503-06.04.2012

петок. 6 април. 2012 (weekend издание ) пет. max. 210 C min. 40 C

саб. max. 20 0 C min. 40 C

нед. max. 170 C min. 10 C

МБИ 10

2.030,52

+0,35%

Извор: Македонска Берза

Зошто с$ уште нема електронска здравствена картичка?! 4-5 Јавните претпријатија ќе вдомат нови 600 рамковно-вработени! 9

МБИД 1.928,28

+0,06% %

ОМБ

121,52

ЌЕ ИМА ЛИ ЕКОНОМСКИ РАСТ АКО ДРЖАВАТА КРАТИ КАПИТАЛНИ ИНВЕСТИЦИИ?! 2-3

0,00%

ЕМУ

€

61,55

САД

$

46,83

Курсна листа на Народна банка на Македонија

7ГОДИНИ РЕМЕДИКА: Најавени нови

Mакедонските пратеници го преспаа часот по албанска историја среде Собранието СПОРНИОТ ГОВОР НА ТОПАЛИ НЕ ГИ ДОПРЕ 7

инвестиции во технологија и опрема! 9

Македонците не се свесни дека може да останат без пензија?! 10

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

број 503 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

ХНБ УСПЕА:

1,07

МИЛИЈАРДИ ЕВРА ОД БАНКИТЕ ЗА ИЗВОЗНИЦИТЕ ВО ХРВАТСКА!

СТР.

ШТО ПРАВИ НБМ?

13

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

127 “ поранешен претседател на Хрватска

Знам кој ме мести, ама поради стабилноста на државата, нема да кажам.

“

СТИПЕ МЕСИЌ

www.kapital.mk

Четири општини ќе учат како да привлекуваат странски инвестиции

> БРОЈКА

петок 06/04/2012

место е позицијата на Македонија во рангирањето на земјите според среќата во студијата од страна на Обединетите нации, спроведена во 156 земји. Најсреќна земја во светот е Данска, а во регионот најсреќна е Грција, која е на 42 место, а најнесреќна Бугарија, која е на 147 место.

Ш

тип, Велес, Струга и Струмица се првите пилотопштини кои преку 18-месечна обука ќе научат како да привлекуваат повеќе инвестиции на локално ниво со имплементација на модерни европски трендови. Вчера градоначалниците од овие општини, заедно со Сојузот на стопански комори, Министерството за економија, ЗЕЛС и Агенцијата за странски инвестиции, потпишаа Меморандум за соработка како дел од проектот „Бизнис-пријателска сертификација Меѓународен печат за квалитет за бизнис-пријателски општини“. Проектот, кој има за цел да ги подобри општинските услови за потребите на бизнис-заедницата и да ја зголеми конкуренцијата на локално ниво, е финансиран од Германското сојузно министерство за соработка и развој, а поддржан од Германското друштво за интернационална соработка.

КОМЕНТАР

Габриела Делова delova@kapital.com.mk

Се тресеше гората се роди глушецот!

У

ставниот суд & заврши голема работа на Владата. Таман одлучи да ја преброи администрацијата, уставните судии го променија толкувањето за тоа кои службеници се административци, а кои вршители на дејност од јавно добро. Така, бирократскиот ешалон не е ниту приближно до бројката од 180.000, со која се шпекулираше, ниту пак, до онаа на статистика од 164.000 вработени во јавниот сектор. На изненадување на сите, таа сега брои само 25.559 службеници. Но, се чини дека владејачката гарнитура паметно ја одигра оваа игра. Како однапред да знаеше дека Уставниот суд ќе одлучи во нивна полза, па во неколку наврати го најавуваше регистарот, за откако коцките се наместија во нивна полза, конечно да го објави. Со разочарувачки податоци. Па така, целата операција резултира како онаа познатата - „Се тресеше гората - се роди глушецот“! Сега сите коментари на сметка на власта дека администрацијата е гломазна и мора да се крати паѓаат во вода. Ваквите околности, веројатно, уште повеќе & го отворија патот на владејачката гарнитура да објавува нови огласи и да вработува нови службеници, кои патем, никогаш не сопреа. Тоа го потврдуваат секојдневните огласи кои осамнуваат на Агенцијата за администрација. А трендот е веќе познат. По 100 нови вработувања месечно. Притоа, ниту една од партиите кои претходно жестоко дебатираа за гломазната администрација не кажа ниту збор за новообјавениот падок за „тежината“ на администрацијата. Веројатно, веќе пресметаа дека и тие кога ќе дојдат на власт оваа бројка ќе им биде добар изговор за да ги вработуваат своите партиски прослушници. Како и да е, останува надежта дека ако не за пред јавноста, владејачката гарнитура барем точната бројка за буџетарите ја има за себе. И дека правилно ќе располага со истата. Особено сега, кога притискаат и рамковните вработувања, кои ќе ја бараат својата правична застапеност. И особено сега, кога Брисел „микроскопски“ го следи секое случување во администрацијата! Можеби со бројката на администрацијата Владата си го истера своето, но спроведувањето на реформите тешко ќе го заобиколи. Барем ако навистина сака во ЕУ, зашто ЕУ секако веќе е тука!

Ќе има ли економски раст ако државата крати капитални инвестиции?! Проценките за економски раст од 2% во Македонија на сите релевантни меѓународни финансиски институции се доведени во прашање, бидејќи капиталните инвестиции од Буџетот требаше да бидат главни двигатели на економската активност, но тие ќе бидат први на удар на ребалансот. Во исто време, индустријата се соочува со голема криза

Александар Јанев janev@kapital.com.mk

К

ратењето 120 милиони евра од Буџетот ги поткопува сите надежи дека домашната економија ќе оствари минимален раст годинава од 2%, а опасноста за повторување на рецесијата се зголемува. Зошто? Сите меѓународни финансиски институции и Народната банка своите анализи за движењето на економијата годинава ги темелеа на најавите на Владата дека 440 милиони евра од државната каса во 2012 година ќе инвестира во капитални проекти. Но, јасно е дека ребалансот што го најави министерот за финансии, Зоран Ставрески, ќе биде кобен, најмногу за единствената ставка што обезбедува развој. За разлика од капиталните инвестиции, кои патем, беа и главен адут на Владата кога го образложи Буџетот во јавноста, од кратење трошоци ќе куртулат платите на административците, пензиите и другите социјални трансфери. Но, ниту администрацијата, ниту социјалните субвенции овозможуваат економски раст. Тогаш, каква развојна политика води оваа влада? „Многу е важно Владата да вложува повеќе во капитални инвестиции за да се подобри конкурентноста на економијата и да им се помогне на најсиромашните граѓани, кои ќе бидат најпогодени од новата криза“, изјави неодамна Лилија Бурунчук, директор на

канцеларијата на Светска банка во Скопје. Во меѓувреме, индустријата паѓа веќе неколку месеци по ред, а падот од месец во месец се продлабочува. Извозот во првите два месеци се намали за 7,1%, што упатува на заклучок дека во реалниот сектор владее тешка криза. Тоа значи дека опасноста од нова рецесија во економијата се зголемува, а проценките за економскиот раст допрва ќе се ревидираат надолу.

Автомобили и реклами и во криза

Наспроти досегашната владина практика прво да се кратат капиталните инвестиции, економистите сугерираат кратење на непродуктивните, односно на тековните трошоци, како што се платите на јавната администрација, парите планирани за набавка на стоки и услуги, како купување мебел, автомобили, скапи владини кампањи. Но, дури и во време на криза Владата не се откажува од набавки на нови автомобили, ниту пак, од агресивно рекламирање. Само пред две недели Владата и МВР најавија набавка на 180 нови автомобили за да го обноват возниот парк на министрите и на полицајците. За неколку владини кампањи што стартуваа на почетокот од годината, како на пример, за промовирање на искуствата и навиките на граѓаните за привлекување туристи, за јакнење на претприемачкиот дух, за

промовирање на проектот „Купи куќа, купи стан“, веќе се потрошени над еден милион евра. Апсурдни се политиките што ги води Владата во време на криза.

Што подразбира разумен ребаланс?!

„Капитал“ анализира како да се намали Буџетот за да се скрати од непродуктивните трошоци, а не од парите неманети за капитални инвестиции. Според структурата на буџетските расходи, околу 85% од сите пари што се слеваат во Буџетот се трошат за тековни потреби – плати и придонеси за вработените во јавната администрација, набавка на стоки и услуги, социјални надоместоци, разни субвенции. Само мал дел од 15% од парите се планираат за изградба на инфраструктурни објекти. Според тоа, неразумно е Буџетот да се крати токму од ставките за капитални инвестиции, кои единствено може да ја поттикнат економската активност и да спречат ескалирање на кризата. Наспроти ваквата владина политика, ребалансот на Буџетот треба да опфати кратење на дел од тековните непродуктивни трошоци. Прва мерка што се презема секогаш кога ќе секнат приходите во Буџетот е кратење на бројот на работници од јавниот сектор или намалување на нивните плати. Впрочем, тоа го докажаа и сите европски земји, кои од почетокот на кризата лани се соочија со сериозни предизвици како да ги намалат јавните расходи. За плати на администрацијата годинава се предвидени вкупно 370 милиони евра, а бројот на јавни службеници надмина 160.000. И што е уште позастрашувачки, администрацијата годинава уште повеќе ќе се проширува, бидејќи се најавени околу 600 нови рамковни вработувања. Владата може да ја скрати јавната администрација и да заштеди пари по тој основ. Набавката на стоки и услуги за тековните потреби на Владата секоја година врзува по околу 600 милиони евра, од кои 418 милиони

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplati@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

3

> БРОЈКА

Формиран Национален совет за претприемништво и конкурентност

500.000

Д

ебати и предлог-мерки за подобрување на конкурентноста на македонската економија треба да понуди работата на Националниот совет за претпримеништво и конкурентност кој е формиран во Владата. Вицепремиерот задолжен за економски прашања, Владимир Пешевски, по конститутивната седница на советот најави дека Македонија од годинава активно ќе го следи извештајот за конкурентноста на државите во светот што го подготвува Светскиот економски форум и врз основа на наодите во него ќе подготвува мерки и политики за подобрување на конкурентноста. „Советот за претприемништво и конкурентност ќе биде место каде што ќе може да се води дијалог и ќе се предлагаат мерки, активности и политики за да се подобри конкурентноста на македонската економија“, изјави Пешевски.

евра чини инвестицијата во новиот погон на гевгелиската конфекција Ноел. Компанијата ги вложила овие пари за набавка на една голема и на две помали пералници и сушилница, со кои е комплетиран целокупниот производствен процес. Директорот на фабриката Ноел, Томица Главчев, најави нови 25 до 30 вработувања во новиот погон во Стојаково. Главчев го пушти новиот погон за конфекциско перење и сушење во рамките на одбележувањето на 22-годишнината од своето постоење.

Ставки од Буџетот што треба да се скратат:

370 милиони евра ПЛАТИ НА АДМИНИСТРАЦИЈАТА

да купи годинава Министерството за внатрешни работи за да се заменат досегашните „крајслери“

418 милиони евра ДОГОВОРНИ УСЛУГИ

Оваа ставка е прилично мистериозна, а парите најчесто се трошат за набавки на непродуктивни стоки и услуги.

58 милиони евра МАТЕРИЈАЛИ И СИТЕН ИНВЕНТАР

Владата во криза треба да ги намали трошоците за канцелариски материјали, а министерствата порационално да ги трошат парите

30 милиони евра ДРУГИ ТЕКОВНИ ТРОШОЦИ

Оваа ставка за дополнителни непродуктивни трошоци мора да се скрати, бидејќи го оптоварува Буџетот, а парите се трошат непродуктивно

30 автомобили ќе купува

и Владата за да го обнови возниот парк на министрите. Новите владини возила ќе се бираат меѓу патничките возила од високо-средна класа.

е проценката на ММФ која според економистите е најреална. Но и оваа прогноза е доведена во прашање бидејќи главен двигател на растот требашее да бидат јавните инвестиции ии кои ќе бидат први на удар со ребалансот

Владата во време на криза мора повеќее да штеди на трошоците за патувања на министрите, и да се откаже од дневниците за патувањата евра за договорни услуги. Ова е прилично мистериозна буџетска ставка, која не прецизира за што точно се трошат овие пари, но најчесто за медиумски кампањи на Владата, економска промоција на земјата, поправки и одржување на возниот парк на министерствата, трошоци за сметките на мобилните телефони, дневници за патувања. Во време на криза Владата мора да ги намали овие непродуктивни расходи. Дури и капиталните трошоци може да бидат опфатени со кратењето на Буџетот, така што ќе се штеди на купување мебел, возила и непотребни машини и опрема, кои според буџетската номенклатура, спаѓаат во капитални инвестиции, но не овозможуваат економски развој. Клучните инфраструктурни проекти, кои имаат пресудна улога во подобрувањето на конкурентноста на домашната економија, не се најдоа на листата со владини приоритети ниту во овој Буџет. Ниту за патничкиот Коридор 8, кој треба да ги поврзе македонските компании со албанскиот и со бугарскиот пазар, ниту пак, за хидроцентралите Чебрен и Галиште не беа предвидени пари за изградба. Со капиталните инвестиции Владата се фокусираше на изградбата на објектите од „Скопје 2014“, доградувањето на државните административни згради,

ТИМ КУК

У

ште повеќе растат очекувањата од Епл, која веќе предизвика револуција на пазарот со мобилните технолошки решенија, на што компанијата ќе одговори со Ајфон 5

МАРИО ДРАГИ

Е

вропската централна банка ја остави клучната каматна стапка на 1% с$ со цел да ги задржи трошоците за кредитирање на историски минимум поради заканата од рецесија

не им беше денот

ПАНЧЕ КРАЛЕВ

O

Собранието, реконструкција на болниците и училиштата. За инвестиции во патната инфраструктура Владата одвои 105 милиони евра, што е 12 милиони евра повеќе од годинава, а за изградба на железнички пруги се планираа вкупно 11 милиони евра. За гасификацијата беа одвоени 6,3 милиони евра, а за набавка на градските автобуси уште 24 милиони евра. Во Буџетот за 2012 година беа испланирани и 8,5 милиони евра за изградба на индустриските зони за странските инвеститори. Но, допрва ќе се знае кои од овие проекти нема да се реализираат ниту годинава. Бизнис-секторот бара од Владата да не ги крати парите за изградба на патна и на железничка инфраструктура. „Ние ја повикуваме Владата

да ги реализира сите пари за капитални инвестиции, а не само да ги планира. Реалниот сектор се соочува со голема криза, производствените компании минуваат низ рецесија. Доколку со овој ребеланс Владата ги скрати најмногу парите што ги планираше за капитални инвестиции, кризата во домашната економија уште повеќе ќе се продлабочи, бидејќи и фирмите што работат со државата ќе останат без работа“, велат бизнисмените. Владата најави дека во следните десетина дена ќе се одлучува кои буџетски ставки ќе бидат скратени. Со овој ребаланс ќе се кратат 120 милиони евра, но според економистите, до крајот на годината неминовно ќе биде уште едно ревидирање на државната каса.

степени беа измерени во Скопско деновиве. Од Управата за хидрометеоролошки работи соопштија дека ниските утрински температури што ја зафатија Македонија нема да предизвикаат штети во земјоделството. Поради студената зима со снег и задоцнетата вегетација, пролетното обновување, цветањето и формирањето на плодот кај културите се случи подоцна, а овошките беа во фаза кога издржливоста е поголема, велат од УХМР.

победник и губитник

+

Кој ќе го поддржува растот ако се кратат капиталните инвестиции?

2% економски раст годинава

-4

ПОБЕДНИК

150 автомобили планира

Владата да го намали бројот на јавни службеници кој надминува 160.000 и со тоа да заштеди пари во Буџетот.

13 милиони евра ПАТНИ ТРОШОЦИ НА ВЛАДАТА

Владата во криза не се откажува од набавка на нови автомобили

лидери

> БРОЈКА

бврските на министерот за шангајското рангирање на универзитетите остануваат, затоа што се потрошени пари за тоа и не зависат од „кинескиот календар“, туку од неговата одговорност

Кога економијата и бизнисите во една држава тонат, тогаш вистинскиот човек кој треба да преземе нешто конкретно е гувернерот на централната банка. На иницијатива на гувернерот на Хрватската народна банка, Жељко Рохатински, хрватските компании сега ќе можат ЖЕЉКО да подигнат поволни РОХАТИНСКИ кредити со кои ќе имаат можност да инвестираат и да го стимулираат своето производство, со што би го поттикнале и извозот. По долги и макотрпни преговори, Жељко Рохатински успеа да се договори со најголемите банки во Хрватска, како и со Хрватската банка за обнова и развој, и ги натера заедно да обезбедат повеќе од 500 милиони евра за стимулирање на економското закрепнување во земјата која се соочува со последиците од економската криза. Истовремено, тој одлучи да ги среди и работите во својот двор, па преку намалување на задолжителната резерва во домашната валута и во девизни резерви, тој на компаниите им обезбеди уште 500 милиони евра.

_

ГУБИТНИК Претседателот на албанското Собрание, Јосефина Топали, дојде да ни предава историја, која очигледно ни самата не ја знае. Без никаква (конструктивна) потреба, таа го злоупотреби нашето гостопримство и ги навреди македонските востаници и херои од борбата против османлиското ропство, ЈОСЕФИНА раскажувајќи историја ТОПАЛИ без фактографска заснованост, според која Дервиш Цара во 1844 година со 10 илјади востаници прв го осободил Скопје и побарал автономија. Историчарите чија специјалност е османлискиот период велат дека Топали терала чиста политика, без примеси од науката и без потврда во ниту еден документ, во (погрешен) момент кога с$ уште е силен одекот од меѓуетничките тензии кои почнаа по Вевчанскиот карневал. Според нив, таа индикативно се надоврзала на сличните испади со националромантичарска злоупотреба на историјата, кои досега доаѓаа од Kосовo.

мисла на денот

МАРИО МОНТИ

И

талијанскиот премиер е обвинет од опозицијата дека е одговорен и за самоубиства на луѓе кои имале финансиски тешкотии поради кризата во земјата

ПОВЕЌЕТО ДИСКУСИИ ВО ВРСКА СО ДОНЕСУ ВАЊЕТО ОДЛУКИ ПРЕТПОСТАВУВААТ ДЕКА САМО ТОП ИЗВРШНИТЕ МЕНАЏЕРИ ДОНЕСУВААТ ОДЛУКИ ИЛИ ДЕКА САМО НИВНИТЕ ОДЛУКИ СЕ ЗЕМААТ ПРЕДВИД. ТОА Е ОПАСНА ГРЕШКА.

Питер Дракер познат американски професор и менаџмент-гуру

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

4

WWW.KAPITAL.MK

И

The Star Th

Јужн Јужноафриканската Република иако живее 20 години во ерата на Нелсон Мандела с$ уште се бори Нелс со старите ст предрасуди. Сега на тапет е Џулиус Малема радикален тапе црномурест политичар кој иако црно и оф официјално му е забрането да учествува у во политиката, с$ уште ужива голема популарност и е на н насловната страница на весниците. весн

The Guardian

Најголемата онлајнпродавница Амазон е под истрага. Се товари за затајување данок од неколку милијарди фунти. Ова го објавува лондонскиот весник кој шпекулира за можниот исход на аферата и нејзината евентуална судска разврска.

Poslovni Dnevnik

Падна првиот министер од новата хрватска влада. Станува збор за Златко Комадина веќе поранешен Министер за економија и инфраструктура кој својата оставка ја образложи со здравствени причини, но медиумите коментираат дека можно е и друго сценарио зад неочекуваната смена во владата.

www.kapital.mk

4

јан.12

462,8

фото:ФИЛИП ПОПОВСКИ

364,9

дек.11

309,5

360,3

ное.11

271,5

370,7

окт.11

430,2

сеп.11

384,9

335,3

јул.11

авг.11

340,6

јун.11

фев.12

476

601,2

618,7 521,9

604,3

611,6

579,4

531,8

578 403,3

378,7

апр.11

мај.11

345

мар.11

317,9

292,5

јан.11

фев.11

296,6

дек.10

344,9

ное.10

Бенџ Бенџамин Нетанјаху, израелскиот премиер продолжува да ја прем води 60 години долгата војна за демилитаризираната војна на дем западниот брег и настапува со запа нови барања за поместување на гранциата гр зе неколку милји за да се заштитат националните и ек економските интереси на еврејските населеници во регионот. евре

3

541,3

535,9

571,9

580,4

503,3 304,9

окт.10

Haaretz Ha

2

Извор: Државен завод за статистика

возот падна за 7,1% во првите два месеци годинава, а увозот за дури 15,4%, што укажува на сериозна криза во економијата во земјава. Според податоците од Државниот завод за статистика, вкупната вредност на извозот во јануари-февруари изнесува 581 милион долари, а на увозот 938,8 милиони долари. Трговскиот дефицит изнесува 357,7 милиони долари. Најголем останува извозот на катализатори од Џонсон Мети.

светот низ медиумите...

1

ФОТО НА ДЕНОТ...

421 327,3

сеп.10

443,6 249,2

авг.10

458,4 298

јул.10

432,3 264,7

јун.10

418,3 259,7

мај.10

231,3

451,3

Извоз

апр.10

433,4 257,8

мар.10

209,6

фев.10

353,2

191,4

јан.10

327,6

Увоз

(во милиони евра)

544,7

Паѓаат и извозот и увозот

627,1

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ...

НАЈЧИТАНО НА WEB...

138.400 службеници земаат плата од народните пари, ама не се администрација!? Се бараат менаџери кои знаат да кратат трошоци и да кажат НE Младите во Европа без надеж дека ека ќе најдат работа Му намигнавме и на Тајпеј ј ј - нема веќе визи за Тајванците! анците!

С

о четири кореографии на реномирани автори, во изведба на Недерланд денс театар од Холандија, стартуваше осмиот „Танц фест“ во Скопје. Поделени во три дела, четирите кореографии на холандските танчери, во кои својот потпис го ставаат Јиржи Килијан, Ханс ван Манен и Јохан Ингер, ја воодушевија публиката во МОБ.

Зошто с$ уште нема е здравствена картичка Ниту Тодоров, ниту Парнаџиева не објаснуваат каде се планираните 6,3 милиони евра за проектите здравствена картичка и интегриран компјутерски систем и колку од парите се потрошени од 2009 година до денес, а колку се пренаменети Викторија Милановска

И

milanovska@kapital.com.mk

ако пред три години Министерството за здравство склучи два договори, вредни 10,6 милиони евра, со две хрватски фирми кои требаше да изработат електронска здравствена картичка и интегриран здравствен информатички систем (ИЗИС), с$ уште нема ништо од овие проекти. Нема одговор од Министерството ни каде се планираните 6,3 милиони евра во Буџетот за оваа намена од 2009 до 2012 година, односно колку од парите досега се потрошени, а колку се пренаменети и за што? Според податоците од Бирото за јавни набавки, во 2009 година Министерството склучи договор за јавна набавка за изработка на систем за електронска картичка, вреден 7,5 милиони евра. Од три пријавени компании, тендерот го доби Агенцијата за комерцијална дјелатност од Хрватска, која според тендерската документација, не е обврзана од Министерството за колку години треба да обезбеди електронска здравствена картичка за македонските граѓани. Тендерот пак, за изработка на интегриран здравствен информатички систем (ИЗИС), од девет пријавени фирми, го доби хрватската компанија СиТ. Проектот чини 3,1 милион евра, а во тендерската документација исто така не е наведен период до кога компанијата треба да обезбеди соодветен софтвер. Владата и во буџетот на Министерството за здравство планира пари за оваа намена уште од 2009 година. Заклучно со 2012 година, за овие два проекти во Буџетот се планирани 6,3 милиони евра. Дали и за што се потрошени овие пари? Од Министерството за

Како требаше да функционираат картичките?

К

ога одат на лекар граѓаните треба да ги носат само картичките. Во секоја ординација би требало да има по два читачи, па кога ќе се стави електронската картичка во читачот, на посебен дел од веб-сервисот лекарот ќе види дали свети зелено или црвено, односно дали здравствените придонеси на пациентот се платени или не. Тоа ќе ја елиминира потребата од сини картони. На електронската картичка треба да бидат запишани и крвната слика и дијагнозите на пациентите, како и упатите и рецептите. Така, кога болниот ќе добие препорака за лек, аптекарот само ќе прочита од неа во системот и ќе го издаде, а кај специјалистот нема да треба да се носи класичен упат.

здравство кратко објаснуваат дека „нема проблеми со електронската картичка“. „С$ е во ред со проектот за електронска здравствена картичка и тој се одвива според планираната динамика. Нема никави проблеми со фирмата која ја реализира оваа активност, интензивно се врши собирање и обработка на потребните податоци за здравствените осигуреници. Во сите јавни здравствени установи се обезбедни услови за користење на картичката и многу брзо ќе почне да функционира“, велат од Министерството. Министерот Тодоров завчера воопшто не сакаше да коментира до каде е постапката за изработка на интегриран здравствен информатички систем (ИЗИС), кој треба компјутерски да ги поврзи сите здравствени установи за да може картичката да се користи наместо здравствените книшки. Иако неколку години директорката на ФЗО, Маја Парнаџиева-Змејкова, потенцира дека Фондот е носител на проектот за електронска здравствена картичка, завчера од ФЗО истакнаа дека надлежно е Министерството за здравство. „Носител на проектите е Министерството за здравство. Неодамна министерот држеше и прес-конференција на оваа

тема, ве молам да се обратите таму“, одговорија од ФЗО за „Капитал“. Сосема спротивно на ваквата изјава, на интернет-страницата на Фондот пишува дека токму оваа институција е носител на проектот. „Договорот за јавна набавка на системот на електронска здравствена картичка е склучен меѓу Министерството за здравство и Агенцијата за комерцијални дејности (АКД) од Загреб, но сите оперативни активности поврзани со проектот за ЕЗК се спроведуваат во ФЗОМ, па со право може да се констатира дека истиот е носител на имплементацијата на овој проект“, се вели на страницата на Фондот. Поранешниот министер за здравство Бујар Османи, во чие време се распишани тендерите, не сакаше да коментира на оваа тема. Здравствената власт уште пред неколку години најави дека очекуваат во првата година од користењето на картичката да се заштедат 10 милиони евра во здравствената каса. „Капитал“ истражуваше и побара мислење од хрватските фирми кои ги добија тендерите и од подизведувачите на проектите. Од Агенцијата за комерцијална дјелатност велат дека с$ е во ред со електронските картички, но не сакаат да коментираат за информациското поврзување

4

милиони евра од буџетот на Министерството за здравство за 2009, 2010, 2011 и 2012 година се планирани за проектот здравствена картичка

2,3

милиони евра од буџетот на Министерството за здравство од 2009 до 2012 година се планирани за интегриран компјутерски систем на институциите, затоа што тоа не било во нивна надлежност. „Во 2009 година, кога го склучивме договорот, имавме интензивна подготовка на процесот за изработка и издавање електронски картички. И наредната година работевме на прибирање и на обработка на потребните податоци. Од наша страна максимално излеговме во пресрет во рамките на нашите обврски. Што се однесува до процесот на информатичко поврзување, немаме надлежности да коментираме во тој дел“, изјавија од АКД за „Капитал“. Од фирмата СиТ, која го доби тендерот за ИЗИС пак, не сакаа да коментираат и н$ упатија кај подизведувачите. Извори од една од фирмитеподизведувачи, задолжена за информатичко поврзување на здравствените институции, велат дека во последните осум месеци немале никаков состанок со Министерството за здравство. „Претходно имаше проектна организација и надзорен одбор, кој се состануваше еднаш или двапати месечно, а на кој присуствуваа министерот, заменикминистерот, директорот на Институтот за јавно здравје, директорот на ФЗОМ“, велат во фирмата-подизведувач.

WWW.KAPITAL.MK

3 ФАКТИ ЗА...

ПРОЦЕНКИ...

ТОП ВЕСТИ...

0,6%

ЗЛАТКО КАЛЕНИКОВ

Хелтгрупер: Македонските лекари најнезадоволни од општествениот статус

17,2% 75,3%

претседател на Сојузот на стопански комори

паднал бројот на издадени одобренија за градба во февруари годинава во споредба со истиот период лани

Политиката на Владата да се насочи кон домашниот пазар

В

ладината економска политика да се насочи кон домашниот пазар, бараат бизнисмените. „Иако според Управата за јавни приходи, Буџетот во првите три месеци се полни повеќе од лани, тоа не е доволно. Државната каса по приходи од лична потрошувачка не може да се наполни. Домашниот пазар е еден од најбитните столбови на приходи и мерките треба да бидат тука насочени“, изјави Калеников, додавајќи дека НБРМ треба да го ограничи максимумот на запишување пари, па банките ќе бидат приморани да ги нудат кредитите на реалниот пазар, наместо во НБРМ.

е поголема вредноста на предвидените објекти за градба во февруари, споредено со истиот период лани

од новите објекти во изградба се високоградба, објави Државниот завод за статистика

(во евра)

Здравствена картичка

2014

2013

2012

2011

2010

489.396

489.396

978.792

1.141.924

551.060

735.236

326.264

1.631.321

652.528

1.631.321

978.792

1.631.321

ИЗИС

3.976.832

Планирани расходи во буџетите на МЗ

7.260.519

електронска а?!

2009

Вкупно:

2,6%

се намалија цените на ноќевањата во Македонија во март годинава, во споредба со истиот месец лани, покажуваат податоците на Државниот завод за статистика. Кумулативниот индекс на цените на угостителските услуги за првите три месеци од годинава во однос на истиот период лани, се намали за 1,1%, додека во однос на декември 2011 година порасна за 0,2%.

0,8%

се зголемија цените на безалкохолните пијалаци во март годинава, во споредба со истиот месец лани, објави Државниот завод за статистика. Според податоците, индексот на цените на останатите угостителски услуги во март годинава, во споредба со претходниот месец, е останат на исто ниво, додека во однос на истиот месец од претходната година, е намален за 0,3%.

АНГЕЛ ДИМИТРОВ

претседател на Здружение на текстилна индустрија

Текстилната индустрија очекува зголемување на извозот

Л

екарите во Македонија се најнезадоволни од статусот во општеството во споредба со другите земји од регионот, покажува истражувањето на меѓународниот проект Хелтгрупер. Според анализата, најнезадоволни од платата се лекарите во Србија, додека најнезадоволни од здравствените реформи се лекарите од Бугарија. Мнозинството од лекарите од трите држави се незадоволни и од платите, од стресот кој им го причинува работата, од лошите реформи, како и од односот на општеството и медиумите кон лекарската професија. Заеднички проблем за македонските, бугарските и српските лекари е и прекумерната оптовареност на администрацијата, како и партизацијата во рамките на здравствениот сектор. Истражувањето покажува дека за разлика од Србија, приватниот здравствен сектор е многу поразвиен во Македонија и Бугарија, но само делумно е интегиран во системот на социјално здравствено осигурување. За лекарите кои работат во приватното здравство во Србија голем проблем е неговата целосна маргинализација и нерамноправна положба во однос на државниот здравствен сектор.

Каква нафта ќе увезува Окта од Хеленик петролеум?!

И

ран прекинува со доставување нафта за двете најголеми нафтени компании во Грција, Хеленик петролеум и Мотор оил Елас, поради неплатени сметки, објави иранскиот телевизиски канал Прес-ТВ. Никој не обелоденува од каде и каква нафта ќе увезува сега Грција, особено ако се земе предвид дека Хеленик петролеум е сопственик и на скопската рафинерија Окта. Дури 90% од големопродажбата на нафтени деривати во земјава држи Окта. Хеленик петролеум пак, дури 40% од вкупните потреби на Грција од нафта досега ги задоволуваше од иранскиот увоз. Во февруари оваа година Иран објави дека ја запира испораката на сурова нафта и за британските и за француските компании. Чекорот беше одговор на одлуката на ЕУ за прекин на увозот на иранска нафта од 1 јули оваа година. Главни потрошувачи на иранска нафта во Западна Европа се Италија, Шпанија и Грција.

Елитни атлетичари ќе трчаат на Скопскиот маратон 2012

Н

ајзначајната спортска манифестација за граѓаните на Скопје, Скопскиот маратон 2012, ќе се подржи на 6 мај. Како и секоја година, и оваа година традиционално ќе се трчаат четири трки, маратон на 42.195 метри, полумаратон на 21.097 метри, хуманитарна трка на 5.000 метри и Детски мини маратон – Чунга лунга. Досега за учество се пријавиле околу 350 учесници од 27 земји. На овогодишниот Скопски маратон се очекува и минатогодишната победничка на маратонот Варутумо, Сесилија Вангуи од Кенија, a свое учество најави и победникот во машка конкуренција од 2010 година, Унгарецот Тамаш Тот. Од елитните натпреварувачи и оваа година ќе се натпреваруваат тројца натпреварувачи од Кенија, двајца од Русија, еден од Шпанија и двајца од Унгарија. „Скопскиот маратон ги поздравува групните учества и затоа одлучи од оваа година да организира и екипно натпреварување за сите што ќе се пријават како тимови/екипи како еден вид тим-билдинг, без разлика дали се компании или разни организирани групи. Сакаме да ги поттикнеме сите компании од Македонија да се приклучат во оваа акција и преку трчањето д собираат средства кои ќе бидат наменети за да хуман хуманитарни цели“, изјави Кире Синадиновски, дирек директор на Скопски маратон. Оваа ггодина Скопскиот маратон се најде на листат со маратони која ја објавува ИААФ, на листата којшто може да се исполни олимписка норма за ЛОИ в во Лондон 2012.

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

10/10

02/11

05/11

09/11

01/12

2.030,52 2010/2012 2010/2012

Max. Min.

2 2.827,62 827 62 1.943,09

Главниот берзански индекс МБИ-10 порасна за 0,35% и трговскиот ден го заврши со вредност од 2.030,52 индексни поени. Македонскиот берзански индекс МБИД на дневно ниво порасна за 0,06%, а индексот на обврзници ОМБ вчера остана ист како и претходниот трговски ден. Македонска берза вчера немаше можност до затворањето на весникот да ги објави берзанските добитници и губитници поради аукцја на акции и удели на ПИОМ.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Кјуби

505,00 +175,00

+53,03% 53 03%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Гранит

502,00 -22,00

-4,14% 4 14%

DOW JONES 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000

07/07

21/08

05/10

19/11

03/01

17/02

13.074,75 0 95% -0,95%

Втор ден по ред вчера паднаа цените на акциите на Волстрит, затоа што инвеститорите се исплашени од забавениот економски раст, за кој мерки не преземаат ниту централните банки. Во црвена зона вчера беа и европските и азископацифичките берзи.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.683,53 9.767,61 1.398,96 3.068,09 6.723,70 832,57

VALUTI

£ €

СТАПКА

-0,35% -0,53% -1,02% -1,46% -0,89% -0,33%

€ $

1,2133 ПРОМЕНА

+0,5%

СТАПКА

1,3068 ПРОМЕНА

-0,6%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.625,60 +0,71% 0 71% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

122,10 -0,20% 0 20% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

Т

екстилците очекуваат подобрување на состојбите од идниот месец, кога се потпишуваат нови договори со странските партнери. Според нив, производството е намалено за повеќе од 20% поради кризата во еврозоната. „Големите текстилни компании ударот го преживуваат со испраќање на работниците на принуден одмор. Ако дојде до поголемо нарушување на производството по мај, ќе мора да бараме намалување на давачките, оти ќе се намали бројот на работниците“, вели претседателот на Здружението, Ангел Димитров.

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

ВЕН ЏИАБАО

премиер на Кина

Да го разбиеме банкарскиот „монопол“ кај кредитирањето, што имаше негативни последици во забавувањето на глобалната економија.

“

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 ПОЛИТИКА > пари > држава > администрација

Предложени нови кандидати за редовни членови на МАНУ

П

рофeсорите Гале Галев, Михаил Петковски, Зоран Караџов, Нада Поп-Јорданова, Трајче Стафилов и писателот Ефтим Клетников, се предложени за нови редовни членови на Македонската академија на науките и уметностите. Предлозите за нови академици, кои се поднесени од одделенијата на МАНУ, се разгледани на вчерашната седница на претседателството на Академијата. Од 17 април, како што соопшти претседателството на МАНУ, ќе бидат ставени на јавен увид, Билтенот на Академијата со предлозите и мислењата на одделенијата, како и трудовите на предложените кандидати.

Поглавјето Царина лесно ќе ја премине границата на ЕУ! ЕУ АГЕНДА

За разлика од Хрватска која поглавјето 29 го преговараше речиси три години, на Македонија ќе & треба значајно помалку време за да го направи тоа. Директорот на Царинската управа, Ванчо Каргов, уверува дека с$ е подготвено за моментот кога ќе се отворат преговорите за поглавјето Царинска унија Габриела Делова delova@kapital.com.mk

П

оглавјето 29, односно Царинска унија е можеби единственото поглавје за кое Европската комисија во последниот Извештај за напредокoт на Македонија нема критики и забелешки. Напротив, пишува дека подготовките се на добар пат. Во Извештајот ова поглавје има позитивни критики во однос на спроведените реформи и усогласувањето на законодавството со Европската унија. „Направен е добар напредок во областа на царинската унија и во однос на законодавството и во однос на административниот и оперативниот капацитет. Царинското законодавство е добро усогласено. Забележано е континуирано подобрување во административниот капацитет на царинската управа во спроведување на законодавството и со справување со прекуграничниот криминал. Подготовките во областа на Царинската унија во голема мера се на добар пат“, наведува Комисијата во Извештајот. Директорот на Царинската управа, Ванчо Каргов, вели дека царинското законодавство е целосно хармонизирано, освен она кое ќе треба да се хармонизира во моментот кога Македонија ќе стане членка на Унијата. За разлика од Хрватска која поглавјето 29 го преговараше речиси три години, на Македонија ќе & треба значајно помалку време за да го направи тоа. Директорот Каргов уверува дека с$ е подготвено за моментот кога ќе се преговара ова поглавје и додаде дека за реформите во Царината веќе на месечна основа се известува Европската комисија, а на билатерлана основа и земјите-членки на Унијата.

Што преостанува да се направи?

Од аспект на преговорите главни нема да бидат преговорите во однос на царинската проблематика, туку во делот на акцизите, велат од Царина. За разлика од Македонија, акцизите во земјите-членки на ЕУ се многу поголеми. Па во моментот кога ќе почнат преговорите ќе се утврдува дали истите ќе треба да се зголемат и во Македонија. Во меѓувреме, царинската управа во фаза на изработка го има новиот компјутеризиран транзитен систем, а во последна фаза е и тендерот за интегриран

Царина низ бројки БУЏЕТ ВО 2012: 15.915.333 ЕВРА БРОЈ НА ВРАБОТЕНИ ВО ЦАРИНА: 1.182 БРОЈ НА ЛИЦА КОИ СЕ ОБУЧЕНИ ЗА ПРЕГОВОРИТЕ СО ЕУ: 15 СРЕДСТВА ОД БУЏЕТОТ ЗА ИНТЕГРАЦИЈ ВО ЕУ: 404.878 ЕВРА

Иванов очекува земјитечленки на НАТО да ја преиспитаат одлуката од Букурешт

М

акедонија прави напори за промена на статус кво состојбите во поглед на евроатлантските интеграции, истакнал претседателот Ѓорге Иванов на средбата со американските конгресмени. Членовите на Конгресот беа запознаени со пресудата од Меѓународниот суд на правдата, се вели во соопштението од кабинетот на Иванов. Во него е наведено дека претседателот се надева дека земјите-членки во Чикаго ќе ги преиспитаат нивните позиции во однос на Македонија, односно дека ќе биде преиспитан заклучокот од Букурешт.

„Форин полиси“: Името за Македонија е с$

А

мериканскиот магазин „Форин полиси“ ги анализира шансите на Македонија за влез во НАТО на претстојниот самит во Чикаго, но сепак оценува дека и четири години по блокадата на Грција во Букурешт спорот за решението за името со Грција не е ни бликсу до решение. Во анализата се наведени сите околности поради кои земјава с$ уште е пред вратите на НАТО, како и последните акции на Американските конгресмени кои со писмо побараа од претседателот на САД, Барак Обама, да & ја понуди доброзаслужената покана за членство во Алијансата. Конгресната поддршка за членството на Македонија е поткрепена и со два закона во Конгресот.

Ставот за Груевски оска за обединување на опозицијата Марија Севриева

С

sevrieva@kapital.com.mk

редбата на вонпарламентарните партии на која се дефинираше рамката за идната можна заедничка соработка и настап на политичката сцена, според Социјалдемократскиот сојуз, е доказ дека ја делат истата оценка за катастрофалната ситуација во која се наоѓа Македонија. Иако СДСМ веќе подолго време работи на формирање отворен опозиционен блок, а минатата недела и јавно објави повик за приклучување кон нивната идеја, пред два дена беше исклучен од ручекот на лидерите на ВМРО-НП, ЛДП, Обединети за Македонија и Достоинство. „Ја поздравуваме идејата за јакнење на соработката на опозициските партии. Врз основа на изјавите на лидерите на партиите, јасно е дека делиме исти оценки за катастрофалната ситуација во која се наоѓа Република Македонија, пред с$ поради погрешните политики на актуелната власт. Се надеваме дека во наредниот период ќе се создадат услови и амбиент за целосно окрупнување на опозицискиот фронт“, велат од СДСМ. Лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски, во последното интервју истакна дека реализацијата на широк опозициски фронт најмногу ќе зависи од волјата и од желбата на сите субјекти инволвирани во процесот, во кој, потенцира тој, сите ќе бидат рамноправни. Судејќи по изјавите од исходот на опозицискиот ручек, се очекува заеднички политички настап. Иако во јавноста се прикажува дека сите опции се отворени,

според аналитичарите, тоа е веќе завршена работа. „Не се сомневам дека ќе успее оваа коалиција, бидејќи тоа е веќе завршена работа. Оостанува уште да видиме дали тоа ќе биде голема широка коалиција и со СДСМ. Најверојатно сите ја научија лекцијата од предвремените парламентарни избори и ќе влезат во една ваква коалиција и секако, ќе се надеваат на подобар пласман“, вели професорот Јове Кекеновски. Според него, различната идеологија во случајов е во втор план, додека на прво место избива желбата од вонпарламентарни, партиите повторно да станат парламентарни. Власта е императив за секоја партија, но не уривање на актуелната власт на премиерот Никола Груевски, туку освојување на власта и обединување на партиите и покрај сите можни разлики, вели Жидас Даскаловски од Центарот за истражување и креирање политики. „Во Македонија вонпарламентарните партии моментално го утврдуваат пазарот за кој ќе се продадат кај СДСМ. Нив ги интересира само власт, односно дел од колачот. Идеологија и практика, политички маркетинг и патриотизам, програми и членови, с$ е тоа небитно во контекст на постигнување на целта“, смета Даскаловски. Партиите кои останаа надвор од Парламентот пред два дена ги оставија своите идеолошки разлики, бидејќи како што истакнаа, ги зближува и ги загрижува: состојбата со демократијата, растечката сиромаштија, застојот во евроатлантските интегративни процеси и секако, меѓуетничката нетрпеливост.

ФОТО ВЕСТ

15 лица веќе две години се обучуваат за преговорите Од вкупното 880 лица од администрацијата кои премиерот Никола Груевски рече дека се обучени за водење на преговорите, 15 работат во Царинската управа. Оттаму велат дека овие вработени веќе две години редовно се обучуваат за преговорите, а искуство и знаење собираат од експрти од Словенија, земја која веќе осум години е членка на Унијата. тарифен амбиент на ЕУ. Обезбедени се и финансиите за пристапување кон Заедничката комуникациска мрежа. Во практика, овие системи треба да се подготвени една година пред влезот на земјата во Унијата. Но, од Царина велат дека истите ќе бидат готови до јуни 2013 година. Во фаза е и спроведувањето на информатичкиот систем за интероперабилно поврзување со овие системи на замјите-члнеки на Унијата.

Дваесет години на пријателски дипломатски односи прославија вчера Македонија, Хрватска и Словенија. Во друштво на амбасадорите Златко Крамариќ и Ален Бергант, Претседателот Ѓорге Иванов и вицепремиерот Муса Џафери, шефот на дипломатијата Никола Попоски истакна дека нема сомнеж во искрената поддршка од Љубљана и Загреб

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

ПОЛИТИКА 7

Како македонските пратеници го преспаа часот по албанска историја среде Собранието? Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

Н

е само од историски, туку и од политички и од дипломатски поглед е спорен говорот на претседателката на албанското Собрание, Јозефина Топали, среде македонскиот Парламент, во кој таа зборуваше за историја поинаква од онаа која ја признава македонската наука. Тоа што Топали говореше како Албанецот Дервиш Царта го ослободил Скопје од Османлиите за експертите е спорно од неколку причини. Прво, тие велат дека македонската историја не се согласува со овој податок, па гостинката пред да го прочита или да го одобри говорот би требало да знае какви реакции може да предизвика и дали би се протолкувал како провокација. Второ, нејасно е зошто би се потрошило време на толкување историја или отворање спорни историски моменти кога целта на посетата се толкува во насока на заедничките евроатлантски аспирации на двете држави. „Историјата на Балканот памети

ДЕНКО МАЛЕВСКИ

поранешен министер за надворешни работи

Ни малку не е дипломатски среде Парламентот на државата која ве поканила да бидете гостин да зборувате за историја, наместо да зборувате за визии и за иднината.

ТИТО ПЕТКОВСКИ, ЛИДЕР НА НСДП

Говорот беше скандалозен и во моментот кога го чувме делот за историјата, јас и колегата Горан Мисовски рипнавме и гласно искоментиравме дека гостинката зборува лаги, на што добивме реакции од пратениците од ДПА. Другите пратеници мирно го следеа говорот.

ЏЕВАТ АДЕМИ, ПРАТЕНИК НА ДУИ

Говорот на претседателката на албанското собрание, Топали, среде македонскиот законодавен дом во кој таа зборуваше за историја која не ја признава македонската наука, ги натера македонските експерти да се запрашаат - кому се треба да се дозволи да говори во Парламентот!? крвопролевања, братоубиства, колежи, војни. Зошто еден модерен политичар би сакал да зборува за историја во овие моменти!? Особено среде странски парламент!? Нашиот тренд за опседнатост со далечното минато како да ги инфицира соседите. Тоа може да биде многу опасно“, цени поранешниот министер за надворешни работи Денко Малевски. Малевски отвора и еден друг проблем – кому с$ му се дозволува да одржи говор во нашиот законодавен дом. Според него, тоа треба да е дозволено само во исклучителни ситуации и на исклучителни личности, оти се смета за огромна чест. „Сите го паметат говорот на израелскиот премиер Нетанјаху во американскиот Конгрес, но тоа се специфични моменти и

производ на дадени политички околности. Мора да се внимава кому му се отвораат вратите од Парламентот. Кога веќе ќе дозволите говор, многу е опасно да не знаете на што сте. Тоа мора да бидат големи државници кои делат големи визии, а не вака“, вели Малевски и додава дека не се сеќава кога последен пат наш функционер говорел во странски законодавен дом. Македонските пратеници вчера беа зафатени со посетата на американските конгресмени, па немаа многу време за коментари за спорниот настап на гостинката од Тирана. Дел од нив велат дека не нашле спорен момент за да реагираат, оти право на говорникот било да каже што сака, дел го осудија настапот, а дел си признаа дека не ја слушале Топали со должно внимание.

Нема причина говорот на претседателката на албанското Собрание, Јосефина Топали, од страна на Македонците да биде сфатен негативно. Говорот беше крајно коректен и немаше никаква политичка димензија.

Што кажа Топали?

Топали во македонскиот Парламент презентираше историја каква што македонските историчари не признаваат. Таа зборуваше како Скопје од Османлиите во февруари 1844 година и со 10.000 востаници го ослободил Албанецот Дервиш Цара, по што барал автономија. „Од тоа време Скопје, Битола и Дебар станаа едни од главните центри на албанското движење за национално ослободување“, зборуваше Топали. Нашите историчари н$ учат на друго – тој бил турски наемник во Гостивар и кренал буна, ама против регрутацијата на муслимани во војската. Нашата историја не признава ни дека тој го ослободил Скопје, ниту дека барал автономија.

МРТ со 4,3 милиони евра од новиот буџет ќе ја покрива ланската дупка од фиктивни приходи Максим Ристески

risteski@kapital.com.mk

М

акедонската радио-телевизија ќе потроши 4,3 милиони евра од буџетот за 2012 година за да ја покрие дупката настаната поради необјективно прикажани приходи од радиодифузна такса минатата година. Независниот ревизор во својот извештај за финансиското работење на јавниот сервис во 2011 година забележува дека МРТ книжела издадени, а ненаплатени решенија за наплата на радиодифузна такса и така нереално прикажала зголемени приходи во износ од 5,3 милиони евра. Во финансискиот план за 2012 година под расходната ставка вредносно усогласување на вложувања, ревалоризација на обврски и побарувања од купувачите, јавниот сервис испланирал 4,3 милиони евра, за разлика од лани кога за оваа цел биле потрошени само 580 илјади евра. Во објаснувањето на споменатата ставка се вели дека „во најголем дел се однесува на неплатените побарувања од радиодифузна такса во 2011 година“. Токму на оваа опасност предупредува ревизорот кога пишува дека евидентирањето на ненаплатените приходи би можело негативно да се одрази на работењето на МРТ, зашто на книжените, а нереализирани средства ќе треба да се плати данок на добивка, а истите ќе бидат основа и за пресметка на 10%

данок на непризнаени трошоци. Во својот финансиски извештај за 2011 година МРТ навела дека од радиодифузна такса лани собрала 10,3 милиони. За оваа година јавниот сервис уште поамбициозно ги испланирал приходите од таксата и очекува наплата на 13,4 милиони евра, од кои во јануари инкасирал 357 илјади евра, а во февруари (со зголемувањето на таксата на 190 денари) 389 илјади евра. Простата математика при која февруарскиот резултат заокружен на 400 илјади евра се множи со 12 (месеци) покажува дека ако Управата за јавни приходи двојно не ја зголеми наплатата уште веднаш, МРТ нема да успее да реализира ниту половина од планираните приходи од радиодифузна такса или ќе оствари само 4,8 милиони евра.

Доволни ли се нови филмови и серии за враќање на гледаноста?

За оваа година МРТ испланирала 21 милион евра вкупни приходи, од кои најголем дел од наплата на радиодифузната такса (13,4 милиони), а јавниот сервис очекува и околу 3 милиони евра од Владата. За дигитализацијата МРТ ќе добие 2,4 милиони евра од државниот Буџет, а од истиот извор уште нешто помалку од милион евра за финансирање на посебни програми. Јавниот сервис очекува зголемување на

21

милион евра вкупни приходи очекува МРТ во 2012

13,4 2,3

милиони евра јавниот сервис очекува да собере годинава од радиодифузна такса

приходите од маркетинг, и наместо ланските 245 илјади евра, планира од реклама да заработи 650 илјади. На расходната страна во финансискиот план на МРТ за 2012 година наведени се повеќе програмските зафати за збогатување на понудата на играни филмови и серии, и меѓународни спортски настани. За програмски права ќе се потрошат 2,3 милиони евра (лани биле еден милион) со кои (од спортските настани) ќе се купи преносот од Европското првенство во фудбал, Летните олимписки игри, а во сумата се пресметани и обврските за Светското првенство во фудбал што ќе се одржи во 2012 година. Новите

милиони евра МРТ ќе потроши за програмски права

филмови и серии ќе го чинат јавниот сервис 500 илјади евра. За создавање сопствена програма (и копродукција) МРТ ќе потроши 1,6 милиони евра, а исто толку пари ќе одвои за враќање стари долгови кон доставувачи. За обезбедување сателитско емитување на нејзина програма за Европа, Австралија и Америка планирани се 816 илјади евра. За адвокатскиот тим (од англиската фирма ТЛТ) што ја брани МРТ во Лондон од тужбата на Тарбс обезбедени се милион евра – пресудата се очекува на крајот од мај. За плати на вработените во јавниот сервис ќе се одвои речиси исто како лани – 5,4 милиони евра.

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

9

Седум години Ремедика: Нови инвестиции во технологија и во опрема!

ЕЛИЦА ЈОРДАНОВА

претседател на бордот на Ремедика

Минатата година инвестиравме околу еден милион евра. Отворивме нова дејност, односно оддел за неврохирургија, со што с$ повеќе се движиме во правец на посериозно надградување на капацитетите во делот на хирургијата.

“

Нова поликлиника во Струмица, банка за чување матични клетки во соработка со биомедицински центар и сосема нова услуга ДНА бејби плус, со која ќе се детектираат над 101 наследно нарушување, и комплетно нова зграда, најави менаџментот на Ремедика Викторија Милановска milanovska@kapital.com.mk

Н

а прославата на седмиот роден-ден менаџментот на првата приватна болница, Ремедика, најави нови инвестиции и услуги, кои сега н е г и н уд а т м а к е д о н с к и о т и балканскиот здравствен пазар. Нова поликлиника во Струмица, банка за чување матични клетки во соработка со биомедицински центар и нова услуга ДНА бејби плус, со која ќе се детектираат над 101 наследно нарушување. Се планира и просторна експанзија со земање под концесија на дел од здравствениот дом Железара, каде што ќе никне нова зграда. Првата приватна болница во Македонија подготвува и проект за сосема нова зграда, која ќе овозможи за уште побрз раст на бројот на пациенти. Претседателот на бордот на Ремедика, Елица Јорданова, истакна дека успешните резултати се дополнителен стимул за нови предизвици. „Ремедика продол ж ува со инвес тиции во нови технологии и опрема за да понуди уште подобар квалитет и подобри здравствени услуги. Минатата година инвестиравме околу еден милион евра. Отворивме нова дејност, оддел за неврохирургија, со што с$ повеќе се движиме кон посериозно надградување на капацитетите во хирургијата“, рече Јорданова. Стручниот директор на Ремедика, Андреја Ар-

совски, истакна дека изминатите седум години континуирано негуваат тренд на зголемување на бројот на услугите во сите дејности. „Во Ремедика се направени над 620.000 дијагностички процедури, над 400.000 лабораториски анализи, околу 30.000 радиолошки услуги, а во делот на гинекологијата над 8.000 интервенции

АНДРЕЈА АРСОВСКИ

стручен директор на Ремедика

За разлика од срамежливите почетоци, кога со огромно внимание се преземаа првите интервенции, сега секојдневно во Ремедика се работат зафати кои се одлика на најсериозните, најорганизираните и кадровски најдобро поставените куќи во регионот и во Европа.

“

1.500. Од Ремедика потенцираат дека посебна гордост им се оперативниот и ендоскопскиот третман на пациенти со екстремна дебелина, совршенството во дијагностичките постапки на дојката преку дигиталната мамографија и стереотаксичната биопсија и развојот на неврохирургијата.

Јавните претпријатија ќе вдомат нови 600 рамковно-вработени! Габриела Делова delova@kapital.com.mk

О

колу 600 нови рамковни вработувања се спремаат и годинава. Од Секретаријатот за спроведување на Рамковниот договор велат дека секоја година се подготвува стратегија за тоа колку лица треба да бидат вработени на годишно ниво за да се запази правичната застапеност во администрацијата. Иако годишната стратегија е донесена уште од крајот на јануари, сепак точната бројка с$ уште не е утврдена. Оттаму велат дека с$ уште се прават анализи за да се види колку лица треба да се вработат. Меѓутоа според првичните калкулации бројот на нови вработувања по Рамковен, ќе биде ист како оној од минатата година, односно 600. Со оглед на тоа дека 23% од потребните 25% се исполнети во државната администрација, додека 7% од нив работат во јавната администрација, многу веројатно е дека новите вработени ќе се „вдомат“ во јавните претпријатија и установи. Од Секретаријатот за спроведување на Рамковниот договор не прецизираа во кои институции ќе бидат вработени новите службеници. Велат, с$ уште се прават анализи. Меѓутоа, освен дел од новите шестотини, многу веројатно е и

7% 23%

е правичната застапеност во јавната администрација

е правичната застапеност во државната администрација

и операции. На хируршкиот оддел се направени повеќе од 6.000 оперативни зафати. Донесовме на свет околу 3.800 бебиња. За разлика од срамеж ливите почетоци, кога со огромно внимание се преземаа првите интервенции, сега секојдневно во Ремедика се работат зафати кои се одлика на најсериозните, најорганизираните и кадровски најдобро поставените куќи во регионот и во Европа“, рече Арсовски. За споредба, во 2006 година на Хирургија биле направени 480 операции, а минатата година околу

И со намален Буџет вработувањата остануваат

И

ако средствата кои од Буџетот ги добива Секретаријатот за спроведување на Охридскиот договор се намалени за 2,3 милиони евра, сепак вработувањата за исполнување на правичната застапеност остануваат. Оваа година за правична застапеност од Буџетот се одвоени 6,3 милиони евра. Намалување на средствата засега не се предвидени и со ребалансот на Буџетот, кој го најави министерот за финансии, Зоран Стварески, кој дополнително додаде дека кратење не се предвидува и за платите на администрацијата. дел од веќе вработените во администрација, но и оние што седат дома, а земаат плата, со новиот модел на прераспределба своето работно место да го најдат токму во јавните претпријатија. Меѓутоа, со новата методологија за тоа кои дејности спаѓаат во категоријата дејности кои ги извршуваат лицата со статус јавни службеници, Владата има значително потесен круг во кој ќе може да ги распоредува новите вработени. 742 институции веќе не влегуваат во регистарот на државни и јавни службеници. Освен стеснатиот круг на институции во кои ќе може да се вработуваат новите административци, интересно е и тоа што дел од јавните претпријатија кои ќе бидат на „удар“ на новите вработувања веќе работат со загуба. Дел од нив се Македонија пат, Македонски железници, Македонски шуми...

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ ПеТоК 06.04.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари ипа 4 за поефикасна aгенција за вработување

Југохром Фероалојс проработе - 700 работници вратени на работа

> БроЈка

К

валитет, ефикасност и ефективност на услугите на Агенцијата за вработување се главните цели кои треба да се постигнат со имплементацијата на проектот „Понатамошна модернизација на Агенцијата за вработување“, финансиран од Европската унија. Стратешка цел на овој проект е Агенцијата е да биде активен сервис на услуги, ориентирана кон работодавците и кон невработените, кои ќе ја зголемат својата доверба кон институцијата. Потребно е да функционира како главна берза на трудот, а не само како регистар на невработени. „Предизвик на Агенцијата е да ја врати довербата на граѓаните и на компаниите во среќавањето на побарувачката и понудата на работни места. Во текот на овој проект ќе ги зголемиме капацитетите на нашите вработени за брзо да се прилагодат на новите предизвици, да ги остварат своите задачи за кратко време со малку ресурси“, истакна Влатко Поповски, директор на Агенцијата за вработување. Програмата ИПА 4, ЕУ ја имплементира од 2007 до 2013 година под мотото „Инвестирајте во луѓето“, бидејќи нивниот ресурсен развој е предуслов за развој на државите-членки или кандидати.

К

90%

од Ромите бизнисмени не користат никаква помош од државата, покажува истражувањето на Ромскиот деловен информативен центар. Само една петина или 20% од бизнисмените од ромската заедница во Македонија членуваат во некоја асоцијација или здружение.

омбинатот за производство на феросилициум од тетовско Јегуновце, Југохром Фероалојс, од април вклучи три големи и две помали печки и врати на работа околу 700 работници. Менаџментот на компанијата за „Капитал“ најавува дека за првиот квартал склучиле договор за набавка на струја од околу 70 мегават-часови. Околу средината на овој месец од Фероалојс очекуваат дека ќе го КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ БАНКИ имаат и првиот готов производ поДЕЛОВНИТЕ подолга пауза. Банка 3м година Југохром 6м 24м Во октомври минатата Фероалојс го36м Комерцијална 3,60% на четири 4,60% од шест 7,40% 7,70% прекина банка производството печки, по што НЛБбез Тутунска банка 4,50% Ваква7,00% 7,50% работа останаа 3,50% 400 вработени. одлука донесе менаџментот на компанијата поради зголемените трошоци во Стопанска банка 3,60% 4,65% 7,40% 7,60% производството, за 3,50% што придонеле Шпаркасе банка 4,50% намалената 6,50% побарувачка 7,00% на феролегури на светските пазри цени Охридска банка 4,30% 4,80% и зголемените 5,50% 6,00%на суровините, енергијата и транспортот. Прокредит банка 3,40% 4,40% 7,10% 7,30% ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00% 3,80%

4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00% 4,80%

7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00% 7,40%

7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40% 7,60%

Македонците не се свесни 46% дека може да останат без пензија?! КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

од искуствата на западноевропските земји, 80% Поучени експертите предупредуваат идните пензионери да

М

некој алтернативен начин на штедење. Алармот го вклучија последните случувања во регионот, каде што пензиските фондови се во голема неликвидност. Познавачите предлагаат неколку алтернативни начини на штедење, кои се покажале како ефикасни во развиените земји. „Нашиот сегашен систем не постои во западноевропските земји. Ние може да ги заштитиме пензиските фондови ако воведеме данок за продукти штетни по здравјето, од типот на чипсови, газирани пијалаци и слично, а даноците да се слеваат во касата на пензиските фондови. Американските експерти пред некое време ја предложија ова безбедносна мерка, која ветува долгорочна стабилност на буџетот на фондовите“, вели за „Капитал“ познавач на пензискиот фонд во Македонија. Директорот на НЛБ Нов пензиски фонд, Давор Вукадиновиќ, смета дека треба да се крене одговорноста на вработените и да се вложува во иднината рационално. „Примарната цел на вложување во пензиско осигурување е остварување

milanovska@kapital.com.mk

акедонските граѓаните с$ уште не се доволно свесни дека ако се NASDAQ потпираат само на државниот пензиски фонд, по завршувањето на работниот век може да останат без пензија. ата во Сао Дека се ближи денот кога европските држави ќе немаат пари за пензии деновиве предупредија и Европската комисија, која бара покачување на старосните граници за пензионирање, и Светската банка, која објави алармантни бројки дека во Македонија за неколку пании децении старото население ќе сочинува една третина од вкупниот број граѓани. За ситуацијата да биде уште потрагична, и самиот Фонд за пензиско осигурување во последниот актуарски омпании од извештај покажа дека за две децении ќе нема пари за пензии. Поучени од искуствата на западноевропските земји, експертите предупредуваат, идните пензионери да не чекаат пензија од државата, туку да изберат

46%

18%

35%

15%

95%

+

и на берзата

63%

ани на

04.04.2012

Кјуби ЗК Пелагонија Стопанска бан. Битола Македонски Телеком Алкалоид 04.04.2012

Гранит Охридска банка РМДЕН10 Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка

раст

+53,03% +3,00% +1,50 +0,84% +0,57% -22,00% -9,00% 0,00% -12,00 -1,00%

нова цена

505,00 2.335,00 2.030,00 539,00

4.219,00 нова цена

502,00 1.101,00 90,00 2.940,00 1.849,00

24м 3,70% 3,70% 3,70% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

Алфа банка

2,10%

2,30%

3,70%

Уни банка

2,55%

3,00%

4,50%

6,00%

2,50% 15% 2,20% 2,10%

2,80% 2,80% 2,60%

4,50% 4,10% 4,40%

5,10% 4,50% 4,60%

Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

36м 4,20% 4,00% 4,00% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05% 52%

Euribor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

преку инвестициски фпндпви

h Депозит во банка; 6м 12м Пензиска сметка; 1,06% 1,40% Животно осигурување; 1,01% 1,37% Инвестициски фондови; 0,73% 1,05% Акции или обврзници; 0,19% 0,39% h Злато, сребро; h Недвижности.

1м 0,41% 13% 0,36% 0,24% 0,08%

преку живптнп псигуруваое Libor (EUR)

4,00%

начини на штедење

преку банкарски деппзити 11% ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

3м h 0,77% h 0,67% h 0,47% h 0,01%

8%

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Рочност преку ноќ 1 недела 3м индивидуални пензиски сметки и ануитети, целиот развиен свет овие 1м даночно помогнати СКИБОР 2,20% на штедење 3,18% се многу 4,18%популарни“, 4,98% имаат стимулација преку даночни олеснувања начини МКДОНИАво 2,20% и затоа се поатрактивни од штедење вели Тренкоски. Тој потенцира дека во банка или преку инвестициски фондови. светот се дозволува даночно помагање ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ На пример, во САД многу популарни се т.н. и на инвестирањето во инвестициски Основна кам. стапка Стапка инфлација *IRA (Individual Retirement Accounts) и 401k фондови доколку е во рамки на на дозволени Народна на Македонија 4,00%вели, најкористен 5,20% (професионална пензиска сметка на банка вработен инструменти. Сепак, во компанија, финансирана од компанијата), во светот е купување 13,40% Народна банка на Србијаначин за штедење 12,00% нешто што и во Македонија е Народна возможно. Вона Хрватска недвижности. 6,00% 2,50% банка 3,60% 2,20%

Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

четврток - 05.04.2012

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

3м 3,60% 3,50% 3,60% 3,50% 4,30% 3,40% 3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00% 3,80%

6м 4,60% 4,50% 4,65% 4,50% 4,80% 4,40% 4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00% 4,80%

24м 7,40% 7,00% 7,40% 6,50% 5,50% 7,10% 7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00% 7,40%

36м 7,70% 7,50% 7,60% 7,00% 6,00% 7,30% 7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40% 7,60%

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

3м 2,10% 2,10% 2,10% 1,95% 2,50% 2,00% 2,00%

6м 2,70% 2,60% 2,60% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

24м 3,70% 3,70% 3,70% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

36м 4,20% 4,00% 4,00% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

2,10%

2,30%

3,70%

4,00%

Уни банка

2,55%

3,00%

4,50%

6,00%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

2,50% 2,20% 2,10%

2,80% 2,80% 2,60%

4,50% 4,10% 4,40%

5,10% 4,50% 4,60%

1м 0,41% 0,36% 0,24% 0,08%

3м 0,77% 0,67% 0,47% 0,01%

6м 1,06% 1,01% 0,73% 0,19%

12м 1,40% 1,37% 1,05% 0,39%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Среден курс во 61,5475 46,8327 74,2879 51,1277 47,0583 48,1404

Валута евро долар фунта франк долар долар

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011 4% 3% 3% 2% 2% 1%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

6м 2,70% 2,60% 2,60% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

банка преку пензискаЕуростандард шема

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

пад

-

пензиски надомест по остварување на право на старосна пензија и законот во овој момент ги препознава само тие средства како единствен извор за остварување пензија. Тоа не значи дека средствата акумулирани преку животно осигурување, депозити или инвестициски фондови не можат да се користат низ времето, но тие согласно со законот немаат третман на пензија. На пример, месечно подигање камата од депозит е дополнителен приход, но не е пензија, а истото важи за животно осигурување и инвестициските фондови“, објаснува Вукадиновиќ. Директорот на КБ Прв пензиски фонд, Јанко Тренкоски, смета дека ако постојат одредени даночни олеснувања, штедењето би било многу попопуларно. „Моделите за штедење наменети за користење во старост, од типот на

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

3м 2,10% 2,10% 2,10% 1,95% 2,50% 2,00% 2,00%

анкета на kapital.mk: На кој начин штедите за пензионерски денови?

не чекаат пензија од државата, туку да изберат некој 65% алтернативен начин на штедење Викторија милановска

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка никакп ТТК банка

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ

Рочност преку ноќ Отворен инвестициски фонд СКИБОР 2,20% Илирика Југоисточна Европа2,20% МКДОНИА

ФОНД

1% 0% -1%

-1% 01/10

04/10

06/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

12/11

Извор: Државен завод за статистика

1 недела 1м Нето вредност 3,18% 4,18%

3м 1M 4,98%

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

-436,00%

0,77%

-0,96%

-27,51%

0,96%

04.04.2012

Илирика Глобал-Растечки пазари

36.857.722,37

-814,00%

-4,10%

2,38%

-20,88%

-3,22%

04.04.2012

Иново Статус Акции

15.283.784,69

-187,00%

-0,99%

-3,88%

-12,47%

-0,94%

04.04.2012

2,99%

12,04%

-10,96%

5,02%

04.04.2012

0,83%

-4,24%

-32,55%

0,71%

04.04.2012

3,80%

3,51%

-12,58%

5,10%

03.04.2012

2,16%

3,24%

4,61%

2,29%

03.04.2012

0,84%

1,66%

0,00%

0,86%

03.04.2012

24.628.397,86

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

Основна кам. стапка

КД БРИК банка на Македонија Народна КД Нова ЕУ Народна банка на Србија Народна банка на Хрватска КБ Публикум - Балансиран Централна банка на Црна Гора КБ Публикум - Обврзници Централна банка на Словенија

Стапка на инфлација -518,00% 5,20% -167,00% 13,40% 2,50% -2,44% 3,60% 40.603.231,60 0,08% 2,20%

46.189.550,78 4,00% 21.467.534,73 12,00% 6,00% 25.515.250,99

КБ Публикум Паричен

42.654.862,94

0,29%

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула

10% 20%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПеТоК 06.04.2012

11 НЛБ Тутунска банка со добивка од 660 милиони денари

Вашите картички чуВајте ги подалеку од мобилни телефони или други форми на зрачења како и заштитуВајте ги од прекршуВање и преВиткуВање. на тој начин ќе избегнете неможност да ги користите Во тргоВската мрежа кога ќе Ви требаат.

> БРОЈКА

2

Н

ЛБ Тутунска банка во 2011 година бележи добивка од 660 милиони денари, што претставува раст од 45,2% во однос на 2010 година. Во 2011 година банката има пласирано 6.089 милиони денари во благајнички записи, што е раст од 56% во однос на претходната година. Од НЛБ Тутунска информираат дека минатата година имале кредитен раст од 7,7%, а кредитите дадени на комитенти изнесуваат 36 милијарди денари. Кај депозитите пак, има пад од 2,5% и тие изнесуваат 46 милијарди денари. Учеството на вкупните нефункционални кредити е зголемено на 7,7%, а во 2010 година изнесуваше 6,7%.

место освоија ученици од Кариерниот центар во гимназијата „Раде Јовчевски Корчагин“ на Глобалниот виртуелен натпревар во претприемништво за 2012 година организиран од Британскиот совет. На поставена задача што би направиле ако нивната земја биде домаќин на Олимписки или Параолимписки игри, учениците развиле идеја за етносела, енергетски ефикасни и пристапни места за лица со хендикеп. Победник е проект на ученици од Јужна Африка.

Соседните аеродроми нудат повеќе дестинации и поевтини билети

Според туристичките агенции, 40% од патниците од земјава летаат преку аеродромите во Софија, Солун, Белград и во Приштина, бидејќи сметаат дека така им е поисплатливо

40%

С

Дејан Азески $ уште голем број граѓани од Македонија летаат преку аеродромите во Софија, Солун, Белград и во Приштина, иако Скопје доби сосема нов аеродром и повеќе авиодестинации. Влезот на ТАВ во Македонија и изградбата на новиот скопски аеродром беа најавени и како можност Скопје да стане регионален авиоцентар, со директни линии до повеќе европски дестинации и со цени за авиобилети достапни за сечиј џеб. Но, тоа с$ уште не е така и аеродромите во соседните земји, сепак, нудат повеќе и поевтини авиодестинации. Во туристичката агенција Атлас МАКЕДОНСКА БЕРЗА плус велат дека дури и со патни трошоци до Софија или10до Солун, авиобилетот е поевтин МБИ отколку да се лета од Скопје.

2.030,52 „Многу луѓе купуваат карти кај нас, а летаат од МБИД Софија или од Солун. Велат дека им се исплаќа каков1.928,28 било превоз до таму, без разлика дали е кола,ОМБ автобус или такси“, изјави Емилија Насевска

121,52

од македонските патници, според податоците на туристичките агенции, летаат од аеродромите во соседните земји

И со патни трошоци до Софија или до Солун, авиобилетот е поевтин отколку

од агенцијата Атлас плус. да се лета од Скопје, велат во туристичките агенции. Цените на авионските билети, според агенциите, останаа исти, да не речам и повисоки, бидејќи не нема патници за да има директни авиолинии, кои се фактор број еден кој ја условува оваа појава. летаат неколку авиокомпании, па на останатите природно ќе носат пониски цени. Од агенциите се согласуваат дека има промени летови цените се повисоки. Пренасочуваме 30% до „Цените во Скопје не се високи. Тие се оптимални, по влезот на ТАВ, но дека цената на авиобилетите 40% од патниците кон Тирана, Приштина, Софија, па дури може и да се покачат. Доколку беа високи не е драстично променета за да влијае на ФЈУЧЕРСИ Солун“, вели Ѓуровска. Познавачите на овој бизнис и компаниите правеа екстра профит, немаше да се целокупната слика. Катерина Ѓуровска од велат дека клуч-ниот проблем за високите цени е повлечат од Скопје, како што имаме состојба сега, туристичката агенција Игуана тврди дека освен во НАФТА тоа што нема директни линии. Момо Рафајловски, а се најавуваат и уште компании кои ќе ги укинат делот на нискобуџетните авиокомпании, каде што ЛЕСНА ПРИРОДЕН ГАС директор на претставништвото на Аурора ервејс редовните линии. На скопскиот аеродром ќе на редовна основа летаат двеСУРОВА компании, Пегасус 101.82$/барел 2,14/ММБТу во Скопје, кој е во овој бизнис неколку децении, останат толку линии колку што реално се потребни и Визер, нема други разлики во квалитетот на смета дека во земјава се претставува нереална за 600.000 до 800.000 патници. Повеќе тешко ќе авионската услуга од пред две години.

BRENT ЗА ЗАТОПЛ. слика, а никој не сака да каже дека едноставно постигнеме“, вели Рафајловски. „Цените со комерцијалните авиокомпании си 322 122.103$/барел

+0,35% +0,06% 0,00%

+0,34% -0,20%

-0,28% -0,22%

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, четврток - 05.04.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 2.030,52 522,16 Главен индекс на Белградската берза МБИД CROBEX 1.928,28 1.840,87 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 121,52

SASX 10 +0,35% -0,65% 765,66

+0,06% SOFIX 306,15 0,00% ATHEX

-0,28%

708,49

Главен индекс на Љубљанската берза

BELEX15 DOW JONES 522,16 13.074,75

17.942,50

31.40$/унца

2.090,75

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

8.340,75

-0,65% -0,95%

NASDAQ 3.068,09

берзата, без финансиски компании

657,25$/бушел

3.000 3.000 3.000

Паоло, Бразил

2.400 2.400 2.400

ATHEX 2.200 2.200 2.200 708,49 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

-0,49%

FTSE 100 5.683,53

-0,35%

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

-0,95% -0,89% SWISS

DOW JONES

DAX13.074,75 Заеднички индекс 30 6.723,70

6.157,53

-0,28%

+0,65%

SBITOP 593,47

S&P 500 1.398,96

Главен индекс на Љубљанската берза

2.250,00 13.074,75

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

Агробанка

1.103,00

Борик

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 50,00

-0,95%

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX CAC 40 832,57

3.297,10

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

-0,33%

-0,49%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

5.683,53

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 6.723,70

-0,63%

17.486,02 FTSE 100

-0,89%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

CAC 40 3.297,10

Соја протеин -8,69% BRAZIL BOVESPA

-1,02% 63.528,65 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 561,00

+13,10%

.

DAX Интереуропа 6.723,70 0,56

-0,35%

-1,58%

-1,18%

108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

ЛЕСНА СУРОВА 101.82$/барел

BRENT 122.103$/барел

91,98

-0,49% 5.683,53БЕРЗА -0,35% ЉУБЉАНСКА Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза Пивоварна

9.200,00

+6,98%

SWISS Нов.кред.ба -0,89% -0,15% -7,50% 6.157,53 -6,94% 3.350,00

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

04.04.2012

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +53,03% 505,00

Кјуби NIKKEI 225 ЗК Пелагонија +3,00% 9.767,61 СтопанскаИндекс бан. Битола +1,50 на најголемите јапонски компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза Македонски Телеком +0,84% котирани на швајцарскиот пазар на капитал Алкалоид +0,57%

-0,15%

-0,53%

СРЕБРО 31.40$/унца

БАКАР 8.340,75

ПРИРОДЕН ГАС 2,14/ММБТу

ЗА ЗАТОПЛ.

322

МЕТАЛИ

+0,71% +1,15% -1,3%

НИКЕЛ

17.942,50

АЛУМИНИУМ 2.090,75

ЧЕЛИК 520.00$/унца

-0,28% -0,22%

-1,0% -0,40% /

+9,50%

0,72

+7,04%

1625.60$/унца

+0,34% -0,20%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Хо.Маестрал

Магма ЕВРОПА ИНДЕКСИ -16,67% -10,00% FTSE 100

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Сава ре

6.100,00

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

SWISS 6.157,53

112112 112

ЗЛАТО

469,00

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

65,00

-0,53%

116116 116

Главен индекс на Атинската берза

Енергопроект +6,18% NASDAQ +0,86% -0,95% -1,46% 3.068,09

DOW JONES Информатика

BRAZIL BOVESPA -1,02% -1,18% 63.528,65 АЗИЈА ИНДЕКСИ

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

ATHEX 708,49

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 9.767,61 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 20.593,00 ДЕН ДО 15Ч.

Главен индекс на Сараевската берза 27,25

1420.00$/бушел

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал ХТП Корчула

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

120120 120

+0,65%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

-1,46% S&P 500 -0,15% 1.398,96

NASDAQ 3.068,09

SASX 10 ШЕЌЕР 765,66

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

-0,65% -2,51% SOFIX СОЈА +0,12% -0,27% 306,15

2106.000$/бушел

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза 1.800 1.800 1.800

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ -0,60% РЕГИОН

Главен индекс на Белградската берза 641,50$/бушел

-1,18% -0,80%

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

BELEX15 ПЧЕНИЦА 522,16 CROBEX КАФЕ 1.840,87 1.84/бушел

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 63.528,65 306,15

-0,28%

SBITOP 593,47

-1,46% +0,46%

SASX 10 765,66

на пазарот на јавно поседувани друштва

-1,73% +0,46% +3,45% -0,80% +0,41%

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

+0,12% -1,02%

124124 124

520.00$/унца

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

CAC 40 3.297,10

1625.60$/унца

Главен индекс на Атинската берза

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградската компании котирани на Њујоршка берза

CROBEX S&P 500 1.840,87 1.398,96

2.600 2.600 2.600

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 593,47

НИКЕЛ 2.900 2.900 2.900

0,00%

ОМБ ОМБ ОМБ

+0,06%

+0,71%2.700 -1,0% 2.700 2.700 АЛУМИНИУМ 2.400 2.400 2.400 2.500 2.500 2.500 СРЕБРО МБИ 10 +1,15% -0,40% 2.200 2.200 2.200 2.300 2.300 2.300 +0,35% 2.030,52 -0,80% 2.000 2.000 2.000 2.100 2.100 БАКАР ЧЕЛИК МБИД -1,3%2.100 / +0,06% 1.800 1.800 1.800 1.900 1.900 1.900 1.928,28 07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12 ОМБ +0,65% 0,00% 121,52 МБИ 10 е составен од 10 најликвидни акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

+0,46%

ЗЛАТО

Главен индекс на Сараевската берза

+0,12%

МБИД МБИД 3.100 3.100 3.100МБИД МЕТАЛИ

+0,35%

2.800 2.800 2.800

HANG SENG 2.335,00 20.593,00 2.030,00 539,00

657,25$/бушел

ПЧЕНИЦА 641,50$/бушел

КАФЕ 1.84/бушел

СУРОВИНИ

-0,60% -2,51% -0,27%

КАКАО

2106.000$/бушел

ШЕЌЕР 27,25

СОЈА 1420.00$/бушел

-1,73% +3,45% +0,41%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

-0,95%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

4.219,00

ПЧЕНКА

Информатика

2.250,00

+6,18%

Енергопроект

469,00

+0,86%

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

WWW.KAPITAL.MK

12 КОМЕНТАРИ АНАЛИЗИ

20 години од монетарното осамостојување на Македонија (1)

Д-р Љубе Трпески професор на Економскиот факултет во Скопје

Н

а 26 април се навршуваат 20 години од денот кога тогашниот премиер, проф. д-р Никола Кљусев, во Собранието на Република Македонија ја промовираше македонската валута – денарот. Тоа е убав повод да се потсетиме „шчо напрајфме и шчо треба да напрајме за однапред“ (Мисирков). Во написов користам делови од рефератот што го поднесов на свечената академија, што се одржа по повод 10-годишнината од монетарното осамостојување. Ќе започнам од 1991 година. Таа не е така далечна година за да ни избледеат сеќавањата за тоа што с$ се случуваше во државата во која живеевме близу половина век. Таа се распаѓаше на најкрвав можен начин. Беа потребни голема мудрост и тактичност од нашето политичко раководство и, би рекол, од целиот македонски народ Република Македонија да не биде вовлечена во таа крвава војна. И, во тоа се успеа. Со гордост истакнувавме во изминатите години дека Република Македонија е единствена од поранешните југословенски републики, која на мирен начин ја стекна својата независност. Со плебисцитарното изјаснување на македонскиот народ и на граѓаните на референдумот на 8 септември 1991 година за самостојна и суверена Република Македонија се остварија вековните стремежи на македонскиот народ за самостојна и меѓународно призната држава. Озарените лица на народот, кој спонтано се собра на плоштадот во нашиот главен град веднаш по соопштувањето на резултатите од референдумот и на раководството, кое искачено на бината, заедно со народот, во еден глас ја пееја химната - ја покажуваше пред целиот свет - единствената определба за самостојна и суверена Република Македонија. Но, тоа беше само почетокот од патот кој требаше да се изоди за целосно уставно-правно и институционално, воспоставување на сите функции и прерогативи својствени за една самостојна и суверена држава. Политичките и економските услови во времето по политичкото осамостојување беа такви што бараа деноноќна

Само поради илустрација да напоменам дека непосредно пред монетарното осамостојување месечната стапка на инфлација изнесуваше 86%, а неофицијалниот или „црниот“ курс на динарот беше повисок за 300%. Верувам дека се сеќавате на уличните дилери, како на многу важни личности во тоа време. Таквата ситуација налагаше што побрзо да се воведе стабилна валута за да се извлече земјата од зоната на хиперинфлација к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

работа. Хиперинфлацијата, предизвикана од високата монетарна експанзија на Народната банка на Југославија и од упадите на пооделни републики во монетарниот систем, не овозможуваше на мирен, сталожен и систематичен начин да се работи на монетарното осамостојување. Верувам дека барем на повозрасните с$ уште им се свежи сеќавањата на тоа време кога инфлацијата дневно растеше со стапки колку што сега расте на годишно ниво, кога курсот на динарот дневно депрецираше за по неколку процентни поени, на огромната разлика меѓу официјалниот и „црниот“ или „уличниот“ курс. Само поради илустрација да напоменам дека непосредно пред монетарното осамостојување месечната стапка на инфлација изнесуваше 86%, а неофицијалниот или „црниот“ курс на динарот беше повисок за 300%. Верувам дека се сеќавате на уличните дилери, како на многу важни личности во тоа време. Таквата ситуација налагаше што побрзо да се воведе стабилна валута за да се извлече земјата од зоната на хиперинфлација. Од друга страна, постоеја фактори кои предупредуваа на крајна внимателност во реализацијата на овој проект. Бевме свесни дека секое брзоплето решение, без сериозни подготовки, може да се врати како бумеранг и народот да не ја прифати новата валута. Второ, сите анализи покажуваа дека републиката ќе се најде во сериозни платно-билансни потешкотии непосредно по монетарното осамостојување и може да се доведе во ситуација да нема девизни средства за купување на основните, виталните производи, како што се, храна, лекови, нафта и сл. Имаше мислења, с$ додека може да се купуваат девизи од НБЈ по официјален курс за увоз на овие стратешки производи, да не се избрзува со монетарното осамостојување. Исто така, се поставуваше прашањето, на кој начин да се обезбедат почетните девизни резерви, кои се неопходни за непречено функционирање на економијата во првите месеци по воведувањето на новата валута. к

с

о

м

е

р

ц

Трето, се поставуваше прашањето како ќе реагира меѓународната заедница, односно главните доверители на чинот на монетарното осамостојување, дали ќе бараат веднаш да им се исплати долгот на Република Македонија кон нив или не, дали пред да ја воведеме сопствената валута да го отвориме ова прашање со нив или не?! Четврто, како ќе реагира остатокот од Југославија, дали економски ќе н$ блокира или ќе продолжи да тргува со нас. Во случај на економска блокада, кои алтернативни излезни решенија ги имаме. Поради сложеноста на работите и брзината со која требаше да се завршат, експертската Влада ги ангажираше речиси сите авторитети во економската наука во републиката. По 20-годишна временска дистанца на тоа треба да & се оддаде признание. Владата, односно Министерството за развој склучи договор со МАНУ за проект: „Стратегија за приспособување на македонското стопанство во новонастанатите услови, со глобални согледувања за стопанскиот развој“, кој требаше да се заврши само за неколку месеци. Во тој проект учествуваа 15 научни работници од Економскиот факултет и од други институции, а со него раководеа сега покојните академици Ксенте Богоев и Никола Узунов. Работниот тим или комисија, кој беше формиран за монетарното осамостојување на Република Македонија, поради природата на задачата што ја имаше работеше во најголема тајност. Состаноците се одржуваа или во кабинетот на претседателот на државата или во кабинетот на претседателот на Владата. Во неа влегуваа: - Претседателот на Владата (проф.д-р Никола Кљусев); - Министерот за финансии (м-р Методија Тошевски); - Гувернерот на НБМ (м-р Борко Станоевски); - Академик Ксенте Богоев и - Проф.д-р Љубе Трпески. (Последните двајца како претставници на науката.) и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

Еднодневен семинар: КОНТРОЛА НА ПРОЦЕСОТ НА ФИНАНСИСКО ОДЛУЧУВАЊЕ ВО КОМПАНИИТЕ ВО НАСОКА НА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ИЗВЕСНОСТА НА ОЧЕКУВАНИТЕ РЕЗУЛТАТИ ВО УСЛОВИ НА НЕСТАБИЛНОСТ И КРИЗА 11 април 2012 година, 10:00-16:30 часот Стопанска комора на Македонија, сала 1 на 5-ти кат Заинтересираните за учество на овој семинар можат да се пријават најдоцна до 10.04.2012 година.

Контакт:

Контакт:

факс: 02 32 44 088

факс: 02 32 44 088

Елизабета А. Ефтимова Тел: 02 32 44 074 e-mail:beti@mchamber.mk

Анита Митревска Тел: 02 32 44 057 anita.mitrevska@mchamber.mk

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

БАЛКАН 13

1,07 милијарди евра од банките за извозниците во Хрватска

придонесуваат за подобрување на платниот биланс. Со првичниот план, во текот на оваа и наредната година требаше да се обезбедат околу 1,6 милијарди евра. Банкарите истакнаа дека и без таа програма нив не им недостига ниту капитал ниту ликвидност за зголемено кредитирање, но дека од страна на побарувачката не им се нудат доволно квалитетни програми за кредитирање. Тие наведоа дека економијата не е во состојба во оваа и наредната година да апсорбира повеќе од милијарда евра кредит за проекти кои би ги задоволиле пропишаните критериуми. Но, неспорно е дека намалувањето на регулаторниот трошок би морало да резултира и со поповолни услови за крајните корисници на кредитот.

Регулаторни олеснувања за банките

Хрватската народна банка, министерот за финансии, Славко Линиќ, Хрватската банка за обнова и развој и осум деловни банки се договорија да ги кредитираат комапниитеизвозници за да го стимулираат економското заздравување Васе Целеска celeska@kapital.com.mk

Х

рватската народна банка (ХНБ), осум најголеми банки во земјата и Хрватската банка за обнова и развој (ХБОР) се договорија да обезбедат осум милијарди куни (1,07 милијарди евра) за финансирање на компаниитеизвозници со цел да го стимулираат економското закрепнување на земјата. Кредитите ќе имаат фиксна каматна стапка од 5%. Договорено е централната банка да ослободи четири милијарди куни (повеќе од 500 милиони евра) со намалување на задолжителната резерва, кои преку ХБОР би биле извор на средства за кредити од оваа програма. Дополнително, банкарите треба да обезбедат уште четири милијарди куни од сопствени извори. Тоа значи дека вкупниот кредитен

потенцијал за реализација на овој модел би изнесувал околу 1,07 милијарди евра. Пред два дена во Хрватската народна банка одржаа состанок претставници на осум најголеми банки во Хрватска и на ХБОР и министерот за финансии Славко Линиќ и го разгледаа предлогот на централната банка. Првичниот план беше со намалување на стапката за задолжителни резерви од 15% на 13,5% да се ослободат во банкарскиот систем околу 5 милијарди куни (670 милиони евра), од кои околу 4,1 милијарда (550 милиони) во делот на домашната валута и околу 900 милиони (120 милиони евра) во делот на девизните резерви. Програмата е наменета за финансирање на економското закрепнување на земјата, и тоа посебно на проектите кои

Гувернерот на хрватската централна банка, Жељко Рохатински, успеа да ги натера банките да ја стимулираат хрватската економија.

500

милиони евра ќе обезбедат хрватските банки во програмата за стимулирање на економијата

Kapital Akademija...

За да ги поттикне банките за реализација на овој проект, ХНБ и нејзиниот гувернер Жељко Рохатински предвидоа низа дополнителни регулаторни олеснувања. На пример, признавањето на 50% од уделот на банките во таквите пласмани во пресметките за одржувањето на минимално потребната девизна ликвидност би ослободило во банкарскиот систем приближно 300 милиони евра, со кои банките би можеле да ја намалат својата задолженост во странство или да ги употребат за друга намена. Покрај тоа, на банките им се овозможува до крајот на оваа година да го одржуваат пропишаниот минимум на ликвидност без валутно диференцирање, т.е. во валутата која ја имаат – куни или девизи. Со изземање на средствата примени од мултилатералните развојни банки од издвојувањето во резервите се сака да се поттикне нивниот интерес за вложувања во Хрватска, како и интересот на хрватските банки за собирање средства од тие извори, кои според роковите и цените обично се поповолни од другите. Се предвидува Советот на ХНБ да ги донесе потребните одлуки поврзани со надлежностите на централната банка веќе на својата претстојна седница идната недела, што значи дека примената би можела да започне веќе во текот на овој месец, наведуваат хрватските медиуми.

member of KAPITAL MEDIA GROUP

...Za da znaeme pove}e! I samite da si pomogneme...

АКАДЕМИЈА ЗА ПРОДАЖБА

РАБОТИЛНИЦА ЗА

ПРЕГОВАРАЊЕ И РАЗВОЈ НА ДОЛГОРОЧНИ ОДНОСИ СО КЛИЕНТИТЕ 26-27 април 2012 година

Составен дел на секоја продажна ситуација е преговарањето. Во соработката меѓу две компании (В2В) овој аспект на продажбата е суштински важен за изградба и за одржување на долгорочни односи со клиентите. Затоа, неопходно е да се разберат сите нијанси кои водат до препознавање на заедничкиот успех и да се предупреди за можната манипулација на клиентот кој сака да добие повеќе од тоа што е од земен интерес. Како и во секој квалитетен однос, вештината е неопходна основа за да дојдат до израз сите други квалитети.

РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Генерални директори; Директори на продажба и маркeтинг; Директори на средни и мали компании

Сите заинтересирани за учество на работилницата можат да се пријават најдоцна до 23 Април 2012 година на akademija@kapital.com.mk или на факс на 02 3298 111

ПРЕДАВАЧ НА РАБОТИЛНИЦАТА Е: ДАНИЕЛ ТАВЧИОСКИ Sovetnik i predava~ so pove}e od 10 godini prakti~no iskustvo vo Republika Srbija i Balkanot, specijaliziran za temi povrzani so marketing i proda`na strategija, upravuvawe so proda`bata i uslugata, unapreduvawe na odnosite so klientite. Del od referentnite kompanii koi gi koristat negovite uslugi se: Tarket, Mercedes, Koka Kola, Galenika, ITM, Delta, Telekom Srbija.

Наредна работилница од Академијата за продажба 10 мај 2012 година Комуникациски вештини – “Изградете одлични меѓучовечки односи во организацијата“

Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска, Дијана Гулакова, Бобан Ѓорѓиевски akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

WWW.KAPITAL.MK

14 СВЕТ Кина го разбива банкарскиот монопол

К

инескиот премиер Вен Џијабао повика на разбивање на банкарскиот „монопол“ кај кредитирањето, кој предизвика негативни последици по приватниот сектор со забавувањето на глобалната економија, пренесува кинеското државно радио Чајна нешенал радио. Вен истакна дека банкарскиот монопол во областа на кредитирањето треба да се укине за да се олесни приливот на приватниот капитал во Кина која е втора најголема економија во светот. Кина истовремено речиси три пати ја зголеми количината на пари кои странските инвеститори можат да ги инвестираат во акции, обврзници и банкарски депозити, на сегашните 80 милијарди евра. Комитетот за надзор и управување со обврзници објави дека оваа граница, која се однесува на избрани меѓународни институции, ќе биде покачена од претходната граница од 30 милијарди евра.

> БРОЈКА

23,1

милион евра заработи лани главниот извршен директор на американската банка ЈП Морган Чејс, Џејми Димон. Компензацијата за неговата работа е за 11% поголема за разлика од претходната година, а е најголема во споредба со останатите извршни менаџери во најголемите американски банки.

Ротчајлд ги спојува своите европски подружници

С

емејството Ротчајлд планира да обезбеди долгорочна контрола над своето меѓународно банкарско кралство преку спојување на својот имот во Франција и во Велика Британија во една единствена компанија. Истовремено, се планира и воспоставување на нова управувачка структура, која треба да го спречи непријателското преземање. Новата компанија на династијата Ротчајлд ќе настане со оваа историска реорганизација, а со неа ќе се тргува на берзата во Париз, пренесува „Фајненшал тајмс“. Фамилијарната финансиска групација Ротчајлд минатата година воведе низа значајни промени со кои сака да ја поедностави својата структура и да го направи поефикасно работењето. На чело на новата групација ќе застане Дејвид де Ротчајлд, кој планира да & овозможи на банката подобро да им одговори на барањата на глобализацијата.

Новиот Ајфон доаѓа во јуни?! производ во произв лабара лабараторијата на Епл е посетата на изв извршниот дирек директор Тим К Кук во најгол најголемата фабр фабрика во Кина каде што се ск склопуваат произ производите на овој технолошки гиган гигант, Фокскон. Иако комп компанијата ја повр поврзуваат со мног многу скандали кои минативе неко неколку години се сслучија во фаб фабриките на Ф Фокскон, Кук како нов извр извршен дир директор на Епл беше одл одлично

Отако се случи промоцијата на таблет-уредот Ајпад на гигантот Епл, очите на светската јавност сега се свртени кон новата генерација на паметниот телефон кој го промени начинот на живот и работа на многу луѓе - Ајфон. Веќе почнаа да се нагаѓаат перформансите на новиот Ајфон - тој ќе биде потенок, со поголем екран и побрз процесор, а според многумина, на пазарот ќе се појави во јуни?! Васе Целеска celeska@kapital.com.mk

К

ога на пазарот излегува нов производ на американскиот технолошки гигант Епл, тој традиционално влегува на „голема врата“. Шпекулациите за новите производи на оваа компанија почнуваат да се шират неколку месеци порано од официјалната промоција, медиумите постојано ги нагаѓаат неговите перформанси, а тензијата кај потрошувачите- фанови на брендот Епл постојано расте. Ова се чини дека станува добра практика, судејќи според успешноста на последните производи на Епл, бидејќи компанија почна да продава многу побрзо отколку што може да постигне нејзиното производство. Отако се случи промоцијата на таблетуредот Ајпад, очите на светската јавност сега се свртени кон новата генерација на паметниот телефон кој го промени начинот на живот и работа на многу луѓе - Ајфон. Медиумите веќе почнаа да нагаѓаат кога ќе се случи неговата промоција. Според извори од фабриката Фокскон во Кина, каде што се произведува тој, промоцијата најверојатно ќе се случи во средината на летото, на 15 јуни, или пак компанијата може да одлучи да го запази распоредот, па да го лансира новиот Ајфон наесен, на регуларниот датум во октомври, исто како што тоа го направи со неговиот претходник, Ајфон 4С. С$ уште не се знае дали тој ќе се нарекува Ајфон 5, или ќе биде само „нов“ Ајфон. Ако се направи споредба со успехот на последниот Ајфон 4С, кој иако многу наликуваше на претходниот, донесе многу инвентивни можности - како гласовните команди преку „Сири“ и камера од осум мегапиксели, воопшто нема да е чудно ако Епл ја направи промоцијата на новиот телефон неколку месеци порано. „Последнава недела се појавија бројни шпекулации во врска со промоцијата на новиот Ајфон, и тоа порано од очекуваното.

Акциите на Епл рушат рекорди

К

олку повеќе се зголемува тензијата за новите производи на Епл, толку повеќе растат акциите на оваа компанија на американската берза. Кога пред речиси два месеци Епл го промовираше новиот таблет Ајпед, акциите на компанијата на Волстритт достигнаа нов рекорд, надминувајќи ја вредноста од 600 долари за акција, со што компанијата достигна пазарна вредност поголема од 500 милијарди долари. Некои од берзанските аналитичари сметаат дека доколку акциите на Епл растат со ова темпо, во рок од 12 месеци тие може да достигнат вредност од 1.000 долари за акција, со што Епл ќе стане првата технолошка компанија која ќе има пазарна вредност поголема од 1.000 милијарди долари.

Од Епл вообичаено ништо не коментират, а додека целата фама трае, акциите на компанијата на Волстрит почнаа да уриваат рекорди“, вели Џон Смит, аналитичар за технологија за Си-ен-би-си. Според многумина, заедно со промоцијата на новиот Ајфон, ќе се случи и промоцијата на новиот оперативен систем на Епл, iOS 6. Кога станува збор за изгледот на новиот Ајфон, медиумите пренесеуваат дека новиот паметен телефон на Епл ќе биде потенок и поголем од неговиот претходник. Според гласините кои се проширија од страна на добавувачите на Епл, новиот паметен телефон ќе има 4,6-инчен ретина екран, со исто толку добра резолуција колку што има новиот Ајпад.

Извршниот директор на Епл, Тим Кук, во посета на фабриката Фокскон во Кина

124% 504

1.000 1/2

порасна профитот на Епл минатата година поради успешната продажба на Ајфон 4С

милијарди долари ќе достигне пазарната вредност на Епл во рок од 12 месеци

милијарди долари достигна пазарната вредност на Епл во февруари

од годишниот профит на Епл доаѓа од продажбата на Ајфон

Ако се земе предвид дека новиот Ајпад доаѓа со 4G LTE технологија, истото може да се очекува и за новиот модел на Ајфон. Од друга страна, за да се задоволат сите надоградби во уредот, Епл и овојпат ќе мора да употреби посилен процесор, а според гласините се претпоставува дека тој ќе биде под ознаката А6. Продажбата на Ајфон, кој за прв пат се појави на пазарот во 2007 година, носи половина од вкупниот профит на Епл.

прифатен од страна на работниците. За време на неговата посета во Фокскон, тој најави дека ќе се решат прашањата за условите за работа на 1,2 милиони кинески работници кои работат на склопување на Ајфон и Ајпад уреди. Веднаш по оваа најава, медиумите шпекулираа дека тајванската корпорација Фокскон вработува 18.000 нови работници, најверојатно поради забрузувањето на производството на новиот Ајфон. За време на посетата на Тим Кук во Кина, тој најави нови инвестици на овој пазар, отворајќи нови продавници во земјава, втор најважен пазар за Епл.

Тим Кук - омилен во Кина? Уште еден доказ дека се подготвува некој нов

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 06.04.2012

15

ФЕЉТОН

16

ХАОТИКА: МЕНАЏИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ ВО ТУРБУЛЕНТНИ ВРЕМИЊА Почитувани читатели, читател дневниот весник К Капитал апитаал ви ја претставуа “Хаотика“, едно од најзначајните дела на светскиот маркетинг гуру, Филип Котлер, издадено и во мај, 2009 година. Котлер заедно со својот јот соработник Џон Џ Каслионе ја напиш ша ов ваа книга во екот на светската економска криза и постави насоки за тоа како треба да се развиваат бизн напиша оваа бизнисите во “новата економска нормалност“. Дознајте како о “Хаотика“ може да ви помогне да ги и лоцирате лоцирате изворите на турбуленцијата во бизнисот; како да подготвите сценарија за одговор на турбулентниот турбулентн хаос; како да развиете стратегии за долгорочна отпорност орно кон турбуленции; како да изградите флексибилност во компаниските биланси, буџети и стратегии и уште многу корисни бизнис алатки за водење бизнис во денешниот хаотичен свет!

СЕОПФАТНИ КРАТЕЊА ИЛИ ОДМЕРЕНИ И ФОКУСИРАНИ КРАТЕЊА? Пред ваква дилема менаџментот треба да си ги постави овие прашања: Како работевме во текот на последната рецесија? Што научивме од нашата изведба? Каква е ситуацијата со нашата ликвидност? Дали имаме водич што ја оценува нашата последна изведба? Дали тој ги зема предвид штетите и неизвесноста што ги предизвика економската турбуленција? Дали овој водич ќе н$ однесе во иднината?

МЕНАЏМЕНТОТ ГЛАВА 2: ПОГРЕШНИТЕ РЕАКЦИИ НАСТАНУВААТ ОПАСНИ НА ТУРБУЛЕНЦИЈАТА СЕГА

Опасност? Можност? Или двете заедно?!

Кога се пишува на кинески јазик, зборот криза е составен од два симболи. Едниот претставува опасност, а другиот претставува можност. Овие симболи можат лесно да ги симболизираат ризиците што стојат пред една компанија што прави кратење на целокупните трошоци наспроти тие што се ласерски фокусирани врз оценување каде да се направат одмерени кратења. Менаџментот треба да внимава на крајната цел, а тоа е да се појави како лидер тогаш кога пазарот ќе се поврати - а ова ретко се случува, ако воопшто се случува, кога менаџментот се свртува кон сеопфатни кратења.

О

длуките на менаџментот правилни или не - во текот на времињата на турбуленција и н а хао с ќе ја од р ед ат судбината и позицијата на една компанија кога економијата е во подем. Дајмонд менаџмент и Технолоџи консалтантс (Diamond Management & Technology Consultants) објавија еден извештај во ноември 2008 година насловен „Не отфрлајте ја кризата: лекции од последната рецесија“. Тие открија дека 48% од компаниите што ги скратија трошоците сеопфатно во текот на последната голема рецесија или назадуваа или беа поразени. Меѓутоа, повеќе од половината од компаниите, всушност, ги зголемија брутомаргините во текот на рецесијата во 2001 година и до крајот на рецесијата ги подобрија маргините во просек за 20%. Џон Свиокла, менаџерски партнер на Дајмонд за иновација и за истражување, забележува: „Нашето истражување открива дека во времето кога лидерите паѓаат во искушение да го скратат својот временски хоризонт и да направат произволни сеопфатни

Ф

ИЛИП КОТЛЕР, кого многумина го сметаат за татко на модерниот маркетинг, е еден од светските најистакнати експерти за стратешката практика на маркетингот и беше прогласен за прв лидер во маркетиншка смисла од страна на Американската маркетиншка асоцијација. Како истакнат професор по меѓународен маркетинг на Факултетот за менаџмент Келог на Универзитетот во Нортвестерн, Котлер истражува во стратегискиот маркетинг, иновацијата, потрошувачкиот маркетинг, деловниот маркетинг, маркетингот на услуги, дистрибуцијата, електронскиот маркетинг и општествениот маркетинг. Беше консултант во Ај-би-ем, Бенк оф Америка, Мерк, Форд, Џенерал електрик, Ханивел и во многу други компании. Живее во Гленко, Илиноис. ОН А. КАСЛИОНЕ е еден од најстручните светски бизнисстратези, којшто работи како советник на бројни компании на големи и средни пазари и којшто спроведе стратегии за развивање глобален бизнис во 88 земји на шест континенти. Тој е основач, претседател и главен извршен директор на ГПЦ Бизнис капитал ЛЛЦ, консултантска фирма за интеграции и аквизиции. Живее во Лејк Форест, Илиноис.

Џ

кратења, супериорните учесници копаат по податоците за ефектот на својата компанија и ја надмудруваат конкуренцијата“. Свиокла продолжува и вели дека секој ги крати трошоците, но кратењето на начин што го подобрува дизајнот и ефектот на бизнисот е тоа што ги одвојува победниците од губитниците. Проучувањето на Дајмонд понатаму откри дека компаниите, генерално, потпаѓаат во една од четирите категории врз основа на тоа како влегуваат и како излегуваат од еден економски пад. „Силни“ се тие со доследно висок ефект, кои се рангираа во рамките на врвниот сегмент меѓ у своите индустриски ривали и пред и по рецесијата. Компаниите идентификувани како „опортунисти“ заздравеле од една рецесија и го подобриле својот финансиски ефект за 10% или повеќе во споредба со финансискиот ефект на нивните индустриски ривали. На другиот крај на рејтинзите, компаниите наречени „мрзливи“ покажуваат мала, или никаква значајна разлика во ефектот без оглед на економските услови. И, на крајот, компаниите што се наречени „разочарани ѕвезди“, обично, страдаат од полош финансиски ефект во споредба со сите други компании анкетирани откако излегуваат од една рецесија. Овие компании покажуваа тенденција да загубат 10% или повеќе во споредба со нивните индустриски ривали.

Многу прашања за кои треба да се најде одговор

Многу лидери се чувствуваат проколнато и ако прават и ако не прават кратења во турбулентните времиња. Каде правите кратења? Колку длабоко? Или, треба ли да го зголемите трошењето? И, каков ќе биде нето-ефектот на овие одлуки? Што би направил Ворен Бафет? Камо среќа Пророкот од Омаха да можеше да му го даде на секој менаџер вистинскиот одговор. На истражувачката конференција Ерин Андерсен Б2Б (бизнис з а бизнис) на Факултетот Вартон, одржана во октомври 2008 година, Гери Лилиен, професор и директор за истражување на Институтот за проучување на деловните пазари при Универзитетот Пенстејт (Penn State), беше прашан дали фирмите треба да го зголемат трошењето за време на рецесијата. Неговиот одговор беше: „Секој бара еден единствен одговор на едно прашање, кое, всушност, има

повеќе одговори. Ние направивме некои истражувања на таа [наведена] тема. Тоа зависи. Фирмите што го имаат тоа што јас го нарекувам ’вештина, волја и средства‘ (the skill, the will and the till), всушност, треба да го зголемат своето трошење и да се фокусираат врз здобивање нови клиенти, а во исто време да ги задржат постојните клиенти. ’Вештина‘ значи дека имаат маркетиншка стручност. ’Волја‘ значи дека имаат култура да одат против тоа што се чини дека е жилав тренд. А ’средства‘ значи дека имаат некакви ресурси, кои ќе можат да ги вложат. Аналогијата е дека најдобрите спортисти често напаѓаат на најстрмното место на патеката. А, што ако ги немате тие средства? Тогаш е време за фокусирање кон задржување на постојните клиенти.“ Турбуленцијата и хаосот што произлегува од неа, ја сместува секоја компанија во различна ситуација - некои со поголем ризик отколку други - кога станува збор за финансиите и за целокупната ликвидност. И, како што сугерира Лилиен, не постои универзална стратегија што ќе одговара за сите компании. Тоа е причината зошто е најва жно да се избегнат сеопфатни кратења и место тоа да се бараат од мерени и ф о к ус и р а н и кратења. За да го

ГЕРИ ЛИЛИЕН, професор и директор за истражување на Институтот за проучување на деловните пазари при Универзитетот Penn State

КРИЗА (на кинески)

направи ова, менаџментот треба да постави тешки прашања: Како работевме во текот на последната рецесија? Што научивме од нашата изведба? Каква е ситуацијата со нашата ликвидност? Дали имаме водич што ја оценува нашата последна изведба? Дали тој ги зема предвид штетите и неизвесноста што ги предизвика економската турбуленција? И, дали овој водич ќе н$ однесе во иднината? Повторно, компаниите треба да се гледаат себеси првенствено како обезбедувачи на услуги. Услугата на една компанија е комбинација на нејзиниот идентитет - односно, нејзината марка, нејзината организација и производите што ги продава. Ако некој од овие елементи не е како што треба, тогаш и услугата не е како што треба, а таква е и понудената вредност на компанијата. Така, кога размислуваат за одмерени и фокусирани кратења, компаниите треба да имаат на ум како кратењата што ги прават влијаат врз различните аспекти на бизнисот, така што нивната понудена вредност нема да биде доведена во прашање. Повторно с$ се сведува на подготвеноста на менаџментот да постави тешки прашања: Каде би сакале да бидеме позиционирани кога економијата е во подем? Дали сакаме да бидеме меѓу елитниот сегмент, кој продолжува да расте и да го зголемува својот удел на пазарот? Или, ќе се вброиме меѓу жртвите - задушени компании со низок ефект, чиишто одлуки биле погрешни?

(Продолжува) Во следниот број: Кого да отпуштите, а кого не? Дали намалувањето на цените може да го парализира бизнисот?

К О

М

Е

Р

Ц

И

Ј

А

Л

Е

Н

О

Г Л

А С

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с