkata Alulovska veli deka mnogu malku od licata izdr`uvaat da zavr{i celata postapka za nivno vra}awe vo zemjata od kade {to vlegle ili vo mati~nata zemja i naj~esto podnesuvaat barawe za azil.

Prifatniot centar za stranci e od zatvoren tip. Toj ima kapacitet od 100 lica, a dosega istovremeno prestojuvale najmnogu 70 ilegalci.

“Dosega prestojuvale najmnogu po tri do ~etiri meseci. Mnogu e te{ko da im se utvrdi identitetot.

Tie ~esto go koristat svoeto pravo da pobaraat azil i nie sme dol`ni da im gi dademe aplikaciite za usno

priznavawe na pravoto na azil i vo zavisnost od toa kolku ima slobodno mesto vo centarot za azilanti,

UNIKATNA STRATEGIJA ZA BORBA SO ILEGALNITE IMIGRANTI

MVR ]E ^EKA AVGANISTANCITE I PAKIS ni imigranti sami da si otidat od Lojane, za{to, kako {to velat, “krajna destinacija na imigrantite ne im bila Makedonija”.

No, nade`ite na MVR te{ko deka }e se ispolnat, oti

MAKSIM RISTESKI

M

risteski@kapital.com.mk

inisterstvoto za vnatre{ni raboti verojatno }e ~eka stoticite ilegal-

dosega 400 imigranti od Avganistan, Pakistan, Al`ir, Maroko i Palestina ve}e osum meseci se vo seloto i o~igledno planiraat tamu i da prezimat. Po Pomo{nik-ministerot za odnosi so javnosta na MVR, Ivo Kotevski, vo odgovorot na pra{aweto {to pravi policijata veli: “Sostojbata ne e od v~era i nie ja sledime postojano, krajno seriozno. Dosega

IVO KOTEVSKI, MVR Potenciram deka na imigrantite Makedonija ne im e krajna cel. Grcija e glavniot problem, dosega nema prifateno nieden emigrant koj od kaj niv, do{ol kaj nas, duri i koga istiot poseduva dokumenti.

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

vo pove}e navrati sme reagirale po prijavi na lokalnoto naselenie i na vlasta, so izleguvawe na teren. Sme zateknuvale lu|e i sme priveduvale i ilegalni imigranti i lokalno naselenie koe im pomaga. No, se slu~uvale apsurdni situacii vo koi otkako selanite }e prijavat deka vo nekoja ku}a ima ilegalci, druga grupa selani se javuvala da de-

A

S

mantira. Vo osnovata na problemot so ilegalnite imigranti vo Lojane, na koi, potenciram, krajna destinacija ne im e Makedonija, e lo{ata sorabotka so Grcija, koja dosega nema prifateno nitu eden emigrant koj od nejzina teritorija preminal kaj nas, iako istiot poseduva dokument za privremen prestoj vo Grcija”.

Zamenik-ministerot vo

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

Politika / Pari / Dr`ava PO@AR PRI OBID ZA BEGSTVO

foto: FILIP POPOVSKI

IFATILI[TE

Pred eden mesec, sakaj}i da napravat “diverzija” so cel da izbegaat od centarot, dvajca nezadovolni Avganistanci predizvikale po`ar vo edna od prostoriite. Tamu momentalno bile smesteni 14 lica, no blagodarenie na soodvetnata i brza reakcija na policijata, nikoj ne bil povreden, a dvajcata osomni~eni bile privedeni. Sega tie se vo pritvor vo zatvorot [utka i protiv niv se vodi postapka za predizvikuvawe op{ta opasnost.

Pokraj ovie emigranti, koi }e se soo~at so sudski proces vo zemjava vo uloga na obvineti, golem del od niv se javuvaat i kako svedoci vo procesite protiv licata koi za pari gi prokrium~arile.

Napravena e procenka na {tetata predizvikana od po`arot i vo naredniot period se o~ekuva da po~ne nejzinata sanacija tie se prefrlaat ponatamu”, pojasnuva Alulovska.

Kapacitetot na Prifatniot centar za stranci e 100

lica, a dosega prestojuvale najmnogu 70 lica. Toj e od zatvoren tip.

BILJANA TRNKOVSKA-ALULOVSKA DIREKTOR NA PRIFATNIOT CENTAR ZA STRANCI

7

PREGLED VESTI CVETANOV OSOMNI^EN DEKA „ISPRAL” 12.000 EVRA

P

orane{niot direktor na Upravata za perewe pari, Vane Cvetanov e osomni~en deka vo periodot od 2008 do 2010 godina ja zloupotrebil slu`benata polo`ba sklu~uvaj} i dogovori za javni nabavki sprotivno na Zakonot, a vo isto vreme go pre~ekoril limitot za koristewe slu`beni mobilni telefoni za nego i drugi dvajca vraboteni, so {to ja o{tetil Upravata.

Vane Cvetanov tvrdi deka e nevin i deka se raboti za politi~ka hajka protiv nego.

Cvetanov koga zamina od funkcijata pora~a deka so obrabotkata na slu~aite vo Upravata bile zasegnati mnogu mo}ni strukturi, grupi i interesi, i za negovite tvrdewa odnese kutii so dokazen materijal vo Javnoto Obvinitelstvo. Obvinitelot Qup~o [vrgovski vo dokazite na Cvetanov ne najde materijal za pokrenuvawe na postapka.

ZA JAVNITE NABAVKI DO 5.000 EVRA ]E MORA DA SE OBJAVI OGLAS

STANCITE SAMI DA SI OTIDAT? V MVR, Xelal Bajrami, koj i samiot poteknuva od kumanovsko-lipkovskiot kraj najavuva plan za “osloboduvawe” na Lojane: “Mnogu seriozno razmisluvame vo naredniot period da sprovedeme plan za re{avawe na problemot vo seloto Lojane, no detali ne mo`am da otkrijam. Od Grcija postojano doa|aat novi ilegalci”, veli Bajrami.

VLADATA NE ZASEDAVA ZA PROBLEMOT V o Vladata s$ u{te ne po~uvstvuvale potreba da go razgleduvaat ovoj problem, po primerot na Srbija koja formira{e vladin tim za re{avawe na nepovolnata situacija predizvikana od 2.500 imigranti vo mestoto Bawa Koviqa~a: “Ne e razgovarano na vladina sednica za situacijata vo Lojane, iako sme dobro

zapoznati so problemot”, veli vladiniot portparol, Muhamed Hoxa.

Gradona~alnikot na op{tina Lipkovo, Sadula Duraki, v~era ne be{e dostapen za komentar na barawata na `itelite na Lojane za poodlu~na akcija za spravuvawe so imigrantskata kriza.

Lojanci se pla{at deka odbivaweto na Grcija da si gi ispolni obvrskite prezemeni so dogovorot za readmisija

}e go dr`i MVR i ponatamu nastrana od problemot, za{to s$ duri dr`avata nema drugo institucionalno re{enie ne & odgovara istiot da se preseli vo nejziniot atar. A ovoj problem so Grcija te{ko deka }e se re{i nabrzo, za{to na{iot ju`en sosed od kade {to vleguvaat 90% od ilegalcite vo Evropa, zasega ne popu{ta ni pod zakanite za isklu~uvawe od [engen-zonata.

DODEKA IVANOVSKI JA PREBROJUVA ADMINISTRACIJATA

DUI VRABOTUVA 275, VMRO-DPMNE 31 DR@AVEN SLU@BENIK!

13%

GABRIELA DELOVA

D

delova@kapital.com.mk

odeka ministerot za informati~ko op{testvo i administracija, Ivo Ivanovski, maki ma~i da ja prebroi administracijata, koalicionite partneri DUI i VMRODPMNE preku Agencijata za administracija otvoraat novi rabotni mesta za duri 306 dr`avni slu`benici.

Osven 275-te ramkovni administrativci koi neodamna gi najavi vicepremierot Musa Xaferi, kako zaokru`uvawe na procesot za ispolnuvawe na pravi~nata zastapenost, 31 dr`aven slu`benik se vrabotuvaat i po redovna linija.

Za novite vraboteni }e se pogri`i Sekretarijatot za sproveduvawe na Ramkovniot dogovor. Od Sekretarijatot objasnuvaat deka toa se ostanatite vrabotuvawa najaveni na po~etokot na godinata.

Od 600 planirani za 2011 godina, pred izborite bea vraboteni 325, a ovie 275 so koi se zaokru`uva procesot }e bidat vraboteni do Nova godina. Vo koi institucii }e bidat raspredeleni novite vraboteni s$ u{te ne otkrivaat od Sekretarijatot.

“Novite vraboteni }e bidat sistematizirani spored analizite koi vo kontinuitet gi pravi Sekretarijatot vo sorabotka so Agencijata za

od Buxetot za 2012 godina }e se potro{at za isplata na administrativcite

368

milioni evra }e se odvojat vo 2012 godina za plati

administracija i Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i administracija.

Toa e kontinuiran proces spored koj se vodi evidencija kade, vo koi institucii pravi~nata zastapenost s$ u{te ne e ispolneta”, veli vladiniot portparol Muhamed Hoxa.

Za problemot koj nastana so vrabotenite koi sedea doma, a zemaa plata, od Sekretarijatot velat deka ovojpat }e se obidat so novite 275 vraboteni toa da ne se povtori.

Ostanatite 31 dr`avni slu`benici }e se vrabotuvaat po del od ministerstvata, op{tinite i zatvorite.

Deset novi dr`avni slu`benici }e “vdomi” Minis-

terstvoto za obrazovanie i nauka, a so sedum novi slu`benici }e se zgolemi i Dr`avnata izborna komisija (DIK). Po eden dr`aven slu`benik }e bide vraboten i vo Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe i Biroto za javni nabavki.

Osven vo ministerstvata, novi vrabotuvawa }e ima i vo op{tinite. Po tri novi slu`benici }e bidat vraboteni vo op{tina Kisela Voda i op{tina Ko~ani.

Novi vrabotuvawa se predvideni i vo Kazneno popravnite ustanovi (KPU). Чetvorica slu`benici }e bidat vraboteni vo KPU Skopje, dodeka po eden vo KPU Prilep i Bitola.

13% OD VKUPNIOT BUXET ZA 2012 GODINA ]E SE POTRO[I ZA PLATI NA ADMINISTRATIVCITE Re~isi 13% od vkupniot Buxet na dr`avata za 2012 godina }e se potro{at za plati samo za dr`avnata administracija. Ako Buxetot iznesuva 2,7 milijardi evra, toga{ re~isi 368 milioni evra }e se potro{at na plati.

I dodeka ekspertskata javnost postojano bara namaluvawe na administracijata i predupreduva na mo`nost od bankrot poradi isplatata na slu`benicite, Vladata prodol`uva da go “trupa” birokratskiot aparat. Zgolemenite vrabotuvawa ovaa godina, poznava~ite velat deka se rezultat na izbornata godina i vetuvawata koi partiite gi dale za vreme na izbornata kampawa.

oveduvawe sistem na zadol`itelna sertifikacija na licata za javni nabavki soglasno preporakite od Evropskata komisija, so cel zgolemuvawe na odgovornosta na licata koi rabotat vo oblasta na javnite nabavki, a kaj baraweto za pribirawe ponudi do 5.000 evra se propi{uvaat odredbi za zadol`itelno objavuvawe oglas i zadol`itelni e-aukcii. Ovie izmeni na Zakonot za javni nabavki se utvrdeni na poslednata vladina sednica, ~ija cel e da se dopreciziraat konkretnite odredbi koi vo izminatiot period bea predmet na subjektivni tolkuvawa. Od Vladata velat deka se predlagaat novini koi treba da pridonesat za sevkupnoto unapreduvawe na sistemot za javni nabavki na Makedonija. Vo taa nasoka, se voveduva za{titen mehanizam za dogovornite organi so voveduvawe negativni referenci za ekonomskite operatori koi }e potfrlat pri realizacijata na nivnite obvrski od dogovorite za javni nabavki ili }e se povle~at od postapkata, a voedno, se predviduva i celosen mehanizam za implementacija na ovaa merka.

ZNM OD PARTIITE BARA PODDR[KA ZA DEKRIMINALIZACIJA NA KLEVETATA

P

oddr{ka na Zdru`enieto na novinari vo nasoka na podobruvawe na sostojbata so slobodata na mediumite i dekriminalizacija na klevetata se del od pra{awata za koi liderot na SDSM, Branko Crvenskovski, rekol deka }e go poddr`i ZNM. “Pritoa toj dodade deka SDSM se nadeva deka otpo~natiot dijalog me|u vlasta i ZNM e iskren i }e dade konkretni rezultati, odnosno nema da bide koristen samo kako alibi od strana na vlasta pred me|unarodnite institucii”, pi{uva vo soop{tenieto od SDSM. Zdru`enieto vakvi srebi ostvari so liderite na pove} e politi~ki partii. Dosega, kako {to velat od ZNM, dobile vetuvawe deka }e bide pobarano povlekuvawe na tu`bite.

V~era i liderot na Liberalna partija, Ivon Veli~kovski, do Sobranieto dostavi predlog-zakon za izmeni na Krivi~niot zakonik so koj se ureduva dekriminalizacijata na klevetata i navredata.

FILIP GORDON: I ATINA I SKOPJE DA BIDAT KONSTRUKTIVNI

S

porot za imeto so Grcija prodol`uva da gi popre~uva aspiraciite na Makedonija za ~lenstvo vo NATO i za po~etok na pristapnite pregovori so EU. Toa e krajno {tetna situacija ne samo za zemjata, tuku za celiot region i za procesot na pro{iruvawe.

Sega{nata status kvo situacija ne e vo interes na nikoj, nitu na Grcija, nitu na Makedonija, nitu na Evropa, nitu pak, na SAD. Ova go ocenija u~esnicite na v~era{nata debata za Balkanot na sednicata na Potkomitetot za Evropa i Evroazija na Odborot za nadvore{na politika na Kongresot na SAD. “SAD go poddr`uva procesot za re{avawe na pra{aweto za imeto {to se vodi vo ON i }e go poddr`i sekoe zaedni~ko prifatlivo re{enie {to }e proizleze od nego. No, za da se postigne toa neophoden e konstruktiven anga`man na Atina i na Skopje”, istakna amerikanskiot zamenik-dr`aven sekretar, Filip Gordon.

Gordon povtori deka Va{ington ja poddr`uva i evroatlantskata perspektiva na Makedonija, no potseti i na zaklu~okot na Severnoatlantskiot sovet oti zemjata }e dobie pokana za ~lenstvo vedna{ {tom se re{i sporot za imeto.

Kompani / Pazari / Finansii

8

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

IZVR[NIOT DIREKTOR NA MRT, KARANAKOV, ZA “KAPITAL”:

IMAME NAJNISKA RADIODIFUZNA TAKSA VO EVROPA!

M

KRISTINA OZIMEC

ozimec@kapital.com.mk

akedonskata radio –televizija reagira na komentarite deka ne treba da poskapuva radiodifuznata taksa, otkako takvo ne{to najavija od Ministerstvoto za transport i vrski, a neoficijalno za toa se zalagaat i od ZNM. Izvr{niot direktor Petar Karanakov za “Kapital” veli deka neosnovano e da ima negoduvawa za predlogot za zgolemuvawe na taksata oti Makedoncite vo sporedba so svoite sosedi, za javniot servis pla}ale najmalku: “Nas realno bi ni odgovarala taksata koja be{e donesena so zakonot od 2005 godina, a taa e 2,5% od prose~nata plata ili okolu 500 denari”, veli toj.

Spored nego, ovie 500 denari po doma}instvo za radiodifuzna taksa bi ovozmo`ile MRT da ima dovolno pari i da mo`e da investira vo doma{na produkcija kako javen servis.

“Sekako i predlo`enata taksa od 190 denari }e zna~i mnogu, bidej}i sepak e zgolemuvawe na prihodite. Na{ite kolegi ne ni veruvaat koga im ka`uvame deka taksata e dve evra, a od tie dobivame edno do edno ipol evro,

taksa. Ne veruvam deka vakviot predlog bi pominal, bidej} i toa povtorno nema da bidat na{i prihodi, tuku na Vladata, vtoro koga se nao|a cela Evropa pred recesija da se dodade u{te edna dava~ka na BDP e problem, i ne veruvam deka }e pomine toj predlog”, veli Karanakov.

Za eventualnoto vra}awe na reklamite vo MRTV veli deka tie baraat finansii od reklami samo za doma{ni proekti od nacionalen interes. “Ne barame da pu{tame reklami za vreme na turskite serii, tuku finansii ako sakame da snimime filmovi, dokumentarci i da napravime doma{na produkcija. So ova bi gi anga`irale doma{nite akteri i re`iseri i edna plejada na lu|e koi zaslu`uvaat da se pojavat na televizija”, veli Karanakov. Spored nego, MRT sega ima najznizok buxet od svoeto postoewe.

“MRT sekoga{ imala buxet pome|u 15 i 20 milioni evra.

Poslednata godina }e zavr{ime so buxet od okolu 10 milioni evra, koj e re~isi dva pati pomal od drugi godini. No, toa {to raduva e {to pogolemiot del od ovie 10 milioni evra }e bidat od pretplata, a ne od pomo{ ili subvencii od Vladata”, re~e Karanakov.

za{to pari od taksata dobiva i Sovetot za radiodifuzija i Makedonskata radiodifuzija, a ne samo MRT”, objasnuva Karanakov.

Vo momentov, Makedonija e edna od retkite zemji vo Evropa koja ne mu dozvoluva na javniot servis da ima reklami, velat poznava~ite. Generalniot direktor na Evropskata asocijacija na radiodifuzeri, Ingrid Deltenre, vo intervju za “Kapital” veli deka bi bilo dobro da se razgledaat i drugi modeli za finansirawe na javniot servis. “Za MRT mo`ebi bi odgovaral kombiniran model na dr`aven danok i reklami.

Koga bev televiziski direktor vo [vajcarija nie imavme kombiniran model i mi se dopa|a{e, bidej}i ve tera da vlo`ite dopolnitelen napor, a toa sekoga{ e dobro”, veli taa. Vo Slova~ka i vo Gruzija pretplatata e del od brutonacionalniot proizvod.

ZASEGA NE SE RAZMISLUVA ZA DRUG NA^IN NA FINANSIRAWE NA MRT No, direktorot na MRT za vakvite predlozi za finansirawe na javnata televizija veli deka se malku verojatni. “Site opcii se otvoreni, no nie kako MRTV rabotime po zakon, a ona {to zakonot ni go dozvoluva e nie da sobirame radiodifuzna K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

Karanakov za “Kapital” otkriva deka }e gi iskoristat site pravni lekovi za da ja vratat zgradata na javniot servis vo nivna celosna sopstvenost, zo{to, kako {to veli, zakonot za radiodifuzija od 2005 godina {to rezultira{e so vseluvawe na nekolku javni institucii vo zgradata e nepraveden O

G

L

A

S

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

Kompani / Pazari / Finansii

MAKEDONIJA NEPRIVLE^NA ZA BOGATITE TURISTI

KAKO SE DOBIVA DR@AVNA DIREKTORSKA FOTEQA?

MAKEDONIJA PAT PRED BANKROT, DIREKTOROT ZAMINA VO GAMA

vo ovoj sektor.

ANDRIJANA “Mora postojano da se razKOROVE[OVSKA vivaat i da se odr`uvaat akedonija ne mo`e da turisti~kite mesta koi ne privle~e bogati turisti `iveat vo zima. Ohrid e zatoa {to nema dobra odli~no mesto, koe mo`e da infrastruktura, vo hotelite bide ubavo i vo zima, pa so pet yvezdi nedostiga pri- zatoa, namesto tri ili ~etiri stap do Internet, nema dobri meseci, treba da raboti 12 higienski uslovi i qubeznost, meseci”, veli toj. nitu pravilna marketigng- Direktorkata na Fondacistrategija za promocija na jata za razvoj na mali i turizmot. Ova be{e ka`ano sredni pretpriemni{tva, na v~era{nata tribina na Svetlana Kirevska, apelira tema “Turizmot kako dviga- da se razbudi svesta kaj tel na pretpriemni{tvoto”, pretpriema~ite za posetukoja se odr`a vo ramkite vawe obuki koi }e im pona Globalnata nedela na mognat vo rabotata. pretpriemni{tvoto.

Vo septemvri ovaa godina e U~esnicite pora~aa deka ovie zabele`an rast na brojot na problemi mo`e da se re{at stranski turisti vo Makesamo so makotrpna rabota donija za 39%. i posvetenost. Miodrag Ata- Spored gradona~alnikot na nasovski od Turisti~kata op{tina Prilep, Marjan komora na Makedonija veli Risteski, razvojot na turdeka va`no e da se gradat izmot e mnogu va`en i za novi objekti za smestuvawe i zgolemuvawe na buxetot na privlekuvawe na turistite. op{tinite i zatoa, sekoja Toj dodade deka Turisti~kata lokalna samouprava treba komora dogovara so Vladata da se fokusira na istaknurazvivawe na alternativniot vawe na svoite atributi za turizam, koj go vklu~uva i da privle~e pogolem broj tranzitniot turizam, so cel stranski posetiteli. da se razvijat i drugi indus- “Ima mnogu dr`avi vo Evtrii, kako {to se prehranbe- ropa koi `iveat bukvalno nata i vinskata industrija i samo od turizam. Turizmot e proda`bata na suveniri. ekonomska granka koja nosi Deka Makedonija va`i za mnogu pari vo buxetot i zemja koja ima mnogu golem zatoa treba da se poraboti potencijal za razvoj na turiz- na dobro menaxirawe za mot potvrdi i ambasadorot na razvivawe i promovirawe Slovenija, Alan Bergant, koj na atraktivnite destinacii”, sovetuva{e da se investira istakna Risteski.

M

Goran Stojkovi} e i generalen sekretar vo Demokratskata partija na Srbija vo Makedonija, koja e del od vladeja~kata koalicija.

Stojkovi} o~ekuva odli~no da se snajde kako direktor na Gama

O

se sredat sostojbite. Gledam deka natamu odi rabotata”, dodava Stojkovi}.

Vo fevruari minatata godina kako direktor na Makedonija pat, Stojkovi}, tvrde{e deka nasledil golemi problemi, no deka rabotite po~nale da se menuvaat vo pozitivna nasoka. Po izborite vo juni, Vladata go smeni od direktorskata pozicija vo Makedonija pat i na negovo mesto go nazna~i Ajrula Hasani. Na po~etokot na mesecov, 1.600 vraboteni vo Makeodnija pat {trajkuvaa baraj}i si gi zaostanatite plati, a Hasani se pravda{e deka pretprijatieto ima dolgogodi{en problem so likvidnosta i deka problem se sudskite procesi koi u{te pove}e ja prodlabo~uvaat finansiskata dupka.

Gasifikacijata na Skopje da bide prioritet za Stojkovi} pora~uva i porane{niot direktor na Gama, Krste Miladinov, koj ne se somneva vo stru~nosta na Stojkovi}.

SOWA JOVANOVA

s.jovanova@kapital.com.mk

d direktorskata pozicija vo javnoto pretprijatie Makedonija pat, Goran Stojkovi} sega }e direktoruva vo Gama, pretprijatieto za snabduvawe so gas formirano od dr`avata i Makpetrol.

Stojkovi} sega }e go pretstavuva dr`avniot kapital vo Gama, dodeka 50% u~estvo na Makpetrol }e zastapuva dosega{niot izvr{en direktor, Ratko Manov. Ako se sudi spored sega{nata finansiska kondicija na Makedonija pat i povremenite {trajkovi na vrabotenite koi si gi baraat zaostanatite plati, Stojkovi} za godina ipol ne uspea od Makedonija pat da napravi profitabilna kompanija.

Namesto Vladata da bara podobri rezultati i odgovornost za lo{ata sostojba vo Makedonija pat, go unapredi Stojkovi} za direktor

GORAN STOJKOVI] IZVR[EN DIREKTOR VO GAMA

vo a.d. Gama. Stojkovi} za “Kapital” veli deka i ne mo`el mnogu da napravi za Makedonija pat, no e ubeden deka direktorskata pozicija vo Gama e sovr{en spoj so negovoto prethodno iskustvo i obrazovanie.

“Jas porano rabotev vo Kumanovo gas i dobro mi e poznata preoblematikata so gasot. Zavr{iv i Ma{inski fakultet i mislam deka iako stanuva zbor za golema kompanija, mnogu dobro }e K

se snajdam kako direktor”, veli Stojkovi}.

Za problemite na Makedonija pat veli deka ne se ni{to porazli~ni od tie vo drugite javni pretprijatija.

“Site nadle`ni institucii znaeja za problemot na Makeodnija pat, no ne se prezema{e ni{to. Nemavme pari, rabotevme po programa na Agencijata za pati{ta. Mislam deka so procesot na transformacija na pretprijatieto vo a.d., }e O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

9

L

A

S

Kompanii / Pazari / Finansii

10

PREGLED VESTI

ZO[TO NE IZVEZUVAME ZEMJODELSKI PRERABOTKI?

SE PRODAVAAT TRI GRADE@NI PARCELI ZA FABRIKI VO ILINDEN

O

p{tina Ilinden raspi{a oglas za proda`ba na tri parceli nameneti za izgradba na lesna industrija i komunalna suprastruktura. Spored objavata na op{tinata, preku elektronsko javno naddavawe se prodava edna parcela na povr{ina od 34.762 metri kvadratni po po~etna cena od edno evro za metar kvadraten ili vkupna po~etna cena od 2,12 milioni denari nameneta za izgradba na komunalna suprastruktura vo industriskata zona vo Ilinden.

Vtorata parcela e nameneta za lesna i nezagaduva~ka industrija na povr{ina od 7.895 metri kvadratni ili vkupna po~etna cena od 481 iljadi evra i tretata parcela se odnesuva na grade`no zemji{te za izgradba na lesna industrija so kompatabilna industrija so povr{ina od 2.950 metri kvadratni ili vkupna po~etna cena od 179,9 iljadi evra.

Site zainteresirani treba da uplatat depozit za u~estvo na elektronskoto javno naddavawe od 30% od vkupnata po~etna cena na grade`nata parcela.

Pravo na u~estvo na javnoto naddavawe, koe }e se odr`i na 26 dekemvri, imaat site doma{ni i pravni fizi~ki lica koi spored zakon imaat pravo da kupat grade`no zemji{te vo Makedonija.

OPOZICIJATA BARA VETENITE SUBVENCII DA SE ISPLATAT

D

r`avata da im gi isplati subvenciite na zemjodelcite {to gi dol`i, proektiranite za 2012 godina da gi raspredeli poadekvatno i potransparentno i da ne se manipulira so dr`avnoto zemji{te, pobara opozicijata na tretoto prodol`enie na Sednicata na Komisijata za finansirawe i buxet.

Spored Pan~e Orcev od SDSM, Vladata ne vospostavuva dovolno kontrola i dr`avnoto zemji{te e vo racete na nekolku imiwa koi manipuliraat so dodeluvaweto na dr`avnite subvencii.

Toj istakna deka dr`avata se soo~uva so seriozen problem na namaluvawe na poseanite zemjodelski povr{ini i sto~niot fond i namaluvawe na cenite na zemjodelskite proizvodi, od edna strana, i zgolemuvawe na uvozot na hrana od druga. “Godi{no se tro{at i po 500 milioni evra za uvoz na hrana. Ova e ogromen iznos za zemjodelska dr`ava kako Makedonija, pa tie sredstva treba da se prenaso~at vo doma{no proizvodstvo namesto na uvoz”, dodade Orcev. Opozicijata obvini i za neodr`livosta na Fondot za zdravstveno i Fondot za penzisko osiguruvawe, istaknuvaj}i deka golem del od buxetskite pari se tro{at za popolnuvawe na dupkata vo fondovite.

TUROPERATORITE BARAAT PODDR[KA OD VLADATA

P

oradi infrastrukturnite i ekolo{kite problemi so koi se soo~uvaat turisti~kite mesta vo zemjava, Agencijata za promocija i poddr{ka na turizmot bara poddr{ka od Vladata. Na v~era{nata sredba me|u premierot Nikola Gruevski, hotelierite i turisti~kite agencii, pretsedatelot na Agencijata, Jordan Trajkov, najavi deka formiraat komitet za turizam vo koj }e ~lenuvaat administrativci koi imaat dopirni to~ki so turizmot. Trajkov istakna deka planiraat i izgradba na prifatili{ta na grani~nite premini, kade {to turistite }e mo`at da se odmorat. Spored nego, Tikve{ijata ima golem potencijal za razvoj na vinski turizam vo zemjava.

Od vladinata pres-slu`ba informiraa deka celta na sredbata e da se razobli~at problemite so koi se soo~uvaat hotelierite i turisti~kite agencii, kako i da se ponudat re{enija za nivno nadminuvawe za da se privle~at pogolem broj stranski turisti.

+

16.11.2011

раст

РМДЕН09 Мак. Телеком

+1.14% +0.41%

нова цена

89.00 512,07

POLESNO E DA PRODAVAAT OD NIVA, PA NE GRADAT BREND Iako profitot od proda`ba na gotovi proizvodi e mnogu pogolem, malite investicii vo otkupno-distributiven centar se glavnata pri~ina {to vo posledno vreme s$ pove}e zemjodelci investiraat vo trgovija, otkolku vo novi proizvodni pogoni ALEKSANDRA SPASEVSKA

T

spasevska@kapital.com.mk

e{kiot pristap do pari za investicija vo pogoni, golemite tro{oci za proizvodstvo, pakuvawe i ambala`a i brendirawe, kako i bavniot obrt na parite se glavnite pri~ini zo{to vo Makedonija pove} e se izvezuva sve`o ovo{je i zelen~uk namesto gotovi proizvodi. Iako profitot od proda`ba na gotovi proizvodi e mnogu pogolem, malite investicii vo otkupno-distributiven centar se glavnata pri~ina {to vo posledno vreme s$ pove}e zemjodelci investiraat vo trgovija, otkolku vo novi proizvodni pogoni. Makedonija poleka stanuva oaza za surovini za regionalnite kompanii, no zatoa, makedonskoto zemjodelstvo ja gubi trkata so konkurencijata so golemite prerabotuva~ki kapaciteti. Agrokor ve}e kupuva evtini piperki i domati od Makedonija, proizveduva ajvar i lutenica, koi ni gi prodavaat kako skap uvozen proizvod. Ova e pogubno za makedonskata prehranbena industrija, komentiraat agrobiznismenite.

Najverojatno na zemjodelcite im e polesno da gi soberat proizvodite od niva i direktno da gi prodavaat na pazar. Iako vo Makedonija trgovijata za ovo{je i za zelen~uk e profita-

Кјуби Топлификација Охридска банка Тутунска банка Хотели Метропол Ох.

-

пад

-5,60% -3,45% -2,98% -1.32% -2,86%

bilen biznis, {to se gleda i od podatocite od trgovskata razmena, kade {to ranogradinarskite proizvodi se izvozna granka so najgolem priliv na pari od site zemjodelski proizvodi, razvojot na agrarot i na celata ekonomija ne se gleda vo zgolemuvaweto na izvozot na surovinite, tuku na gotovite proizvodi, kade {to dobivkata e mnogu pogolema.

“Vo trgovijata so zelen~uk i so ovo{je polesno se profitira. Investiciite se mnogu pomali kaj otkupniot centar, proizvodite vedna{ se prodavaat, ne treba posebna ambala`a, dodeka kaj prerabotkite tro{ocite se mnogu pogolemi. Ambala`ata e skapa, proizvodot treba da se pakuva, da se brendira i da se plasira na pazarot, {to ~ini mnogu pove}e. Vo prerabotuva~kata industrija, sekako, dobivkata e pogolema, no procesot e podolg i poskap. Na dolg rok, koga }e se prodadat proizvodite, vrednosta e mnogu pogolema”, veli Jovica Momir~evski, direktor na Golem izvor od Bitola, kompanija koja ima otkupen centar i prerabotuva~ki kapaciteti.

Toj veli deka kompaniite mnogu pote{ko se odlu~uvaat da vlo`at pari vo brendirawe na proizvodite, bidej}i makedonskiot pazar ne e mnogu razvien vo ovoj del.

“Vo biznisot so otkupni centri vlegov zatoa {to ima

milioni evra ~inel izvozot na sve`o ovo{je i zelen~uk lani

616,6

milioni evra ~inel uvozot na meso i prerabotki od meso vo 2010 godina

TREBA DA SE SOZDAVAAT BRENDOVI alin Babu{ki, menaxer na kompanijata Makedonija-Eksport, koja e specijalizirana za promocija i za trgovija so makedonski proizvodi, veli deka mnogu malku od proizvoditelite na hrana investiraat vo brendirawe i vo marketing, {to e mnogu va`no za probivawe na proizvodot i na doma{niot i na stranskite pazari.

“Polesno im e da rabotat za drugi trgovski marki, kade {to postignuvaat pomala cena, otkolku da investiraat vo svoj brend, koj podocna mo`e da go prodavaat mnogu poskapo”, objasnuva Babu{ki.

Toj veli deka za brendirawe se potrebni mnogu investicii vo kvalitetot na proizvodot, vo koli~inata, no i vo marketingot, koi treba da bidat kontinuirani za da se sozdade prepoznatliv brend.

K

golem profit od trgovija so zemjodelski proizvodi.

Sve`ata hrana e toa {to se bara na pazarite i zatoa, re{iv da investiram vo otkupen centar”, veli Kire [o{ev, sopstvenik na otkupno-distributivniot centar Du{an ]iri} vo Rosoman.

Toj objasnuva deka dopol-

sreda- 16.11.2011 Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,30% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,30% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка

3м 2,20% 2,40% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60%

6м 2,70% 2,90% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00%

24м 3,80% 4,00% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00%

36м 4,10% 4,30% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5009 45,4485 72,0615 49,5775 44,3537 46,0646

Извор: НБРМ

6%

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

5% 4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 1,20% 1,1% 0,25% 0,02500%

nitelna prednost za niv e toa {to vo nitu edna ekonomska granka vo zemjava nema evtina surovina.

“Pri~inata poradi koja re{iv da investiram vo otkupen centar za ovo{je i zelen~uk e toa {to vo svetot najbrzo i najdobro se prodava sve`o ovo{je i zelen~uk”, potencira [o{ev.

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

36м 7,90% 8,30% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

3м 1,46% 1,4% 0,46% 0,05%

6м 1,69% 164,6% 0,66% 0,09%

12м 2,02% 2,0% 0,99% 0,31%

нова цена

320,00 2.477,81 1.330,00 2.670,00 204,00

734,3

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

16.11.2011

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

3% 2%

1% 0% 01/10 03/10 05/10 06/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 Izvor: Dr`aven zavod za statistika

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд Отворен инвестициски фонд

Нето вредност

1M

Нето вредност 1M

3M 3M

6M 6M

1Y 1Y

YTD YTD

ЗА ДЕН

се однесуваат на

Илирика Југоисточна Европа

25.338.249,15

0,05%

-7,19%

-19,46%

-17,67%

-22,47%

15.11.2011

Илирика Глобал-Растечки пазари

44.785.110,59

2,79%

-0,85%

-11,13%

-16,59%

-18,96%

15.11.2011

Иново Статус Акции

17.098.837,87

-0,55%

-4,42%

-7,16%

-4,08%

-3,96%

15.11.2011

КД БРИК

39.476.134,33

3,72%

0,71%

-6,70%

-9,41%

-12,07%

15.11.2011

КД Нова ЕУ

19.495.758,83

-2,75%

-13,06%

-26,83%

-26,77%

-27,65%

15.11.2011

КБ Публикум - Балансиран

23.371.894,30

-0,47%

-6,26%

-12,88%

-11,69%

-12,12%

15.11.2011

КБ Публикум - Обврзници

34.898.604,04

0,35%

0,09%

0,92%

0,00%

0,00%

15.11.2011

Kompanii / Pazari / Finansii

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

PREGLED VESTI

OILKO PODELI DIVIDENDA OD 660.000 EVRA ZA 2010

M6 PRODADE 17,9% OD PIVARA ZA 34 MILIONI EVRA

JOSIFOVSKI DOBI 100.000 EVRA DIVIDENDA OD OILKO?!

Oilko kako komanditno dru{tvo so akcii e edinstvena vakva organizacija vo zemjava, a mo`ebi i na Balkanot. Pravnite eksperti velat deka komanditno dru{tvo so akcii e dru{tvo od eden ili pove}e akcioneri, koi mo`e da bidat komanditori i komplementari, a nivnata cel e steknuvawe profit

E

KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

dinstvenoto komanditno dru{tvo so akcii vo zemjava, Oilko, letovo podeli dividenda za 2010 godina vo bruto-iznos od 663.124 evra, poka`uvaat podatocite od Komisijata za hartii od vrednost. Ako se analizira akcionerskata struktura na Oilko, najgolem del od kola~ot nare~en dividenda zel Makpetrol, okolu 238.000 evra, kako najgolemiot akcioner i osnova~ na Oilko, so udel od 35,61%. Generalniot direktor na Makpetrol, pak, Andreja Josifovski, koj e eden od komplementarite na Oilko, poseduva 14,94% od akciite vo ova komanditno dru{tvo, so {to e najgolem poedine~en akcioner. Josifovski od dividendata na Oilko najverojatno dobil 99.000 evra bruto-iznos.

Ostanatite pari od dividendata zavr{ija vo racete na u{te nekolku akcioneri vo Oilko, koi poseduvaat pomalku od 5% od kapitalot na kompanijata. No, poradi zakonskite proceduri, nivnite imiwa ne smeeme da gi objavime.

Deka Oilko raboti so profit vo poslednite tri godini dokaz se i javno dostapnite finansiski izve{tai na dru{tvoto. Samo vo prvite devet meseci od godinava toa ostvari dobivka od okolu

650.000 evra. Minatata godina Oilko ja zavr{i so pozitiva od 722.715 evra, a 2009 godina so 594.730 evra.

[TO E KOMANDITNO DRU[TVO SO AKCII?!

Oilko, kako komanditno dru{tvo so akcii, e edinstvenata vakva organizacija vo Makedonija, a mo`ebi i na Balkanot. Pravnite eksperti velat deka vo regionot ne ~ule za primer na komanditno dru{tvo so akcii, kakvo {to e Oilko.

“So komanditnoto dru{tvo upravuvaat komplementarite.

Komanditorite nemaat pravo da upravuvaat so dru{tvoto.

Komanditorot u~estvuva vo pokrivawe na zagubite na komanditnoto dru{tvo do visinata na zapi{aniot vlog, ako poinaku ne e opredeleno vo dogovorot za dru{tvoto.

Komanditorot ne e dol`en da ja vrati primenata dobivka poradi podocne`na zaguba na komanditnoto dru{tvo”, pi{uva vo Zakonot za trgovski dru{tva.

Ekspertite, pak, dodavaat deka komanditnoto dru{tvo so akcii e dru{tvo od eden ili pove}e akcioneri koi mo`e da bidat komanditori i komplementari, a nivnata cel e steknuvawe profit. Чlenovi na vakvo dru{tvo mo`at da bidat i firmi i poedinci, so toa {to fizi~kite lica mo`e da bidat samo komplementari.

Spored podatocite objaveni od Komisijata za hartii od

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ 10 2.065,16 МБИД 2.215,63 ОМБ 119,30

-0.86% -0.28% +0.30%

Извор: Македонска Берза

DOW JONES

12.096,16

+0,14% +0,48%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 5.893,46

-0,67%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 724,11

-0,93%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

omanditno dru{tvo so akcii e trgovsko dru{tvo ~ija osnovna glavnina e razdelena na akcii i vo koe eden ili pove}e sodru`nici odgovaraat neograni~eno i solidarno za obvrskite na dru{tvoto, so siot svoj imot (komplementari), i nekolku sodru`nici koi imaat svojstvo na akcioneri, odgovaraat do iznosot na nivnite vlogovi i ne odgovaraat za obvrskite na dru{tvoto (komanditori).

So komanditnoto dru{tvo upravuvaat komplementarite, a nivnata cel e steknuvawe profit.

K

PREDNOSTI PORADI KOI KOMPANIITE OSNOVAAT KOMANDITNO DRU[TVO SO AKCII:

ograni~enata odgovornost; dano~ni pogodnosti i olesnuvawa; nezavisnost na menaxmentot od promena na partnerot.

vrednost, komplementari vo Oilko se generalniot direktor na Makpetrol, Andreja Josifovski, i Sa{a Leki}.

0,86%

Za da se bide ~len vo edno komanditno dru{tvo ne e potrebna soglasnost od komanditorite.

3.200

rometot vo industrijata vo septemvri godinava bele`i porast od 23,2% vo odnos na septemvri lani.

Spored podatocite na Dr`avniot zavod za statistika, prometot vo industrijata ostvaren na doma{niot pazar bele`i porast od 7,5%, a prometot na stranskite pazari porast od 35%. Prometot vo industrijata vo septemvri vo odnos na avgust 2011 godina bele`i porast od 14%, dodeka vo periodot januari-septemvri 2011 godina vo odnos na periodot januari-septemvri 2010 godina prometot bele`i porast od 25,1%.

BUGARIJA I ROMANIJA PRVI VO INTEGRIRANIOT PAZAR NA STRUJA

B

ugarija i Romanija od 2013 godina }e bidat eden obedinet pazar na elektri~na energija, otkriva Ivan Jotov, izvr{en direktor na elektroenergetskiot sistemoperator na Bugarija, vo ramkite na prviot regionalen samit na 12 prenosni operatori na elektri~na energija od Jugoisto~na Evropa, koj od v~era go organizira MEPSO. Od makedonskiot elektroprenosen operator velat deka tokmu integriraniot regionalen pazar na struja, kako i liberalizacijata na pazarot se klu~nite temi za koi dva dena debatiraa prvite lu|e na 11 prenosni operatori od Jugoisto~na Evropa.

“Site zavisime od toa kolku se pazarite otvoreni i kolku daleku e otidena liberalizacijata i vo drugite dr`avi od regionot. Ako odredeni sistemi ne se dovolno otvoreni, toga{ drugite sistemi imaat zaguba. Kosovo i Albanija s$ u{te ne se ni ~lenki na ENTSO E, doprva treba da ja ispolnat regulativata za da mo`at da pristapat kon ovaa organizacija na evropski prenosni sistem-operatori", veli generalniot direktor na MEPSO, Dejan Bo{kovski.

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda- 16.11.2011

МБИД

ОМБ

0,28%

3.000

2.600

2.200 2.000

2.400

1.800 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

2.200 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

NASDAQ 2.686,20

+1,09%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

BRAZIL BOVESPA 57.903,50

-0,61%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

FTSE 100 5.489,46

-0,51%

+0,20%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

HANG SENG 18.960,90

+0,08%

-1,38%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

-0,09%

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.822,19

SOFIX 332,68

-0,47%

-0,41%

Главен индекс на Загребската берза

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP 626,51

ATHEX 718,22

+0,06%

Привредна ба

379,00 Витал

1.583,00

145,00

Пивоварна Ла Истрабенз

2.780,00

Универзал бан

2.700,00

Техногас

4.802,00

+7.57% -3,57%

Лагуна

+9.13%

ХГ Спот

-12,48%

+19,85%

11,00

-30,95%

7,01

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

+12.560% -7,33%

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

100.85$/барел BRENT

111.08$/барел

Петрол

162,10

Интереуропа

0,90

+1,49% -0,98%

ПРИРОДЕН ГАС

3.43/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

314

+0,62% -0,89%

-2,37%

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

Профицио

12,56

+7,98%

OMB e sostaven od najlikvidnite obvrznici kotirani na Makedonska berza

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

-9,54%

Кредитна бан

-2,00%

SASX 10 866,36

Главен индекс на Белградската берза

17,99

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.882,70

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.676,39

BELEX15 532,83

+0,30%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

2.800

MBI 10 e sostaven od 10 najlikvidni akcii na kompanii kotirani MBID e sostaven od 15 najlikvidni akcii na kompanii kotirani na pazarot na javno poseduvani dru{tva na oficijalniot pazar na Makedonska berza

АЗИЈА ИНДЕКСИ

-0,92%

[TO E KOMANDITNO DRU[TVO

2.400

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.463,16

P

2.600

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

-0,38%

P

o vesta na holandskata kompanija Hajneken deka zaedno so Koka-Kola helenik }e otkupat 41,2% od vkupniot akcionerski kapital vo Pivara Skopje, grupacijata M6 informira deka nejziniot udel vo vkupiot paket-akcii za proda`ba e 17,9%, so vrednost od okolu 34 milioni evra.

“Pretstojnata promena na akcionerskata struktura vo Pivara Skopje e rezultat na zaemen dogovor me|u KokaKola helenik i Hajneken, investiciskata grupa M6 i ostanatite akcioneri vo kompanijata. Tie se dogovorija za ponatamo{en otkup na akciite od 41,2% od vkupniot akcionerski udel. Udelot na investiciskata grupa M6 vo vkupiot paket-akcii na proda`ba iznesuva 17,9%, so vrednost od okolu 34 milioni evra”, informiraat od M6.

Ottamu velat deka ovoj poteg doa|a po odlukata za strate{ko fokusirawe i investirawe vo ostanatite segmenti od svoeto rabotewe, osobeno vo vinarskata vizba Tikve{, ponatamo{no investirawe vo nejziniot rast i razvoj i pozicionirawe na regionalnite, evropskite i na svetskite pazari.

PROMETOT VO INDUSTRIJATA SO PORAST OD 23,2%

МБИ10

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.060,65

Spored finansiskiot izve{taj na Oilko, za 2010 godina e podelena bruto-dividenda od 663.124 evra. So ogled na udelot, Makpetrol dobil okolu 240.000 evra, a Josifovski re~isi 100.000 evra.

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.257,81

3.000

11

+1,95% -6,04%

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

ЗЛАТО 1771.30$/унца СРЕБРО 34.21$/унца БАКАР 7.619,75

МЕТАЛИ

-0,61% -0.73% -0,9%

АЛУМИНИУМ

2.025,00 ЧЕЛИК 525.00$/унца

+0,8% -1,0% /

СУРОВИНИ

+1,94% ПЧЕНИЦА 638.75$/бушел +0,00% КАФЕ 2.40 $/бушел +0,00%

ПЧЕНКА 645.25$/бушел

НИКЕЛ 17.747,50

-0,75% ШЕЌЕР +3,45% 27,25 СОЈА 1200.00$/бушел +1,65% КАКАО 2518.000$/буше

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Svet / Biznis / Politika

12

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

AVTOMOBILSKATA INDUSTRIJA VO EVROPA NA UDAR

PA\A PRODA@BATA NA AVTOMOBILI

Poradi lo{ata sostojba na evropskiot pazar, francuskite avtmobilski proizvoditeli Pe`o i Reno najavija namaluvawe na proizvodstvoto i na zalihite. Italijanskiot Fiat pak, se soo~uva so najgolemi zagubi vo poslednite 30 godini VASE CELESKA

E

celeska@kapital.com.mk

vropskite proizvoditeli na avtomobili pak se vo kriza. Gigantite Reno, PSA Pe`o-Sitroen i Fiat se soo~uvaat so zna~itelen pad na proda`bata vo Evropa zatoa {to kontinuirano opa|a ekonomskata doverba vo regionot i krizata poleka gi zafa}a i pogolemite ekonomii, kako Italija.

Od Evropskata asocijacija na proizvoditeli na avtomobili za Blumberg velat deka registracijata na novi vozila vo odnos na minatata godina opadna za 1,4%, na 1.040.000 vozila, a desetmese~nata proda`ba zabele`a pad od 0,9%.

Najgolem pad pretrpea avtomobilskite proizvoditeli na italijanskiot pazar, kade {to registracijata na novi vozila opadna za 5,5%. Od druga strana, najgolemite francuski proizvoditeli, Pe`o i Reno, najavija namaluvawe na proizvodstvoto i na zalihite. Italijanskiot Fiat pak,

se soo~uva so najgolemi zagubi vo poslednite 30 godini na doma{niot pazar, a istovremeno nastojuva da gi namali dolgovite.

Spored avtomobilskata asocijacija, vtoriot po golemina proizvoditel vo Evropa, Pe`o, vo poslednite tri meseci zabele`a pad na proda`bata od 6,4%, a konkurentot Reno ima pad od 2,6%. Proda`bata na avtomobilite na Fiat opadna za 10,2%.

Poradi lo{ata sostojba na pazarot, Pe`o-Sitroen, koj ima najgolem udel na pazarite vo Francija, Italija i vo [panija i e vtor po golemina proizvoditel na avtomobili vo Evropa, neodamna najavi deka }e go prekine proizvodstvoto vo Slova~ka. Od kompanijata soop{tija i deka }e otpu{tat 6.000 rabotnici, prete`no vo Francija, a istovremeno planiraat da gi namalat tro{ocite za 800 milioni evra.

PAD NA DOVERBATA PAD NA PRODA@BATA Avtomobilskata industrija vo Evropa pa|a tret mesec po red, {to za mnogu ekonomski analiti~ari pret-

PAD NA PRODA@BATA NA AVTOMOBILI VO EVROPA VO POSLEDNITE TRI MESECI 1. FIAT 2. MERCEDES BENC 3. PE@O 4. FORD 5. OPEL 6. RENO K

O

M

- 10,2% - 9,6% - 6,4% - 6,4% - 3% - 2,6% E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

stavuva znak deka zonata na evroto se dvi`i kon recesija. Ekonomskata doverba vo regionot padna na najnisko nivo vo poslednite dve godini, a biznis-raspolo`enieto na investitorite vo Germanija padna na najnisko nivo vo poslednite 16 meseci.

Analiti~arite na avtomobilskata industrija vo Evropa od kompanijata JD Power&Associates procenuvaat deka proda`bata na avtomobili vo Zapadna Evropa vo 2012 godina }e padne na 12,6 milioni vozila, {to e pomalku za 200.000 od isporakite koi se o~ekuvaat ovaa godina (12,8 milioni vozila). Za sporedba, vo 2010 godina vo Zapadna Evropa se prodadoa 13 milioni vozila. Gerpr A

S

K

O

manskiot gigant Dajmler AG, ~ija divizija Mercedes-Benc e tret po golemina proizvoditel na luksuzni vozila vo svetot, po BMV i Audi, zabele`a pad na proda`bata vo Evropa od 9,6%.

Amerikanskiot gigant Xeneral motors, ~ij glaven brend vo Evropa e Opel, zabele`a pad na evropskata proda`ba od 3%. Proda`bata na modelite na Ford motor vo Evropa se namali za 6,4%. Samo proda`bata na BMV se zgolemi za 2%.

SE O^EKUVA PONATAMO[EN PAD Folksvagen, najgolemiot proizvoditel na avtomobili vo Evropa, predupredi deka e mo`en ponatamo{en M

E

R

C

I

J

A

L

N

I

pad na pazarot na avtomobili vo Zapadna Evropa. “Rizi~nata situacija so dol`ni~kata kriza vo nekoi od zemjite od evrozonata i zavr{uvaweto na programite za subvencionirawe vo avtomobilskata industrija }e imaat negativno vlijanie na pobaruva~kata na novi vozila na mnogu od pazarite vo Zapadna Evropa�, izjavi glavniot izvr{en direktor na Folksvagen, Martin Vinterkorn.

Dodeka Folksvagen mo`e da go kompenzira bavniot rast vo Evropa so prisustvoto vo Kina, Brazil i na ostanatite brzoraste~ki pazari, proizvoditelite na avtomobili koi dominantno prodavaat vo Evropa se soo~uvaat so pogolemi te{kotii.

O

G

L

A

S

I

Svet / Biznis / Politika

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

13

DALEKU E KRAJOT NA TEHNOLO[KATA VOJNA ME\U SAMSUNG I EPL

TODORI] IMA TRI NEDELI DA JA UBEDI UPRAVATA NA MERKATOR!

e mo`e da se vidi krajot na vojnata za koristewe na tehnolo{kite patenti me|u Samsung i Epl. Ju`nokorejskiot proizvoditel Samsung, od neodamna najgolem proizvoditel na mobili telefoni vo svetot, i amerikanskiot gigant Epl go prodol`ija sudirot okolu dozvolite za koristewe na patenti, a sudskiot proces vo Avs-

reku ednoglasnata odluka na nadzorniot odbor na najgolemiot slovene~ki trgovski sinxir Merkator, & dozvoluva na hrvatskata kompanija Agrokor, vo sopstvenost na Ivica Todori}, kako potencijalen kupuva~ tri nedeli da pregovora so upravata na Merkator.

Slovene~kite mediumi pi{uvaat deka ovie trinedelni pregovori ne zna-

N

tralija s$ u{te e daleku od re{avawe.

Avstraliskiot sud go zaka`a za mart 2012 godina slednoto ro~i{te povrzano so posledniot telefon od labaratorijata na Epl - Ajfon 4S. Epl se brani od obvinenieto deka ilegalno koristi patenti na Samsung pod licencata FRAND (Fair, Reasonable And Non Discriminatory) i naveduva deka

Samsung ima dogovor so kompanijata Kvalkom, koja izrabotuva mre`ni ~ipovi za Ajfon, na toj na~in {to koristeweto na spornite patenti e legalno vrz osnova na toj dogovor.

Epl, pak, go obvinuva Samsung deka koristel negovi patenti za proizvodstvo na tablet-uredot Galaksi tab, za ~ija sudbina treba da se odlu~uva na 25 noemvri.

P

~at deka Merkator taka lesno }e padne vo racete na Todori}, bidej}i nema da dojde do potpis na kupoproda`en dogovor i negova realizacija.

Osven kratkoto soop{tenie za javnosta, od Merkaor ne soop{rtija pove}e detali od sostanokot na nadzorniot odbor. Nadzorniot odbor na Merkator mu dodeli na Agrokor i partnerite tri nedeli, so cel potrebnite

informacii za namerite na Todori} da gi ima na 2 dekemvri, samo dva dena pred parlamentarnite izbori vo Slovenija. Direktorot na Merkator, @iga Debeqak, za slovene~kite mediumi izjavi deka toj i upravata sakaat da gi zako~at pregovorite so uslovuvawe na dlabok pregled na kompanijata i da sklu~at posebni dogovori so kupuva~ite i prodava~ite na akcii.

PROBLEMI PO PRINCIPOT NA VRZANI SADOVI

KRIZATA SE DVI@I KON SRCETO NA EU

Zati{je pred bura. Se o~ekuva vtoriot bran na evropskata ekonomska kriza od periferijata kon srceto na Evropa. Poradi ekonomskiot pad na Italija, posledicite prva gi po~uvstvuva Avstrija, a sledna na udar e Belgija, koja e i vo politi~ka kriza

E

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

vropa povtorno tone vo recesija, a ekonomskata kriza po~na da se dvi`i kon centarot na EU. Ako prvi na udar bea perifernite zemji, Grcija, Irska, Portugalija, [panija, popularno nare~eni PIGS, kon ovaa grupa se priklu~i i Italija, poradi {to sega i Avstrija e napadnata od dol`ni~kiot virus.

Avstriskata ekonomija ve}e gi po~uvstvuva efektite od italijanskata ekonomska i politi~ka kriza, a toa go zabele`aa i svetskite agencii za krediten rejting, koi najavija nova poseta na Viena. Ako Avstrija pretrpi ekonomska {teta, toa direktno mo`e da viljae i na germanskata ekonomija, koja zaedno so francuskata ve}e gi ~uvstvuva {tetite {to im gi nanese gr~kata kriza. Sledna na spisokot e i Belgija, koja iako e mala, taa go pretstavuva srceto na EU. Na udar se i Ungarija i Polska, koi spored evropskite lideri, malku pravat za da go namalat dr`avniot dolg.

I najnovite podatoci za sostojbata na ekonomijata vo EU, {to v~era gi objavi evropskata statisti~ka slu`ba Evrostat, uka`uvaat deka zemjite od evrozonata povtorno tonat vo recesija kako posledica na seriozno kratewe na dr`avnite tro{oci, namalenata potro{uva~ka na doma}instvata i padot na obemot na bankarskoto kreditirawe.

Spored najnovite podatoci na Evrostat, ekonomijata vo evrozonata vo tretiot kvartal zabele`ala rast od samo 0,2%, isto kako i vo periodot april-juni 2011 godina, no e zabele`ano namaluvawe na bruto-doma{niot proizvod vo Italija i vo Holandija. Najzadole`nite zemji vo Evropa, Grcija (so dolg od 162% od BDP, odnosno 350 milijardi evra) i Italija (so dolg od 120% od BDP, odnosno 1.900 milijardi evra), se borat da vospostavat red vo svojot dvor so novite tehnokratski vladi.

V~era vo Grcija o~ekuvano be{e da & se izglasa doverba na novata vlada na ~elo so Lukas Papadimos, koja }e rakovodi so zemjata do parlametnarnite izbori, planirani za fevruari 2012 godina. Edinstvena zada~a {to ja ima ovaa koaliciona vlada e da gi implementira merkite usloveni od EU

za da mo`e Grcija da ja dobie potrebnata finansiska pomo{ i da izbegne bankrot.

Vo Italija, pak, v~era be{e pretstaven noviot kabinet na vladata na Mario Monti, koj posle nekolkudnevnite razgovori so politi~kite, biznis i sindikalni lideri vo dr`avata go pretstavi i noviot finansiski plan za izlez na zemjata od dol`ni~kata kriza.

AVSTRIJA VO NEVOLJA PORADI ITALIJA Avstriskata ekonomija s$ u{te ima najvisok rejting, no vo posledno vreme s$ poglasni se somne`ite deka toa nema taka da ostane. Analiti~arite smetaat deka Viena ne {tedi tolku kolku {to mo`e, a mnogu pogolem problem pretstavuva tesnata povrzanost na ekonomiite na Avstrija i Italija.

Krizata vo Italija e i glavnata pri~ina za {pekulacijata deka na Avstrija mo`e da & bide namalen vrvniot krediten rejting, a ovaa informacija ja podgrea i faktot deka avstriskite banki poseduvaat italijanski dr`avni obvrznici vo vrednost od 16,5 milijardi evra.

Efektite od povrzanosta so italijanskata ekonomija ve}e se gledaat. Edna od najgolemite avstriski banki, Bank Austria, koja e vo sopstvenost na Uni kredit bank od Milano, dobi ponizok rejting, bidej}i mati~nata banka zabele`a zaguba od 10 milijardi evra vo tretiot kvartal godinava.

Iako sostojbata so buxetot vo Avstrija ne e tolku lo{a kako vo nekoi drugi zemji od Evropa, pretsedatelot na nadzorniot odbor na avstriskata centralna banka Klaus Rajdl, procenuva deka sostojbata mo`e nabrzo da se vlo{i. Ve}e od 2012 godina dr`avniot dolg na zemjata mo`e da porasne za 2% i da nadmine 74% od BDP. Dokolku se dodadat i dolgovite na avstriskite `eleznici i u{te nekoi dr`avni pretprijatija, dr`avniot dolg mo`e da dostigne 85% od BDP vo 2012 godina i 87% od BDP vo 2013 godina.

BELGIJA GI URIVA SITE REKORDI SO BEZVLASTIE Ve}e 20 meseci Belgija se soo~uva so politi~ka kriza, a kako rezultat na toa s$ u{te ne mo`e da formira vlada. Stradaat nejzinata ekonomija i buxetot, a dolgovite s$ pove}e se zgolemuvaat. Dvete partii na Zelenite,

2012 - DRAMATI^NA GODINA ZA EVROPA o vtorata ekonomska prognoza za 27 zemji-~lenki na EU za ovaa godina, Evropskata komisija predupreduva na silno zabavuvawe na ekonomiite vo evrozonata vo 2012 godina.

Najzagri`uva~ka e situacijata vo Grcija, Italija i vo Portugalija.

Ekonomskiot rast vo zemjite od evrozonata vo 2012 godina }e iznesuva samo 0,5%. Ova e dramati~en pad vo odnos na

poslednata prognoza vo maj godinava, koga predvideniot rast na ekonomiite vo evrozonata iznesuva{e 1,8%.

Prognozite na Komisijata odat vo nasoka na verojatno vra}awe na recesijata, a toa go potvrdi i evrokomesarot za ekonomski i monetarni pra{awa, Oli Ren, koj izjavi deka “ekonomskiot rast vo Evropa e zabaven i postoi rizik od nova recesija�.

V

BUXETSKI DEFICIT NA ZEMJITE OD EVROZONATA -1.00

-3.00

-5.00

-7.00

-9.00

-11.00

-13.00

Irska

-14.70

Grcija

-12.20

[panija

-10.10

Francija

-8.20

Portugalija

-8.00

Slovenija

-7.00

Holandija

-6.10

Slova~ka

-6.00

Belgija

-5.80

Kipar

-5.70

Avstrija

-5.50

Italija

-5.30

Germanija

-5.00

Finska

-4.50

Malta Luksemburg

-15.00

-6.9% prosek na buxetski deficit vo evro zonata

-4.40

Limit spored EU

-4.20

ednata od ju`niot del na zemjata, kade {to se zboruva francuski, i drugata od severniot, kade {to se zboruva holandski, u~estvuvaa vo pregovorite za dr`avnata reforma, no s$ u{te ne e sigurno deka }e bidat del od novata vlada.

Vo igra ostanuvaat i natamu socijalistite, liberalite i hristijanskite demokrati od dvata dela na zemjata.

So novata dr`avna reforma vo Belgija }e dojde do decentralizacija. Toa zna~i deka namesto centralnata vlast vo Brisel da odlu~uva, na primer, za subvenciite, vo idnina }e odlu~uva regionalnata vlast.

Edna od najva`nite i najitni zada~i na novata belgiska vlada }e bide buxetot za narednata godina. Do 2015 godina treba da se

za{tedat vkupno 24 milijardi evra.

Zadol`uvawata na Belgija iznesuvaat 100% od BDP na zemjata. Poradi toa finansiskite pazari budno ja sledat situacijata.

Prvata banka koja proglasi bankrot poradi dol`ni~kata kriza e tokmu belgiskata banka Deksia, koja sega e ostavena na milost od dr`avata.

0,2%

iznesuva ekonomskiot rast na zemjite od evrozonata vo tretiot kvartal

85%

od BDP mo`e da dostigne dr`avniot dolg na Avstrija

100%

od BDP iznesuva dr`avniot dolg na Belgija

Svet / Biznis / Politika

14

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

SVET

0-24

...VREMENSKA NEPOGODA

...PROTESTI

...OKUPIRAJ GO VOLSTRIT

Poplaveni iljadnici avtomobili na Honda

Doktorite na ulica vo Barselona

Del od demonstrantite se vratija!

svedo~i ovaa fotografija snimena od helikopter.

zdravstveniot sistem.

deka demonstrantite ne mo`e da prestojuvaat tamu.

olemite poplavi koi neodamna go zafatija Tajland im soztotina doktori i drugi medicinski rabotnici poslednite a demonstrantite od dvi`eweto “Okupiraj go Volstrit” im Gavtomobili. dadoa seriozni problemi na japonskite proizveduva~i na Sdva dena protestiraat vo beli mantili niz ulicite na Nbe{e dozvoleno da se vratat vo parkot vo Wujork, no bez Najmnogu e pogodena fabrikata na Honda, za {to Barselona, [panija, poradi krateweto na tro{ocite vo {atori. Kampot be{e ras~isten otkako Vrhovniot sud presudi

PRA[AWE NA DEN E KOGA ]E BIDE SOBOREN RE@IMOT VO SIRIJA

BA[AR AL ASAD JA GUBI SILATA

Ba{ar al Asad e problemati~en edinstveno od politi~ka gledna to~ka. Sirija ima nafta samo za interna upotreba. Procenkite na ekspertite se deka do krajot na 2012 }e stane neto-uvoznik na nafteni derivati. Specifi~na e strate{ki povolnata polo`ba na Sirija, osobeno vo delot na Golanskata Visoramnina i na granicata so Turcija, kade {to s$ u{te se vodi spor za nekolku oblasti

A

DEJAN AZESKI

ko se sudi po sudbinata na Gadafi, Mubarak, Ben Ali, izvesno e deka }e se stavi kraj i na ~etirideceniskoto vladeewe na semejstvoto Asad vo Sirija. Na Ba{ar al Asad, koj ja dr`i foteljata od 2000 godina, mu se brojat denovite. V~era{niot napad na eden od centrite na Siriskata razuznava~ka slu`ba e jasen signal deka Asad, mnogu sli~no na Gadafi pred nekolku meseci, po~nuva da gi gubi poziciite i da gi ispu{ta koncite od race. Al Xezira mu dava zna~ewe na napadot bidej}i, kako {to velat, ova ne e prv napad od vakov tip, no napad vo glavniot grad i toa vo centarot na slu`bite za bezbednost navistina poka`uva so kolkavi problemi se soo~uva vlasta.

Od 26 januari (oficijalniot start na antivladinite protesti) dosega vo Sirija se zaginati nad 3.500 demonstranti, a edinicite lojalni na Asad koristat i te{ka artilerija protiv sopstveniot narod, {to im dava argument plus na agitatorite za stranska voena intervencija vo zemjata po modelot na taa vo Libija. Na stavot na Arapskata liga za demokratski promeni vo zemjata javno se pridru`i i jordanskiot kral, Abdula, koj e prviot arapski lider {to li~no se zalo`i protiv re`imot na Asad.

Liderot na siriskiot opoziciski sovet, profesorot Galion, nekoga{niot francuski u~enik,

koj e poznat po svojata teza za mitskata iranska zakana po zemjata, veli deka nemirite se inicirani, re`irani i pomognati od Zapad.

Toj samo fiktivno go pretstavuva muslimanskoto bratstvo od regionot, a vsu{nost, se bori za promena na vlasta i za pozicijata na Sirija vo svetskata geopolitika. So pa|aweto na Sirija i doa|aweto na vlast na antiiranski ideolozi, od tipot na Galion, }e se stegne dokraj jaremot okolu vratot na Mahmud Ahmadinexad vo Iran. Toa pak, }e ja zajakne pozicijata na Turcija vo regionot.

Ba{ar al Asad e problemati~en edinstveno od politi~ka gledna to~ka.

Sirija ima nafta samo za interna upotreba. Procenkite na ekspertite se deka do krajot na 2012 }e stane neto-uvoznik na nafteni derivati.

Specifi~na e strate{ki povolnata polo`ba na Sirija, osobeno vo delot na Golanskata Visoramnina i na granicata so Turcija, kade {to s$ u{te se vodi spor za nekolku oblasti.

KAKO PO^NAA PROTESTITE? Pod vlijanie na Arapskata prolet (~ij najgolem poddr`uva~ e i Turcija), na 26 januari godinava se detektirani prvite protesti “za pogolemi gra|anski prava”. Od po~etokot na fevruari se bara i pa|awe na re`imot na partijata Bat, koja vladee od 1963 godina. Vo mart eden od buntovni~kite voda~i, Suhair Atasi, povikuva na egipetsko i tunisko scenario. Na 14 april smeneta e cela vlada i na funkcijata premier e postaven Adel Safer, po {to sleduvaat brojni apsewa. Gradot Derea (buntovni~ko sedi{te) e pod postojana opsada na siriskata armija i e otse~en od komunikacija i dotur na resursi. SAD vovede sankcii na 18 maj, so {to i oficijalno e obznaena zapadnata poddr{ka na buntovnicite.

REXEP TAIP ERDOGAN PREMIER NA TURCIJA

Sirija e na rabot na no`ot, a Asad se hrani so krv.

ZABRANA ZA YOU TUBE, FACEBOOK, GOOGLE, AMAZON.... o brojnite demokratski reformi na po~etokot od ovoj milenium i na negovoto vladeewe, Ba{ar al Asad vide deka, sepak, diktatorskiot stil na vladeewe na negoviot tatko e poadekvaten i poefektiven za bliskoisto~nite priliki, pa re{i da go primeni na delo. Prvi na udar bea najpoznatite svetski internet-stranici, za koi re`imot smetal deka mo`e da pretstavuvaat seriozno oru`je za antidr`avna i antire`imska propaganda. Me|u cenzuriranite i celosno blokirani stranici deneska se Gugl (Google), Fejsbuk (Facebook), Jutjub (You Tube).

P

Ako Ba{ar al Asad ja zagubi pozicijata pretsedatel pod pritisok na demonstrantite, toa }e zna~i kraj na 40-godi{noto vladeewe na negovata familija. Ba{ar, roden vo 1965 godina, ja nasledi funkcijata od svojot tatko vo 2000 godina i mestoto generalen sekretar na vladeja~kata partija Bat. Tatko mu gi izvr{uval istite funkcii od 1970 godina, koga bilo ozakoneto negovoto militaristi~ko vladeewe.

Hafes al Asad so krvav prevrat vo 1970 godina, nare~en dvi`ewe za korekcija, ja zazede vlasta.

Asad }e bide zapameten po antiizraelskata i antizapadna politika, koja }e kulminira so koordiniraniot zaedni~ki i iznenaden napad so Egipetskata armija na Golanskata Visoramnina i na Sinajskiot Poluostrov vo 1973 godina. Vsu{nost, ova }e pretstavuva i negov najgolem neuspeh, bidej}i Izrael, iako iznenaden, }e uspee da se koordinira i predvoden od podocne`niot premier Ariel [aron }e im nanese ogromen poraz i na Sirijcite i na Egip}anite istovremeno.

Odnosot Sirija–Liban isto taka e

osetliva to~ka na Bliskiot Istok.

Asad postariot tamu isprati 40.000 vojnici vo 1976 godina za da ja osiguri pobedata na prosiriskata frakcija vo Libanskata gra|anska vojna. Ova }e pretstavuva voved vo 30-godi{na okupacija na sosednata zemja. Sepak, najkrvavata epizoda vo vladeeweto na semejstvoto Asad e masakarot vo Hama, centarot na opoziciskoto dvi`ewe Muslimansko bratstvo. Procenkite se deka brojot na zaginati i likvidirani buntovnici e me|u 10.000 i 25.000 (oficijalni podatoci ne postojat). Po 1990 godina e zabele`ana drasti~na promena vo nasokata na politikata na Hafes al Asad. Toj }e bide otvoren poddr`uva~ na SAD vo Prvata zalivska vojna vo 1990 godina i vo toa ime }e po~nat pregovori so Izrael. Po smrtta na Hafes vo juni 2000 godina, Ba{ar al Asad, oftalmolog koj nikoga{ ne bil zainteresiran za politika, doa|a na funkcijata po slu~ajnost (negoviot postar brat i kandidat za naslednik, Basel al Asad, zaginal vo soobra}ajna nesre}a vo 1994 godina) i po~nuva era na demokratizacija i otvorawe kon Zapad. Sepak, po

izraelskoto bombardirawe na celi vo Sirija (za koi se tvrde{e deka se kampovi za obuka na teroristi) i po obnovuvaweto na otporot vo 2005 godina preku Mi{el Klio, vode~ka figura na otporot, koj povika na radikalni demokratski promeni, Asad odlu~uva da vodi popretpazliva nadvore{na politika i reformite da gi ograni~i samo na ekonomskiot del, poto~no vo delot na slobodniot pazar.

Za vreme na Vtorata zalivska vojna vo 2003 godina, koga so amerikanskobritanska voena intervencija be{e simnat re`imot na Sadam Husein, tokmu Sirija i Asad bea najgolemi poddr`uva~i na partijata Bat na Irak. I vo toj moment odnosite na relacija Damask-Zapad bea pove} e od zategnati, no toga{nata silna pozicija na Ba{ar al Asad i pretpazlivosta na SAD da ne otvora tret front, pokraj tie vo Avganistan i vo Irak, ja prodol`i agonijata na Sirija za u{te sedum godini.

I pokraj povlekuvaweto na 14.000 ostanati trupi od Liban vo 2005 godina, Asad ne uspea da gi podobri odnosite so Izrael i so SAD.

Feqton

KAPITAL / 17.11.2011 / ^ETVRTOK

15

LONDONGRAD – OD RUSIJA SO KE[: INSAJDERSKA PRIKAZNA ZA OLIGARSITE Po~ituvani ~itateli, vo sorabotka so izdava~ite AEA, “Kapital” vi go pretstavuva vozbudliviot bestseler na Mark Holingsvort i Stjuart Lensli, “Londongrad - od Rusija so ke{“. Ne ja propu{tajte neverojatnata prikazna za toa kako London stana dom na ruskite superbogata{i, raska`ana za prv pat i bazirana vrz vistinski likovi i nastani. Ultravozbudlivo ~etivo za `ivotot protkaen so neviden luksuz, ubavi `eni, privatni avioni, megajahti, najdobrite svetski fudbaleri i telohraniteli vo crni “renx-roveri” so neprobojni stakla

Patarkatsi{vili be{e najbliskiot prijatel i najva`niot deloven partner na na Berezovski

A NA PUTIN T A K T S I ^ : 3 A V A GL

BILET VO EDNA NASOKA

Vo racete r na kontroverzniot r r oligarh r Berezovski r televizijata j stana instrument za destabilizacija b j na re`imot na porane{niot razuznava~. No, zaludno. Zborovite na Putin u{te dolgo mu odyvonuvaa vo glavata koga od avion ja gleda{e Moskva za posleden pat

P

a ta r ka tsi { v il i mu be{e najblizok prijatel na Berezovski i daleku najva`en deloven partner. Bea kako bra}a. Poznat kako Zapla{uva~ot vo vnatre{niot krug na Berezovski, Patarkatsi{vili gi implementira{e site svoi najkontroverzni komercijalni {emi. Pameten, strateg-biznismen, sekoga{ be{e toj {to gi nao|a{e parite.

Badri Patarkatsi{vili e roden vo Tbilisi vo oktomvri 1955 godina, vo semejstvo na evrejski Gruzijci. Tivok, skromen, u~en i vistinski cionist, Badri, ~ie ime vo prevod zna~i sin na nizok ~ovek, se razlikuva{e po mnogu ne{ta od svojot najdobar prijatel. Na Berezovski negovoto evrejsko poteklo mu odgovara{e i mu obezbeduva{e delovni i politi~ki mo`nosti. Za Badri, toa go definira{e nego samiot, a be{e i dlaboko involviran vo izraelski dobrotovorni organizacii. Osven toa, za razlika od svojot blizok prijatel, Badri sekoga{ pretpo~ita{e da `ivee vo senka i odbegnuva{e da bide vo centarot na vnimanieto re~isi celiot svoj `ivot. Ja mraze{e politikata i vnimanieto na mediumite i nekako ne mu be{e vo prirodata koga podocna se izdigna i stana klu~na figura vo treskavi~nata politika na Gruzija.

Bistar i ambiciozen, Badri prvpat se vraboti vo edna tekstilna fabrika vo Gruzija, kade {to se izdigna do funkcijata zamenik-direktor na kombinatot. Po raspa|aweto na Sovetskiot Sojuz fabrikata be{e privatizirana na inicijativa na Badri i taa stana privatna kompanija pod imeto Maudi manufakturing, koja toj ja prezede.

Vo tekot na 90-tite godini Badri stana kosopstvenik na re~isi site kompanii na Berezovski i sekoga{ be{e na direktorski pozicii. Eve kako rabotea tie: Berezovski be{e toj {to generira{e golem broj idei, a potoa Badri odlu~uva{e dali tie se ekonomski opravdani i profitabilni. “Badri gi zaraboti site pari na Boris”, objasni eden porane{en sorabotnik koj gi poznava dobro i dvajcata. “Badri be{e negov deloven mentor. Bez nego Boris }e be{e nikoj i ni{to. S$ u{te }e be{e diler na koristeni vozila...

Boris e nesposoben da sklu~i zdelka i da gleda niz ne{tata. Nema nitu trpenie, nitu koncentracija. Toj isto taka e lo{ procenitel na lu|eto. No, Badri e ona vistinskoto. Gi proveruva finansiskite detali i pravi tie da se ostvarat. Tie imaa simbiotska povrzanost i se dopolnuvaa eden so drug. Badri be{e negov edinstven vistinski deloven partner. Bea mnogu,

mnogu bliski”.

Aleksandar Kor`akov, porane{en {ef na Slu`bata za bezbednost na pretsedatelot, izjavi: “Oficijalnata pozicija na Badri vo toa vreme be{e zamenik-pretsedatel na upravnot odbor na Logovaz. Vsu{nost, negova odgovornost be{e da go obezbeduva vra}aweto na dolgovite i za{tita od gangsterite”.

Prvata sorabotka na Badri so Berezovski be{e vo 1990 godina, koga stana regionalen direktor za Kavkaz na Logovaz, kompanijata na Berezovski za distribucija na avtomobili. Vo 1992 godina stana zamenik-pretsedatel

Koga potona nuklearnata podmornica Kursk televizijata na Berezovski emituva{e vesti so intervjua so `enite i so sestrite na mornarite koi go napa|aa Putin za nekompetentno spravuvawe so incidentot. Vo me|uvreme, Putin be{e na odmor na Crno More i be{e viden kako skija na voda istovremeno dodeka se emituvaa snimkite. Tragedijata prerasna vo golema politi~ka i PR-katastrofa.

i be{e nagraden so udel vo kompanijata od 3,5%. Edna godina podocna se preseli od Gruzija vo Rusija, prvo vo gradot Ljubertsi, a potoa vo stan vo Moskva. Otari Kvantri{vili, {ef na edna gruziska grupa na organiziraniot kriminal vo Rusija, ubien od rivalite vo 1994 godina, gi iskoristi svoite vrski so ruskata vlast za da mu obezbedi na Badri viza za prestoj vo Ljubertsi i vo Moskva.

Vo ORT, Badri i Berezovski nabrzo gi vkrstija me~ovite so Vladislav Listjev, eden od najpopularnite televiziski voditeli vo zemjata. Kako harizmati~na li~nost, toj be{e nazna~en od Berezovski za nov generalen direktor, no se skaraa poradi obidot na Listjev da stavi kraj na monopolot vo reklamiraweto. Radiospikerot veruva{e deka organiziraniot kriminal rakovodi so reklamnite kompanii, {to im nose{e prihod od milioni dolari, no negovata odluka da & se sprotistavi na mafijata ja plati so svojot `ivot.

Imeno, na 1 mart 1995 godina, samo nekolku nedeli otkako stana direktor, be{e smrtno zastrelan pred svojot dom. Badri be{e priveden poradi somnevawe za ubistvo, no podocna

be{e osloboden. Sepak, somnevawata za negova involviranost nikoga{ ne is~eznaa, iako toj sekoga{ tvrde{e deka FSB go scenirala ubistvoto za toj da bide obvinet.

KOGA SE S PRELEA ^A[ATA? Letoto 20 2000 godina Putin stanuva{e s$ poiritiran od na~inot na koj poiri Berezovski Berezovsk i Badri ja koristea ORT i nivnata nivnat mediumska imperija kako tap instrument za destabilizacija na instr negoviot re`im. Toa kulminira{e vo avgust, koga ko nuklearnata podmornica Kursk po potona, pri {to zaginaa site 118 ~len ~lenovi na ekipa`ot. Televiziskata stanica ORT emituva{e vesti st so intervjua so `enite i so sestrite na mornarite koi go napa|aa Putin za nekompetentno spravuvawe so incidentot. Vo me|uvreme, Putin be{e na odmor na Crno More i be{e viden kako skija na voda dodeka ORT emituva{e snimki od opasnite, ledeni vodi i od zagri`enite semejstva. Odbivaweto na Putin da go prekine odmorot naskoro ja pretvori tragedijata vo golema katastrofa i vo politikata i vo odnosite so javnosta.

Besen, Putin go obvini sopstvenikot na Kanal 1, Berezovski, za negativnata reporta`a za nastanot i mu telefonira{e za da se po`ali. Berezovski predlo`i sostanok, na {to Putin se soglasi. No, koga otide naredniot den ne be{e pre~ekan li~no od Putin, tuku od Aleksandar Volo{in, misteriozen, nedru`equbiv {ef na personalot. Volo{in porano go sovetuva{e Berezovski vo tekot na negovoto politi~ko “obrabotuvawe” na Jelcin, no sega, kako {ef na kabinetot na pretsedatelot, na svojot porane{en prijatel mu dade nedvosmisleno i ostro predupreduvawe: “Ima{ dve nedeli da gi prodade{ tvoite akcii od ORT ili }e te snajde ista sudbina kako i Gusinski”. Berezovski odbi i pobara sostanok so Putin li~no.

BEREZOVSKI JA NAPU[TA MOSKVA Tri dena podocna Berezovski be{e povikan da se sostane so pretsedatelot vo Kremq. Toa be{e `estoka karanica vo koja dvajcata se obvinuvaa me|usebno, lice v lice. O~igledno napnatiot Putin prvo go islu{a Berezovski kako ja zacvrstuva svojata odbrana vo vrska so reporta`ata na ORT. Spored Berezovski, pretsedatelot toga{ ladno gi povtoril zakanite iska`ani od Volo{in i svojot stav mu go dal na znaewe u{te pojasno: “Po~nuva{ borba so mene. Tvojot televiziski kanal intervjuira prostitutki koi velat deka se `eni i sestri na nastradanite”.

Berezovski odgovoril deka tie navistina se `eni i sestri na mornarite i deka ve}e dale intervjua na dr`avnata televiziska kompanija, no bidej}i taa ne gi emituvala, tie do{le vo ORT. Toa ne ostavilo nikakov vpe~atok vrz pretsedatelot: “Sakam dr`avata da ja kontrolira ORT”.

“Kako? “, pra{al Berezovski. “Taa mi pripa|a mene”.

“Nie }e ja prezememe kontrolata. Mora da ja prodade{“.

“Ne moram da ja prodadam”.

Pretsedatelot potoa stanal, mu rekol doviduvawe i izlegol. Toa bilo posleden pat {to razgovarale.

Potresen, Berezovski toga{ se soo~i so celata realnost na svojata odluka da go poddr`i Putin za pretsedatel.

Naskoro be{e povtorno ispra{uvan za navodna pronevera na finansiski sredstva na Aeroflot. Voznemiren, toj osiguri ORT da prodol`i so svojata

neprijatelska reporta`a za spravuvawe so katastrofata na podmornicata Kursk.

Otkako negoviot porane{en poddr`uva~ odbil da gi prodade svoite akcii od ORT i gi ignorira{e negovite zakani, Putin mu se obrati na Badri.

Vo taa faza dvajcata s$ u{te imaa prijatelski odnosi. Na Badri mu telefoniral {efot na FSB, Nikolaj Patru{ev, i go povikal vo svojata kancelarija.

Ottamu bil pridru`uvan do Kremq, kade {to bil pozdraven od netrpeliviot Putin. “Kakva ~udna igra igra Berezovski?”, pra{al. “Sakam i dvajcata da se ~istite od televizijata.

Nikoj nema pravo da rizikuva so televizijata”. Putin rekol deka tie mo`e da gi prodadat akciite, a so ministerot za mediumi, Mihail Lesin, da pregovaraat za cenata. Dodeka Badri zaminuval, pretsedatelot mu rekol deka tie se prijateli, no i deka ako toj ostane vo televizijata, }e stanat neprijateli.

Badri podocna se sostana so Mihail Lesin, koj ponudi 300 milioni amerikanski dolari za akciite na ORT, maksimalniot iznos {to bi mo`ela da go plati dr`avata. No, Berezovski s$ u{te odbiva{e da gi prodade akciite. Namesto toa, najavi deka }e gi stavi akciite vo eden fond koj bi bil menaxiran od grupa novinari i drugi pretstavnici. Toa be{e blef od koj ni{to ne proizleze.

Jazot me|u Putin i Berezovski sega ve}e ne mo`e{e da se nadmine. Vo oktomvri 2000 godina eden novinar go pra{a Putin za negoviot porane{en poddr`uva~. “Dr`avata ima lastegarka vo nejzini race koja se koristi da udrite samo edna{, no vo glavata”, odgovori. (Podocna polunasmean, na novinarite im izjavi deka negoviot omilen xudo-zafat e takanare~eniot dea{ibati, brz napad koj go soboruva protivnikot.) Na 17 oktomvri medumskot tajkun be{e dva ~asa vo kancelarijata na Generalnoto javno obvinitelstvo vo Moskva, soo~uvaj}i se so ponatamo{no

25

LITERATURA ZA RAZLI^NI VKUSOVI Od 2000 godina navamu AEA izdava~i objavuva knigi od razni oblasti: proza, poezija, literatura za mladi, publicistika, popularna psihologija, ezoterija... Proda`niot salon Egipetska sonuvalka vo centarot na Skopje izobiluva so bogata literatura – od sovremenite makedonski pisateli, preku angliskite klasici, s$ do detskata literatura, seto toa po dostapni ceni.

• Od doma{nite avtori AEA izdava~i gi objavila Bo`in Pavlovski, Mateja Matevski, Mitko Maxunkov, Eftim Kletnikov, Radovan Pavlovski, Tome Arsovski...

• Od stranskite X.R.R. Tolkin, K.S. Luis, Malkolm Gladvel, Kaled Hoseini, Jasmina Kadra, Kormak Mekkarti, Xered Dajmond, Karla del Ponte... Prevodot na trilogijata “Gospodarot na prstenite” od Tolkin be{e vistinski hit pred nekolku godini i e proekt kakov {to retko bele`at izdava~ite vo zemjava.

• Pred dve godini vo Skopje go pre~eka i dobitnikot na Bukerovata nagrada, Tomas Kenili, avtorot na “[indlerovata arka (lista)”, izdanie isto taka na AEA.

ispra{uvawe za navodite vo vrska so Aeroflot.

Edna nedela podocna Berezovski se ka~i vo svojot privaten mlazen avion “bombardier global ekspres” za da leta od Moskva vo Nica, relacija na koja ima{e letano stotici pati.

Vo ovaa prigoda, sepak, nema da ima povraten let. @ivotot na ovoj ruski najkontroverzen oligarh ve}e nikoga{ nema da bide ist.

(PRODOL@UVA) VO UTRE[NIOT BROJ: PRVA GRI@A NA BEREZOVSKI PO ZAMINUVAWETO OD RUSIJA BE[E KAKO DA SI GO ZA[TITI BOGATSTVOTO. SLEDUVA NOVOTO POGLAVJE OD “LONDONGRAD”

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S