431-20.12.2011

вторник. 20 декември. 2011 вто. max. 20 C min. -60 C

сре. max. 20 C min. -60 C

чет. max. -10 C min. -70 C

МБИ 10

1.966,59

-1,47% %

Извор: Македонска Берза

МБИД 2.012,27

-0,24%

ОМБ

121,22

+0,63%

ЕМУ

€

61,51

САД

$

47,08

Курсна листа на Народна банка на Македонија

СРЃАН КРСТИЌ

ПРЕТСЕДАТЕЛ НА УПРАВНИОТ ОДБОР НА ШПАРКАСЕ БАНКА

ШПАРКАСЕ ЌЕ СЕ ДОКАПИТАЛИЗИРА СО УШТЕ 15 МИЛИОНИ ЕВРА 10

НОВИ 270 РАМКОВНИ ВРАБОТЕНИ ОД КОИ НЕМАМЕ ПОТРЕБА! 6

Македонскиот извоз во 2012 драстично ќе падне, а најмногу во текстилната индустрија и во металургијата 4-5

ВО СКОПЈЕ НЕМА ЕВТИНИ СТАНОВИ ЗА СУБВЕНЦИОНИ РАНИ КРЕДИТИ

ВЛАДАТА ВЕЛИ ДЕКА НЕ ИМ ДОЛЖИ НА КОМПАНИИТЕ 2-3 Пратениците го усвојуваат Буџетот за 2012, а дебатираат за ребаланс 11

9

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

ЕКСКЛУЗИВНО

ИНТЕРВЈУ НА АМБАСАДОРОТ НА САД

ПОЛ ВОЛЕРС

број 431 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

ЗА "КАПИТАЛ"

ПРЕСУДАТА ОД ХАГ НЕ ГО РЕШИ ПРОБЛЕМОТ СО ГРЦИЈА!

АМБАСАДОРОТ ДИРЕКТНО ПОСОЧУВА ДЕКА ГОЛЕМ ПРОБЛЕМ ВО МАКЕДОНИЈА Е НЕТРАНСПАРЕНТНОТО СУДСТВО И СЕЛЕКТИВНАТА ПРАВДА. ГРАЃАНИТЕ НЕ ВЕРУВААТ ДЕКА СЕКОЈ ИМА ЕДНАКОВ ТРЕТМАН ПРЕД СУДОВИТЕ, ВЕЛИ ТОЈ. ВО ИСТО ВРЕМЕ ЗАБЕЛЕЖУВА ЗА ПРИТИСОК НА ВЛАСТА ВРЗ МЕДИУМИТЕ И КОРУПЦИЈА ВО ПОВЕЌЕ ОПШТЕСТВЕНИ СФЕРИ. СТР.

7

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

“ ЕВЕЛИНА ПАРВАНОВА

Занаетчиска комора на Кобленц

вторник 20/12/2011

КОМЕНТАР

Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

Великодушна Влада за среќни административци

М

ногу држави имаат проблем со гломазна и непрофесионална јавна администрација, ама Македонија веројатно е светски уникатен пример за полнење на државната управа со вработени од кои не само што се нема буквално никаква корист, туку истите не се мачат ни да дојдат до работните места, па земаат плата седејќи дома. Оваа појава за која сите се свесни станува веќе неподнослива. Неверојатно е колку Владата е комотна во признавањето дека од народните пари се исплаќаат плати на луѓе кои ниту работат, ниту глумат дека работат нешто. И сето тоа во името на Охридскиот рамковен договор! Небаре суштината за поголема интегрираност на етничките заедници во институциите на системот значеше да се вработуваат без логика кадри за кои нема потреба! Затоа што оние кои веќе се вработени на нивно место не си одат дома. Значи има константен систем на полнење. Сите се вработуваат – никој не се отпушта! Од Владата вчера без око да им трепне изјавија дека засега распоредени се само 60 од вкупно 600-те рамковно -вработени во 2011-та! А каде ќе завршат останатите 540? Најверојатно во дневна, во нивните фотелји или ќе продолжат да си тераат приватни бизниси. Овде се отвораат суштински прашања за кои премиерот, Никола Груевски, неговиот заменик, Муса Џафери, и министерот за администрација, Иво Ивановски, немаат коментар! Како може државата прво да вработува, па потоа да анализира дали и каде фалат вработени? Која економска логика е таа? Или во Владата мислат дека им се верува кога велат дека не знаат колкумина точно вработиле по овој принцип од 2001 година досега? И што е поважно – дали, каде и уште колку вработувања фалат за оваа сага да заврши? Владата мора да стане свесна дека партиските пазарења за мир во коалција во нормални држави попуштаат пред стратешките интереси. А дека реформите на администрацијата не одат правопропорционално со бројот на вработувања. Дури и да се со специјален „рамковен“ предзнак.

“

www.kapital.mk

На Балканот и во Македонија кога ќе се каже занаетчија, веднаш се мисли на чевлар кој работи во гаража, а всушност занаетчии се и специјалистите за компјутери и автомеханичарите. Во последно време, занаетчии се и експертите за соларна енергија, кои ги поправаат системите за соларна енергија и кои ги монтираат на покривите. Затоа е потребна практична обука во училиштата за занаети.

> БРОЈКА

414

амандмани беа поднесени за предлог-буџетот за 2012 година, од кои во комисиска расправа се прифатени само три. Клучните владини цели на проектираниот буџет се задржување позитивни стапки на економски раст, подобрување на економската структура и одржување висок степен на социјална стабилност.

Болниците ќе стануваат енергетски ефикасни

Н

а болниците ќе се постават сончеви колектори, а ќе се менуваат и прозорците со енергетски поефикасни, најавија од Министерството за здравство. Во рамките на двегодишниот договор со СЗО веќе се проценува енергетската ефикасност во Општата болница во Гостивар и Клиничката болница во Штип. “Болниците се едни од најголемите потрошувачи на енергија во државата. Клиничката болница во Штип дневно плаќа од 1.500 до 2.000 евра само за гориво. Тоа е огромна сума“, изјави министерот за здравство, Тодоров.

Владата вели дека не им должи на компаниите! Иако бизнисмените јавно побараа Владата да им ги плати долговите до Нова година, од Министерството за финансии велат дека немаат долгови кон стопанството, односно дека редовно ги сервисираат стигнатите налози Маја Бајалска-Георгиевска bajalska@kapital.com.mk

И

ако бизнисмените јавно побараа од Владата да им ги исплати долговите пред Нова година затоа што неликвидноста е сериозен проблем, кој се заканува да ги уништи, од Министерството за финансии велат дека државата не му должи на стопанството. “Министерството за финансии редовно

ги сервисира доставените налози по сите основи“, одговорија кратко од кабинетот на министерот за финансии, Зоран Ставрески, на многуте поставени прашања, со што ги демантираа тврдењата на бизнис-заедницата дека Владата има долг кон фирмите. А само пред две недели на трибина на саемот Финекспо бизнисмените за првпат јавно побараа од министерот Ставрески, Владата експресно да им ги плати побарувањата пред Нова година, како што направила лани.

МИРОЉУБ ШУКАРОВ

професор

Најпогодно во овој момент е државата да се задолжи кај домашните банки, бидејќи тие имаат висока ликвидност. Дури и да се намали референтната камата на Народната банка, банките нема да го зголемат кредитирањето.

“Владата мора веднаш да спроведе акција за плаќање на сите долгови кон стопанството. Министерот Ставрески да ги натера сите министри и директори на јавни институции веднаш да ги платат долговите кон компаниите. Слична ваква акција Владата направи минатата година ова време, а резултатот од тоа беше ликвидна економија пред Нова година“, изјави тогаш претседателот на Сојузот на стопански комори, Златко Калеников. Антони Пешев, директор на Ултра и претседавач на Собранието на Стопанската комора, тогаш рече дека економијата е во очајна состојба, а неликвидноста не е последица само на меѓусебните долгови на компаниите, туку и на релација бизнис сектордржава. И во ваква една состојба меѓу бизнисмените што значи одговорот на

МИРЧЕ ЧЕКРЕЏИ

Сојуз на стопански комори

ССК не сака државата да се задолжува дома. Тоа е многу просто правило - ако НБМ стерилизира едно количество пари за да го држи девизниот курс стабилен, Владата стерилизира друг дел пари, делот што останува за компаниите е мал и се креира поголема побарувачка од понуда. Тоа не ни одговара.

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Вељко Влаховиќ бр 11, (деловна зграда на Технометал Вардар АД, 2 кат) 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplati@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија) УРЕДНИЦИ Маја Бајалска, Александар Јанев, Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

Живко Мукаетов е нов член на УО на Македонија 2025

Ж

ивко Мукаетов, првиот човек на фармацевтската компанија Алкалоид, е избран за нов член на Управниот одбор на Македонија 2025. Во Македонија 2025 велат дека постигнувањата на Мукаетов како бизнис-лидер ќе бидат инспирација за идните менаџери и ќе промовираат транспарентност во корпоративните практики во Македонија. “За мене е привилегија и задоволство што можам да се придружам кон оваа асоцијација. Чест ми е што ми

беше дадена доверба за влез во оваа организација, која има јасно дефинирани и високо поставени цели за Македонија. Сигурен сум дека заедно ќе можеме да направиме барем мала разлика“, рече Мукаетов на приемот за добредојде. Организацијата Македонија 2025 е формирана во 2007 година од страна на неколку успешни бизнисмени од САД и Канада со македонско потекло, како платформа за промовирање на економскиот развој, поттикнувајќи ја дијаспората да & помогне на својата родна земја.

Хипо си оди од цел Балкан

А

встриската банка Хипо Алпе Адрија дефинитвно си оди од Македонија. Претседателот на Управниот одбор на банката, Готвалд Кранебитер, за австрискиот месечник „Тренд“, најави дека до средина на 2012 година ќе ги продаде сите подружници во земјите од бивша Југославија. Хипо банка за балканските подружници ќе бара 1,5 милијарди евра, што едвај одговара на книговодствената вредност на банката. Кранебитер изјави дека банката ќе повлече четири милијарди евра неактивен имот од подружниците во Хрватска, Србија, Словенија, Црна Гора и Босна и Херцеговина со што би се олеснила нивната продажба. Тој објаснува дека Хипо се подготвува за продажба бидејќи моменталната сотојба не дозволувала да им се робува на долговите.

лидери

200

В

елика Британија е „изолирана“ од ЕУ кога станува збор за иднината на Унијата, но длабоко инвловирана кога е во прашање спасот на еврозоната со 30,9 милијарди евра

19.883 сметки се блокирани во првите 10 месеци од годинава

1

милијарда м илијарда евра ссе те проценува дека тежи внатрешниот долг во македонската економија

АНТОНИ ПЕШЕВ

Eкономијата е во очајна состојба, а неликвидноста не е последица само на меѓусебните долгови на компаниите, туку и на релација бизнис сектордржава.

студенти од Македонија ќе имаат можност да студираат дел од своите студии на некој од универзитетите во земјите на Европската унија. „Со реактивирање на програмата ’Еразмус‘ се очекува да бидат обезбедени околу 250 мобилности, што е за пет пати повеќе од реализацијата во 2009 година“, најави в.д. директорот на Националната агенција за Европски образовни програми и мобилност, Дарко Димитров.

победник и губитник

+

ДЕЈВИД КАМЕРОН

Стопанска комора

250

ПОБЕДНИК

милиони евра се проценува дека должи државата на фирмите

Министерството за финансии? Дали Владата во овој период ги исплатила долговите кон фирмите? Бизнисмените кои пред две недели повикуваа да им се исплатат долговите вчера не сакаа да коментираат на оваа тема. Во меѓувреме, меѓу експертите се води дебата за тоа кој е најдобриот начин на задолжување на Владата за раздолжување кон стопанството - преку издавање државни хартии од вредност на домашниот пазар, со задолжување на меѓународните финансиски пазари или со земање кредит од домашна или странска банка, како што предлагаат некои бизнисмени и економски експерти? Професорот Мирољуб Шукаров вели дека најпогодно во овој момент е државата да се задолжи кај домашните банки, бидејќи тие имаат висока ликвидност. Според него, дури и да се намали референтната камата на НБМ, банките нема да го зголемат кредитирањето, зашто кризата носи големи ризици кај реалниот сектор. Што се однесува до задолжувањето на странските пазари, тоа според него, во моментов е помалку поволно. “Постои верување дека државата не треба да се

> БРОЈКА

3

задолжува кај банките, но банките имаат неверојатно висока ликвидност, а во услови на криза, ништо не може да ги стимулира да пуштаат повеќе пари преку кредити. Банкарската логика е таква што тие едноставно нема да пласираат повеќе пари кога знаат дека фирмите во 2012 година ќе се соочат со проблеми. Од друга страна, странските пазари на задолжување се многу напрегнати и затоа, мислам дека ако се задолжи дома, државата може да ја спаси таа состојба на висока ликвидност на банките“, вели Шукаров. Според него, банките секако ќе имаат одвоено средства за финансирање на економијата, но остатокот од парите кои ги чуваат не би го дале на бизнисите преку кредити дури и ако НБМ ја намали референтната камата на 2,5%. “И во тој случај тие пак би ги пласирале парите во благајнички записи, затоа што знаат дека 2012 година ќе биде кризна“, објаснува Шукаров. Мирче Чекреџи, заменик-претседател на Сојузот на стопански комори, смета дека државата не треба да се задолжува на домашниот пазар, зашто на тој начин ќе апсорбира дел од парите кои може да се пуштаат во оптек преку кредити. “Ние како асоцијација не сакаме дома да се задолжува државата. Тоа е многу просто правило - ако НБМ стерилизира едно количество пари за да го држи девизниот курс стабилен, Владата стерилизира друг дел пари, делот што останува за компаниите е мал и е креирана поголема побарувачка од понуда. Тоа не ни одговара зашто цената на парите расте, па не можат да паднат каматите“, вели Чекреџи. Според неофицијални проценки на претставници на бизнис-заедницата, државата на стопанството му должи околу 200 милиони евра, а вкупниот внатрешен долг во македонската економија се проценува на над една милијарда евра.

ИСМАИЛ БОЈДА

М

акедонците во Косово ќе добијат своја партија, со што ќе можат да бидат активен чинител на косовската политичка сцена и да ги бранат своите интереси

не им беше денот

АЛЕКСАНДАР ПЕТРЕСКИ

E

финансиската дупка во буџетот на општина Охрид ги остави без плата и советниците, ама градоначалникот е раат иако работи со блокирана жиро сметка

Норвешка ќе инвестира 20 милијарди долари во својата иднина. Тоа е најчестиот наслов кога се најавува новиот инфрас инфраструктурен „бум“ на норв норвешката Влада, која планира пла со пруга за големи голем брзини да се поврзе до јужниот брег на Швед Шведска и со тунел под Бал Балтичкото Море од Трелерб Трелерборг директно до ЈЕНС СТОН+ Германија. Норвешкиот ТЕЛБЕР премиер Стонтелбер несомнено претставува голем визионер кој не размислува за „гасење на пожари“ и „крпење дупки“, туку презема смели чекори за обезбедување на иднината на својата земја. Ако успее до крај да ги реализира своите планови, веројатно името ќе му биде испишано со златни букви исто како на Кемал Ататурк и на Френклин Рузвелт, кои преку државни инвестиции во инфраструктурата ја стимулираа економијата, што беше клучно за да се преброди големата депрес депресија од 1929 година. Разликата со Норвеш Норвешка е што таа иако не е во криза, сепак, и инвестира визионерски.

_

ГУБИТНИК Градоначалникот на Струга, Рамиз Мерко, тргна по стапките на неговите колеги од соседен Охрид. Без да ја земе предвид традицијата и културното наследство, реши да ги менува плочките на струшката чаршија. Општината Струга веќе правеше комплетна реконструкција на плочките во РАМИЗ осумдесеттите години. МЕРКО Но, изгледа таа не е по мерак на актуелниот градона градоначалник. Стружани, како и многу пати п досега, се револтирани и го пра прашуваат градоначалникот како ја прави п листата со приоритети и зошто на таа листа никогаш не е инфрас инфраструктурата и јавната чистота во градо градот, што и вистинската задача за еден гр градоначалник. Мерко, кој неодамна се „прослави“ и со изјавата дека во чест на традицијата, на свадби може да се пука еднаш до двапати, изгледа има извртена перцепција што значи да & се поклониш на традицијата.

мисла на денот

САЛИ БЕРИША

А

лбанија ќе биде ставена на тапет во Стразбур поради непочитување на правата на малцинствата, на кои дури им забрани да се попишуваат според националноста

НЕ Е ВАЖНО КОЛКУ БАВНО ЧЕКОРИТЕ, ЧЕКОРИ ВАЖНО Е ДА НЕ ЗАСТАНЕТЕ. ЗАС

Конфучие кинески филозоф

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

4

WWW.KAPITAL.MK

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ...

Рекорден извоз на услуги во 2011

364,4

345,5

336,1

300

510,4

610,4

693,8

644,3

461,1

479,1

446,3

410

400

417,1

500

601,1

597,3

Увоз

569,1

Извоз

600

617,6

692

(во милиони евра)

*Во 2011 година се обработени првите три квартали Извор: НБРМ 682,8

700

ФОТО НА Д ДЕНОТ...

200 100 0

2010

*2011

П

4

Најголем извоз во изминатите 17 години е остварен во 2008 година

3.5

3.26

2.7

2.5

2.04

2

The Japan Times

Јапонскиот весник пишува за притисокот врз кој е изложена Јужна Кореја и тешките одлуки кои им претстојат на нивното раководство со оглед на состојбата со северниот сосед, која од ден на ден станува с$ покомплицирана.

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Паѓа бизнисот на приватните универзитети

2

Голем успех на а Дуна Ду Компјутери Ком со софтверот за iPad Pad

3

Даневски мора во затвор. р Џумајлија мора да се спаси!

4

Чебрен и Галиште неизвесни ии покрај понудите?!

1

1.31

1.14

1.08

1.33

1.23

1.2

1.19

1.11

32,1% падна извозот во кризната 2009 година

2.14

1.67 1.36

1.15

0.5 1-9. 2011

2010

2009

2008

2007

0 1994

Британскиот весник го анализира спориот и несигурен процес на заздравување на американската економија по „одот по жица“, кој го имаа изминатово лето, и неколкуте економски доста напнати месеци кои следуваа.

3.3

3

1.5

The Economist

3.99

3.39

2006

Ам Американскиот весник се занимава со смртта на два за значајни светски лидери зн Вацлав Клаус и Ким Ил Сунг Ва кои секако оставија голем ко белег на транзициониот бе период по падот на пе комунизмот. ко

2005

The New York Times Th

Извозот во 2012 драст падне. Најмногу кај т индустрија и кај мета

2004

Хр Хрватскиот весник пишува за нервозата која владее ме меѓу хрватските штедачи и нивната одлука да повлечат ни 71 715 милиони куни за само ед еден месец од банките. Ов Оваа појава се должи на стр стравот од нестабилноста која владее околу еврото кој из изминатиов месец.

1996

Poslovni Dnevnik Po

1995

светот низ медиумите...

ретседателот на Северна Кореја, Ким Јонг Ли, почина на 69-годишна возраст во Пјонгјанг од срцев удар. Илјадници луѓе во солзи ја примија веста за нивниот лидер, кој 15 години беше на чело на земјата. Јужна Кореја веднаш ја стави војската во состојба на готовност, а власта размислува дали да упатат сочувство.

2003

2009

2002

2008

2001

2007

2000

2006

1999

2005

1998

2004

1997

М

2003

акедонија е нето-извозник на услуги. Податоците од НБРМ покажуваат дека во првите три квартали од 2011 година извозот на услуги изнесува 610,4 милиони евра, а увозот 510,4 милиони. Споредено со претходните години, ова ќе биде најголем извоз на услуги досега.

Глобалната б криза драстично го намалува македонскиот извоз затоа што тој е ориентиран главно кон европските пазари

Александра Спасевска

Н

spasevska@kapital.com.mk

а ма лени нарачки, з атв о р ени п о го ни, намалено производство, отпуштање вработени. Ова е сценариото што го најавуваат извозните компании за следната година, кое е резултат на финансиската криза во Европската унија, каде што оди најголем дел од македонскиот извоз. Маѓународниот монетарен фонд (ММФ) во последната проекција посочи дека побарувачката за македонски производи драстично ќе се намали во 2012 година, односно дека извозот ќе порасне само 1,4%, што е многу малку споредено со растот од 39,3% во првите десет месеци годинава. Но, со оглед на тоа што само 5% од домашните компании извезуваат, а извозот го носат челичната, текстилната и преработ увачката индустрија, овие сектори ќе го повлечат извозот драматично на долу. Се очекува минималниот пораст да го обезбеди извозот на фабриката за катализатори Џонсон Мети, која има сигурен пласман за својата компанија-мајка. Во кризната 2009 година вкупниот извоз падна за алармантни 32,1%. Ако се суди по сигналите што сега ги праќаат менаџерите на компаниите, истото сценарио се очекува и во 2012 година. Во македонскиот извоз со најголем процент (22,9%) учествува челичната индустрија. Следуваат текстилната, со 15,2% и хемиската, со 12,8%, која

драстично почна да расте во последните година ипол како резултат на извозот на Џонсон Мети. Четврти по обем е извозот од прехранбената индустрија, со удел од 8,5%. Комбинатот за феросилициум Југохром од Јегуновце веќе ги изгасна печките, текстилната и прехранбената индустрија пријавуваат преполовени нарачки за следната година, цените на металите паѓаат, голем дел од компаниите веќе најавуваат на ма лување на производството, а прогнозите се дека одредени компании ќе затворат цели погони. Калкулациите на Владата за раст на економијата за 4,5% следната година тешко ќе се остварат. Во челичарницата Макстил велат дека никој не може да предвиди што ќе се случи со должничката криза во еврозоната. „Макстил прави с$ што може за да ги намали трошоците и да го организира начинот на работа за да се ублажи ударот од кризата, а не да се анулира, бидејќи со удел на енергијата и суровината од 80% нема многу простор за намалување на трошоците и за користење внатрешни резерви“, вели Александар Панов, генерален директор на Макстил. Текстилците за првиот квартал следната година имаат намалени нарачки за повеќе од 10%. Очекуваат тешка година. “За сезонава намалени ни се нарачките за 10%, што не е многу. Меѓутоа, страшен ќе биде вториот квартал, бидејќи виси работата за следната сезона, која ќе ја

32,1% 40,7%

падна извозот во кризната 2009 година

порасна извозот во 2007 година, што претставува најголем раст во последните 10 години

39,3%

порасна извозот во првите десет месеци од годинава договараме во февруари, а ќе ја работиме од април до крајот на септември. Според најавите на нашите партнери, ќе биде лошо, но неблагодарно е да се каже колку, затоа што секој ден се даваат различни прогнози. Не можеме дури и нешто превентивно да преземеме за барање нови пазари надвор од Европа бидејќи работиме лон-производство“, вели Владо Нетков од текстилната фабрика Милано. Костас Јанкоглу, дректор на Југохром, вели дека одлучиле да ги згаснат печките

WWW.KAPITAL.MK

3 ФАКТИ ЗА...

1,5

ПРОЦЕНКИ...

Д

енари за литар поскапеа бензините во земјава, одлучи вчера Регулаторната комисија за енергетика

1 Д 42,9

Д

енар за литар поевтини дизелот, цена која ќе важи во следните две недели

енари за килограм чини мазутот со што малопродажната цена се зголеми за 0,7 денари во споредба со цената во изминатите две недели

МИЛЕ ЈАНАКИЕСКИ

министер за транспорт и врски

М

инистерот за транспорт и врски најави интензивирање на огласите за продажба на парцели наменети за изградба на откупнодистрибутивни центри за овошје и зеленчук, и најави четири огласи до крајот на годината. “Очекувам најдоцна до првата половина на наредната година да имаме огласено максимум 25 локации за откупно-дистрибутивни центри. На тој начин ќе се обезбеди подобар пласман на земјоделските производи“, изјави Јанакиески.

Иако ММФ во последната проекција најави раст на македонскиот извоз од 1,4%, ова тешко ќе се реализира, бидејќи компаниите најавуваат драстичен пад на нарачките за следната година УЧЕСТВО ВО ВКУПНИОТ ИЗВОЗ ПО СЕКТОРИ

Желзо и челик

15,2%

5,1%

Метална руда и отпадоци М Ме

2,4%

Обека

Идустриски машини И

12,8%

2,0%

Хемиски производи Х

8,5%

Производи за храна П

7,7%

Нафта и производи Н од нафта поради намалената побарувачка од странство и зголемените трошоци. „Кина од увозник се претвори во извозник и се појави на рускиот и на украинскиот пазар, каде што ние бевме присутни. Побарувачката се намали, наместо на шест или на три месеци, договорите сега се склучуваат на месечно ниво. Цената на металите рапидно паѓа, а на енергијата расте“, вели Јанкоглу. Стојмирка Тасевска од Стопанската комора вели дека и прехранбената индустрија веќе ги чувствува првите сигнали од кризата во еврозоната. Според неа, прва на удар ќе биде конзервната индустрија. “Компаниите iмаат помалку склучени договори за следната година, а и тие што се склучени се на помала

КОМЕНТАР

На продажба уште 25 локации за откупно-дистрибутивни центри

тично ќе текстилната алургијата 22,9%

ПОГЛЕД НА ДЕНОТ...

76,6%

од странскиот капитал во банкарскиот систем во Македонија потекнува од земјите-членки на Европската унија. Според земјата на потекло, акционери од седум земји имаат поединечно учество поголемо од 5%, при што пет од нив се од ЕУ. Акционерите од останатите земји имаат поединечно учество помало од 3,9%, покажува извештајот за банкарскиот систем во вториот квартал од 2011 година на НБРМ.

6.500

занаетчиски продавници се регистрирани во Македонија. Најдефицитарни занаетчии кај нас се заварувачи, машинобравари, пекари и готвачи. Поради недостиг од вакви кадри често се испуштаат и огласите на странските фирми. Познавачите на состојбите велат дека македонските занаетчии се на вистинскиот пат. најголемите потенцијали се во областа на техниката.

Обувки

1,7% Фармација

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ЗАКЛУЧНО СО ТРЕТИОТ КВАРТАЛ ГОДИНАВА Извор-Народна банка на РМ

количина и помала вредност“, потенцира Тасевска. Ова го потврдува Виктор Петров од конзервната фабрика Випро. „Компаниите кои имаат долгорочни партнери и договори нема да претрпат големи загуби, а помалите, кои работат краткорочно, ќе ги затворат погоните“, потенцира Петров. Николајчо Николов, генерален директор на рудникот за олово и цинк Бучим, признава дека следната година ќе биде турбулентна. „Ние имаме побарувачка и затоа немаме проблеми со пласман на обоените метали, но имаме проблеми со цените. Сведоци сме на многу црни до умерени прогнози, а јас се потпирам на умерената прогноза“, вели Николов.

Лазарото: Македонија да ги развива руралните средини

М

акедонија има голем потенцијал за развој на руралниот туризам поради автентичната природа, која, за жал, Швајцарија полека ја губи, оцени швајцарскиот амбасадор во земјава, Стефано Лазарото. „Македонскиот природен потенцијал треба да биде насочен кон подобрување на економскиот развој на руралните средини, пред с$ на туризмот и на дејностите кои се поврзани со него“, реле Лазарото.

С

Љупчо Зиков

zikov@kapital.com.mk

Што треба?

С

е извинувам што поради моја мала деконцентрација вчера го објавивме текстот од петокот! Во вчерашниот текст требаше да привршам со темата медиумите и новинарството, иако како што и самите чувствувате, почитувани читатели на „Капитал“, таквата тема едноставно не се завршува! Но, јас за еден период ќе ја завршам денеска, затоа што во претходните седум дена многу кажав, а од утре сакам да се осврнам на многу длабоките митови што ни ги заробиле душите! Значи, денеска имаме девастирани приватни телевизии, уште подевастирани и во голема мера евтино корумпирани уредници и новинари, кои кога наутро ќе се погледнат во огледало, во него се појавува најмалку по еден лидер на партија или друг партиски моќен човек, а често им се појавува и понекој голем директор кој моќта ја стекнал не толку одамна! Оти многумина и од денешните политичари, но и од директорите до пред петнаесетина години беа на работ на социјални случаи! Но, тоа сепак, е друга тема, за која многупати сум пишувал. Што треба да се прави? Преродба... Во колку чекори? Во три... Еве кои: Прво. Владата да менаџира финансиски, а Парламентот да учествува демократски и да одлучува, МРТВ (Македонската радио-телевизија) да стане модерен јавен сервис! Многу модерен! Најмодерен ако може! Во таа куќа е потребна силна инвестиција од повеќе десетици милиони евра! Подобрување на сигналот за почеток! Квалитетна слика. Дигитализација на сигналот! Важно: демократско отворање на јавниот сервис за сите домашни и странски продуценти да работат со неа! Да ги користат нејзините големи капацитети... Да плаќаат услуги за тоа... Но, и да заработуваат од своите продуцентски концепти и проекти! Кога се работи на проекти, прашањето дали на МТВ да & се даваат повеќе минути за реклама е ирелевантно! Целта мора да биде МРТВ да стане силен јавен сервис, кој ќе продуцира и ќе прикажува програма за сите два милиони македонски граѓани од сите националности! Второ. Со примена на сегашните закони да се регулира сферата на приватните телевизии и радија! Некои телевизии и радија одамна не ги почитуваат законите и треба да бидат затворени! И национални концесионери, се разбира! Несанкционирањето на овие медиуми создава директно нелојална конкуренција на пазарот, бидејки работат поевтино од тие врз кои веднаш се применува законот! Тоа не е демократија, ниту има врска со пазарната економија! Како производ на ваквата неодговорност што ја манифестираат државните надлежни органи денес имаме инфлација од телевизии, радија и весници кои едвај преживуваат! Нивните сопственици се пресреќни ако на крајот на месецот успеат да поделат плата! Плата мала и за себе! Често нивните сопственици медиумите ги комбинираат со некое фабриче и дуќанче, а телевизијата, така локална, им врши ситни услуги на локалните градски или државни „босови“! Така газдите на такви телевизии и фабричиња се претвориле во мали богови! Ним не им е важно дали маркетингот на телевизијата им работи, оти тие со телевизијата вршат друга моќ! Прават „пенал“ за своите други бизниси! Оттука, рекламата ја обезвреднуваат и го уриваат пазарот! Така, македонскиот медиумски и рекламен пазар од година во година го снемува! Трето. Ако првите две работи се завршат, тогаш оваа третата значи професионализација на новинарската и на уредничката работа! Сама од себе! Пазарот ќе наложи! „Слугите на ѓаволот“ ќе ги снема, се разбира. Значи: пазарот ќе се ослободи! Продуцентските групи ќе произведуваат програма! Телевизиите ќе се разубават, оти ќе печалат од своето телевизиско знаење! Со оглед на тоа дека ќе се намали нивниот број, рекламните агенции ќе имаат помалку главоболки каде да ги пласираат рекламите! Рекламите ќе бидат поскапи и ќе се таргетираат таму каде што е целната група на потрошувачите! Новинарите ќе станат поскапи! Уредниците ќе имаат своја сцена и ќе имаат простор за трансфери! Ќе бидат почитувани! Уредник ќе биде само тој што знае, макотрпно работи и е посветен на професијата! Уредниците да формираат свое - здружение на уредници! Сопствениците - здружение на сопственици! Така медиумите ќе ја зголемуваат својата релевантност, а не како сега - ширење злоба, корумпираност и некредибилност! Во голема мера македонската Влада во овој период треба да шири ваква енергија и да не остава впечаток дека со најавите на закон за медиуми, всушност, има други намери...

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000

07/10

08/10

10/10

12/10

02/11

04/11

06/11

1.966,59 2010/2011 2010/2011

Max. Min.

2 2.827,62 827 62 2.059,92

На Македонската берза вчера беше остварен промет од 7.321.134 денари од редовно тргување. Главниот берзански индекс МБИ-10 падна за 1,47% и трговскиот ден го заврши со вредност од 1.966,59 индексни поени. Индексот МБИД пак, на дневно ниво падна за 0,24% и трговскиот ден го заврши со вредност од 2.102,27 индексни поени, додека индексот на обврзници ОМБ порасна 0,63%.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК /

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК /

DOW JONES 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500

07/07

27/07

16/08

05/09

25/09

11.868,80 +0,38%

Американските акции вчера пораснаа како резултат на оптимизмот на инвеститорите поради состанокот на европските министри за финансии во еврозоната. Инвеститорите се надеваат дека министрите ќе најдат заеднички договор за отворените прашања за финансиска консолидација и за поцврста поддршка од страна на ММФ на земјите заглавени во долгови.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.387,22 8.296,12 1.244,10 2.563,41 5.752,45 716,38

VALUTI

£ €

СТАПКА

-0,00% -1,26% +0,36% +0,32% +0,89% -0,99%

€ $

1,1908 ПРОМЕНА

+0,1%

СТАПКА

1,3039 ПРОМЕНА

-0,2%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.598,20 +0,02% 0 02% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA ф р BRENT

104,25 +0,87% 0 87% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

НУРИЕЛ РУБИНИ

Стегнете ги коланите, н$ очекува трнлива година. Светот ќе биде присилен хаотично да се бори против рецесијата

“

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

6 ПОЛИТИКА > пари > држава > администрација

www.kapital.mk вторник 20/12/2011

Интерпелација за Јанкулоска!

ДПА обвини за фалсификат на изборите во Сарај

> БРОЈКА

3

Н

едоаѓањето на министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, на седниците на Комисијата за надзор над спроведувањето на мерките за следење на комуникациите на МВР и на Министерството за одбрана и одговорите на барањата за надзор врз материјалите за случајот „Кампања“ се причината поради која Тито Петковски од НСДП ќе поднесе интерпелација за министерката. Иницијативата на Петковски ја поддржа и СДСМ, бидејќи, како што истакна Ана Павловска-Данева, Јанкулоска одбила Комисијата да изврши надзор врз материјалите од посебните истражни мерки за случајот со Љубе Бошковски.

судии се соочуваат со разрешување. На денешната седница на Судскиот совет ќе бидат разгледани барањата за поведување постапка за утврдување на нестручно и несовесно работење за двајца судии од Велес и Дебар, а за судија од Штип треба да биде донесена одлука за поведување постапка за утврдување на дициплинска одговорност.

Д

ПА обвини за изборен фалсификат на предвремените локални избори во Сарај и ќе поднесе жалба до општинската изборна комисија и до Државната изборна комисија, и кривична пријава за сите членови на избирачките одбори. На изборите во Сарај победи кандидатот за градоначалник на ДУИ, Беким Мурати, со освоени 6.982 гласови, односно 64,1% од излезените гласачи.

ВМРО–ДПМНЕ и СДСМ не сакаат колективна одговорност за името!

Двете најголеми партии се спротиставија на идејата на Павле Трајанов за формирање на државнополитички совет кој би изготвил национална стратегија за решавање на спорот за името за деблокирање на евроатлантските интеграции Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

И

н и ц и ј ат и в ат а н а л и д е р о т на Демократски сојуз (ДС), Павле Трајанов, за формирање на државно-политички совет кој би креирал стратегија за решавање на спорот за името, а во кој би учествувале сите релевантни партии, поглаварите на МПЦ и на ИВЗ, претседателот на МАНУ, па дури и новинари, нема да види бел ден. Политичарите сметаат дека не е време за вакви идеи. Од владејачката ВМРО–ДПМНЕ, која е и коалициски партнер на ДС, велат дека официјален партиски став за ова прашање немаат заземено, затоа што партиските тела немале, а во скоро време немало ни да отворат дискусија за ова прашање. Високи партиски извори за „Капитал“, сепак, брифираат дека не веруваат во вакви идеи од повеќе причини: „Прво, има теми од национален интерес за кои не може да се разговара пред широк

состав и да се дава некој голем публицитет на истите. Потребен е национален консензус по стратешките прашања, но тоа не може да се направи на овој начин. Ќе изгледа

вештачки и префорсирано. Консензусот треба да се гради преку постојан дијалог на партиите со релевантните општествени сфери“. И во СДСМ се со сличен став, но со поостра реторика до Трајанов. „Иницијативата наликува на обид за обновување на некогашниот социјалистички сојуз на работниот народ. Македонија 20 години е парламентарна демократија и никаков совет не може да ја супституира одговорноста на Владата и на Парламентот. Јасно е разграничено кои се носители на извршната, на законодавната и на судската власт“, вели потпретседателот Гордан

Георгиев. Идејата на Трајанов се базираше на неговата оценка дека во земјава има меѓуетнички и меѓупартиски консензус за три клучни прашања: за компромис за името, за референдум за решението и нема обезличување на македонскиот ја з и к и н а ц ија. Тој о це н и дека сега е момент политичките елити д а ја п р ез ем ат одговорноста и да го искористат позитивното јавно мислење.

И усвоените стратегии не донесоа консензус

Стратегиите за решавање на прашањата што бараат национален консензус не се новина во македонскиот политички живот. Од областа на политиката пратениците последниве години ги усвоија предлог-резолуцијата на претседателот на НСДП, Тито Петковски, за решавање на спорот за името на Македонија, поднесена во ноември 2008 година, и предлог-стратегијата за влегување во НАТО на претседателот на Нова алтернатива, Ѓорѓи Оровчанец, која во Собранието влезе пред самитот на НАТО во Букурешт (2007). Во 2009 година неуспешно заврши предлог-стратегијата за решавање на разликата меѓу Грција и Македонија за името,

по предлог на пратеникот Стојан Андов, а Собранието ја одби и предлог државната стратегија за одбрана на уставното име на претседателот на Народното движење на Македонија, Јанко Бачев и на претседателот на ВМРО-ДП, Владимир Голубовски. Од областа на економијата последни се усвоени предлог-националната стратегија за одржлив развој на Македонија, предлогстратегијата за регионален развој на Македонија 2009-2019 година и најновата предлог-стратегија за управување со јавниот долг на Македонија 2010-2012 година.

ПАВЛЕ ТРАЈАНОВ

Нови 270 вработени од кои немаме потреба?! Од 330 вработени по Рамковен во првата половина од оваа година, само 60 ќе бидат распоредени фалел кадар во Министерството за образование. Што ќе работат останатите не се знае! Габриела Делова delova@kapital.com.mk

О

д Секретаријатот за спроведување на Рамковниот договор признаваат дека немаат информации во кои институции ќе бидат распоредени 270 примени службеници, откако министерот за образование, Панче Кралев, кажа дека 60 од вкупно примените 330 во првата половина на 2011-та ќе бидат распоредени во неговиот ресор. Што и каде ќе работат останатите никој не кажува. Во втората половина на годината, пак, се вработија уште нови 270 за кои допрва ќе се прави стратегија на распределување. Портпаролот Мухамед Хоџа, за Капитал вели дека за овие 270 биле распишани само огласи и во тек се интервјуата со кандидатите, па до крајот на неделава би требало да завршат процедурите. Каде Владата и Секретаријатот ќе ги сместат -не знае. Вели во оние институции каде имало потреба!? Тоа го наметнува прашањето дали нововработените ќе им се придружат на оние, за кои ниту од Секретаријатот ниту пак од Министерството за информатичко општество, с$ уште не даваат официјална бројка - коишто седат дома,

а земаат плата.

Ивановски уште го готви Регистарот

Министерот за информатичко општество, Иво Ивановски, иако го најави до Нова година Регистарот на јавната администрација не е готов! Тој во повеќе наврати беше одложуван и сега с$ уште чека да биде пуштен во употреба, за да покаже колку брои администрацијата, но и да даде податоци за рамковните вработувања. Без овој Регистар остануваат само информациите на министерот Ивановски дека администрацијата има околу 115.000 службеници. Јавните бројки покажуваат дека во последните три години има вкупно 1874 вработени по Рамковен договор. Во 2009 година, согласно податоците на Агенцијата за администрација, се вработиле 701 службеник, во 2010 година - 573 службеници, а оваа година 600 административци. Колку од нив се распоредени досега, а колку с$ уште седат дома и земаат плата, нема официјален податок ниту од Секретаријатот, ниту пак

1874

вработувања по Рамковен само во државна администрација има во последните 3 години од Министерството. Во извештаите на Европска комисија со години се забележува на ваквата појава, за која се бара итно решение. Во Извештајот од Брисел исто така беше нотирано дека вработувањата по етнички клуч достигнале 30 %.

Нови огласи за 32 работни места во администрација Во меѓувреме, Владата распиша оглас за нови 32 работни места. Дваесет и девет од нив ќе се вработуваат во државна, додека тројца во јавна администрација. Најмногу од

нив, односно 11, ќе се вработат во Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство, потоа 8 во Агенцијата за финансиска поддршка во земјоделството, а останатите 10 ќе се вработуваат во владиниот Секретаријат за законодавство, во Министерството за труд и социјална политика, Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони, општина Ресен и Министерството за правда. Од јавните службеници, двајца ќе се вработат на Факултетот за туризам и угостителство во Охрид и еден службеник во Дом на културата “Мирка Гинова“, во Демир Капија.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

7

ИНТЕРВЈУ

Волерс: Пресудата од Хаг не го реши проблемот со Грција!

Амбасадорот директно посочува дека голем проблем во Македонија е нетранспарентното судство и селективната правда. Граѓаните не веруваат дека секој има еднаков третман пред судовите, вели тој. Во исто време забележува на притисок на власта врз медиумите и корупција во повеќе општествени сфери Целото интервју со Волерс ќе го објавиме во утрешниот број на неделникот „Капитал и Менаџер“.

INTERVIEW

Амбасадорот на Соединетите Американски Држави, Пол Волерс, во ексклузивно интервју за „Капитал“ вели дека пресудата од Хаг нема да влијае на приемот на Македонија во НАТО. Тој потенцира дека услов за покана за членство на Македонија во Алијансата е решен спор за името со Грција, од што ќе зависи и исходот на самитот во Чикаго! Љупчо Зиков zikov@kapital.com.mk

О

ткако Македонија по петти пат не доби датум за почеток на преговори со ЕУ, јасно стана дека одлуката на Судот во Хаг нема да даде специјален придонес за деблокирање на европските интеграции. Што е со македонските апспирации за влез во НАТО? Мислите ли дека за Алијансата судската одлука ќе значи повеќе? Северноатлантската алијанса (НАТО) се изјасни и повтори во неколку прилики, како и веднаш по одлуката на Меѓународниот суд на правдата, дека Македонија ќе добие покана за влез во организацијата откако ќе се реши спорот за името. И понатаму ги охрабруваме Македонија и Грција да соработуваат и да најдат решение кое е прифатливо за двете страни. И секако, и понатаму ја поттикнуваме Македонија да продолжи да ги имплементира потребните реформи, со цел да биде соодветен кандидат за влез во НАТО и во Европската унија. Како гледа Вашингтон на одлуката? Што би & порачале на Атина, а што на Скопје? Се надевам дека ниту една од страните нема да стане толку обземена од одделни детали и нема да ја изгуби од вид крајната цел. Македонските лидери постојано изјавуваат дека влезот во НАТО и во ЕУ е една од главните цели на оваа земја. Пресудата на Меѓународниот суд на правдата не го реши основното недоразбирање меѓу Македонија и Грција, така што македонските лидери треба да размислат што мора да сторат за да ја постигнат целта. Ни меѓународната заедница, ни САД не можат да го решат спорот и затоа би им порачал на двете страни да продолжат сериозно да работат во контекст на рамката на ОН за да најдат заедничко прифатливо решение. Процесот на ОН, предводен од Метју Нимиц, и понатаму нуди начин на кој може да се постигне ова. Како очекувате дека ќе се однесува Атина? Сосема ќе ја игнорира судската одлука? Претпочитам да не шпекулирам за тоа што може да направи или да не направи некоја личност или земја. Сметам дека е најпродуктивно јасно да се посочи во што е проблемот, а потоа да се одлучи кој е најдобриот пристап за негово решавање. Во овој случај, како што веќе ние и многумина други изјавија, Македонија и Грција мора да дојдат до заеднички прифатливо решение за прашањето за името, за потоа НАТО да може да испрати покана до Македонија. И јас и други лица во Вашингтон веќе неколкупати повторивме, се залагаме и Грција и Македонија да го искористат ова размислување како можност за обнова на нивните напори за решавање на спорот.

Граѓаните не веруваат во еднаква правда!

Кои се Вашите очекувања за самитот на НАТО напролет? Впечатокот е дека сега дипломатската активност на државниот врв ќе се насочи натаму. Самитот на НАТО во 2012 година ќе се одржи на 20 и 21 мај во Чикаго, Илиноис. Ова е трет пат од основањето на НАТО во 1949 година домаќин на самитот на НАТО да биде САД. Освен тоа што е роден град на претседателот Обама, Чикаго ја претставува големината на Америка, како и вредностите кои го зајакнуваат НАТО. Чикаго е светски град, богат со разновидности, вклучувајќи и многу голема дијаспора од население од земјите-членки на НАТО. Односот на Америка со нашите НАТОсојузници е темел на нашите ангажмани во светот и ги засилува нашата сигурност и демократските вредности кои ги делат сите сојузници. Самитот во Чикаго ќе го забрза остварувањето на заедничките цели на САД и НАТО: постигнување на нашите цели во Авганистан, реформирање на НАТО за да ги има потребните капацитети и зајакнување на партнерствата надвор од границите на НАТО. Ставот на НАТО за членството на Македонија во организацијата е добро познат. Ова е можност и за македонските и за грчките политички лидери да делуваат одлучно и храбро, во најдобар интерес на нивните земји и на целиот регион. Што ќе се случува на самитот на НАТО зависи од двете страни. Реално, колку има простор за оптимизам дека дводеценискиот проблем со името ќе се затвори набрзо во ситуација кога на југ имаме премиер кој јасно вели дека нема мандат да се занимава со проблеми кои се надвор од кризата што му виси над глава? Верувам дека овие моменти претставуваат можност за двете страни да го остават минатото зад себе и да го решат ова прашање, за секоја од нив да може да продолжи со решавање на други прашања и пр едизвици, што ќе придоне се з а нивно зајакнување, како и за јакнење на поширокиот регион. Многу пати, освен нерешеното прашање за името, се нотираат и други забелешки за функционирањето на македонската демократија како пречка за интегрирањето на земјата, корупција, непрофесионална администрација, партизирано судство, нарушена слобода на говор. Каде вие ја гледате главната кочница? Македонија денес се соочува со значајни предизвици. Како и многу други земји, се соочува со тешки економски времиња.

ПОЛ ВОЛЕРС

амбасадор на САД во Република Македонија

На одредени сектори им е потребна вистинска реформа со цел да им служат на ж ителите на оваа земја најдобро што можат. Сметам дека и лидерите и жителите на Македонија имаат одлична можност да ги прифатат тие предизвици и да напредуваат во однос на потребните реформи. На пример, независното судство го претставува правниот `рбет на една земја, обезбедувајќи сигурност и гаранции за сите општествени сектори. Сепак, јавната доверба во добивањето еднаков третман пред законот во Македонија опаѓа, а САД и пошироката меѓународна јавност мошне директно ја изразија својата загриженост за недостигот од транспарентност во судството. Слично на ова, независните медиуми се столб на секоја стабилна и силна економија и претставуваат клучен механизам за изградба на народната политичка волја за реформи. Но, слободата на изразување и независните медиуми се под притисок во Македонија и иако поддржуваме фер и транспарентно судење на лица кои можеби го прекршиле законот, фактот дека се затворени неколку големи медиуми е загрижувачки. Затоа, би ја поттикнал македонската Влада да ја покаже својата посветеност во спроведувањето на законот и нивната подготвеност за членство во НАТО и во ЕУ, со тоа што ќе ја зголемат транспарентноста и ќе ја олеснат слободната размена на идеи на сите нивоа.

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

100.000 евра се фрлија за рангирање на универзитетите – резултати нема!?

студентите, со академскиот кадар, со вработените за резултатите од студиите на универзитетот. „Пополнивме обемни формулари, но никој не дошол на терен да ни ја оцени работата“, вели продеканот за настава на Филозофскиот факултет – Скопје, Никола Жежов, и од приватните универзитети Американ колеџ во Скопје и Штуловиот универзитет во Тетово, потврдуваат за „Капитал“ дека целата комуникација со Шангајците одела написмено: „Немавме доволно информации во формуларите за тоа што се бара од нас. Потребно е точно да се наведе што е предмет на таква евалуација, за да не се добие погрешна насока“, вели советникот на ректорот на Штуловиот универзитет, Демуш Бајрами.

Џонсон: Листите знаат да бидат залажувачки

Цел месец доцнат резултатите од евалуацијата на македонските универзитети која ја работи Центарот за светска класа при шангајскиот Универзитет Џиао Тонг од Кина. Дел од Универзитетите информираат дека Кинезите оценувале само преку формулари – никој не дошол да ги посети!

ПАНЧЕ КРАЛЕВ

министер за образование и наука

О

Кристина Озимец

Ц

д Министерството за образование велат дека доцнењето на резултатите не е по нивна вина – Кинезите кои ја прават евалуацијата побарале дополнително време за оценка кој македонски универзитет е најдобар.

ozimec@kapital.com.mk

ел месец доцнат резултатите од евалуацијата на македонските универзитети која на нарачка на Министерството за образование ја работи Центарот за светска класа при шангајскиот Универзитет Џиао Тонг од Кина, за 100.000 евра. Од Министерството за образование засега немаат информации кога ќе биде комплетирано рангирањето,

бидејќи целиот процес на доработување на документацијата и евалуација на универзитетите бил оставен на Кинезите, а тие побарале уште време за да одлучат кој е најдобриот универзитет во земјава.

Кинезите прават рангирање преку анкети

земјава, кога евалуацијата на државните и приватните факултети се прави само по пат на анкети и формулари!? Нејасно е како ќе се прави евалуација на универзитетите без разговори со

Во меѓувреме, експертите отвораат уште еден проблем – прашуваат како ќе се прогласи најдобриот универзитет во к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

Професорот Боб Џонсон од Европскиот совет за Бизнис-едукација (ECBE), кој е претседател на Комисијата која ги доделува акредитациите за членство во оваа организација, за „Капитал“ вели дека за да се направи рангирање или акредитирање, потребна е длабинска анализа на формата на универзитетот, бројот на студенти и нивните квалификации, структурата на учење, но и квалитетот на професорите. „Ние се среќаваме со студентите, со вработените на факултетите, ги гледаме просториите каде се одвива наставата, материјалите од кои се учи и стандардите кои си ги поставува универзитетот“, вели Џонсон. Тој предупредува дека треба да се биде внимателен со ваквите рангирања и листи на универзитети, зашто често пати тие знаат да бидат и залажувачки. „Идејата е добра, но треба да се внимава, бидејќи листите на најдобри универзитети знаат и да залажат и да одведат во погрешна насока, зашто одреден универзитет може да биде најдобар за студирање бизнис, но и не толку добар за студии по хемија“, вели тој за „Капитал“. Во рангирањето на универзитетите се вклучени петте јавни универзитети со сите високообразовни установи, десет приватни универзитети, една јавно−приватна непрофитна високообразовна установа-универзитет, пет високи стручни школи и шест јавни и еден приватен научен институт.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

9

КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Во Скопје нема евтини станови за субвенционирани кредити

За две недели ќе почне владиниот проект „Купи куќа - купи стан“, но градежниците и агентите за недвижности очекуваат поголема продажба кон крајот на 2012 година, кога треба да се зголеми понудата на поевтини станови Соња Јованова

П

s.jovanova@kapital.com.mk

оголемо раздвижување на пазарот на недвижности во Македонија се очекува кон крајот на 2012 година, кога треба да се зголеми понудата на поевтини станови кои се градат надвор од централното градско подрачје. Ова се очекувањата на градежните компании и од агенциите за недвижности во однос на ефектите од владиниот проект „Купи куќа купи стан“, кој ќе почне да се реализира од крајот на јануари. Интересот кај граѓаните за субвенционираните станбени кредити, кои кон крајот на јануари треба да почнат да ги одобруваат банките, е голем. Градежниците и агентите за недвижности велат дека моменталната состојба на пазарот за

недвижности е летаргична затоа што граѓаните ги чекаат ветените државни субвенциии и поевтините станови. Но, додаваат дека во Скопје тешко се наоѓа стан чија цена за метар квадратен е до 900 евра. Засега само во населбите Ѓорче Петров, Ново Лисиче, Бутел и Ќерамидница може да се најдат поевтини станови. Просечната цена на останатите изнесува 1.050 евра за метар квадратен. Градежниците кои градат во периферните делови на Скопје велат дека веќе немаат слободни станови за продавање. Во компанијата Новоградба велат дека годинава изградиле поголема зграда, со 98 станови, во Ново Лисиче и веќе немаат слободни станови за продавање. „Ние интензивно бараме локации за изградба

Пет македонски компании во трка за европските пари За првпат годинава пет македонски компании аплицирале со еко-иновативни проекти, финансирани од европските фондови Ивана Колева

П

Koleva@kapital.com.mk

ет македонски компании годинава за првпат аплицираа за пристап до европските фондови со проекти во делот на еко-иновациите. Македонија веќе не е на листата земји кои не покажуваат интерес за европските пари. Македонските компании конкурирале со технолошки проекти, како системи за рециклирање вода во индустриски објекти, воведување еко-стандарди во прехранбената индустрија и други проекти. Имињата на компаниите ќе се знаат на крајот од јануари 2012 година, кога Европската комисија ќе ги објави јавно и добитниците на фондовите. Најмногу апликации во Брисел повторно стигнале од Италија и од Шпанија, повеќе од 40. Јадранка Аризанковска, одговорна за европските фондови во Стопанската комора, посочи дека Македонија во периодот од 2007 година досега има повлечено европски пари само за проектите Entreprise Europe Network и за проектот за корпоративна општествена одговорност од Министерството за економија. Главните причини за недоволната заинтересираност ја гледа во слабата финансиска поддршка во процесот на аплицирање и во иновативноста на проектите, за кои компаниите во услови на криза помалку размислуваат. „Во моментот с$ уште тече периодот 2007-2013 година и компаниите може да аплицираат за познатите програми. Стопанската комора се фокусира на програмите за конкурентност и иновативност и ФП7 програмата за истражување и развој на малите и средните претпри-јатија. Владата уште во 2008 година ја овласти Македонската банка за поддршка и развој да започне преговори со Европскиот инвестициски

Кои европски фондови за 2012 се достапни за македонските компании?

1. ЦИП програма за конкурентност и иновативност - еко-иновации, ЦИП финансиски инструменти, ЦИП интелигентна енергија, ЕЛЕНА финансиски инструмент за интелигентна енергија; 2. ФП7 програма за истражување и развој; 3. Програмите за прогрес и култура; 4. Програмата „Млади во акција“.

2,5 милијарди евра европски пари ќе бидат на располагање преку програмата COSME за конкурентност на мали и средни претпријатија за периодот 2014-2020 година

фонд, кој е клучна институција на Европската комисија за располагање со ЦИП финансиските инструменти. За жал, с$ уште не се започнати преговорите за европските пари да станат достапни за македонските компании. Затоа ја повикуваме МБПР со наша стручна помош да ги почне преговорите“, вели Аризанковска.

31,6% повеќе одобренија за изградба на згради се издадени во октомври годинава во споредба со истиот период лани

на нови станови. Но, за жал, тешко се наоаѓаат. Слушнавме дека има три слободни локации во Аеродром, кои треба да се огласат на лицитација, па ги чекаме за да конкурираме“, велат во Новоградба. Во градежната компанија Алфа унион проект навреме го препознале интересот кај граѓаните за станови, па веќе средуваат к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

документација за изградба на нови згради во скопската населба Бутел, каде што во споредба со населбите во централното градско подрачје комуналиите и градежното земјиште се поевтини. „Логично, во Центар и становите се поскапи, па токму поради проектот „Купи куќа - купи стан“ решивме да градиме во Бутел. Сега ја средуваме документацијата за да почнеме со изградба на зграда со 150 станови“, вели Абдула Петаху, сопственик на Алфа унион проект. Од Министерството за финансии веќе соопштија дека осум банки прифатиле да кредитираат по каматни стапки од 4,99% во првите три години и до 5,5% во четвртата и петтата година. Кон крајот на декември ќе стартуваат јавните објави за информирање на граѓаните околу можностите за аплицирање и за потребните документи, а кон крајот на јануари се очекува да можат да доставуваат барања, по што ќе следи нивно разгледување. Потпишувањето на првите договори за станбени кредити се очекува до крајот на март 2012 година. Целта на проектот е граѓаните полесно да дојдат до сопствено живеалиште, но и државата да притисне за намалување на цената на становите. Дел од градежните компании сметаат дека нема простор за намалување на цените, најмногу поради поскапувањето на градежните материјали и поради тоа што Владата не ја продолжи мерката за намален ДДВ при продажба на станови. „Не се согласувам со констатациите дека цените на становите се високи затоа што во земјава се плаќаат истите цени за градежни материјали како и во Европа. Во иднина очекуваме да порасне понудата не само на нови, туку и на стари станови кои ќе се продаваат поради кризата“, смета Ванчо Чифлиганец, сопственик на Адора инженеринг. Трајко Трпевски од Бетон, пак, смета дека тоа што продажбата на станови во моментот не оди толку лесно може да доведе до благ пад на цените. „Ми се чини дека цената на становите нема да се качува. Дури сметам дека треба да се спушти. Според мене, за да можат да се продадат сите новоизградени станови, цените генерално треба да се спуштат за минимум 10% до 15%“, додава тој. Во Буџетот за догодина се предвидени четири милиони евра за субвенционирање на станбени кредити, а според пресметките на Министерството за финансии, најверојатно ќе бидат одбрени од 1.500 до 2.000 барања. л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

10 КОМПАНИИ ПАЗАРИ На есенските посеви им се заканува уништување

Е

Нов туристички инфо-центар на влезот на Охрид

> БРОЈКА

3

П

сенските посеви целосно ќе се уништат или значително ќе се поретчат, ако наскоро не заврне поголемо количество дожд. Според агрометеоролозите, последните врнежи не се доволни за да ги надоместат штетите настанати од повеќемесечната суша. Културите посадени пред два месеци с$ уште не се никнати. Особено лоша е состојбата кај пченицата. „Голем дел од семенскиот материјал е однесен од инсекти и птици, а другиот во почвата со недоволна влага е подложен на мувлосување и уништување“, вели Ангелко Ангелески, советник за агрометеорологија во Управата за хидрометеоролошки работи (УХМР). Земјоделците проценуваат дека ако наскоро падне поголемо количество дожд штетите нема да бидат поголеми од 20% од сите посеви, но ако временските прилики останат непроменети, сушата ќе се одрази и на подготовките за пролетната сеидба.

оставен е објектот на туристичкоинформативниот центар, кој на почетокот на следната сезона ќе почне да функционира во Охрид. Сите туристи кои првпат ќе одат во Охрид на влезот во градот, на булеварот Туристичка во овој инфо-центар ќе можат да ги добијат сите сервисни информации за Охрид - сместувачки капацитети, културно-историски споменици, места од посебен интерес, плажи, ресторани и слично. Во инфо-центарот свои промотивни материјали ќе можат да остават сите туристички агенции чиишто дејности се поврзани со туристичката понуда на градот. Вакви центри во иднина се планираат и на влезот во градот од страната на Битола, како и на градскиот плоштад.

денари поевтини метар кубен вода од хидросистемот Злетовица, која ја договорија градоначалниците на источниот регион со претставниците на Владата. По неколкучасовен состанок во Владата, претставниците на Злетовица, градоначалниците од шесте општини опфатени од хидросистемот и министрите за финансии и земјоделство ја договорија новата цена. Првичната цена од шест денари беше намалена на три и според договорот, ќе важи во следните две години, а потоа ќе се зголеми на четири денари. Од 2016 година пак, метар кубен вода од Злетовица треба да чини пет денари.

Шпаркасе ќе се докапитализира со уште 15 милиони евра Срѓан Крстиќ, претседател на Управниот одбор на Шпаркасе банка, во интервјуто за Капитал Медиа Гроуп, кое во целост ќе биде објавено утре во магазинот „Капитал“, зборува за новата докапитализација и за стратегијата на банката за следната 2012 година која според него ќе биде многу тешка и турбулентна

zdravkovska@kapital.com.mk

А

кционерскиот капитал на Шпаркасе банка ќе се зголеми за уште допонителни 15 милиони евра. Ова зголемување е веќе реализирано - средствата се веќе добиени и истите ќе се искористат за две цели за зацврстување на квалитетот на билансот на состојба и како поддршка на континуираниот раст на банката, зајакнувајќи ја нејзината позиција на пазарот како посакуван финансиски партнер за нејзините клиенти. Досега групацијата има инвестирано околу 150 милиони евра во преземањето и финансирањето на активностите на Шпаркасе банка во Македонија, а во стратешките планови на Штаермеркише банк унд шпаркасен, веќе се издвоени потребните ресурси за поддршка на континуираниот раст на банката во 2012 година и понатаму. Тоа ќе значи дополнителен капитал, кредитни линии и субординирани заеми, димензионирани во согласност со стратегискиот план 2012-2014 година,вели Срѓан Крстиќ, претседател на Управниот одбор на Шпаркасе банката во интервјуто за Капитал Медиа Гроуп кое во целост ќе биде објавено утре во најновиот број на магазинот „Капитал“. Пакрај за докапитализацијата, со директорот Крстиќ зборувавме и за стратегијата на Шпаркасе за следната 2012 година, која според него ќе биде многу тешка и турбулентна, како и за мерките кои банките, Владата и компаниите би требало да ги преземат за да се олеснат негативните влијанија од должничката криза во Европа. Тој објаснува дека со цел зајакнување на билансот на состојба на банката во тековното економско опкружување, одлучиле да применат многу конзервативен пристап во проценката на

+

15.12.2011

раст

Макпетрол Мак. Телеком Жито Вардар Велес

нова цена

+1,46% 19.300,00 +0,57% 525,00 +0,08% 1.201,00

16.12.2011

Стопанска бан. Битола Топлификација Реплек Гранит Макпетрол

-

пад

нова цена

-2,87% 2.030,00 -2,02% 2.380,00 -1,39% 35.500,00 -1,37% 465,00 -0,73% 19.159,00

потенцијалниот кредитен ризик во банката и истиот целосно да го покријат со резервации. „Ова е целосно во согласност со конзервативните стандарди на групацијата Штаермеркише банк унд шпаркасен. Резултатот што го добивме е еднократно значително зголемување на резервациите, кое се рефлектира на потенцијалните (но с$ уште нереализирани) ризици. Поради ова, и покрај добриот напредок во оперативната профитабилност на банката – која се очекува да достигне 2,9 милиони евра за 2011 година – планираме да ја завршиме годината со загуба од околу 13 милиони евра, можеби нешто помалку. Оваа загуба е веќе покриена и компензирана со

фото:ФИЛИП ПОПОВСКИ

Биљана Здравковска Стојчевска

зголемувањето на капиталот од 15 милиони евра, така што ќе нема негативен одраз на нашите развојни планови за банката, како и на поддршката и сигурноста која им ја нудиме на нашите клиенти“, објаснува Крстиќ. Тој очекува дека следната 2012 година ќе биде многу тешка и турбулентна година. „Но, за кризата овојпат, за разлика од претходната криза, се зборува навреме и се надевам дека сите учесници во стопанскиот живот навреме ќе се подготват и секој во својот домен ќе преземе мерки со кои ризиците ќе бидат сведени на минимум и ефектите од кризата нема да имаат карактер на катастрофа. Пораката која Шпаркасе ја испраќа до своите клиенти е, тука сме и во време на криза, влошена ликвидност и отежнати услови за бизнис, ние сме партнерски поставени и ќе направиме с$ што е во наша моќ заедно да ги донесеме вистинските одлуки кои ќе ни помогнат да го пребродиме овој кризен период“, порачува Крстиќ.

СРЃАН КРСТИЌ

претседател на Управниот одбор на Шпаркасе банка

понеделник - 19.12.2011 ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка

3м 4,00% 4,30% 4,80% 4,60% 4,00% 4,30% 4,60% 5,00% 5,30%

6м 5,00% 5,30% 5,60% 4,80% 5,00% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

24м 7,70% 8,10% 8,10% 5,00% 8,20% 7,80% 7,80% 9,00% 9,00%

36м 7,90% 8,30% 7,90% 5,00% 8,30% 8,40% 8,10% 9,50% 9,50%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

3м 2,20% 2,40% 2,50% 2,40% 2,40% 2,40% 2,60%

6м 2,70% 2,90% 3,00% 2,90% 2,90% 2,80% 3,00%

24м 3,80% 4,00% 4,50% 3,65% 4,10% 4,00% 4,00%

36м 4,10% 4,30% 5,00% 3,90% 4,50% 4,20% 4,30%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

6%

Еуростандард банка

3,50%

4,00%

5,00%

5,50%

5%

Валута евро долар фунта франк долар долар

Среден 61,5075 47,0817 73,1753 50,2143 45,5712 47,0961

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

4%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка

1м 1,14% 1,06% 0,28% 0,03%

камата 4,00% 5,50%

3м 1,42% 1,35% 0,56% 0,05%

6м 1,67% 1,61% 0,78% 0,10%

12м 2,00% 1,97% 1,11% 0,32%

3% 2%

1% 0% 01/10 03/10 05/10 06/10 08/10 10/10 12/10 02/11 04/11 06/11 08/11 Извор: Државен завод за статистика

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Отворен инвестициски фонд

Нето вредност 24.012.995,46

1M -4,99%

3M -9,63%

6M -22,70%

1Y -24,35%

YTD -26,36%

Илирика Глобал-Растечки пазари

41.412.995,33

-2,50%

Иново Статус Акции

16.146.624,71

-1,83%

-3,64%

-9,81%

-19,30%

-21,03%

-4,92%

-11,50%

-7,55%

-7,05%

КД БРИК

40.937.479,73

-1,63%

-2,92%

-8,64%

-14,13%

-15,53%

КД Нова ЕУ

21.067.478,17

-3,06%

-10,76%

-27,47%

-31,11%

-30,50%

КБ Публикум - Балансиран

22.675.516,92

-3,62%

-5,82%

-15,02%

-15,17%

-15,30%

КБ Публикум - Обврзници

34.955.167,17

0,03%

-0,17%

0,59%

0,00%

0,00%

КБ Публикум Паричен

52.922.554,81

0,26%

0,80%

1,59%

0,00%

0,00%

Илирика Југоисточна Европа

ЗА ДЕН 16.12.2011 16.12.2011 18.12.2011 18.12.2011 18.12.2011 15.12.2011 15.12.2011 15.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ вТорнИК 20.12.2011

11

ЛАЗ сака да прави тролејбуси и трамваи за Македонија

> БРОЈКА

52

> БРОЈКА

У

краинскиот производител на автобуси Лавовски автобусни заводи, ЛАЗ сака да произведува трамваи и тролејбуси за Македонија, истакна директорот на ЛАЗ, Игор Малец, вчера на заедничка прес-конференција со директорот на ЈСП, Мишо Николов. Експерти од ЛАЗ при посета на ЈСП Скопје изминатите денови позитивно ги оценија условите за користење и сервисно одржување на 80-те нископодни градски автобуси што ги произведе украинската фабрика и ги испорача на македонскиот пазар.„Извршена е целосна испорака на автобусите, доставени се комплет резервни делови кои се користат при нивната експлоатација, дадена е гаранција за секој испорачан автобус, која изнесува две години и ги почитува обврските од гаранцијата“, изјави Малец.

годишни ЦЕМТ дозволи останаа нераспределени, од вкупно 1.188. Од Министерството за транспорт и врски велат дека поради остаток на вкупни бодови од трговските друштва кои аплицирале, електронски не ги распределите овие 52 дозволи. Електронското аплицирање за нивна распределба, согласно со Уредбата за начинот на распределба, дистрибуција и ревизија на искористеноста на дозволите за меѓународен превоз на стока, ќе биде по 1 јануари 2012 година. Приоритет ќе имаат фирмите кои имаат новонабавени возила чијашто прва регистрација во земјава е по 15 октомври 2011 година.

124

милиони евра девизните резерви бележат раст од почетокот на годината до крајот на октомври. Според извештајот на НБРМ, растот на девизните резерви во најголем дел се должи на средствата од кредитната линија за претпазливост на ММФ повлечени од страна на државата, а потоа и на позитивните валутни промени и промени на цената на златото.

Пратениците го усвојуваат Буџетот за 2012, а дебатираат за ребаланс Изненадувачки е што пратениците од власта не ја отфрлаат потребата од брз ребаланс на Буџетот за 2012, но според нив, тоа не било ништо страшно, туку редовна практика Александар Јанев

Б

janev@kapital.com.mk

уџетот за идната година однапред е осуден на ребаланс очекувана оценка на опозицијата за финансиската сила на државната каса во кризната 2012 година, но изненадувачки прифатена и од пратениците од власта. Претставниците на владејачките партии во Собранието не ја отфрлаат можноста за брзо ревидирање на приходите и расходите во Буџетот поради негативните последици од кризата, а министерот за МАКЕДОНСКА БЕРЗА веќе не ја финансии, Зоран Ставрески, МБИ 10 ни споменува владината проценка за 1.966,59раст од 4,5% за идната година. економски Пратениците од опозицијата силно го МБИД критикуваа 2.012,27 предлог-буџетот за 2012 година ОМБкако лажен, нереален и неразвоен.

121,22

“Буџетот за 2012 година е осуден на пропаст. Во време кога сите меѓународни финансиски институции прогнозираат скромен раст од околу 2%, Владата проекцијата за раст од 4,5% е реална и проектираше буџет на раст од 4,5%. Тоа остварлива, од собраниската говорница значи дека сака да потроши 170 милиони истакна дека трендост на раст што почна евра повеќе во споредба со реалните годинава ќе биде прекинат, а Буџетот за проекции на приходите. Тогаш кога 2012 година е флексибилен на можните приходите ќе почнат да се намалуваат, ефекти од европската криза. Владата ќе мора да се задолжува и да го “Главен амортизатор во Буџетот, доколку зголемува буџетскиот дефицит или ќе ги европската криза се продлабочи, е тоа крати капиталните инвестиции“, изјави што приходите се проектирани на пониско пратеникот на СДСМ и претседател на ФЈУЧЕРСИ ниво во споредба со номиналниот раст собраниската Комисија за финансирање НАФТА и на економијата. Тоа значи дека Владата буџет, Марјан Николов. ЛЕСНА СУРОВА ПРИРОДЕН ГАС води одговорна фискална политика со Министерот Ставрески во своето експозе 92,24$/барел 3,06/ММБТу понатамошна рестриктивност во делот пред пратениците ја смени реториката BRENT ЗА наЗАТОПЛ. непродуктивните трошоци и пораст од – ако претходно убедуваше дека

-1,47% -0,24% +0,63%

+0,76% +0,00%

103,35$/барел

283

-2,24% +1,04%

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, понеделник - 19.12.2011

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000 МБИ10

МБИ 10 BELEX15 1.966,59 491,36

-1,47% +0,73%

SASX 10 762,21

МБИД CROBEX 2.012,27 1.746,16 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 121,22

-0,24% SOFIX 301,89 +0,63% ATHEX

Главен индекс на Белградската берза

+0,85%

655,46

Главен индекс на Љубљанската берза

491,36 11.866,39

NASDAQ +0,73% -0,02% 2.238,18

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградската компании котирани на Њујоршка берза

18.390,00

29,13$/унца

1.897,50

7.301,00

553.00$/унца

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

BELEX15 +0,52% +0,05% 491,36

SASX 10 762,21

583,00$/бушел

берзата, без финансиски компании

3.000 3.000 3.000

берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 2.600 2.600 2.600 Паоло, Бразил

+0,85%

ATHEX 2.400 2.400 2.400 655,46 2.200 2.200 ЕВРОПА ИНДЕКСИ 2.200

Главен индекс на Љубљанската берза

-0,19%

FTSE 100 5.395,01

-0,02% +1,02% SWISS

DAX11.866,39 Заеднички индекс 30 5.759,66

Главен индекс на Сараевската берза 27,25

CROBEX КАФЕ 1.746,16 2,15 $/бушел

SOFIX СОЈА 301,89 1.139,50$/бушел

SBITOP 596,10

+0,85%

ATHEX 655,46

5.779,65

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Главен индекс на Љубљанската берза

Главен индекс на Атинската берза

+1,00%

2.000 2.000 2.000

+5,04% -0,02%

DOW JONES Јубмес 13.645,00 11.866,39

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

+0,52% S&P 500 +0,80% 1.219,66

NASDAQ 2.238,18

-2,65%

Комерцијална

1.650,00

BRAZIL BOVESPA +0,32% +0,27% 56.250,10 АЗИЈА ИНДЕКСИ 30,01

-1,26%

-1,18%

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

-0,99%

-0,72%

3.001,97

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

15.379,30 -0,19%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 5.759,66

FTSE 100 5.395,01

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

+1,02%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

+4,94%

10,20

+1,02% -14,58%

.

DAX Интереуропа 5.759,66 0,41

92,24$/барел

BRENT 103,35$/барел

24,50

+0,80%

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза Ника инвестир.

18.000,00

SWISS Сава 5.779,65 15,01

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +1,46% 19.300,00

-1,26%

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза котирани на швајцарскиот пазар на капитал

TOPIX

116116 116 112112 112 108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/10 09/10 09/10 09/10 12/10 12/10 12/10 03/11 03/11 03/11 06/11 06/11 06/11 08/11 08/11 08/11 11/11 11/11 11/11

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

+0,76% +0,00%

ПРИРОДЕН ГАС 3,06/ММБТу

ЗА ЗАТОПЛ.

283

-2,24% +1,04%

1.606,10$/унца

СРЕБРО 29,13$/унца

БАКАР 7.301,00

МЕТАЛИ

+0,51% -1,84% -0,6%

НИКЕЛ

18.390,00

АЛУМИНИУМ 1.897,50

ЧЕЛИК 553.00$/унца

-0,9% -0,7% /

+6,52%

+2,86%

+0,80% -6,19%

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Макпетрол NIKKEI 225 Мак. Телеком +0,57% 8.296,12 Жито Вардар Велес +0,08% Индекс на најголемите јапонски компании

+0,63%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Телек. Оптика

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Белградска, Загрепска и Љубљанска берза компании

15.12.2011

SWISS 5.779,65

-2,19%

-0,19% 5.395,01 ЉУБЉАНСКА БЕРЗА +1,00%

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Аеродром

Индекс на 100 најголеми британски котирани на Лондонска берза

3.619,00

82,59

3.001,97

+1,00%

+4,72% +0,52%

Божјлковина ЕВРОПА ИНДЕКСИ -21,79% -17,41% FTSE 100

Бреза

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 14,00 CAC 40 SENGПаоло, Бразил

NIKKEI 225 HANG 8.296,12 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 18.070,20 ДЕН ДО 15Ч.

TOPIX CAC 40 716,38

+8,30%

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

ЛЕСНА СУРОВА

ЗЛАТО

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Агробанка

120120 120

-0,07%

BRAZIL BOVESPA +0,32% +0,27% 56.250,10 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Слободна Дал.

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NASDAQ Енергопроект 377,00 2.238,18

ОМБ ОМБ ОМБ

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

07/10 07/10 07/10 08/10 08/10 08/10 10/10 10/10 10/10 12/10 12/10 12/10 02/11 02/11 02/11 04/11 04/11 04/11 06/11 06/11 06/11

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

DOW JONES

-0,52% +0,05% +3,45% +0,16% +1,47%

+0,73% +0,86% -0,46% +0,00%

ПЧЕНИЦА

SASX 10 ШЕЌЕР 762,21

-0,07% АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

2090.000$/бушел

Главен индекс на Белградската берза 583,75$/бушел

+0,27% +0,16%

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 56.250,10 301,89

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

S&P 500 1.219,66

124124 124

котирани на пазарот на јавно поседувани друштва

СУРОВИНИ ИНДЕКСИ КАКАО РЕГИОН +0,78%

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

-0,46% +0,32%

CROBEX S&P 500 1.746,16 1.219,66

CAC 40 3.001,97

НИКЕЛ 3.000 3.000 3.000

1.606,10$/унца

Главен индекс на Атинската берза

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

SBITOP 596,10

-0,24%

+0,51% 2.800 -0,9% 2.600 2.600 2.600 2.800 МАКЕДОНСКА БЕРЗА 2.800 АЛУМИНИУМ 2.400 2.400 2.400 2.600 2.600 СРЕБРО МБИ 10 -1,84%2.600 -0,7% 2.200 2.200 2.200 2.400 2.400 2.400 -1,47% 1.966,59 +0,16% 2.000 2.000 2.000 2.200 2.200 БАКАР ЧЕЛИК МБИД -0,6%2.200 / -0,24% 1.800 1.800 1.800 2.000 2.000 2.000 2.012,27 07/10 07/10 07/10 09/10 09/10 09/10 12/10 12/10 12/10 03/11 03/11 03/11 06/11 06/11 06/11 08/11 08/11 08/11 11/11 11/11 11/11 07/10 07/10 07/10 09/10 09/10 09/10 12/10 12/10 12/10 03/11 03/11 03/11 06/11 06/11 06/11 08/11 08/11 08/11 11/11 11/11 11/11 ОМБ -0,07% +0,63% МБИ 10 е составен од 10 најликвидни121,22 акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании

+0,05%

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 596,10

BELEX15 DOW JONES

МБИД МБИД 3.200 3.200 3.200 МБИД МЕТАЛИ

-1,47%

ЗЛАТО

2.800 2.800 2.800

Главен индекс на Сараевската берза

-0,46%

околу 30% кај капиталните инвестиции. Јасно е дека македонската економија ќе се соочи со реалноста што ја диктира европската криза, но флексибилниот буџет ќе одговори на ризиците“, истакна Ставрески. Опозицијата побара од Ставрески да ги врати долговите на државата кон компаниите – заостанатиот поврат на ДДВ и обврските за извршени работи. Тоа, според СДСМ, води кон затворање компании, отпуштање од работа и продлабочување на кризата во економијата.

HANG SENG 525,00 18.070,20 1.201,00

583,00$/бушел

ПЧЕНИЦА 583,75$/бушел

КАФЕ 2,15 $/бушел

СУРОВИНИ

+0,78% +0,86% +0,00%

КАКАО

2090.000$/бушел

ШЕЌЕР 27,25

СОЈА 1.139,50$/бушел

-0,52% +3,45% +1,47%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

-1,18%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

BSE 30

ПЧЕНКА

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА Јубмес

13.645,00

+5,04%

Енергопроект

377,00

+4,72%

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

12 КОМЕНТАРИ АНАЛИЗИ

Борба со времето

Рубин оглед дека Европа нема посебно големи суровински потенцијали, степенот на Зарески Со зависност на кој е изложена е огромен. Секој пораст на цената на енергенсите и на храната директно влијае врз потенцијалот за излез од кризата

универзитетски професор

П

очна одбројувањето на последните денови од старата година, а ми се чини дека ретко кој со нетрпение ја чека новата 2012 година. Јасен сигнал дека состојбите се движат на полошо. Требаше уште да почне серијата „Величенствениот“ и да посакаме да се вратиме во „пусто турско“. Ова не е и така лошо, бидејќи Турција е државата со најголем економски раст во 2011 година. Сега барем ќе имаме каде да се стремиме, откако се оладивме за ЕУ. Турците веќе одамна ја отпишаа откако сватија дека не се добредојдени. Да не бидам разбран дека сум евроскептик, но фактите говорат дека ЕУ е на пресвртница и дефинитивно се бори за да ја задржи унитарноста. Интересен вовед во новата година, гледано од економски и политички аспект. Кога подобро ќе размислам, 2012 година воопшто нема да биде непредвидлива. Прво на политички план. Првиот тест ќе бидат изборите во Франција. Поразот на Саркози е многу очекуван, а левицата ќе се врати на власт. Заедно со промената на политичката сцена во Италија, во замав е трендот на вртење кон лево на политиките кои ќе управуваат во наредниот период. Процесот е доминантно движен од економска логика. Во услови на пад на економиите, нарушување на ГИНИ коефициентот и намалување на средната класа, интересите се движени од социјалните потреби на граѓаните. Тие по дифолт се препишуваат за решавање на левите опции. Тука настапува првиот проблем.

к

о

м

е

р

ц

и

ј

Успехот би бил краткотраен доколку нема резултати веднаш. Италијанците не му дадоа на Монти ни една недела грејс-период пред да почнат да го напаѓаат. Сите проблеми лесно би се решиле со многу пари. Но, нив ги нема во буџетите, барем не за многу потреби, бидејќи согласно со новиот договор на ЕУ од пред една недела, федералните буџети ќе бидат строго надворешно контролирани. Нема неконтролирано надворешно задолжување, бирократизација на државите, пари за 13, 14 или 15 плата, намалување на даноците. Слаткиот живот остана во минатото. Пред 2008 година. Тестот пред кој ќе бидат исправени сите членки на ЕУ за излез од кризата почна. Во тој пакет нема да бидат оставени настрана ни останатите земји кои се кандидати за членство. За сите 2012 година ќе биде почеток на кулминацијата на кризата и мерките за излез од неа, бидејќи нема веќе време за одложување. На економски план континентот го очекува работа како во периодот на поствоената изградба пред 60 години. Овојпат без финансиска помош од САД. Европската централна банка ќе биде главниот фактор на решавање, но и главниот обвинет за проблемите. ЕУ зоната во 2012 година ќе биде пред испитот да успее или да преживее. Голема разлика во категориите, со оглед дека досега само преживуваше. За да успее, треба целосно да ги промени економските политики. Веќе долго време не гледаме нов развоен циклус, а падот на продуктивноста го влоши платниот биланс на ЕУ. Преплавени од евтините азиски производи и зависни

а

л

е

н

о

г л

а

с

од рускиот гас, Европа нема многу опции. Треба да се координира нов технолошки развој, кој ќе обезбеди конкурентни производи и ќе креира од услужна, производна Европа. Оваа цел се остварува преку директно вбризгување големи суми пари во системот. Првиот обид за стекнување капитал преку продажба на државни обврзници имаше ограничен ефект. Причина е што одеднаш на пазарот се најдоа атрактивните и високи по цена обврзници на Италија, Шпанија и Франција. Самите си го срушија пазарот. Следниот обид е да се добијат евтини финансиски средства преку стабилизирани банки. Сизифова работа. Загубата на рејтингот и категоризациите кај 15 членки на ЕУ, која се случи во втората половина од 2011 година, многу тешко и долго ќе се враќа. На ЕУ & е потребен капитал за излез од кризата и спасот, освен на меѓународните пазари, го бара и во важно коригираната улога на ЕЦБ. За почеток, таа треба да уфрли околу 1.000 милијарди евра на финансиските пазари во ЕУ. Наједноставен начин ова да се постигне е преку принтање пари. Од овие причини, наредната година ЕУ ќе се соочи со зголемени стапки на инфлација и континуирана девалвација на еврото. До кое ниво ќе & се гледа низ прсти зависи од потребата на другите светски економии да одговорат со контрапринтање пари или со други мерки на заштита на сопствените пазари. Накратко, централизираната власт на ЕУ, која сега ќе делува и како европска финансиска влада, ќе треба да почне да ги применува истите политики како и земјите од групата

к

о

м

е

р

ц

и

ј

БРИК (Бразил, Русија, Индија и Кина). Во тој контекст треба да се биде фер и да & се овозможи на „старата дама“ одредено време да ја води оваа политика. Впрочем, таа покажа висока толеранција кога Англија принташе фунти и ја изедначи фунтата со еврото, кога доларот достигна однос од 1,45 во однос на еврото или пак кога ЕУ толерираше инфлација од 9%, 10% и повеќе проценти во Кина и во Бразил. Во овој проект постои една опасност. Тоа е затворање на пазарите и можност за одредена економска самоизолација. Со оглед дека Европа нема посебно големи суровински потенцијали, степенот на зависност на кој е изложена е огромен. Секој пораст на цената на енергенсите и на храната директно влијае врз потенцијалот за излез од кризата. Загрижувачки е и податокот дека растот на продуктивноста во последните 20 години на ниво на ЕУ паѓа од 1,9% на 1,2%, а во последните пет години стагнира и е околу нулата. Надолниот тренд особено е изразен во секторот услуги и детерминира Европа да е најскапиот континент на земјината топка, кој освен шармот, не привлекува капитал и друг економски интерес. Кога кон ова ќе се додаде фактот дека светската економија, која генерално е во контракција, не креира поголема побарувачка за европски производи, на ЕУ во 2012 година нема да & биде воопшто лесно. Од друга страна, ова е шанса кога притисната до ѕид таа мора конечно да одреагира. Немањето опции носи непопуларност на одредени мерки, но денес ова е борба со времето, а не натпреварување по убавина.

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

13

БАЛКАН

Хрватски компании ја „напаѓаат“ Либија

Хрватските компании повторно се враќаат на либискиот пазар. Нафтата, гасот, но и обновата на разрушените објекти се предизвик за хрватските бизнисмени

Б

изнис-соработката меѓу хрватските компании и Либија повторно заживува по Арапската пролет и револуцијата во земјата, особено во секторот на нафтата и гасот. Соработка се воспоставува и во градежниот сектор, во кој за хрватските компании се отвораат можности за изградба и обнова на разрушените објекти. Дел од хрватските градежници веќе ги обиколуваат некогашните градилишта, ги утврдуваат штетите и разговаараат со инвеститорите за понатамошна соработка. Голема е и можноста Хрватска да се вклучи и во деминирање на пределите каде што се водеа жестоки битки. Либија е значаен економски партнер на Хрватска, веднаш по Европската унија. На краток рок, хрватските компании гледаат можност за соработка во управувањето со вода и наводнувањето на земјата, изградбата на нафтоводи и гасоводи, како и изградбата на електричната мрежа, додека на среден рок компаниите ја таргетираат изградбата на гасовод до домаќинствата, развојот на телекомуникациите, собирањето комунален отпад, како и изградбата на станбени објекти. На подолг рок пак, Хрватска проценува дека на Либија ќе & требаат инвестиции во производството на струја од обновливи извори на енергија, како и дека ќе треба да се гради инфраструктура за развој на големиот туристички потенцијал на земјата. „Во време кога трговската размена меѓу Хрватска и земјите од Европскта унија се развива, мислам дека услугите кои ги нудат к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

хрватските претпријатија можат да наидат на одѕив при изградбата на новата Либија“, смета Мирослав Карамановиќ, раководител на одделот за соработка со прекуморските земји на Хрватската економска заедница. Поголем број од хрватските компании кои досега работеа во Либија беа приморани да ги запрат бизнисите или да ги раскинат договорите во оваа земја поради Арапската пролет. Некои од нив се вратија и во татковината. Војко Сенкер, економски советник на хрватскиот амбасадор во Либија, за „Банка магазин“ вели дека заинтересираните компании пред с$ треба да подготват стратегија за настап во Либија, да се информираат на терен и директно да контактираат со потенцијалните деловни парнери. Познавачите на состојбите во Либија пак, оценуваат дека компаниите кои сакаат да работат во оваа поствоена земја треба да се држат настрана од брокерите кои многу често бараат големи провизии. Стопанската комора на Хрватска исто така смета дека Либија во следните пет години може да биде многу интересен пазар за Хрватска и дека најважно е да се има либиски партнер, најмногу поради вистинитоста и веродостојноста на информациите на терен, како и за подготовка и лобирање за влез на пазарот и подобар пласман на производите. Откако почнаа немирите во Либија хрватските компании оставија зад себе бизниси вредни повеќе од 200 милиони евра, а над 100 хрватски рабтници во Либија останаа без работа. Сега преку хрватската амбасада во Триполи и л

е

н

о

г л

а

с

Согласно со Одлуката за доделување Годишна награда за млади истражувачи за најдобар труд од областа на макроекономијата бр. 02-15/III-16/2011 од 31.03.2011 година, Народна банка на Република Македонија објавува КОНКУРС ЗА ГОДИШНА НАГРАДА ЗА МЛАДИ ИСТРАЖУВАЧИ ЗА НАЈДОБАР ТРУД ОД ОБЛАСТА НА МАКРОЕКОНОМИЈАТА Со цел стимулирање на развојот на научната мисла и изработка на трудови од областа на макроекономијата, како и афирмација на млади и стручни кадри, Народна банка на Република Македонија (НБРМ), доделува годишна награда за млади истражувачи за најдобар труд од областа на макроекономијата. Годишната награда на НБРМ изнесува 100.000 денари Право за учество на конкурсот имаат државјани на Република Македонија до триесет и петгодишна возраст. Вработените во НБРМ и членовите на Советот на НБРМ немаат право на учество на конкурсот. Трудовите се поднесуваат на македонски јазик. Tрудот треба задолжително да содржи и осврт кон македонската економија на соодветната тема. Трудот не смее да надминува 80.000 карактери со празни места (без фусноти, прилози, графикони, табели, апстракт, библиографија, анекси) и препорачливо е да има стандардна структура на научно истражување, кое ги содржи следните основни делови: - апстракт; - осврт на консултираната литература од областа која се истражува; - опис на методите на истражување кои се користат во трудот; - анализа; - заклучни согледувања и - библиографија. Еден автор има право да поднесе само еден труд. На конкурсот за избор на најдобар труд авторите имаат право да конкурираат и со трудови кои веќе биле објавени, но не пред 01.01.2010 година. При поднесувањето на трудот, авторот треба да наведе кога и каде бил објавен трудот. Трудовите се поднесуваат до НБРМ со назнака: „За Годишна награда на НБРМ“ по електронски пат, на адреса: konkurs@nbrm.mk или преку линкот За НБРМ Годишна награда на НБРМ 2012 поставен на интернет-страницата на НБРМ. Покрај трудот, авторот треба да достави и биографски податоци. Доставените трудови ќе имаат третман на материјали со доверлив карактер. Изборот на најдобар труд го врши Одбор за оценување, кој се состои од тројца членови, од кои најмалку еден е надворешен. Претседателот и членовите на Одборот за оценување ги назначува гувернерот на НБРМ со решение кое ќе се објави на интернет-страницата на НБРМ. Одборот за оценување го врши изборот на најдобар труд преку вреднување на трудовите влезени во потесна конкуренција според следниве критериуми: 1. Релевантност на истражуваното подрачје за македонскиот случај; 2. Соодветност на освртот на литературата од анализираното подрачје; 3. Јасност во дефинирање на проблемот и на целите на истражувањето; 4. Адекватност на описот на контекстот и информациите (адекватност на анализата на трендовите во анализираното подрачје во Македонија); 5. Адекватност на користениот статистичко - економетрискиот пристап; 6. Конзистентност и логичност на тезите во трудот; 7. Заклучоци и препораки и нивна адекватност. Согласно со Одлуката бр. 02-15/III-16/2011 од 31.03.2011 година, Одборот за оценување може да додели втора награда на конкурсот во износ од 50.000 денари. Краен рок за доставување на трудовите е 01.03.2012 година. Годишната награда на НБРМ ќе се додели на 26 април 2012 година, по повод денот на монетарното осамостојување на Република Македонија. НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Хрватските компании се враќаат на проетктите поврзани со нафта и гас во Либија

Компаниите ги обновуваат договорите и склучуваат нови Хрватската компанија Кроско работеше на нафтени платформи за меѓународни компании. Таа оствари загуба, но поднесе барање за надомест на штетата и моментално ги чека новите договори за работа во Либија; Адриа март не успеа да ги наплати побарувањата од четири милиони евра, но во март 2012 година треба да почне проект вреден 60 милиони евра за градење бродови за крајбрежната стража;

Геофизика, која работи на геофизички истражувања, има договори за проекти вредни 37,5 милиони евра, а договара и нови во вредност од 25 милиони евра; Хрватска монтмонтажа изработи проект за уредување на езерскиот брег во близина на Бенгази и воспоставување систем за атмосферски води, вреден повеќе од 50 милиони евра. Компанијата инвестираше околу шест милиони евра во опрема.

Хрватската стопанска комора остварени се контакти со новата власт во Либија. „Доколку се почитуваат договорите на компаниите, во Либија ќе има работа за к

о

м

е

р

ц

и

ј

хрватските компании многу повеќе отколку што очекуваме“, вели Војко Сенкер, економски советник на хрватскиот амбасадор во Либија. а

л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

WWW.KAPITAL.MK

14 СВЕТ

Пежо-Ситроен, Фиат и GM со пад на продажбата во Европа

Г

олемите автомобилски компании ПежоСитроен, Фиат и американската Џенерал моторс (GM) го предводат европскиот пад на продажбата на возила во ноември, во момент кога регионот преживува нова финансиска криза, соопшти Здружението на европски производители на автомобили (АЦЕА). Регистрацијата на новите автомобили минатиот месец падна за 3% на годишно ниво, на 1,07 милиони возила, додека испораките за ноември се намалија за 1,1%, на 12,6 милиони возила. Единствено корејскиот производител на автомобили

> БРОЈКА Киа во ноември оваа година има за 23% повеќе продадени возила од истиот месец лани.

300

милиони долари вложи саудискиот принц Алвалид бин Талал во стратешки удел на социјалната мрежа Твитер по неколку месеци преговори со компанијата. Принцот Алвалид е најголем индивидуален инвеститор во банката Ситигруп и Кингдом холдинг ко.

ФЕД со строги прописи за банкарските гиганти

А

мериканската банка на федерални резерви (ФЕД) наскоро ќе ги прифати новите глобални прописи кои од големите финансиски институции бараат подигнување на новото на квалитетен капитал, пренесува „Волстрит журнал“. Весникот пренесува дека ФЕД може да ги усвои прописите кои ги скицираше меѓународното регулаторно тело во Базел, Швајцарија, пред новогодишните празници. Ова е пораз за американските банкарски гиганти кои долго време им се противеа на овие прописи со образложение дека поради нив ќе бидат присилени да го намалат кредитирањето и со тоа да & наштетат на еконoмијата.

БРИК пораснаа четири пати за една деценија Десет години откако главниот економист на Голдман Сакс за првпат ја употреби кратенката БРИК, Бразил, Русија, Индија и Кина пораснаа толку многу што се на добар пат да ги надминат големите економии на САД и на ЕУ

на Г-7 во Г-8, а потоа во Г-20 и официјално претставува признание за работата на О`Нил. Десетгодишнината на БРИК се одбележува во време на економска криза, па и овие земји се соочени со предизвици. Иако некои економисти сметаат дека БРИК го надминале врвот на економскиот раст, сепак, О`Нил е оптимист. „Следната година растот на брутодомашниот производ на БРИК ќе биде еднаков на целиот БДП на Италија, а Кина ќе создава по една грчка економија секои четири месеци“, смета О`Нил.

Васе Целеска celeska@kapital.com.mk

П

ознатиот економист Џим О`Нил, актуелен претседател на Одделот за управување со средства во инвестицискиот гигант Голдман Сакс, првпат ја употреби кратенката БРИК пред 10 години, како акроним за брзорастечките економии на Бразил, Русија, Индија и Кина, во својот труд насловен „Градење на подобра глобална економија-БРИК“. Оттогаш економиите на овие земји пораснаа повеќе од четири пати, за околу 13.000 милијарди долари. Зборувајќи од денешен аспект на десетгодишнината од сопствената публикација, Џим О`Нил вели дека БРИК земјите се на добар пат да ги надминат големите економии на САД и на ЕУ во наредните години. Во текот на изминатата деценија Бразил, Русија, Индија и Кина создале еквивалент на седум нови земји чии економии се големи колку таа на Велика Британија. „По десет години британската економија се зголеми за 2.600 милијарди долари, а на земјите од БРИК за 13.000 милијарди. Кога ќе слушнете вакви статистички податоци, јасно ви е дека е смешно да се зборува за нив како за брзорастечки економии“, смета главниот економист на Голдман Сакс. Според О`Нил, само Кина порасна талку многу што самостојно до крајот на годинава ќе придонесе за раст на светскиот бруто-домашен производ (БДП) со 5.500 милијарди евра. Иако неговата прогноза на почетокот не привлече многу внимание, брзо се покажа дека тој бил во право. Џим О`Нил во 2001 година најави дека четирите држави на БРИК за помалку од три децении ќе ги надминат економски најразвиените земји од тогашната Група седум (Г-7). Економистите денес признаваат дека неговото истражување ја означило пресвртницата во анализата за растот на светската економија, а преобразувањето

БРИКс со поголемо влијание во ММФ

БРИКс ќе растат со исто темпо

Г

лавниот економист на компанијата Ренесанс капитал, Иван Чакаров, смета дека кризата во еврозоната е голема шанса за земјите од БРИК „во замена за своите пари да добијат поголемо влијание во ММФ, што тие го сметаат за признание на светско ниво“.

20 илјади милијарди долари ќе изнесува придонесот на земјите од БРИК во светската економија следната деценија

13 илјади милијарди долари пораснаа економиите на земјите од БРИКс во последнава деценија

ЏИМ О`НИЛ

главен економист на Голдман Сакс

З

а 10 години британската економија се зголеми на 2.600 милијарди долари, а на земјите од БРИК за 13.000 милијарди. Кога ќе слушнете вакви статистички податоци, смешно е да се зборува за нив како за брзорастечки економии.

Крај на диктатурата во Северна Кореја?!

К

им Џонг-ил, диктаторот кој го користеше стравот и изолацијата за да ја одржи власта во Северна Кореја, како и нуклеарно оружје за да го заплаши својот сосед Јужна Кореја и „непријателот“ САД, почина вчераутро. Неговата смрт отвора потенцијално опасен период на транзиција или нестабилност за Северна Кореја и североисточна Азија, сметаат политичките аналитичари. Ким Џонг-ил во септември 2010 година за свој наследник го назначи најмладиот од неговите три синови, Ким Џонг-ун. „Ким Џонг-ун е голем наследник на револуцијата и на политиката јуче и

голем водач на нашата партија, војска и народот“, јавија севернокорејските медиуми. Јуче е политичка идеологија на Северна Кореја која се заснова на идејата за потпирање на сопствената сила. Севернокорејскиот лидер Ким Џонг-ил почина од срцев удар на 69-годишна возраст, а неговата смрт предизвика потрес во регионот во кој долги години владее тензија поради севернокорејските нуклеарни амбиции. Иако беше еден од светските лидери со најдолг стаж на чело на земјата, малку се знае за него. Ретко & се обраќаше на јавноста, речиси

никогаш не патувал во странство, а дури и во неговата официјална биографија нема многу конкретни податоци. Неговиот татко, Ким Ил-сунг бил основач и прв претседател на Северна Кореја. Кореја по Втората светска војна е поделена на северен дел, под контрола на СССР, и југ, кој го поддржувала САД, а во 1948 година официјално се формирани одвоени влади во Пјонгјанг и Сеул. Ким Џонг-ил во Северна Кореја го нарекуваа драг лидер, како и херој, мудар државник и човек без конкуренција, додека многу западни агенции го опишуваат како човек кој сакал женско друштво и добри

Во меѓувреме на БРИК му се придружи и Јужна Африка, најмногу од политички причини, за во групата да биде застапен и африканскиот континент, бидејќи економски не може да се мери со четворката. О`Нил прогнозира дека земјите од БРИКс следната деценија ќе растат со исто, можеби малку побавно темпо и најверојатно ќе пораснат за 12.000 до 13.000 милијарди долари. Ако тие растат со исто темпо, нивниот придонес во светската економија ќе изнесува 20.000 милијарди долари. Кина најверојатно ќе расте „поскромно“, можеби 7%-8% во просек годишно, но затоа, растот на Индија значително ќе се забрза, особено ако продолжи со реформите во економската политика. Голема последица на приказната за БРИК е желбата на другите економии во подем да влезат во препознатливиот клуб. Џим О`Нил има нова прогноза, па овие земји со забрзан развој ги нарекува „Следните 11“. Станува збор за земјите како Индонезија, Кореја, Турција и Мексико, од кои секоја има причина да привлече странски инвестиции и внимание на менаџерите од светските инвестициски фондови. За овие земји веќе се смета дека се растечки пазари. Сосема е веројатно дека и други земји од Африка и од Блискиот Исток може да влезат во овој клуб. „Нивното време наскоро ќе дојде“, нагласува главниот економист на Голдман Сакс. Во време на економска сигрност, особено во рамките на еврозоната, економскиот раст и просперитетот на земјите од БРИК може да одиграат значајна улога во воспоставувањето економска и финансиска стабилност на глобално ниво.

пијалаци, а севернокорејските медиуми наведуваат дека пилотирал со авионловец, уживал во опера, имал фотографско паметење и одлично играл голф. На чело на Северна Кореја дојде по смртта на својот татко во 1994 година, но никогаш официјално не ја доби функцијата шеф на државата, бидејќи Ким Ил-сунг постхумно е именуван за вечен претседател. Ким Џонг-ил стана претседател на Националниот комитет за одбрана, функција која во Северна Кореја означува вистински центар на моќ, како и за врховен командант на Корејската народна армија.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ВТОРНИК 20.12.2011

15

ФЕЉТОН ЛОНДОНГРАД ОД РУСИЈА СО КЕШ: инсајдерска приказна за олигарсите Почитувани читатели, “Капитал“ во соработка со издавачите АЕА, ви го претставува возбудливиот бестселер на Марк Холингсворт и Стјуарт Ленсли, "Лондонград - од Русија со кеш". Не пропуштајте ја неверојатната приказна за тоа како Лондон стана дом на руските супербогаташи, раскажана за прв пат и базирана врз вистински ликови и настани. Ултравозбудливо четиво за животот проткаен со невиден луксуз, убави жени, приватни авиони, мегајахти, најдобрите светски фудбалери и телохранители во црни ренџ-ровери со непробојни стакла.

„ИГРАЧКИ“ ГЛАВА 6: МОМЧИЊАТА СО

Ревносни капиталисти од зад Железната завеса

Преку мешавина од заедничко гостопримство, приредување раскошни собири и дарежливи донации за добротворни цели, богатите Руси континуирано си го купуваат својот пат до горните ешалони на лондонското општество

У

ште една британска традиција што ги привлекува Русите во Британија е „сезоната“, одно сно пр одол жената серија пролетни и летни општествени и спортски настани. Денес таа претставува „поотворена сезона“ во која на настани како коњичките трки во аскот отворено се мешаат старата аристократија и младите од кралското семејство со британската нова деловна елита, славни личности и со разновидни паразити. Луѓето што најмногу се возбудуваат за оваа сезона, се, сепак, оние со девизи. Иако дел од привлечноста на сезоната, можеби, се изгубила за „старите пари“, односно за старата аристократија во Британија, Русите, долго лишени од аристоркатска традиција, се особено воодушевени. За нив сезоната нуди можност да бидат рамо до рамо со одбрани членови на британскиот естаблишмент, нешто што носи голем углед и почит. Денес, сезоната не ги привлекува само многубројните богати Руси што живеат во Британија, туку и мала војска посетители од рангот на средната класа на Британија од професии кои испливуваат на површина - банкари, финансиери и претприемачи. „Русите се маѓепсани од британското високо општество“, повтори Алиона Мучинскаја, која организираше патувања за групи од шеесетина или повеќе руски клиенти во тоа време. Во 2005 година, нејзината компанија Црвениот плоштад организираше вечерна забава за седумдесетина гости во Спенсер

М

арк Холингсворт е истражувачки новинар и автор на повеќе книги, вклучително и студијата за МИ5, британската Служба за безбедност. Неговите новинарски текстови се објавуваат во Сандеј Тајмс, Гардијан и Фајненшел Тајмс. Од малиот број интервјуа направени со него, се знае дека тој не сака многу да зборува јавно, нити пак е љубител на шопинг. ругиот автор, Стјуарт Ленсли е новинар и економски консултант кој живее јужен Лондон. Меѓудругото тој е добитник на неколку награди како телевизиски и радио продуцент, меѓу кои е и наградата на Њујоршкиот телевизиски и филмски фестивал. Во неговата книга од 1985 година, Poor Britain, тој ја дефинираше моќта употребувајќи методологија која подоцна почнаа да ја применуваат истражувачите и владите на Велика Британија, Европската унија и голем број земји, од Јапонија до Јужна Африка.

Д

хаус, голема куќа од век во лондонската палата Сент Џејмс. Вечерата од четири јадења беше подготвена од личниот готвач на Ротшилд и сервирана со вино „дом перињон“ и со шишиња коњак по цена од 300 фунти. Подоцна гостите уживаа во приватниот концерт на Лајза Минели.

е оженет за руската манекенка Ѓунел, нешто повисока пови од метар и осумдесет. Наталија Во Водјанова, суперманекенка и сопруга на Јустин Портман, британски аристократ и наследник на имот вреден неколку ми милијарди, редовно патува на релација Британија Бр - Њујорк со нивните две малолетни малоле деца. Припадниц Припадниците на светот на модата се, исто така, та заинтригирани од една друга брит британско-руска врска меѓу супермане суперманекенката Наоми Кемпбел и рускиот мил милијардер Владимир Доронин, магнат со не недвижности, со исклучително его, кого гго нарекуваат московска верзија на Доналд Д Трамп. Доронин се школувал ш во Санкт Петербург, родниот град гра на руските поранешни и сегашни п претседатели, Владимир Путин и Дм Дмитриј Медведев. Близок пријател на сегашниот градоначалник на Москва, Москва Јуриј Ј Лужков, и на неговата сопруга Јелена Бат урина (според најновите информации, единствена руска милијардерка), Доронин е уште еден плутокарт кој сака да осигури дека е дел од политичката ексклузивна група. Ги заработил своите први пари како дистрибутер на суров памук во поранешните советски републики Таџикистан и Узбекистан, а во 1993 година ја формираше Капитал груп, компанија за недвижности со седиште во Москва, специјализирана за „проекти за имоти со луксузен дизјн“, меѓу кои грандиозни стокатници со станови, Јахт сити (станбена населба крај реката Москова) и елитни станови на Барвика хилс, во близина на Кремљ. Наспроти нејзината репутација по нејзините мани и наклонетоста кон неконтролирани изливи на бес, како, на пример, фрлањето телефони во хотелска соба, тепањето асистентка со нејзиниот телефон „блекбери“, Наоми Кемпбел е олицетворение на милост и на нежност во врската со Доронин. Кога тајкунот ја покани на една дива целовечерна забава на неговата јахта Лејди ин блу далеку од Сен Тропе, нејзините пријатели беа зачудени од нејзината спокојност.

Копнеж да се биде близок со кралското семејство

Убавицата и тајкунот

Лондон и околните окрузи наскоро станаа составен дел на руската општествена мапа, нудејќи паралелен општсетвен руски календар во Британија. Тука спаѓаа балови, добротовни аукции, изложби, ексклузивни забави и настани кои, често, ги зближуваа руската и британската елита на едно место. Палатата Кенсингтон, кралска резиденција во текот на 300 години, редовно беше изнајмувана од Руси за приеми по повод венчавки, раскошни забави и за настани во добротворни цели поради нејзината поврзаност со аристократијата... Лондон стана домаќин и на многу венчавки од високото општество меѓу Руси и Британци. Асја Вебстер, која дошла во Лондон од Санкт Петербург во средината на 90-тите години за да работи во Кристис, се омажи за врвниот лондонски дизајнер на накит, Стефан Вебстер, кој ги изработи бурмите на Мадона и на Гај Ричи. Подоцна Асја ја формираше Рокс, својата компанија за односи со јавноста. Кројачот Освалд Ботенг, кој има свој дуќан на трговската улица Севил роу во Лондон,

Како и Березовски, многумина од заедницата богати Руси во Лондон стануваат преокупирани со статусот. Како што рускиот новинар Никола Агејев го срочи тоа во 2006 година: „Интересно е колку многу ревносни капиталисти се родени зад Железната завеса“. Преку мешавина од заедничко гостопримство, приредување раскошни собири и дарежливи донации за добротворни цели, богатите Руси континуирано си го купуваат својот пат до горните ешалони на лондонското општество. Леонид Блаватник е во советот на Серпентинската галерија и е мецена на Ермитаж румс во Сомерсет хаус. Во 2006 година, руската деловна елита што живее во Лондон приреди скапа свеченост во Ројал опера хаус на која присуствуваа гости од британскиот естаблишмент и од уметноста. Платија по 1.000 фунти за да го прослават 80-тиот роденден на балетската икона Маја Плисетскаја, родена во Москва. Да се биде поврзан со кра лското семејство е уште еден голем копнеж. Ова, изгледа, му успеа на рускиот милијардер Сергеј Пугачев, кој ужива блиски врски со поранешниот претседател Путин. Пугачев ги заработи парите преку бородградилишта и зделки за недвижности и се спријатели со виконтот Линли, син на лордот Сноудон и на покојната принцеза Маргарет, а внук на кралицата. Во септември 2007 година, двајцата заедно беа на продолжен викенд на ловечка експедиција на мечки во Јужен Сибир, каде што Пугачев е гувернер и има деловен интерес во рударството. За возврат, Линли го покани олигархот на лов на фазани во Виндзор грејт парк во декември истата година. Не долго потоа се зборуваше дека Пугачев купил голем удел во фирмата на Линли за

46

ЛИТЕРАТУРА ЗА РАЗЛИЧНИ ВКУСОВИ Од 2000 година наваму АЕА издавачи објавува книги од разни области: проза, поезија, литература за млади, публицистика, популарна психологија, езотерија... Продажниот салон Египетска сонувалка во центарот на Скопје изобилува со богата литература – од современите македонски писатели, преку англиските к ласици, с$ до детската литература, сето тоа по достапни цени.

• Од домашните автори АЕА издавачи ги објавила Божин Павловски, Матеја Матевски, Митко Маџунков, Ефтим Клетников, Радован Павловски, Томе Арсовски...

• Од странските Џ.Р.Р. Толкин, К.С. Луис, Малколм Гладвел, Калед Хосеини, Јасмина Кадра, Кормак Меккарти, Џеред Дајмонд, Карла дел Понте... Преводот на трилогијата “Господарот на прстените” од Толкин беше вистински хит пред неколку години и е проект каков што ретко бележат издавачите во земјава.

• Пред две години во Скопје го пречека и добитникот на Букеровата награда, Томас Кенили, авторот на “Шиндлеровата арка (листа)”, издание исто така на АЕА.

РУСКИОТ БАЛ Во 2005 година компанијата Црвениот плоштад го направи првиот годишен руски бал, кој подоцна ќе стане традиционален. Една прекрасна вечер во јуни, околу 400 гости, од кои многумина пристигнуваа со лимузини, колекционерски модели „ролс-ројс“ и автомбили „бентли“, се собраа на зеленилото на Сион хаус во Западен Лондон. Тоа беше можност за руската заедница која живее во Лондон да се дружи со московскиот џет-сет, од кој многумина дојдоа со авиони за таа пригода, како и со британското високо општество. На „дијамантската маса“ за десет гости, што чинеше 3.000 фунти, гостите можеа да се запознаат со грофот Николај Толстој, британски историчар поврзан со Лав Толстој, принцот Грегориј Галитцин, производител на шампањот „галитцин“, Алсои Сафина, пејачка и ќерка на Ралиф Сафин, и со Нет Ротшилд, син на лорд Јакоб Ротшилд и близок пријател на Олег Дерипашка, кој пристигна со својот приватен хеликоптер заедно со Женја, неговата девојка од Русија. луксузен мебел и ентериер, која ги реновираше апартаманите во Клериџис. Некои Руси организираа и свои добротворни акции. Во 2006 година, поранешниот кагебеовец, потоа банкар, Александар Лебедев, плати најмалку 1,3 милиони фунти да биде домаќин на раскошната забава во Алторп, во Нортхемптоншир, прадедовско седиште на Спенсерови и дом на Дијана, принцезата од Велс, додека била мала.

(Продолжува) Во утрешниот број: На најекстравагантната забава што ја плати рускиот тајкун присуствуваа голем број гости од највисокиот британски естаблишмент. Од каде кај Лебедев толку големо влијание? Кој е всушност Александар Лебедев?

К О

М

Е

Р

Ц

И

Ј

А

Л

Е

Н

О

Г Л

А С

К О

М

Е

Р

Ц

И

Ј

А

Л

Е

Н

О

Г Л

А С