422-06.12.2011

вторник. 6 декември. 2011 вто. max. 110 C min. 00 C

сре. max. 70 C min. -80 C

чет. max. 60 C min. -80 C

МБИ 10

2.037,46

+0.69%

Извор: Македонска Берза

МБИД 2.158,16

+0.28% %

ОМБ

120,16

+0.19%

ЕМУ

€

61,51

САД

$

45,52

Курсна листа на Народна банка на Македонија

ЖИВКО МУКАТЕОВ: НЕ ВЕРУВАМ ДЕКА ЕВРОТО ЌЕ ПАДНЕ 2 Се помасовна побарувачка за денари. Граѓаните се ослободуваат од еврата 11

На кого му одговара домашното млеко да биде неквалитетно?! 8

ПЕТЕР ФРАНКЕЛ: ВО СЛОВЕНИЈА ПОБЕДИ БОЈКО БОРИСОВ 12

“КАПИТАЛ” ЕКСКЛУЗИВНО НА 20*ТИОТ СВЕТСКИ КОНГРЕС ЗА НАФТА ВО ДОХА ВО КАТАР 2-3 Во неликвидноста ќе се удават многу македонски компании 9

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

број 422 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

ХАГ ПРЕСЕЧЕ

ГРЦИЈА ЈА ПРЕКРШИ ВРЕМЕНАТА СПОГОДБА МАКЕДОНИЈА ВЧЕРА ОБЕДИНЕТА

Никола Груевски

премиер на Македонија Оваа пресуда дава нов позитивен импулс во амбиентот за одење напред во спорот за името и отстранување на блокадата. Таа е доказ дека Времената спогодба е жива, има правна сила и треба доследно да се почитува од сите на кои се однесува

Лукас Пападимос

премиер на Грција Треба да се дојде до заемно прифатливо решение за да се нормализираат односите меѓу двете соседни земји, а континуираните провокации не придонесуваат за тоа.

Бранко Црвенсковски

претседател на СДСМ СДСМ ја поздравува правичната и принципиелна одлука на Меѓународниот суд на правдата, но и ја повикува Влада да ја искористи како аргумент во остварувањето на стратешките цели, а не за евтин популизам

Пол Волерс

амбасадор на САД во Македонија Ставот на НАТО е познат. Македонија ќе може да стане членка на НАТО кога ќе се реши прашањето со името. Сега е вистинското време лидерите на Македонија и на Грција да вложат дополнителни напори и да го решат ова прашање

Штефан Филе

еврокомесар за проширување Ја слушнавме и ќе ја земеме предвид пресудата на Меѓународниот суд на правдата за примената на Привремената спогодба меѓу Македонија и Грција. Но, Европската комисија нема надлежност за ова прашање и нема да го коментира

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

Не верувам дека еврото ќе падне

“ генерален директор на Алкалоид

вторник 06/12/2011

КОМЕНТАР

Габриела Делова delova@kapital.com.mk

Сепак, правдата победи

А

ко за Македонија секогаш важеше судбината на Калимеро - „нема правда“ - вчера судот во Хаг го докажа токму спротивното. Македонија и македонскиот народ конечно можат да кажат дека правдата е задоволена. Меѓународниот суд на правдата покажа дека е сериозна институција, водена од правните аргументи и докази, а не од политичките влијанија. И иако Атина стравуваше дека ваквата одлука ќе ги вообрази Македонците, па пресудата владиниот кабинет на Грција ја слушаше заедно со потпретседателот на САД, Џо Бајден, македонскиот државен врв изненади со својата реторика, покажувајќи високо ниво на присебност и свесност за моментот на одлуката. Но, дури и во една таква присебна атмосфера не треба да се заборави да се потенцира дека оваа пресуда на Хаг значи и посебна афирмација на Времената спогодба. Тоа значи афирмација на фактот дека Грција не треба да ја попречува Македонија во нејзината интеграција во ниту една меѓународна организација, било тоа да е НАТО и Европската унија. Сега спорот си добива политички тек, но политиката веројатно ќе биде детерминирана од одлуката на Хаг. Можеби во таа насока оди и мекиот став на Грција дека прво ќе ја проучува пресудата, што остава впечаток дека Атина се повлекува, попушта и дава простор да се размислува дека нема да стави вето на 9 декември, кога Брисел треба да одлучи дали ќе даде датум за преговори или не. Дури и да не значи тоа дека Грција попушта, сепак, здравиот разум вели дека државниот врв во Атина треба да седне и здраво да размисли за понатамошното свое дејствување на меѓународен план. По економската криза, ова е уште пресуда која оди на штета на нејзиниот имиџ. Како и да е, тоа што во моментов за нас е пресудно е дека одлуката од Хаг создаде нов повод за големо обединување на јавноста. Македонија вчера беше обединета, а таквото обединување е катарзично за единството. Токму ваквото обединување околу крупните идеолошки прашања, како што е спорот за името и сите консеквенции кои произлегуваат од тоа, е стартна позиција за идниот прогрес на Македонија.

“

ЖИВКО МУКАЕТОВ

www.kapital.mk

Мора да бидеме реални и да се фокусираме кон базичните дејности, каде што има сигурен поврат на средствата, а ризикот мора да се сведе на минимум. За судбината на еврото одлучуваат луѓе коишто си ја знаат својата работа, така што не верувам дека така едноставно ќе се случи да падне валутата.

> БРОЈКА

Нема одлука во Халк банка за купување на Зираат

23.000 Т

урската Халк банка соопшти дека нема донесено одлука за купување на филијалата на Зираат банка во Македонија, јави Ројтерс. Сопственик на Зираат банка е турската државна банка Зираат. Соопштението е објавено на Истанбулската берза со цел да ги демантира информациите дека Халк банка во Македонија ќе ја преземе Зираат банка.

парчиња фармацевтски производи заплени Царината на граничниот премин Табановце. Стоката е откриена во патничко моторно возило со бугарски регистарски ознаки, управувано од бугарски државјанин. Цариниците во повеќе патни торби открија 275 пакувања со вкупно 23.050 капсули и таблети и 18 пакувања со 360 кесички чај.

39.000 милијарди дол за инвестиции во ене НА 20>ТИОТ СВЕТСКИ ЕКСКЛУЗИВНО "КАПИТАЛ" КОНГРЕС ЗА НАФТА ВО КАТАР

“Капитал“ Капитал“ преку својот новинар новин Катерина Попоска ексклузивно го следи 20-тиот Светски конгрес за нафта во Доха, Катар. На овој собир се кројат светските енергетски политики, се договараат најголемите инвестиции и се носат судбоносните решенија за следните 20 години Специјален известувач на „Капитал“ од Доха

Катерина Попоска

В

5.000

poposka@kapital.com.mk

о следните 25 години на светот му се потребни најмалку 39.000 милијарди долари за да се задоволи побарувачката за енергија, доминантно на нафта и на гас, истакна министерот за енергетика и индустрија на Катар, Мухамед бин Салех Ал Сада, на свеченото отворање на 20-тиот Светски конгрес за нафта, кој од 4 до 9 декември се одржува во Доха, Катар. Кралот на Катар, шеикот Хамад бин Калифа Ал Тани, најмалку 100 економски министри од целиот свет, 5.000 делагати и 600 акредитрирани медиуми од светот, меѓу кои и “Капитал”, под засилено полициско обезбедување вчера присуствуваа на отворањето на конгресот, кој се одржува во Националниот едукативен центар во Доха. Државната корпорација Катар петролеум е домаќин на конгресот. Емирот Ал Тани порача дека стабилното снабдување со енергија е една од најмоќните алатки за да се постигне стабилен економски раст. “Огромните резерви на нафта и гас, со кои располагаат земјите од Средниот Исток, н$ прават одговорни пред светот за креирањето стабилна, сигурна и ефикасна енергетска иднина. Богатите земји, кои произведуваат и се доминантни извозници на нафта и гас, се одговорни за постапките кои ќе се преземат во следните 20, па и 30 години. Енергетските решенија на водечките земји производители и извозници на нафта и гас, кои важат за цел свет, се базираат на три начела: соработка, иновации и инвестиции. Новите технологии и инвестициите се неопходни за да се задоволи растечката потрошувачка на нафта, гас и електрична енергија. Свесни сме дека глобалната

економска криза го доведува во прашање сигурното и стабилно снабдување со енергија во следните децении. Се надевам дека токму на овој конгрес ќе се изнајдат решенија како да се премостат тековните проблеми и да се зголемат инвестициите во нафтената и во гасната индустрија”, истакна Ал Тани. Светскиот конгрес за нафта постои од 1933 година и се одржува на секои три години. На него се кројат светските енергетски политики, се договараат мегапроекти во истражување и ископување нафта и гас. Министерот Ал Сада истакна дека речиси 55% од светските резерви на нафта и 40% од резервите на природен гас се наоѓаат во земјите од Средниот Исток. “Мора да носиме разумни решенија за сигурен енергетски пазар, што пак, ни овозможува одржлив економски раст. Но, мора да признаеме дека светот од 2008 година се соочува со најголемиот предизвик, а тоа е глобалната економска и финансиска криза. Енергетскиот пазар не остана имун на кризата, но убеден сум дека преку цврста соработа, паметни инвестиции и вложувања во обновливи извори на енергија ќе ја надминеме глобалната криза”, изјави Ал Сада. Министрите за нафта и енергетика од Иран, Кувајт, Бахреин и од Доха се едногласни дека од 2008 година цената на нафтата има постојани турбуленции и нагорни движења, што е сериозен сигнал дека сигурното производство и снабдување мора да добие сериозен третман пред да биде доцна. “Иако Средниот Исток не е погоден од глобалната криза, тоа не треба да н$ прави помалку песимисти дека сигурното снабдување со енергија е к лучно за опстанокот во следните децении. Светот

делегати се присутни на 20 Светски конгрес за нафта, кој годинава се одржува во Доха, Катар

200

нафтени компании од светот имаат свој штанд на саемот за нафта и гас, кој се одржува во рамките на Светскиот конгрес за нафта се соочува со многу несигурна енергетска иднина. До 2025 година очекуваме светската потрошувачка на енергија да се зголеми за 35% во однос на 2010 година. Иако парите сега се скапи, инвестициите и иновациите се клуч за светското закрепнување и за стабилен раст”, истакна министерот за нафта на Кувајт, Мухамед Мохан Ал Бусаири.

Андреја Јосифовски во Доха?!

А

кредитирани за учество на Светскиот конгрес за нафта во Доха од Македонија се и министерот за економија, Ваљон Сараќини; директорот на Агенцијата за странски инвестиции, Висар Фида; директорот на Макпетрол, Андреја Јосифовски и на Гама, Ратко Манов. Потврдено е само дека Сараќини е во Доха. Дали се пристигнати и другите нема официјални информации.

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Вељко Влаховиќ бр 11, (деловна зграда на Технометал Вардар АД, 2 кат) 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplati@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија) УРЕДНИЦИ Маја Бајалска, Александар Јанев, Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

> БРОЈКА

38,7%

порасна албанскиот извоз во Косово во првите десет месеци од годинава. Причината за растот е трговската блокада меѓу Србија и Косово. Извозот кон Косово учествува со 7% во вкупниот албански извоз. Ова треба да биде аларм за македонските компании да бидат побудни кон косовскиот пазар.

Алкалоид, пример како се успева во САД

А

лкалоид оваа година го има дуплирано извозот во САД, а нивната колекција Бекутан и чаевите од асортиманот на Good Nature можат веќе неколку години да се најдат на американскиот пазар. Пол Волерс, амбасадор на САД во Македонија, кој ја посети компанијата, смета дека ова е доказ дека, сепак, може да се успее на американскиот пазар, каде што критериумите се многу строги. „Алкалоид е многу добар пример како македонските компании може да се конкурентни“, рече Волерс. Живко Муакетов, претседател на управниот одбор на Алкалоид, вели дека компанијата има уште поамбициозни планови за меѓународните пазари. „Подготвени сме за предизвиците на времето и понатаму ќе растеме, ќе го прошируваме асортиманот и ќе ја претставуваме Македонија на меѓународните пазари“, рече Мукаетов.

3

> БРОЈКА

> БРОЈКА

милијарди долари достигна дефицитот во трговската размена во октомври. Вкупната вредност на извозот на стоки од Македонија во периодот јануари-октомври 2011 година изнесува 3,70 милијарди долари, а увозот 5,76 милијарди долари. Покриеноста на увозот со извоз е 64,3%. Во извозот најголемо е учеството на катализаторите на носачи со благородни метали или нивни соединенија, фероникелот, производите од железо и челик (валани производи), облеката и преработките од нафта. Во увозот најмногу се застапени платината и легурите на платина, необработени или во прав, суровата нафта, моторните возила за превоз на лица и електричната енергија.

изнесува растот на кредитите во вториот квартал од годинава. Иако е незначително поголем од претходните два квартали, сепак, во август бележи стагнирање. Народната банка оценува дека слабото кредитирање се должи на претпазливоста на банките и на квалитетот на кредитната побарувачка.

2,05

лари се потребни ергетика до 2035

лидери

+

ЗОРАН МИЛАНОВИЌ

У

ЗОРАН ЈАНКОВИЌ

М

• Во 2010 година, Катар имаше буџетски суфицит од 15,7 милијарди долари. Буџетските приходи изнесуваа 47,32 милијарди долари, а расходите 31,61 милијарда долари.

• Резервите на злато на Катар лани биле проценети на 31,2 милијарди долари.

• Катар е најбогатата зема во светот според резервите на гас, кои надминуваат 25,37 илјади милијарди метри кубни, трета според резервите на нафта, проценети на 25,38 милијарди барели, кои се доволни за следните 57 години.

• Бензинот во Катар е осум пати поевтин отколку во Македонија. Литар бензин во моментот чини помалку од еден риал (национална валута), што е околу 10 денари.

Катар, најбогата земја во светот

С

о БДП по жител од 179.000 долари во 2010 година, Катар е најбогата земја во светот. Има невработеност од 0,5%. Дури 69,8% од економијата отпаѓа на индустријата, а 30,1% на услугите. Инвестициите во БДП учествуваат со 36,5%. Просечниот годишен економски раст е 8%. Катар е една од најбрзорастечките економии во светот. Нафтата и гасот придонесуваат за тоа. Извозот минатата година изнесуваше 54,93 милијарди долари, што ја рангира земјата на 51 место во светот. Извезува ТНГ, нафтени производи, вештачки ѓубрива, челик, најмногу во

победник и губитник ПОБЕДНИК

спеа да ја симне ХДЗ од власт и тоа со убедлива победа и апсолутно мнозинство во хрватскиот Сабор, во што секако му помогнаа проблемите во партијата на Косор

инатата година Катар имал БДП по жител од 179.000 долари, со што е најбогата земја во светот. Нафтата и природниот гас со кои располага оваа арапска земја придонесуваат за галопирачкиот подем. Свесен дека овие изворите нема да траат вечно, кралот на Катар, 59-годишниот шеик Хамад бин Калифа Ал Тани, инвестира во три приватни фонда, кои се полнат токму со парите од продадената нафта и гас. Во 2005 година, емирот го основаше Катарскиот инвестициски фонд (Qatar Investment Authority), кој тежи околу 60 милијарди долари.

3,1%

Г

о направи тоа што не му успеа досега на ниеден друг политичар на Балканот, да добие премиерски мандат без зад него да стои моќна партиска машинерија

не им беше денот

АБДУЛАЌИМ АДЕМИ

М

инистерот за животна средина како да живее и работи надвор од Скопје, па го нема жив да се јави со став за тоа што ќе преземе за да спречи главниот град да се гуши во смог

Меѓународниот суд на правдата од Хаг, со кој претседава судијата Хисаши Овада, покажа дека навистина е бастион на прав правдата, барем на таа што се базира на пишани закони. Ова е првата меѓународна м институ институција која успеа да одолее одол на притисокот од наши нашиот противник во спорот спорот, Грција и успешно ХИСАШИ да ја спротивстави сиОВАДА лата на аргументите на злоупотребата на силата на нашиот јужен сосед, кој настапува од позиција на влијателна членка на меѓународните организации во обидот да н$ задржи подалеку од нив. Меѓународниот суд на правдата покажа дека не прави компромиси со правото, па не уважи ниту еден од контрааргументите и доказите на Грција. Особена тежина на пресудата & дава претседателот Овада, кој е поранешен јапонски дипломат и ова е порака дека е прочита прочитан карактерот на дипломатската офанзи офанзива на Грција против Македонија.

_

ГУБИТНИК ГУБИТ Премиерoт на Хрватска, Јадранка Косор, која ги брои последните денови на функцијата, не го прими благо поразот од парламентарните избори на кои граѓаните ја поддржаа коалицијата Кукурику. По објавувањето на првичните резултати, Косор не се одважи да им честита на победниците, туку истакна дека ова ЈАДРАНКА биле едни од најтешките избри при нерамноправна КОСОР трка и во состојба во која медиумите одамна ја прогласиле ХДЗ за губитник. Косор ниту вчера не сакаше да даде изјава за з медиумите. Наместо тоа, го пушти ссвојот сопартиец Владимир Шекс да ја правда пр за нејзиното однесување. Политич Политичките аналитичари од Хрватска најмног најмногу & забележуваат на Косор што таа во говорот кој го одржа по објавува објавувањето на првичните резултати најде вина ви во с$ друго освен во себеси. К Косор одржа мотивациски говор, кој според многумина укажува дека таа се плаши од масовно напуштање на ХДЗ поради големиот број корупциски афери кои ја тресат партијата, зачинети со изборниот неуспех.

мисла на денот Јапонија, Јужна Кореја, Индија, Сингапур и во Велика Британија. Најмногу увезува од САД, Германија, ОАЕ, Јужна Кореја, Велика Британија, Јапонија. Резервите на злато на Катар се проценети на 31,2 милијарди долари. Домашните инвестиции лани изнесувале 26,38 милијарди долари, а катарските инвестиции во странство 19,49 милијарди долари. Емирот од Катар поседува острови во Нов Зеланд и Австралија, купува земјишта, бачила, инвестира во енергетика, во земјоделство, во здравство, во образование, во туризам.

ЈАНЕЗ ЈАНША

Л

идерот на Словенечката демократска партија е поразен од милионерот Јанковиќ. И покрај очекувањата за победа, Јанша успеа да освои само 26 места во словенечкиот Парламент.

ЛУЃЕТО ТЕ СМЕТААТ ЗА ПАМЕТЕН САМО АКО УЧЕСТВУВАШ УЧ ВО НИВНАТА НИВ ЛУДОСТ ИЛИ ЛУДОС БАРЕМ ИМ ПОПУШТАШ. ПОПУШ

Алфонс Кар француски критичар и новелист

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

4

WWW.KAPITAL.MK

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ...

ФОТО НА ДЕНОТ...

Јавниот долг кај најзадолжените европски земји во 2012

(% од БДП)

А

ко ги следите светските трендови, добро е да знаете како изгледа iPhone 4 Diamond Rose, најскапиот телефон на светот, чија цена е неверојатни 5 милиони фунти. Можеби делува скапо, но маската на овој телефон е изработена рачно и на неа се сместени дури 500 дијаманти.

роценките за движењето на јавниот долг во 2012 година кај најзадолжените земји во Европа покажуваат дека Грција и понатаму останува најзадолжена земја, со долг од 183% од БДП. Веднаш зад неа е Италија со јавен долг од 121% од БДП.

Financial Review

Австралискиот весник го анализира односот на работодавците и нивните вработени и вечното несогласување кое владее меѓу овие две категории без разлика во каква состојба е компанијата.

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Се укина Агенцијата на Циле

2

та Ахмети им ја расипа дружбата на Груевски и на Цветковиќ иќ

3

Депозитите во банките стабилни абилни

4

Нема потрошувачка треска пред р д Нова година!

1.030.088.000

1.092.689.000

2,07

2,05

1,20

1,13 мебел

пијалоци

месо

%

обувки

3,91

%

1.866.248.000

4,18

облека

%

1.887.234.000

5,95

%

патнички возила

5,96

3.553.139.000

%

електрични апарати

6,53

3.805.145.000

%

5.411.350.000

7,09

5.420.924.000

%

5.942.746.000

7,60

лекови и козметика

Англискиот весник пишува за плановите и насоките на премиерот Камерун за справувањето со финансиската кризата и неговата моќ и способност за да ги оствари овие планови.

%

цигари

The Times

20,6

6.453.272.000

Ам Американскиот весник пишува за исходот од пи вчерашните избори вч во Русија кои покажаа слабости кај владејчката сл партија на чело со па Владимир Путун и Вл растечкото народно ра незадоволство во однос на не 2007 година.

20

Најмногу пари за храна, бензин и цигари! (во ден.)

овошје и зеленчук

T Wall Street The Th Jo o Journal

Куповната моќ на доволна за храна 6.914.709.000

Хр Хрватскиот весник ја ко коментира „големата по победа“ на опозициската коалиција во Хрватска ко со што се стави крај на осумгодишното владеење ос на ХДЗ исполнето со бројни ск скандали особено во последниот период. по

леб и пецива

Poslovni Dnevnik Po

18.774.666.000

светот низ медиумите...

горива и мазива

П

iPhone од 5 милиони фунти!

%

%

%

%

Податоците од Заводот за статистика за прометот во трговијата по производи во 2009 година од 90.960.973.000 денари, за кога е последниот годишен извештај, покажуваат дека граѓаните во земјава најголем дел од парите ги трошат за храна, цигари и за бензин. Оттука е логично што за трговците со облека и обувки не останува ништо.

Силвана Жежова silvana@kapital.com.mk

М

акедонците трошат повеќе отколку што заработуваат, а најголем дел од парите завршуваат за храна. Граѓаните сосема малку пари одвојуваат за нова облека, обувки или за мебел. Статистичките податоци покажуваат дека едно домаќинство просечно заработува по 5.270 евра годишно, а троши по речиси 6.000 евра. Поради тоа, речиси воопшто не остануваат пари за да се штеди во банка или за да се инвестира во акции и недвижности. Овие податоци ја докажуваат мизерната реалност што ја живеат македонските граѓани. Интересно е што куповната моќ во последните десет години благо се зголемува, но како удел во светскиот просек, сепак, се намалува поради брзиот раст на другите развиени земји во светот. Според последните податоци на Државниот завод за статистика, граѓаните во земјава најголем дел од парите трошат за храна, цигари и за бензин.

Најголем дел од прометот во трговијата или 20,6% се троши за горива, односно околу 306 милиони евра годишно. Исто толку пари годишно се трошат и за прехрана на едно семејство со леб, овошје и зеленчук и месо. На облека отпаѓаат само 2,05% од вкупниот годишен промет, што е околу 30 милиони евра. Овој поразителен податок, всушност, го потврдува падот на прометот од 15%-20% кај трговците со облека во периодот кога вообичаено треба да има претпразнична купувачка треска. Ваквата приватна потрошувачка не може да влијае на растот на економијата. Но, од друга страна, пак, ниту економијата не го поттикнува растот на потрошувачката. Како да се излезе од овој магичен круг? “Ниската стапка на економски раст значи и низок животен стандард. Дистрибуцијата на бруто-домашниот производ (БДП), всушност, создава нееднаква распределба на доходот и поради тоа, нееднаквост во

5.270 5.990

евра годишно во просек изнесуваат вкупно расположливите средства по домаќинство

евра просечно троши едно семејство во текот на една година потрошувачката. Постојат теории на различна корисност на економски раст. Не постои автоматска врска меѓу БДП и квалитетот на животот. Растот на економијата и нерамномерната распределба на БДП го создаваат реалниот стандард“, изјави професорот од Економскиот институт, Димитар Ефтимоски. Слабата куповна моќ и нискиот доход по жител поради повеќегодишната економска стагнација не ослободува доволно капитал за да се штеди во банките, ниту пак, да се инвестира во инвестициските фондови. Од фондовите пак, велат дека

WWW.KAPITAL.MK

3 ФАКТИ ЗА...

58 139 8

ПРОЦЕНКИ...

П

рекршочни пријави поднел Државниот инспекторат за транспорт против граѓани кои го прекршиле Законот за јавни патишта во октомври

К

азни за наплата на глоба и 48 платни налози доставиле транспортните инспектори против лицата кои ги прекршиле законските одредби

В

озила се исклучени од сообраќај со времено одземање на сообраќајните дозволи

ПОГЛЕД НА ДЕНОТ...

ПИТЕР САНФИ

Голема несигурност за економијата во Југоисточна Европа

Е

кономијата во Југоисточна Европа ќе се соочи со „голема несигурност“ во 2012 година поради „настаните што се случуваат на глобално ниво“, изјави Питер Санфи, главен економист на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР).ЕБОР очекува раст од 2% до 3% за Балканот, од 1,3% до 1,4% за Србија. „Бројките најверојатно ќе одат надолу кога банката ќе ги обнови своите проекции во јануари“, истакна Санфи на конференција во Белград.

232 а граѓаните

а и бензин

милиони евра од Буџетот инвестирала Владата во изградба на капитални објекти во првите десет месеци од 2011 година, од вкупно планирани 340 милиони евра

160

милиони евра изнесува буџетскиот дефицит заклучно со октомври годинава, што е 84% од планираниот дефицит за цела година. Тоа значи дека во последните два месеци, буџетскиот дефицит не смее да надмине 30 милиони евра.

40,3%

пораснал бројот на одобренија за градба во октомври годинава. Предвидената вредност на објектите изнесува 2,4 милијарди денари, што е 58,1% зголемување во однос на октомври 2010 година.

дури и граѓаните на кои им остануваат пари немаат навика да ги инвестираат во фондовите. „Инвестициските фондови се атрактивни. Тие се во тренд изминатите години, но кај нас граѓаните с$ уште немаат свест да инвестираат во нив. Мислам дека има многу семејства кои имаат месечни примања од 40-50 илјади денари и можат да си дозволат да издвојуваат по 2.000 денари месечно за да заштедат на подолг рок. Отсуствува националната стратегија која ќе ги поттикне граѓаните да штедат на ситно, што на долг рок би значело фонд за образување на децата, пензија или некои други инвестиции. Континуирано правиме информативни обуки за финансиска писменост на граѓаните, но не гледам некој поголем интерес по тие кампањи. Не велам дека ситуацијата е лесна, но сепак, главниот проблем е во отсуствувото на свеста и општествената одговорност“, изјави Лазе Камчев, главен извршен директор на КД Фондови. Податоците од Народната банка покажуваат дека граѓаните с$ помалку трошат и преку платежните картички. Во

КОМЕНТАР

главен економист на ЕБОР

октомври со платежни картички се потрошени 2,5 милиони евра, а трендот од средината на годината досега покажува благо намалување на трошењето. Кратењето на некои потреби, според социолозите, значи и културно осиромашување на населението, маргинализација и полоши меѓучовечки односи. Нензачителен е делот од прометот во економијата што се остварува преку културни настани. „Константното намалување на номиналната и реалната плата кај нас и на светско ниво природно води кон рестрикции. Самите луѓе си прават кратења. Иако како наследство од убавите времиња од претходните децении с$ уште сме на високо културолошко ниво, кратењата на културолошките и социјалните потреби водат кон културно осиромашување на населението. Води кон социјална маргинализација и исклучување од општеството. Ова го потикнува егоизмот, кој е с$ позастапен, како и споредбите на луѓето со другите, што на крај ги потикнува с$ полошите меѓучовечки односи“, изјави универзитетскиот професор Милева Ѓуровска.

ЕЕвропскиот вропскиот стабилизациски механизам да д профункционира веднаш

Е

врокомесарот за економски и монетарни прашања, Оли Рен, ги повика лидерите на земјите од еврозоната да се договорат Европскиот стабилизациски механизам (ЕСМ) да профункционира до 2012 година, наместо до 2013 година, со цел да се намали должничката криза во монетарната унија. „Тоа ќе биде многу силен сигнал дека еврозоната може да донесува одлуки кои ја зајакнуваат економската стабилност“, истакна Рен.

Љупчо Зиков

zikov@kapital.com.mk

Eдно логично прашање!

В

Владо Пешевски, вицепремиер, зборувајќи за буџетот предложен од министерот за финансии, Зоран Ставрески, вели вака: „Ревизии се прават постојано, но Владата го нема тој луксуз како некои тинк-тенкови или јавни финансиски институции да ја менува проекцијата од ден на ден. Проекцијата од аспект на Владата, пред с$, е важна заради проекцијата за буџетот. Во моментот кога бил подготвуван буџетот сме оделе со тие проекции. Инструментот кој е на располагање е ребаланс на буџетот, кој доколку има потреба, се разбира, ќе биде направен во текот на 2012 година и од тие причини, засега не правиме ревизија. Иако, доколку навистина се остварат овие негативни предвидувања, што се чини ќе се случуваат во Европа во 2012 година, ќе биде неопходна некаква ревизија“! Оваа изјава, освен што е индиректно признание дека буџетот за догодина не е реален, значи и најава за ребаланс многу брзо! А ваква најава повлекува прашања!? Два моменти од оваа изјава се важни... Прво, дека „проекциите на растот на БДП се прават од аспект на потребата од проекција на буџетот“ и второ, „најавата меѓу редови на Пешевски дека уште недонесен буџетот во Парламентот, веќе му се подготвува ребаланс“!!? Мое слободно толкување е дека ќе го протуркаат во Парламентот вака проектиран (само за да не се повредат нечии суети) и со сите критики од ММФ, а веќе на почетокот на идната година ќе направат ребаланс, оти приходите во буџетот нема да бидат доволни за владините пренагласени амбиции!? Дали Пешевски и Ставрески следат што се случува на теренот низ фирмите во моментов немаме информации (а во фирмите се прават планови за намалување на активностите), но тоа што сигурно ги загрижува македонските робустни компании, кои во голема мера го креираат растот на нашата економија, е што станува со „парадигмата“ на Ставрески дека растот догодина ќе се генерира од капиталните инвестиции!? Тоа пак, што деновиве го слушаме од претставникот на ММФ не укажува на проекцијата на Ставрески дека догодина ќе имаме „бум“ на капиталните инвестиции! ММФ вели дека догодина најголем дел од финансирањето треба да оди преку буџетот... Или со други зборови, „колку ќе си заработиме, толку ќе си трошиме“! Е сега, ако земеме предвид дека поради европската и светската криза, како и најмногу поради континуираната „утепаност“ на македонската економија, постои ризикот државниот буџет забавено да се полни, тогаш се поставува прашањето кому да му веруваме! Лично, мислам дека немам ниту една причина да му верувам на министерот за финансии во неговиот проектиран раст од 4,5%! Попрвин имам потреба да го прашам следново! Значи, прашање до Ставрески: Кога во првите три-четири месеци од идната година ќе прогласите ребаланс на буџетот, кои ставки ќе ги кратите? Дали тоа ќе бидат капиталните инвестиции? Проектиравте 440 милиони евра капитални инвестиции, што е за 100 милиони евра повеќе од годинава!? Важно прашање е ова! Од одговорот ќе можеме да видиме што им се пишува на фирмите овде, кои во услови на катастрофален извоз последните години чекаат „омлет од државата“! А државата си проектира и „договорни услуги“ колку капиталните (400 милиони евра), а сосе „вкупни стоки и услуги“ секоја година си планира по 600 милиони! И тоа си функционира беспрекорно! Е сега, кога во услови на ребаланс редовно „горат“ капиталните инвестиции, прашањето не е дали изјавите на ММФ биле добронамерни или злонамерни во однос на Владата. Оти меѓу кариерите на министрите и финансиската иднина на компаниите и државата сигурно нема да ги изберам кариерите на министрите! Оттука, овде прашањето е дали владините проекции се добронамерни или „сомнителни“(!?)! Што ќе избере да скрати - капитални инвестиции или договорни услуги!? Со оглед на тоа дека платите не мислат да ги намалат... Многу просто прашање!

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

2.037,46 2010/2011 2010/2011

Max. Min.

2 2.827,62 827 62 2.059,92

На Македонската берза вчера беше остварен промет од 9.941.480 денари од редовно тргување, а се остварија 72 трансакции. Главниот берзански индекс МБИ-10 забележа пораст од 0,69% и трговскиот ден го заврши со вредност од 2.037,46 индексни поени. Берзанскиот ден заврши со седум добитници и пет губитници, а се одржа и јавна берзанска аукција.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК РМДЕН08

90,00 +2,00

+2.79% 2 79%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ЗК Пелагонија

2.850,00 -50.00

-1.72% 1 72%

DOW JONES 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500

07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

12.102,52 0 69% +0.69%

Американските акции го доживеаја најголемиот раст на неделно ниво од март 2009 година како резултат на планот за штедење на италијанскиот премиер, Марио Монти, но и поради најавената средба на европските лидери, на која ќе се решава судбината на еврозоната. Сите десет групи акции што го сочинуваат индексот Стандард и Пурс пораснаа 1,3%, предводени од акциите на банките.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.587,71 8.695,98 1.261,89 2.660,53 6.141,55 748,61

VALUTI

£ €

СТАПКА

+0,64% +0,60% +1,42% +1,28% +1,00% +0,60%

€ $

1,1638 ПРОМЕНА

+0,1%

СТАПКА

1,3442 ПРОМЕНА

-0,5%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.747,90 +0.69% 0 69% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA ф р BRENT

111,48 -0,19% 0 19% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

Марио Драги Не постои волшебно стапче и ЕЦБ нема да делува надвор од договорените рамки

“

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

6 ПОЛИТИКА > пари > држава > администрација

www.kapital.mk вторник 06/12/2011

Бесими-Цикотиќ: Македонија и БиХ, пример за одлична соработка

Д

елегација од Босна и Херцеговина, предводена од министерот за одбрана, Селмо Цикетиќ, ја посети Македонија. На состанокот со својот македонски колега, Фатмир Бесими, Цикотиќ потенцираше дека членството во алијансата е од клучно значење за мирот и за стабилноста на Балканот. „Просторот на Балканот на којшто се наоѓаат БиХ и Македонија може да престане да биде периферија на Европа, како што е случај сега, туку значајна шанса за Европа, да претставува линк меѓу Европа и Азија, медитеранот и срцето на Европа и регионот на Јадранот и црногорското подрачје“, изјави Цикотиќ. Бесими истакна дека проектите реализирани со заемна соработка на Македонија и Босна с$ повеќе ја продлабочуваат поврзаноста меѓу двете држави.

На Македонија не може да & се случи Јанковиќ?! Во Македонија две партии го монополизираат политичкиот живот. Во такви услови тешко е да се случи Јанковиќ сценарио за победа на идни парламентарни избори. Максим Ристески

И

risteski@kapital.com.mk

зненадувањето што на изборите во Словенија го приреди с$ уште актуелниот градоначалник на Љубљана, Зоран Јанковиќ, поб едувајќи ги со својата новоформирана човек-партија и Словенечката демократска партија на Јанез Јанша и Социјалните демократи на Борут Пахор, отвори нов агол од кој може и треба да се гледа на политичкиот живот во Македонија. Успехот на Јанковиќ всушност ги постави прашањата – можно ли е да се оствари вакво изборно сценарио во Македонија, постојат ли личности кои би биле овдешен пандан на Јанковиќ, и ако не, зошто е тоа така? С ловенечкото политичко милје пред успехот на Јанковиќ беше идентично со македонското - реалната политичка понуда се сведуваше на две големи партии кои се менуваа на власт. Според аналитичарите, веројатноста некој да им ги замрси сметките на ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ е многу мала. „Победата на Јанковиќ во Словенија е израз на цинизам и апатија кон двете големи партии (на Јанша и на Пахор) и на потребата од трета политичка опција. Тука е сличноста со ситуацијата во Македонија, каде исто така имаме две големи партии, ВМРОДПМНЕ и СДСМ, кои добиваат с$ помала поддршка. Но, за жал, сличностите меѓу словенечкиот и македонскиот политички момент завршуваат тука: Јанша изгуби зашто одби да излезе на предизборен ТВ-дуел, што во Македонија не може да се случи – нашиот премиер никогаш не

излегува на дуели со своите политички противници, а гласачите немаат проблем со тоа“, вели политичкиот аналитичар, Петар Арсовски. Според него, на Македонија тешко дека ќе & се случи Јанковиќ с$ дури општеството е исполаризирано околу нерасчистените идеолошки прашања, какви што Словенија нема. Арсовски смета дека додека меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ се кршат копјата на ставот за името, за ЕУ и за НАТО, што го дели гласачкото тело како нож, во процепот меѓу нив останува многу малку простор за друга опција. И аналитичарот Суат Мисини остава малку простор за изборни изненадувања: „Успех сличен на овој на Јанковиќ не е можен поради две причини. Македонското гласачко тело традиционално не вреднува индивидуалци, дури и кога имаат капацитет за суштински промени. Другата е што словенечкото општество знае да го цени, во случајот на Јанковиќ, тоа што тој го направи за Љубљана“, вели Мисини. Според него, граѓаните го поддржале љубљанскиот градоначалник и веруваат дека тој нема да посегне по државните пари, поради неговото големо лично богатство (се проценува дека Јанковиќ „тежи“ десетици милиони евра). „За разлика од Словенија, кај нас кога влегуваа во власта покажуваа дека нивните желби за богатење немаат крај, па затоа не ги паметиме по добро“, заклучи Мисини. Поголема верба во демократскиот капацитет на Македонија манифестира професорката на

Патот до успехот оди преку успех

Мандатарот на новата словенечка влада, Зоран Јанковиќ, е роден во Србија, од татко Србин и мајка Словенка. Злобниците со овој факт сакаат да му ја намалат ефектноста на изборната победа нагласувајќи дека Јанковиќ најизразена поддршка добил од гласачите каде што српското малцинство е побројно. По образование е економист, а врв на неговата бизнис-кариера е застанувањето на чело на Меркатор во 1997 година, позиција на која останува до 2005 година. Се смета за најзаслужен за прераснувањето на Меркатор во најголема словенечка компанија. Неговиот успех во деловниот свет го потврдуваат дури 13 словенечки и меѓународни награди, меѓу кои посебно се издвојува изборот за менаџер на 2002 година. Во октомври 2006 година Јанковиќ е избран за градоначалник на Љубљана со дури 62,99% од гласовите, а колку бил успешен на позицијата од која покренал неколку големи инвестициски програми, зборуваат локалните избори во 2010 година, кога тој повторно го добива мандатот, и тоа со уште поголема поддршка, од 69,1% од гласовите. Правниот факултет, Тања Каракамишева. „Ако тоа се случи во Словенија, зошто да не може кај нас. Потребата на граѓаните да излезат од магичниот круг на двопартизмот и од кругот на неуспешните политички приказни, го направи големото изненадување. Ова е уште една потврда дека во политиката никој не е вечен и дека народот бара успешни политичари кои

ЗНМ: Не ни треба нов закон за медиуми Марија Севриева

sevrieva@kapital.com.mk

Н

а Македонија не & треба нов закон за медиуми, смета Здружението на новинари. Новата расправа ја отвори Министерството за транспорт и врски, кое денеска ќе одржи презентација на тема: „Нов закон за регулирање на медиумските услуги во Република Македонија“. Според ЗНМ, во земјава има неколку закони за регулирање на медиумскиот простор кои с$ уште доследно не се спроведуваат и нема потреба од нова регулатива. „Прво треба да се почитуваат постоечките закони, а подоцна, ако во тек на спроведувањето утврдиме недостатоци, може

да отвориме дебата за измени во законот. Второ, ние не се согласуваме со пристапот ако имаме институционален дијалог, евентуалната потреба од донес-ување на овој закон да се случува во рамки на работната група, која нема утврдена таква потреба“, изјави Насер Селмани, претседател на ЗНМ. Тој вели дека презентацијата на новиот концепт е избрзана и ќе бара ова прашање да се стави ад акта во наредните три месеци. Од Министерството велат дека не постои нацрт-верзија на законот, а ќе презентирале почетна фаза на процесот за изработка на нова регулатива.

„Во законот ќе биде имплементирана новата европска директива за аудиовизуелни медиумски услуги“, истакнуваат од Министерството. Во соопштението наведуваат и дека ќе ги презентираат владините политики за изготвување закон за медиуми, но во неговата изработка ќе биле вклучени сите релевантни чинители, како и меѓународни експерти со цел изготвување што поефективен и применлив закон. ЗНМ во соработка со Македонскиот институт за медиуми вчера ја презентираа работната верзија на Акциониот план за подобрување на состојбата во медиумите, кој ќе & го понудат на Владата како партнер во дијалогот. „Во акцискиот план се нотира дека граѓаните заслужуваат квалитетни медиуми,

немаат само политички перформанси, туку и друг вид успешен бекграунд. На цена се многу други квалитети кои имаат поинаква димензија од политичката. Се надевам дека наскоро и во Македонија ќе се случат вакви позитивни пресврти на политичката сцена, со цел заживување на критичната мисла и квалитетен пресврт во политичкиот систем на државата.“

професионално и етичко информирање и квалитетен јавен сервис, медиумската сфера треба да функционира врз демократски и пазарни принципи, законите да овозможат слобода на изразување и фер пазарни услови, да го штитат медиумскиот плурализам, да се прецизни и спроведливи и да обезбедат заштита на јавниот интерес, нормално и непречено функционирање на медиумите, без економски и политички притисок“, истакна Билјана Петковска, директорка на МИМ. Сп о р ед н еа, з емјав а како канд ид ат за членство во ЕУ има обврска да го усогласи законодавството во делот на радиодифузијата и т ука нема ништо спорно. И од Советот за радиодифузија велат дека концептот за закон со работен наслов „Закон за медиуми“ се однесува на хармонизација на домашното со европското законодавство. Вчера ЗНМ одржа итна средба со министрите за внатрешни работи, труд и социјална политика, евроинтеграции, правда и транспорт, на која повторно добиле уверување дека сите чекори во креирањето на нов закон ќе бидат во согласност со насоките од дијалогот.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

7

Тодоров го почна Рама: Примитивни варвари апсат поради цртање графити мониторингот на акедонците се примитивни варвари, битолската болница

Собранието избра нов член на Советот за јавни обвинители

С

М

ашо Василевски е избран за нов член на Советот за јавни обвинители. Пратениците донесоа одлука и за именување член на Државната комисија за спречување на корупцијата. По скратена постапка беа донесени и измените на Законот за државни службеници и на Законот за јавни службеници, со кои се предлага одложување на психолошкиот тест и на тестот за интегритет за една година, со цел да се создадат услови за стручност и компетентност од страна на независна и соодветна институција која ќе го спроведе тестот. Пратениците по скратена постапка ги донесоа и измените на Законот за експропријација, како и измените на Законот за основно образование, со кои се предлага одложување на екстерното образование за 2012-2013 година.

Никола Груевски

премиер на Македонија ваа пресуда дава нов позитивен импулс во амбиентот за одење напред во спорот за името и отстранување на блокадата. Таа е доказ дека Времената спогодба е жива, има правна сила и треба доследно да се почитува од сите на кои се однесува

О

Лукас Пападимос

премиер на Грција реба да се дојде до заемно прифатливо решение за да се нормализираат односите меѓу двете соседни земји, а континуираните провокации не придонесуваат за тоа.

Т

изјавил Еди Рама, лидерот на албанските социјалисти, по повод апсењето на четворицата Албанци кои на влезот на Тетово нацртаа график со карта на голема Албанија. „Секој има право да црта карти. Може да нацрта и карта на светот и да напише „Ова е мојата Република“ и што да правиме, да го испратиме него во Хаг и да го обвиниме за криминал против целиот свет? Што се овие? Примитивни вараври. Ова не може да се толерира“, изјавил Рама. Рама овие коментари ги дал за време на промоцијата на неговата книга „Курбан“ во Скопје, пренесува Лајмпрес.

Бранко Црвенсковски

претседател на СДСМ ДСМ ја поздравува правичната и принципиелна одлука на Меѓународниот суд на правдата, но и ја повикува Влада да ја искористи како аргумент во остварувањето на стратешките цели, а не за евтин популизам

С

Хаг пресече:

Пол Волерс

амбасадор на САД во Македонија тавот на НАТО е познат. Македонија ќе може да стане членка на НАТО кога ќе се реши прашањето со името. Сега е вистинското време лидерите на Македонија и на Грција да вложат дополнителни напори и да го решат ова прашање

С

Габриела Делова

П

delova@kapital.com.mk

ресудата на Меѓународниот суд во Хаг дава нов позитивен импулс за одење напред во надминување на спорот за и м е т о и о тс т р а н у в а њ е н а блокадата која & е приредена на Република Македонија. Пресудата е и доказ дека Времената спогодба е жива, има правна сила и треба да биде доследно почитувана од сите на кои се однесува и кои имаат улога во нејзиното создавање. Вака премиерот Никола Груевски ја коментираше вчерашната пресуда, со која Хаг одлучи дека Грција во 2008 година, кога го блокираше влезот на Македонија во НАТО, ја прекршила Времената спогодба. Само неколку минути по објавувањето на пресудата премиерот Груевски, претседателот Ѓорѓе Иванов и претседателот на Собранието, Трајко Вељановски, одржаа средба во вилата на Водно. Без да бараат победници и поразени во одлуката на Хаг, тие сметаат дека пресудата треба да даде нов импулс во преговорите за името и да биде силен аргумент во евроатлантската интеграција на земјава. “Ова е историски ден. Нема поразени и победени. Оваа пресуда треба да помогне да се зацврсти пријателството меѓу двете

Метју Нимиц: Пресудата да биде можност за решавање на името

“На пресудата на Судот во Хаг треба да се гледа како на можност за поведување нови иницијативи за конечно решавање на прашањето за името. Изминатите денови побарав да гледаат на ова како на можност да размислат конструктивно за меѓусебните односи и како на обновена иницијатива за постигнување дефинитивно решение на прашањето за името.“

земји и да се изнајде решение. Пресудата е кристално чиста и не докажува само дека Грција ја прекршила Времената спогодба, туку и дека Македонија не ја прекршила. Добивме правни аргументи кои ќе ги искористиме во иднина“, изјави министерот за надворешни работи, Никола Попоски. Иако станува збор за избалансирана одлука, сепак, отфрлањето на сите приговори и докази на грчката страна & носи на земјава голема правна победа, коментираат поз нав ачите. Судот п отенцир а дека Македонија ниту еднаш не ја прекршила Времената спогодба. Претседателот Иванов вели дека таквиот однос е трајна определба на Македонија. “Меѓународниот суд на правдата потврди дека Македонија ја нема прекршено Времената спогодба, притоа отфрлајќи ги приговорите на Грција. Таквиот однос е трајна определба на Македонија. Ние и понатаму целосно посветено ќе ја почитуваме спогодбата. Бараме Грција одговорно да се однесува кон Времената спогодба и да ја почитува пресудата на Меѓународниот суд на правдата“, рече Иванов. Додека Македонија слави за позитивната одлука, Грција е резервирана во коментарите. Оттаму најавија дека допрва ќе ја проучуваат пресудата. Единствен коментар даде грчкиот премиер, Лукас Пападимос, кој вели дека грчките позиции во спорот за името остануваат исти. “Треба да се дојде до заемно прифатливо решение за да се нормализираат односите меѓу двете соседни земји, а континуираните провокации не придонесуваат“, рече накратко Пападимос. Грчките медиуми ја осудија Владата. Тие прогнозираат дека оваа морална победа на Македонија може да има последици врз одлуката на Брисел на 9 декември. За време на читањето на пресудата во Атина во официјална посета беше потпретседателот на САД, Џо Бајден. До затворањето на весникот немаше став од Бајден по ова прашање. Иако Македонија ја понесе моралната

Штефан Филе

еврокомесар за проширување а слушнавме и ќе ја земеме предвид пресудата на Меѓународниот суд на правдата за примената на Привремената спогодба меѓу Македонија и Грција. Но, Европската комисија нема надлежност за ова прашање и нема да го коментира

Ј

Што пресуди Хаг!

Грција ја прекрши Времената спогодба! Македонија слави, Грција ќе ја проучува пресудата под притисок дека таа може да влијае на одлуката на Брисел на 9 декември за датум за преговори за Македонија

М

инистерот за здравство, Никола Тодоров, го почна петдневниот мониторинг на битолската клиничка болница, истакнувајќи дека има намера да ги подобри организацискиот и медицинскиот аспект на нејзиното функционирање. „Мојата првична забелешка е многу позитивна од тоа што можам да го видам од првичната обиколка и од тоа што го имавме како скрининг во изминатите седум дена. Мислам дека има прилично добар начин на функционирање на клиничката болница во Битола, но тоа не значи дека нема сегменти кои можат да се унапредуваат”, изјави Тодоров по пристигнувањето во клиниката.

и правна победа, останува политичката реалност дека спорот за името не е решен. Коалициониот партнер во Владата, Али Ахмети, побара решавање на спорот: “Нема победничка страна. Ние сме соседи и треба да ги продолжиме преговорите“.

Пресудата на Хаг се однесува на три основи. Прво, Меѓународниот суд на правдата со 14 гласа “за“ и два “против“ одлучи дека е надлежен да расправа по тужбата на Македонија. Второ, со 15 гласа “за“ и еден “против“ одлучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба на Самитот на НАТО во 2008 година. И трето, со 15 гласа “за“ и еден “против“ го отфрли барањето на Македонија, Судот да побара Грција во иднина да не става вето за влез на Македонија во евроатлантските интеграции. Слична порака испрати и известувачот на Македонија во Европскиот парламент, Ричард Хаувит, за кого “оваа одлука сама по себе не обезбедува решение на спорот за името, но можеби ќе го донесе решението поблиску“.

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

На кого му одговара домашното млеко да биде „неквалитетно“?!

10% повисока цена ќе има млекото со т.н. екстра квалитет. Ова го пропишува новиот правилник кој стапува на сила од 1 јануари 2012 година анализата. Има само една акредитирана во Скопје. За еден месец теоретски не е можно да се опремат уште неколку лаборатории“, вели Радевски. И фармерите потврдуваат дека не се подготвени да произведуваат млеко според правилата кои ги пропишува новиот правилник. Велат дека потребни се големи инвестиции во самите фарми, а и високите цени на храната дополнително ги оптоварува. „Сточарите не се моќни да инвестираат во фармите за ги задоволат стандардите. Реално многу тешко дека ќе се воведе правилникот за еден месец. Кај нас куќата почнува да се гради од покривот, а не од темелите, правилата се донесуваат, без претходно да се увиди дали има услови да се реализираат. Фармерите се свесни дека мора да ги задоволат стандардите за производство на млеко, но немаат финансиски средства“, потенцира Славче Атанасовски, фармер од Скопје. Според новиот правилник, кој го уредува Законот за квалитет на земјоделски производи, екстра класа е млеко кое содржи 100.000 микроорганизми во еден милилитар, прва класа е млеко со 100.001 до 700.000 микроорганизми, а втора класа е млеко кое содржи 701.000 до 1.500.000 микроорганизми во милилитар млеко. Што се однесува до класирањето во

Новиот правилник за квалитетот на млекото наметнува строги стандарди, кои не може да се применуваат бидејќи нема акредитирани лабoратории за анализа Александра Спасевска

Н

spasevska@kapital.com.mk

овиот правилник за чување, класирање и утврдување на откупната цена на млекото многу тешко ќе почне да се применува од 1 јануари. Според новите правила што ги утврди Министерството за земјоделство, секој фармер и млекарница ќе треба најмалку двапати месечно да испитува масти и протеини во суровото млеко, еднаш месечно да го испита вкупниот број микроорганизми и соматски клетки и точката на мрзнење на суровото млеко. Врз база на овие анализи млекото ќе се дефинира во три класи, екстра, прва и втора. Секој што ќе произведе екстра класа ќе добие плус 10% од откупната цена, првата класа ќе значи и базична цена, а за втората ќе

се добиваат минус 10% од откупната цена. Познавачите на состојбите во млечниот бизнис велат дека новите стандарди нема да се применуваат бидејќи нема акредитирани лаборатории за млекото, а и сточарите не можеле да инвестираат во фармите. Велат дека на хартија с$ е убаво напишано, но за да се спроведе треба многу работа и од институциите и од млекарниците и од фармерите. Живко Радевски, поранешен директор на Битолска млекарница, кој во моментов и самиот инвестира во производство на млеко, вели дека и сега постои правилник кој млекото го групира во пет класи, но никој не го применува. „Новиот правилник за млеко нема да почне да се применува од почетокот на следната година, затоа што нема лаборатории кои ќе ја прават к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

однос на вкупниот број соматски клетки, екстра квалитет ќе има млеко кое ќе содржи 400.000 соматски клетки во еден милилитар, прва класа ќе биде тоа со соматски клетки од 400.001 до 500.000, а втора класа ќе биде млекото кое, според анализата, ќе има од 501.000 до 600.000 соматски клетки во еден милилитар. Откупната цена на млекото ќе се формира така што процентот на млечна маст ќе се помножи со цената за процент од млечна маст, плус процентот на протеини помножен со цената за процент на протеини и на крај ќе се додаде додатокот за квалитет, односно дали млекото е со екстра квалитет, прва или втора класа. Според правилникот, базната цена на млекото ќе се формира врз основа на застапеноста на млечната маст со 40% и на протеините со 60%. Според анализата од Земјоделскиот факултет, само околу 16% од произведеното млеко во Македонија ги исполнува европските стандарди за квалитет. Во 2009 година на млекопроизводителите им беа исплатени повеќе од 290 милиони денари субвенции, а лани околу 340 милиони денари за иста цена од 2,5 денари за литар. Годинава имаше и дополнителна поддршка од 3,5 денари за произведено и предадено млеко во преработувачките капацитети.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

9

КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Неликвидноста ќе убие многу компании!

Бизнис-секторот тоне во неликвидност, а Владата молчи и не реагира. Ја нема ниту долгонајавуваната задолжница. Повторно доцни и повратот на ДДВ, што е товар плус за фирмите во услови кога немаат обртен капитал Соња Јованова

Д

s.jovanova@kapital.com.mk

ржавата навреме да прави поврат на ДДВ (данокот на додадена вредност) и да ги исплаќа другите обврски кон фирмите, што п о б рз о д а се в о в еде инструментот задолжница, а компаниите данокот да го плаќаат откако ќе ја наплатат фактурата. Ова се барањата на бизнисмените кои се задушуваат во неликвидност. Компаниите с$ потешко ги наплаќаат побарувањата и се жалат на недостиг од пари за набавка на репроматеријали и обртни средства. За состојбата во која падна реалниот сектор има повеќе причини. Прво, бизнисмените тешко ги сервисираат долговите, роковите за наплата се продолжени дури и до шест месеци. А кога на сето тоа ќе се накалемат и долговите на државата по повеќе основи, излегува дека таа не само што не го прекинува магичниот круг на неликвидноста, туку ја подгрева неликвидноста на фирмите. Иако малку бизнисмени јавно зборуваат за овие проблеми, ненавременото враќање на ДДВ повторно е главна тема меѓу нив. к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

Законскиот рок за поврат на Д ДВ е 45 дена, но според искуствата, тој најчесто надминува два месеци. Сите бизнисмени ова го истакнуваат како клучно во услови кога општата наплата во економијата ужасно доцни и немаат обртен капитал. Сметаат дека повратот на ДДВ треба да биде во законскиот рок, никако подолго. “Немам многу побарувања од компаниите со кои соработувам, но затоа, најголем должник ми е државата. Многу доцнат со плаќањето на ДДВ, а тоа е неиздржливо, особено во ситуација кога сум во процес на инвестиции. Купувам опрема, а државата на граница ми зема 18% данок и потоа чекам долго за да го вратам. Наместо државата да ме поттикнува бидејќи инвестирам, излегува дека таа на овој начин ме казнува“, вели Виктор Петков, директор на Випро. Со ваков проблем се соочуваат најголем дел од конзервните фабрики и токму поради тоа, бараат државата да ги ослободи од ДДВ за увоз на машини, барем во делот на инвестициите помогнати од ИПАРД-програмата. Генералниот директор на компанијата Глобус, л

е

н

о

г л

а

с

Каде е задолжницата? Вицепремиерот Зоран Ставрески ја најави во јуни годинава. Поминаа шест месеци, а овој инструмент не профункционира. Раде Трајковски, иако признава дека државата доцни со наплатата, вели дека поголем проблем му е тоа што му должат компаниите со кои соработува. “Тоа дека државата должи е јавна тајна. Меѓутоа, не е с$ така црно, затоа што ние си наплаќаме камати за тоа доцнење. Значи, истите закони важат и за нас и за нив. Ние како компанија с$ уште сме ликвидни, затоа што немаме проблеми со банките, н$ следат за секој инвестициски потфат. Но, кога станува збор за наплата меѓу фирмите, тука навистина има проблем, затоа што роковите се продолжуваат. Ако треба да се плати за 30 дена, се плаќа за 60“, вели Трајковски. Токму поради задоцнетите наплати, кои создаваат недостиг од обртни средства, а банките тешко одобруваат кредити, во бизнис-секторот има идеи за промена на системот за плаќање на ДДВ. Наместо по испратена, данокот да се плаќа по реализирана к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

фактура. Од Минис тер с твото з а финансии до затворањето на текстот не ни одговорија на прашањата кои им ги поставивме - колку доцни државата со поврат на ДДВ, кога ќе почне да функционира задолжницата и колку е реално остварлива идејата за плаќање ДДВ по наплатена фактура? А ако се суди според изјавата на вицепремиерот Владимир Пешевски, кој како помош на стопанството ги наведе инструментите на Македонската банка за поддршка на развојот, Владата не планира нови антикризни мерки. Во Македонија ниту една институција не го мери внатрешниот долг, ниту пак, се објавуваат бројките за долгот на државата кон фирмите. Проценките се дека државата им должи 200 милиони евра на компаниите, а вкупниот внатрешен долг изнесува околу една милијарда евра. л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

10 КОМПАНИИ ПАЗАРИ Оне со најевтина припејд-понуда

О

не ја промовираа новата и најевтина припејд-понуда која за 999 денари на корисниците им нуди два мобилни телефони Алкател и две СИМ-картички со бесплатни разговори меѓу броевите. „Со оваа понуда Оне уште еднаш ја покажува својата заложба да ја направи мобилната телефонија достапна до сите граѓани, да ги зближиме сите особено за претстојните празници кога си ги посакуваме најубавите желби. Во месецот на празнувањата ова е само почеток на изненадувањата што Оне ги подготвува за сите граѓани“, изјави Виктор Доневски директор на Одделот за односи со јавност во Оне.

Финекспо 2011 од денес на Скопски саем

> БРОЈКА

ИПАРД-мерки за поддршка на aгроекологијата

1

М

акедонија интензивно ги приближува своите политики и стандарди до еврoпските во сите области од земјоделскиот сектор и во делот на зачувувањето на животната средина. Меѓу приоритетните задачи што веќе се остваруваат е и подготовката на Агроеколошката програма. Програмата ќе им овозможи на фармерите кои одгледуваат автохтони животни, на производителите на вино од сортата „станушина“, јаболка, органски зеленчук и медицински растенија да го применат концептот на еколошко производство во своите земјоделски практики. Во ИПАРД-програмата 2007-2013 се предвидени финансиски средства за агроекологијата, чие користење треба да почне најдоцна до 2012 година, а сите неопходни подготвки треба да завршат до крајот на годинава.

Н

а Скопски саем денес и утре ќе се одржи деветтиот Меѓународен саем за финансии, деловни можности и економски развој, Финекспо 2011. На Саемот ќе се одржат и неколку трибини меѓу кои, тркалезна маса на тема „Актуелни состојби во финансискиот сектор и нивното влијание врз развојот на реалната економија“, како и трибина на тема „Предизвиците на друштвата за осигурување во однос на нивното место и улога во финансискиот систем“, како и обуки за „Е-даноци електронско пријавување даноци“...

денар поевтија нафтените деривати. Малопродажната цена на еуросупер БС-95 изнесува 75 денари за литар, на еуросупер БС-98, 76,50 денари за литар, а на еуродизел 70,50 денари. Малопродажната цена на екстралесното масло за домаќинство (ЕЛ-1) се намалува за 0,50 денари за литар и ќе се продава по 59,50 денари.

Административните процедури ги кочат донациите 7,5 Aдминистративните процедури кои произлегуваат од Законот за донации и спонзорства го стеснуваат просторот за поголеми донации во јавните дејности, а компаниите и граѓаните не донираат и поради неповолните даночни олеснувања

Петре Димитров dimitrov@kapital.com.mk

В

о Македонија има голем интерес за донирање и спонзорство во јавни дејности, но поради административните процедури и просторот за слободно толкување на одредени членови од Законот за донации и спонзорства, реално се донира многу малку. Токму поради овие причини невладината организација Конект бара измени во Законот за донации и спонозорства. „Еден од клучните проблеми во Законот е сложената процедура според која може да се реализира даночното олеснување. Тоа укажува на недостиг од доверба во концептот на приватното донирање кое Законот мора да го поттикнува“, смета

Никица Кусиникова, извршен директор на Конект. Според неа, потребно е Законот целосно да се измени за да оди во прилог на донаторите. „Потребно е да се поедностави постапката, а фокусот на контрола за користење на донациите наместо на донаторите, како досега, да се стави на корисниците на донираните средства и стоки. На тој начин ќе се овозможи значително зголемување на бројот на донации во културата, спортот и воопшто обласите од јавен интерес“, вели Кусиникова. Најголем донатор во земјата се компаниите, а според податоци на Централниот регистар во Македонија на годишно ниво се донираат 7,5 милиони

РМДЕН08 Комерцијална банка Топлификација Македонски Телеком Гранит 02.12.2011

ЗК Пелагонија Макстил РМДЕН09 Алкалоид РМДЕН10

раст

+2.79% +1.51% +1.18% +0.86% +0.81% пад

-

2/3

од граѓаните и компаниите сметаат дека донациите би се зголемиле доколку има поголеми даночни олеснувања

Спортистите би не радувале почесто доколку нивната работа биде помогната со квалитетни спонзорства

евра. Најмногу донираат мобилните оператори, јавните претпријатија и банките. Иако Законот дозволува и физички лица да донираат, нивниот број е многу мал. Според истражување на Конект, 2/3 од компаниите и граѓаните сметаат дека донациите би биле значително поголеми доколку има дополнителни даночни олеснувања.

Само 14% од компаниите во земјава според ова истражување се подготвени да водат долгорочна политика на општествена одговорност. Даночните бенефиции како причина за слаб интерес за донирање, ја посочуваат и бизнисмените и компаниите кои важат за долгодишни спонзори и донатори во спортот. „Јас сум фан на спортот. Го сакам

-1,72% -1,80% -0,32% -0.23% -0,02%

нова цена

90.00 2.701.00 2.395.00 530,00 490,00

нова цена

2.850.00 136,00 90,00 3.929.00 91,00

спортот и за 14 години во спортот вложив околу 25 милиони евра. И воопшто не ми е криво за тоа. Иако сумата звучи како да станува збор за многу пари, тоа не се доволно средства ни локално да се одржи еден клуб. Од моето искуство можам да кажам дека е многу тешко да се поддржува спортот без прогресивно даночно олеснување и поддршка од државата“, вели бизнисменот Трифун Костовски.

понеделник - 05.12.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,30% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,30% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 8,30% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

+ 02.12.2011

милиони евра изнесуваат донациите на деловните субјекти на годишно ниво, велат податоци на Централниот регистар

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

3м 2,20% 2,40% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60%

6м 2,70% 2,90% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00%

24м 3,80% 4,00% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00%

36м 4,10% 4,30% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

6%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

5%

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5067 45,5234 71,5028 49,8312 44,9118 46,8266

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка

1м 1,21% 1,13% 0,27% 0,03%

камата 4,00% 5,50%

3м 1,47% 1,40% 0,53% 0,05%

6м 1,70% 1,65% 0,75% 0,10%

12м 2,04% 2,00% 1,06% 0,33%

3% 2%

1% 0% 01/10 03/10 05/10 06/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 Извор: Државен завод за статистика

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

Нето вредност 24.891.900,46

1M -1,57%

3M -8,00%

6M -21,07%

1Y -21,38%

YTD -23,69%

Илирика Глобал-Растечки пазари

42.051.611,15

-1,16%

Иново Статус Акции

18.579.034,87

-3,21%

-0,57%

-9,87%

-20,68%

-19,27%

-6,24%

-10,78%

-6,13%

-6,16%

КД БРИК

40.273.891,62

0,04%

1,34%

-7,04%

-12,20%

-12,59%

КД Нова ЕУ

19.127.510,82

-3,86%

-14,71%

-28,93%

-27,95%

-29,58%

КБ Публикум - Балансиран

22.861.767,46

-2,21%

-6,97%

0,00%

-13,83%

-14,19%

КБ Публикум - Обврзници

34.869.711,91

-0,02%

-0,33%

0,55%

0,00%

0,00%

КБ Публикум Паричен

56.135.644,67

0,27%

0,79%

1,58%

0,00%

0,00%

Илирика Југоисточна Европа

ЗА ДЕН 04.12.2011 04.12.2011 01.12.2011 04.12.2011 04.12.2011 01.12.2011 01.12.2011 01.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

11

> БРОЈКА

> БРОЈКА

Директна линија Брисел-Охрид-Скопје

2

хектари е просечната големина на земјоделските земјишта во Македонија, Албанија и Србија, а три хектари во Хрватска се вели во анализата објавена во списанието Black See Grain, која ја обработува состојбата со земјоделството во регионот и контрастите во однос со Европската унија. Просечната големина на фармите во Европската унија е 13 хектари.

Триглав дел од најдобрите словенечки компании

1,3%

Б

елгиската авиокомпанија Џетерфлај ќе воспостави лет од Брисел до Охрид и Скопје следната година, со што за првпат земјава ќе доби директна авионска линија со Брисел. Рутата на летовите ќе биде во вид на триаголник. Авионите од аеродромот во Брисел ќе летаат прво кон Охрид, а оттаму до Скопје, пред да се врати во Брисел. Летовите ќе стартуваат на 13 мај и ќе оперираат двапати неделно. Директната линија Брисел-Охрид-Скопје-Брисел ќе им биде на располагање на патниците с$ до 19 септември, а цената на билетите во еден правец ќе изнесува околу 80 евра.

се намалени цените на угостителските услуги во ноември, споредено со истиот месец лани, а споредено со претходниот месец годинава останале непроменети, соопшти Државниот завод за статистика. Во периодот јануари-ноември годинава во однос на истиот период лани, цените на угостителските услуги бележат намалување за 0,9%, а во однос на декември лани за 1,2%.

Т

риглав осигурување стана дел од официјалниот пазар на Љубљанската берза. Акциите на Триглав на берзата почнаа да котираат во септември 2008 година. Моментално, со 276,2 милиони евра претставува петто најголемо друштво на берзата според пазарната капитализација, а со 1,2 милиона евра просечен месечен промет пак се вредува на седмо место по уделот во прометот со акции на берзата. Со стапувањето во првата котација, што претставува најквалитетниот дел на пазарот со акции на Љубљанската берза, им се придружи на најдобрите словенечки јавни акционерски друштва, коишто ги исполнуваат пропишаните квантитативни и квалитативни критериуми за прегледност, како што е објавувањето на кварталниот извештај во согласност со Меѓународните стандарди на книговодственото известување.

Граѓаните се ослободуваат од еврата, а бараат денари Во очекување на исходот за судбината на еврото, не стивнува паниката кај граѓаните кои ги заменуваат девизните заштеди во денарски. Во банките и менувачниците има огромен интерес за денари, но и за другите странски валути Александар Јанев janev@kapital.com.mk

В

о очекување на исходот за судбината на еврото, не стивнува паниката кај граѓаните кои ги заменуваат девизните заштеди во денарски. Во банките и менувачниците има огромен интерес за денари, но и за другите странски валути како доларот или швајцарскиот франк. Додека паниката кај населението расте, финансиските аналитичари смируваат дека нема опасност за загуби од падот на вредноста на еврото. „Последните денови има голема побарувачка за денари, но тоа се обично луѓе кои реагираат панично без аргументи. Нема никаква причина да се стравува за заштедите во евра. Ние им кажуваме на нашите клиенти дека нема потреба од паника, најдобро е депозитите да останат непроменети, без оглед дали се евра или денари. Тие што одлучуваат ги променат штедните влогови

DOW JONES

12.019,42

-0.01%

-0.02%

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

МБИ10

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

DAX 6.094,41

+0.23%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

NASDAQ 2.626,93

2.400

1.800 07/1008/1010/1012/1002/1104/1106/1108/1110/11

2.200 07/1008/1010/1012/1002/1104/1106/1108/1110/11

+0.03%

BRAZIL BOVESPA 57.885,90

-0.44%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

-0.01% -0.04%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од швајцарскиот пазар на капитал

АЗИЈА ИНДЕКСИ

+0.54%

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX 748,61

+0.60%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза Извор: Блумберг

HANG SENG 19.179,70

+1.01%

+0.73%

-0.13%

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

SASX 10 791,08

+1.25%

Главен индекс на Белградската берза

Главен индекс на Сараевската берза

CROBEX 1.807,11

Главен индекс на Загребската берза

SOFIX 306,70

Главен индекс на Софиската берза

-1.34%

SBITOP 603,60

ATHEX 696,01

+0.77%

+0,42% -1.11% +9.09%

Дунав осиг.

1.200,00

-9,96%

Јединство

4.502,00

1.590,00

2.203,00

ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 16,29

Истра

-15,00%

43,00

Звон Ена Холд Интереуропа

0,50

-2,57%

Имлек

+36.00%

0,01

+4.61%

АИК банка

Поуње

175,27

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА

101.99$/барел BRENT

111.11$/барел

Главен индекс на Атинската берза

БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

0,68

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30 16.824,60

ИНДЕКСИ РЕГИОН

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

SWISS 5.716,52

BELEX15 498,89

+0,19%

124 120 116 112 108 104 100 96 07/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 10/11

2.600

2.000

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

ОМБ

+0,28%

МБИ 10 е составен од 10 најликвидни акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании официјалниот пазар на Македонска берза котирани на пазарот на јавно поседувани друштва

FTSE 100 5.551,67

од банките, кај нас штедењето расте. Тоа покажува дека довербата на граѓаните во банкарскиот систем е голема, бидејќи и претходната криза докажа дека банките се стабилни“, велат банкарите. Дел од нив во последните неколку недели ги зголемија и пасивните камати за штедење, за да се осигураат дека депозитите ќе останат во банкарските канали.

2.800

2.200

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI 225 8.643,75

МБИД

3.000

2.400

ЕВРОПА ИНДЕКСИ

+0.78%

3.200

2.600

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CAC 40 3.189,76

+0,69% %

2.800

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

S&P 500 1.244,28

3.000

+0.69% +0.28% +0.19%

Извор: Македонска Берза

чуваат парите во банките, бидејќи се стабилни, а секое повлекување на депозити би било неразумно и може да создаде вештачка банкарска криза. Банкарите пак, коментираат дека заштедите во земјава се сигурни, а доказ за тоа е и континуираниот пораст на депозитите. „Во време кога дури и земјите од регионот се соочуваат со повлекување на депозитите

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, понеделник - 05.12.2011

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

МБИ 10 2.037,46 МБИД 2.158,16 ОМБ 120,16

во франци или долари, преземаат поголем ризик, бидејќи секојдневно се изложени на промена на вредноста на тие валути“, оценува Емил Јакимов, претседател на Здружението за финансиски пазари во Македонија. Во ваков случај, кога побарувачката за денари расте, и доколку во наредниот период уште повеќе се засили, можно е вредноста на македонската валута да апрецира. Тогаш Народната банка ќе мора да пушта повеќе денари во оптек преку намалување на каматите на благајничките записи и ослободување на дел од денарските задолжителни резерви, за да ги задоволи потребите за денари. Меѓутоа, домашните банки за разлика од европските, не се соочуваат со повлекување на депозитите надвор од банкарските канали. Економистите оценуваат дека најрационално за македонските штедачи засега е да ги

ЗЛАТО 1736.40$/унца СРЕБРО 32.66$/унца БАКАР 7.873,50

+1,02% +0.50%

ПРИРОДЕН ГАС

3.53/ММБТу ЗА ЗАТОПЛ.

303

МЕТАЛИ

-0.85% -0.09% -0.6%

НИКЕЛ 17.937,50 АЛУМИНИУМ

1.980,00 ЧЕЛИК 530.00$/унца

-1,51% +1.38%

+4.2% +0.8% /

Хотели Подгор Маистра

+25.02% -14,00%

ЉУБЉАНСКА БЕРЗА

586.50$/бушел

Лука Копер

+3.90%

КС Наложба

-7,85%

+10.00%

8,00

-9,64%

0,45

Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на Белградска, Загрепска и Љубљанска берза

СУРОВИНИ

-1,43% ПЧЕНИЦА 626.50$/бушел +1,75% КАФЕ +1.27% 2.39 $/бушел ПЧЕНКА

КАКАО

2240000$/бушел

ШЕЌЕР 27,25 СОЈА 1135.75.$/бушел

+0.54% +3,45% +0,60%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

12 КОМЕНТАРИ АНАЛИЗИ

И по еврото, евро

Рубин оглед на тоа дека состојбите во еврозоната се менуваат како на филмска лента, Зарески Со секоја шпекулација има длабоки негативни консеквенции. Која е иднината на

С

универзитетски професор

о првата шпекулација дека еврото како валута може да замине во историјата, како голем неуспех на ЕУ, настана стампедо во трката за негова замена. Одеднаш на пазарот нема американски долари, (неомилената девиза од која се бегаше поради девалвацијата) и швајцарски франци, кои станаа прескапи да се купат. На пазарот, на кој нема ни за лек денари, настана ситуација на префрлање од еден во друг џеб. Евра во долари, франци, фунти и што уште не. Кои се шансите засекогаш да кажеме збогум на валутата за која до неодамна многу експерти велеа дека е добро да ја воведеме како национална, како што е случај во Црна Гора или на Косово? Гледано од денешен аспект, јасно е дека таквата одлука би била како во 1945 година да станете сојузник на Германија. Дилеми постојат и особено се изразени во услови на криза и нестабилност на пазарите. Тие немаат еден единствен одговор. Со оглед дека состојбите во еврозоната се менуваат како на филмска лента, секоја шпекулација има длабоки негативни консеквенци. Која е иднината на еврото? Постојат најмалку пет причини зошто еврото ќе опстане. Идејата за заедничка европска валута, која датира од 1929 година, конечно е реализирана по цели 70 години. Еврото е базичниот финансиски проект врз кој се базира современиот концепт на уредување на ЕУ. Копенхашките критериуми ја дефинираат главната рамка, која се состои од сет на политички, економски и социјални критериуми, за да се биде членка на ЕУ. Ако се оди понатаму, врз оваа основа се дефинирани Европската монетарна унија (ЕМУ) и трите фази кои водат кон воведување на еврото како домашна валута. Се работи за детално елаборирани лимитирачки услови, кои не дозволуваат која било земја-членка на ЕУ да влезе во еврозоната. Во моментот, 17 од 27 земји-членки го имаат воведено еврото за национална валута, бројка која се зголемува. Зарем може да се помисли дека после сите напори во 70 години развој на идејата и 10 години функционирање на еврото, одеднаш тоа ќе исчезне. Нема шанси. Дотолку повеќе што доколку ова се случи, веројатно е почеток на крајот на ЕУ каква што ја познаваме. А од тогаш до распадот нема многу да помине. Звучи контрадикторно, но главната

Петер Франкл

Г

уредник и директор на дневниот весник “Финанце“, Љубљана

олемиот победник на словенечките избори е Зоран Јанковиќ, поранешниот шеф на трговскиот синџир Меркатор и сегашен градоначалник на Љубљана. Тоа секако е големо изненадување. Анкетите на јавното мислење с$ до крајот прогнозираа голема победа на поранешниот премиер, Јанез Јанша. Реалноста сега е сосема поинаква, Јанковиќ доби 28 места во словенечкиот Парламент, кој има 90 пратеници. На второто место е Јанез Јанша со 26 места, а сегашниот претседател на владата, Борут Пахор, падна на девет места. За Јанковиќ, син на татко Србин и мајка Словенка, роден во 1954 година во српското село Сараорци, гласаше претежно младината, работничката класа, пензионерите, а го доби и гласот на голем број претприемачи – имено, Јанковиќ во политиката дојде од економијата, кога пред пет години го доби својот прв мандат како градоначалник на Љубљана. Негов политички кум е поранешниот претседател на Словенија, Милан Кучан, кој на крајот од 80-тите години ја почна преобразбата на словенечката комунистичка партија во социјална демократија. Јанковиќ е многу силна личност. Неговата

еврото? Постојат најмалку пет причини зошто еврото ќе опстане

причина зошто се говори за распад на еврозоната е воедно и главен аргумент за опстанок. Борбата за јакнење на ЕУ е борба за федерализација и водедување европски вредности на секое поле. Федерализацијата, која ја донесе новиот Устав на ЕУ, е базирана врз позитивните искуства од функционирањето на еврото и на институциите, примарно на ЕЦБ. Доколку теоретски се случи еврото да се укине, паѓа концептот на федерализација, пропаѓа ЕЦБ. Секој почнува да влече на своја страна, децентрализацијата добива на димензија и новиот Устав станува непотребен. ЕУ се враќа во фаза како пред 90-тите години од минатиот век. А можеби и на самите почетоци. С$ почнува одново. Во состојба кога секој има интерес од еврото нема внатрешно расположение да се наруши тој мир. Главен проблем со еврото треба да имаат државите надвор од еврозоната. Тие реагираат со девалвација на своите национални валути и така го решаваат проблемот. На принтањето свежи евра, се печатат нови долари, фунти, јуани, рубљи. Спиралата ќе запре во моментот кога државните дефицити, долгот и дисциплината во финансиските сектори ќе бидат ставени под контрола. За ова засега нема расположение. Впрочем, сите економии излезот од кризата го бараат во релаксирање на монетарните политики, експанзивните кредити, девалвираните валути. Која е причината еврото да биде единствената жртва на овие политики? Таа не постои. Либерализацијата на движењето на капиталот во рамките на тогашната Европска економска заедница и Договорот од Мастрихт во 1992 година ги одреди бројот на економските критериуми во врска со стапката на инфлација, јавните финансии, каматните стапки и стабилноста на девизниот курс. Зошто ова е важно? Германија со тогашната германска марка беше исклучително заинтересирана да го пролонгира воведувањето на заедничката валута. Во тој период нејзиниот фокус беше насочен кон откупување на капиталот од поранешната ДДР. Спојувањето на двете Германии во секоја друга варијанта ќе беше скап процес. Но, СРГ тоа го направи со печатење германски марки. Присоединувањето беше „меко“, финансиски без потреси и релативно евтино. Франција, Италија и Велика Британија прогледуваа низ прсти

на таквата експанзивна финансиска политика. За нив тоа беше пазар на СРГ, во кој не сакаа да се мешаат. Но, сакаа да се репозиционираат во услови на идната монетарна унија, политика чии последици ги гледаме денес. Затоа Германија, Франција и Италија се заинтересирани да го спасат еврото. Веројатно проработува совеста и реалноста дека без еврото не можат да конкурираат на азиските и на американската економија. Хаосот кој би настанал во финансиските текови, пресметките и билансите во случај на распад на еврозоната би бил од апокалиптични размери. Замислете само хипотетички како би се пресметале во тој случај долговите кои денес во евра ги имаат италијанските кон француските банки. Доколку Италија ја врати лирата, таа би апрецирала во однос на францускиот франк, со што би се намалил вештачки и долгот. Италијанскиот долг од 2.000 милијарди евра одеднаш би станал можеби 1.000 милијарди. Меѓусебните пресметки на долговите би вовеле криза на пазарите, која нема да се реши ни во наредните 20 години. Споредено со неа, денешната криза е мало дете. За да се

заштитат од ваков развој на настаните, веројатно би се одело кон опција на повторно воведување златен стандард. Зимата за сите ќе биде долга. Доволна причина сите да се борат за зачувување на еврото. Постојат уште многу причини зошто еврото има реална опција да опстане.

Tоа е производ на одредени политики. И наместо да го елиминираме производот на позитивни идеи и намери, ЕУ генерално треба да се занимава и да ги реши причините за оваа криза. За почеток, најдобро е да се зајакне монетарната зависност, односно да се централизираат политиките согласно со критериумите на ЕМУ. Чекорот кон нов европски договор е во таа насока. Второ, ЕУ мора под итно да воведе јака контрола врз националните буџети и долговите. Италија и Грција може да бидат првите соработници во овој проект. Конечно ЕЦБ мора да почне да ја игра улогата на главен финансиски полицаец пред предвремено да ја пензионираат. Затоа, пред да истрчате кон банка или менувачница, размислете добро. Еврото можеби сепак има иднина.

Во Словенија победи Бојко Борисов победа предизвика одушевување на улиците на Љубљана. Тој е вистински лидер, во тоа нема сомнение. Многу е харизматичен и способен, од Љубљана направи прекрасен град, во негово време Меркатор се прошири во Словенија, а потоа и на бројни територии на поранешните заеднички држави. Неговиот стил на лидерство не е демократски, кога ќе се донесе одлука, и се знае, кој ќе ја донесе, ќе биде направено с$ за таа да се реализира. Кога ќе заврши славењето, Јанковиќ го чека многу работа. Најпрвин ќе мора да состави коалиција. Можеби тоа ќе биде лесно, но се очекува дека потенцијалните партнери ќе му постават бројни барања, а тој, како авторитарна личност, сигурно ќе има тешкотии да ги задоволи. С$ е многу неизвесно. Негов природен партнер е сегашниот премиер, Борут Пахор, и заедно со некои, уште помали партии, може да состави повеќе или помалку ефикасна коалиција. Откако коалицијата ќе биде составена, Јанковиќ ќе има големи тешкотии да ја среди Словенија, која влезе во голема криза, како и целата Европа, но во Словенија таа криза е уште полоша. Нема пари, нема кредити, цената на кредитот на меѓународните пазари на капитал за

Словенија ја надмина таа за Италија. Дефицитот во буџетот е поголем од 5%, државниот долг во изминатите три години се зголеми повеќе од двојно. Словенечкиот БДП е во опаѓање, во третиот квартал се намали за половина процент. Јанковиќ ветува дека ќе ја придвижи економијата со нови инвестиции, но за тоа нема пари. Досега, сите негови успеси се темелеа на кредити, а банкарскиот систем во Словенија, па и во Европа, е во голем грч. Самиот Јанковиќ е еден голем кредит, на својата тековна сметка има минус од 300.000 евра, а неговите поранешни фирми, кои им ги препиша на своите синови, се блокирани. Сигурно ќе мора да се намали дефицитот, а тоа значи кратење на трошоците во јавниот сектор, особено трошоците околу платите. Можеби и ќе биде успешен во тоа, не е невозможно да ја добие дури и поддршката на синдикатот. Имено, Јанковиќ е навистина неверојатен, на сегашните избори во Љубљана доби извонредна поддршка, и покрај тоа што ја зголеми цената на јавниот превоз за речиси 50%. Го чека и реформа на пензискиот систем, а поради непријатните популациски движења, Словенците ќе бидат принудени да работат подолго, најверојатно до 67-годишна возраст.

Дали со сите тие непопуларни мерки ќе успее да ја одржи својата популарност? Освен тоа, не може да очекува поддршка од опозицијата, Јанез Јанша ќе биде немилосрден. Јанковиќ е човек од народот. Тој е дипломиран економист, а не знае да се служи со компјутер. Горд е на тоа, секретарките му ги принтаат мејловите. Странските јазици, исто така, му се слаба страна – како тој, како претседател на владата, ќе се движи по европските паркети? Тој си ја знае својата работа како директор на претпријатие, кога владеат поволни услови и има пари за фрлање. Како градоначалник, двојно го зголеми долгот на Љубљана, градеше мостови и ги „шминкаше“ фасадите. Никогаш не се докажал како менаџер и политичар во ситуација кога владее голема сиромаштија. Дури ни неговиот популизам нема да може да собере пари. Додека народот и дел од бизнисмените му ракоплескаат, експертите се скептични и очекуваат дека, порано или подоцна, ЕУ ќе & наметне на Словенија некаква технократска, принудна влада. Како на Италијанците, каде што сега владее поранешниот европски комесар, Марио Монти. Словенија и нема баш свој Монти, а Јанковиќ повеќе личи на Силвио Берлускони и Бојко Борисов.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

БАЛКАН

9,6

Агрокор ќе го преземе Меркатор > БРОЈКА без сопствени средства?!

Д

окументацијата на банката Уникредит покажува дека хрватскиот концерн Агрокор се одлучи да го преземе најголемиот словенечки трговски синџир, Меркатор, за 800 милиони евра, но без сопствени средства и со многу ограничени можности за добивање нови заеми, тврди љубљанскиот дневен весник „Дневник“.Максималната вредност до која може да се задолжи Агрокор без да ги крши обврските кон сопствениците на акции изнесува 250 милиони евра. Наместо свеж капитал, хрватскиот концерн на своите партнери им ветува дека следната година може да ги продаде компаниите Ледо и Адрис груп.

милијарди евра ќе мора да соберат германските банки за до средината на 2012 година да ги исполнат барањата кои ги постави ЕУ по прашањето на капиталните резерви, објавија од европскиот банкарски регулаторен сектор.

13

Нестле го заврши преземањето на Центропроизвод

К

омпанијата Нестле и официјално го заврши преземањето на српската компанија a.д. Центропроизвод, водечки прехранбен производител во Србија. Преземањето ги вклучува готвачките производи на Центропроизвод, кондиторски производи и пијалаци, со што Нестле има намера долгорочно да биде присутна во Србија и регионот. „Со преземањето на дел од работењето на Центропроизвод, Нестле уште повеќе ја зацврсти својата позиција во овој регион. Ние и понатаму ќе се трудиме да го задржиме водечкото реноме на Центропроизвод“, истакна Марко Траваглиа, одговорен менаџер за јадранскиот регион во Нестле.

Словенија и Хрватска мора да штедат, без разлика кој е на власт Очекувано, во Словенија и во Хрватска се случи промена на власта, па сега најголем предизвик за Зоран Јанковиќ и за Зоран Милановиќ ќе биде економијата во криза Васе Целеска

Н

celeska@kapital.com.mk

овите мандатори во Словенија и во Хрватска, Зоран Јанковиќ и Зоран Милановиќ, ги чека предизвикувачка година, бидејќи мора да се справат со економската криза во сопствените змеји. И покрај тоа што до последен момент се нагаѓаше промената на лидерите на парламентарните избори, кои се одржаа неделата во Хрватска и во Словенија, најголемо изненадување беше победата на левоцентристичката партија Позитивна Словенија на популарниот градоначалник на Љубљана, Зоран Јанковиќ. Хрватите пак, очекувано избраа промена и гласаа за коалицијата Кукурику, предводена од Зоран Милановиќ и неговата левоцентристичка Социјалдемократска партија (СДП). Како на крајот ќе биде составена владата и од кои партии, се чини, во Словенија е понеизвесно отколку во Хрватска, каде што релативно јасно се поделени политичките табори. Меѓутоа, на двете земји им се потребни стабилни влади кои ќе се справат со државните буџети, што ќе биде најголемиот предизвик за нив во 2012 година.

Јанковиќ: бизнисмен, градоначалник, премиер...

Иако пред само половина година Зоран Јанковиќ кажуваше дека воопшто не е заинтересиран за повисока политика и дека најдобро му е да биде градоначалник на „најубавиот град на светот, Љубљана“, неговото мислење се промени во последните седум недели, па неговата политичка машина успеа да го победи и најголемиот фаворит, Јанез Јанша. Словенечките медиуми пишуваат дека тој пред с$ е бизнисмен, а дури и од позицијата градоначалник на Љубљана настапувал како економист, не како политичар. Сега, прашањето за кое со нетрпение се чека одговор во Словенија е тоа со кој ќе коалицира Јанковиќ, кој на изборите освои 28,5% од гласовите на избирачите. Кратко по објавувањето на победата новиот словенечки мандатор истакна дека вратите за коалиција се отворени за сите, освен за десноцентристичката Социјалдемократска партија (СДС) на Јанез Јанша. „Време е за нова и позитивна Словенија, но и за демократска и ефикасна влада“, истакна Јанковиќ за време на својот победнички говор. Сега, голем предизвик за Јанковиќ ќе претставуваат економските проблеми на земјата. Словенечките медиуми пишуваат дека добро е тоа што новиот премиер „поседува харизма, е ефикасен и има талент за бизнис“, но од друга страна, лошо е тоа што нема познавања од меѓународната политика, па дури и ако има добри советници, тешко ќе може да го дополни потребното искуство. Покрај тоа што Јанковиќ с$ уште не знае со кого ќе коалицира, тој не знае ниту од каде ќе почне да штеди.

Извозноориентираната Словенија, со своите два милиони граѓани, беше тешко погодена од глобалната криза. Во 2010 година нејзината економија малку жаживеа, пораснувајќи за само 1,4% во споредба со падот од 8% во 2008 година. Годинава земјата ја очекува скромен раст од околу 1%. Истовремено, словенечките медиуми навестуваат дека со доаѓањето на власт на Јанковиќ можно е да настане и промена на политиката во однос на работата на државните претпријатија, а најмногу со актуелната продажба на мнозинскиот пакет-акции на најголемиот трговски синџир Меркатор, каде што Јанковиќ одреден период беше извршен менаџер.

Хрватска има „План 21“ за остварување

Со речиси двојно повеќе гласови, коалицијата Кукурику ја победи досегашната владејачка партија, Хрватска демократска заедница, на премиерот во заминување, Јадранка Косор. Новиот мандатор во Хрватска, Зоран Милановиќ, ќе нема многу време за славење, бидејќи има еден куп економски, административни и корупциски проблеми за решавање. За таа цел, неговата коалиција го подготви т.н. „План 21“, со кој има намера да ја подобри економската ситуација на земјата која се наоѓа на прагот на ЕУ и да продолжи со борбата против корупцијата, која е еден од најголемите проблеми на земјата. Милановиќ при објавувањето на победата вети дека нема да ги разочара хрватските граѓани и нагласи дека довербата доделена од хрватските граѓани претставува огромна одговорност. „Работата треба да почне. Кога ќе влеземе во ЕУ ќе се соочиме со голем предизвик, предизвик да се докажеме како мала, но отворена земја, шанса да бидеме успешни и да развиеме самопочит“, рече тој. Клучната задача на идната влада на Хрватска ќе биде спроведување на економските и на административните реформи во земјата, процеси за кои ак, ќе бидат потребни пари кои пак, а ги нема доволно во услови на актуелната економска криза, која во земјата резултираше со зголемување на трошоците за кредитирање. Скептиците во Хрватска сметаат дека Милановиќ, всушност, нема намера да спроведе вистински реформи, од причина што реформите би значеле намалување на платите и пензиите и отпуштање на голем број ната вработени, пред с$ од државната администрација. адранка Премиерот во заминување, Јадранка Косор, не му ја честита победата на Зоран Милановиќ, но истакна дека и во опозицијата ХДЗ ќе продолжи да & служи на Хрватска. „Тие не н$ ставија на колена“, нагласи Косор.

Коалицијата К Коа Ко оалицијата ал ц ј Кукур Кукурику, у ур предводена од Зоран Милановиќ, Милановиќ ја чекаат големи економски и административни реформи во Хрватска. Јадранка Косор пак, с$ уште не признава дека ХДЗ е „на колена“.

Новиот мандатор на Словенија, Зоран Јанковиќ, с$ уште не знае со кого ќе коалицира, но и од каде ќе почне да штеди. Медиумите велат дека е можна коалиција и со партијата на Борут Пахор.

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

14 БАЛКАН СВЕТ 1

2

3

4

5

Илај Броуд

Патрик Сун-Шионг

Питер Харгривс

Рендал Џ.Кирк

Михаил Прохоров

O

Ф

сновачот на Sun Life Insurance, би ги вложил своите пари во мултинационални компании кои се ориентирани на масовна потрошувачка, како што се Coca-Cola Company или Johnson & Johnson.

армацевтски магнат, кој заработил пари како соосновач на компанијата Vivo RX Pharmaceuticals, смета дека во криза најважно е да не се загубат парите и да се инвестира во сигурни компании

К

осопственик на компанијата Hargreaves Landsown Plc, половина од своите милион долари би ги вложил во норвешката круна, а другата половина во сингапурскиот долар.

И

Р

нвеститорот советува да не се брза со купување. Тој се одлучи да & се посвети на електронската музика откако заработи 1,2 милијарди долари од продажбата на компанијата New River Pharmaceuticals.

ускиот милијардер и сопственик на New Jersey Nets и во 2012 ќе се држи до старата поговорка: „Држете се исправено и не мрдајте многу“. Ако сепак заработите милион, советува да го потрошите со уживање.

Најсигурни инвестициите во blue chip акции, сребро и норвешка круна

Е

Милијардерите за магазинот Bloomberg Markets советуваа во што да се вложува, иако се сложуваат дека и 2012 година ќе биде неповолна за инвестиции

кономската криза ги прави инвеститорите несигурни во своите вложувања, но од друга страна, кога паѓаат берзите, експертите велат дека е најдобро да се купува, но прашањето е во што?! За таа цел, магазинот

6

7

Рубенс Менин Тексеира де Суза

Џон Пол Џонс де Жориа

М

Б

илијирдерот стекна богатство во Бразил градејќи куќи за сиромашни. Тој патриотски би инвестирал во бразилски обврзници. к

и поделил еден милион на 4 дела – по 25% во злато, сребро, њујоршката берза и во азиски и европски акции со дивиденда. Се збогати со инвестиција во компанијата на Пол Мичел.

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

Bloomberg Markets одлучи да ги праша милијардерите во што ќе инвестираат во кризната 2012 година. Десет светски милијардери одлучија да ги споделат своите размислувања за најдобрите инвестиции. Сите заедно се сложуваат дека и следната

година ќе биде неповолна за инвестицирање. Европската економија и понатаму ќе тоне, а доларот, според нив, останува најсигурна валута. Ова се поединечните мислења на секој од нив за тоа како е најдобро да искористите милион долари идната година.

8

9

10

Доналд Трамп

Алишер Усманов

Џо Џамал

А

мериканскиот магнат кој вложуваше во с$, би одбрал акции, корпорациски обврзници, а на поискусните им препорачува купување куќа од банките, со долгорочен кредит.

Р

Н

ускиот олигарх и сопственик на Gazprominvest holding секогаш се потпира на својата интуиција и според чувството одлучува каде ќе купи одредени акции.

с

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

ема обичај директно да вложува на пазарот на капитал, но најголем дел од неговиот имот е во обврзници. За своја најдобра инвестиција ја смета дипломата по право. о

г л

а

с

M

Makedonsko Izraelski Biznis Forum 14 Dekemvri 2011 Skopski saem Skopje, Makedonija So golemo zadovolstvo Ve izvestuvame deka Makedonsko Izraelskiot Biznis Klub (MIBK), zaedno so Negovata Ekselencija Ambasadorot na Izrael vo Makedonija, Albanija i Bosna i Hercegovina, g-din. Dejvid Koen na 14 Dekemvri 2011 godina vo Skopje }e organizira Makedonsko Izraelski Biznis Forum. Za vreme na forumot ќe se odr`at i delovni sredbi (business to business matchmaking) za vreme na koi }e imate prilika da sozdadete novi zdelki i partnerstva.

Na Makedonsko Izraelskiot Biznis Forum }e prisustvuvaat kompanii od slednive sektori: x Informaciska i komunikaciska tehnologija (IKT) x Zemjodelstvo i prerabotka na hrana x Obnovliva/alternativna energija x Medicina i farmacija x Turizam x Drugi (bezbednost, grade`ni{tvo, obrazovanie, finansii i uslugi) Na biznis forumot }e prisustvuvaat kompanii od Makedonija, Izrael, Kosovo, Bosna i Hercegovina i Albanija.

Kraen rok za aplicirawe e 14 Noemvri 2011 godina.

Site informacii vo vrska so forumot mo`ete da gi najdete na na{ata veb-strana: www.mibk.org.mk Lice za kontakt: Ekaterina Dimitrovska Izvr{en direktor, Makedonsko Izraelski Biznis Klub tel: +389 2 3113 259; mob: +389 70 80 20 72 e-po{ta: ekaterina.dimitrovska@mibk.org.mk

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 06.12.2011

15

ФЕЉТОН ЛОНДОНГРАД ОД РУСИЈА СО КЕШ: инсајдерска приказна за олигарсите Почитувани читатели, “Капитал“ во соработка со издавачите АЕА, ви го претставува возбудливиот бестселер на Марк Холингсворт и Стјуарт Ленсли, "Лондонград - од Русија со кеш". Не пропуштајте ја неверојатната приказна за тоа како Лондон стана дом на руските супербогаташи, раскажана за прв пат и базирана врз вистински ликови и настани. Ултравозбудливо четиво за животот проткаен со невиден луксуз, убави жени, приватни авиони, мегајахти, најдобрите светски фудбалери и телохранители во црни ренџ-ровери со непробојни стакла.

37

ЛИТЕРАТУРА ЗА РАЗЛИЧНИ ВКУСОВИ Од 2000 година наваму АЕА издавачи објавува книги од разни области: проза, поезија, литература за млади млади, публицистика, популарна психологија, ез езотерија... о Прода ж ниот салон Египетска сонувалка во центарот на Скопје изобилува изобилу со богата литература – од современите македонски писатели, преку англиските класици, с$ до детската литература, сето ттоа по достапни цени. АЕА издавачи ги • Од домашните автори а Павловски, Матеја Матевски, објавила Божин Па Ефтим Клетников, Радован Митко Маџунков, Е Павловски, Томе Арсовски... Џ.Р.Р. Толкин, К.С. Луис, • Од странските Џ Малколм Гладвел, Гладвел Калед Хосеини, Јасмина Џеред Дајмонд, Кадра, Кормак Меккарти, М Понте... Преводот на трилогијата Карла дел Понте.. прстените” од Толкин беше “Господарот на пр неколку години и е вистински хит пред п проект каков што ретко бележат издавачите во земјава.

• Пред две години во Скопје го пречека и добитникот на Букеровата награда, Томас Кенили, авторот на “Шиндлеровата арка (листа)”, издание исто така на АЕА.

ГНАА ГЛАВА 5: РУСИТЕ ПРИСТИ

Што може да ги задоволи потребите на еден суперолигарх?

Империјата р ј во недвижности д на Абрамович р во година. растеше од р д година д д Откако обезбеди д луксузен дом за своето семејство, семејство надвор од Британија тој почна да купува имоти во Русија, Антибите, Кипар, Црна Гора...

И

ако во 2003 година двете ќерки на Абрамович с$ у ште се школ у в аа на престижното економско у ч и л и ш т е в о М о с к в а, брачната двојка почна да бара голем имот во Лондон погоден за нивните пет деца и за послугата. Му фрлија око на Олд Свен хаус на Челзи ембанкмент, еден од л о н до н ските н ајс л а в н и и моти, тогаш вреден 32 милиони фунти, на Движењето за уметност и ракотворби. Ирина, исто така, беше заинтригирана од Олд ректори, величествена куќа од XIX век заедно со скапата уметничка колекција, на Олд чрч стрит во Челзи, во сопственост на норвешкиот бродски магнат Џон Фредриксен. Двојката првично понуди 40 милиони фунти за куќата и за уметничката колекција, иако колекцијата не беше на продажба. Нејзиниот кабинет потоа понуди дури и повисока понуда пред љубезно да & биде кажано дека ниедна цена нема да биде доволна. Во Белгравија, Ирина беше фасцинирана и од Хју хаус на Итон сквер, сопственост на Лили Сафра, филантроп и општествено важна личност. И, повторно, ништо не произлезе од сето тоа. До јуни 20 05 година Абрамович го пронајде вистинскиот дом за своето семејство: имот вреден 9,3 милиони фунти на списокот на заштитени згради од II категорија, во Честер сквер, Белгравија. Некогаш сопственост на војводата од Вестминстер, тој вклучуваше базен за пливање, гимнастичка сала и мал двор со куќи одзади. Една година подоцна, ја купи соседната куќа во Честер сквер со

мал двор со куќи одзади, сочинувајќи на тој начин една енклава од четири куќи. Тие & беа предадени на Ирина како дел од договорот кога брачната двојка се разведе во 2008 година. Иако семејството се пресели на Честер сквер и на тој начин станаа соседи на лејди Тачер, Абрамович потроши

Во 2007 година рускиот милијардер се вклучи и во трката за купување на улцинската Голема плажа, на која би изградил ексклузивна туристичка населба.

дополнителни 10 милиони фунти за четири соседни апартмани на Лоундес сквер за да ги додаде на двата што веќе ги имаше купено. Во мај 2008 година, поднесе проекти да ги претвори овие станови кои беа дел од две соседни градски куќи, во една голема лондонска куќа, со пет ката над земја и со три ката под земја. По завршувањето, големата куќа од 2.800 метри квадратни, петпати поголема од просечна к уќа со пет спални, зедно со приемниот салон голем како фудба лско игра лиште, киното, покриениот базен и со сауната, се очекува да вреди повеќе од 100 милиони фунти. арк Холингсворт е истражувачки новинар Империјата во недви ж ности на и автор на повеќе книги, вклучително и Абрамович се прошируваше подалеку студијата за МИ5, британската Служба од британските брегови. Во 2008 за безбедност. Неговите новинарски текстови година тој беше сопственик и на се објавуваат во Сандеј Тајмс, Гардијан и 8 милионски имот од 104 акри во Фајненшел Тајмс. Од малиот број интервјуа Москва, кој беше негов главен дом направени со него, се знае дека тој не сака во Русија, на палатата Тенишева на многу да зборува јавно, нити пак е љубител на бреговите на реката Нева во близина шопинг. на Санкт Петербург, потоа на замок во ругиот автор, Стјуарт Ленсли е новинар и економски консултант кој живее јужен Баварија, имотот Орнелаја вреден 10 милиони фунти, на лозје во Тоскана, Лондон. Меѓудругото тој е добитник како и на вила на Сент Бартс. Потоа, на неколку награди како телевизиски и тука спаѓаат и големата куќа на радио продуцент, меѓу кои е и наградата на Њујоршкиот телевизиски и филмски фестивал. Волдкат риџ вредна 18 милиони Во неговата книга од 1985 година, Poor Britain, фунти, со 1.330 метри квадратни на имот од 200 акри, во близина на тој ја дефинираше моќта употребувајќи Аспен, Колорадо, ексклузивниот методологија која подоцна почнаа да ја применуваат истражувачите и владите на Велика Британија, Европската унија и приморски хотел Кап-Идн-Рос на Антибите меѓу Кан и Ница, хотелскиот голем број земји, од Јапонија до Јужна Африка. комплекс на Кипар и викенд-куќата за

М

Д

одмор во Црна Гора. Тука се, исто така, и трите куќи во Јужна Франција. Но, тоа не се обични куќи. Земете, на пример, една од нив, Шато дел ла Кроа на Антибите, што Абрамович ја купи во 1998 година за 15 милиони фунти. Замокот не е само поранешен дом на прогонетиот војвода и војвотка од Виндзор до 1949 година, туку, исто така, и наследство на други поранешни монарси, од Леополд III на Белгија до Фарук на Египет. Во 80-тите години тој бил сопственост на бродскиот магнат Аристотел Оназис с$ додека не беше уништена од пожар во 1989 година. Абрамович и неговата поранешна сопруга Ирина потрошија милиони за да ја вратат неговата поранешна слава, за да биде доволно голема да се задоволат барањата на еден суперолигарх. Освен дванаесетте спални соби, базен за пливање и тениско игралиште, има и трпезарија доволно голема за 24 лица, како и гостинска соба чии ѕидови се обложени со скапи таписерии.

пријатели и служеа заедно во 22. полк на САС во текот на Заливската војна во 1991 година. На Абрамович му се допадна идејата да биде заштитуван од специјалните сили. „Сакаше да ги има околу себе и не му пречеше што поранешните офицери на САС наплатуваа дополнително с$ додека го заштитуваат специјалните сили“, изјави еден од службата за безбедност. Но, всушност, голем дел од неговиот персонал за безбедност беа поранешни офицери на РАФ и на армијата, бидејќи најголемиот број поранешни офицери на САС завршија работејќи за приватни претприемачи во Ирак и во Авганистан. Како и да е, Абрамович сепак разви една од најголемите операции з а прив атно обезбедување во светот. Во Јужна Франција, тим од четири оперативци вооружени со пиштоли „глок“ со калибар од 9 милиметри, ја чуваат неговата огромна вила. Други шестмина ја чуваат неговата флота од јахти. Еден од бродовите, јахтата Пелорас, е опремена со блиндирано стакло и систем за детектирање ракети. Во Русија мерките за безбедност се дури и поекстензивни: олигархот ангажираше дузина руски војници, некои с$ уште активни офицери, кои биле професионални убијци. Бидејќи руските пешадијци се меѓу најслабо платените во Европа, тие лесно се врбуваат за дополнителна заработка во готово. Во Лондон неговиот конвој од автомобили е од оклопен материјал, а неговите возачи се специјално обучени да се справат со обиди за киднапирање. По нападот врз Березовски во 1994 година, неговиот тим продолжи да верува дека Абрамович е потенцијална цел на убиство или на киднапирање.

Најдоброто или најскапото приватно обезбедување во светот?!

Штом Абрамович излезе од анонимност, безбедноста доби најголемо значење. Стравувајќи дека неговото семејство е ц е л н а к и д н а п и р а њ е, н е г о в а т а компанија за менаџмент во Велика Британија, Милхаус капитал, есента 2003 година ја ангажираше компанијата Крол секјурити интернејшнал да му обезбеди телохранители и заштита на блиско растојание. Компанијата му даде задача на Марк Скип, порано член на специјалните британски воени сили (САС) да го менаџира договорот. Тој ангажираше 13 телохранители за осумчасовни смени, за плата од 5.000 фунти месечно. Тројца беа на задача во неговиот апартман на Лоундес сквер, а десетмина го чуваа неговато семејство во куќата на Честер сквер и неговиот имот во внатрешноста, на Фининг хил, Вест Сасекс. Подоцна дополнителни седум телохранители беа вработени паралелно со с$ поголемиот страв од киднапирање. Во 2004 година, Скип & се приклучи на Абрамовичевата компанија за менаџмент како шеф на о б ез б еду в ањ ето, з а годишна плата од 200.000 фунти. Откако безбедносното крило на Крол беше преземено од мултинационалната компанија Гарда ворлдвајд, Скип веднаш и без дискусија ја распушти компанијата Гарда, а го ангажираше својот поранешен колега од САС, Боб Тејлор. Скип и Те ј л о р б е а с т а р и

(Продолжува)

Во утрешниот број: Како на британскиот пазар со недвижности Русите ги претркаа сите странски купувачи, па дури и Арапите.

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува ј у

ОБУКА

ПЛАНИРАЊЕ НА ПАРИЧНИТЕ ТЕКОВИ И ПЛАНИРАЊЕ И БУЏЕТИРАЊЕ НА ИДНИ АКТИВНОСТИ 15 - 16 Декември 2011 Хотел “Александар Палас“ Скопје

Во турбулентни времиња со кои сите ние се соочуваме, водењето успешен бизнис е уметност. Особено планирањето и управувањето со паричните текови кои, и покрај успешното и профитабилно работење на компаниите, се почесто бараат дополнителна умешност и знаење за обезбедување на се попосакуваната ликвидност на компаниите. На оваа обука, преку практични примери и пополнети обрасци ќе ја приближиме оваа проблематика до секојдневното работење на деловните субјекти.

НА ОБУКАТА ЌЕ ДОБИЕТЕ СОЗНАНИЈА ЗА:

Од каде компанијата добива парични приливи Каде ги троши своите парични средства Како да го подготвиме и разбереме Извештајот за паричните текови Како да дознаеме на време за проблемите околу ликвидноста на компанијата Кои се ризиците кои ги носат финансиските продукти Како да ги планираме паричните текови Како да ги планирате и кои факти треба да ги знаете за идните деловни активности Анализа на добиениот план и споредба со остварените резултати

ОБУКАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Финансиски менаџери Сметководители Сопственици на компании Претприемачи

ПРЕДАВАЧ КАТЕРИНА БОШЕВСКА

Fинанsиsки диrектоr на EOS Matrix Македонија и финанsиsки конsuлтант за Иsточна Евrопа. Ангажиrана е како надвоrешен sоrаботник и тrенеr-обuчuвач за теми од облаsта на финанsиsки менаџмент од rеномиrани тrенинг агенции-конsuлтантsки кuќи.

Сите заинтересирани за учество на оваа обука можат да се пријават најдоцна до 10 декември 2011 година. Цената за еден учесник изнесува 10.500 денар (без ДДВ). За секој втор учесник од иста компанија следува попуст од 10% а за секој нареден учесник следува 15% попуст.

14 DEKEMVRI, SPECIJALEN PRILOG

SKOPJE SE GRADI KAPITAL ANALIZIRA - DALI VO SKOPJE SE RA\A NOV TREND: IZGRADBA NA EKSKLUZIVNI STANBENI KOMPLEKSI KOI ]E POSTAVAT NOVI STANDARDI VO DOMUVAWETO? [TO NUDAT TIE I PO KOJA CENA? ZO[TO TOLKU INTENZIVNO SE VLO@UVA VO NOVI [OPING CENTRI? KOI SE GLAVNITE INVESTITORI NA NOVITE OBJEKTI VO SKOPJE? KAKOV E MOMENTALNIOT SOODNOS NA PONUDATA I POBARUVA^KATA NA STANBEN I DELOVEN PROSTOR? KOI SE O^EKUVAWATA NA INVESTITORITE I KOI NOVI BRENDOVI ]E BIDAT DONESENI VO SKOPJE? OVA SE SAMO DEL OD TEMITE ZA KOI ]E MO@E DA PRO^ITATE VO SPECIJALNIOT DODATOK SKOPJE SE GRADI ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111