494-26.03.2012

понеделник. 26 март. 2012 пон. max. 200 C min. 30 C

вто. max. 190 C min. 30 C

сре. max. 170 C min. 50 C

МБИ 10

2.039,56

-0,19%

Извор: Македонска Берза

МБИД 1.920,58

-0,05%

ОМБ

122,24

-0,15%

ЕМУ

€

61,51

САД

$

46,71

Курсна листа на Народна банка на Македонија

АНТИДРЖАВНИ ПОРАКИ ТРЕШТАТ ОД СИТЕ СТРАНИ... Продажбата на Хеленик петролеум ќе ги одложи преговорите меѓу Владата и Окта! 10

68.000 лица во 2011 година сакале да работат во државна администрација! 6

БОРИС АНАКИЕВ универзитетски професор САМО НОВИ ПРЕРАБОТУВАЧКИ КАПАЦИТЕТИ ЌЕ ГО ЗГОЛЕМАТ ЗЕМЈОДЕЛСКОТО ПРОИЗВОДСТВО 12

INTERVIEW

Од Шврговски нема абер! 7

Н Намалената продажба на станови ги загрижува н гградежниците 4-5

вво среда сспецијална едиција ТТОП 100 ИЗВОЗНИЦИ

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

“2 години дневен Капитал... ...силно ве освоивме”!

број 494 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

! А Ј И Ц К Н У Ф А Н В А Ј Е Е Н “ Х Р А Г “ОЛИ

ЗОШТО ВЛАСТА ЌЕ ЛОВИ КОДОШИ МЕЃУ НИВ?

С Р СТР.

2-3

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

> БРОЈКА

2.000 “ генерален секретар на НАТО

“

АНДРЕС ФОГ РАСМУСЕН

www.kapital.mk

На самитот во Чикаго ќе има охрабрувачки пораки за Македонија.

понеделник 26/03/2012

КОМЕНТАР

Александар Јанев janev@kapital.com.mk

Колку пари, толку музика

К

онтроверзна е политиката на повлекување 640 милиони евра од банкарските канали преку благајничките записи во време кога бизнис-секторот тоне во неликвидност. Замислете, само во еден ден банкарите извадија од благајните 200 милиони евра и ги депонираа во трезорот на Народната банка, купувајќи ги овие државни хартии од вредност. За споредба, со толку пари, доколку ги пласираа во кредити за приватните компании, банките можеа да финансираат изградба на 20 откупни центри за земјоделски производи или пак, исто толку современи млекарници, за кои има огромен интерес во земјава. Бројките покажуваат сериозен дефект во економијата. Значи, вкупно 640 милиони евра во моментов се заробени во благајнички записи и уште половина милијарда евра како задолжителна резерва, а парите во оптек пак, се сведоа на историски минимум. Банките одобруваат кредити во вредност од само 30 милиони евра месечно. Овие податоци ве тераат да се прашате за кого постојат банките, чувствуваат ли морална и општествена одговорност да ја зголемат финансиската поддршка во економијата? Јасно е дека банкарите се позаинтересирани да вложуваат во благајнички записи, бидејќи им се дава сигурност дека е подобро да работат со Народната банка отколку со приватниот сектор. Меѓутоа, зачудува тоа што гувернерот Димитар Богов, иако свесен дека благајничките записи почнаа да се вбројуваат во основна работа на банките, сепак, не ги ограничува аукциите на помали суми за да ги натера банкарите повеќе да размислуваат за кредитирање на компаниите. Зошто Народната банка не ја намали уште повеќе каматата на благајничките записи за да го дестимулира вложувањето во нив? Ова е погубна политика за развојот на економијата, но всушност, е заложник на одржувањето на фиксниот курс на денарот. Доколку гувернерот ја релаксира уште повеќе монетарната политика, во услови кога и Владата води експанзивна фискална политика, зголеменото ниво на пари во економијата ќе создаде притисоци на девизниот пазар, со што ќе биде загрозена стабилноста на денарот. Во меѓувреме, бизнисот е на работ на пропаст. Има една стара поговорка која вели „Колку пари, толку музика“. Во случајов значи, нема музика.

евра е просечната месечна плата што ја добиваат македонските промотори во странство, откри директорот на Дирекцијата за индустриски развојни зони, Виктор Мизо. Според него, платата на промоторите зависи и од земјата во којашто престојува промоторот и од каде што промоторите треба да ја промовираат Македонија пред странските инвеститори, како и да го промовираат извозот.

Виенскиот институт ја намали прогнозата за раст на 2,3%

В

иенскиот институт за меѓународни економски студии (ВИМЕС) ја намали проекцијата за раст на македонската економија за годинава од 4% минатата есен на 2,3% сега. Проекцијата за раст за 2013 година изнесува 3%. „Можностите за раст во Македонија се некаде околу 2% годинава, со извесно забрзување идната година и следните години. Главен придвижувач се приватните инвестиции, кои би требало да закрепнат поради релативно нискиот приватен долг. Главниот ризик е можното проширување на ефектите од грчката криза. Шансите за почнување на преговорите со ЕУ с$ уште се мали“, велат од институтот.

“ОЛИГАРХ“ НЕ Е ЈАВНА ФУНКЦИЈА!

Зошто власта ќ кодоши меѓу н Власта најави дека ќе ги лови кодошите меѓу „олигарсите“ (овој термин го употребија претставници на владејачката коалиција на брифинг со новинарите), но не кажува како ќе дефинира што е „олигарх“. Што потоа? Која е потребата на власта јавно да ги обележи кодошите меѓу бизнисмените, кога всушност, најголем дел од нив не се носители на јавни функции?

Александар Јанев janev@kapital.com.mk

Максим Ристески

Н

risteski@kapital.com.mk

овиот закон за лустрација, со кој власта најави дека ќе се бараат кодоши и меѓу „олигарсите“ (овој термин го употребија претставници на владејачката коалиција на брифинг со новинарите), отвори многу прашања и дилеми и не прецизира како и кои луѓе ќе бидат на нишан на лустраторите. Според предлог законот за лустрација, ќе се лустрираат „лица кои стекнале капитал во претпријатијата со општествена сопственост, согласно Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал“. Власта најави дека ќе ги лови кодошите меѓу „олигарсите“, но не кажува како ќе дефинира што е „олигарх“. Што потоа? Која е потребата на власта јавно да ги обележи кодошите меѓу бизнисмените, кога всушност, најголем дел од нив не се носители на јавни функции? И при површен поглед на оваа одредба јасно е дека таа ги опфаќа сите кои добиле макар една акција од општествените фирми. Предлагачот на старото законско решение, Стојан Андов, смета дека со барањето кодоши и меѓу „олигарсите“ целосно ќе се напушти изворниот концепт на процесот. „Оваа измена е сосема надвор од концептот

што го имавме ние. Лустрацијата треба да се однесува на државните и на јавните функционери, односно на сите носители на јавни функции, а олигарх не е јавна функција. Со новиот закон се навлегува во приватниот сектор, што не смее да се случи“, вели Андов. Тој смета дека непрецизноста на опфатот на законот може да биде решена со амандман. Но, дури и да се стесни опфатот, останува проблемот какви ќе бидат санкциите за нив доколку се утврди дека соработувале со тајните служби? Законот не предвидува преиспитување на приватизацијата на фирмата од која евентуалниот кодош се „збогатил“, а во принцип, „олигарсите“ не се засегнати ниту од закана со забрана за вршење јавна функција доколку нивното дејствување е само во приватните сфери. Но, може да се соочат со непријатност во јавноста, бидејќи нивните имиња и доказите дека биле кодоши ќе бидат објавени на интернет-страницата на Комисијата за лустрација, што е предвидено со новото законско решение. Од бизнис-секторот се воздржуваат да ги коментираат најавите на власта да ги лустрира менаџерите и вработените во поранешните државни компании кои стекнале имот во текот на приватизацијата. Ниту од Стопанската комора на Македонија, ниту од Сојузот на стопански комори не сакаат јавно да дадат оценка за оваа идеја, со образложение дека ова е политичко прашање. Дел од експерите пак, оценуваат дека со претходниот закон биле опфатени поголем дел

СТОЈАН АНДОВ

автор на стариот Закон за лустрација

Лустрацијата треба да се однесува на државните и на јавните функционери, односно на сите носители на јавни функции, а олигарх не е јавна функција. Со новиот закон се навлегува во приватниот сектор, што не смее да се случи. од луѓето кои се настојува да се лустрираат со нов закон. „Со претходниот закон беа опфатени поголем дел од луѓето, меѓу кои и такви коишто стекнале капитал во текот на приватизацијата. Сите тие се членови на невладини организации, здруженија, така што мислам дека веќе поднеле изјава дека не се кодоши“, оценуваат експертите.

Аџиев: Се знае кои се „олигарсите“!

Претседателот на Комисијата, Томе Аџиев, вели дека без разлика на начинот на кој е дефиниран опфатот, јасно било на кого се однесува формулацијата - лица што стекнале капитал од општествените претпријатија. „Се знае на кој се мисли во текстот на законот. Тоа се лицата кои го стекнале доминантниот капитал при трансформацијата на општествените претпријатија, а поради криење на трагите, им дале по некоја акција и на другите вработени, за на крај овие акции

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplati@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

3

Три нови странски инвестиции и 4.000 работни места

> БРОЈКА

5

> БРОЈКА

Д

ве американски и една германска компанија донеле интерна одлука за изградба на фабрики за делови или за кабли за автомобилската индустрија, кои треба да бидат стационирани во Тетово, Струга и во Скопје, најави премиерот Груевски. Во фабриката во Тетово е најавено вработување на 2.000, во Струга на околу 1.500 и до 500 лица во фабриката во близина на Скопје. Според Груевски, има најава за инвестирање и од јапонско-италијанска групација, која е едeн од најголемите производители на автомобилски делови во светот од Јапонија, која заедно со италијанска компанија планираат фабрика за автомобилски делови во Македонија. Според премиерот, постои и интерна одлука за изградба на фабрика за автомобилски делови во близина на Скопје од страна на британска компанија, која ќе инвестира околу 60 милиони евра, како и најава за изградба на фабрика за хемиска индустрија во Струга, за што наскоро треба да биде донесена интерна одлука.

милиони долари ќе даде Македонија од буџетот во заедничкиот фонд за формирање на реосигурителnата компанија Европа ре за осигурување од катастрофални ризици. Министерот за финансии, Зоран Ставрески и претставникот на Светска банка во Македонија, Лилија Бурунчук, го потпишаа договорот со кој Македонија учествува во овој проект, а компанијата се очекува да почне да работи за најмногу една година од денес.

3,3

милиони евра ја зголеми основната главнина, осигурителната компанија за животно осигурување Винер лајф, дел од Виена иншуренс груп. Според податоците од Централниот регистар на Македонија, основната главнина на Винер лајф сега изнесува 3,3 милиони евра. Осигурителното друштво сега има 3.300 обични акции по номинална вредност од 1.000 евра од акција, а докапитализацијата ја направи Виена иншуренс груп од Виена, Австрија. Винер лајф почна со работа на македонскиот пазар пред точно една година и е основана со 100% австриски капитал. Доби работна дозвола за работа на крајот на 2010 година.

лидери

ќе лови нив? пак да ги преземат“, изјави првиот лустратор за „Капитал“. Предлагачите на законот, пратениците на ВМРО-ДПМНЕ, и самите се свесни дека текстот ќе мора да претрпи измени. „Свесни сме за недодефинираноста на опфатот на лустрацијата, но очекуваме понатаму низ јавна дебата да произлезе решение со кое ќе се допрецизира на кои луѓе ќе се однесува делот од законот што ги опфаќа оние што стекнале капитал од претпријатијата со општествена сопственост“, изјави пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ, Илија Димовски, кој прв го презентираше новото законско решение.

ПОБЕДНИК

+

ХАРИ КОСТОВ

К

омерцијална банка по деветти пат е избрана за банка на годината за 2012 година благодарение на финансиските резултати во однос на активата и профитабилноста

ИВИЦА ТОДОРИЌ

О

КОЈА Е ЦЕЛТА НА ВЛАСТА СО ЛУСТРАЦИЈАТА НА „ОЛИГАРСИТЕ“? Да ги најдат кодошите и да им ја одземат функцијата?

1 Да го одземат имотот што го стекнале?

2 3Да се оцрнат бизнисмените во јавноста? „Олигарх“ не е јавна функција.

цени дека е време да ја продава фабриката за сладоледи Ледо, затоа што процени дека во моментов вреди најмногу – дури 260 милиони долари

не им беше денот

Законот не го налага тоа.

Единствената казна за кодошите е што ќе бидат јавно објавени.

Сите што имаат акции од поранешните државни компании на нишан на лустраторите?!

Н

овиот предлог-закон за лустрација, со кој власта ќе лови кодоши и меѓу сите што стекнале имот во текот на приватизацијата на државните компании, не прецизира дали само директорите или пак, и вработените кои добиле акции треба да поднесат изјава дека не соработувале со тајните служби. Член на Комисијата за верификација на фактите, кој побара да остане анонимен, смета дека новата формулација за опфатот на законот, чија цел

се „олигарсите“, е апсурдна, зашто подразбира лустрирање на секој што зел нешто. „Ако текстот на законот остане ваков, невозможно ќе биде да се спроведе во практика. Како ќе провериме кој с$ зел нешто од поранешните претпријатија? А и самото допрецизирање на опфатот ќе биде голем проблем, зашто ако се одреди некоја граница, над колкава сума стекнат капитал ќе се бара лустрација, тоа ќе биде релативно, зашто не сите фирми вределе исто“, изјави еден од лустраторите за „Капитал“.

НИКОЛА ТОДОРОВ

М

инистерот за здравство повторно ја збунува јавноста со изјавите за националната здравствена мрежа, бидејќи не е јасен кој с$ ќе влезе во неа

Рејтингот на претседателот Ѓорге Иванов бележи постојан раст. Во последните две години 10% повеќе од граѓаните му веруваат на претседателот. Се чини дека неговите заложби за поголема промоција на земјата во меѓународната заедница не само што придонесоа за зголемување на видливоста на Македонија, ЃОРГЕ туку и за зголемување на ИВАНОВ неговиот рејтинг. Иако граѓаните најмногу ги паметат неговите посети со претседателот на САД, Обама и со емирот од Катар, Ал Тани, сепак, значаен удел во зголемениот рејтинг на Иванов има и неговата конструктивност во меѓуетничките односи, одбраната на македонскиот идентитет и умереноста во однос на водењето на целата надворешна политика. Ваквата присебност и чесност која ја препозна македонскиот граѓанин кај Иванов претседателот треба да ја искористи како мотив плус и да покаже дека претседателската фотелја подразбира нешто повеќе од само церемонијална обврска.

_

ГУБИТНИК Законот за лустрација ќе се смени, но на чело на операцијата ќе остане симболот на нејзиниот крах, претседателот на Комисијата за верификација на фактите, Томе Аџиев. Многумина уште кога слушнаа дека досегашниот прв лустратор ќе го спроведува и новиот закон ТОМЕ го отпишаа и овој обид да АЏИЕВ се врати кредибилитетот на македонското „прочистување“. Аџиев, кој за повеќе од една година го проби законскиот мандат како претседател на Комисијата за лустрација, не само што нема намера да го отстапи местото, туку манифестира голем елан да гони олигарси, иако во самиот закон истите не се дефинирани како цел. На Аџиев не му пречи што и самите предлагачи на законот ја признаваат недореченоста во текстот и што нема логика да се лустрираат олигарсите, од кои голем дел никогаш не вршеле јавна функција.

мисла на денот

ГРУЕВСКИ: Луѓето што стекнаа капитал од приватизацијата с$ уште се активни во општеството

В

о врска со проширувањето на опсегот на лустрацијата со луѓе кои стекнале капитал во претпријатијата со општествена сопственост, премиерот Никола Груевски изјави дека тие биле, а некои и с$ уште се активни чинители во општествениот живот. „Тоа се луѓе кои биле активни актери и учесници, кои со законите од деведесеттите години добија можност законски, за симболични суми да им бидат подарени најголемите фабрики со огромни капацитети на одредени луѓе кои ја искористија таа можност. За жал, тоа беше време кога 200 илјади работници останаа без работа, кога околу пет милијарди капитал за неколку години отиде во приватни раце на начин кој што беше навистина чувствителен. Добро е да се види нивната улога. Не можам да кажам дали тие се или не се учесници во работи од ваков вид, но добро е да се види дали имало вакво нешто“, рече Груевски.

победник и губитник

МАРИО ДРАГИ

М

ожеби гувернерот на Европската централна банка се радува дека кризата во Европа е завршена, но податоците за еврозоната не влеваат толку голем оптимизам

ПРЕТПРИЕМЛИВОСТА Е КРЕАТИВНОСТ. КРЕАТИВНОСТА ВИ Е ПОТРЕБНА ПОРАДИ ПОИНАКОВ ПРИСТАП, ЗА ДА БИДЕТЕ ПОИНАКВИ.

Џим Рон американски претприемач

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

4

WWW.KAPITAL.MK

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ...

Вкупна количина на испиено вино

ФОТО НА ДЕНОТ...

(во милиони пакети вино со 12 шишиња)

311

САД

307

Италија

300

Франција

282

Германија

156

Кина

141

Британија

116

Аргентина

98

Шпанија

95

Русија

Австралија

А

57

А

мериканскиот претседател, Барак Обама, ја посети границата меѓу Северна и Јужна Кореја. Зад блиндирано стакло, американскиот претседател со двоглед десетина минути гледаше кон Северна Кореја. Посетата на Обама се случува во момент на зголемени тензии поради плановите на Пјонгјанг во април да истрела ракета со голем дострел, што може да предизвика прекин на американската хумантирана помош за Северна Кореја.

мериканците испиле повеќе вино од која било друга земја во светот минатата година. Заедно со Кинезите и со Русите, тие придонеле глобалната консумација на вино да се зголеми за 3,5% минатата година споредено со 2007 година.

светот низ медиумите...

The Guardian Th

Сите британски весници денеска на св својата насловна страница го објавуваат дизајнот на дресовите обја и об облеката којашто ќе ја носат спортистите на претстојните спор Олимписки игри. Бело, сино и Оли малку црвено, боите коишто ги мал има британското знаме, пишува во последното п издание на The Guardian.

Guar

Намалената продажба ги загрижува градежн

Dnevnik Dn

Сло Словенечкиот весник пишува за мерките м за штедење коишто ги објави словенечкиот кои премиер, Јанез Јанша, со пре кои ги скрати платите и придонесите за вработените при во администрацијата а и на сите функционери, што предизвика фун бурни реакции во јавноста. бурн

Кредитна задолженост на градежните компании во банките (во милиони евра) Дума

Бугарскиот весник пишува за последните измени на Законот за енергетика, според кој за неплатени сметки за парно казните достигнуваат дотаму што можно е на должниците да им биде одземен и станот.

300

вкупно кредити 230

251

282

150

Весникот на својата насловна страница пишува за нови законски измени со кои се уредува работата на дадилките. Има повеќе критериуми кои мора да ги исполнат сите што сакаат да работат како дадилки, меѓу кои спобностa да се справат со шест деца.

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Кој е кој во бизнисот со изградба на станбени згради и вреден 300 милиони евра?!

2

иони евра р Гувернерот извлече 200 милиони од банките за само еден ден

3

Апсурдно: Третина население без дар работа, компаниите едвај наоѓаат кадар

4

Растот на економијата на крајот од 2011 а блиску до нула

20,7

17,5

15,2

13,8

2010

I-IX/2011

Раст на градежништво 25,6% 13,7%

5 0

0

2009

20

10

50

2008 Извор: Народна банка

25

15

100

Vecernji List

250

200

185

нефункционални кредити

2008

2009

2010

I-IX/2011

2008

Најголемите играчи на пазарот на недвижности и за годинава најавија засилена градежна активност, која ќе ја финансираат со помош на домашните банки. Нивната кредитна изложеност достигна 280 милиони евра и не е во ризичните категории. Сепак, дел од градежниците се плашат дека намалената продажба може да им направи финансиски проблеми Соња Јованова

s.jovanova@kapital.com.mk

К

редитната изложеност на банките кон градежните компании во последните години е значително зголемена и достигна 280 милиони евра. Градежништвото, според извештаите на банките и на Народната банка, во моментов е најбезбедниот сектор за кредитирање. Но, дел од градежниците стравуваат дека намалената продажба на станови може да им направи финансиски проблеми на градежните компании. Дали поради тоа во 2011 година има и пад на изградбата, посебно на станбени објекти? Податоците од Народната П банка покажуваат дека б

задолженоста на градежните компании во банките до септември минатата година, до кога има расположиви податоци, изнесува 280 милиони евра, од кои само 7%, односно 20 милиони евра се проценети како нефункционални кредити. Пред четири години нефункционалните кредити во градежништвото изнесуваа 15 милиони евра. Градежните компании, кои се активни на терен, ќе продолжат со градење и годинава, со задолжување кај банките. Ретки се тие кои ќе ги финансираат проектите со сопствени средства. Единствено Адора инженеринг најавува дека делумно ќе ја самофинансира најавената изградба. „Финансирањето од оваа година ќе биде мешовито, во поголема мера од

Во Црна Гора и во Хрватска се стравува од колапс во градежништвото

В

о Црна Гора се стравува од задолженоста во градежниот сектор поради неможноста градежните компании да си ги сервисираат обврските. И во Хрватска состојбите се слични. Таму градежништвото и лани беше во криза, а според бројот на издадени дозволи за градба, кои се 9% помалку од лани, и годинава ќе биде исто. сопствени средства. Секако, доколку и понатаму одиме со експанзија со ова темпо, тоа ќе биде делумно дополнето и со средства од домашните банки“, вели Ванчо Чифлиганец, сопственик на Адора инженеринг. Во сите земји од регионот по силната градежна експанзија, која почна пред три години, а беше помогната од државни субвенции за станбени кредити, следуваше пад на станбената изградба. Со воведување на проектот за

субвенционирани станбени кредити и во земјава Владата се обидува да го одржи растот на градежништвото, кое од 25,6% пред две години се намали на 10,4% во четвртиот квартал лани. Но, иако целта на Владата е да ја засили станбената изградба, повеќе е очигледно дека само им помага на градежните компании да ги продадат непродадените станови. Градежниците признаваат дека состојбите во градежништвото не се

2009

WWW.KAPITAL.MK

3 ФАКТИ ЗА...

301.375

9%

странци побарале азил во Европската унија минатата година, покажуваат податоците на Евростат

од барањата за азил биле од државјани на Авганистан, а 6% барањата биле од руски државјани

75%

од молбите за азил во Европската унија биле одбиени, а 10% од барањата биле нови

ПРОЦЕНКИ...

ТОП ВЕСТИ...

КНУТ ВОЛЕБЕК

ЈАТ воведува линија Белград-Охрид-Белград

комесар за малцински прашања на ОБСЕ

Опасно е да се политизираат меѓуетничките тензии

В

о поделено општество како што е македонското потребна е само мала искра за да предизвика голем оган, вели Кнут Волебек, висок комесар за малцински прашања на ОБСЕ, во интервју за Радио Слободна Европа. “Ќе биде многу, многу опасно ако политичките партии почнат да ги користат меѓуетничките тензии или етничката припадност како алатка едни против други“, вели високиот комесар за малцински прашања на ОБСЕ.

а на станови ниците 4,1%

пад бележи градежништвото, особено во станбената изградба, во третиот квартал лани

7%

е износот на нефункционалните кредити од градежните компании, што во апсолутен износ е 20 милиони евра

30%

ото

25%

14,9%

15%

10,4%

10% 5% 0%

2010

четврт квартал од 2011

фото:ФИЛИП ПОПОВСКИ

20%

оптимистички. „Факт е дека Владата се обидува некако да го задржи падот во градежништвото, кој неминовно ќе дојде. Она што се прави во последно време навистина е за поздрав, намален данок од 5%, проектот „Купи куќа, купи стан“, но лошото ќе дојде во моментот кога државата ќе престане да помага. И тогаш што правиме? Од терен јасно се гледа дека нема побарувачка, заработката е многу мала. Само ние имаме 100 непродадени станови, иако секој ден продаваме по еден стан“, вели Зоран Азманов од градежната компанија Настел. Во последниот извештај на Народната банка за третиот квартал од минатата година пак, пишува дека главен носител на економскиот раст во третиот квартал, сепак, е градежната активност, главно поради засилените капитални инвестиции на државата. Но, податоците упатуваат на забавување кај градежништвото, особено во станбената изградба, која во третиот квартал лани има пад од 4,1%. За Народната банка градежните компании с$ уште се со низок степен на ризичност при кредитирање. Од компанијата Виа инженеринг од Вевчани објаснуваат дека перспективата за годинава не е најдобра, затоа што тешко се остварувала наплатата, а повеќето компании биле заглавени во

банките. „Моите ставови за градежната експанзија не се оптимистички. Се знае кои фирми градат во Скопје и тие се неколку. Факт е дека многу градежни компании се пред колапс затоа што должат многу“, вели Цветомир Угриновски, извршен директор на Виа инженеринг. Податоците на Државниот завод за статистика покажуваат пад на бројот на издадени дозволи за градење лани од 9% во споредба со 2010 година, а дури за 15% во споредба со 2009 година. Во градежната компанија БС инженеринг, која изгради станбен комплекс во Тафталиџе, во близина на Алумина, велат дека во моментов има интерес за купување само за евтини станови, кои се вклопуваат во владиниот проект „Купи куќа, купи стан“. „Има побарувачка, ама луѓето очекуваат пониски цени за разлика од реалните цени. Тие го гледаат проектот на Владата, ама се знае дека тие станови се наоѓаат на периферијата на Скопје. За поквалитетни станови нема купувачи. Ние во склоп на зградите изградивме и хотел, ама ќе видиме дали ќе го работиме или ќе го продадеме. Треба да се направи анализа дали е исплатливо. Можно е и да го изнајмуваме“, вели Гоце Пешов, директор на БС инженеринг. Според Чифлиганец, многу е важно конкуренцијата во градежниот бизнис да биде лојална и ветените и јавно објавени проекти да се реализираат, а не преку ноќ да се менуваат одлуките. „Во спротивно, тоа ќе биде лошо за бизнис-климата во градежниот сектор и посебно е некоректно за купувачите на станови и деловни објекти, кои се одлучиле на капитална инвестиција“, објаснува Чифлиганец.

300

илјади членови бројат двата приватни пензиски фонда заклучно со февруари годинава. Од НЛБ Нов пензиски фонд се надеваат дека до крајот на 2012 година вредноста на нето-средствата во двата фонда ќе надминат 300 милиони евра. Во доброволниот пензиски фонд во 2010 и во 2011 година НЛБ оствари принос од 4,18%.

30

возила се времено одземени од нелегалните превозници во акциските контроли на Државниот инспекторат за транспорт од 5 март досега. Автобус, пет минибуси, 17 патнички комбиња и седум автомобили досега одзеде Инспекторатот. Согласно Законот за превоз во патниот сообраќај, предвидена е глоба во износ од 500 евра во денарска противвредност за лица кои вршат јавен превоз без соодветни дозволи и без лиценца.

С

рпската авиокомпанија ЈАТ ервејс воведува летен возен ред, во чии рамки ќе биде воспоставена и линијата Белград-ОхридБелград веќе од денеска, јавуваат српските медиуми. Со новиот возен ред, кој ќе важи до 27 октомври, ЈАТ ќе опслужува летови кон и од 35 градови во 25 земји од Европа и во Медитеранскиот регион. Освен кон Охрид, во текот на летната сезона се воведуваат и авиолетови кон градовите на хрватското приморје - Сплит, Дубровник и Пула, како и кон Солун. Поради претстојните Олимписки игри во Лондон, српската авиокомпанија од средината на јуни до средината на септември ќе го зголеми и бројот на летови кон лондонските аеродроми Хитроу и Гетвик.

Политичките ризици и спорот за името го нарушуваат рејтингот на Македонија

Ј

а оценуваме Македонија со BB+ и стабилни изгледи. Политичките ризици, вклучувајќи го спорот за името и одложувањето на преговорите за влез во ЕУ, го нарушуваат рејтингот. Наоѓањето решение во врска со спорот за името кое би го отворило патот кон членство во ЕУ и користа што ќе произлезе од тоа во вид на посилни институции и политички рамки, подобар пристап до финансии, инвестиции и извозни пазари може да поттикне подобар рејтинг, под услов да биде придружено со солиден економски раст, оцени рејтинг-агенцијата Фич. Според Фич, почетокот на високиот дијалог со Европската унија може да биде позитивен за Македонија ако повторно го забрза процесот кон официјални преговори за влез во ЕУ. „Придобивките од одлуката за официјални преговори за пристапување со јасна временска рамка ќе бидат двојни. Прво, процесот ќе помогне да се зацврстат постоечките реформи за подобрување на бизниссредината во Македонија. Но, овие реформи с$ уште не пуштиле корен и потребно е долго време за да се пробијат до пониските слоеви од јавната администрација“, објаснуваат од Фич. Според агенцијата, оживувањето на процесот на преговори за влез може да помогне при осигурувањето на политичката стабилност во земјата. „И претходно нагласивме дека понатамошните одложувања на процесот за влез во ЕУ може да ги поткопаат меѓуетничките односи, бидејќи албанското малцинство не го дели бескомпромисниот став кој го заземаат етничките Македонци во врска со спорот со Грција за уставното име на Македонија. Националистичката наклонетост на македонската влада веројатно уште повеќе ги заостри несогласувањата за името, со што се појавува можност за одложување на влезот во ЕУ на неопределен рок“, оценува Фич.

Идните пензионери не може да се потпрат само на државниот фонд

И

ЛЕНЧЕ НИКОЛОВСКА

независен пратеник

Зошто не е изграден друг откупен центар освен Агрокор?

З

ошто освен Агрокор, не е изграден ниту еден откупно-дистрибутивен центар во земјава, го праша независниот пратеник Ленче Николовска министерот за земјоделство, Љупчо Димовски. Таа тврди и дека земјоделците работат со загуби, но се плашат јавно да говорат за состојбата во која се наоѓаат, не можат да добијат земјоделско земјиште и не добиваат субвенции. Министерот Димовски & одговори дека од 2006 година досега се поделени 40.000 хектари државно земјоделско земјиште на над 5.000 земјоделци, за разлика од порано, кога 1.000 хектари добивало едно лице. „Исплатата на субвенциите се одвива согласно динамиката, а крајниот рок за исплата на пренесените обврски од минатата година е 30 јуни“, рече Димовски.

дните пензионери треба да бидат свесни дека не можат да се потпрат исклучиво на државниот пензиски фонд. Затоа, мора да инвестираат во алтернативни извори на штедење за пензиски денови, кои ги нудат задолжителните пензиски фондови. Ова се заклучоците од работилницата која во петокот ја организираше НЛБ Мој пензиски фонд. „Причини кои доведоа до спроведување на пензиската реформа се стареењето на населението, социое социоекономските промени, неповолните движења во стопан стопанството и предизвиците при финансирањето на пензис пензискиот систем. Конкретно за НЛБ Мој пензиски м фонд минатата година ќе остане запаметена како година во која ја надминавме сумата од 100 милиони а евра акумулирани во доброволниот фонд. Во однос на инв инвестициите, 2011 година беше променлива, со уме умерен пораст на сметководствените единици”, истакна претседателот на Управниот одбор на НЛБ Нов пензиски фонд, Давор Вукадиновиќ. Во третиот столб вкупниот број на членови во двата приватни фонда заклучно со декември лани изнесуваше 12.198 членови.

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

10/10

02/11

05/11

09/11

01/12

2.039,56 2010/2012 2010/2012

2 2.827,62 827 62 1.943,09

Max. Min.

На Македонската берза во петокот беше остварен промет од 46.433,34 евра од редовното тргување. Прометот со акции на дневно ниво се намали за 68,96% во споредба со претходниот трговски ден. Прометот од тргување со обврзници пак, падна за 26,13% во споредба со претходниот трговски ден. Најголемо учество во вкупниот дневен промет на официјалниот пазар имаа акциите на Гранит, со промет од 934.000,00 денари. Од акциите истргувани на редовниот пазар најголемо учество имаа акциите на Телеком, со промет од 507.675,00 денари. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ПКБ Скопје

4.635,00 +135,00

+3,00% 3 00%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Гранит

500,00 -10,00

-2,05% 2 05%

DOW JONES 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000

07/07

21/08

05/10

19/11

03/01

17/02

13.039,30 0 05% -0,05%

Американската берза повторно е во црвено, што значи дека вредноста на акциите многу малку се промени во пресрет на извештајот за продажба на нови недвижности во САД. Индексот на Standard & Poor's има шанси за најголем неделен пад оваа година, бидејќи за само три дена падна за 1,2%.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.820,02 10.011,50 1.389,74 3.053,27 6.940,14 852,53

VALUTI

£ €

СТАПКА

-0,44% -1,14% -0,22% -0,33% -0,59% -1,11%

€ $

1,1957 ПРОМЕНА

-0,4%

СТАПКА

1,3242 ПРОМЕНА

+0,6%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.660,90 +1,12% 1 12% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

125,35 +1,79% 1 79% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

СЛАВКО ЛИНИЌ

министер за финансии на Хрватска

Ќе иницираме поскапувања. Тоа ќе го направи стопанството поконкурентно.

“

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 ПОЛИТИКА

68.000 луѓе во 2011 година сакале да работат во државна администрација! Апсурдната ситуација која владее на пазарот на труд во приватниот сектор, за која неодамна пишуваше „Капитал“, каде што со третина население без работа компаниите едвај наоѓаат кадар за многу струки, не важи и за работните места во администрација. Статистиката покажува дека низ годините бројот на лицата кои аплицираат за работа во државната администрација бележи постојан раст Габриела Делова

delova@kapital.com.mk

Д

ури 67.771 лица аплицирале во 2011 година за работа во државната управа, покажува годишниот извештај на Агенцијата за администрација. Во просек по 46,67 лица аплицирале за едно работно место. Ваквата статистика уште еднаш потврдува дека работата во администрација и понатаму останува најатрактивно работно место. Апсурдната ситуација која владее на пазарот на трудот во приватниот сектор, за која неодамна пишуваше „Капитал“, каде што со третина население без работа компаниите едвај наоѓаат кадар за многу струки, не важи и за работните места во администрација. Статистиката покажува дека низ годините бројот на лицата кои аплицираат за работа во државната администрација бележи постојан раст. Така, во 2010 година агенцијата во просек добивала 38,06 пријави за работно место, а во 2009 година за едно работно место добивале околу 43 пријави. Инаку, во 2011 година агенцијата објавила 221 јавен оглас за 1.452 нови вработувања и 39 интерни огласи за 72 нови вработувања. 1.036

службеници биле вработени во државните органи, додека 416 биле во општините и во градот Скопје. Што се однесува до интерните огласи пак, 17 службеници биле вработени во државните органи, додека 55 биле во општините и во градот Скопје. Во кои институции се распоредени нововработените 1.452 службеници агенцијата не навела. Најверојатно, за тоа се чека извештајот од Регистарот, кој е најавен за до крајот на оваа недела. Јасно е само дека минатата година државната администрација пораснала за речиси 1.500 нови службеници, а точната бројка колку „тежи“ сега управата не се открива. Проценките се дека дека целата администрација се движи некаде од 120.000 до 160.000 вработени.

Административците лани најмногу се жалеле на платите

Според Извештајот на Агенцијата за администрација за 2011 година, најголем број жалби упатени до неа се однесувале на ставката плати и надоместоци. Од вкупно 605 доставени жалби, дури 160 се за оваа намена. Со оглед на тоа дека Владата лани не најави

1.452-

административци вработени во државна управа во 2011 кратење на платите на администратиците, останува нејасно која е причината зошто административците се жалеле по овој основ. Само за споредба, во 2010 година само 3% од упатените жалби биле по овој основ. Тоа значи дека за речиси 25% се зголемиле жалбите за платите и надоместоците за една година. Освен за платите, административците најмногу се жалеле и при распоредувањето на работните места, но и по избор по оглас. За распоредувањето пристигнале 152 жалби,

Агенцијата не работи со полн капацитет

Во Агенцијата за администрација во 2011 година биле вработени 37 лица, а биле предвидени работни места за 92 службеници. Пред трансформацијата на агенцијата, вкупниот број на вработени лица изнесувал 59, но по трансформацијата 19 од нив преминале во Министерството за информатичко општество и администрација. Буџетот на агенцијата во 2011 година изнесувал 437.400 евра, од кои за плати се потрошени 329.600 евра. додека за избор по оглас до агенцијата пристигнале 144 жалби.

Беџети не ги контролира судовите, но ја оправдува одлуката на тетовскиот суд Марија Севриева

sevrieva@kapital.com.mk

А

д хок посетата на министерот за правда, Блерим Беџети, на тетовскиот суд не е поврзана со пуштањето од притвор на двајцата навивачи на Шкендија, кои одлежаа десетина дена од 30-дневниот притвор. На двајцата им беше одреден притвор во траење од еден месец поради учество во меѓуетничките инциденти кои се случија во Тетово. Иако Беџети истакна дека основаноста на одлуката на Основниот суд во Тетово новинарите треба да ја бараат од таму, сепак, одлучи сам да се увери во тоа. „Јас немам потреба од комуникација со Судот, бидејќи не ги контролирам судовите секојдневно“, изјави Беџети минатата недела. Од кабинетот на министерот велат дека посетата не била поврзана со ослободувањето од притвор на двајцата навивачи. „Посетата на тетовскиот суд беше

планирана во агендата на министерот одамна и сега беше моментот на реализација. Министерот се сретнa со претседателот на Судот и со судиите. Вакви посети се планирани и во другите судови во државата“, велат од кабинетот на Беџети. По разговорот со надлежните во Судот, скратувањето на притворот за навивачите според Беџети, е одлука која била добро аргументирана: „Ако е така како што слушнав, аргументите беа на страна на одлуката. Ако е поинаку, се разбира дека има и поинакви постапки согласно нашиот правен систем.“

Полни раце работа за Правда

Министерството за правда ќе биде клучниот сектор во спроведувањето на реформите кои ги постави Европската комисија преку дијалогот на високо ниво. Министерот Беџети уверува дека има план и одговор за секоја точка од поглавјето 23, но засега не открива детали. Како земјава ќе обезбеди ефикасно, независно и професионално

судство во услови кога пакетот-закони за судството е со одложена примена од 2013 година, а и с$ поизвесно е дека клучната реформа, Законот за кривична постапка, ќе биде одложена за две години, освен во делот на организираниот криминал и корупција. Министерот за правда потенцира дека се подготвени за дијалогот и за испорачување на целите. Тој вели дека забелешките на Европската комисија не се критики, туку начин на градење партнерски однос за подобрување на севкупните состојби во овој ресор. „Не се работи ниту за грешки, ниту за критики. Тука се работи за заедничките согледувања и на Европската комисија и на Владата во еден партнерски пристап за нашето усогласување со законодавството на Европската унија. И констатирани се напредоците во оваа област и од страна на ЕК, која утврдува одреден значителен напредок и заеднички ќе продолжиме да работиме“, изјави Беџети.

КАЛЕНДАР НА НАСТАНИ ЗА ПЕРИОД АПРИЛ ЈУНИ 2012 АПРИЛ

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP

телефон: ++ 389 2 3298 110 факс: ++ 389 2 3298 111 e-mail: akademija@kapital.com.mk

04 - 06 20

Организација на продажбата и продажен менаџмент и успешен продажен разговор

Подгответе се за инвестирање

24 - 27

Финансии во продажбата и управување со клучните клиенти и преговарање и развој на долгорочни односи со клиентите

МАJ

09 - 11

Customer Rela>onship и Customer Experience managment и известување и пратење на продажбата

ЈУНИ

06

Маркетиншка конференција

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

ПОЛИТИКА 7

„Форин полиси“: ЕУ сака да го интегрира Балканот за да покаже дека е атрактивна

Попоски во посета на Велика Британија

М

З

инистерот за надворешни работи, Никола Попоски, од вчера престојува во работна посета на Велика Британија и на Северна Ирска, каде што ќе оствари средба со неговиот колега, државниот секретар за надворешни работи на Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска, Вилијам Хејг. Како што информираат од Министерството за надворешни работи, се очекува министерот Попоски да се сретне и со претседавачот на Пратеничката група за соработка со Македонија во британскиот Парламент, Карен Лумли, како и со претставници на комисиите во Горниот и во Долниот дом за надворешни работи и за Европска унија.

емјите-членки на Европската унија ја губат довербата во неа, па токму поради тоа Унијата и понатаму сака да ги прими во членство земјите од Балканот, со цел да покаже дека е атрактивна за некого, покажува анализата на американскиот неделник „Форин полиси“. Неделникот ги посочува резултатите од едно истражување на Евробарометар, кои покажуваат дека само 49% од жителите на земјите од ЕУ сметаат дека членството во Унијата е „добра работа“, а само 42% од анкетираните имаат доверба во европските институции. Според „Форин полиси“, главните одлуки на ниво на ЕУ повеќе не се носат во Брисел, туку во Берлин, а дополнителен проблем е и тоа што Унијата нема единствена надворешна политика. Во врска со економската состојба во ЕУ, весникот оценува дека идејата за европска монетарна унија доживеала дебакл, нагласувајќи дека е невозможно опстојување на успешна монетарна унија без политичка и фискална унија.

Антидржавни пораки трештат од сите страни... Од Шврговски нема абер!

Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

Н

иту кривична пријава, ниту каква и да е санкција спроведе јавниот обвинител Љупчо Шврговски против функционерите кои во последниот период преку остри националистички настапи повикуваа на рушење на државниот поредок. Лидерот на ДПА, Мендух Тачи, и неговите пратеници во континуитет повикуваат на неопстоивоста на постојаниот политички систем во Македонија, а и пратеничката на ДУИ, Ермира Мехмети, во настап за албанската телевизија Клан ги презентираше нејзините национал–романтичарски емоции за сеалбанско обединување. Она што загрижува е што изјавите на овие функциониери, платени од буџетот на Република Македонија и носители на голема политичка одговорност, несфатливо и директно носат силни заклучоци контра интересите на земјата. Мендух Тачи дрско и без задршка за албанската телевизија Ора Вести изјави дека Македонија е вештачка земја и држава-експеримент. Во интервјуто Тачи ги обвини државните институции во земјава дека ги поддржале меѓуетничките инциденти во кои беа повредени 20-ина луѓе. Изјавата на косовскиот премиер, Хашим Тачи, дека ако се менуваат границите на Балканот, за Албанците би било најдобро да живеат во една држава, лидерот на ДПА ја оценил како фер изјава што го отсликувала историскиот сон на Албанците. Низа прашања се наметнуваат по ваквите неверојатни изјави на македонските функционери. Прво, ако тие не веруваат во системот на државата, ако сметаат дека Македонија нема капацитет да опстои или што е уште пострашно, ако обвинуваат за геноцид (дали тие воопшто прочитале дефиниција за геноцид?) врз нивниот етникум, зошто прифаќаат да работат и да земаат плата од буџетот? Значи, државата кога ги плаќа има систем, кога

им ги исполнува правата, кои се единствени во Европа, исто така има систем, но кога доаѓа ред тие да ги исполнат обврските – државата најдобро е да не постои. Нивните залагања за голема држава, националистички соништа за сенародно обединување и менување на границите се смешни. Во нив, веројатно, ни самите не веруваат, ако малку имаат допир со глобалните геополитички текови кои во себе не вклучуваат вакви идеи. На нив им се смее и самата Албанија, членка на НАТО, која многу добро знае што значи територијален интегритет, однос кон сосед и регионална стабилност. Па така, овие изјави остануваат да се користат за дневно-политичка употреба и за раст на сопствениот рејтинг или на рејтингот на партијата. Но, еве зошто тие може да бидат и опасни и зошто не смее да се сведат на нерационални изблици на национализам од запалени глави. Во мултиетничка држава како што е Македонија политичарите мора да бидат исклучително внимателни кога се обраќаат на народот и притоа играат на картата на партиотизмот и национализмот. Народот, кој памети и меѓусебен конфликт од пред 10 години, може да биде лесно подложен на етничка експлозија, која потоа на најниско ниво ќе се одрази преку етнички препукувања или вооружени инциденти. Оттука, ниеден политичар не смее да шири омраза, не смее да провоцира тензии или да повикува на распаѓање на државата што го храни. Затоа, се претпоставува дека државата има систем, има институции кои навреме ќе ги детектираат овие пораки и соодветно, законски ќе ги санкционираат. Дополнително, што тие се даваат слободно и надвор од собраниската говорница и имунитетот кој таа го гарантира.

Зошто Шврговски не реагира?

Во вакви услови, апсолутно е нејасно зошто јавниот обвинител Љупчо Шврговски ниту

МЕНДУХ ТАЧИ

лидер на ДПА

Македонија е вештачка земја и држава-експеримент, изјавил лидерот на ДПА, Мендух Тачи во интервју за албанската телевизија. Изјавата на косовскиот премиер, Хашим Тачи, дека ако се менуваат границите на Балканот, за Албанците би било најдобро да живеат во една држава, го отсликува историскиот сон.

ЕРМИРА МЕХМЕТИ ДЕВАЈА,

еднаш не излезе со коментар, осуда, реакција на овие експлицитни антиуставни повици. Сите очи се вперени кон него. „Во хиерархија на органи на прогон обвинителот е над МВР и доколку се работи за дело кое е дознаено по „јавно допрен глас“, се подразбира дека тој дошол и до него“, вели за „Капитал“ помошникот-министер за внатрешни работи, Иво Котевски. Експертите бараат итна реакција на Обвинителството. Професорката за политички систем Тања Каракамишева вели дека јасна е дефиницијата која изјава е антидржавна: „Овие говори и јавни настапи го уриваат уставниот поредок, го уриваат битието на државата. Каде е јавниот обвинител? Зошто молчи? Никаде во светот не се толерира ваков изблик на антиуставни залагања. Во нашиот Кривичен законик јасно е регулирано дека за вакви испади следува пријава. Преку јавноста не смее да се шират пораки кои сугерираат на распаѓање на земјата“. Каракамишева потенцира дека проблемот Албанскиот јазик и писмо се службени во тука е дури и поголем, оти овие изјави општините со над 20% Албанци доаѓаат од државни функционери. Официјално се истакнуваат нивните „Тие треба да бидат максимално идентитетски симболи во општините каде одговорни. Замислете кога лидер на што Албанците се мнозинство партија повикува на тоа дека државата треба да се распадне!? Па што да мисли Децентрализацијата овозможи во членството!? Сигурно ќе го следи. Ако општините каде што се мнозинство владее правото, како што очигледно не самостојно да одлучуваат за скоро сите владее, веднаш ќе има санкции“, смета важни прашања професорката. Високо образование на мајчин јазик Од владејачката ВМРО–ДПМНЕ со остар Вклучување на содржини од историјата, речник ги осудуваат изјавите, но културата, традицијата, обичаите велат дека доволна казна за ваквите на Албанците во образованието во политичари е самиот народ, кој казнува Македонија на избори. Загарантирана квота за вработување „Во отсуство на реална политичка понуда во јавната администрација (која се и во моменти на реална свест за своите пополнуваше и кога имаше забрана за слабости, принудени се да применуваат вработување Македонци) ваква реторика. Но, згрешиле во Загарантирана квота за запишување на проценката. Граѓаните многупати државните универзитети докажале дека не сакаат етнички тензии. Канал на МРТ со програма доминантно на Ирационалното однесување ја изнесува албански јазик на површина нивната фрустрација и интелектуална слабост, па се однесуваат При носењето закони што ги тангираат како маскоти“, вели директорот на Албанците може да стават вето Центарот за комуникации, Илија благодарение на Бадентеровиот принцип, Димовски. односно двојното гласање Од Јавното обвинителство не успеавме Пратениците Албанци зборуваат албански да добиеме одговор дали Шврговски ќе во Парламентот ги провери изјавите на Мендух Тачи и Министрите Албанци во Собранието може дали во нив ќе најде основ за отворање да се обраќаат на мајчин јазик предмет.

ТАЊА КАРАКАМИШЕВА

пратеник на ДУИ

универзитетски професор

Ако ме прашате лично мене, и јас како и секој друг Албанец се надевам на обединување. Сакам обединување, сонувам за обединување на сите Албанци, но прашањето е како да се направи тоа. Дали постои платформа за тоа, манифест, некаков документ?

„Овие говори и јавни настапи го уриваат уставниот поредок, го уриваат битието на државата. Каде е јавниот обвинител? Зошто молчи? Никаде во светот не се толерира ваков изблик на антиуставни залагања.“

Права кои ги ужива албанското малцинство:

ОРХАН ИБРАИМИ

ДПА

„Албанците ја напуштаат Македонија зашто вие ги убивате, дури и со самите закони што ги носите. Ако можете да го потчините ДУИ, не можете сите Албанци, со какви и да се убиства. Вршите геноцид“, овие изјави се секојдневие во македонското Собрание.

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Прогрес: Реформите во здравството се промашени!

Владата води неконзистентна политика во здравството, критикуваат дел од експертите. С$ уште нема јасно дефиниран пакет здравствени услуги, ја нема здравствената електронска картичка... Кристина Озимец

В

ozimec@kapital.com.mk

ладата потроши милиони евра за најавените реформи во здравството, за на крајот Министерството за здравство да констатира дека тие се промашени, порачаа дел од присутните на Конференцијата за реформите во здравствениот систем, во организација на Институтот за социјална демократија Прогрес. Нема јасно дефиниран пакет здравствени услуги, го нема ветениот интегриран здравствен информатички систем, ја нема здравствената електронска картичка, го нема ветениот нов клинички центар во Скопје, истакнаа учесниците. За претседателот на Собраниската комисија за здравство, Менде Диневски, сите најавени реформи на Владата, како оние со двојниот потпис, снимањето со камери по болниците и водачите на пациентите доживеале фијаско. „Додека пациентите чекаат Владата да се зафати и вистински да го реформира здравството, таа носи парцијални решенија колку да & ги замачка очите на јавноста дека нешто работи“, вели Диневски. Тој додава и дека Законот за здравствена заштита, кој е во собраниска процедура, наместо да ги реши проблемите, дополнително го вклучил алармот за тоа каде оди македонското здравство. Марија Накова пак, професор на Стоматолошки факултет, истакна дека реформите во здравството донеле само проблеми. „Последиците од реформите најмногу ги почувствуваа граѓаните, кои талкајќи од аптека до аптека, од клиника на клиника

губат драгоцено време. Секако, и докторската фела, која никогаш не била попонижена и подеградирана отколку сега, се претвора во администрација. Реформите се носат парцијално од некомпетентни луѓе, а стручната јавност никој не ја слуша“, изјави Накова. Дел од учесниците на дебатата сметаат дека со воведувањето на новата мрежа на здравствени установи се дискриминираат приватните ординации, а на пациентите им се одзема правото на избор. Министерот за здравство, Никола Тодоров пак, во одбрана на поитиките кои ги спроведува во здравството, истакна дека воведувањето на мрежата ќе овозможи подобра задрвствена услуга на ниво на цела држава. „Тоа што нема директно да се склучуваат договорите со Фондот не значи дека нема да се склучуваат, воопшто. Склучувањето ќе биде направено по строго пропишани правила и детално утврдена постапка, согласно мрежата на здравствени установи“, смета Тодоров.

Владата води неконзистентна здравствена политика?!

Пратеникот на СДСМ, Андреј Петров, ја обвини Владата дека прогласува реформи и само неколку години подоцна носи спротивни мерки, кои ги нарекува реформи. Како пример за неконзистентната политика на Владата, Петров го предочи најавеното раздробување на Клиничкиот центар. „Намалувањето на цената на лековите беше добро, но не можеме да прифатиме реформи во кои имаме двојни директори кои прават милионски долгови, реформи во кои имаме

бројни управни одбори кои се плаќаат од парите на граѓаните или реформи кои создаваат нови долгови и сега треба да ги покриваме со нова здравствена задолжница“, коментираше Петров. Обвинувањата од дел од учесниците во дебатата на Институтот Прогрес за набавките на медицинската опрема, која вреди 40 милиони евра, а државата за неа плати дополнителни 24 милиони евра за камата, министерот Тодоров ги

11 APRIL - SPECIJALEN PRILOG

BANKA

[TEDEWE I KARTI^KI

TRENDOT NA PORAST NA [TEDNITE DEPOZITI

VO DENARI PRODOL@UVA I PONATAMU. [TO ZNA^I TOA ZA BANKARSKIOT SEKTOR I ZA CELATA EKONOMIJA VOOP[TO? DALI PRI^INA E ZGOLEMENETA DOVERBA VO DENAROT ILI ATRAKTIVNITE KAMATNI STAPKI?

KOI SE O^EKUVAWATA I NAJAVITE NA

MAKEDONSKITE BANKI ZA DVI@EWATA NA KAMATNITE STAPKI VO SLEDNIOT PERIOD? NA KAKVI KREDITI I PO KOJA KAMATNA STAPKA MO`AT DA SE NADEVAAT MAKEDONSKITE GRA\ANI I KORPORATIVNIOT SEKTOR?

KARTI^KITE DEFINITIVNO JA SMENIJA SVOJATA ULOGA. OSVEN ZA PLA]AWE VO MALOPRODA@BA TIE SE POVE]E SE SREDSTVO ZA PODMIRUVAWE NA KOMUNALNITE TRO[OCI I ZA KUPUVAWE NA INTERNET.

[TO SLEDNO MO@E DA SE O^EKUVA OD PLASTI^NITE PARI?

ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG BANKA –[TEDEWE I KARTI^KI KOJ KE IZLEZE NA 11 APRIL 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

правдаше со „поривот на СДСМ во секое добро да го бара лошото“. „Излегува дека јас во овие шест месеци сум исправил многу грешки кои постоеле и на тој начин сум го подобрил системот. Ако тоа е констатацијата, благодарам“, изјави Тодоров. Фактот што претходните реформи биле направени пред само две години од истата влада за Тодоров е ирелевантен.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

9

И во Џепчиште тропна кризата Кризата дојде и во Џепчиште, селото кое на македонската јавност & стана познато по големиот стопански развој, кој беше резултат на масовното отворање мали и средни фирми на жителите повратници од привремена работа во Данска, Шведска, Италија и Швајцарија. Локалните бизнисмени с$ повеќе се ориентираат кон производство на храна, која се бара и во криза Петре Димитров

dimitrov@kapital.com.mk

З

аработените пари од неколкугодишната печалба во Швајцарија, Нуриман Ќезими решил да ги инвестира во фабриката за млеко Сенитас АК. Фабриката функционира неколку години, а освен млеко, денес произведува и сирење, јогурт и кашкавал. „Ова е моја земја. Каде на друго место би ги инвестирал заработените пари? Еден ден мора да се вратиш дома. Во туѓина е тешко“, вели тој. Големите планови на Ќезими за продажба на млеко и во регионот му ги поматила кризата. Смета дека држвата малку му помага на стопанството во овие кризни денови, кои ги живее и Џепчиште. „Во Швајцарија фирмата е државата, а не обратно, како кај нас. Државата не треба да н$ заборави, бидејќи целосно зависи од нас“, вели Ќезими. Кризата с$ повеќе ја чувствуваат и другите бизнисмени во ова село, кое на македонската јавност & стана познато по големиот стопански развој, кој беше резултат на масовното отворање мали и средни фирми на жителите повратници од привремена работа во Данска, Шведска, Италија и во Швајцарија. Податоците на месната канцеларија велат дека во селото работат над 400 мали, средни и семејни фирми со околу 2.500 вработени од селото, но и од околните села и од Тетово. Моментално на печалба се околу 1.500 жители на Џепчиште. „Населението с$ повеќе осиромашува. Ни печалбата во странство не е таа што беше, кога можеше да се тргнат настрана добри пари. Засега немаме затворање на фирми, но ако продолжи работата вака, којзнае што ќе се случи. Проблемот е што бизнисот стагнира“, вели Али Зенум од Центарот за мали и средни претпријатија за Полошкиот регион. Џепчиште почна со индустриски развој непосредно по осамостојувањето на Македонија, кога почнаа да се враќаат помасовно џепчиштани од просторите на поранешна Југославија и од западноевропските земји. Првите фирми се појавија во градежништвото, а потоа се разви и бизнисот со пластика, бои и лакови, опрема за индустрија... Токму затоа, за многумина првата асоцијација при споменувањето на Џепчиште е градежната компанија Ренова, која важи за најбогата фирма во тетовското село, но и пошироко. Во Џепчиште денес има многу други фирми од градежништвото, кои изработуваат материјали за изградба, ќерамиди, обработуваат дрво, пластика, опрема за индустрија. С$ поголем е интересот за производство на храна, откуп и преработка на месо и млеко и конзервирано земјоделско производство. Земјоделството од главен стана дополнителен семеен приход.

CV на Џепчиште

О

ва населено место е со 800 куќи и 5.000 жители. Селото со нови и големи куќи ги поседува речиси сите градски атрибути. По асфалтираните улици може да се видат модерни автомобили и многу транспортни возила. Во селото е доминантно албанско население, а има и 30 куќи на Македонци.

„Храната секогаш се продава. За неа нема криза“, коментираат селаните. Две млекарници откупуваат по 12.000 литри млеко дневно од сточарите, а амбалажата за сирење и за другите млечни производи ја обезбедуваат од две мини-фабрики во селото. „Во земјоделството се пристапи селективно, да се произведува тоа што може да се откупи и да се пласира, да се преработи, а не с$ и сешто“, ја објаснува Зенум тајната на успехот на бизнисмените од Џепчиште. Таков е примерот со снаодливиот Насер Зеќири, сопственик на Грин продукт, фирма која се ориентирала на конзервирање земјоделски производи за извоз. „Околу 95% од нашето производство го пласираме во Германија, Австралија, САД, Косово, Албанија и во Словенија“, вели Зеќири.

Џепчиште тагува за независноста

О

ваа село, кое е на два километри од Тетово, до неодамна беше општински центар. Но, со територијалната организација се спои со општина Тетово. Жителите не се задоволни што им се укина локалната самоуправа, но се оптимисти дека кога-тогаш политичарите ќе се премислат и ќе ја вратат. „Општината мора да биде до граѓаните, до фирмите, а тие се тука“, коментираат жителите на Џепчиште. Брзиот економски развој на Џепчиште се должи и на посветеноста на населението на образованието. „Нема куќа во која нема барем еден член кој завршил високо образование и некој студент. Многу се изменети приликите. Oбразованите луѓе не се срамат да копаат на нива, да чуваат добиток или да се зафатат за каква било физичка работа која ќе донесе некаква заработувачка. Студентите и учениците за време на одморот работат за да покријат дел од трошоците за школување“, раскажуваат жителите на селото.

С$ поголем е интересот за производство на храна, откуп и преработка на месо и млеко и конзервирано земјоделско производство.

Првите фирми се појавија во градежништвото, а потоа се разви и бизнисот со пластика, бои и лакови, опрема за индустрија...

Најмалиот етно-музеј во земјава

Н

ародни носии, покуќнина, верски реликвии, алатки, монети и слични предмети се меѓу 1.150 експонати кои јавноста може да ги види во најмалиот етно-музеј во тетовско Џепчиште. Чувар на историјата и фолклорот во Полошко е Симеон Златев, попознат по прекарот Моне. Иако живее во Скопје,

тој поголем дел од годината го поминува во Џепчиште, за да може да ги пречека заинтересираните кои сакаат да го посетат музејот. Моне целиот живот собира предмети од минатото. Најстар предмет во музејот е керамички фрагмент од сад, кој потекнува неколку илјади години од пред новата ера.

Две млекарници откупуваат по 12.000 литри млеко дневно од сточарите, а амбалажата за сирење и за другите млечни производи ја обезбедуваат од две мини-фабрики во селото. к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 26.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари Договорен откуп на бел ориз од Kочанско за Aлбанија и за Tурција

П

Европа со зголемена нето-добивка лани

> БроЈка

ратеникот Реџаи Исмаили изјави дека минатата недела со бизнисмени од Албанија договорил пласман на околу 4.000 тони квалитетен кочански ориз. И директорот на Агроберзата, Иметула Рамадани, е убеден дека доколку се постигне договор за извоз, двете држави, Албанија и Турција, можат да ги откупат целокупните количини ориз од Македонија. Во Облешево, Кочанско, земјоделците, синдикатот и претставници на Владата во петокот расправаа за можностите за извоз на ориз во Албанија и во Турција. Според пратеничката Бети Кузмановска, исплатата на субвенции за оризопроизводството е голем успех за производствениот регион, бидејки парите биле добредојдени за пролетната сеидба. Претседателот на Самостојниот синдикат на земјоделците на Македонија, Ставре Јанев, се заложи за долгорочно решавање на проблемот со оризот и подигнување на културата на ниво на заштитен бренд на Кочани и на Македонија.

33

К

ондиторската фабрика Европа а.д. минатата година ја заврши со нето-добивка од 20,3 милиони денари или 84,35 денари по акција. Добивката бележи раст споредено со претходната година, кога добивката на Европа изнесуваше 8,8 милиони денари или 36,09 денари по акција. За наредниот месец Управниот КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈзакажа ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ собрание, одбор годишно Банка 3м 6мосвен разгледување 24м 36м на кое резултати, Комерцијална банка 3,60% на финансиските 4,60% 7,40% 7,70% ќе7,00% го разгледуваат и НЛБ Тутунска банка 3,50% акционерите 4,50% 7,50% на дивиденда. Стопанска банка 3,60% предлогот 4,65% за исплата 7,40% 7,60%

компании се основани во првата година од спроведувањето на проектот „Бизнис без граници“ на УСАИД, чија цел е помош за создавање работни места, започнување нови бизниси и подобрување на конкурентноста на постоечките претпријатија во Пелагонискиот регион. Со овој проект се вработени 57 луѓе, а дополнителни 33 компании ги подобрија своите перформанси.

Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

3,50% 4,30% 3,40% 3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00%

4,50% 4,80% 4,40% 4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00%

6,50% 5,50% 7,10% 7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00%

7,00% 6,00% 7,30% 7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40%

Продажбата на Хеленик петролеум ќе ги 47% одложи преговорите меѓу Владата и Окта! КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Ниту од Владата, ниту од Окта не објаснуваат зошто преговори треба да ја чекаат продажбата на 63% најавените 35,5% од Хеленик петролеум. Нема ни прецизен одговор дали се готви и смена на менаџерскиот тим во Окта

44%

катерина попоска

Н

poposka@kapital.com.mk

ајавената продажба на 35,5% од грчката рафинерија Хеленик NASDAQ петролеум ќе ги одложи с$ уште непочнатите преговори меѓу Владата и Окта за можната промена на методологијата за формирање на цените ата во Сао на горивата во земјава. Извори од Окта за „Капитал“ потврдуваат дека евентуален почеток на преговорите меѓу раководството на Окта и претставници од седум државни институции може да се очекува дури наесен, бидејќи во мај е пании закажана продажбата на уделот на Грција во Хеленик петролеум, мајка-фирма на ЕЛПЕТ Балканики, која е сопственик на 83% од акците во скопската рафинерија омпании од Окта. Ниту од Владата, ниту од Окта јавно не објаснуваат зошто најавените преговори треба да ја чекаат продажбата на 35,5% од Хеленик петролеум. Нема ни прецизен одговор дали се готви и смена на

03%

16%

35%

40%

11%

менаџерскиот тим во Окта и дали се чека евентуално нов газда во Хеленик, со кој македонската влада треба да седне на преговарачка маса и да ги убеди да се промени анексот Д од купопродажниот договор за Окта, со кој скопската рафинерија добива низа привилегии. Иако министерот за економија, Ваљон Сараќини, минатата недела се сретна со менаџерите на Окта, ниту тој, ниту вицепремиерот за економски прашања, Владимир Пешевски, ниту кој било друг од преговарачкиот тим на Владата јавно објаснува дали имаат „план Б“ ако Окта строго отфрли промена на методологијата за формирање на цените на горивата, со која јавноста очекува цените на горивата во земјава да се формираат пореално. Во отсуство на објаснување од Владата кои ќе им бидат аргументите за промена на методологијата, поранешни членови на Регулаторната комисија за енергетика за „Капитал“ открија дека за

+

и на берзата

96%

ани на

23.03.2012

Гранит Скопски пазар Стопанска банка Макпетрол RMDEN09

нова цена

+3,00% 4.635,00 +3,00% 2.267,00 +2,91% 318,00 1.900,00 +1,33% +0,89% 525,00

23.03.2012

пад

-

од акциите во Хеленик петролеум се проценуваат на 580 милиони евра

нова цена

-2,00% 500,00 -1,09% 4.400,86 -1,38% 160,97 -1,38% 18.876,00 92,00 -0,98%

24м 3,70% 3,70% 3,70% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

36м 4,20% 4,00% 4,00% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

2,10%

2,30%

3,70%

4,00%

Уни банка

2,55%

3,00%

4,50%

6,00%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

2,50% 2,20%

2,80% 2,80%

4,50% 4,10%

5,10% 4,50%

1м 0,43% 0,368% 0,24% 0,08%

3м 0,80% 0,72% 0,47% 0,10%

6м 1,11% 1,07% 0,74% 0,17%

12м 1,45% 1,44% 1,05% 0,38%

Ќе добие ли окта нов газда во мај?!

Г

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

рчките медиуми веќе одамна седиште во Луксембург. Ако ова сценарио се Рочност преку ноќ 1 недела 1м 3м шпекулираат дека како најзаинтересиран реализира, Лацис груп ќе стане доминантен СКИБОР 2,20% 3,18% 4,18% 4,98% купувач на 35,5% од уделот на Грција сопственик на 76,8% од капиталот на МКДОНИА 2,20% чија пазарна вредност е околу во Хеленик петролеум, која е газда и на Хеленик, единствената рафинерија во Македонија, 1,6 милијарди евра. За Хеленик петролеум КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ Окта, е моќната фамилијарна ОСНОВНИ компанија веќе подолго време интерес покажуваше Основнанафтена кам. стапка Стапка на инфлација Лацис груп, која веќе поседува 41,3% во и руската компанија Лукоил, а во 5,20% Народна банка на Македонија 4,00% инвеститор во Хеленик Хеленик петролеум преку компанијата јавноста како можен 13,40% Народна банка Paneuropean Oil and Industrial Holdings S.A. на соСрбијасе споменува и 12,00% унгарската МОЛ. Народна банка на Хрватска Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

петок - 23.03.2012 6м 4,60% 4,50% 4,65% 4,50% 4,80% 4,40% 4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00%

24м 7,40% 7,00% 7,40% 6,50% 5,50% 7,10% 7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00%

36м 7,70% 7,50% 7,60% 7,00% 6,00% 7,30% 7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

3м 2,10% 2,10% 2,10% 1,95% 2,50% 2,00% 2,00%

6м 2,70% 2,60% 2,60% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

24м 3,70% 3,70% 3,70% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

36м 4,20% 4,00% 4,00% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

2,10%

2,30%

3,70%

4,00%

4%

Уни банка

2,55%

3,00%

4,50%

6,00%

3%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

2,50% 2,20%

2,80% 2,80%

4,50% 4,10%

5,10% 4,50%

3%

1м 0,43% 0,368% 0,24% 0,08%

3м 0,80% 0,72% 0,47% 0,10%

6м 1,11% 1,07% 0,74% 0,17%

12м 1,45% 1,44% 1,05% 0,38%

Среден курс во 61,5050 46,7115 73,8090 51,0203 46,7683 48,4444

Валута евро долар фунта франк долар долар

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011

2% 2%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

2,50% 3,60% 2,20%

6,00%

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

3м 3,60% 3,50% 3,60% 3,50% 4,30% 3,40% 3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00%

6м 2,70% 2,60% 2,60% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

методологијата да биде пореална, треба да се зголеми искористеноста на суровата нафта за преработка на деривати, Окта да почне да го продава течниот нафтен гас по регулирани цени, не по пазарни, да се намали фиксниот износ од 29 долари по тон, што & се признава на Окта за преработка на нафтата, да се намали износот од 25% за преработка на мазут од вкупно увезената сурова нафта, кој ако не се продаде, државата има обврска да го откупи, како и да се намали износот на транспортните трошоци.

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

3м 2,10% 2,10% 2,10% 1,95% 2,50% 2,00% 2,00%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

раст

ПКБ ЗК Пелагонија Кјуби Топлификација Телеком

35,3%

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

1% 1% 0%

-1% -1%

01/10 04/10 06/10 Извор: Државен завод за статистика

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

12/11

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД

Рочност преку ноќ Отворен инвестициски фонд СКИБОР Илирика Југоисточна Европа2,20% МКДОНИА 2,20% Илирика Глобал-Растечки пазари

1 недела 1м Нето вредност 3,18% 25.739.089,04 4,18%

3м 1M 4,98% -3,12%

38.912.657,86

-5,83%

15.837.931,25 -0,91% Основна кам. стапка Стапка на инфлација КД БРИК 46.696.746,16 -3,39% 5,20% Народна банка на Македонија 4,00% КД Нова ЕУ 21.659.954,73 0,33% 13,40% Народна банка на Србија 12,00% КБ Публикум - Балансиран 25.667.072,19 -0,67% 2,50% Народна банка на Хрватска 6,00% КБ Публикум - Обврзници 40.444.133,27 0,20% 3,60% Централна банка на Црна Гора КБ Публикум Паричен 62.934.219,74 0,27% 2,20% Централна банка на Словенија

ОСНОВНИ КАМАТНИ Иново Статус АкцииСТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

камата 4,00% 5,50%

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

2,38%

-6,21%

-24,65%

2,24%

21.03.2012

1,90%

1,59%

-13,17%

0,68%

21.03.2012

-0,48%

-5,70%

-12,92%

-0,69%

22.03.2012

6,22%

11,99%

-5,68%

6,10%

22.03.2012

1,71%

-6,90%

-31,31%

1,73%

22.03.2012

6,45%

3,15%

-11,38%

5,92%

22.03.2012

2,68%

2,21%

0,00%

2,12%

22.03.2012

0,84%

1,64%

0,00%

0,74%

22.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 26.03.2012

11 Наталија Алексова влезе во Управниот одбор на ТТК банка

Македонијатурист со 3,23 милиони евра добивка во 2011 година

> БРОЈКА

С

о раст на добивката од 1% или вкупно 3,23 милиони евра ја заврши 2011 година компанијата од областа на угостителството и туризмот Македонијатурист. Според неревидираниот, консолидиран финансиски извештај за работата на друштвото во 2011 година објавен на Македонска берза, компанијата минатата година ја завршила со пад на оперативните приходи од 6%, на вкупно 7,60 милиони евра од реализираните 8,06 милиони во 2010 година. Оперативните расходи на компанијата бележат намалување од 1%, на вкупно 5,54 милиони евра, споредено со 5,60 милиони евра реализирани во 2010 година. Компанијата за 2010 година ја завршила со добивка од 3,21 милиони евра, а во 2010 година остварила добивка од 3,23 милиони евра.

20

Т

ТК банка извести дека со решение на гувернерот на Народна банка е издадена согласност за именување на Наталија Алексова за член на Управниот одбор на ТТК банка а.д. Скопјe. Освен Алексова, во Управниот одбор на банката е и Петер Хајнц Молдерс, а претседател на Управниот одбор е Драгољуб Арсовски. ТТК банка а.д. Скопје делува како акционерско друштво во својство на правно лице и под ова име настапува од јули 2006 година, како резултат на спојување на Тетекс – Кредитна Банка а.д. Скопје и Тетовска банка а.д. Тетово.

илјади акции издадени од тетовската текстилна компанија Тетекс а.д. отуѓи акционерот Иванка Гоговска, со што го намали учеството во компанијата на помалку од 5%. Текстилната компанија Тетекс во својот финансиски план за годинава испланира добивка од околу 72.000 евра, што претставува 1,5% од приходите што планира да ги оствари.

Ако работникот е среќен, повеќе ќе придонесува за компанијата

Kapital Akademija... member of KAPITAL MEDIA GROUP

Меѓусебните односи и комуникацијата се главните причини зошто вработените си одат од компанијата. Од односите со шефот и со колегите зависи како некој се чувствува на работното место и колку придонесува

се елиминираат уште во првата фаза доколку секој сам влијае преку сопственото однесување. „Свеста за сопствен мотивациски состав на вредности и начинот на којшто тие се разликуваат од другите вредности е клучен фактор во способноста за спречување на конфликтот. Кога внимателно се однесувате кон луѓето, на начин на кој ја почитувате одлучува да ја напушти компанијата, истакна Наташа нивната мотивација, ја зголемувате можноста за Ивановска, сертифициран тренер и советник за спречување конфликт“, додава Ивановска. развој на кариера. На работилницата учествуваа учесници од различни „Подобрите меѓусебни односи овозможуваат подобри компании кои беа задоволни од она што теоретски работни реултати. Кога се вработува, работникот го слушнаа и изјавија дека ќе се потрудат тоа да го работи за компанија, а отказот го дава поради една спроведат и во практика. личност,“ истакна таа. „Долги години сум во стопанството и нормално е да Учинокот, односно перформансите на вработениот се соочувам со конфликти. Студиозно ќе пристапам се потенцијалот што го има намален за пречките кон луѓето со кои почесто комуницирам, за да ги во работењето. Многу често компаниите работат одредам во која група се и да преземам метод за на зголемување на потенцијалот преку обуки и полесна комуникација“, изјави Зоран Михајловиќ, усовршувања. Но, придонесот може да се зголеми и ако раководител на план и анализа во Бетон. се намалат пречките во работата. Интерперсоналните Меѓучовечките односи се важен дел во секоја односи, како и времето кое се троши во решавање компанија, но од посебно значење се за организации конфликти одземаат време и енергија за да се со голем број вработени. постигнат резултати на деловен план. „Во сите организации, посебно комплексни, како „Предвидувањето на конфликтот, неговото Макстил, меѓучовечките односи, комуникацијата и ФЈУЧЕРСИ спречување, препознавање, справување и навремената превенција на конфликти се од особено НАФТА разрешување се пет чекори кои даваат можност значење за успехот на организацијата. Оттаму, вработениот да не биде вовлечен во конфликт, ЛЕСНА СУРОВА ПРИРОДЕН ГАС обуките од овој тип ни се многу битни и редовно односно да знае што да105.66$/барел направи пред да се случи“, инвестираме во нив“, изјави Билјана Шамакоска 2,31/ММБТу објаснува Ивановска. од Макстил.

BRENT ЗА ЗАТОПЛ. Таа додава дека голем дел од конфликтите може да Освен што е наменета за професионално усовршување,

Силвана Жежова

С

silvana@kapital.com.mk

реќата на вработените во една компанија директно влијае врз нивните резултати на работното место. Оттука, добрите односи меѓу вработените и претпоставените се од огромно значење за остварувањето на целите на компанијата и постигнување професионални успеси. Ова беа главните заклучоци на работилницата во организација на Капитал Академија на тема „Зголемете го профитот преку намалување на конфликтите во организацијата“. Работилницата беше спроведена според СДИ-методологијата, со помош на која може да се откријат личните силни страни и како тие да се вклучат во секојдневното МАКЕДОНСКА БЕРЗА работење. Според една формула на пресметка на оваа методологија, МБИдека 10 компанија во која, на пример, шест излегува 2.039,56 лица се вклучени во конфликт може да изгуби 10.800 денари месечно. МБИД Директен конфликт со колега или пак, со шефот 1.920,58 е најчестата причина зошто еден вработен се

ОМБ 122,24

-0,19% -0,05% -0,15%

+0,29% +0,84%

124.17$/барел

+1,81% +0,44%

319

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, петок - 23.03.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 2.039,56 540,70 Главен индекс на Белградската берза МБИД CROBEX 1.920,58 1.799,71 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 122,24

SASX 10 -0,19% -0,46% 762,95

-0,05% SOFIX 309,82 -0,15% ATHEX

-0,38%

768,44

Главен индекс на Љубљанската берза

BELEX15 DOW JONES 540,70 13.031,91

-0,46% -0,11%

18.527,50

31,77$/унца

2.052,50

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

8.378,50

2.400 2.400 2.400

ATHEX 2.200 2.200 2.200 768,44 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

-0,60%

FTSE 100 5.825,07

-0,35%

1.800 1.800 1.800

-0,11% -0,36% SWISS

DOW JONES

6.224,73

Главен индекс на Белградската берза 647,75$/бушел

S&P 500 1.395,24

Главен индекс на Љубљанската берза

549,00 13.031,91

1.055,00

-0,55% 65.725,90 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 2.013,00

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX CAC 40 852,53

3.451,70

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

-1,11%

-0,60%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

+0,96%

17.361,70 FTSE 100

5.825,07

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 6.956,15

+18,08%

-0,36%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

-0,60%

+3,82%

5,71

104104 104 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА 105.66$/барел

BRENT 124.17$/барел

-7,77%

-0,35%

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза Цинкарна

93,00

+3,33%

3.751,00

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

23.03.2012

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +3,00% 4.635,00

-1,14%

СРЕБРО 31,77$/унца

БАКАР 8.378,50

ПРИРОДЕН ГАС 2,31/ММБТу

ЗА ЗАТОПЛ.

319

МЕТАЛИ

+0,83% +1,36% +1,10%

НИКЕЛ

18.527,50

АЛУМИНИУМ 2.052,50

ЧЕЛИК 520.00$/унца

+1,81% +0,44%

+0,0% +0,4% /

ПЧЕНКА 645,50$/бушел

ПЧЕНИЦА 647,75$/бушел

КАФЕ 1.76/бушел

СУРОВИНИ

+0,31% +1,73% -0,57%

КАКАО

2284.000$/бушел

ШЕЌЕР 27,25

СОЈА 1350.25$/бушел

-0,04% +3,45% -0,35%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

ПКБ NIKKEI 225 HANG SENG ЗК Пелагонија +3,00% 2.267,00 10.011,50 20.668,80 Кјуби +2,91% 318,00 Индекс на најголемите јапонски компании Индекс на најголеми компании котирани на берзата Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза Топлификација +1,33% во1.900,00 котирани на Хонг Конг швајцарскиот пазар на капитал Телеком +0,89% 525,00

-0,40%

1656.10$/унца

+0,29% +0,84%

+15,50%

SWISS Нова кредит.

-0,36% -0,40% -3,70% 6.224,73 -2,82%

.

DAX Заваровалница 6.956,15 13,00

-0,35%

17,44

20,23 FTSE 100 5.825,07БЕРЗА ЉУБЉАНСКА

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Горење

-1,37%

-0,16%

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

SWISS 6.224,73

108108 108

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Профицио

Славо.инвес ЕВРОПА -7,66% ИНДЕКСИ

Валамар

CAC 40 3.451,70

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

АИК банка -3,73% BRAZIL BOVESPA

Агробанка

1.550,00

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 67,55

-1,11%

112112 112

ЗЛАТО

Филип Морис +1,67% NASDAQ +0,48% -0,11% +0,03% 3.064,24

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

18,42

-1,14%

116116 116

Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

DOW Соја JONES Протеин

BRAZIL BOVESPA -0,55% -0,16% 65.725,90 АЗИЈА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

ATHEX 768,44

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 10.011,50 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 20.668,80 ДЕН ДО 15Ч.

Главен индекс на Сараевската берза 27,25

1350.25$/бушел

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Фима Проприус

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

120120 120

+0,44%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

+0,03% S&P 500 -0,40% 1.395,24

NASDAQ 3.064,24

SASX 10 ШЕЌЕР 762,95

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

DAX13.031,91 Заеднички индекс 30 6.956,15

+0,44%

2284.000$/бушел

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

-0,38%

BELEX15 ПЧЕНИЦА 540,70

-0,16% +0,63%

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

SBITOP 583,76

+0,03% -0,47%

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 65.725,90 309,82

-0,38%

SBITOP 583,76

CROBEX КАФЕ 1.799,71 1.76/бушел

-0,46% +1,73% SOFIX СОЈА -0,55% -0,57% 309,82

-0,04% -0,47% +3,45% +0,63% -0,35%

645,50$/бушел

3.000 3.000 3.000

на пазарот на јавно поседувани друштва

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ +0,31% РЕГИОН

ПЧЕНКА

SASX 10 762,95

берзата, без финансиски компании

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

124124 124

520.00$/унца

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

-0,55% -0,55%

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

CAC 40 3.451,70

1656.10$/унца

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградската компании котирани на Њујоршка берза

CROBEX S&P 500 1.799,71 1.395,24

2.600 2.600 2.600

Главен индекс на Атинската берза

NASDAQ 3.064,24

НИКЕЛ 2.900 2.900 2.900

-0,15%

ОМБ ОМБ ОМБ

-0,05%

+0,83%2.700 +0,0% 2.700 2.700 АЛУМИНИУМ 2.400 2.400 2.400 2.500 2.500 2.500 СРЕБРО МБИ 10 +1,36% +0,4% 2.200 2.200 2.200 2.300 2.300 2.300 -0,19% 2.039,56 +0,63% 2.000 2.000 2.000 2.100 2.100 БАКАР ЧЕЛИК МБИД +1,10%2.100 / -0,05% 1.800 1.800 1.800 1.900 1.900 1.900 1.920,58 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12 ОМБ +0,44% -0,15% 122,24 МБИ 10 е составен од 10 најликвидни акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

-0,47%

ЗЛАТО

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 583,76

МБИД МБИД 3.100 3.100 3.100МБИД МЕТАЛИ

-0,19%

2.800 2.800 2.800

Главен индекс на Сараевската берза

-0,55%

обуката исто така придонесува и за подобрување на личното однесување. „Интересот за оваа обука произлезе од интересот за лична надградба и ми даде многу информации, кои ќе ги применам во односите со другите. Сигурно дека нешто од ова предавање ќе помогне во надминувањето на некои ситуации кои не се пожелни“, изјави Николина Јаќоска, бренд-менаџер во Бадел. На Фросина Денкова, специјалист за развој на кадри во Телеком, обуката ќе & користи за да ја зголеми свесноста за различноста на луѓето. „Кон секој од нив треба да се има различен пристап ако сакаме да имаме конструктивна заедничка соработка“, додаде таа.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

-1,11%

Соја Протеин

549,00

+1,67%

Филип Морис

1.055,00

+0,48%

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

WWW.KAPITAL.MK

12 INTERVIEW

Само нови преработувачки капацитети ќе го зголемат земјоделското производство Само отворањето нови производствени капацитети може да поттикне зголемување на земјоделското производство. Наместо државата да привлекува капитал во откупни центри, треба да се насочи кон компаниите, бидејќи само со извоз на производи со додадена вредност може да се намали трговскиот дефицит, посочува професорот Анакиев INTERVIEW Александра Спасевска spasevska@kapital.com.mk

З

а 20 години драстично се намалени обработливото земјоделско земјиште, производството на некои од главните земјоделски култури, а с$ повеќе се зголемува увозот на храна. Ова се главните забелешки во анализата за состојбите во македонскиот аграр во последните 20 години, која ја изработи професорот Анакиев. Според него, на земјоделството итно му треба нова стратегија за развој, од која ќе произлезат конкретни мерки и чекори за подобрување на поразителните податоци. Работите на анализа за состојбите во аграрот во последните 20 години. Што покажуваат бројките, во која насока се движи македонското земјоделство? Во изминатите 20 години вкупната економија многу лошо се менаџираше и Македонија не успеа да се снајде во новиот систем. Дваесет години не е мал период, но не е ни долг и затоа, за овој период не може категорично да се каже дека македонското земјоделство не се развило. Има раст, но не колку што треба. Ако се водеше соодветна аграрна политика за овие 20 години, резултатите ќе беа далеку подобри. Анализата на состојбите покажува дека ние во изминатите 20 години сме изгубиле 155.000 хектари обработлива површина. Тоа значи дека секоја година трајно се пренаменуваат и се губат 7.750 хектари обработлива површина. Тоа се трајно изградени објекти, кои се неповратни за земјоделството. Обработливите површини се намалени од 664.000 хектари во 1991 година на 509.000 хектари до 2010 година. Грлата добиток се намалени од 325.000 на 278.000 во 2010 година. Единствено е зголемен бројот на трактори, од 46.000 на 69.000. Зголемен е бројот на производните субјекти, односно на земјоделските претпријатија. Во 1991 година постоеја големи земјоделски комбинати, кои сега се раситнија на 192 земјоделски претпријатија, а зголемен е бројот на индивидуални земјоделци, што значи дека има тренд на раситнување на земјоделските стопанства. Пред 20 години биле регистрирани 28.000 работници во земјоделството, а сега се 3.387. Обработливата површина по субјект била 4,1 хектар, а сега е 2,6 хектари. Земјоделската површина по жител била 0,65 хектари, сега е 0,54

хектари, а обработливата површина од 0,33 се намали на 0,25 хектари. Влошена е и структурата на обработливите површини, освен што е намалена на 76,7%. Ораниците се намалени на 75%, овошните градини на 60%, лозјата на 60%, ливадите исто. Ова се податоците кои реално и точно покажуваат во која насока се движи македонското земјоделство во последните 20 години. Во последните пет години Владата дава субвенции за поддршка во земјоделството. Според Вашата анализа, дали има ефекти од исплатената поддршка и кои се тие? Прво мора да се направи разграничување. Тоа не се субвенции, туку е финансиска поддршка во земјоделството. Тоа е модел на Европската унија, ние сме го прифатиле. Тие средства не се наменети исклучиво за земјоделско производство. Има посебни средства кои се наменети за инвестиции, за купување насади, трактори итн. Тоа е финансиска поддршка за доходот на земјоделците да се доближи до просечниот доход на градската класа. Периодот од 4-5 години не е доволен за да се видат структурни промени. На ЕУ & требаа 30 години за да стане сериозен играч на пазарот на храна. Ние треба да бидеме благодарни што нашата сиромашна земја дава и толку за земјоделците, при што земјоделецот тука има право да ги троши на што сака, односно дали да си купи кола, да оди на одмор или нешто друго. Во последните неколку години драстично се намалува земјоделското производство во сите гранки, освен кај зеленчукот и кај овошјето, што е алармантно. Како може да се запре негативниот тренд? Според мојата анализа и според официјалните статистички податоци, производството на пченица во последните 20 години е намалено од 293.000 тони на 243.000 тони, на пченка од 141.000 на 127.000 тони. Намалување на производството има и кај другите индустриски култури. Има експанзија кај тутунот и кај градинарството. Производството на домати е зголемено од 142.000 на 168.000 тони, на пиперки од 141.000 на 168.000 тони, на јаболка од 96.000 во 2006 година на 121.000 тони во 2010 година. Опаѓање има кај крушите, праските, грозјето. Зголемено е производството на млеко од 235 на 347 милиони литри, а на сите видови месо е намалено од 28.000 на 25.000 тони. Производството

БОРИС АНАКИЕВ

универзитетски професор

на јајца бележи раст од 330.000 на 336.000. Меѓутоа, вкупното земјоделско производство бележи пад, пред с$ од 2006 година, од кога почнаа да се делат субвенции, бројки коишто не може да се оправдаат лесно. За да се промени состојбата, неопходно е да се донесе нова стратегија за развој на земјоделството, бидејќи оваа што сега ја имаме не е планирана врз база на реалните капацитети и можности, односно содржи само искажани желби, без некаков конкретен план како може да се реализираат. Конкретно, кои мерки треба да се преземат и во која насока треба да се изработи новата стратегија? Има многу работи што треба да се променат. Мора да се заштити земјоделското обработливо земјиште, да се најдат механизми за да нема толку големо опаѓање и да се спречи раситнувањето на земјоделските површини. Окрупнувањето мора да се поттикнува со создавање задруги и кооперативи, меѓутоа малку погрешен тек имаат кооперативите, кои се оформуваат само за набавка на репроматеријали и положба. Треба да се стимулира интеграција на површините. Создавањето задруги веќе е невозможно, тоа е

минат процес. Овие задруги сега се на доброволна основа. Државата да најде механизми да ги стимулира создавањето и кооперативите. Мислите дека може да се реализира проектот на Министерството за земјоделство за окрупнување на земјоделското земјиште? Се работи за процес на комасација, стабилизирање на состојбите. Значи, ги имате сите површини на сите земјоделци во селото по класи и треба да се групираат во една целина. Но, проблемот е тоа што при размена на земјиштето некој мора да ја плати разликата во цената, според бонитетот на земјиштето. Без конкретен паричен надомест никој нема да сака да го применува моделот и затоа, сметам дека без тоа нема да биде успешен. Но, перспективата на окрупнување на земјиштето и правење задруги е единствен начин за заживување на земјоделството. С$ повеќе се зголемува и дефицитот во трговската размена со храна. С$ повеќе увезуваме прехранбени производи. Што треба да се направи за да се промени овој тренд? Наместо да привлекува капитал за откупни центри, државата треба да почне да привлекува капитал за прехранбената индустрија. Развиената прехранбена индустрија ќе си го развие и примарното производство, бидејќи & треба суровина. Тука се отвора и прашањето со Агрокор. Ние стимулираме еден монопол на откуп од соседна земја која бара евтина суровина. Неговиот интерес во тоа е очигледен, меѓутоа нашиот не. Тука еден човек диктира една цена и монополски услови на пазарот. Затоа, потребно да се стимулира влегување на капитал во прехранбената индустрија, бидејќи тоа е единствениот начин да се развие земјоделството. Имаме погрешна политика со градењето откупни центри. Податоците се поразителни. Храната во извозот на Македонија во 1991 година учествувала со 48%, а во 2010 година со 59,6%, додека во увозот во 1991 година учествувала со 68,8%, а во 2010 година со 81,7%. Тутунот во 1991 година учествувал со 45% во извозот, а во 2010 година со 22,4%, а во увозот од 16,3% во 1991 година паднал на 3,6% во 2010 година. Извезени живи животни има 18,6% во 1991 година, а во 2010 година само 1,2%. Кај житото и преработките од жито сме извезувале 2,8%, а сега 14,6% од вкупната храна. Овошје, зеленчук и нивни преработки во 1991 година сме извезле 36,4% како учество во храната, а во 2010 година 55,1%. Кај увозот во 1991 година 51,7% сме увезле овошје и зеленчук, а сега 12,2%. Наскоро се очекува повторно рестартирање на Сведмилк, за кој е заинтересиран турски и домашен инвеститор, а холандскогерманската групација Фрисланд Кампина ја купува ИМБ Млекара Битола. Како ќе влијае сето тоа врз млечната индустрија? Првата опасност од ваквите промени е да се зголеми увозот на сурово млеко. Кај нас има големи капацитети за производство на млеко, но имаме недостиг од суровина за преработка. Во 2010 година сме произвеле 347 милиони литри млеко, што е помалку од вкупните капацитети во Македонија за производство на млеко. Постои опасност оние капацитети што тие ќе ги изградат да произведуваат со увезено млеко, што од друга страна, и не е толку страшно, бидејќи тоа на крајот ќе бидат производи од Македонија. Иако најавуваат и инвестиции во фарми, не знам со што ќе ја хранат стоката, бидејќи кај нас сточната храна е скапа. Ширењето на краварските фарми е строго поврзано со обработлива површина. Влезот на инвеститорите може да поттикне зголемување на производството на сурово млеко, но во ограничена количина. Мора да се зголеми приносот по крава. Иако е зголемен на 2.800 литри од 1.300 литри по крава во 1991 година, сепак, не е доволно. Во годинашната програма за субвенционирање зголемена е поддршката за сточарството и за градинарството. Дали сметате дека поддршката е зголемена во вистинска насока и кои гранки треба повеќе да се субвенционираат? Повеќе треба да се субвенционираат оние гранки кои може да ги искористат природните предности на Македонија. Тоа се градинарство, лозарство, овоштарство, ситно сточарство, овчарство и донекаде краварство. Минимална поддршка би дал за живинарството и за свињарството, бидејќи тоа се шпекулативни гранки, зависи каква е цената на пазарот. Ним не им е потребна земја и доволно е за нашиот пазар да може да се произведе. За жал, ние увезуваме многу големи количини месо од живина. Проблем е кај нас што Владата нема анализа за ефектите кои досега ги дале субвенциите и врз база на таа анализа да се дадат насоки и да се прават споредби.

WWW.KAPITAL.MK

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

БАЛКАН 13

Словенечката влада крати трошоци почнувајќи од себе

47,4%

од БДП е јавниот долг на Словенија (16,8 милијарди евра) работа. Условите за добивање надоместоци ќе бидат построги, а единствени правила ќе важат за целиот јавен сектор - ќе се намалат отпремнините, дневниците ќе бидат преполовени, а ќе се намалат и трошоците за превоз. Се воведуваат и помали привилегии за работа во странство, како што е бришење на додатокот за далечината и сложеноста на работата во странство. На крај, словенечката влада ќе воведе и нови правила за систематизација на работните места во јавната и во локалната управа, како и во судството. Јанша планира да го ограничи бројот на потсектори, а ќе го определи и рокот во кој ќе мора да се воспостави и една нова структура на јавната администрација, што ќе биде најверојатно за една година.

За да го намали буџетскиот дефицит и да ги стабилизира јавните финансии, премиерот на Словенија, Јанез Јанша, планира да воведе низа мерки за штедење, почнувајќи со кратењето на платите и бенефициите на сите државни службеници

З

а да се намалат трошоците во јавните финансии, словенечката влада, на чело со премиерот Јанез Јанша, почна прво да ја крати и да ја уредува јавната администрација. Први на удар беа платите на јавните службеници - министрите, членовите на владата, парламентарците, судиите и претседателот на државата, кои ќе се намалат за дури 6%. Во однос на претходниот мандат пак, платите на овие функционери ќе се намалат за 10%. Јанша одлучи целосно да ги укине привилегиите на сегашните и на поранешните државни службеници, односно по завршувањето на мандатите политичарите повеќе нема да добиваат надоместоци за период од 12 месеци, туку само за шест месеци. Државните службеници кои се ангажирани и на други работни позиции, на пример министрите кои истовремено предаваат и на факултетите, повеќе нема да имаат право на надомест. Со новите мерки се уредуваат и останатите бенефиции, како што се пензиите и пензиските додатоци. к

о

м

е

р

ц

и

ј

Непопуларни мерки

Словенечките медиуми пишуваат дека владата на Јанша, за да го намали буџетскиот дефицит и да ги стабилизира јавните финансии, предлага низа непопуларни мерки, како укинување на два неработни дена (празници) во годината, пензионирање на голем број вработени од јавната администрација, намалување на бенефициите за невработени и за родилки. Словенечкиот министер за финансии, Јанез Шуштершиќ, минатата недела изјави дека владата сака Парламентот што побрзо да го усвои ребалансот на буџетот за оваа година со мерките за штедење. „Буџетскиот дефицит оваа година не смее да надмине 3%“, рече Шуштершиќ за словенечкиот бизнис-весник „Финанце“, додавајќи дека крајно време е владата да почне да делува на стабилизација на јавните финансии и намалување на дефицитот, за да се покаже како веродостојна пред Европската унија (ЕУ). Словенечката влада планира да ги усогласи мерките за штедење и ребалансот на буџетот до средината на април, а истовремено треба да се договори и со синдикатите за нивните барања.

Јанша бара поголема одговорност од банките

П

оради „кредитниот грч“ во кој се наоѓа словенечкото банкарство, како и неликвидноста и финансиските тешкотии со кои се соочуваат поголем број од компаниите, словенечката влада побара поголема одговорност од банките. По кризниот состанок за финансии и монетарна политика на словенечкиот Парламент, во формалниот заклучок Јанша побара од банките да се потрудат да го зголемат кредитирањето на компаниите, за да се сочуваат работните места. Новите мерки значат и целосна забрана за вработување во јавниот сектор. Можни се отстапки, но со претходна согласност од повисоките органи. Словенечката влада ќе донесе одлука за намалување на надоместоците поврзани со нивната а

л

е

н

о

г л

а

с

Словенечкиот премиер, Јанез Јанша, се надева дека преку строгите мерки за штедење до крајот на годинава ќе го преполови буџетскиот дефицит, кој сега е 6% к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

14 СВЕТ

WWW.KAPITAL.MK

ФЕД е најпрофитабилна банка на светот

А

> БРОЈКА

мериканската централна банка ФЕД ја заврши минатата година со 77,4 милијарди долари добивка, што е помалку во споредба со 2010 година, кога банката, на чие чело стои Бен Бернанке, работеше со добивка од 81,7 милијарди долари. До пад на добивката на ФЕД дојде поради тоа што некои обврзници, хартии од вредност кои ги поддржуваат хипотеките или должничките записи кои се собираат уште од кризата во 2008 година банката ги продаде или некои од нив не достасаа. Но, ФЕД во 2011 година, сепак, оствари поголема нето-добивка од петте најголеми американски банки, ЈП Морган Чејс, Банката на Америка, Ситигруп, Велс Фарго и Голдман Сакс заедно, што беше доволно за Си-ен-ен да ја прогласи за најпрофитабилна банка на светот.

689

нови странски инвеститори лани привлече Франција. Тие отворија нови 27.958 работни места, пренесува францускиот весник „Ла трибин“. Странските инвеститори сакаат да инвестираат во Франција поради високата продуктивност, посебно во фармацевтскиот, хемискиот, железничкиот и во аеронаутичкиот сектор.

Епл е највреден бренд, Фејсбук го нема во првите 100

А

мериканскиот технолошки гигант Епл го надмина Гугл и стана највреден бренд во 2012 година според рангирањето на 500 највредни брендови на компанијата Бренд фајненс. Брендот Епл моментално вреди над 70 милијарди долари, додека Гугл се проценува дека вреди 47,5 милијарди долатри. Меѓу десетте највредни брендови на светот се наоѓаат осум американски и по еден јужнокорејски (Самсунг) и еден британски (Водафон). Интересно е тоа што минатата година Епл беше на второ место, со вредност од 29,5 милијарди долари, што значи дека за една година ја зголеми вредноста на својот бренд 2,5 пати. Фејсбук, од друга страна, се искачи погоре на листата за 181 место, но не успеа да се најде меѓу првите 100.

Светската банка и Еврогрупата добиваат нови челници Според досегашните прогнози, но и според непишано правило, на чело на Светската банка ќе стои Американец, во случајов Лери Самерс, поранешниот директор на Националниот економски совет на Обама. Васе Целеска

celeska@kapital.com.mk

О

в а а го д и н а ќе се с л у ч ат д в е назначувања во врвот на светската економска политика. Жан-Клод Јункер би можел да се повлече од местото претседател на Советот на министрите за финансии во еврозоната, т.н. Еврогрупа, а сегашниот претседател на Светската банка, Роберт Зелик, најави дека ќе ја напушти должноста по истекувањето на мандатот на 30 јуни. Лобирањето за овие позиции веќе одамна почна. Според досегашните прогнози, но и според некое непишано правило, на чело на Светската банка повторно ќе стои Американец, во случајов Лери Самерс, поранешен директор на Националниот економски совет на претседателот Обама. Европејците Волфганг Шојбле, Оли Рен и Марио Монти ќе се натпреваруваат за местото шеф на Еврогрупата. Eден од кандидатите за наследник на Јункер е i германскиот министер за финансии, Волфганг Шојбле. Канцеларот Ангела Меркел

веќе лобира кај европските колеги за својот министер. Шојбле пред неколку денови изјави дека наследникот Еврогрупата треба да биде човек од земјите со најдобар кредитен рејтинг: Луксембуг, Финска, Холандија и Германија. Премиерот на Луксембург, Жан-Клод Јункер, на последниот состанок на врвот на ЕУ, на почетокот од март, изјави дека има намера во 2012 година да се повлече од претседател на Еврогрупата. „Едноставно, станува збор за проблем со времето. Со оглед на кризата, едвај стасувам да си ја завршам работата во Луксембург“, изјави Јункер. Тој и претходно кокетираше со своето повлекување од оваа позиција, на која се наоѓа од 2005 година, па многумина сметаат дека не би било чудно и да продолжи со досегашната работа. Самиот изрази желба на негово место да дојде италијанскиот премиер Марио Монти. Но, Монти пред медиумите одговори со прашање: „Дали навистина верувате дека еден италијански премиер има време да ја води групата земји од

Поранешниот економски советник на Обама е главен кандидат за претседател на Светската банка еврозоната?“. Како кандидат за ова место се споменува и сегашниот комесар на ЕУ за фискални прашања, Оли Рен. Неговата земја, Финска, има највисок кредитен рејтинг, ААА, а во кризата соработуваше со министрите за финансии од еврозоната, што во очите на многумина го прави достоен кандидат.

Нов претседател на Светската банка до 20 април

Светската банка треба да назначи нов претседател до 20 април, кога започнува нејзиното полугодишно собрание. Управниот совет го одреди 23 март како рок за поднесување на кандидатурите и планира да избере нов претседател на пролетното собрание. Изборот на новиот претседател започна откако минатата недела сегашниот претседател, Роберт Зелик, најави дека ќе замине од должноста по истекувањето на мандатот на 30 јуни. Должноста претседател на Светската банка од нејзиното основање во 1946 година ја вршат Американци. На Европејците пак, им припаѓа местото главен

Моменталниот министер за финансии на Германија најверојатно ќе биде нов претседател на Еврогрупата директор на Меѓународниот монетарен фонд. Еден од кандидатите за шеф на банката е и американскиот економист Џефри Сакс, кој самиот откри дека за функцијата официјално е номиниран. Сакс (57 години) во моментов е директор на институт на Универзитетот Колумбија и специјален советник на главниот секретар на Обединетите нации, Бан Ки-мун, во врска со милениумските развојни цели. Од друга с трана, интернет-с траницата з а обложување Педи пауер (Paddy Power) прима влогови и се обложува на шансите кој ќе биде новиот претседател на Светската банка. Во моментов изгледите се на страната на економистот од Харвард и бивш советник на Обама, Лери Самерс, бидејќи уште кога ја напушти функцијата во Белата куќа се шпекулираше дека тоа го прави за да застане на чело на Светската банка. Интересно е што оваа обложувалница точно го предвиде изборот на Кристин Лагард на чело на ММФ. И јужноафриканските земји имаат свој кандидат за претседател на Светската банка, а тоа е нигериската министерка за финансии, Нгози Оконџо-Ивеала.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 26.03.2012

15

ФЕЉТОН

07 Подемот

ХАОТИКА: МЕНАЏИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ ВО ТУРБУЛЕНТНИ ВРЕМИЊА

Почитувани читатели, читател дневниот весник К Капитал апитал ви в ја претставуа “Хаотика“, едно од најзначајните дела на светскиот маркетинг гуру, Филип Котлер, издадено и во мај, 2009 година. Котлер заедно со својот јот соработник Џон Џ Каслионе ја напиш ша оваа ккнига во екот на светската економска криза и постави насоки за тоа како треба да се развиваат бизн напиша бизнисите во “новата економска нормалност“. Дознајте како о “Хаотика“ може да ви помогне да ги и лоцирате лоцираате изворите на турбуленцијата во бизнисот; како да подготвите сценарија за одговор на турбулентниот турбулентн хаос; како да развиете стратегии за долгорочна отпорност орно кон турбуленции; како да изградите флексибилност фл во компаниските биланси, буџети и стратегии и уште многу корисни бизнис алатки за водење бизнис во денешниот хаотичен свет!

ОМСКА ФАЗА Д НОВА ЕКОНОМС А 1: СВЕТОТ ВЛЕЗЕ ВО ЕДНА ВА ГЛАВ

ВО СВОЈАТА КНИГА „ГЛОБАЛНОСТА: НАТПРЕВАРУВАЊЕ СО СЕКОГО ОД СЕКАДЕ ЗА СE“

ХАРОЛД СИРКИН ПИШУВА: амислете 100 компании од поранешните земји од третиот свет со еден вкупен приход мерен во илјадници милијарди долари - поголем од вкупниот економски аутпут на многу земји - како се натпреваруваат со американски и со европски компании за простор на светската сцена. Замислете неколку стотици вакви компании. Сега замислете илјадници. Вие гледате во иднината кога американските, европските, јапонските компании и компаниите од другите зрели пазари ќе се натпреваруваат не само едни со други, туку со кинеските компании и со висококонкурентните компании од секој агол од светот: Аргентина, Бразил, Чиле, Египет, Унгарија, Индија, Индонезија, Малезија, Мексико, Полска, Русија, Тајланд, Турција, Виетнам и места што никогаш не би ги очекувале“.

З

на другите

Почна ново поглавје во историјата на глобалната економија, поглавје во кое САД и во помал степен Европа повеќе нема да ги играат своите претходни доминантни улоги. Со години е во тек еден процес на прераспределба на парите и моќта во светот, настрана од САД и Европа, а кон земјите богати со ресурси и индустријализираните земји во подем во Азија и во другиот дел од новиот свет. Финансиската криза од 2008 година само го забрза процесот

Ф

арид Закарија од „Њузвик“ (Newsweek) ело квентно зборува за новата американска загриженост: „Американската анксиозност извира од нешто многу подлабоко, едно чувство дека низ светот се одвиваат големи и револуционерни сили. Во речиси секоја индустрија, во секој аспект на животот се чувствува како обрасците од минатото да беа испревртени. „Вителот е крал со тоа што го истера Зевс“, напиша Аристофан пред 2.400 години. И - за првпат во живото сеќавање - се чини дека САД не го води главниот збор. Американците гледаат дека се појавува еден нов свет, но се плашат дека тоа е свет што се оформува во далечни земји и од странци“. Тоа што Закарија го нарекува „подем на другите“ (rise of the rest) сведочи за турбуленцијата и за хаосот предизвикани од страна на најубедливите нови сили - новите пазарни сили во светот што се појавуваат, особено земјите БРИК (Бразил, Русија, Индија, Кина) и земјите од Средниот Исток, кои се богати со готовина. Закарија

понатаму пишува дека светот сега влегува во „третата голема промена на силите во модерната историја“: „Првата беше подемот на западниот свет, околу 15 век, што го направи светот таков каков што го знаеме сега - науката и технологијата, трговијата и капитализмот, индустриската и земјоделската револуција. Исто така, тоа доведе до продолжена политичка доминација на земјите од западниот свет. Втората промена, која се случи во последните години на 19 век, беше подемот на САД. Откако се индустријализира, наскоро стана најмоќната земја во светот, посилна од која било слична комбинација на други земји. За последните 20 години статусот на Америка на суперсила во секоја област беше во голема мера неспорен, нешто што никогаш пред тоа не се случило во историјата, барем откако Римското Царство доминираше со познатиот свет пред 2.000 години. Во текот на овoj „pax Americana“ глобалната економија драматично се забрза. И таа експанзија е двигателот што стои зад третата голема промена на моќта во модерната ера - подемот на другите“.

Ф

Кинеските инвестиции го спасуваат светот

ИЛИП КОТЛЕР, кого многумина го сметаат за татко на модерниот маркетинг, е еден од светските најистакнати експерти за стратешката практика на маркетингот и беше прогласен за прв лидер во маркетиншка смисла од страна на Американската маркетиншка асоцијација. Како истакнат професор по меѓународен маркетинг на Факултетот за менаџмент Келог на Универзитетот во Нортвестерн, Котлер истражува во стратегискиот маркетинг, иновацијата, потрошувачкиот маркетинг, деловниот маркетинг, маркетингот на услуги, дистрибуцијата, електронскиот маркетинг и општествениот маркетинг. Беше консултант во Ај-би-ем, Бенк оф Америка, Мерк, Форд, Џенерал електрик, Ханивел и во многу други компании. Живее во Гленко, Илиноис. ОН А. КАСЛИОНЕ е еден од најстручните светски бизнисстратези, којшто работи како советник на бројни компании на големи и средни пазари и којшто спроведе стратегии за развивање глобален бизнис во 88 земји на шест континенти. Тој е основач, претседател и главен извршен директор на ГПЦ Бизнис капитал ЛЛЦ, консултантска фирма за интеграции и аквизиции. Живее во Лејк Форест, Илиноис.

Џ

Како последица на глобалната финансиска криза, која следуваше по истовремениот пад на светските берзи во октомври 2008 година, Кина на почетокот се прокламираше себеси како релативно непогодена. Иако, како што поминуваа неделите и стана очигледна длабоката зависност на кинескиот пазар од САД и од Европа, брзорастечкиот пазар на Кина нагло забави. Лидерите на кинеската влада беа принудени да донесат свој сопствен економски план за поттик, вреден 585 милијарди долари. А потоа, неколку недели подоцна, во едно храбро покажување на својата

нова економска сила, кога лидерите на врвните 20 економии во светот присуствуваа на еден итен состанок во Вашингтон за да дискутираат за реформа на светските финансиски пазари и да добијат приврзаност од најголемите економии со цел да се одвојат пари за еден предложен фонд за итни заеми на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) за земјите во неволја, делегатите на Пекинг се спротивставија на повиците земјите во развој да придонесат во фондот. Наместо тоа, Кина се ангажираше земјите во развој - особено за себе - да имаат поголемо влијание во ММФ и во другите глобални тела. Многу аналитичари веруваат дека зголеменото влијание во ММФ може да биде цената за Пекинг да придонесе во фондовите. Кина, моментално четврта најголема економија во светот (податокот е од 2009 година – н.з.), со најголеми девизни резерви, исто така, не ги криеше своите аспирации за еден нов финансиски светски поредок врз кој помалку ќе доминира САД и нивната валута. Со своите 1.900 милијарди долари во девизни резерви, Кина и другите земји што се членки на Азискоевропскиот собир (Asia-Europe Meeting - ASEM) направија планови да основаат фонд од 80 милијарди долари до средината на 2009 година за да им помогнат на земјите во својот азиски двор да се соочат со проблемите со ликвидноста - план што веќе беше договорен во мај 2008 година од страна на АЅЕМ. И со поголемиот дел од тие пари што доаѓаат од Кина таа ќе има способност да располага со поголема моќ. Земјите на БРИК и на Средниот Исток сега ја стабилизираат глобалната економија како што потрошувачката во овие водечки нови пазарни економии продолжува да го неутрализира забавувањето во САД и на Европа. Во текот на турбулентните месеци од 2008 година, кога американските и европските банки тонеа во едно цунами на финансискиот пазар, неколку водечки финансиски институции во Европа и во САД избегнаа банкрот кога беа направени инвестиции од страна на разни средноисточни кралства и од страна на кинеската влада.

Компаниите од земјите во развој ги победуваат американските

И додека бројот на компании што потекнуваат од земјите во развој кои се појавија на ранг-листата на „Форчн“ (Fortune) со глобалните 500 најголеми фирми во светот продолжува да расте, САД имаше 153 компании на оваа листа во 2008 година, во споредба со 162 во 2007 година - нивниот најлош ефект за повеќе од една деценија. Компаниите од сите други земји агресивно ќе го пробиваат својот пат во Fortune Global 500 преку своите преземања, на пр. Бадвајзер, на водечките западни компании -

Стабилниот и релативно брз пораст во Кина сам по себе е важен придонес за меѓународната финансиска стабилност и за светскиот економски пораст.

ХУ ЏИНТАО, претседател на Кина

сочни купувања со своите искусни глобални и локални менаџерски тимови и своите установени глобални марки. Компаниите од пазарите во развој, како што се Петробрас и Инбев (InBev) од Бразил, Газпром и Северстал од Русија, Рилајанс и Тата од Индија и Леново и Хуавеј (Huawei) од Кина ќе ги зголемат турбуленцијата и револуциите. Овие компании растат со рекордно темпо. Темпото со коешто купуваат западни фирми ќе се зголеми како што глобалната рецесија повеќе ќе ги коси компаниите во Северна Америка и во Европа отколку тие во економиите што се во развој. Всушност, во 2008 година бројот на компании од земјите во развој што се појавуваат на списокот на Fortune Global 500 изнесуваше 62, повеќето од земјите на БРИК, во споредба со 31 компанија во 2003 година, и тој број брзо ќе се зголемува. Врз основа на моменталните трендови, компаниите од пазарите што се појавуваат ќе претставуваат една третина од списокот на „Форчн“ во рок од десет години. Компаниите од земјите во развој ќе продолжат д а го корис тат хао сот пр едизвикан од преместување на рамнотежата на економска и на политичка моќ во светот. Овие крајно амбициозни и агресивни компании ќе направат с$ што можат за да ги победат конкурентите од развиените економии, затоа што во развиените економии може да се добие најголем профит. Овие растечки компании што се појавуваат од далечните земји со глобални аспирации ќе направат с$ што можат за да создадат толкав хаос колку што е потребно за да стават сопки или да ги откупат компаниите што се на заминување од развиениот свет за да се изедначат на игралиштето на конкуренцијата.

(Продолжува) Во утрешниот број: Во Хаосот конкуренцијата станува хиперконкуренција. Кои се стратегиите и тактиките за револуција во вакви услови?

К О

М

Е

Р

Ц

И

Ј

А

Л

Е

Н

О

Г Л

А С

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP

...Za da znaeme pove}e! I samite da si pomogneme...

објавува

РАБОТИЛНИЦА

АЛТЕРНАТИВНИ НАЧИНИ НА ФИНАНСИРАЊЕ НА ВАШИОТ БИЗНИС 20.04.2012

ЦЕЛ НА РАБОТИЛНИЦАТА Е УЧЕСНИЦИТЕ ДА СЕ ЗДОБИЈАТ СО ЗНАЕЊЕ ЗА: 1. Методи на вреднување (валуација) на компанијата; 2. Структурирање на зделка (deal) со инвеститор; 3. Типови на договори (term sheets) и клаузули кои се користат при преговарање со инвеститор; 4. Стратегии за излез од компанијата (exit strategies); 5. Извори на финансирање за вашиот бизнис според потребите на компанијата

РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Сопственици на компании; Извршни директори на компаниите; Финансиски менаџери; Вработени во останати високи позиции

во компаниите

ПРЕДАВАЧ НА РАБОТИЛНИЦАТА Е: БЛАЖ КОС

Ja menaxira Mre`ata na biznis angeli vo Slovenija i Fondot na biznis angeli vo Slovenija od 5,4 milioni evra. Aktivno e involviran vo pretpriemni{tvoto preku tesna sorabotka so Mre`ite na biznis angeli vo regionot, tehnolo{kiot park vo Slovenija i Ven~r Kapital Fondovite od regionot. Toj e avtor na eden od naj~itanite biznis blogovi vo Slovenija www.blazkos.com.

Видео врска со г-дин БРАНКО ДРОБНАК, кој има инвестирано во повеќе компании во Словенија и е член на бордот на бизнис ангели на Словенија. Сите заинтересирани за учество на работилницата можат да се пријават најдоцна до 18 априр 2012 година.

Работилницата ќе се изведува на српски јазик, а материјалите ќе бидат на македонски и англиски јазик. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова, Бобан Ѓорѓиевски akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

18 APRIL - SPECIJALEN PRILOG

EDUKACIJA EDNA DECENIJA PODOCNA: [TO DONESE BOLOWSKIOT PROCES VO MAKEDONSKOTO VISOKO OBRAZOVANIEPOLESNA PROODNOST ILI I POGOLEM KVALITET? STUDENTI NA MAKEDONSKI NA^IN- DIPLOMA VO RAKA, NO NE I “MEKI” VE[TINI POLESNO DA SE NAJDE RABOTA. IZVE[TAJOT NA SVETSKA BANKA OTKRIVA PORAZITELNI PODATOCI ZA NEUSOGLASENOST NA MAKEDONSKIOT OBRAZOVEN PROCES SO POTREBATA OD GRADEWE SESTRANI LI^NOSTI! EDUKACIJA NA MENAXERI NOVA PONUDA, KOJ ]E U^ESTVUVA, [TO ]E U^AT MAKEDONSKITE MENAXERI? ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG EDUKACIJA KOJ KE IZLEZE NA 18 APRIL 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL.

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111