488-16.03.2012

петок. 16 март. 2012 (weekend издание ) пет. max. 10 0 C min. 20 C

саб. max. 90 C min. 10 C

нед. max. 70 C min. 00 C

МБИ 10

2.089,44

-1,38%

МБИД 1.950,57

Извор: Македонска Берза

-0,95%

ОМБ

122,57

-0,04%

ФИЛЕ ПОБАРА, ГРУЕВСКИ ВЕТИ Реформите ќе почнат!

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

број 488 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

€

61,50

САД

$

47,08

ЗОШТО МНОГУ Kapital ФИРМИ НЕ Akademija... УЧЕСТВУВААТ Владата да Ниските цени притисне за Окта НА ДРЖАВНИ создаваат недоверба кај купувачите 9 да попушти! 11 ТЕНДЕРИ?! 8 ЗОРАН ЈОВАНОВСКИ ЈОВАНОВ Македонија потпретседател на СДСМ врати три ПОТРЕБНИ СЕ СЕРИОЗНИ ПРОМЕНИ ВО ЕКОНОМСКАТА деловни објекти ПОЛИТИКА 12 од екс СФРЈ 6 INTERVIEW

7

ЕМУ

Курсна листа на Народна банка на Македонија

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

“2 години дневен Капитал... ...силно ве освоивме”!

ЗОШТО ОБВИНИТЕЛСТВОТО НЕ ГО БАРА ИМОТОТ НА ВЕЛИЈА ВО СТРАНСТВО? СТР.

2-3

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

“ eврокомесар за проширување

петок 16/03/2012

КОМЕНТАР

Катерина Синадиновска

sinadinovska@kapital.com.mk

А сега, на работа!

У

никатната форма на приближување кон Европската унија која Брисел ни ја додели преку пристапниот дијалог на високо ниво треба да ја искористиме максимално. Македонија во своите интеграции е соочена со еден бизарен проблем за името, кој е билатерален и кој (иако никаде написмено) се јавува како пречка. А нам членството во ЕУ и тоа како ни е важно! Еве и зошто... Дваесет години државата е заглавена во континуиран систем на стагнација. Наместо да се развива и да гледа напред, во многу сфери земјата тапка во место. Притоа, спорот за името на сите владејачки гарнитури досега им се најде како „кец на десетка“. Совршено алиби за бегање од суштински општествени реформи, кои ќе им ја нарушеа комоцијата на владејачките фотелји. И кои никој не ги спречуваше да ги направат! Без разлика дали сме или не сме во ЕУ. Зарем ако не сме дел од Унијата, нашите граѓани не заслужуваат независно судство и неселективна правда? Не треба да имаме пазарна економија и фер конкуренција? Тоа што сме надвор од ЕУ ли е причината што тендерите се наместени, во четири очи, а функционерите забораваат да распишат огласи? Спорот со Грција ли ги корумпираше лекарите, државните административци, професорите? Или ги претвори фамилиите на партиските лидери во медиумски сопственици? Затоа, ова што нашата Влада успеа да го испреговара со Брисел е одлична можност да тргнеме напред! Спорот за името сега е тргнат настрана. Филе среде Скопје кажа дека за името овој пат не се работи. Сега веќе нема оправдување – на потег е Македонија! П.С: Лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски, со својата срамна изјава вчера, во која за дијалогот кажа дека е „дај шта даш“, уште еднаш покажа дека е „аут“ од вистинските политички текови! Најмалку што можеше да направи, кога веќе не умее да придонесе за реформите, е да даде поддршка за процесот, кој е можност за целата држава.

Пристапниот дијалог на високо ниво е нова фаза во патот на Македонија кон ЕУ, мост кој неизбежно ќе води кон пристапните преговори со ЕУ. Фокусот на тој мост се реформите кои треба да ја помогнат модернизацијата на земјата што би ја довеле Македонија поблиску до Европската унија.

“

ШТЕФАН ФИЛЕ

www.kapital.mk

> БРОЈКА

1.100

тутунопроизводители до вчера се пријавиле во подрачната единица на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство во Битола. Во битолскиот дел на Пелагонија лани биле регистрирани 2.500 тутунопроизводители кои на вкупна површина од 1.100 хектари произвеле околу 2.000 тони тутун. Првичните проценки се дека меѓу 30% од тутунопроизводителите не ги решиле имотно-правните односи.

Потрошувачите најмногу се жалат на јавните услуги

Ф

инансиските и телекомуникациските услуги, како и услугите од јавен карактер и годинава се секторите кај кои потрошувачите најмногу се жалат дека нудат неквалитетни услуги. Иако во Организацијата на потрошувачи тврдат дека граѓаните се с$ посвесни за своите права и знаат каде да се жалат, сепак, признаваат дека најтешко се решаваат жалбите за услугите од јавниот сектор. „Ние како организација имаме одредени ингеренции да дејствуваме, но немаме ингеренции за надзор на производите. Ги упатуваме потрошувачите каде да се обратат и бараме од надлежните институции да постапат по жалбите. Факт е дека тешко се решаваат проблемите со услугите од јавен карактер, но и граѓаните мора сами да поднесат тужба“, вели Маријана Лончар, претседател на Организацијата.

Зошто обвинителството не го бара имотот на Рамковски во странство? Засега обвинителството издаде наредба за конфискација само на имотот кој се наоѓа во државава на сите осудени во постапката. Колкав е нивниот имот и колку од него ќе ќари државата с$ уште е непознато, но според обвинението, Велија е неимотен, а исто така, нема имот ниту неговиот брат Амди. Од останатите осудени како неимотни се водат Невин Рауф, Ѓултен Џемаили и Наташа Крстановска Марија Севриева sevrieva@kapital.com.mk

О

бвинителството не побарало замрзнување на имотот и обезбедување средства во странство, односно во Турција, Хрватска и во Америка, каде што преку перење пари бил испумпуван кеш од

фирмите на Велија Рамковски. Кривичниот суд во пресудата за случајот „Пајажина“ потенцира дека фирмите во сопственост на Рамковски преку фиктивни исплати, двојно плаќање на една фактура и заеми кои тие си ги давале меѓусебе без никаква

економска оправданост имале крајна цел: испумпување на овие средства во странство. Судот, како што истакна во пресудата, докажал дека преку празнењето на фирмите било одбегнато плаќање на данок во висина од пет милиони евра. Според обвинението, Велија Рамковски се јавува како сопственик на VH DOO, Hevel DOO од Белград, Ultimate Stratus DOO Подгорица и V.E.M.A.K.S DOO Одра, Хрватска. Неговиот син и ќерка Хеди и Емел пак, се менуваат на позицијата сопственик на фирмите Active Gida San. ve dis Tic. LTD. Sti I Arc Gida San. ve dis. Tic. A.S. од Истанбул. Извори од обвинителството за „Капитал“ откриваат дека не е поведена постапка за резервирање на овие средства во странство, но и да биде побарана таква мерка, процедурата е комплицирана и би траела премногу долго. Според истите

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplati@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

3

303,5 милиони евра странски инвестиции лани

> БРОЈКА

> БРОЈКА

1,54

В

605

милиони евра пари од банките се инвестирани во благајнички записи што ги издава Народната банка. Ова е најголемо извлекување пари од прометот во последните неколку години, бидејќи банките покажуваат огромен интерес за да купуваат сигурни записи со камата од 4%, отколку да ги пласираат парите во кредити.

купните странски инвестиции во 2011 година достигнаа 303,5 милиони евра, објави Народната банка. Со тоа се остварија очекувањата на Владата и на премиерот Никола Груевски дека салдото на странските инвестиции ќе достигне 300 милиони евра. Неколку големи странски компании лани отворија фабрики во земјава, а уште неколку се во фаза на изградба. Очекувањата за 2012 година се дека нивото на странски инвестиции ќе достигне 350 милиони евра, па со оглед на најавените инвестиции и темпото на реализација, големи се шансите да се реализираат. Премиерот неодамна потврди дека десет странски компании донеле одлука да инвестираат во Македонија, а уште десет инвеститори се пред носење одлука за инвестиции во Македонија. Владиниот економски тим постојано патува низ повеќе земји во светот, обидувајќи се да ја претстави земјата пред инвеститорите како најдобро место за нивните инвестиции. При последното „роуд-шоу“ Владата ја посети Индија.

лидери

милијарди евра изнесуваат дознаките од странство за цела 2011 година, објави Народната банка. Тоа значи дека со парите што ги праќаат иселениците од странските земји е покриен повеќе од половина од трговскиот дефицит на земјата. Овие приходи се значајна ставка, која има огромна улога во зачувувањето на макроекономската стабилност.

победник и губитник ПОБЕДНИК

+

МАРИЕТ ШУРМАН

З

начајна е поддршката од Амбасадата на Кралството Холандија за проект кој покажа дека злоупотребата на службена положба е најчесто кривично дело во земјава

СТАНИСЛАВ ПИГОН

Н Велија Рамковски е неимотен, а сопственик на неколку фирми во Македонија и на VH DOO, Hevel DOO од Белград, UlDmate Stratus DOO Подгорица и V.E.M.A.K.S DOO Одра, Хрватска. извори, постојат многу пречки поради кои обвинителството тешко доаѓа до средства прибавени со извршување казниво дело, а кои завршуват надвор од државава. Засега обвинителството издаде наредба за конфискација на имотот кој се наоѓа во државава на сите осудени во постапката. Колкав е нивниот имот и колку од него ќе ќари државата с$ уште е непознато, но според обвинението, Велија е неимотен, а исто така, нема имот ниту неговиот брат Амди. Од останатите осудени како неимотни се водат Невин Рауф, Ѓултен Џемаили и Наташа Крстановска. Државното правобранителство, кое работи на заштита на интересите на државата, ќе го почека крајниот исход од судската постапка, за која извесно е дека ќе влезе во жалбена фаза, за да одлучи на кој начин ќе си ги врати средствата за кои Рамковски преку „Пајажина“ ја оштетил државата. „Ние сме во постојана врска со судот, Агенцијата за управување со конфискуван имот и со другите надлежни институции и имаме механизми со кои државата може да си ги наплати своите побарувања“, вели правобранителот Оливера Китанова.

Има ли шанси да се вратат парите испумпани во странство? Познавачите на областа корупција и перење пари велат дека имотот и сопственоста на осомничени за ваков вид кривични дела се следат од страна на повеќе институции, меѓу кои и Управата за спречување на перење пари и финансирање

Имотот на А1 с$ уште не е ставен на продажба

И

мотот пак, на А1 телевизија, кој се наоѓа под хипотека на НЛБ Тутунска банка, е подготвен за продажба. Подвижното линковско студио и другата телевизиска опрема, како и опремата на печатницата Крсте Мисирков се само дел од запленетата техничка опрема на телевизијата, за која има заинтересирани купувачи. НЛБ веќе го има преземено во свое владение имотот кој се наоѓа под хипотека и според Законот за стечај, побарала одвојување на продажбата од стечајната постапка. Агенти на банката во присуство на стечајниот управник Ацо Петров извршиле идентификација на имотот кој е ставен под хипотека и усогласување на податоците со кои тие располагаат и состојбата на терен, по што се очекува набрзо тој да се најде на продажба. Вкупната проценета вредност на имотот изнесува околу два милиони евра, додека хипотеката на НЛБ е на 1,5 милиони евра. Покрај тоа, на продажба ќе се најдат и возилата, бродот на Велија Рамковски, кој се наоѓа во Охрид, и уште неколку помали работи кои влегуваат во стечајната маса. Но, ниту стечајниот управник Ацо Петров, ниту застапникот на Управата за јавни приходи, правобранителот Саша Станчевски, не веруваат дека побарувањата на сите доверители ќе бидат сервисирани. УЈП, која ја покрена стечајната постапка, од А1 телевизија побарува 11 милиони евра. Побарувањата на сите 353 доверители изнесуваат 14,3 милиони евра.

тероризам. Доколку станува збор за имот во странство, велат експертите, обвинителството може да побара од Управата за обезбедување на имотот. „Обвинителството треба да обезбеди докази дека имотот во некоја држава е стекнат на нелегален начин и да побара негов поврат. Сепак, колкав процент од него ќе добие Македонија зависи од тоа дали тој бил стекнат противзаконски и според законите во земјата во којашто се наоѓа“, велат стручњаците во оваа област. Вчера не успеавме да добиеме одговор од директорот на Управата, Владимир Атанасовски, дали

постојат податоци за фирмите на Рамковски во странство. Според поранешниот директор на Управата, Ване Цветанов, за успешна борба против корупцијата и перењето пари потребно е зајакнување на улогата на Агенцијата со управување со конфискуван имот. „Постојат недоречености во законите, бидејќи во некои случаи судот конфискува имот, во друг Агенцијата. Нема сериозна борба против корупцијата доколку државата и понатаму ги остава законските недоречености отворени“, вели Цветанов.

аградите „Најдобар промотор на Македонија“ стануваат многу значаен проект во Македонија, кој покажува како треба да се промовираат луѓето кои работат за државата

не им беше денот

ТОНИ ДИМОВСКИ

С

о тоа што најави дека субвенциите за земјоделците во наредниот период забрзано ќе се исплаќаат потврди дека исплатата и не оди како што треба

Виталиа преку Џамбо ја освојува Грција. Водечкиот производител за здрава храна во земјава го направи својот прв извоз во Грција и започна успешна соработка со синџирот супермаркети Џамбо. Повеќе од успех е овој деловен потег на Виталиа, посебно кога ќе се земе предвид фактот ИСКРА ВЕТА3 дека извозот е насочен ЏОКОСКА кон земја која се наоѓа во МУЦУНСКА економска криза. Дел од богатата понуда на производи во еден од најголемите маркети на Балканот сега се познатите „премиум“ и „гранола“ барови на Виталиа. Но, тоа не е с$ од Виталиа. Производите на оваа компанија ќе бидат на рафтовите и во маркетите на Џамбо во Бугарија и во Кипар. Ова е само уште една потврда дека со добар производ и јасна стратегија за извоз успехот е неизбежен. За добриот бренд и квалитетните производи не постојат граници. Примерот на Виталиа заслужува да биде следен од секоја компанија која сака извоз и освојување на пазарот во регионот.

_

ГУБИТНИК По с$ изгледа, големата економска криза во Америка ги направи инвестициските банкари уште поалчни, па почнаа да се хранат со несреќата на оние кои настрадаа во неа. Покрај сите скандали во чиј центар се најде, најпознатата инвестициска банка во САД, Голдман Сакс, сега се соочува ЛОЈД Ц. со напад над својата БЛЕНКФАЈН компаниска култура поради неодамна објавената исповед на еден „војник“ од нејзините редови, на кого му дошло преку глава да гледа како неговите колеги-банкари ги „дерат“ своите клиенти. Претседателот на овој гигант, еден од најмоќните банкари на светот, Лојд Ц. Бленкфајн, сега се соочува со нарушување на имиџот на банката, а и на сопствениот, бидејќи се отвора нова страница во историјата на Голдман Сакс, на која ќе пишува дека тој е одговорен за лошото менаџирање на компаниската култура.

мисла на денот

ЕДИТА ТАХИРИ

К

осовскиот вицепремиер тешко ќе најде оправдување за потрошените 50.000 евра од државниот буџет за патување во Албанија за прослава на 8 март

ВО СВЕТОТ ИМА МНОГУ ИНФЕРИОРНИ ЛУЃЕ И ОГРОМНА ИНФЕРИОРНА ОКОЛИНА. ОБИДЕТЕ СЕ ДА ГО ЗБОГАТИТЕ СВОЕТО ОПКРУЖУВАЊЕ.

Френк Лојд Рајт американски архитект

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ... (во евроценти) Извор: Регулаторна комисија за енергетика и Евростат

6,39

6,88

6,96

7,04

9,18

9,78

9,94

10,01

Цена на струја за домаќинства

ФОТО НА ДЕНОТ...

8,48

4

WWW.KAPITAL.MK

Грција Франција Турција Хрватска Романија Естонија Македонија Бугарија БиХ ената на струјата за домаќинствата во Македонија е една од најниските во споредба со другите земји. Пониски цени за струјата плаќаат граѓаните во Бугарија и во Босна, но овие земји се големи производители и извозници на струја. Поскапа струја имаат речиси сите други европски земји.

Ц

А

мериканскиот претседател Барак Обама во Белата куќа приреди ручек за британскиот премиер Дејвид Камерон. На вечерата присуствуваа и сопругите на двајцата светски лидери, Мишел Обама и Саманта Камерон, и уште 360 други гости, меѓу кои беа и популарни глумци, пејачи и спортисти.

светот низ медиумите...

Today’s Zaman Tod

Турц Турција се подготвува за нов бран од емигранти од Сирија, пишува на насловната страна пиш на ввесникот. Турската влада планира да изгради нов камп за план 20 илјади и сириски бегалци во реонот на градот Џеланпнар, на реон границата со Сирија. гран

Vecernje Novosti Ve

Весн Весникот ги открива маaните на новиот н избирачки список кој се с крои во Србија пред претстојните парламентарни прет избори. Според списокот, има избо повеќе избирачи (7,05 милиони) пове отколку граѓани (7,12 милиони, отко според последниот список). спор

Капитал дејли

Бугарскиот бизнис-весник пишува за пропаѓањето на договорот за спојување на грчките Алфа банк и Еуробанк. Тоа значи дека во Бугарија нема да се создаде трета најголема банка.

Vecernji list

Хрватскиот весник на својата насловна страница пишува за трагичната сообраќајна несреќа во Швајцарија, каде што во судар на автобус со карпа загинаа 22 деца и шест возрасни.

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Стартува уникатната форма на дијалог со ЕУ! До каде ќе нe одведе?

2

Скопје сити мол ќе понуди сосема ново шопинг-искуство

3

БиХ има најскапо платени државни службеници во регионот

4

оевтин бензин бенз Што ќе одлучи Владата: поевтин џетот?! или повеќе приходи во буџетот?!

Најзагрижувачка е состојбата со водоснабдувањето во повиските градски населби, каде што граѓаните денот си го планираат според временскиот период кога низ славините на чешмите им протекува вода.

ПРИ ВОДА ЖЕДНИ Иако Тетово располага со солиден воден потенцијал, проблемот со водоснабдувањето со години е нерешен. Поради неспособноста на сите гарнитури во локалната власт, кои повеќе бистреа политика за своја корист, отколку што се потрудија да најдат решение за потребите на граѓаните, жителите на овој град деновиве мора да дежураат за да дочекаат вода. Сите чекаат да се стопи снегот од Шар Планина за работите да се вратат во нормала Петре Димитров

П

dimitrov@kapital.com.mk

разните пластични шишиња се на цена во Тетово. Секој бара шише плус за во него да складира вода, бидејќи годинава тетовци, како што раскажуваат, ја преживуваат најголемата рестрикција на вода во последните 50 години. Во некои станбени објекти има вода само два часа во едно деноноќие, во некои нема по цел ден. Покомотни се тие што живеат во куќи, бидејќи дел од нив долгодишниот проблем со водоснабдувањето го решиле со резервоари и со хидрофори. Најзагрижувачка е состојбата со водоснабдувањето во повиските градски населби,

каде што граѓаните денот си го планираат според временскиот период кога низ славините на чешмите им протекува вода. „Вода немаме речиси цел ден и кога пуштаат доаѓа по малку. Немаме кај да миеме садови, немаме кај да се измиеме, не можеме да одржуваме хигиена. Живееме во град, но полошо од кога живеевме на село. Сега мора да дежураме за да дочекаме вода“, коментираат тетовци. Проблемите на жителите на Тетово секојдневно ги живеат и фирмите. И покрај вградените резервоари и хидрофори, не можат целосно да функционираат. „Понекогаш производството мора да се стопира. Загубите кој ќе ми ги плати?“, прашува сопственик на една тетовска фирма која конзервира зеленчук. Тетово, кое е сместено во подножјето на Шар Планина,

која изобилува со снег, не би требало да има проблем со водоснабдувањето. На оваа планина се регистрирани 24 извори на вода, а низ градот тече и реката Пена, која е најголема шарпланиска река по Вардар и во која се влеваат други 12 реки. Но, наместо да се искористи овој потенцијал, проблемот од година во година е с$ поголем. Токму во снегот, кој деновиве почнува да се топи, спас гледа и првиот човек на Јавното комунално претпријатие, Ајет Мурати. Тој очекува во наредните денови да се зголеми штедроста на планинските извори за над 60% во однос на моменталната состојба, со што восонабдувањето на градот би требало драстично да се подобри. „Моментално имаме нешто над 120 литри вода во секунда од планинските извори. Главната причина за

оптимизмот е тоа што само кај еден од изворите има пет литри вода во секунда повеќе во однос на претходните денови. Друг важен момент е тоа што немаме некаква поголема хаварија, а сите помали проблеми веднаш ги отстрануваме“, вели Мурати. Додека да се реши иднината на новиот водовод, општинското раководство и раководителите на Јавното комунално претпријатие разгледуваат и алтернативен начин за да обезбедат вода за пиење. Па наместо да вложуваат во доградба на новиот водовод, ќе даваат пари за да се постават цевки на извор на неколку километри од градот, во близина на селото Гајре. Со ваквото решение за стариот водовод би се обезбедиле дополнителни 50 литри вода во секунда. „Зафаќањето вода кај Гајре, како и поставувањето цевки до Тетово може

WWW.KAPITAL.MK

ПРОЦЕНКИ...

3 ФАКТИ ЗА...

П 6,9%

орасна прометот во индустријата во јануари годинава во споредба со истиот период лани, покажуваат последните податоци од Државниот завод за статистика

3,3% П

адна прометот во индустријата остварен на домашниот пазар во јануари 2012 година во однос на јануари 2011 година

П 13,8%

орасна прометот на индустријата остварен на странските пазари на годишно ниво за јануари, покажуваат статистичките податоци

ЕЛИЗАБЕТА ЧИНГАРОВСКА

директор на Државен пазарен инспекторат

Судовите ја девалвираат работата на инспекциите

Д

иректорката на Пазарниот инспекторат вели дека е задоволна од бројот на инспекторите и од начинот на којшто се организирани, но бара инспекциските контроли да имаат завршница. „Не сум задоволна од епилогот, затоа што во многу случаи судските органи ни ги застаруваат предметите или изрекуваат казни по Законот за прекршоци, кои се помали во однос на оние по кои ние постапуваме. Често се случува кога ние ќе напишеме казна истата да се одложи за плаќање за следната година, а тогаш нема ефект. Сето тоа прави проблем во инспекциските надзори“, вели Чингаровска.

На Пена изградена првата хидроцентрала

З

а изградбата на електрана на реката Пена во 1913 година е основано Тетовско индустриско акционерско друштво, ТИАД, со почетен капитал од 100.000 динари. Бил формиран управен одбор и започнало собирање капитал преку продажба на акции. Акционерите се обратиле со молба до министерот за народно стопанство на Кралството Србија, барајќи одобрение за изградба на хидроцентралата, но иницијативата привремено запрела поради продолжувањето на балканските и на Првата светска војна до крајот на 1918 година. Упорните тетовци три години подоцна ја обновиле иницијативата и почнале со

24 20%

извори на вода се регистрирани на Шар Планина, под која се наоѓа градот Тетово

од водата која тече по водоводните цевки се губи поради застарената водоводна мрежа, чија градба е започната во 1929 година

реализација на проектот. Електраната била изградена и предадена во употреба кон крајот на ноември 1926 година, со инсталирана моќност од 2.400 коњски сили и со две турбини од по 860 киловати. Оваа централа, која претставува прв изграден хидроенегетски објект во цела Македонија, речиси целосно е уништена од ноемвриските поплави во 1979 година. Во 1985 година таа беше повторно обновена и пуштена во работа. Централата на Пена денес произведува електрична енергија од осум до 10 милиони киловат-часови годишно и задоволува само неколку проценти од севкупните енергетски потреби за Тетовскиот регион.

10 150

километри цевковод фали за да се заврши новиот тетовски водовод

20,4

милиони евра изнесуваат вкупните планирани расходи на Агенцијата за електронски комуникации во финансискиот план за 2012 година. Деновиве АЕК до Собранието поднесе барање за измени и дополнувања на годишната програма за работа, со кое бара нереализираните средства од 2001 година, во износ од 3,2 милиони евра, да се пренесат за тековнава година, за реализација на неколку проекти.

672.267

долари изнесува увозот на запалки за цигари во Македонија лани, што е 31% повеќе во однос на 2007 година. Податоците на Државниот завод за статистика покажуваат дека најмногу се увезуваат запалки од Кина, Португалија и од Холандија. Македонија увезува џебни запалки на гас, кои повторно се полнат, и запалки со електрично полнење, а увозот на статични запалки за на маса е згаснат.

литри вода во секунда тече во најдобрите денови низ тетовскиот водовод; со новиот водовод притисокот треба да биде 300 литри

Застарената водоводна мрежа причина плус за слаб доток на вода

П

роблемите со водоснабдувањето не се должат само на слабиот доток на вода поради висината на која се наоѓаат изворите. Упатените тетовци велат дека за тоа се виновни и застарената водоводна мрежа, нерационалното користење на водата и брзата урбанизација на градот.

Ќе се интензивира работата на инспекциите

4,5

Турските компании Атешоглу и Алутек со три проекти во Македонија

Д

вете турски компании Атешоглу и Алутек имаат три проекти за инвестирање во земјава, сакаат да одгледуваат црна цреша, крупен добиток, како и да произведуваат млеко и млеко во прав. Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство, Љупчо Димовски, вчера се сретнал со делегација на двете турски компании. Димовски им ги презентираше на турските бизнисмени можности за инвестирање во Македонија, како што се Програмите за финансиска поддршка во земјоделството во делот на одгледување добиток, одгледување сточна храна и им посочи во кои региони успева црната цреша. Ова е втора средба на министерот со претставници на овие две компании. Првата се одржа во Истанбул за време на посетата на Владата во Турција.

Развој на туристички зони и поголем буџет за туризмот

А

генцијата за промоција и поддршка на туризмот годинава ќе располага со 1,5 милиони евра буџет, што е четири пати повеќе од минатогодишниот, кој изнесуваше 150.000 евра. Со новите предлог-измени и дополнување на постоечкиот Закон за основање на Агенцијата за промоција и поддршка на туризмот ќе се прошират нејзините ингеренции, а акцент ќе се стави и на развојот на туристичките зони, за кои е предвидено носење на посебен закон. Во овие зони ќе има и бенефиции при инвестирањето, со кои ќе раководи агенцијата. Агенцијата исто така ќе издава и брошури, кои ќе се дистрибуираат по аеродроми и по други институции. Во рамките на измените предвидено е и воведување нова институција во форма на советодавно тело составено од истакнати членови на приватниот сектор, научници и експерти кои го познаваат туризмот и угостителството. „Потребно е да се формираат одделенија за туризам во секоја општина, бидејќи тие најдобро знаат кој вид туризам може да се развива таму. На тој начин локалната самоуправа повеќе ќе соработува со агенцијата и ќе придонесе за развој на тие зони“, изјави Стојко Пауновски од СДСМ, член на Комисијата за економски прашања.

Болниците со задолжница, меѓусебно ќе си ги наплаќаат долговите

О

д 1 јануари ќе се воведе здравствена задолжница, како инструмнент за обезбедување и наплата на побарувањата меѓу јавните здравствени установи, кои се финансирани преку Фондот за здравствено осигурување. Ова се предвидува со предлогзаконот за здравствена задолжница, чија потреба од донесување денеска беше констатирана од собраниската Комисија за здравство. Заменик-министерот за здравство, Јовица Андовски, појасни дека јавните здравствени установи кои се финансираат преку ФЗОМ и кои платниот промет го вршат преку трезорот на Фондот се соочуваат со секојдневен проблем за наплата на интер-клиничките услуги. Во предлогзаконот се наведува дека ова е особено изразено во комплексот на клиничкиот центар во Скопје, каде што интер-клиничките услуги се големи ставки во буџетот на секоја клиника. Овој проблем допол дополнително се зголемува со побарувањата кои ги има јавната установа за заеднички работи пот на потребите на јавните здравствени установи клини и институти-Скопје кон сите клиники. клиники Здрав Здравствената задолжница може да биде издавана ма до максимални 30% од реализираниот буџет од претх претходната година.

САДИ БЕЏЕТИ

градоначалник на Тетово

Бараме буџетски пари за водоводот, а не да ги задолжуваме граѓаните со земање кредити. Не е доцна. Министерството за транспорт и врски с$ уште може да пушти пари. ублажување на состојбата со недостигот од вода активирани се и дополнителни пет бунари, кои го потпомагаат водоснабдувањето во градот.

иректорот на Царинската управа, Каргов, најави дека во иднина дополнително ќе се зголеми контролата на услугите и производите. „Заедно со сите министерства и инспекциски органи направивме анализи од системски, орагнизициски и кадровски аспект, го утврдивме и финансискиот дел што треба да придонесе за уште поголемо зголемување на ефикасноста и самостојноста на инспекциските органи. Се надевам дека во иднина, овие документи ќе придонесат за уште поголемо зголемување на контролата на услугите, а со тоа и за безбедноста на производите“, вели Каргов.

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

10/10

02/11

05/11

09/11

01/12

2.089,44 2010/2012 2010/2012

2 2.827,62 827 62 1.943,09

Max. x Min.

На Македонската берза вчера се оствари промет од редовно тргување од 402.680,98 евра. Прометот од тргување со акции бележи пад од 28,83% во споредба со претходниот трговски ден. Прометот од тргување со обврзници, пак, падна за 83,96% во споредба со претходниот трговски ден. Од истргуваните акции на официјалниот пазар, најголемо учество во вкупниот дневен промет имаа акциите на Алкалоид со промет од 1.109.089,00 денари.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК RMDEN 10

93,00 +1,00

+0,70% 0 70%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Арццелор Миттал ХРМ

63,00 -3,00

-4,69% 4 69%

DOW JONES 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000

07/07

21/08

05/10

19/11

03/01

17/02

13.184,60 0 07% -0,07%

Фјучерсите на американската берза напредуваат, навестувајќи дека индустрискиот индекс Dow Jones ќе расте веќе седми ден по ред. S&P 500 индексот вчера го прекина петдневниот раст поради загриженоста дека добивките од акциите ги надминуваат економските можности.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.933,61 10.123,30 1.394,28 3.040,55 7.101,92 863,61

VALUTI

£ €

СТАПКА

-0,20% +0,72% -0,12% -0,01% +0,32% +0,76%

€ $

1,1998 ПРОМЕНА

-0,2%

СТАПКА

1,3057 ПРОМЕНА

-0,0%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.644,20 +0,08% 0 08% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

124,34 -0,50% 0 50%

Д

милиони евра се потрошени за изградба на водоводот, а за целосно завршување се потребни уште околу два милиони евра да се реализира за кратко време и претставува мала инвестиција. Ако се знае дека во зима се потребни околу 300 литри вода во секунда, а просечно од стариот водовод се снабдуваме со 150 литри, со дополнителните 50 литри вода од изворот кај Гајре ќе се подобри водоснабдувањето“, вели Мурати. Од друга страна, од изворите на Шар Планина преку новиот водовод до градот ќе стигнуваат 200 литри во секунда, што целосно ќе ги задоволува потребите на Тетово. За

ВАНЧО КАРГОВ

директор на Царинска управа

ТОП ВЕСТИ...

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

ЕВАЛД НОВОТНИ

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

член на управниот совет на ЕЦБ

Европската централна банка не планира воведување нови мерки за помош на презадолжените економии.

“

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 ПОЛИТИКА > пари > држава > администрација

Македонија врати три деловни објекти од СФРЈ

И покрај законската пречка која ја спречува Македонија да си го преземе имотот разместен низ поранешните југословенски републики, а останат по трансформацијата на поранешните претпријатија со општествен капитал, државата веќе успеала да обезбеди имотни листови за три објекти, откриваат за „Капитал“ од МНР

www.kapital.mk петок 16/03/2012

Максим Ристески risteski@kapital.com.mk

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP

телефон: ++ 389 2 3298 110 факс: ++ 389 2 3298 111 e-mail: akademija@kapital.com.mk

КАЛЕНДАР НА НАСТАНИ

ЗА ПЕРИОД ФЕВРУАРИ 1 ЈУНИ 2012

МАРТ

20

Финансиски показателитолкување и анализа

23

Зголемете го профитот преку намалени конфликти во организацијата

30

Е-mail маркетинг и корпоративно огласување

АПРИЛ

04 - 06 20

Организација на продажбата и продажен менаџмент и успешен продажен разговор

Подгответе се за инвестирање

А

кционерското друштво за изградба и стопанисување со станбен и деловен простор од значење за републиката, веќе поседува имотни листови за три деловни објекти останати во поранешните југословенски републики по трансформацијата на претпријатијата со општествен капитал, откриваат од Министерството за надворешни работи за „Капитал“. Постапка за запишување на право на сопственост е почната за уште 38 објекти од вкупно 101, колку што се предвидени за преземање од страна на Акционерското друштво, кое доставило барања до надлежната владина Комисија за приватизација за добивање комплетна документација и за дополнителни седум објекти од оваа категорија. Трите објекти кои се веќе препишани на Акционерското друштво се наоѓаат во Цетиње (Црна Гора), Врање и Рума (Србија). Првиот порано & припаѓал на Треска тргомебел Скопје и е со вкупна површина од 204 метри квадратни, вториот бил на Југосуровина-Отпад Скопје и располага со 404 метри квадратни, а третиот на Треска мебел Скопје со 109 метри квадратни. Седумте нови предмети што ќе влезат во евиденцијата на друштвото се однесуваат на деловни простории, од кои четири на кумановски Југ турист (во

24 - 27

МАJ

09 - 11

23

Customer RelaIonship и Customer Experience managment и известување и пратење на продажбата

Маркетинг на социјални медиуми

ЈУНИ

06 15

Маркетиншка конференција Мониторинг аналитика и статистика на интернет активности

Претпријатие

Вид на објект

Локација

Површина

Состојба

Треска тргомебел

Деловен простор

Србија, Пирот, Српских владара 118

1.373 м2

продаден

Треска мебел

Деловен простор

Србија, Нови Сад, Караѓорѓева 62(64)

1.000 м2

продаден

Треска мебел

Деловен простор

Словенија, Љубљана, Целовшка 38

975 м2

нема увид

Треска мебел

Деловен простор

Србија, Белград, Палмиро Тољати 5

936 м2

неовластен корисник

Агроплод

Деловен простор и магацин

БиХ, Сараево, Игманска 2/4

694 м2

нема увид

Треска мебел

Деловен простор

Косово, Приштина, Трг Републике бб

650 м2

продаден

Треска мебел

Деловен простор

Црна Гора, Никшиќ, Сердара Шчепана Ц70

620 м2

неовластен корисник

Треска мебел

Деловен простор

Србија, Краљево, Цара Лазара 34

600 м2

продаден

Треска мебел

Деловен простор

Србија, Ниш, Павле Стојковиќ 5

600 м2

неовластен корисник

Треска мебел

Деловен простор

БиХ, Сараево, М. Селимовиќа 7а

593 м2

продаден

Треска мебел

Деловен простор

Црна Гора, Подгорица, Лењинов булевар 4

515 м2

продаден

Македонија табак

Деловен простор

БиХ, Сараево, Мерхиќев трг бб

502 м2

нема увид

Извор: МНР

Белград, Ниш, Велика Горица и Загреб) и еден на Паластурист Скопје (во Белград), и два стана на Миг-ДОО Скопје кои се наоѓаат во Мељине (Црна Гора). Постојат сознанија и за непријавен деловен простор на Пролетер Скопје (во Белград и во Загреб) за кој се прават обиди за комплетирање на неопходната документација. Разместеноста на сите 101 објекти (за кои постои документација) низ државите настанати од СФРЈ е следна: 62 се наоѓаат во Србија, 11 во Босна и Херцеговина, 9 во Црна Гора, по 8 во Хрватска и во Косово, и 3 во Словенија. За 54 од нив веќе се извадени имотни листови со актуелната состојба на право на сопственост или право на користење, кое Акционерското друштво се обидува да ја промени во корист на Македонија, брифираат од Министерството за надворешни работи.

Стечајните управници нелегално го продавале имотот Акционерското друштво за станбен и деловен простор се жали дека во постапките за идентифукување и добивање сопственост на овој имот се соочува со повеќе проблеми. Еден од нив е непостоењето на правна последователност за некои од објектите, што конкретно значи дека постојат претпријатија кои поради проблеми во процесот на трансформација не се запишани како сопственици на одредена недвижност, што значи дека врз база на правна последователност за истата не може да се запише наредниот газда, во случајов Акционерското друштво, велат од МНР. За да се надмине овој проблем се прават обиди да се набават оригиналните докази за сопственост (договори за купопродажба,

судски решенија и слично) од стечајните управници на претпријатијата. Обесхрабрува тоа што дел од управниците тврдат дека документацијата ја нема – се изгубила во лавиринтите на трансформацијата. Друг проблем е што за некои објекти недостасуваат броевите на катастарските парцели, и не може да се направи увид во имотните листови кај катастарските служби низ државите, односно не може да се утврдат моменталните сопственици. Акционерското друштво има сознанија и дека дел од објектите неовластено се продадени од страна на стечајните управници, па неопходно е почнување судски постапки за поништување на договорите за купопродажба. Поради сево ова друштвото бара од Владата да му одобри спроведување јавна набавка за ангажирање адвокатски канцеларии во секоја од поранешните југословенски републики. Правната основа по која Македонија може да го побарува имотот добиен со трансформацијата на фирмите со општествен капитал, разместен низ сите републики на поранешната држава, потекнува од Анексот Е на Спогодбата за прашањата на сукцесија кај нас ратификувана во 2002 година. Македонија со Хрватска во 1998 година има потпишано и билатерален договор со истата цел. Согласно со Законот за трансформација на јавното претпријатие за станбен и деловен простор од 2009 година, надлежноста и менаџирањето на овој имот му се доверени на сегашното Акционерско друштво, а сопственоста е на Република Македонија, што претставува правен апсурд бидејќи држава не може да поседува имот во странство, освен дипломатско-конзуларни претставништва.

Кралев го убедува Уставен дека не прави упад во универзитетите Кристина Озимец ozimec@kapital.com.mk

Финансии во продажбата и управување со клучните клиенти и преговарање и развој на долгорочни односи со клиентите

НАЈВРЕДНИОТ НАСЛЕДЕН ИМОТ Е НА ТРЕСКА

М

инистерот за образование и наука, Панче Кралев, негира дека со измените на Законот за високо образование на неговиот претходник, Никола Тодоров, се прави директен упад во автономијата на универзитетите, како што обивинуваат повеќемина професори. Тој вчера со тим од правни советници, пред Уставниот суд го бранеше предлогот, но професорите с$ уште не се убедени во целисходнсота на овој потег. Професорката од Правниот факултет, Елена Градишки-Лазаревска, истакна дека Уставот гарантира академска слобода, автономија и неприкосновеност на универзитетот и високообразовните институции. „Министерството нема уставна основа да ги регулира односите и прашањата во универзитетите. Законодавецот нема мандат и регулирањето на оваа зона е забрането за него. Со невоздржувањето на законодавецот да влезе во оваа зона направил фатална грешка и директно извршил атак врз автономијата на универзитетот“, вели таа. Професорот Љубомир Фрчкоски истакна дека во предложените измени често се споменува зборот „критериуми“, што е спорно, бидејќи уредувањето на критериумите се работа на универзитетот, додека уредувањето на условите се работа на државата. „Дури и кога има добри намери, Министерството може да им сугерира на универзитетите да

Советникот од МОН пред Уставен говори во свое име?! Советникот на Министерството за образование и наука, Стојанчо Стојковски, во излагањето за предложените измени за Законот за високо образование, често користеше фрази како „јас сметам“ и „според мене“, по што беше запрашан од претседателот на Уставниот суд дали говори во свое име или во име на Министерството. „Тоа се мои лични ставови“, одговори Стојковски. променат одредени работи, но не може тоа за нас да го направат тие, дури и да грешиме. Државата дава 18% од финансиите на државниот универзитет, а останатите 82% се наоѓаат од други извори. Државата сака и тие финансиии да решава како ќе се трошат“, вели Фрчкоски. Министерот Кралев, суштинските излагања за одбрана на аргументите на Mинистерството за измените на Законот за високо образование, им ги остави на двајцата советници од неговото Министерство. Според него, измените не задираат во темелите на автономијата на универзитетот, туку се поставуваат условите за вршење на високообразовната дејност, што е право на законодавецот. Најмногу реакции во судот, предизвика излагањето на советникот од Министерството за образование Стојанчо Стојковски, кој му порача на Уставниот суд дека немал надлежност да одлучува за измените на Законот за високо образование. „Како што автономијата е забранета зона за законодавецот, така таа е и забранета зона за Уставниот суд“, истакна Стојковски, по што претседателот на Уставниот суд, Бранко Наумовски, го опомени дека Уставниот суд си ја знае својата работа.

ПАНЧЕ КРАЛЕВ

министер за образование

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

ПОЛИТИКА 7

Министерска конференција за гранична безбедност

В

о организација на македонското Министерство за внатрешни работи, а под покровителство на данското претседателство со Советот на ЕУ, од вчера во Скопје започна деветата годишна министерска конференција за соработка на полето на граничната безбедност во Југоисточна Европа. На конференцијата, со која претседава министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, ќе присуствуваат и министрите за внатрешни работи на Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, како и заменициминистри на Молдавија, Романија, Албанија, Чешка, претставници на ЕК, Еуропол, Фртонтекс, челните луѓе на ДЦАФ, претставници на дипломатскиот кор во земјава од повеќе земји на ЕУ, како и од САД.

Албанскиот министер за надворешни работи во официјална посета на Македонија

Неделкова заминува во Врховен суд

П

З

аменик-премиерот и министер за надворешни работи на Албанија, Едмонд Хаџинасто, денес е во еднодневна официјална посета на Македонија. Во рамките на посетата министерот Хаџинасто ќе биде примен од македонскиот државен врв, а ќе има разговори и својот домаќин, шефот на македонската дипломатија, Никола Попоски. Се очекува да се разговара за продлабочувањето на билатералната соработка, за процесите во однос на остварувањето на идентичните цели на евроатланското интегрирање и за регионалната соработка.

ЛИДИЈА НЕДЕЛКОВА

ретседателката на Кривичниот суд, Лидија Неделкова, се сели во Врховен суд. Судскиот совет ја поддржа нејзинатата кандидатура за судија во највисокиот суд во земјава. Од 8–те кандидати кои беа пријавени за едно судиско столче во Врховен Неделкова доби поддршка од Советот поради нејзиното искуство во кривичните предмети и успешноста во водењето на Кривичниот суд. Во Врховен наскоро ќе треба да се пополнат уште три места. Унапредување доби и судијата Радица Василевска, која го водеше предметот „Кампања“ во кој првообвинет беше лидерот на Обединети за Македонија, Љубе Бошкоски. Василевска од скопска единица заминува во Апелациониот суд.

Филе побара, Груевски вети – реформите ќе почнат!

Пазарна економија, независно судство и медиуми, професионална и непартизирана администрација, стоп за корупцијата – сево ова треба да го исполни Македонија чекор по чекор почнувајќи од вчера со отворањето на пристапниот дијалог. Груевски вети, Филе порача дека е уверен во посветеноста на македонската влада Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

П

ремиерот Никола Груевски изрази силна подготвеност на македонската Влада за суштински реформи во клучните подрачја кои ги опфаќа пристапниот дијалог што Македонија од вчера го почна со Европската унија. По средбата со еврокомесарот за проширување, Штефан Филе, Груевски соопшти дека дијалогот ќе се води по пет значајни теми: владеење на правото, јавната администрација, слобода на изразување и слобода на медиуми, изборниот процес и функционална пазарна економија. На крајот на овој месец, како што информира премиерот, ќе почне и техничкиот дијалог кој значи отворање на 23 и 24 поглавје. Поглавјето 23 се однесува на правосудството и фундаменталните права, а поглавјето 24 на правдата, слободата и безбедноста. За останатите теми од пристапниот дијалог Груевски најави дека ќе се реализираат експертски состаноци во рамките на поткомитетите основани согласно со Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Груевски го оцени дијалогот како нова платформа за соработка, која е значајна за нас и е со ограничено времетраење. „Главната цел е да се овозможи натамошен евроинтеграциски напредок на Македонија и подобра подготвеност за преговорите за членство кои неизбежно ќе дојдат. Македонија и Европската комисија се партнери во историски потфат за нашата земја, а тоа е членството на Македонија во Унијата. Тоа е предизвик на нашата генерација политичари за чиешто спроведување сите посветено работиме без оглед на ирационалните пречки кои ни се поставуваат на патот. Затоа што членството е добро за понатамошниот економски и демократски развој за понатамошната промоција и заштита на нашите вредности“, изјави Груевски. Еврокомесарот Филе кажа дека процесот на преговори сега

практично е ставен во еден обемен документ - табела која претставува оперативна мапа за постигнување на овие цели. „Владата се обврза оваа мапа да ја претвори во оперативен патоказ до средината на април. За мај очекувам дека резултатите од оваа работа ќе бидат споделени со нас, а ќе се разговара и за приоритетите за следниот период. Пристапниот дијалог на високо ниво треба да биде искористен токму за она за кое што е и замислен, а тоа е да се има политички дијалог на високо ниво, за развојот на вашата земја, за реформите и за проширувањето. Она што е важно за проширувањето е да се состават три важни агли на еден триаголник. Првиот е внатрешна политичка дебата и инклузивно учество во рамки на земјата, вториот се реформите, а третиот се соседите. Колку поцврсто работите на еден или два агли толку подобри услови создавате за останатите агли“, смета Филе. Еврокомесарот не зборуваше за инцидентите кои се случија во последниот период, а на кои им се даде етнички предзнак и за кои самиот најави дека ќе дискутира со премиерот, а како што соопшти, за спорот за името воопшто не станало збор. Филе во Скопје се сретна и со вицепремиерот, Теута Арифи, министерот за надворешни работи, Никола Попоски, и со лидерите на ДУИ и на СДСМ, Али Ахмети и Бранко Црвенковски.

Ако ги исполниме критериумите, Брисел ќе помогне во спорот? Ако Македонија до декември ги исполни задачите кои произлегуваат од Акциониот план кој вчера го утврдија премиерот Груевски и еврокомесарот Филе, ќе е зајакне кредибилноста на земјата и во такви услови, Брисел индиректно ќе може да помогне во решавање на спорот со името, брифираат високи дипломатски извори до Унијата. Истите извори велат дека во случајот со Македонија, како и претходно со Србија треба да се употреби креативноста. Тврдат дека и покрај тоа што за да се донесе одлука за датум за преговори потребен е консензус,

Ахмети: Ова е всушност почеток на преговори

Дијалогот на високо ниво е всушност започнување на преговорите, бидејќи на ист начин продолжуваат и другите земји кои што и официјално ги започнуваат преговорите за членство во ЕУ, изјави лидерот на ДУИ Али Ахмети по средбата со еврокомесарот Штефан Филе. Отворањето на суштинскиот дијалог, според него, има и симболично значење и праќа порака да не се изгуби довербата за унапредување на прогресот на земјата кон ЕУ и мотив да се работиме повеќе.

Еврокомесарот Филе и премиерот Груевски разговараа само за реформите кои следуваат. Спорот за името, како што соопштија, не го споменале на средбата.

Петте теми за преговори:

1. Владеење на правото и основните слободи; 2. Реформа на јавната администрација; 3. Медиуми, слобода на изразување во медиуми и професионален стандард; 4. Изборната реформа и 5. Функционирањето на пазарната економија.

кој во моментот Македонија го нема поради противењето на Грција, Брисел може да најде креативен начин и да го креира тој консензус, само ако Македонија добро ги заврши обврските кои & се дадени со овој план, велат истите извори.

Скрининг процес без преговори!? Европската комисија може да побара нов пристап од Советот на ЕУ во однос на 23-тото

и 24-тото поглавје и да сугерира скринингпроцесот за Македонија и за Србија да почне дури и пред земјите-кандидати да ги почнат преговорите, брифираат високи извори од ЕУ. Тие велат дека овој дијалог меѓу Скопје и Брисел е еден креативен пристапк со кој Унијата е конструктивна кон двете стани и кон Македонија и кон Грција. Велат дека истиот може да ни ги забрза преговорите, бидејќи кога официјално ќе започнат преговорите, ако реформите се спроведени согласно со законодавството на Унијата, и Македонија ќе може како Исланд, во ист ден да отвора и да затвора едно поглавје. Инаку официјален Брисел не даде временска рамка до кога ќе трае пристпаниот дијалог, но тврдат, дека доколку Македонија се покаже конструктивна, постои можност Македонија во декември официјално да добие датум за преговори.

За Црвенковски дијалогот е форма на притисок од Брисел кон Скопје

Од опозицијата го поздравија започнувањето на дијалогот, но Црвенковски вели дека ова не е замена за преговори туку „дај шта даш“ варијанта: „Тоа се темите коишто во сите Извештаи на Комисијата се посочуваа како најкритични но и од граѓаните, опозицијата и граѓанскиот сектор. Имајќи го тоа предвид сметаме дека од Европската комисија со овој дијалог сака да се поттикне, да се охрабри, а зошто да не го употребам и изразот да се изврши притисок врз владата да направи позитивни исчекори на тој план“, рече лидерот на СДСМ, Бранко Црвеновски.

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Зошто многу фирми не учествуваат на државни тендери?! Доцнење со плаќањето и нелојална конкуренција преку понуда на ниски цени, кои немаат економска исплатливост, се причините поради кои некои компании не сакаат да учествуваат на државните тендери за набавка на храна Силвана Жежова silvana@kapital.com.mk

П

ричините што само неколку фирми се појавуваат како набавувачи на храна за државните институции бизнисмените во земјава ги лоцираат во два фактори: доцнење со исплатата и нелојална конкуренција преку понуда на ниски цени, кои немаат економска исплатливост. „Редовна практика е да учествуваме на тендери, но прво би сакал да истакнам дека еден од проблемите со кои се соочуваме во последните години е понудата на многу ниски цени кои немаат економска оправданост. Единствен услов за да се добие тендерот

е 100% цена. Ова го користи нелојалната конкуренција, т.е. малите производители кои нудат производи со сомнителен квалитет, краток рок на траење, без соодветна техничка опременост и имплементирано европски пропишани стандарди. Злоупотребите по основ на цена понекогаш знаат да ги вршат и големите производители, кои во збирно понудената цена знаат да понудат профитабилни цени на одредени артикли, но и многу ниски цени под производните калкулации на други артикли, с$ со цел да ја намалат вредноста на тендерот, при што стануваат најконкурентни и го добиваат тендерот. По добивањето на тендерот испораката ја вршат само на артикли со

злоупотреби од самите понудувачи. И кај понудата на месни производи се јавуваат само неколку фирми, кои доставуваат прехранбени производи до градинки, болници, затвори... Од месарницата Пекабеско велат дека веќе три години не учествуваат на тендери. „Прво е плаќањето, а второ - и да учествуваме не добиваме“, вели Слободан Куртевски од Пекабеско. Тој истакнува дека институциите и министерствата многу доцнат со плаќањето, а ги одбиваат со образложение дека не ги исполнуваат условите. Раде Трајковски, сопственик на фабриката за производство на месо Глобус и на супермаркетот Тедико, не учествува на тендери од 2006 година. „Последен пат на тендер учествувавме во 2006 година. Бевме одбиени со образложение дека не ги исполнуваме условите. Кои услови не знам, иако нашиот став е дека нашата фабрика е вселенски брод за другите. Оттогаш ниту еднаш не се пријавивме на тендер. Не Државните институции и министерствата доцнат со плаќањето сакаме да учествуваме на јавните набавки, што ги одвраќа фирмите од конкурирање бидејќи изработката на на тендерите. тендерска документација и гаранцијата чинат време и пари, а работите се знаат прифитабилни цени, што понатаму претставува однапред“, вели Трајковски. проблем и за самите институции“, вели Плаќањето како проблем го истакнуваат и од Божидар Ивановски, директор за маркетинг и млекарницата Јока. продажба на водата „горска“. „Не учествуваме поради долгите рокови на Според него, инвестициите на производителот исплата, односно пролонгирање на плаќаво техничката опременост, безбедноста и њето. Помислата дека треба да ги молам квалитетот на производите треба да имаат за да ми платат ме одвраќа од учеството клучна улога и сериозно да се земаат на тендери“, истакна Љупчо Јовановски, предвид при креирањето на тендерските сопственик на млекарницата Јока. документации, за да не дојде до несакани

18 APRIL - SPECIJALEN PRILOG

EDUKACIJA EDNA DECENIJA PODOCNA: [TO DONESE BOLOWSKIOT PROCES VO MAKEDONSKOTO VISOKO OBRAZOVANIEPOLESNA PROODNOST ILI I POGOLEM KVALITET? STUDENTI NA MAKEDONSKI NA^IN- DIPLOMA VO RAKA, NO NE I “MEKI” VE[TINI POLESNO DA SE NAJDE RABOTA. IZVE[TAJOT NA SVETSKA BANKA OTKRIVA PORAZITELNI PODATOCI ZA NEUSOGLASENOST NA MAKEDONSKIOT OBRAZOVEN PROCES SO POTREBATA OD GRADEWE SESTRANI LI^NOSTI! EDUKACIJA NA MENAXERI NOVA PONUDA, KOJ ]E U^ESTVUVA, [TO ]E U^AT MAKEDONSKITE MENAXERI? ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG EDUKACIJA KOJ KE IZLEZE NA 18 APRIL 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL.

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

Kapital Akademija...

Ниските цени создаваат недоверба кај купувачите

Цената може да биде само тактика, но не и долгорочен начин да се освои пазарот, коментираат учесниците на вчерашната обука на Капитал Академија Викторија Милановска

Брендот го градат клиентите, не компанијата!

Б

алканците имаат навика терминот „бренд“ да го користат за производите на сите поголеми и попознати компании. Но, брендот не е својство што произлегува од една компанија, туку само начин на кој клиентот гледа на нечија понуда, објаснуваат познавачите. „Не брендира компанијата, туку купувачот и неговата свест. Брендот го гради потрошувачот, а компанијата само помага со тоа што има јасна идеја што нуди, кому

Н

milanovska@kapital.com.mk

иската цена не привлекува клиенти, туку напротив, создава недоверба кај потенцијалните купувачи, тврдат предавачите на вчерашната обука на Капитал Академија, насловена „Подготовка на продажна стратегија и план за продажба“. Ако компаниите понудат најевтин производ на пазарот, не значи дека тој ќе биде и најпродаван. Светската статистика покажува дека денес во игра се само компаниите кои успеваат со повисока цена да приграбат дел од пазарот. Ова го покажаа истражувањата на светскиот пазар, но и искуствата на компаниитеучесници на обуката. Консултантот за маркетинг и продажба Даниев Тевчиоски потенцира дека и производот, но и неговата цена испраќаат некаква порака до потенцијалниот купувач. „Во денешно време статистиката покажува дека голем дел од компаниите цената ја прогласуваат за стратегија. Но, сите тие компании треба да сфатат дека цената е тактична постапка, а не долгорочен начин да се заземе одредена позиција на пазарот. Стратешки гледано, во игра секогаш остануваат само компаниите кои имаат повисоки

me mem member of KAPI KA KAP KAPITAL TAL T AL A MED MEDIA DIA GRO GR GROU GROUP R P

БИЛЈАНА СТОИЛКОВСКА

референт за директна продажба во Ремедика

Цената кај потрошувачот создава сомнеж во квалитетот на производот или услугата. Мислам дека секоја компанија треба да бега од точката наречена најниска цена.

“

цени, затоа што секој производ е проследен со соодветна услуга, испраќа порака и нешто ветува. Најевтиното е најзаменливо. Затоа, ако си најевтин, гледај што побрзо да го избегнеш тоа“, порачува

Тевчиоски. И компаниите сметаат дека оптималната, а не најниската цена е клуч до успешна продажба на производот или услугата. „Ниските цени не се добра стратегија за успех на една компанија. Треба да се стави некоја оптимална цена кон пазарните услови. Мислам дека прениската цена го одвраќа клиентот од производот, затоа што му создава недоверба“, смета Сашка Стојановска од весникот „Нова Македонија“. И од Макстил се согласуваат дека стратегијата на најниска цена треба да се избегнува. „Мој личен став е дека треба да се избегнува ниската цена. Едноставно, фирмата си прави диференцијација, се оградува. Постојат купувачи коишто се подготвени и способни да платат, меѓутоа во Македонија и на Балканот с$ уште има купувачи кои не ги интересира квалитетот или

нуди и како го прави тоа“, вели Тевчиоски. Претставниците на фирмите на вчерашната обука се согласија дека за да се создаде бренд, прво мора да постојат купувачи. „Логично е дека ако нема клиент ќе нема и бренд. Секоја компанија преку производот праќа порака не само за брендот, туку и за компанијата“, вели Маријан Џапаровски, менаџер за маркетинг и продажба во Варус во Одделот за хемикалии. што ќе добијат и бараат пониска цена. За таквите конкретно кај нас нема место, бидејќи нашата цена е таа“, вели Наташа Павловска од Макстил. Од Бадел 1892 пак, учесници на вчерашната обука на Капитал Академија, сметаат дека некогаш повисока цена значи и повисока продажба, затоа што често цената се поврзува со квалитетот, но како што велат, с$ зависи од производот, од имиџот на компанијата и од брендот. Од Јока пак, не мислат дека ниските цени честопати ги одвраќаат клиентите. „Ко га напаѓаш н о в па з ар и им аш гол ем а конкуренција, ниските цени може да бидат услов да освоиш поголем дел од пазарот. Ниската цена не секогаш значи и низок квалитет. Пости група клиенти кои се врзани за одреден бренд и цената не им е важна, но има и купувачи кои се условени од цената“, вели Влатко Бујаклиев, менаџер за продажба во Јока.

НА 30-ти МАРТ Најновиот број на Банките & Бизнисот кој излегува на 30 март донесува: АНАЛИЗА: Како банките ја завршија 2011 година? Како финансиските резултати од 2011 ќе влијаат на кредитната политика во 2012? Зошто на Македонија и треба гарантен фонд ИНТЕРВЈУ: ЛИЛИЈА БУРУНЧУК

директор на канцеларијата на Светската банка во Македонија

Колку фирмите во Македонија користат е-банкарство? Србијагас и Гаспром формираат своја банка Lehman Brothers се врати меѓу живите. Дали тоа значи дека ќе заврши и глобалната финансиска криза, која започна токму со банкротот на Lehman Brothers?

КАПИТАЛ ПеТоК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари > БроЈка

интегрирани еколошки дозволи да се вадат по електронски пат

Н

а компаниите не им е јасно зошто во предлог-измените на Законот за животна средина се воведува политика за спречување хаварии, кога тие веќе изработуваат такви внатрешни планови. Ова и бројни други прашања вчера беа предмет на пошироката јавна расправа за измените и дополнувањата на Законот за животна средина, организирани од Министерството за животна средина и Стопанската комора на Македонија. Претставници од ЗЕЛС предлагаат интегрираните еколошки Б-дозволи да се вадат по електронски пат, како и тоа компаниите да одвојуваат гарантен фонд за спречување евентуални хаварии. Од невладиниот сектор се интересираа зошто се даваат толку големи дискрециони права на функционерот, каде што тој одлучува сам, без обврска да се консултира со одреден стручен совет. Не им е јасно и зошто за сите предлог-измени и законски проширувања Министерството не предвидува одреден буџет за реализација.

10 меѓународна конференција за односи со јавност – про.пр. во марибор

3

еминентни научници од Израел, експерти од областа на иновациите и претприемништвото, треба да присуствуваат на следната седница на Комитетот за претприемништво и иновации во Владата, со кои ќе се разговара за идеи и предлози за унапредување на процесите во оваа сфера во земјава. Вака завчера одлучи Владата на седница на Комитетот, кога ја разгледа и информацијата за реформските процеси во образовниот систем насочени кон преминување од концептот на репетитивност на концептот на поттикнување на креативноста.

Н

а 21 март во Марибор, Словенија ќе се одржи 10-тата Меѓународна конференција за односи со јавност – ПРО.ПР, на која ќе предаваат 19 реномирани експерти, меѓу кои и Един Фочиќ од Ал Џезеира Балкан, Алекс Аикен од Вестминстер Лондон, професорот Дон Вилсон Стакс од Универзитет во Мајами, Карлос Дијаз од Лектор Глобал од Буенос Аирес, Кејти Буртон од Советот на Европа, Флоренс Рансон од Европска банкарска федерација и други претставници на реномирани компании и организации. По повод 10-годишнината воведена е наградата „PRO.PR Award“, прва награда во Југоисточна Европа СТАПКИуспеси НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИOдноси КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ која ќе заКАМАТНИ постигнати во областа со јавност, 6м придонес 24ми искуство 36м на имБанка биде доделена на 18 3м експерти за ПР-сцената. посебните4,60% награди Vision Vision КомерцијалнаИсто банка така, 3,60% 7,40% City и 7,70% Manager ќе бидат на свечената вечера се одржи НЛБ Тутунска банка врачени 4,00% 5,00% 7,50%која ќе7,90% воСтопанска таа чест. банка 4,30% 5,30% 8,10% 8,30% Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

4,00% 4,60% 4,00% 4,10% 4,20% 5,00% 4,50% 4,40%

5,00% 4,80% 5,00% 4,90% 5,70% 6,00% 5,50% 5,40%

7,00% 5,00% 8,20% 7,50% 7,50% 9,00% 8,50% 8,40%

7,50% 5,00% 8,30% 8,00% 8,10% 9,50% 9,00% 8,80%

Ќе се зголеми контролата на квалитетот 51% на земјоделските производи КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

3м 2,10% 2,20% 2,40% 2,30% 2,40% 2,40% 2,20%

6м 2,70% 2,70% 2,90% 2,70% 2,90% 2,90% 2,70%

24м 3,70% 3,80% 4,00% 4,00% 3,65% 4,10% 3,70%

36м 4,20% 4,10% 4,30% 4,50% 3,90% 4,50% 4,10%

Алфа банка

2,40%

3,00%

4,00%

4,30%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

2,50% 2,70%

3,00% 3,10%

4,60% 4,60%

5,10% 5,00%

1м 0,47% 0,39% 0,24% 0,07%

3м 0,87% 0,77% 0,47% 0,09%

6м 1,17% 1,13% 0,74% 0,16%

12м 1,51% 1,49% 1,06% 0,37%

Ќе се зголемат инспекциските контроли кај производството Рочност преку ноќ 1 недела 1м на месо од живина и јајца соСКИБОР спроведување на суперанализи за3,18% квалитетот.

2,20% 4,18%

3м 4,98%

49% Категоризација и поголема контрола на квалитетот на

млекото, месото, јајцата и медот, воведување географско и ознака за традиционален производ и 07% потекло лаборатории зa испитување на квалитетот, предвидуваат измените на Законот за квалитет на земјоделски производи

02%

александра Спасевска

Ф

spasevska@kapital.com.mk

ормирање лаборатории NASDAQ за утврдување на квалитетот на земјоделските производи, регулирање на процесот за ата во Сао пакување и одбележување на месо од живина и ставање ознаки за квалитет на јајцата. Ова ќе го регулира новиот Закон за квалитет на земјоделски производи. Тој предвидува и зголемување на инспекциските контроли во производството на месо од живина, со спроведување на пании суперанализи за утврдување на квалитетот, а ќе се категоризира и говедското месо. Согласно со последниот правилник за квалитетот на млекото, донесен минатата омпании од година, Законот е дополнет со одредби за класифицирање на суровото млеко, за класифицирање и надзор на квалитетот на млекото со цел усогласување со европската регулатива, а предвидено е државата да покрие 1/3 од трошоците за

92%

23%

04%

21%

испитување на квалитетот. Новина е тоа што се воведува ознака за потекло, географска ознака и ознака за гарантиран специјалитет на земјоделските производи, со цел поголема заштита на домашното земјоделско производство. Предлог-законот вчера влезе во собраниска процедура, а пратениците од власта и опозицијата беа согласни дека неговото донесување е клучно за подобрување на земјоделското производство и зголемување на извозот на земјоделски производи на европските пазари. Опозицијата единствено забележа дека спроведувањето на законот може да се стави под знак прашалник поради немањето капацитет во институциите за спроведување на мерките. „Направени се неколку измени и дополнувања на законот во насока на усогласување со европската регулатива, а и во делот на подобрување и испитување на квалитетот

+

и на берзата

36%

ани на

15.03.2012

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

нема да се подобрат состојбите. цели МКДОНИА 2,20%40%. Во 2011 година увезена е храна во „Во изминатите пет години, и покрај вредност од 670 милиони долари, а извозот ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИеВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ огромните субвенции во сточарството, 370 милиони долари. Извезуваме само има голем пад во производството. За 33% е суровина, а нестапка и производи сона додадена Основна кам. Стапка инфлација намалено производството на Народна јагнешко месо, вредност“, истакна 5,20% банка на Македонија 4,00%Орцев. за 14% на говедско и за 12% наНародна живина. Увозот решенија ќе го чини 13,40% банка на Србија Примената на законските 12,00% на месо и преработки од месоНародна порасна за Буџетот 30,7 милиони денари годишно.

2,50% банка на Хрватска 6,00%

четврток - 15.03.2012

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

+0,7% +0,01%

нова цена

92,85 96,20

3м 3,60% 4,00% 4,30% 4,00% 4,60% 4,00% 4,10% 4,20% 5,00% 4,50% 4,40%

6м 4,60% 5,00% 5,30% 5,00% 4,80% 5,00% 4,90% 5,70% 6,00% 5,50% 5,40%

24м 7,40% 7,50% 8,10% 7,00% 5,00% 8,20% 7,50% 7,50% 9,00% 8,50% 8,40%

36м 7,70% 7,90% 8,30% 7,50% 5,00% 8,30% 8,00% 8,10% 9,50% 9,00% 8,80%

Арцелормиттал Тутунска банка Комерцијална банка Макпетрол Макстил

пад

-

нова цена

-4,69% 63,00 -2,96% 2.038,00 -2,84% 3.060,00 -2,43% 20.001,00 -2,20% 114,00

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

3м 2,10% 2,20% 2,40% 2,30% 2,40% 2,40% 2,20%

6м 2,70% 2,70% 2,90% 2,70% 2,90% 2,90% 2,70%

24м 3,70% 3,80% 4,00% 4,00% 3,65% 4,10% 3,70%

36м 4,20% 4,10% 4,30% 4,50% 3,90% 4,50% 4,10%

Алфа банка

2,40%

3,00%

4,00%

4,30%

4%

Уни банка

2,40%

2,70%

4,35%

5,25%

3%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

2,50% 2,70%

3,00% 3,10%

4,60% 4,60%

5,10% 5,00%

3%

1м 0,47% 0,39% 0,24% 0,07%

3м 0,87% 0,77% 0,47% 0,09%

6м 1,17% 1,13% 0,74% 0,16%

12м 1,51% 1,49% 1,06% 0,37%

Среден курс во 61,5007 47,0837 73,9725 50,7851 47,5754 49,3031

Валута евро долар фунта франк долар долар

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

2% 2%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

15.03.2012

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

3,60% 2,20%

Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

раст

RMDEN10 RMDEN05

на житата и на сточната храна, како и кај производството на млеко и месо и производи од живина. Целта на измените е зголемување на квалитетот на земјоделските производи за нивна поголема конкурентност на странските пазари“, истакна Зоран Коњановски, заменик-министер за земјоделство, шумарство и водостопанство. Пратеникот Панче Орцев од СДСМ смета дека овие измени се многу важни, но дека за нивна имплементација се потребни многу пари. Тој образложи дека податокот што само 20% од млекото во Македонија ги задоволува европските стандарди е поразителен и дека, и покрај поддршката од државата со покривање на 33% од трошоците за испитување на квалитетот на млекото,

1% 1% 0%

-1% -1%

01/10завод 04/10 06/10 Извор: Државен за статистика

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

12/11

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД

Рочност преку ноќ Отворен инвестициски фонд СКИБОР Илирика Југоисточна Европа2,20% МКДОНИА 2,20% Илирика Глобал-Растечки пазари

1 недела 1м Нето вредност 3,18% 26.580.850,16 4,18%

3м 1M 4,98%1,32%

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

6,01%

-4,86%

-21,66%

5,56%

14.03.2012

42.072.107,67

-0,29%

8,24%

3,41%

-8,76%

5,44%

14.03.2012

16.585.807,96 2,22% Основна кам. стапка Стапка на инфлација КД БРИК 48.468.744,38 1,02% 5,20% Народна банка на Македонија 4,00% КД Нова ЕУ 21.676.530,97 1,14% 13,40% Народна банка на Србија 12,00% КБ Публикум - Балансиран 25.473.179,91 2,35% 2,50% Народна банка на Хрватска 6,00% КБ Публикум - Обврзници 35.998.120,80 0,49% 3,60% Централна банка на Црна Гора КБ Публикум Паричен 61.955.977,24 0,27% 2,20% Централна банка на Словенија

0,06%

-4,87%

-12,51%

1,07%

14.03.2012

12,34%

8,97%

-3,57%

10,41%

14.03.2012

1,53%

-9,66%

-32,11%

2,06%

14.03.2012

8,28%

1,90%

-11,30%

7,33%

14.03.2012

2,37%

2,50%

0,00%

2,00%

14.03.2012

0,83%

1,63%

0,00%

0,67%

14.03.2012

ОСНОВНИ КАМАТНИ Иново Статус АкцииСТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

камата 4,00% 5,50%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПеТоК 16.03.2012

11 > БРОЈКА

Уни банка со добивка од 770.000 евра лани

Доколку имате повеќе сметки, рати за креДити и картички или Други месечни плаќања преДлагаме користење на траен налог кој автоматски се реализира и ве заштитува оД Доцни плаќања и затезни камати.

27

У

ни банка а.д. Скопје лани оствари добивка од 770.000 евра. Бројот на клиенти само лани порасна за 7,24%. Вкупните нетоприходи од банкарски операции лани бележат раст од 6,09% во однос на 2010 година. Вкупните банкарски приходи (камати, провизии и курсни разлики) изнесуваат 2.416,3 милиони денари, што е намалување од 7,28% (поради курсните разлики) во споредба со 2010 година (2.606,0 милиони денари). Нето-каматните приходи пак, во однос на 2010 година се зголемија од 373,4 милиони денари на 397,3 милиони денари или за 6,4%. Нето-некаматоносните приходи лани се зголемија од 147,93 милиони денари на 155,78 милиони денари или за 5,31%. „Во 2011 година расходите за дејноста се зголемија за 5,37% во однос на минатата година. Нето-активата лани достигна ниво од 10.550,25 милиони денари, што значи зголемување од 6,14% во однос на 2010 година. (9.939,75 милиони денари). Вкупните депозити бележат раст, од 8.529,2 на 9.028,2 милиони денари, односно за 5,85%, што пред с$, е резултат на порастот на депозитите од население.

денари поскапо се продава килограм кикиритки во зрно на зелените пазари во февруари, во споредба со минатогодишниот февруари. Покрај кикиритките во зрно, на годишно ниво најмногу поскапеа лупените ореви (13 денари/килограм), спанаќот (8 денари/килограм), додека најголем пад на цените има кај лукот (22денари/килограм), кромидот (8 денари/килограм) и компирите (6 денари/килограм), покажуваат статистичките податоци.

Владата да притисне за Окта да попушти!

Поранешни членови на Регулаторната комисија за енергетика коментираат дека не е невозможно да се смени дел од штетните одредби во Методологијата за формирање на цените на горивата, утврдена пред 12 години во купопродажниот договор за Окта Катерина Попоска

П

poposka@kapital.com.mk

ретставници на Владата и на Окта денеска треба да се договорат дали и како конкретно може да се промени Методологијата за формирање на МАКЕДОНСКА цената наБЕРЗА горивата во земјава, која МБИ 10 веќе 12 години ги плафонира цените 2.089,44 на бензините. Владата треба да притисне, а Окта да се откаже од одредени екстра МБИД приходи за да се коригира формулата.

1.950,57 Но, ниту од Владата, ниту од Окта откриваат кои се ОМБ (против)аргументите за промена на Анексот Д од

122,57

-1,38% -0,95% -0,04%

ќе се преработуваат повеќе деривати, а Окта ќе се натера да инвестира во подобра технологија и во екологија. Во Методологијата стои дека од увезената сурова нафта дури 25% треба да отпадне на производство на мазут, количина која државата гарантира дека ќе ја откупува. купопродажниот договор за Окта, кој ја прецизира Овој процент треба да се намали и не гледам Методологијата, која пак, досега неколку пати се зошто државата мора да го гарантира откупот“, промени, по претходна согласност и од Окта и од коментира поранешен член на Комисијата. Владата. Во отсуство и на експертско објаснување од Според него, треба да се стави ред и во Регулаторната комисија за енергетика, поранешни формирањето на цената на природниот течен членови на оваа Комисија за „Капитал“ открија гас, наместо пазарна да биде регулирана. дека спорната формула за пресметка на цените на ФЈУЧЕРСИ „Окта го продава плинот по пазарни цени, а горивата може да се промени во повеќе делови за приходот не влегува во пресметката на цените тие значително да поевтинат. НАФТА на горивата. Овој ќар на рафинеријата треба да „Треба да се зголеми степенот на искористеност ЛЕСНА СУРОВА ПРИРОДЕН ГАС се регулира за да се намали малопродажната на суровата нафта од која се добиваат дериватите.

105.26$/барел 2,26/ММБТу цена на горивата. Секако дека може да се Моите последни сознанија се дека искористеноста на интервенира во Методологијата, само треба суровата нафта е 92%, што треба да се зголеми. Така, BRENT ЗА ЗАТОПЛ. похрабро да се настапи од наша страна. од одредено количество 123.49$/барел сурова нафта за ист трошок 324

-0,16% -0,87%

-1,14% -0,77%

Извор: Македонска Берза

SASX 10 -1,38% -0,52% 768,83

-0,95% SOFIX 314,11 -0,04% ATHEX

-0,11%

744,26

Главен индекс на Љубљанската берза

BELEX15 DOW JONES 544,61 13.181,27

2.600 2.600 2.600

1642.10$/унца

19.252,50

32,03$/унца

2.237,25

8.479,50

-0,52% -0,10%

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

+0,02% +0,51%

SASX 10 768,83

берзата, без финансиски компании

658,75$/бушел

3.000 3.000 3.000

Паоло, Бразил

2.400 2.400 2.400

ATHEX 2.200 2.200 2.200 744,26 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

-0,11%

FTSE 100 5.931,85

-0,23%

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

-0,10% +0,28% SWISS

DOW JONES

DAX13.181,27 Заеднички индекс 30 7.099,48

6.302,73

SBITOP 576,46

-0,11%

-0,07%

S&P 500 1.396,14

DOW ВиноJONES Жупа 7.800,00 13.181,27

Витал +20,00% NASDAQ -0,10% 3.041,37 1.895,00

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

56,00

ХГ Спот

+0,72%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 3,54

+0,21%

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX CAC 40 863,61

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

+0,76%

3.560,69

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

-0,11%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

5.931,85

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 7.099,48

-1,36%

17.675,80 FTSE 100

+0,28%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

CAC 40 3.560,69

+0,13% 67.627,40 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 227,00

+19,48%

93,89

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза Пивоварна

8,60

+4,88%

SWISS Нова.креди. +0,28% +0,04% -5,38% 6.302,73 -4,78% 3,50

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

15.03.2012

SWISS 6.302,73

RMDEN10 RMDEN05 NIKKEI 225

+0,04% 10.123,30

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +0,7% 92,85

+0,01% +0,72%

Индекс на најголемите јапонски компании

Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза котирани на швајцарскиот пазар на капитал

112112 112 108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

105.26$/барел

BRENT 123.49$/барел

1642.10$/унца

СРЕБРО 32,03$/унца

БАКАР 8.479,50

-0,16% -0,87%

ПРИРОДЕН ГАС 2,26/ММБТу

ЗА ЗАТОПЛ.

324

МЕТАЛИ

-0,05% -0,48% +0,20%

НИКЕЛ

19.252,50

АЛУМИНИУМ 2.237,25

ЧЕЛИК 520.00$/унца

-1,14% -0,77%

-1,0% -0,2% /

+12,83%

-0,11% 5.931,85БЕРЗА -0,23% ЉУБЉАНСКА +7,77%

116116 116

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Аренатурист

1.854,00

430,00

-0,23%

-5,42%

-0,92%

Мета.индустрија ЕВРОПА ИНДЕКСИ -40,60% -14,17% FTSE 100

Индекс на 40 најголеми компании котирани КД на париската Еуронекст берза .

DAX Сава 7.099,48 12,30

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Ласта -7,69% BRAZIL BOVESPA

Путеви

600,00

BRAZIL BOVESPA +0,13% -0,92% 67.627,40 АЗИЈА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

ЛЕСНА СУРОВА

ЗЛАТО

+18,07% +0,02%

120120 120

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 10.123,30 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 21.353,50 ДЕН ДО 15Ч.

ATHEX 744,26

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Маистра

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Главен индекс на Сараевската берза 27,25

1352.25$/бушел

Главен индекс на Љубљанската берза

+0,02% S&P 500 +0,04% 1.396,14

NASDAQ 3.041,37

-0,52% -0,58% SOFIX СОЈА +0,40% +0,14% 314,11

-4,19% +0,51% +3,45% +3,49% +0,22%

2217.000$/бушел

SASX 10 ШЕЌЕР 768,83

-0,07%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ -2,15% РЕГИОН

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза 1.800 1.800 1.800

на пазарот на јавно поседувани друштва

Главен индекс на Белградската берза 645,00$/бушел

-0,92% +3,49%

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

BELEX15 ПЧЕНИЦА 544,61 CROBEX КАФЕ 1.826,37 1.84/бушел

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 67.627,40 314,11

-0,11%

SBITOP 576,46

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

+0,40% +0,13%

CROBEX S&P 500 1.826,37 1.396,14

124124 124

520.00$/унца

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградската компании котирани на Њујоршка берза

CAC 40 3.560,69

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

Главен индекс на Атинската берза

NASDAQ 3.041,37

НИКЕЛ 2.900 2.900 2.900

-0,04%

ОМБ ОМБ ОМБ

-0,95%

-0,05%2.700 -1,0% 2.700 2.700 АЛУМИНИУМ 2.400 2.400 2.400 2.500 2.500 2.500 СРЕБРО МБИ 10 -0,48% -0,2% 2.200 2.200 2.200 2.300 2.300 2.300 -1,38% 2.089,44 +3,49% 2.000 2.000 2.000 2.100 2.100 БАКАР ЧЕЛИК МБИД +0,20%2.100 / -0,95% 1.800 1.800 1.800 1.900 1.900 1.900 1.950,57 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12 ОМБ -0,07% -0,04% 122,57 МБИ 10 е составен од 10 најликвидни акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

+0,51%

ЗЛАТО

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 576,46

МБИД МБИД 3.100 3.100 3.100МБИД МЕТАЛИ

-1,38%

2.800 2.800 2.800

Главен индекс на Сараевската берза

+0,40%

Дека Анексот Д не е толку непроменлив, доказ се неколкукратните измени кои се направија“, додава поранешниот регулатор.

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, четврток - 15.03.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 2.089,44 544,61 Главен индекс на Белградската берза МБИД CROBEX 1.950,57 1.826,37 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 122,57

Што да се менува?

X Да се зголеми искористеноста на суровата нафта за поголема преработка на деривати; X Течниот нафтен гас Окта да го продава по регулирани цени, не по пазарни; X Да се намали фиксниот износ од 29 долари по тон што & се признава на Окта за преработка на нафтата; X Да се намали износот од 25% за преработка на мазут од вкупно увезената сурова нафта, кој ако не се продаде државата мора да го откупи; X Да се намалат транспортните трошоци.

HANG SENG 96,20 21.353,50

ПЧЕНКА 658,75$/бушел

ПЧЕНИЦА 645,00$/бушел

КАФЕ 1.84/бушел

СУРОВИНИ

-2,15% -0,58% +0,14%

КАКАО

2217.000$/бушел

ШЕЌЕР 27,25

СОЈА 1352.25$/бушел

-4,19% +3,45% +0,22%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+0,21%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

Вино Жупа

7.800,00

+20,00%

Витал

1.895,00

+18,07%

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

12 INTERVIEW

Потребни се сериозни промени во економската политика Се согласувам дека е потребна суштинска промена на економската политика на земјата бидејќи постојнава не даде резултат. Ако требаше вака да изгледа Македонија „преродена, надградена и реформирана“ по шест години владеење на ВМРО-ДПМНЕ, тогаш тешко на народот. Потребен е поинаков концепт на економска политика со јасни принципи кои денес ги нема, сериозни промени во буџетската политика, квалитет на капиталните инвестиции, ликвидност на компаниите INTERVIEW Спасијка Јованова jovanova@kapital.com.mk

С

ДСМ излезе со триесетина предлогекономски мерки, претставени од потпретседателот на партијата, Зоран Јовановски. Дали суштината на мерките е промена на економската политика на долг рок со цел поголем економски раст, како што бараат компаниите, или пак станува збор за антикризни мерки? За ова и за економската состојба во земјава разговаравме со Јовановски. Зошто токму сега и зошто токму вакви мерки? СДСМ во континуитет нуди економски мерки, но сега излеговме со цел пакет. Причината е поз-ната за сите. Работата дојде нож до коска и за граѓаните и за фирмите. Што вели еден пријател, фрижидерите се претворија во затвори, во нив има само решетки. Мерките од пакетот се внимателно дизајнирани, реални и остварливи. Идентификувани се клучните проблеми на македонската економија и мерките се соодветно групирани за тие да се надминат. Реализацијата на мерките од пакетот на СДСМ ќе им донесе добро и на граѓаните и на фирмите за да ја преживеат 2012 година. Македонските бизнисмени имаат неколку суштински барања до Владата: преструктурирање на Буџетот со цел повеќе пари за капитални инвестиции и намалување на притисокот од фискалната политика, олабавување на монетарната политика за повеќе кредити и поголема ликвидност во економијата. Оваа тема многу се избегнува затоа што бара голема политичка одговорност. Кој е Вашиот став во однос на промените во економската политика на земјата? Треба да бидете попрецизни со прашањето – кој ја избегнува оваа тема? СДСМ сигурно не. Во последните три години учествував на дебатите на кои бев поканет, но никогаш не дојде некој Во мерките за олеснување на животот на граѓаните предлагате неколку популистички мерки, чии ефекти се прилично спорни. На пример, 2.000 денари за едно семејство без вработени не значи апсолутно никаков финансиски бенефит, а за државната каса значи многу. Зошто одите со вакви неефикасни мерки, со кои досега се експериментираше многу пати? Дали учите од сегашната Влада? Сум дал многу интервјуа, ама не се сеќавам на вакво тенденциозно прашање кое неоправдано има толкав негативен набој. Да појаснам. Секој петти малолетник во Македонија живее и веројатно гладува во семејство во кое нема ниту еден вработен. СДСМ предложи секое такво семејство да добие месечен ваучер од 2.000 денари за набавка на основни прехранбени производи. Ова вие го нарекувате популистичка мерка?

од ВМРО-ДПМНЕ. Се согласувам дека е потребна суштинска промена на економската политика на земјата, бидејќи постојнава не даде резултат. Ако требаше вака да изгледа Македонија „преродена, надградена и реформирана“ по шест години владеење на ВМРО-ДПМНЕ, тогаш тешко на народот. Потребен е поинаков концепт на економска политика со јасни принципи кои денес ги нема, сериозни промени во буџетската политика, квалитет на капиталните инвестиции, ликвидност на компаниите. Бизнисмените ги детектираа клучните точки и јас се согласувам дека за нив треба да има поинакви решенија. Во пакетот мерки што ги предлагате, имате неколку за компаниите, на пример од преработувачката индустрија. Како тие треба да им помогнат на фирмите? Во преработувачката индустрија има 123.000 вработени. Тие работни места треба да се сочуваат годинава. Бидејќи годинава извозот тешко ќе оди, мора да ја зголемиме домашната потрошувачка. Затоа предлагаме три пакети на поволности за компаниите од преработувачката индустрија. Принципот е колку повеќе домашни суровини и репроматеријали користат, толку поголеми поволности да добијат од државата. Го предлагаме и даночниот празник, еден ден во годината, во сабота пред Велигден, од 8 до 18 часот граѓаните да можат да купат македонски производи поевтино, без ДДВ. Тоа исто така ќе ја зголеми домашната потрошувачка. Има и генерални мерки за компаниите, на пример, преполовување на казните, нивно диференцирање според големината на фирмата и да не се затвораат фирмите поради прекршок. Во мерките имате предлог за докапитализација на МБПР и поддршка на извозниците. Кој е планот и што сакате да постигнете? Понатаму, со парите од ваучерот семејството сигурно нема да оди во странство, туку ќе купи домашни производи, бидејќи се поевтини. Домашните компании повеќе ќе произведуваат, повеќе ќе се троши, парите ќе се вратат во Буџетот. Ова го нарекувате неефикасна мерка? Понатаму, ваучерите многу ќе ја чинат државната каса? Нека прекине веднаш Владата со медиумските кампањи, нека ги врати од странство неефикасните промотори, нека се откаже од панорамското тркало, сплавовите на Вардар, и сл. Дополнително, според бројките, само оној што лани според УЈП имаше најголеми приходи во земјата, 64.000 евра месечна плата, кога би плаќал персонален данок како што предлага СДСМ, со повеќе платениот данок би обезбедил пари за ваучери за 100 семејства. Потребни се разум и приоритети. Кој од кого треба да учи за тоа, проценете сами.

ЗОРАН ЈОВАНОВСКИ

потпретседател на СДСМ

Сега, кога на извозниците им е најтешко, мора да им се помогне. МБПР има неискористен потенцијал. Приходите од дивиденди и слично државата да ги насочи кон докапитализација на МБПР и да се поддржат извозниците со кредити за обртни средства по поволни услови. „Изгради фабрика – реализирај бизнис“. Како? Едноставно. Ако си компанија, оди во банка, земи инвестициски кредит, во текот на грејс-периодот изгради ја фабриката, вработи претходно утврден минимум број работници и стартувај ја фабриката. Кога ќе почне враќањето на кредитот, каматата, наместо тебе, ќе ја плаќа државата. Тоа е предлогот на СДСМ, кој може да даде резултати веднаш. Одат пари од Буџетот, ама за приоритетни цели, инвестиции и нови работни места – во приватниот сектор! Има ли во СДСМ издржана стратегија за развој на земјоделството? Мерката бенефиции за земјоделско домаќинство е недефинирана. На аграрот му треба политика која ќе стимулира окрупнување, модернизација, развој и поттикнување на преработувачката индустрија. С$ друго значи евтина македонска суровина за компаниите од регионот. Како планирате да се справите со овој проблем? Во програмата за парламентарните избори во 2011 година СДСМ имаше цел еден дел посветен на земјоделството, со бројни мерки за она што го спомнувате. Земјоделството во Македонија има огромен потенцијал за развој и може да апсорбира добар дел од невработените. И, апсолутно се согласувам, ќарот треба да остане тука, а не да бидеме евтина суровина за другите. Сега предлагаме да се дефинира како земјоделско домаќинство и да има дополнителни поволности од државата секое семејство во кое најмалку три лица работат и живеат само од приходите од земјоделскиот имот. Значи, финансиската помош од државата да оди кај вистинските земјоделци. Во неколку од мерките се забележува дека се привремени (замрзнување акцизи, ослободување од фирмарина...). Зошто се

привремени? Како пресметавте дека ќе ги дадат бараните ефекти од фирмите? Да, привремени се поради вонредните околности. На пример, предлагаме, исто како и лани ова време, намалување на акцизата на бензините за да поевтинат и да се ублажи ценовниот шок за граѓаните и за фирмите. Како што сега стои работата, Владата е среќна со високата цена на бензините, има екстра заработувачка во Буџетот и има мотив што подолго ништо да не презема. Намалувањето на акцизата предлагаме да трае три месеци, а потоа да се оцени како понатаму. Колкава е задолженоста во македонската економија? Може ли да се квантифицира прецизно? Не може затоа што една од најголемите државни тајни е долгот на државата кон фирмите. Затоа предлагаме законска обврска два пати месечно јавно да се објавува износот на долгот на Владата и на јавните претпријатија кон фирмите, расчленето според видот на долгот. Така ќе се знае трендот на движење на долгот на државата. Предлагаме задолжницата да важи и за државниот сектор. Друга мерка е државата да им издава гаранции на фирмите кон кои има долг достасан повеќе од 15 дена, а фирмите со овие државни гаранции како обезбедување да земат кредит од банките за обртни средства. Како ја оценувата кондицијата на буџетската каса? Кои се Вашите прогнози, можни ли се драстични нарушувања кај приходите и расходите и кои би биле последиците од тоа? Од Владата велат дека државата најредовно си ги извршува обврските. Дали е така, си знаат фирмите. Факт е дека 2012 година почна лошо, проектиран е раст на буџетските приходи, а тие веќе во јануари се пониски од оние во јануари минатата година. Ако продолжи вака, нема да е на арно. Околностите бараат ребаланс и сообразување на буџетот со реалноста. Постојат начини да се зголемат приходите во Буџетот, а и да се заштеди. Нека се намали буџетската ставка Стоки и услуги за 10% и само тоа ќе донесе заштеда од 50 милиони евра. Други земји го зголемија ДДВ затоа што немаа избор. Зошто прогресивно оданочување? Тоа значи драстично отстапување од политиката на рамен данок и на даночен рај, а тоа пак може да биде негативно прифатено од потенцијалните инвеститори. Таква политика, исто така, не стимулира пораст на платите и на животниот стандард. Мерката што ја предлагаме е само оние со поголеми приходи да плаќаат малку повеќе данок. Механизмот за тоа да се оствари е прогресивно оданочување, а вие имате целосно погрешна претстава за него. Тоа е најкористениот начин на оданочување во светот, вклучително и во најразвиените капиталистички земји, како што се САД. Во нашиот предлог, за секој што има месечни приходи до две просечни месечни плати ништо не се менува. Оние што имаат приходи меѓу две и четири просечни плати би плаќале персонален данок на доход по даночна стапка од 12%, наместо 10%, и тоа само за делот над две плати. Оние што имаат приходи повисоки од четири просечни плати, за тој дел би плаќале данок од 15%. Паралелата меѓу данокот и платите и животниот стандард ви е неточна. Сакате да кажете дека во скандинавските земји поради повисоките даноци луѓето имаат ниски плати, лош животен стандард и никој не сака таму да инвестира?!? Македонија – даночен рај? Прашајте ги фирмите. Капиталните инвестиции се најболната точка на македонскиот буџет и економија. Се испробаа многу рецепти за капитални инвестиции, но не успеаја. Кој е моделот што сметате дека гарантира успех? Многу земји тоа го прават со задолжување во странство, ама тоа не е случај со Македонија. С$ што бара време за реализација подолго од периодот до наредните избори не е на временскиот хоризонт на Владата. Капиталните инвестиции, ама оние вистинските, се клучни за развојот. СДСМ има јасен став. За секоја инвестиција детален проект и долгорочно финансирање, најдобро од домашен извор или во крајна линија преку задолжување во странство, од посебни извори за таа намена кои нудат поволни услови. Ако се сака, не е толку тешко. Јавната администрација станува преголем товар за стопанството. Ама никој не сака ни да слушне за отпуштање вработени од јавниот сектор како мерка за олабавување на Буџетот. Не може јавниот сектор да биде супститут на работните места во приватниот сектор. Како да се поттикне обратниот процес? Замислете фирма во која директорот не знае колку вработени има. Е, тоа се случува со Владата, уште ги пребројува службениците. Не е само до бројот на службеници, треба од корен да се промени нивниот начин на размислување, да бидат партнер на приватниот сектор. СДСМ промовираше решение за тоа пред изборите. Дали ако СДСМ дојде на власт ќе ги заврши започнатите објекти од „Скопје 2014“ кои нема да ги финишира актуелната владејачка гарнитура? Проектот „Скопје 2014“ нема да му го донесе на Груевски историскиот печат што тој го посакува. Напротив, „Скопје 2014“ ќе биде тажно сведоштво за тоа што & било важно на Владата на Груевски кога секој трет во државата гладувал.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

БАЛКАН 13

Како да инвестирате во турбулентни времиња? Кои се перспективите за пазарите на долг и на капитал во Југоисточна Европа? Како да го заштитите вашето портфолио од ризик? Ова се само некои од темите за кои ќе се дискутира на конференцијата „Како да инвестирате во турбулентни времиња?“, која ќе се одржи во Загреб на 24 април 2012 година

О

пштата економска, финансиска и политичка нестабилност која царува низ светот последниве години создаде инвестициска средина која изобилува со предизвици. Во оваа насока, Загрепската школа за економија и менаџмент и корпорацијата *Bloomberg (Блумберг) одлучија да ја организираат првата меѓународна конференција за пазарите на капитал: „Како да инвестирате во турбулентни времиња?“, која ќе се одржи во Загреб на 24 април 2012 година. Целта на оваа конференција е да обезбеди проникливи и практични анализи и дебати кои ќе им помогнат на бизнисите

да ја формулираат нивната понатамошна инвестициска стратегија. Кои се перспективите за пазарите на долг и на капитал во Југоисточна Европа? Како да го заштитите вашето портфолио од ризик? Како да генерирате поврат на инвестициите во сегашнава средина? Кои се импликациите од можниот економски застој во Европа и Кина за вашето портфолио? Ова се само некои од темите за кои ќе се дискутира на конференцијата... Овој настан ќе ги собере на едно место водечките инвеститори, инвестициските банкари, централните банкари и консултанти за да разговараат околу актуелните теми и импликации за инвестициската стратегија. Конференцијата дава одлична

можност за вмрежување со инвестициските професионалци од целиот регион на Југоисточна Европа, како и со говорниците на конференцијата. Меѓу учесниците кои го потврдија своето присуство има извршни директори, финансиски директори, менаџери на фондови и други високи директори од светски познатите банки Barclays Capital, Deutsche Bank, USAID PFS, Bloomberg, Загребската берза, Хрватската национална банка (ХНБ), Привредна банка Загреб, Erste Group’s Alternative, Raiffeisen Capital Management и многу други. Капитал Медиа Гроуп e eксклузивен партнер за Македонија на првата меѓународна конференција поврзана со пазари на капитал „Како да инвестирате во турбулентни времиња?“.

Која е целта на конференцијата?

Присутните на оваа конференција ќе се стекнат со практични решенија за комплексноста на инвестирањето денес, како и со предизвиците на порфолиоменаџментот. Фокусот на конференцијата ќе биде во насока на заштита на инвестициите и

Kapital Akademija...

нивна поддршка. Тука се појавува прашањето како да се конструира и менаџира комбинација на средства во една комплетно нова инвестициска околина? Кои се најдобрите стратегии за остварување на инвестициските цели, додека наоколу се појавуваат многубројни ризици. Предавачите на конференцијата ќе ги одговорат овие, но и многу други прашања и ќе понудат „живи“ анализи и практични решенија од своето искуство, кои присутните ќе може да ги искористат при формирање на своето портфолио. Како што и многумина очекуваат, должничката криза ќе продолжи и во 2012 година, па во таа насока на конференцијата ќе се одржи и дебата за нејзините ефекти во Југоисточна Европа. Оваа конференција ќе им користи на фонд-менаџерите, банкарите, менаџерите од осигурителните компании, портфолио-менаџерите, финансиските директори, аналитичарите и регулаторите на пазарите на капитал.

member of KAPITAL MEDIA GROUP

...Za da znaeme pove}e! I samite da si pomogneme...

објавува

РАБОТИЛНИЦА

АЛТЕРНАТИВНИ НАЧИНИ НА ФИНАНСИРАЊЕ НА ВАШИОТ БИЗНИС 20.04.2012

ЦЕЛ НА РАБОТИЛНИЦАТА Е УЧЕСНИЦИТЕ ДА СЕ ЗДОБИЈАТ СО ЗНАЕЊЕ ЗА: 1. Методи на вреднување (валуација) на компанијата; 2. Структурирање на зделка (deal) со инвеститор; 3. Типови на договори (term sheets) и клаузули кои се користат при преговарање со инвеститор; 4. Стратегии за излез од компанијата (exit strategies); 5. Извори на финансирање за вашиот бизнис според потребите на компанијата

РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Сопственици на компании; Извршни директори на компаниите; Финансиски менаџери; Вработени во останати високи позиции

во компаниите

ПРЕДАВАЧ НА РАБОТИЛНИЦАТА Е: БЛАЖ КОС

Ja menaxira Mre`ata na biznis angeli vo Slovenija i Fondot na biznis angeli vo Slovenija od 5,4 milioni evra. Aktivno e involviran vo pretpriemni{tvoto preku tesna sorabotka so Mre`ite na biznis angeli vo regionot, tehnolo{kiot park vo Slovenija i Ven~r Kapital Fondovite od regionot. Toj e avtor na eden od naj~itanite biznis blogovi vo Slovenija www.blazkos.com.

Видео врска со г-дин БРАНКО ДРОБНАК, кој има инвестирано во повеќе компании во Словенија и е член на бордот на бизнис ангели на Словенија. Сите заинтересирани за учество на работилницата можат да се пријават најдоцна до 18 априр 2012 година.

Работилницата ќе се изведува на српски јазик, а материјалите ќе бидат на македонски и англиски јазик. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска mihajlovska@kapital.com.mk, Дијана Гулакова akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

14 СВЕТ

Голдман Сакс ги „дере“ клиентите?

Грег Смит, лондонски банкар од среден ранг во бизнисот со финансиски деривати на Голдман Сакс, во отворено писмо објавено на страниците за писма од читателите во „Њујорк тајмс“ жестоко го нападна својот работодавец, велејќи дека дава оставка поради промената во компаниската култура, која ги става клиентите на дното од листата со приоритети на банката

А

мериканскиот инвестициски гигант Голдман Сакс (Goldman Sachs) се соочи со редок јавен напад од своите сопствени редови откако извршниот директор на Одделот за финансиски деривати на банката за Европа, Блискиот Исток и Азија, сега веќе во заминување, ја опиша „отровната“ култура на гигантот од Волстрит, каде што извршните директори ги нарекувале своите клиенти „мапети“. Грег Смит, лондонски банкар од среден ранг во бизнисот со финансиски деривати во Голдман, во отворено писмо објавено на страниците за писма од читателите во „Њјурок тајмс“ жестоко го нападна својот работодавец, каде што работеше речиси 12 години, велејќи дека дава оставка поради промената во компаниската култура во последната деценија, која ги става клиентите на дното од листата со приоритети на банката. Поради овој скандал, на банката експресно & беа избришани 2,15 милијарди долари од нејзината пазарна вредност, а акциите на берзата во Њујорк вчера паднаа за 3,4%. „Ми се лоши колку бездушно зборуваат луѓето за тоа како ги „одрале“ своите клиенти“, напиша тој во писмото. Изјави дека видел к

о

м

е

р

ц

и

ј

пет управни директори како ги нарекуваат сопствените клиенти „мапети“, во работна средина каде што приоритет е да се извлече максимум профит од секого. „Кога ќе се пишува историјата за Голдман Сакс можеби ќе се види дека сегашниот извршен директор, Лојд Бленкфајн и претседателот Гери Д. Кон ја изгубија контролата врз компаниската култура во текот на нивниот мандат“, напиша Смит. „Искрено верувам дека овој пад на моралниот карактер во компанијата ја претставува најсериозната закана за нејзиното опстојување на долг рок“, додава тој. Луѓето блиски до управниот одбор на Голдман Сакс изразија загриженост поради написот, а останатите банкари приватно веќе подолго време се сомневаат во „здравото“ лидерство во компанијата, пренесува лондонски „Фајненшал тајмс“. Ова е само едно од серијата обвинувања дека Голдман ги жртвува интересите на своите клиенти за да го заштити својот. Но, за првпат ваков јавен напад доаѓа од внатрешноста на компанијата. Бленкфајн и Кон веднаш по објавувањето на писмото од Смит испратија соопштение до вработените во банката, велејќи дека ќе ги испитаат проблемите кои ги споменува Смит. а

л

е

н

о

г л

а

с

„Во голема компанија како нашава не е шокантно некои од луѓето да се чувствуваат незадоволни. Но, тоа не ја претставува и не треба да ја претставува целата компанија, која има над 30.000 луѓе. Но, за жал, индивидуалниот став на една личност во врска со Голдман Сакс е преувеличен во писмото објавено во „Њујорк тајмс““, се правдаат главните менаџери на банката. Иако банката ја негираше карактеризацијата на компанијата од Смит како „отровна средина“, написот поттикна нов бран шпекулации за иднината на Бленкфајн и нови истражувања за тоа како компанијата се прилагодува на светот по финансиската криза под негово водство.

Голдман во договорот. Банката претрпе уште еден удар пред две години, кога американската власт, потпомогната од менаџерот на хеџ-фондот Полсон енд Ко., Џон Полсон, ја обвинија банката дека создавала и продавала хартии од вредност, кои всушност, биле предодредени да пропаднат. Голдман Сакс тогаш плати 550 милиони долари за спогодба во однос на обвиненијата, признавајќи дека направила „грешка“ во однос на разоткривањето. Истовремено, бизнис-моделот на банката трпи притисок од новите финансиски регулативи, како што се Базел 3 и американскиот закон за финансиски институции, Правилото Вокер (Volcker Rule), со што беше спречена одреден период да тргува. Смит пак, поднесе оставка од својата позиција во Голдман Сакс кратко пред да биде објавен неговиот коментар на страниците на „Њујорк тајмс“. Тој претходно 10 години работеше во њујоршката канцеларија на банката, а во компанијата влегол во 2001 година.

Голдман Сакс ја тресат скандали

Банката Голдман Сакс ја тресат скандали уште од времето на финансиската криза во САД. Последниот е во врска со улогата на банката како советник за спојување на две компании, вредно 38 милијарди долари, а во овој случај беше критикуван „конфликтот на интереси“ на к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 16.03.2012

15

ФЕЉТОН

01

ХАОТИКА: МЕНАЏИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ ВО ТУРБУЛЕНТНИ ВРЕМИЊА” Почитувани читатели, читател дневниот весник К Капитал апитал ви ја претставуа пр ретставуа “Хаотика“, едно од најзначајните дела на светскиот маркетинг гуру, Филип Котлер, издадено и во мај, 2009 година. Котлер заедно со својот јот соработник Џон Џ Каслионе ја напиш ша оваа книга вво екот на светската економска криза и постави насоки за тоа како треба да се развиваат бизн напиша бизнисите во “новата економска нормалност“. Дознајте како о “Хаотика“ може да ви помогне да ги и лоцирате изв ворите на турбуленцијата во бизнисот; како да подготвите сценарија за одговор на турбулентниот турбулентн хаос; како да развиете стратегии за долгорочна изворите отпорност орно кон турбуленции; како да изградите флексибилност флексиб во компаниските биланси, буџети и стратегии и уште многу корисни бизнис алатки за водење бизнис во денешниот хаотичен свет!

Се плашите ли од Хаосот? Глобалната економска криза, која ги разниша столбовите на кои почиваше старомодниот поглед на пазарот и менаџирањето, донесе и нова реалност. Новата нормалност денес е турбуленцијата, периодичниот и наизменичен пораст на благосостојба и кризи, во која голем дел од оние кои не практикуваат систем што ќе им обезбеди сигурност од ризик и ќе одговара на неизвесноста едноставно „се изгубија во виорот“

К

ога во 2008 година почна американскиот финансиски колапс со семе по сеано м н о г у п о р а н о, н а ш и т е к лиенти и пријатели н $ прашуваа: „Колку ќе биде длабок колапсот? Колку ќе трае?“. Тие сакаа да знаат дали тоа ќе биде краткотрајна рецесија, длабока рецесија или дури и голема депресија. Кога истото прашање во октомври 2008 година му беше поставено на Гери Бекер, економист, добитник на Нобелова награда, тој рече: „Никој не знае. Јас, сигурно, не знам“. Пораката е: не верувајте им на економистите што велат дека знаат. Факт е дека влегуваме во еден нов период на турбуленција и тоа засилена

Ф

ИЛИП КОТЛЕР, кого многумина го сметаат за татко на модерниот маркетинг, е еден од светските најистакнати експерти за стратешката практика на маркетингот и беше прогласен за прв лидер во маркетиншка смисла од страна на Американската маркетиншка асоцијација. Како истакнат професор по меѓународен маркетинг на Факултетот за менаџмент Келог на Универзитетот во Нортвестерн, Котлер истражува во стратегискиот маркетинг, иновацијата, потрошувачкиот маркетинг, деловниот маркетинг, маркетингот на услуги, дистрибуцијата, електронскиот маркетинг и општествениот маркетинг. Беше консултант во Ај-би-ем, Бенк оф Америка, Мерк, Форд, Џенерал електрик, Ханивел и во многу други компании. Живее во Гленко, Илиноис. ОН А. КАСЛИОНЕ е еден од најстручните светски бизнисстратези, којшто работи како советник на бројни компании на големи и средни пазари и којшто спроведе стратегии за развивање глобален бизнис во 88 земји на шест континенти. Тој е основач, претседател и главен извршен директор на ГПЦ Бизнис капитал ЛЛЦ, консултантска фирма за интеграции и аквизиции. Живее во Лејк Форест, Илиноис.

Џ

турбуленција. Во својата книга „Ера на турбуленција“, А лен Гринспен го опишува своето разновидно искуство како директор на Федералните резерви и еден од најмоќните луѓе во светот. Гринспен мораше да се соочи со голем број економски нарушувања и шокови, за кои единствениот излез беше да продолжи да се бори против нив и да се моли. Тој беше во судир со големите проблеми со кои се соочуваа Соединетите Американски Држави, како што е порастот на трговскиот дефицит и финансирањето на пензионирањето, како и соодветната улога на владината регулатива. Св етот е п о в еќе з аем н о п о в рз ан и меѓузависен од кога било порано. Глобализацијата и технологијата се двете главни сили што помогнаа да се создаде ново ниво на заемна кревкост во светската економија. Глобализацијата значи дека производителите во една земја с$ повеќе увезуваат ресурси од други земји и с$ повеќе ги извезуваат своите производи во други земји. Технологијата - во форма на компјутери, интернет и мобилни телефони – овозможува информациите да течат низ светот со молскавична брзина. Вестите за едно ново откритие, корпоративен скандал или за смртта на некоја важна личност се слушаат во целиот свет. Добра вест се намалените трошоци, но лоша вест е зголемената ранливост. Отстапувањето функции на надворешни компании (outsourcing) секогаш имаше свои поборници и свои критичари. Додека во добрите времиња глобалната меѓузависност функционира во сечија корист, таа брзо шири многу болка и штета во лошите времиња.

Колку е влијателна економската турбуленција?

Н о, ш т о е т у р б ул е н ц и ј а ? Н и е ј а пр еп оз нав а ме ко га ќе се с л у чи в о природата. Таа создава пустош во форма на урагани, торнада, циклони или цунами. Ние ја доживуваме турбуленцијата во

воздухот одвреме-навреме кога пилотот ни кажува да ги врземе сигурносните појаси. Во сите тие случаи стабилноста и предвидливоста исчезнуваат; наместо тоа, ние сме удирани и фрлани наваму-натаму од конфликтните и немилосрдни сили. А понекогаш турбуленцијата ќе трае толку долго што ќе ја втурне целата економија во една криза, рецесија или евентуално, во продолжена депресија. Економската турбуленција го има истото влијание врз нас како и турбуленцијата во природата. Во еден момент слушаме дека во Мајами се изградени повеќе апартмани отколку што има купувачи. Шпекулантите ги трпат трошоците и имаат тешкотии при исполнувањето на роковите за плаќање. Слушаме за семејства што купиле станови со помош на заеми „без приход, без имот“. Сега не можат да ги отплаќаат хипотеките и се соочуваат со нивна реализација. Банките почнуваат да сфаќаат дека имаат имот што не може да се наплати како последица на секјуритизацијата (консолидирање хипотекарни заеми и продавање на други инвеститори заради препродавање во јавноста во форма на хартии од вредност) и се колебаат да дадат повеќе заеми и на к лиентите и на другите банки. Потрошувачите ги слушаат овие вести и наместо да трошат на основа на кредит, тие почнуваат да штедат, предизвикувајќи компаниите што продаваат автомобили, мебел и други „нешта што можат да се одложат“ да доживеат пад во продажбата. Овие компании, за возврат, најавуваат големи отпуштања што пак, резултира со помала куповна моќ на потрошувачите. Во меѓувреме, компаниите го забавуваат купувањето од другите компании, создавајќи проблеми за нивните снабдувачи, кои пак, за возврат, ги отпуштаат своите работници. Компаниите во овие тешки времиња настојуваат да прават сеопфатни кратења. Тие драстично го намалуваат својот буџет за развој на нов производ и буџетот за маркетинг, што пак, го поткопува нивното краткорочно заздравување и долгорочна иднина. Потрошувачите, работниците, производителите, банкарите, инвеститорите и другите економски актери чувствуваат дека преживуваат еден економски ураган, вител што е незапирлив и немилосрден. Постои надеж дека оваа турбуленција е краткорочна. Во минатото таа беше таква. Таа претставуваше нормална состојба на една економија. Да, економиите често се враќаат на „нормалните“ состојби, но во ова ново време турбуленцијата на различни нивоа станува суштинска состојба. Една одредена земја може да биде измачена од турбуленцијата, како што беше искуството на Исланд во 2008 година, кога нејзините банки отидоа во банкрот. Една одредена индустрија - на пример, за рекламирање - може да биде уништена од турбуленцијата како што компаниите ги префрлуваат своите пари наменети за телевизиски реклами во поновите медиуми, како што се веб-страници, електронска пошта, блогови и поткастинзи. Одредени пазари можат да бидат турбулентни, како што е пазарот со станбени кредити или пазарот на автомобили. На крајот, одредени компании како што се Џенерал моторс, Форд и Крајслер може да бидат струполени од турбуленцијата, додека други - Тојота или Хонда, на пример - може да доживеат помалку од еден лесен удар.

Може ли да се опстои?

Фактот дека одредена компанија може да опстојува во услови на турбуленција или, ако таа трае подолго, една рецесија, е нагласен во познатата книга на Енди Гроув, „Само параноичните преживуваат“ (Only the Paranoid Survive). Како поранешен главен извршен директор на Интел корпорејшн, Гроув мораше да се соочи со сите видови закани на надмоќната позиција на Интел во бизнисот со производство на компјутерски чипови. Доволно беше да се појави само еден агилен конкурент со супериорен чип по пониска цена за да го урне Интел. Гроув мораше да живее со една неизвесност. Интел мораше да изгради еден систем за рано предупредување, кој ќе ги открие знаците на проблемот што се наближува. Тој создаде различни сценарија „што ако“. И тој мораше однапред да планира различни реакции на различни сценарија во случај да се остварат.

НЕКОЛКУ ПОФАЛБИ ЗА „ХАОТИКА“ ОД ЦЕЛИОТ СВЕТ Турбуленцијата е чудна - и таа е непредвидлива. Сепак, мора да се соочиме со неа. Во „Хаотика“, Котлер и Каслионе не само што н$ потсетуваат да обрнеме внимание на раните знаци; тие им даваат на деловните лидери едно извонредно упатство за успешно управување на една компанија низ кризите“ ФРИДРИХ ФОН МЕЦЛЕР член, партнерски комитет, B. Metzler seel. Sohn & Co. Holding AG Турбуленцијата и непредвидливоста се неизбежна реалност во следните неколку години. Ние се наоѓаме во едни необележани води, без добри насоки. „Хаотика“ ќе & помогне на вашата организација да пловите без мапа. Оваа неверојатно употреблива и корисна книга обезбедува јасна и практична насока за многубројни тешки одлуки, кои менаџерите и лидерите треба да ги донесат во турбулентни времиња. Тоа е исто како да ги имате авторите и нивната мудрост на ваша страна додека морате да пловите низ пенливите води на брзаците пред вас“ ПИТЕР ШВАРЦ Monitor Global Business Network Прирачник за работење што ќе им помогне на менаџерските тимови да ги водат своите компании низ оваа глобална катастрофа. „Хаотика“ е задолжително четиво за тие што бараат средство што ќе им помогне да го спасат својот бизнис“ ЕД КАПЛАН почесен претседател, Zebra Technologies Гроув мораше да создаде систем што ќе обезбеди сигурност од ризик и ќе одговара на неизвесноста. Ние имаме име за таков систем. Го нарекуваме хаотика. Сите компании мора да живеат со ризик (кој може да се мери) и неизвесност (која не може да се мери). Тие мора да изградат систем за рано предупредување, систем на конструкција на сценарио и систем на брзо реагирање за да ги менаџираат и да ги продаваат во текот на рецесиите и другите турбулентни услови. Но, ние откривме дека најголем дел од компаниите работат без систем во услови на хаотичност. Нивните одбранбени системи се расфрлани и недоволни. Моторола нема систем за услови на хаотичност. Џенерал моторс нема таков систем, ниту пак, безброј други компании во Соединетите Американски Држави, Европа, Азија и на пазарите во целиот свет. Најголем дел од компаниите работат врз претпоставката за една вградена самообновлива рамнотежа. Економистите изградија теорија за цените имајќи ја на ум рамнотежата. Ако дојде до преголема понуда, производителите ќе ја намалат својата цена. Продажбата ќе се зголеми и на тој начин ќе се апсорбира преголемата понуда. Обратно, ако постои недостиг, производителите ќе ги подигнат цените до ниво што ќе ги изедначи понудата и побарувачката. Ќе настапи рамнотежа. Ние тврдиме дека турбуленцијата, а особено засилената турбуленција, со хаосот што го носи, со ризикот и со неизвесноста сега е нормална состојба во индустријата, пазарите и во компаниите. Турбуленцијата е новата нормалност означена со периодичен и наизменичен пораст на благосостојба и кризи - вклучително продолжени кризи, кои достигнуваат ниво на рецесија или дури на депресија. А турбуленцијата има два главни ефекти. Едниот е ранливоста, за која на компаниите им треба оклоп за одбрана. Другиот ефект е можноста, која треба да се искористи. Лошите времиња се лоши за многу компании, а добри за некои од нив. Можноста се појавува кога една силна компанија може да го одземе бизнисот на еден конкурент или дури да купи еден ослабен конкурент за ниска цена. Можноста е присутна кога вашата компанија не ги намалува важните трошоци, а сите ваши конкуренти го прават тоа. Ако сме во право, на компаниите им треба систем во услови на хаотичност за излегување на крај со неизвесноста. Ние ќе скицираме еден ваков систем и ќе го илустрираме со случаи на компании што биле жртви на хаосот што произлегува од турбуленцијата и многу компании што го искористиле хаосот во своја полза. Ние се надеваме дека „Хаотика“ ќе ви помогне да ја водите вашата компанија да маневрира, да работи и да напредува во новиот период во кој влеговме - периодот на турбуленција.

(Продолжува) Во следниот број: Новата економска фаза на светот

К О

М

Е

Р

Ц

И

Ј

А

Л

Е

Н

О

Г Л

А С

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с