525-11.05.2012

петок. 11 мај 2012 (weekend издание ) саб. max. 290 C min. 110 C

нед. max. 220 C min. 70 C

МБИ 10

1.971,32

+0,14%

Извор: Македонска Берза

МБИД 1.783,59

+1,22% %

ОМБ

121,77

0,00%

ЕМУ

€

61,63

САД

$

47,59

Курсна листа на Народна банка на Македонија

НА 10 ДЕНА ПРЕД ЧИКАГО

БЕСИМИ: Немаме друга алтернатива за НАТО! 6

Силни политички превирања скриени зад протестите!

КАДЕ ВОДИ ОВА? 6

КОЈ ГИ ДРЖИ КОНЦИТЕ ВО ГА+МА?! Се заканува гасна криза во Македонија?! 4-5

АРХИТЕКТИТЕ ЛУТИ НА ТОДОРОВ: Н$ исклучи од тендерот за нов клинички! 10

DOSSIER

INTERVIEW

пет. max. 280 C min. 110 C

ЕВРОЗОНАТА ВЛЕГУВА ВО РЕЦЕСИЈА! Дали ќе преживее еврото? 12-13

ПОСКАПИОТ ПАМУК ЌЕ ЗАТВОРА КОНФЕКЦИИ?! 11

фото: Филип Поповски

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

КОМПАНИИТЕ УШТЕ ЌЕ ГО НАМАЛУВААТ ПРОИЗВОД+ СТВОТО?! СТР.

2-3

фото: Филип Поповски

број 525 | година 3 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

! А Н О Т О П А Т А Ј И Р Т ИНДУС

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

На производството нема да му помогне фрлање пари од хеликоптер, туку само болни реформи и структурно прилагодување.

“

гувернер на Народна банка на Хрватска

петок 11/05/2012

1

“ ЖЕЉКО РОХАТИНСКИ

www.kapital.mk

Државните институции ќе користат нафта од државните резерви?!

> БРОЈКА

милијарда евра инвестирала САД во Македонија за создавање нови работни места, намалување на корупцијата, реновирање на училиштата и подготвување македонски ученици на пазарот на трудот. Според директорот на Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД), Роберт Вудс, потребни се највисоки стандарди на соработка за намалување на јазот меѓу образованието и пазарот на трудот.

Д

ржавните институции и претпријатија во услови на криза ќе може да користат и до 75% од задолжителните државни нафтени резерви без надомест и без обврска да ги вратат. Ова се предвидува со Предлог-законот за дополнување на Законот за задолжителни резерви на нафта и нафтени деривати, кој вчера помина во прво читање на собраниската Комисија за финансирање и буџет. Пратениците од опозициската СДСМ потенцираа дека се работи за лошо законско решение кое требало да го покрие недомаќинското работење на Владата. „Очигледно е дека поради лошата финансиска политика, дел од државните органи не се во состојба да обезбедат гориво. Таква е ситуацијата во Македонија пат, полицијата, училиштата и градинките. Ова е срамота. Наместо нафтените резерви да се надградуваат, вие дополнително ќе ги празните“, вели Марјанчо Николов, пратеник од СДСМ.

КОМЕНТАР

Индустријата потона!

Марија Севриева sevrieva@kapital.com.mk

Производство на нафтени деривати

Производство на метали

Производство на неметални минерални суровини

Кризата во еврозоната, на која не & се гледа крајот, но и неконкурентноста на нашите компании, поскапените енергенси, недостигот од кредити и неликвидноста го рушат оптимизмот кај стопанствениците дека годинава работите ќе се подобрат Петре Димитров dimitrov@kapital.com.mk

С

-17,60%

-3%

19% -22,90%

-8,70%

-22,60%

-49,10%

-27,30%

-3,90%

Прехранбена индустрија

татистиката и финансиските извештаи на компаниите во првиот квартал од годинава го регистрираа тоа на што бизнисмените предупредуваа подолго време. Кризата од еврозоната, по благото закрепнување минатата година, повторно му зададе силен удар на македонското стопанство. Нема работа, извозот е намален,

12,10%

13,10%

34,10%

5,20% -3,80%

-49,10% Производство на облека

паѓа продажбата и на домашниот пазар, се отпуштаат работници... Неконкурентноста на нашите компании, поскапите енергенси, недостигот од кредити и сериозниот проблем со неликвидноста, вечните проблеми на нашето стопанство, дополнително го рушат оптимизмот кај стопанствениците дека годинава работите ќе се подобрат. Она што најмногу плаши е што падот е

Производство на мебел

Снабдување со електрична енергија и гас

регистриран во секторите кои се двигатели на индустријата. Најголем пад во првите три месеци од годинава е регистриран во нафтената индустрија, 49,10%. Следуваат индустриите за неметали и мебел, каде што има пад од над 22%, а драстичен пад има и кај текстилната индустрија, 19,4% и кај производството на електрична енергија, 17,60%. Ако ваквиот тренд продолжи и во вториот квартал, а проценките на стопанствениците кои очекуваат пад на работата за 20% се во тој правец, влегувањето во рецесија, кое веќе стана реалност за неколку земји од Европската унија, станува неизбежно и за Македонија. Белгија, Италија, Холандија, Шпанија, Хрватска, Грција, Португалија, Велика Британија веќе се во рецесија, а според последните информации, на работ од рецесија е и Франција. Најави за можни рецесии има и од други земји од Унијата, чиј раст во првиот

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplata@kapital.com.mk

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска

РЕКЛАМА Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски

ОГЛАСИ: Дијана Гулакова: ++389 2 3298 110/ лок:105; gulakova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Јасмина Савовска Трошановски ++389 2 3298 110/ лок:102; prilozi@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

-19,60%

-6,40%

-10,40%

2,30%

7,90% -5,80% foto: FILIP POPOVSKI

Рударство и вадење камен

Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

Kapital Akademija...

43%

35,20%

И

ма судии кои не заслужиле да бидат ни чистачи, а не пак, судии, рече поранешниот претседател на Судскиот совет, Васил Грчев. Ова требаше да биде црвен аларм за телото кое е задолжено за именување и разрешување судии сериозно да се зафати со чистка на непрофесионалните судии, но оттогаш ниту еден судија не доби метла, а начинот на којшто работи Судскиот совет опозицијата го оцени како „зачистувач“ на неподобните кадри меѓу судиите. Со метла во рака, со партиска книшка или со просек 8 и магистерски студии - кој е пресуден критериум за избор на судиите, а што е фактор за нивното експресно разрешување? Судиите како ѓавол бегаат од нивното сместување во политички или во партиски контекст, семејни и роднински врски, но никако да избегаат, бидејќи многумина од нив, очигледно, без самодоверба гледаат на својот кредибилитет и не се одлучуваат јавно да ги отфрлат ваквите обвинувања. Од друга страна пак, на секоја власт & одговара да има контрола над судството и над судиите, бидејќи на тој начин контролира едно од најважните средства на политичката борба – како закана за судски прогон за пресметка со политичките неистомисленици, од една страна и бегањето од правдата, од друга страна. Дали судиите во минатото биле бирани по партиски шаблон, за една ноќ во 1997 година кога биле избрани 670 судии од страна на еднопартиското мнозинство на СДСМ, како што обвини владејачката ВМРО-ДПМНЕ или сега се братучеди, сестри и други блиски роднини на актуелната гарнитура, како што тврди опозицијата, едно е сигурно – трајниот мандат на судиите укажува на фактот дека каква и да е состојбата во судството во минатото или во сегашноста, ништо посветла нема да биде ниту иднината. Состојбата во судството во Македонија е позната. За тоа говорат сите извештаи - од оној на Народниот правобранител, според кој граѓаните најмногу се жалат на работата на судовите, до оној кој доаѓа од насоката во која треба да се движиме, Европската комисија, која постојано нагласува дека независноста на судството не се гарантира преку добро подготвени закони, туку и преку нивна соодветна имплементација. Ќе успеат ли судиите да се издигнат над критиките и да докажат дека правдата е навистина слепа и не прогледува низ прсти дури и кога се доведени во прашање партиските интереси?

48,10%

Компаниите уште ќе го намалуваат производството?!

Партија те тужи, партија те суди

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

Литекс, сопственик на битолска Шеќерана, под истрага во Бугарија?

> БРОЈКА

-1%

ќе падне странската побарувачка годинава според прогнозите на Народната банка, главно поради влошувањето на економската состојба кај најголемите трговски партнери на Македонија од еврозоната. Тоа значи дека намалените нарачки од странство годинава ќе придонесат за домашните компании да го намалат производството, а дел од вработените да ги отпуштат. Поради тоа, очекувањата се дека во првиот квартал од годината бруто-домашниот производ (БДП) ќе забележи негативна стапка, а до крајот на годината можно е да се оствари благ пораст.

Б

угарскиот министер за финансии, Симеон Ѓанков, вчера најави апсења на менаџери на фирми од шеќерниот бизнис поради сомнение дека биле вклучени во изммами и прикривање ДДВ. Во злоупотребите, според Ѓанков, е вклучен извесен голем бугарски бизнисмен од северна Бугарија, а во шемата на измами биле вклучени над 20 поврзани фирми. Бугарскиот портал Дневник.бг обајвува дека меѓу фирмите кои се под истрага е и фирмата Литекс, во сопственост на бугарскиот бизнисмен Гриша Ганчев. Фирмата Литекс од 2006 година е сопственик на битолската Шеќерана, единствена фабрика за преработка на шеќер во Македонија. Бизнисменот Ганчев за бугарските медиуми коментира дека станува збор за редовна контрола на сите фирми вклучени во бизнисот со шеќер и дека тој нема ништо што да крие. Според информациите на Ѓанков, Бугарија годишно губи меѓу 10 и 100 милиони евра.

лидери

> БРОЈКА

3

25,1

милијарди денари изнесува долната граница на банкарската актива според која Народната банка ги рангира банките во групата големи. НБМ ја зголеми границата за активата во последниот квартал минатата година, од 22,5 милијарди на 25,1 милијарди денари, со што Охридска банка повеќе не е во групата големи банки во земјава. Големата банкарска тројка ја сочинуваат Комерцијална, Стопанска и НЛБ Тутунска банка.

победник и губитник ПОБЕДНИК

+

МИТКО ЈОВАНОВСКИ

сопственик на нафтена компанија Макоил

Мојата компанија има пад на продажбата од 35%. Граѓаните точат бензин с$ поретко и тоа само за 200 денари, а фирмите пак, доцнат со наплатата и до пет месеци. Морав да отпуштам 30 луѓе за да не страдаат 150.

МИРЈАНА ПЕРКОВСКА

претседател на Кластер за текстил

Многу е реално да очекуваме рецесија. Од рецесија не се излегува со дополнително оптоварување на стопанството со давачки, туку со поттикнување и ослободување. Во време на рецесија никој не инвестира.

ЏАТИН ТАКРАР

И

нвестицијата на Џонсон Мети во зоната Бунарџик во Македонија се зголеми за 60 милиони евра, колку што ќе бидат инвестирани во новата фабрика на оваа компанија

БРЕД ПИТ

9

компании од дваесетина кои објавија финансиски извештај на Македонската берза во првиот квартал од годинава остварија загуба, а 15 имаат пад на приходите квартал од годинава почнува со нула. „Ако повеќето земји од Европската унија прогласат рецесија, ќе се зголемат шансите и ние да се најдеме во иста ситуација. Параметрите покажуваат дека мириса на рецесија“, смета Кочо Анѓушев, генерален менаџер на ЕФТ Македонија, која се занимава со трговија со струја. Според него, падот во производството на електрична енергија, пред с$, е резултат на лошата хидрологија и немањето вода. Дека е реално да се очекува рецесија смета и Мирјана Перковска, претседател на Кластерот за текстил, која вели дека прогнозите за вториот квартал од годинава се лоши бидејќи фирмите од овој сектор се далеку од постигнување на очекуваните резултати. „Многу е реално да очекуваме рецесија. Од рецесија не се излегува со дополнително оптоварување на стопанството со давачки, туку со поттикнување и ослободување. Во време на рецесија никој не инвестира“, вели таа. Перковска смета дека кризата, која зема с$ поголем замав, не е резултат само на случувањата во еврозоната. Таа вели дека нашите фирми се технички неподготвени да им конкурираат на европските фирми со цените. „Во Бугарија има турбо работа. Нашите работници, на пример, се поскапи од Бугарите. Друг проблем е што ние не можеме да бидеме

КОЧО АНЃУШЕВ

ЕФТ Македонија

НИКОЛАЈЧО НИКОЛОВ

заменик-генерален директор на Бучим

Ако повеќето земји од Европската унија прогласат рецесија, ќе се зголемат шансите и ние да се најдеме во иста ситуација. Параметрите покажуваат дека мириса на рецесија.

Јас лично сметам дека рударскиот сектор во Македонија успешно ќе ја преброди кризата и годинава. Но, ако продолжи лошиот тренд во економијата, може да има последици за наредниот период, дури и за наредната година.

конкурентни со опрема, нови технологии, иновации...“, вели Перковска.

бензин с$ поретко и тоа само за 200 денари, а фирмите пак, доцнат со наплатата и до пет месеци. Морав да отпуштам 30 луѓе за да не страдаат 150“, вели Јовановски. На оваа мерка се одлучил откако претходно не успеала таа со намалувањето на користењето телефони и возила. „Од 2008 година се тешиме само ко да не биде полошо, нека биде како лани. Ама оваа нема крај. Ова ми е најлоша година од постоењето на фирмата“, вели тој. Николајчо Николов, заменикгенерален директор на рудникот Бучим и претседател на Македонската асоцијација за рударство, е умерен оптимист. „Јас лично сметам дека рударскиот сектор во Македонија успешно ќе ја преброди кризата и годинава, но ако ваквиот тренд продолжи, може да има последици за наредниот период, дури и наредната година“, вели Николов. Потенцира дека моменталната состојба во рударството повеќе е резултат на други фактори, отколку на кризата во еврозоната. ма „Годинава имавме многу ладна зима и во тој период градежништвото и рудниците работеа малку или ата воопшто не работеа. Тоа е основната причина за статистичкиот пад на индустриското производство, што не ата е директно поврзано со економската а криза во Европа. Тамошната криза повеќе влијае на инвестициите и на финансискиот сектор“, смета Николов.

Кризата веќе отпушта работници и го намалува производството

Во фирмите велат дека се свесни за тоа што ги чека и веќе размислуваат за мерки со кои ќе го дочекат новиот удар на кризата. Најприменувани мерки се намалување на производството или одредено паузирање и отпуштање работници. „Моменталната ситуација е вистинска катастрофа. Грција, која ни беше еден од најголемите партнери за извоз, веќе ќе треба да ја избришам. Многу често престојувам таму деновиве. Многу од партнерите со кои соработувавме ги затворија своите продавници. Косово не е правно сигурен пазар, а намалени ни се и побарувачките од Црна Гора. Извозот ни е 0%“, вели Душко Ников, сопственик на фирмата за мебел Ников од Струмица. Тој вели дека неговите очекувања и на партнерите од бизнисот со мебел за годинава се многу лоши. „Морав да применам мерки кои најтешко ми паѓаат. Отпуштивме неколку работници и го намалив производството“, вели Ников. Во слична ситуација се нашол и Митко Јовановски, сопственик на Макоил, фирма од нафтената индустрија. „Мојата компанија има пад на продажбата од 35%. Граѓаните точат

С

лавата и бизнисот одат рака под рака - холивудскиот актер е ново лице на „шанел 5“ и ќе се појави во рекламна кампања за овој познат женски парфем

не им беше денот

ЕВАНГЕЛОС ВЕНИЗЕЛОС

В

о моментите кога треба да собере доволно пратеници за да формира влада стигна веста дека еврозоната го одложи деблокирањето на една милијарда евра за Грција

Европската челична леди, германскиот канцелар Ангела Меркел, совршено ги држи конците во својата држава, како на економски, така и на политички план. Дека германската економија постојано расте покажуваат финансиските извештаи од првиот квартал на годинава. За АНГЕЛА пофалба е и тоа што во МЕРКЕЛ текот на март Германија оствари рекордна вредност на извозот, при што нејзиниот трговски суфицит е зголемен за 16,8% на месечно ниво. Ова е доказ дека Германија ги создава сите предуслови за раст на европската економија и дека земјата, и покрај должничката криза, останува економски мотор на Стариот континент. Благодарение на успешната економска политика, извозот во земјата повторно расте, а тоа е поради силната потрошувачка и инвестициите, за кои Меркел толку многу се залага. Како најголема европска економија, Германија стои исправена пред предизвиците на должничката криза, бидејќи Ангела Меркел успешно им се спротивставува на сите проблеми.

_

ГУБИТНИК Поранешниот премиер Љубчо Георгиевски, прославен со симпатиите кон Бугарија, продолжува и понатаму да & се додворува на бугарската јавност. Тој на предавање на Софискиот универзитет истакнал дека во Македонија се учи дека Бугарија е непријател, иако како што потенцирал, ЉУБЧО народите во овие две ГЕОРГИЕВСКИ држави одсекогаш историски биле блиски. Георгиевски во своето предавање или се изгубил или очигледно е чија страна ја заштитува, кажувајќи дека политиката на Софија кон Скопје секогаш била коректна. Ова го потврдил со примерот дека доколку Бугарија имала претензии кон Македонија, тие одамна ќе биле остварени. Дека Георгиевски се излегол во темата евроатланските интеграции на Македонија говори и фактот дека давал идеи за решавање на проблемот со името со Грција, иако и самиот имаше мандат тоа да го направи. Предавањето на Георгиевски, кое во Софија заработи аплауз, тука може да помине со палецот надолу.

мисла на денот

СПИРО РИСТОВСКИ

Ф

ондот за пензиско станува буре без дно, во кој постојано се дотураат пари од Буџетот, што не е пречка за министерот за труд да се фали со ново покачување на пензиите

НЕМА РАЗВОЈ БЕЗ ФИЗИЧКИ ИЛИ ИНТЕЛЕКТУАЛЕН НАПОР, А НАПОРОТ ЗНАЧИ РАБОТА.

Келвин Кулиџ поранешен американски претседател

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

4

WWW.KAPITAL.MK

НАВИГАТОР ГРАФИК НА ДЕНОТ...

ФОТО НА Д ДЕНОТ... ЕНО ОТ...

2008

2009

Извор: ФЗО

Б

2010

400

449

343

292 2007

419

Барања арања за лекување во странство до ФЗО

2011

р ј на барања ројот р за лекување у во странство р од страна р на осигурениците ур на Фондот за здравствено р осигурување уру лани порасна р за 37% во споредба р со 2007 година. Годишниот извештајј на ФЗО покажува у дека и покрај р ј драстично р зголемениот број р ј барања, р , бројот р ј на извршени р лекувања у е зголемен за 20,7%. Најголем пораст на реализираните лекувања имаше во 2009 година.

светот низ медиумите...

Poslovni Dnevnik Pos

Бизн Бизнисменот Ивица Тодориќ се жалел во хрватската влада дека жал неосновано му се врши контрола од неос даночната управа за веќе пријавен дано имот. Ова го објавува хрватскиот имо весн весник, кој се повикува на извори блис блиски до владата. Проблемот наст настана по ненадејната контрола на цари царинската управа минатата година.

T Wall Street The Th Jou Journal Asia

Хонг Конг ќе ги заострува регулативите за работа на „клауд регу компјутингот“ и апликациите на ком паметните тела. Оваа мерка доаѓа пам како дел од светската кампања за бо борба против пиратеријата и за заштита на интелектуалната сопственост. сопс

И

нсталацијата „Монумента“ (Monumenta) на Даниел Бурен моментално е изложена во Гран пале (Grand Palais) во Париз. Министерството за култура на Франција секоја година им нуди на современите уметници да ја развиваат својата имагинација во постоечките музеи.

Кој ги држи конците

Се заканува гасна криза в Никој во државава не сака докрај да прецизира дали со доделувањето лиценца за работа на државната компанија МЕР ќе запре и самоволието на Макпетрол. Енергетски експерти за „Капитал“ велат дека државата не смее да дозволи да биде заложник на нечии интереси на штета на економијата РАТКО МАНОВ

извршен директор во Га-Ма, претставник на капиталот на Макпетрол

Le Figaro

Францускиот весник ги следи првите средби на новиот француски претседател Оланд со европските лидери. Социјалистот е интересен за медиумите по ова прашање поради големиот скептицизам кон соработката со остатокот од ЕУ со кој настапуваше во текот на целата предизборна кампања.

New York Times

Одлуката на Обама да ги поддржи геј-браковите во американските медиуми се коментира како класичен предизборен адут за неговиот извесен втор мандат. Во многу поделената држава по ова прашање изјавата на Обама предизвика бурни реакции и реперкусии.

www.kapital.mk 1 2 3 4

НАЈЧИТАНО НА WEB... Протестите за „Монструм“се против Ахмети? Битка во албанскиот блок! Иловица крие и сребро и платина?! Еуромакс молчи за деталите Тајни германски документи откриваат дека Еврото е темпирана ирана р бомба! Зошто не влегуваат нови странски нски банки во Македонија?!

ВАЉОН САРАЌИНИ

министер за економија

Мора да се почитува Законот за енергетика, кој беше донесен лани, а пофален од самата Европска енергетска заедница. Во никој случај не треба да е загрозен интересот на граѓаните и на компаниите. Во ниеден случај не би сакал да дозволиме монополско и арогантно однесување на која било компанија и се надевам дека овој проблем ќе биде решен така како што треба.

Катерина Попоска

Д

poposka@kapital.com.mk

оделувањето лиценца за управување со системот за пренос на природен гас на новата државна компанија Македонски енергетски ресурси (МЕР), со што Га-Ма ја губи оваа лиценца, не гарантира дека индустријата не нема повторно да се соочи со гасна криза. Еден од из извршните директори во Га-Ма, Ратко Манов, ко ги штити интересите кој на Макпетрол во јавноприватната компанија, вчера се закани дека Макпетрол ќе ја запре испораката на гас ако Га-Ма ја изгуби лиценцата за управување со преносната мрежа. Тој вчера даде ултиматум, без

КРСТЕ МИЛАДИНОВ

директор на Македонски енергетски ресурси

Во согласност со Законот за енергетика, лиценцата која е за управување со системот за пренос на природен гас треба да биде во доминантна сопственост на државата. Предвидено е да се најде ефикасно и брзо спроведливо решение. И покрај заканите, сметам дека Га-Ма и Макпетрол ќе бидат разумни, без посебно нарушување на пазарот. конкретно да одговори како Га-Ма ќе ги запре вентилите за снабдување со гас кога компанијата, која е во сопственост 50-50 помеѓу Макпетрол и државата, сите одлуки треба да ги носи со консензус. Во време кога Макпетрол отвори нова војна со државата за тоа кој ќе управува со преносната мрежа на гас, кавга во која се замеша и Европската енергетска заедица, никој од државата јавно не зборува дали повторно се заканува опасност стопанството да биде жртва на гасната криза поради самоволието на Макпетрол или нејзината фирма-ќерка, Макпетрол Промгас. Веќе четири дена застапникот на државниот капитал во Га-Ма, Горан Стојковиќ, одбива да даде каков било коментар за отворената војна меѓу

ДИМИТАР ПЕТРОВ

претседател на Регулаторна комисија за енергетика

Законот кажува дека ГаМа не може да престане со снабдување со природен гас. Во Законот прецизно е утврдено како и на кој начин може да премине управувањето со системот за пренос на гасот од една лиценцирана компанија кај друга. Макпетрол и државата. Ниту вицепремиерот за економски прашања, Владимир Пешевски, не коментира како ќе се реши проблемот и дали повторно Владата ќе му дозволи самоволие на Макпетрол. Токму до Пешевски и до претседателот на Регулаторната комисија за енергетика, Димитар Петров, директорот на Секретаријатот на Европската енергетска заедница, Славчо Нејков, во февруари годинава испрати писмо во кое ја искажува загриженоста за „скорешниот развој на секторот за гас“ во Македонија.

Како државата ќе гарантира снабдување со гас? Ден откако Ратко Манов се закани со можно запирање на испораката на гас, министерот за економија, Ваљон Сараќини, возвраќа дека состојбите ќе ги решаваат во согласност со

Ако дојде до одземање на лиценцата за управување со системот за пренос на природен гас на Га-Ма, од тој момент Га-Ма, во согласност со Законот за енергетика, ќе мора да престане со своите активности. Бидејќи ги почитува сите закони во Македонија, Макпетрол ќе донесе одлука, за која ќе ја информира и Га-Ма. Га-Ма ќе биде принудена да ги сопре вентилите за гас, а со тоа ќе сопре и испораката на природен гас до крајните потрошувачи. Законот за енергетика и нема да дозволат, како што рече, монополско и арогантно однесување на која била компанија. „Во конкретната ситуација важни се неколку работи - да се почитува Законот за енергетика, кој беше донесен лани и беше пофален и поздравен од самата Европска енергетска заедница. И самите претставници од енергетската заедница тогаш рекоа дека Законот е усогласен со европските директиви. Втора работа е дека во никој случај не треба да биде загрозен интересот на граѓаните и на компаниите. Во ниеден случај не би сакал да дозволиме монополско и арогантно однесување на која било компанија и се надевам дека овој проблем ќе биде решен така како што треба. Запирањето на испораката на гас многу презицно е регулирано со Законот“, вели Сараќини. Законот за енергетика предвидува дека истовремено една иста компанија не може да има лиценца и за пренос на гас и за управување со мрежата за гас, како што е сега случајот со Га-Ма. Затоа, државата неодамна ја формираше државната компанија МЕР

WWW.KAPITAL.MK

ПРОЦЕНКИ...

3 ФАКТИ ЗА...

69,4% 70,8% 45.660

опадна вкупното производство на шумски производи во првото тримесечје од 2012 година во споредба со истиот период лани

од сечата во првото тримесечје од годинава отпаѓаат на сеча на даб

евра е вредноста на потрошниот материјал за одржување во првото тримесечје од годинава, велат од Државниот завод за статистика

ЗОРАН СТАВРЕСКИ

министер за финансии

Ќе ги намалиме каматните стапки на државните записи

Н

амалување на каматата на државните записи најави министерот за финансии Зоран Ставрески. „Создадени се услови за дополнително намалување на каматните стапки. На првата наредна аукција државните записи ќе имаат пониски каматни стапки“, изјави Ставрески и додаде дека со тоа ќе прати сигнал до банките повеќе пари да пласираат во стопанството преку кредити или да ги намалат сопствените каматни стапки. „Вообичаено е банките да ги следат сигналите зашто има намалување на каматите благајничките и на државните записи“, изјави Ставрески.

е во Га-Ма?!

во Македонија?!

7,5

милиони евра ќе обезбеди Министерството за економија до 15 мај за исплата на заостанатите плати на вработените во ОХИС. Министерот Ваљон Сараќини очекува до 10 јуни да биде исплатена и другата плата, а до крајот на јуни, по донесувањето на ребалансот на Буџетот, да се обезбедат пари за останатите месеци. Во ОХИС во моментов се вработени околу 850 работници.

2,4%

Што предвидува Законот за енергетика?! ЧЛЕН 89

(1) Правно лице носител на лиценца за пренос на природен гас не

е намален бројот на здравствени осигуреници во земјава за пет години. Во Фондот за здравствено осигурување се евидентирани вкупно 1.054.549 осигуреници заклучно со декември 2011 година. Во 2007 година во ФЗО биле регистрирани 1.080.331 осигуреници. Од вкупниот број осигуреници, лани бројот на активни работници изнесувал 488.869 лица.

може да има лиценца за вршење на дејностите управување со системот за пренос, трговија, снабдување со природен гас или снабдување во краен случај со природен гас. Правно лице носител на лиценца за управување со системот за пренос на природен гас не може да има лиценца за вршење на дејностите пренос на природен гас, трговија, снабдување со природен гас или снабдување во краен случај со природен гас.

Регулаторите ќе го тужат тој што го објави писмото на Нејков?

О

д извори меѓу членовите на Регулаторната комисија за енергетика „Капитал“ дознава дека регулаторите најверојатно ќе го тужат тој кој преку платен оглас јавно го објави писмото од Славчо Нејков, директор на Секретаријатот на Европската енергетска заедница, кое било испратено само до претседателот на Комисијата и до вицепремиерот Владимир Пешевски. Од Комисијата претпоставуваат само кој е тој што јавно го објави писмото во неколку дневни весници, поради што сметаат дека е нарушена комуникацијата меѓу државните органи и ЕУ.

за да има поголема контрола над целокупната гасификациона мрежа во земјава, наместо како досега, 50-50 со Макпетрол. Според членот 84 во Законот за енергетика, операторот на преносна мрежа (Га-Ма) е должен на операторот на системот за пренос (во иднина МЕР) да му ги предаде во владение деловите на преносната мрежа неопходни за управување со системот за пренос на денот на правосилноста на одобрението. „Операторот на системот за пренос на природен гас е јавно претпријатие или трговско друштво во сопственост на Република Македонија или трговско друштво во кое државата има доминантна сопственост, кое управува со системот за пренос

на природен гас и безбедува поврзување на преносниот систем со преносните системи на соседните земји“, пишува во Законот за енергетика. Според Законот, добивајќи ја лиценцата за управување со системот за пренос на природен гас, МЕР во иднина нема да биде сопственик над инфраструктурата која сега ја поседува Га-Ма, туку ќе управува со системот, за што ќе & плаќа на Га-Ма надомест определен од РКЕ. Дел од енергетските експерти за „Капитал“ коментираат дека државата не смее да дозволи да биде заложник на приватните интереси и да дозволи да работи под уцена, наместо да ги спроведува законите и да го штити јавниот интерес.

РОС ЏОНС

претседател на Меѓународната организација на пензиски супервизори

Пензиската супервизија се засилува на глобално ниво

ТОП ВЕСТИ... Новите македонски супербрендови ќе бидат прогласени на 16 мај

С

о престижното признание „Супербрендс” оваа година ќе се закитат 43 брендови, а свечената церемонија ќе се одржи на 16 мај во хотелот Александар палас. „Супербрендс е меѓународна организација која ги препознава и ги промовира успешните и угледни брендови во една земја, кои заслужено го добиваат признанието преку вкрстено мерење на повеќе критериуми. Големо е задоволството што Македонија по втор пат е дел од земјите каде што се доделува ова големо признание. Несомнено, со признание и настан како што е Супербрендс на компаниите им се дава мотив да бидат уште поуспешни во сферата на нивото работење, а признанието „Супербрендс“ е само доказ дека се наоѓаат на вистинскиот пат”, вели претставникот на Супербрендс за Македонија, Зоран Саздовски. Денес Супербрендс е присутен во 92 земји и соработува со повеќе од 20.000 светски признати брендови и компании. По официјалното прогласување, веќе наредниот ден започнува гласањето за новите супербрендови 2013/2014 година.

Даневски ќе биде екстрадиран за година и три месеци

Б

изнисменот Зоран Даневски ќе биде екстрадиран во Македонија откако ќе ја издржи условната казна од една година и три месеци во Бугарија, на која беше осуден поради претставување со лажни документи. Оваа одлука вчера ја донесе Окружниот суд во Благоевград по барањето од Македонија да биде вратен во државата. Како што пренесува бугарскиот весник „Вера“, на последното рочиште судијата го ислуша претседателот на здружението на Бугарите во Македонија „Иван Михајлов-Радко“, Перица Аврамов, кој се произнесе дека Даневски е вистински Бугарин. Даневски беше уапсен во Бугарија откако Интерпол го бараше поради злоупотреба на 1,5 милиони евра од продажба на државно жито складирано во неговиот комбинат Џумајлија. При редовна контрола во близина на Банско полицијата го уапсила бидејќи утврдиле дека се претставува со лажни документи. За ова дело бугарскиот суд го осуди на една година и три месеци условна затворска казна, со обврска секој ден да се пријавува во полициска станица. Тој казната ќе ја издржува во градот Гоце Делчев, каде што поседува два апартмани. Како што пренесува весникот, Даневски нема бугарски пасош.

2,5 милиони евра од ЕУ за стручното образование

Ц

ентарот за стручно образование и обука ЦСОО во рамките на твининг-проектот „Поддршка за модернизација на системот за образование и обука“, финансиран од ЕУ, ги изработи првите стандарди и занимања во насока на премостување на јазот што постои меѓу знаењето, вештините и способностите што ги нуди системот за образование и обука и реалната потреба на пазарот на трудот. Пред директорите на установите за стручно образование и обука и претставници на деловната заедница беа презентирани 51 стандард во 13 струки. ЕУ даде поддршка во насока на модернизација на стручното образование со 2,5 милиони евра. „Целта на овој проект е да се внесат нови програми во стручните училишта во согласност со европските и националните стандарди. Тие нема да бидат базирани на теоретско знаење, туку ќе развиваат вештини. Ќе се обучуваат обучувачи, а ќе се обезбеди и опрема за стручните училишта кои учествуваат во програмата“, истакна евроамбасадорот Аиво Орав. Од септември треба да профункционира електронскиот регистар, кој ќе содржи податоци за тоа какви работници бараат компаниите. „Училиштата треба да создадат таков кадар преку вклучување на децата во работните процеси во компа компаниите“, истакна Маја Петковска од УСАИД, кој вложу 10.000 долари во изработката на хардверот и вложува софтв софтверот.

200 до 2011 година има пад од 12% на уписот Од 2001 уче на ученици во стручните училишта во однос на гимна гимназиското образование.

60 СЕКУНДИ БРИФИНГ

БЕРЗА

МБИ 10 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

10/10

02/11

05/11

09/11

01/12

1.971,32 2010/2012 2010/2012

Max. Min.

2 2.827,62 827 62 1.943,09

На Македонската берза вчера беше остварен промет од 107.081 евра од редовното тргување, кое се намали за 25,51% во споредба со претходниот трговски ден. Прометот од тргување со обврзници пак, забележа намалување од 63,69% во споредба со средата. Главниот берзански индекс МБИ-10 порасна за 0,14% и трговскиот ден го заврши со вредност од 1.971,32 индексни поени.

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Раде Кончар

1.110,00 +110,00

+11,00%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК РЖ Институт

401,00 -12,00

-2,91% 2 91%

DOW JONES 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000

07/07

21/08

05/10

19/11

03/01

17/02

12.835,06 0 75% -0,75%

Американскиот индекс Dow Jones падна шести ден по ред. Стравот од продлабочување на должничката криза деновиве особено е изразен на Волстрит. Вчера слична беше и ситуацијата на азиско-пацифичките берзи, додека на европските пазари на капитал преовладуваше зелената боја.

ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 Nikkei225 S&P 500 Nasdaq DAX TOPIX

5.537,50 9.009,65 1.354,58 2.934,71 6.531,67 765,42

VALUTI

£ €

СТАПКА

+0,13% -0,39% -0,67% -0,39% +0,87% -0,05%

€ $

1,2472 ПРОМЕНА

+0,4%

СТАПКА

1,2961 ПРОМЕНА

+0,1%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

FJU^ERSI ZLATO

1.592,40 -0,11% 0 11% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

NAFTA BRENT

113,40 +0,18% ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч

И

зработката и примената на пензиската супервизија или контрола базирана на проценки на ризик е новина во регионот и во светот, но најголем број пензиски регулатори го усвојуваат овој начин потпирајќи се на искуства на супервизори од други финансиски сектори. „Супервизорските модели може да се разликуваат од една до друга земја, но суштината е иста и замислата е едноставна. Секоја организација има ограничени ресурси за супервизија и нив треба да ги насочи кон оние области кои се карактеризираат со највисок ризик“, вели Џонс.

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

КОСТАС КРИСТУ

ММФ

Босна и Херцеговина пред 2013 година не може да очекува раст на БДП.

“

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 INTERVIEW

ФАТМИР БЕСИМИ

Владат Владата е ангажирана во периодов на ловење инвестиции по светот, на т.н. „роуд шоуа“. Колку еден инвеститор би бил заинтересиран за земја во која се случуваат вакви инциде инциденти? Како котира Македонија на меѓународната сцена во однос на безбедноста? Видете, ттоа се поврзани работи. Не може да се каже завршуваме со едно, па продолжуваме со друго. Наша домашна задача, на која било влада е да обезбеди стабилност во земјата. Исто така, така наша работа е да создадеме амбиент за инвестиции и да привлечеме инвестиции. Што сакаме сакам да постигнеме? Овие работи треба да помогнат за постигнување на целта - да им обезб обезбедиме на нашите граѓани подобар живот. Сега, јас не би се ставил во позиција да оправдув оправдувам каков било чин и од најмал инцидент, и од тепачки што ги имавме во минатото. Тие не припаѓ припаѓаат во општеството што сакаме да го градиме, една стабилна држава или стабилен регион. Н Но, за волја на вистината, и во најразвиените земји има слични случаи. Но, тоа не треба да биде никакво алиби дека ваквите случаи се оправдани. Битно е како пристапуваат институциите и каква поддршка имаат од граѓаните. До крај треба да се расчисти со какви било криминални и други процеси што ги има во едно општество, кои секако, имаат негативно влијание врз имиџот на една држава.

Немаме дилеми дека мора да се реши спорот за името за да влеземе во НАТО

Немаме друга алтернатива за НАТО!

Десет дена пред самитот на НАТО во Чикаго министерот за одбрана, Фатмир Бесими, кој ќе биде дел од нашата делегација, вели дека никој нема илузии оти Македонија ќе стане членка на Алијансата без решен спор за името, но дека ним, како министри, никој не им дал право да бидат пасивни, па до последен момент ќе се трудат да излобираат подобра позиција. Тој ги потврдува информациите на „Капитал“ дека во процес е организација на панел-дискусија на која би се разговарало за земјите-аспиранти за членство, од која Македонија би очекувала порака со поддршка Катерина Синадиновска sinadinovska@kapital.com.mk

Н

аправете сумарна анализа за ефектите од досега остварените средби. Тие посети и средби се еден од главните приоритети. Успеав да се сретнам со сите колеги од земјите од регионот, како и со над 15 земји-членки на НАTО. Тоа беа билатерални средби чија главна цел е да ги артикулираме позициите на Република Македонија во однос на НАТО, односно дека евроатлантските интеграции остануваат врвен приоритет. Тоа е во интерес на Македонија, тоа е позиција за која има политички консензус меѓу партиите, како и најголема поддршка од страна на граѓаните. Следен аргумент е придонесот што го дава Македонија кон мировните мисии на НАТО и во тој контекст, ние сме кредибилен партнер на НАТО. И како уште еден аспект, наведуваме дека приемот во НАТО ни е значаен од временски аспект, да се реализира со поголема динамика. Евроатлантските интеграции се најдобрата алтернатива за регионот, тие дадоа свој придонес за стабилноста и мирот. Значи, ако 90-тите години беа години во регионот кога се водеа најжестоки, крвави војни и имаше многу жртви, во една мултиетничка, мултирелигиозна средина, ние успеавме во последната деценија со присуство на меѓународната заедница, на НАТО, на Европската унија да воспоставиме мир. Сега предизвикот е како овој мир да биде одржлив. Од земји-увозници или корисници на меѓународниот мир станавме придонесувач за мирот или извозник на мирот. Тоа се факти. И тоа е добра можност и момент кој треба да се искористи. Сите сме мали економии, мали држави, каде што можеме да привлечеме странски инвестиции и главен аргумент за развојот е да се обезбедни стабилност. Во таа смисла, НАТО ја дава таа стабилност, односно дава сигнал до инвеститорите дека регионот е стабилен. Доколку се доцни со овој процес, се создава клима

на недоволно инвестициии и недоволно нови работни места, општа несигурност. Младите не гледаат толку светла иднина за развој на нивната кариера и подобар живот и на крај, тоа креира амбиент за разочарување. Тоа носи ризик од социјални фрустрации и други импликации, и тоа во регион каде што има уште отворени прашања, како што е северниот дел на Косово, државниот апарат во Босна и функционирањето во тој систем, како и нашето отворено прашање за името. Од конјунктурни политички причини или од други криминогени цели, можат да ја предизвикаат ситуацијата околу стабилноста во регионот. Вие зборувате за придобивките коишто би ги имала и Алијансата и воопшто, меѓународната заедница, но и Македонија од членството во НАТО. Но, кога се носат конечните одлуки се посочува на еден друг проблем, оној со името, зашто јасно е дека Алијансата нема да отстапи од принципот на консензус. Ова се аргументите и пристапот кој го презентираме на сите тие посети. Секаде каде што одам добиваме највисоки пофалби за нашиот придонес кон меѓународните мисии, ги поздравуваат нашите реформи, ја поддржуваат Македонија. Ова го добиваме од секој министер. Тоа е тапкање по рамо? Не, тоа е едно признание за она што го правиме. Свесни сме дека стапуваме во алијанса каде што има дефинирани принципи. Еден е оној на солидарност и консензус меѓу земјите-членки за да постигнат една цел, а тоа е мир и стабилност на светско ниво. Во НАТО се смета дека тоа е принципот што ги држи сите земји заедно. Сега предизвикот е како ние да го решиме тоа прашање. Уште нешто да споменам. Ние немаме дилеми дека треба да најдеме решение со Грција.

Значи, не гаиме илузии дека под БЈРМ ќе влеземе во НАТО? Ниту јас лично, ниту кој било министер кој остварува посети, активности или лобирање има таква илузија. Решението е меѓу Македонија и Грција. Каков пристап мислиме дека ќе доведе до решение? Искрен, отворен, интензивен дијалог, односно пристап на партнери во решението. Значи, тоа во иднина може да биде еден јак аргумент како соседи да градиме една цврста добрососедска иднина. Затоа што, членството на Македонија во НАТО е интерес и за Грција. Тоа го има кажано и официјална Атина на средбите. Значи, евроатлантската интеграција е значајна за стабилноста на регионот. А зошто бараме временски рок? Ако можеме да најдеме решение за една година, зошто да не може веднаш? Прашањето не е за потценување. Тоа е комплексно прашање, инаку би се решило уште од самото осамостојување. А што би се сменило во таа една година? Мислам дека во овој период доста е дискутирано, разменети се мислења, има напредок. Во одредени периоди тој е поголем, во некои помал. Не можеме да кажеме дека во Грција во овој период, кога имаат економска состојба којашто ни е позната, веќе имаа и техничка влада, широка коалиција, па избори, ќе го стават прашањето како врвен приоритет. И од таа гледна точка, не може во овој период да се очекува динамиката и интензитетот да бидат силни. Велите, зошто би се решило тоа тогаш? Сметам дека мотивацијата од двете страни би била поголема.

За Грција се сомневам, зошто би била поголема нивната мотивација? Тие тоа би го доживеале како отстапка. Не би го доживеале како отстапка ако одиме по пристапот дека сме партнери во едно решение. Доколку сакаме да најдеме решение, доколку пристапиме отворено и искрено и доколку градиме одредена доза доверба, мислам дека ќе дојдеме до одредено решение што би било прифатливо за двете страни. Што би добила Грција? Па би го докажала тоа што го кажува, дека се залага за евроатлантските интеграции и дека сака решение. Која било држава, политичар или лидер имаат одредена одговорност на глобално ниво на конструктивен придонес кон овие процеси. Сега ние зборуваме за кредибилитет на политиките. Државите треба да имаат кредибилитет на тоа што го кажуваат во рамките на меѓународните институции и дека на тоа ќе стојат. Ние немаме друга алтернатива. Треба да сме конзистентни во нашите политики. Дали ова што го правиме во НАТО е нешто во што веруваме, во што нашите граѓани веруваат? Едно се бенефициите, но дали ние веруваме во вредностите што ги промовира НАТО? Дали ние навистина сакаме да обезбедиме слобода на граѓаните? Дали навистина сакаме да обезбедиме мир? Замислете која е таа мотивација и каков имиџ е за една држава, за една нација да дадеш придонес со свои војници, да ризикуваш животи за некаде, во некое место во светот да обезбедиш слобода и мир за други граѓани, за деца кои немаат никаква допирна точка со нас. Тоа го правиме со доверба за промоција на некои вредности. Тоа е најголемата порака и ние не смееме тука да си играме со овие вредности. Со скромен буџет, со скромна економска состојба во Македонија, праќаме војници ја чуваат базата во ИСАФ. Пред вратите на генералот на НАТО во Авганистан стојат војници на АРМ. Значи, тие се тие што стојат таму и ја обезбедуваат базата на ИСАФ во Кабул. Тоа е голема доверба. Зошто сметаме дека можеме да напредуваме во овој процес? Еве, ќе кажам конкретен пример: ние со Грција, иако имаме отворено прашање за името, во регионални проекти, како што е Бригадата на Југоисточна Европа, имаме заеднички позиции, заедничка мисија. Базата на бригадата е во Грција, во Лариса. Командант на оваа бригада е генерал на АРМ. Ако може на бригада во Грција генералот да биде од АРМ, значи дека тоа може да функционира. Ако сумираме с$ што кажавме досега, очекувањата на државава од самитот на НАТО во Чикаго ни се практички никакви!? Иако политички сме имале сугестии да ја држиме темава на low profile за да немаме политичка штета по Чикаго, јас мислам дека е добро што се држи темата високо. Ние сме гласани од граѓаните и како влада сме избрани од Собранието за да работиме на интеграцијата. Никој не ни дал за право ние да се откажеме и да не бидеме активни. Ние не велиме дека во Чикаго ќе станеме членка,

но не треба да бидеме пасивни. За Македонија да биде членка не е потребен самит на НАТО. Ја имаме надминато таа фаза, односно го имаме положено тој тест. Но, самитот во Чикаго е добра симболика и до последниот момент, доколку можеме, да излобираме подобра позиција. Инаку, сакам да потенцирам нешто што е многу важно во овој процес, но често во јавноста испутштаме експлицитно да го кажеме, а тоа е дека членството во НАТО не е цел сама за себе и не треба да се сфати така, туку тоа еден чин (или инструмент) во еден континуиран процес на евроатлантски интеграции кон остварување на една повисока цел - тоа е здружување за мир и безбедност и промоција на основните човекови вредности на слобода и демократија. Од таа гледна точка, ние во континуитет работиме на реформи и на унапредување на одбраната и на другите институционални капацитети во согласност со стандардите на НАТО, кои постојано се надградуваат. Ќе излобираме да се отвори прашањето? До пред неколку месеци воопшто не се разговараше за ова, бидејќи самитот не е за проширување. Идејата не беше воопшто за споменување од аспект на проширување и земји-аспиранти, но веќе се разговара да има посебен панел во рамките на самитот за земјите-аспиранти: Македонија, Босна, Црна Гора и Грузија и за регионот да има една експлицитна позиција за интерес на НАТО за проширување на регионот и охрабрување, по тој дел и за Република Македонија. Значи, тоа веќе активно го дискутираме за да можеме да очекуваме нешто од Чикаго. Има ли некоја конкретна држава којашто веќе гарантирала поддршка и дека ќе земе збор или ќе се заложи за дискусија на некој таков панел? Видете, самиот факт дека ќе се отвори и се дискутира да се одржи посебен панел за земјитеаспиранти веќе е нешто конкретно, затоа што ние го споменуваме и ќе има во самите заклучоци такви пораки. Самитот ќе биде само уште една пригода да се сретнеме со нашите колеги, да ги артикулираме нашите позиции и да кажеме дека остануваме доследни на нашата цел за членство во НАТО.

Безбедноста и инвестициите се поврзани! Колку последниов инцидент кај Смиљковци ја наруши стабилноста или безбедноста на државата, со оглед на тоа дека се споменуваа закани од радикален ислам и тероризам? Во овој случај, треба да заврши судскиот процес и да се најдат злосторниците што го извршиле овој акт. Тоа што сакам да споменам е дека без разлика на етничката припадност, сите граѓани го осудија тој чин. Тоа е за поздравување, затоа што општеството е издигнато на тоа ниво да може без разлика на етнички и религиски бекграунд да осуди таков чин што & се случи на Република Македонија и секако, дека тоа е најголема трагедија за семејствата на загинатите. Меѓутоа, во однос на стабилноста во Република Македонија, овој случај не би го ставил на исто рамниште со евроатлантските интеграции. Евроатлантските интеграции остануваат најзначаен фактор за мирот и безбедноста. Тоа значи постабилен регион во кој земјите би соработувале уште потесно и би имале уште појака поддршка, како во однос на информациите, така и во однос на безбедноста, разузнавањето, во однос на операциите. Вие велите дека сите граѓани го осудија чинот. Да, меѓутоа официјални претставници од вашата партија, вклучувајќи го координаторот на пратеничката група на ДУИ, излегоа со став дека не се откриени вистинските виновници и порачаа дека не треба да се калкулира со терминот убијци или МВР да се истрчува пред судскиот систем. Има ли разлики и несогласувања меѓу двете владејачки партии? Јас јасно кажав дека тука нема дилема. Сите граѓани, без разлика на нивната етничка и религиозна припадност, го осудија тој чин, тоа убиство. Сите политичари го осудија убиството, но продолжија јавни искази на сомнеж за начинот на којшто се врши истрагата. Затоа имаме тензии. Ние треба да обезбедиме институциите во нашиот правен систем професионално да си ја завршат својата работа, да заврши судскиот процес и на еден објективен начин да се најдат и да се идентификуваат реалните виновници и правдата да дојде на свое место и да нема невини луѓе кои би страдале од овој процес. Тоа е најбитно за иднината, со тоа би се расчистиле какви било дилеми или политички манипулирања од аспект на тоа каков бил процесот или методот.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

ПОЛИТИКА 7

Независни регулаторни тела основен предуслов за поглавјето 10! ЕУ АГЕНДА

Силни политички превирања скриени зад протестите! Каде води ова? Максим Ристески

risteski@kapital.com.mk

П

артиските интереси ги одржуваат во живот тензиите кои само на површината излегуваат како меѓуетнички или меѓуконфесионални, сметаат политичките аналитичари, осврнувајќи се на контекстот во кој ни се случуваат денешните протести и контрапротести, чиј декларативен повод е акцијата „Монструм“. Не веруваат дека односите меѓу Македонците и Албанците, христијаните и муслиманите, се толку искомплицирани што не би можела да ги нормализира добро осмислена стратегија поткрепена со давање пример од врвот – од владиниот двоец – Никола Груевски и Али Ахмети, дека нема причина за недоверба кон „другите“, кои секогаш ќе бидат тука за да можеме да си дозволиме да ги третираме како проблем. Прашањето што се поставува е дали постои таква стратегија во услови кога партиските калкулации покажуваат дека со „патриотски“ игри може да се компензираат потфрлањата на реален план. „Не смееме да ја купиме приказната дека станува збор за меѓуконфесионален конфликт. Зад овој параван се кријат теснопартиски интереси и тука треба да се бара и вистинската цел на протестите. Не е можно да се организираат вака масовни протести без партиска поддршка. Власта мора да развие добра стратегија за комуникација со јавноста, која еднакво ќе се однесува на Македонците и на Албанците, и тоа што поскоро“, смета политикологот Владимир Мисев. Речиси идентично размислува и неговиот колега-Албанец, Насер Зибери. „Недоразбирањата се продукт на политичките партии, особено на владејачките, при што не мислам само на овие што владеат сега. Нивните постапки и цели се виновни за тензиите. Не сакам да верувам дека во Македонија постои меѓуконфесионална недоверба или меѓуетничка нетрпеливост“, изјави Зибери за „Капитал“.

Опозиција или власт - кој би ќарил ако има тензии!?

Она што загрижува е што и овие тензии повторно се користат за меѓупартиски препукувања. Опозицијата во албанскиот блок најде почва за тепачка со владејачката ДУИ. „ДУИ се фали дека има легитимитет од Албанците и логично. со протестите од нив се бара одговорност“, изјави секретарот за информации во ДПА, Зиадин Села, по најавите дека ќе има протести и во Мала Речица, во дворот на ДУИ. Најголемата опозициска партија во македонскиот блок, СДСМ, се сомнева дека Владата нема стратегија за смирување на тензиите. „Тоа е очигледно веќе со години. Најиндикативен беше случајот со инцидентите на Калето, кога партнерите во власта – ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ - не успеаја да

Амбасада на САД: Протестите да бидат мирни!

„ Додека правото на собир и мирно изразување на мислењето мора да се почитува, ние и понатаму ги повикуваме сите граѓани да ги искажуваат своите мислења на мирен начин, да останат смирени и да дозволат во овој случај законскиот процес да се одвива по својот тек, во согласност со законите и со судските процедури во Македонија” се вели во соопштението на Амбасадата. соберат сили заедно да испратат смирувачки пораки. Така е и сега. Не постои елементарна искреност меѓу Груевски и Ахмети на оваа тема“, изјави потпретседателот на СДСМ, Гордан Георгиев, за „Капитал“. Од партијата на Ахмети излегоа со порака дека демократските протести се граѓанско право. „Уставно загарантирано право на граѓаните е да протестираат. Битно е да не се наруши спокојството на граѓаните“, изјави партискиот портпарол, Бујар Османи. Вчера се изјасни и премиерот, Никола Груевски, од кој најмногу се очекува стратегија за нормализирање на состојбите. „Немам ништо против утрешниот протест, но треба да се мисли на денот потоа. Затоа, апелирам до секој од демонстрантите, изразувајќи го своето мислење за она за што ќе излезат, да внимаваат на својата лична одговорност. Секој има таква одговорност во нашето општество, така што и тие што ќе протетестираат имаат лична одговорност за своите постапки, да бидат законски и да не ги нарушуваат соживотот и меѓуетничкото и меѓуверското живењее кои со векови егзистираат на овој простор, а така ќе биде и во иднина“, изјави премиерот. Од Министерството за внатрешни работи, кое не дозволи првиот протест по акцијата „Монструм“ да излезе од контрола, уверуваат дека без разлика што денес ќе се соочат со повеќе временски паралелни протести, полицијата презема с$ што е во нејзина моќ за протестите да останат мирни. „МВР пристапува со максимална сериозност и ги презема сите мерки за протестите да поминат без инциденти. Имаме контрола и на граничните премини, но не можеме да ги вратиме лицата кои можеби ќе дојдат од страна за да учествуваат во протестите, а при влезот во Македонија ќе пријават друг повод за престој. Иако протестите не се официјално најавени, ние не можеме да ги спречиме, бидејќи законот предвидува нивно пријавување, но не инсистира на тоа. Така беше и со протестите за случајот Мартин Нешковски и во повеќе други случаи“, изјави помошник-министерот Иво Котевски за „Капитал“.

Со недоречените закони кои ги регулираат областите информатичко општество и медиуми Македонија уште долго ќе талка низ институционалните лавиринти во исполнувањето на критериумите за затворање на поглавјето 10. Преку контроверзниот Закон за следење на електронските комуникации и недонесениот закон за медиуми, Македонија само декларативно покажува дека сака да ги донесе европските вредности во земјава, велат познавачите Габриела Делова delova@kapital.com.mk

Д

оволно е да се погледнат само дел од забелешките кои ги има наведено Европската комисија во последниот извештај за ова погавлје за да се заклучи дека за исполнување на обрвските од поглавјето 10 - информатичко општество и медиуми - пред с$, потребно е да ни функционираат основните демократски начела. Деполитизацијата и функционирањето на пазарната економија се главните предуслови за да може земјава да го испреговара ова поглавје, велат познавчите. Тоа значи дека регулаторните тела, во прв ред Агенцијата за електронски комуникации (АЕК) и Советот за радиодифузија (СРД), мора да станат независни. А нивната (не) зависност, велат тие, оддалеку се гледа преку контроверзниот Закон за следење на електронските комуникации, кога МВР си даде право да ги прислушува сите, а никој да не го следи Министерството во таа надлежност. Од тие причини, овој Закон повторно се изработува и пред неколку дена е повторно ставен на рагледување во Собранието. Истата приказна е и со Советот за радиодифузија. Најжешкиот костен кој треба од жарта да го извлече СРД е проблемот со незаконската сопственост во медиумите. Иако Законот за радиодифузна дејност е јасен, што неодамна го потврди и Владата, Советот од 2005 година избегнува конкретно да го реши овој проблем. Сепак, зависноста на СРД можеби најдобро се гледа преку последниот случај, кога за толкувањето на дефиницијата за семејните врски го бараше токму од Владата. Со години болната тема пак, за функционирањето и финансирањето на јавниот сервис, воопшто не треба да се споменува. Погрешните финансиски извештаи на МРТВ испратени до Собранието, нетранспарентноста во финансиското работење на јавниот сервис, начинот на којшто Владата го користи сервисот за себерекламирање и со тоа ја држи МРТВ во финансиска зависност доволно зборуваат за состојбата во која се наоѓа овој сервис и реформите кои треба да се направат. Што се однесува пак, до конкурентноста, фактот што и покрај присутните три оператори во земјава, Македонија с$ уште плаќа најскапи телефонски тарифи во Европа покажува како функционира пазарот во земјава. Ако на сето тоа се додаде и фактот што Брисел забележува на начинот на којшто лани беше назначен директорот во АЕК (човекот кој од директорската фотелја на Т-Мобиле го сместија во фотелјата на АЕК, што се коси со секоја политика за заштита на конкуренција и нефафоризирање), јасно е како земјава ја штити конкуренцијата. Хрватска ова поглавје го затвори за нешто повеќе од една година. Но, ваквата

На што забалежа Брисел во минатиот извештај:

високите такси што ги наплаќа регулаторот на операторите; постапката по која беше назначен директорот на АЕК; високата царинска тарифа за интернeт-трговија; недоволни активности на СРД; распространета пиратерија; недоволно финансирање на јавниот сервис и СРД; високи казни за клевета; дигитализацијаta на јавниот сервис не е во согласно со европските практики; јавниот сервис не ја исполнува својата законска обврска.

состојба во која се наоѓа зејава во однос на реформите од ова поглавје покажува дека доколку Брисел утре го отвори поглавјето 10 во преговорите со Македонија, нам ќе ни бидат потребни многу повеќе години за успешно да го затвориме поглавјето 10. Од Советот за радиодифузија се оградија од коментар во однос на тоа колку напредува Македонија во ова поглавје. Велат дека тие не се надлежни во однос на транспонирањето на директивите во земјава. За тоа е надлежно Министерството за информатичко општество и администрација, велат тие. Нивното влијание е присутно само преку учеството на член од СРД во работна група која работи во рамките на Министерството во однос на хармонизирање на законодавството. Во моментов оттаму очекуваат да се изготви законот за медиумите. По неговото презентирање, тие ќе излезат со коментар дали и колку ќе може Советот да ги имплементира законските обврски, изјавија од Советот. Од Министерството за информатичко општество и администрација пак, поради работни обврски, вчера не беа во можност да дадат одговор за тоа како напредува Македонија во ова поглавје. Од Министерството за транспорт и врски пак велат дека работат на можните законски решенија за усогласување со европските директиви. Во однос на законот за медиуми веќе направена е анализа на законодавството од државите во регионот, Словенија, Хрватска, Црна Гора и Романија, велат од Министерството. Наскоро, Министерството ќе спровее широка јавна ионсулатација во однос на предложените решенија.

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

КОМЕНТАРИ АНАЛИЗИ 9

Расте бизнисот со отворање хостели Кристина Озимец

Н

ozimec@kapital.com.mk

иските цени за хотелска услуга се главниот мотив за туристите кои доаѓаат во Скопје да престојуваат во хостелите. Само во последната година во главниот град се отворија неколку хостели, кои главно работат со туристите кои бараат сместување во метрополата за пониски цени. Сопствениците на хостелите велат дека бизнисот е исплатлив, а заинтересираноста голема. Ристе Жарков, сопственик на Урбан хостел, вели дека хостелот го посетуваат и странски и домашни гости. „Туристите кои доаѓаат во Скопје уживаат во еден таканаречен „урбан“ туризам или посета

МАЦЕФ доби награда Energy Globe за проект на ЕВН

С

ветски познатата награда од областа на животната средина Energy Globe годинава му беше доделена на Центарот за енергетска ефикасност МАЦЕФ. Наградата ја прими универзитетскиот професор Македонка Димитрова за четиригодишниот проект „Училишен сервис - едукација за енергија во основни училишта“, чија цел е да ја подигне свеста кај учениците за важноста на заштедата на енергијата во секојдневниот живот. Проектот е финансиран од ЕВН Македонија, а го спроведуваат пет локални организации - МАЦЕФ од Скопје, Планетум од Струмица, Младински совет од Охрид, Жетва на знаење од Прилеп и Конект од Скопје. „Успеавме директно да допреме до 30.000 ученици во 84 општини и 250 основни училишта во Македонија и преку разни квизови и интерактивна настава да ги научиме како да ја штедат енергијата“, истакна Димитрова по врачувањето на наградата од трговскиот аташе на австриската амбасада. Проектот заедно со други Energy Globe оддржливи иницијативи од 150 земји ќе биде презентиран на светската јавност на 5 јуни на официјалната интернет-страница www.energyglobe.info по повод Светскиот ден на животната средина на Обединетите нации.

> БРОЈКА

1.200

хектари обработливи земјоделски површини ќе се наводнуваат преку хидросистемите на четирите брани во Струмичко, од кои една третина капка по капка. „Во 2010 година наводнувавме само 600 хектари, а за оваа се пријавени над 1.200, што е далеку од нашиот инсталиран капацитет на седум илјади хектари, но сепак, овозможува рентабилно работење. Радува фактот што добар дел од корисниците веќе имаат систем капка по капка, со кој се намалува растурот на вода“, изјави Ѓорѓе Нацев, директор на водостопанското претпријатие Струмичко поле. Просечната цена за наводнување на еден декар во сезона е околу илјада денари, кои земјоделецот ќе ги потроши за само едно наводнување со моторна пумпа.

Ристовски: Образовните програми треба да се променат

О

бразовните програми треба да се коригираат во согласност со побарувачката на пазарот на работна сила, изјави министерот за труд и социјална политика, Спиро Ристовски, на конференцијата за намалување на јазот меѓу образованието и потребите на работните места. Според него, кон овој проблем е потребен мултиресорски пристап од страна на Владата, за да му се овозможи на секој инвеститор кој ќе пристигне во земјава да може да најде соодветна работна сила. „Врз основа на анализите, ќе препорачаме намалување на квотите за оние факултети кои продуцираат кадар кој не може да најде соодветно работно место, зашто се доведуваме во ситуација свесно да продуцираме невработени висококвалификувани кадри“, смета Ристовски. Проблемот со јазот меѓу потребите на пазарот на труд и понудата на образовните кадри е глобален проблем, смета извршниот секретар на Светската агенција на јавни служби за вработување, Ленка Кинт. „Се надевам дека ќе чујам интересни решенија од регионот кои помогнале да се намали овој јаз меѓу образованието и пазарот на труд“, истакна Кинт. Министерот за економија, Ваљон Сараќини, смета дека претприемништвото излегува на виделина и наскоро ќе стане главен двигател на економијата. „Донесовме многу мерки и активности кои директно влијаат на младите и за намалување на невработеноста. Ваучерите за иновации, програмата на МТСП за вработување, разните обуки за млади и студенти, програмата за поддршка на занаетчиството се сите мерки за намалување на невработеноста“, вели Сараќини.

на главните и поголеми градови низ светот. Кога доаѓаат кај нас уживаат во опуштената и домашна атмосфера која ја нуди хостелот и пријателскиот однос на вработените, кои се тука за да ги упатат гостите до убавите дестинации во нашиот град. Нашите гости добиваат хотелски третман по многу пониски цени, а се наоѓаат во една урбана средина не случајно наречена Урбан хостел“, вели Жарков. Тој објаснува дека цените во хостелите во Скопје се движат од девет евра до четириесет евра дневно, во зависност од сместувањето, кое може да биде во соби со повеќе кревети, приватни соби, како и апартманско сместување. Сопственикот на Игуана хостел, Виктор Цоневски, вели дека решил да им

понуди на туристите попристапни цени од оние кои ги нудат хотелите. „Иако сме нов хостел, задоволни сме од почетокот со работа, бидејќи веќе викендов ги примивме и првите гости, а имаме и резервации за јуни и за јули. Цените се движат од 700 денари, па до 1.350 денари со појадок, а капацитетот на хостелот е 20 легла. Мислам дека предноста на нашиот хостел е местоположбата (400 метри од главната автобуска и железничка станица), објектот е нов, специјално адаптиран за оваа намена, во многу мирен дел од градот (Маџир маало) на кејот на реката Вардар“, вели Цоневски. Сопствениците на Хај хостел (Hi Hostel) велат дека можноста за запознавање нови луѓе, големиот двор и ниските цени за сместување се главен адут на нивниот хостел, кој е отворен пред само неколку месеци. к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

„Иако постоиме само три месеци, задоволни сме од бројот на туристи и од посетеноста на хостелот. Капацитетот ни е 27 легла, а цените се движат од девет до 35 евра, во зависност од типот на собата“, велат тие. Цените во хостелите во Скопје се слични со странските метрополи. Во Амстердам во хостелот Сарфати соба може да се најде од 13 евра па нагоре, додека во хостелот Кројдон, во срцето на градот, најниската цена е 11 евра. Во Барселона, од понудата на најразлични хостели кои може да се најдат на Интернет, најниската цена изнесува 13 евра за преспивање и доручек. Слични цени нудат хостелите во Прага и во Лондон, а како една од поскапите дестинации за туристите кои решиле да престојуваат во хостели се издвојува Париз, каде што најниските цени започнуваат од 25 евра.

с

КАПИТАЛ ПеТоК 11.05.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари > БроЈка

Вип забележа 22,5% раст на приходите во првиот квартал

М

обилниот оператор Вип првиот квартал од годината го заврши со раст на приходите од 22,5%, на вкупно 13,6 милиони евра. Во исто време, операторот го зголемил бројот на корисници за 18,5%, на вкупно 581.000, споредено со истиот период лани. Како што информираат од Вип, заработката пред оданочување, ЕБИТД, во првиот квартал од 2012 година изнесува три милиони евра, за разлика од загубата од 400 илјади евра од првиот квартал 2011 година, како резултат на зголемените приходи и намалувањето на оперативните трошоци. Оперативната загуба е подобрена до 1,9 милиони евра во првиот квартал од 2012 година. „Задоволни сме од континуираниот стабилен раст и развој на нашата компанија, благодарение на довербата која ја изградивме кај нашите корисници и посветената работа на целиот тим на Вип. Во очекување на новите предизвици, Вип продолжува да ја реализира својата деловна стратегија со цел да обезбеди секогаш повеќе вредност за македонските граѓани“, изјави Никола Љушев, главен извршен директор на Вип оператор.

македонски Телеком и Т-мобиле со добивка од 12,4 милиони евра во првиот квартал

15

нови преводи на капитални научни наслови од областа на земјоделството и ветерината беа промовирани вчера како дел од владиниот проект за превод на 1.000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните, најдобри и најреномирани универзитети во САД и во Англија, а од областа на правото во Франција и во Германија. Со овие 15 книги досегашниот број на преведени, отпечатени и дистрибуирани дела во рамките на проектот изнесува 616.

Архитектите 04% лути на Тодоров: 12% Н$ исклучи од 04% тендерот за нов клинички!

39%

NASDAQ

Викторија милановска

М

milanovska@kapital.com.mk

акедонските архитекти се сомневаат дека министерот ата во Сао за здравство, Никола Тодоров, ги скроил критериумите за изградба на новиот клинички центар по мерка на некоја конкретна странска фирма, затоа што, велат, покрај тешки, условите се и многу пании детални. Тие се децидни дека во Македонија не постои архитект кој има проектирано три здравствени објекти со површина од над 30.000 омпании од метри квадратни. Велат, во време на криза министерот им ги врзува рацете на домашните фирми. „Во Македонија не постои фирма што ги исполнува критериумите за проектирање на клиничкиот центар. Јас работам седум години, сум градел школи,

46%

12%

02%

51%

станбени објекти, но еве, не исполнувам услови за распишаниот тендер. Архитектската фела дури има впечаток дека тендерот е изработен баш по нечија мерка, затоа што условите се премногу детални“, објаснува архитект од проектантската куќа Студио 3ДВ. Од проектантското биро Ателје Ајвар велат дека еден ваков проект е предизвик за секој искусен архитект, но и можност за амортизирање на секојдневните ефекти од кризата. „Престрогите критериуми на овој тендер ни ја скратуваат можноста да сработиме нешто, особено во време на криза. Доколку условите беа поинакви, секако дека ќе се пријавевме, сепак, заинтересирани сме за вакви проекти. Но, вака од старт ни ги скратија

+

и на берзата

36%

ани на

10.05.2012

+7,89% +3,07% +1,78% +0,68%

10.05.2012

пад

РЖ Институт Алкалоид

-2,91% -0,02%

-

ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

нова цена

1.110,00 2.670,00 151,00 2.662,00

нова цена

401,00 4.060,00

4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00% 4,80%

7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00% 7,40%

банка 2,00% h Главниот архитект да доставиТТК сигурни докази дека проектирал најмалку три Алфа банка 2,10% здравствени објекти со површина над Уни банка 2,55% 30.000 метри квадратни; Еуростандард банка 2,50% h Инженерите да имаат проектирано Халкбанк АД Скопје 2,20% веќе изградени и функционални Стопанска б. Битола 2,10% објекти и да го потврдат тоа; h Компанијата да обезбеди проектЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ менаџер со богато искуство во вакви 1м проекти.

6м 2,70% 2,60% 2,35% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

24м 3,70% 3,70% 3,45% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

36м 4,20% 4,00% 3,75% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05%

2,30%

3,70%

4,00%

3,00%

4,50%

6,00%

2,80% 2,80% 2,60%

4,50% 4,10% 4,40%

5,10% 4,50% 4,60%

6м 0,98% 0,93% 0,73% 0,19%

12м 1,28% 1,26% 1,05% 0,39%

3м 0,40% 0,69% 0,34% 0,62% 0,24% 0,47% 0,08% министер за0,01% здравство

Euribor (EUR) Libor (EUR) од нас. Прашање е дали некоја фирма од страна ќе се заинтересира да соработува Libor (USD) со македонските“, велат од Бауарт група.

Libor (CHF)

никола ТодороВ

Тодоров призна дека тендерските за македонските фирми критериумите критериуми за клиничкиот центар се МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ се ултрастроги и не верувам дека некој ултрастроги и јавно кажа дека неРочност верува преку ноќ 1 недела 1м 3м ќе може самостојно да ги исполни. оти некоја домашна фирма ќе ги СКИБОР исполни 2,20% 3,18% 4,18% Јас ги охрабрувам да направат4,98% условите кои се бараат. Сепак, „ги утеши“ МКДОНИА 2,20% конзорциуми со други фирми кои компаниите да се здружат во конзорциуми со имаат искуство со проектирање странски фирми. ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ вакви објекти и да ангажираат лица Новиот клинички центар ќе зазема површина од Основна кам. стапка Стапкание на инфлација со потребното искуство. во околу 47.000 квадратни метри, ќе има околу 500 5,20% Народна банка на Македонија министерството 4,00% силно се трудиме болнички кревети, 130 легла во дневна болница, 13,40% да анимираме што поголем број Народна банка на Србија 12,00% осум операциони сали, 90 амбуланти и современа и странски.2,50% Народна банка на Хрватска компании, домашни 6,00% дијагностичка опрема.

3,60% 2,20%

Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

среда - 10.05.2012 3м 3,60% 3,50% 3,20% 3,50% 4,30% 3,40% 3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00% 3,80%

7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40% 7,60%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

3,50% 3,30% 4,00% 4,30% 4,00% 3,80%

Министерството за здравство скрои ултрастроги тендерски критериуми за проектирање на новиот клинички Банка центар, а македонските архитекти 3м Комерцијална банка 2,10% препознаваат критериуми скроени НЛБ Тутунска банка 2,10% по нечија мерка Стопанска банка 1,85% Шпаркасе банка 1,95% какви се тендерскитеОхридска банка 2,50% Прокредит банка 2,00% критериуми?

6м 4,60% 4,50% 4,00% 4,50% 4,80% 4,40% 4,40% 4,20% 5,00% 5,30% 5,00% 4,80%

24м 7,40% 7,00% 6,65% 6,50% 5,50% 7,10% 7,40% 7,40% 8,00% 8,20% 8,00% 7,40%

36м 7,70% 7,50% 6,85% 7,00% 6,00% 7,30% 7,70% 7,60% 8,50% 8,60% 8,40% 7,60%

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

раст

Раде Кончар Македонијатурист РЖ Услуги Комерцијална банка

правата“, велат од Ателје Ајвар. Од компанијата Бауарт група објаснуваат дека не е толку лесно да се направи конзорциум со странска компанија, како што бара здравствената власт. „Доколку беше поинаку поставен, за нас овој проект ќе беше огромен предизвик, но и огромно искуство, кое понатаму ќе ни овозможи да сработиме нешто слично и надвор од државата. Што се однесува до формирањето конзорциум со странска фирма, тоа не зависи

С

о добивка од 12,4 милиони евра или 761 милион денари го заврши првиот квартал групацијата Македонски Телеком и Т-Мобиле Македонија. Според финансискиот извештај за првиот квартал, Македонски Телеком има раст на бројот на интернет-корисници од 5,6% и 26,6% на бројот на IPTV корисници. Според консолидираните финансиски извештаи, групацијата и понатаму го задржува лидерското место во сегментот фиксна телефонија, со удел од 75% и на пазарот и во сегментот на широкопојасниот Интернет, со удел од 56%. КАМАТНИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ Во првиот квартал од СТАПКИ годината, како резултат наКАЈ големата конкуренција на Банка телефонија, приходите 3м 6м 24м 36м пазарот на мобилна од продажба на ниво на групација Комерцијална банка 4,60% лани, 7,40% 7,70% се намалени за 12,2% во споредба со3,60% истиот период а оперативните приходи изнесуваат 3,4 милијарди денари. „Приходите од7,00% Интернет 7,50% и НЛБ Тутунска банка 3,50% 4,50% дигитална телевизија (IPTV) во првиот Стопанскапреку банка интернет-протокол 3,20% 4,00% 6,65% квартал 6,85% од 2012 година сеШпаркасе зголемија за 7,4% во споредба со4,50% истиот период изминатата банка 3,50% 6,50% 7,00% година. Но, корисниците стануваат с$ повеќе пребирливи, па затоа ќе мора да Охридска банка 4,30% 4,80% 5,50% 6,00% се прилагодуваме кон нивните барања и можности, изјави Даниел Сас, главен Прокредит банка 3,40% 4,40% 7,10% 7,30% извршен директор на Македонски Телеком.

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

3м 2,10% 2,10% 1,85% 1,95% 2,50% 2,00% 2,00%

6м 2,70% 2,60% 2,35% 2,35% 3,00% 2,60% 2,50%

24м 3,70% 3,70% 3,45% 3,80% 4,00% 3,60% 3,65%

36м 4,20% 4,00% 3,75% 4,30% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

2,10%

2,30%

3,70%

4,00%

Уни банка

2,55%

3,00%

4,50%

6,00%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

2,50% 2,20% 2,10%

2,80% 2,80% 2,60%

4,50% 4,10% 4,40%

5,10% 4,50% 4,60%

1м 0,40% 0,34% 0,24% 0,08%

3м 0,69% 0,62% 0,47% 0,01%

6м 0,98% 0,93% 0,73% 0,19%

12м 1,28% 1,26% 1,05% 0,39%

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ САД В.Британија Швајцарија Канада Австралија

Среден курс во 61,6288 47,5898 76,5623 51,3146 47,3813 47,8262

Валута евро долар фунта франк долар долар

Извор: НБРМ

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Euribor (EUR) Libor (EUR) Libor (USD) Libor (CHF)

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ

Рочност преку ноќ Отворен инвестициски фонд СКИБОР 2,20% Илирика Југоисточна Европа2,20% МКДОНИА

ФОНД

Извор: Државен завод за статистика

1 недела 1м Нето вредност 3,18% 4,18%

3м 1M 4,98%

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

-3,50%

-5,75%

-7,47%

-26,46%

-2,71%

09.05.2012

Илирика Глобал-Растечки пазари

35.464.919,96

-3,41%

-11,83%

-6,43%

-18,63%

-5,75%

08.05.2012

Иново Статус Акции

17.505.452,06

-4,08%

-4,41%

-9,78%

-15,50%

-5,76%

09.05.2012

-8,31%

-1,13%

-9,36%

0,54%

09.05.2012

-3,38%

-6,41%

-30,77%

-1,63%

09.05.2012

-2,43%

-1,40%

-12,86%

2,75%

08.05.2012

1,29%

3,21%

0,00%

2,54%

08.05.2012

0,82%

1,65%

0,00%

1,16%

08.05.2012

23.263.081,51

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

Основна кам. стапка

КД БРИК банка на Македонија Народна КД Нова ЕУ Народна банка на Србија Народна банка на Хрватска КБ Публикум - Балансиран Централна банка на Црна Гора КБ Публикум - Обврзници Централна банка на Словенија

Стапка на инфлација -5,10% 5,20% -1,27% 13,40% 2,50% -2,04% 3,60% 49.205.201,99 0,09% 2,20%

44.472.817,05 4,00% 21.004.513,02 12,00% 6,00% 25.195.659,29

КБ Публикум Паричен

44.326.151,90

0,26%

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

Инструмент Благајнички записи Ломбарден кредит

камата 4,00% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула

10% 20%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПеТоК 11.05.2012

11 Плаќајте ги вашите месечни рати за кредити и кредитни картички со телефонското банкарство на сб достаПно 24 часа

> БРОЈКА

Еуростандард банка промовира кредит за летување

В

о пресрет на летото и на годишните одмори, Еуростандард банка за своите клиенти понуди нов и лесно достапен кредит наменет за туристички патувања. Туристичкиот кредит, во вредност до 150.000 денари со рок на отплата до 36 месеци, е достапен за сите клиенти на банката и може да се користи за плаќање туристички аранжмани преку туристичките агенции кои склучиле договор со банката: Делфина турс, ТСЦ травел, Скаут травел, Оскар травел, Војаџер и Акони травел. „Туристичкиот кредит е можност за клиентите на Еуростандард банка да ги обезбедат потребните финансиски средства за организирање патување до омилените туристички дестинации по исклучително поволни услови. Станува збор за кредитен производ во вредност до 150.000 денари и со рок на отплата до 36 месеци. Ова е можност за сите граѓани да изберат некоја од понудите на туристичките агенции Делфина и својот летен одмор да го финансираат со користење на туристичкиот кредит“, изјавија од Еуростандард банка.

100

илјади евра изнесуваат субвенциите за Јавното претпријатие ПаркинзиЦентар од страна на општина Центар. Со овие субвенции претпријатието успеа да оствари позитивен финансиски извештај за првиот квартал од годинава, иако за шест години постоење Паркинзи-Центар трупаше долгови. Претпријатието управува со четири јавни паркиралишта во општината кај Автомакедонија, Дом на градежници, Зелен пазар и Трготекстил.

Поскапиот памук ќе затвора конфекции?!

ПАМуК

Ако до пред неколку години текстилците стравуваа дека поскапувањето на суровините ќе им го нагризе профитот, сега се во паника дека и минимално покачување на цената на памукот може да им ги затвори погоните.

Н

Цената на памукот во однос на минатиот месец порасна за 0,1 долар и се проценува дека

бутици, затоа што најголемите увозници на облека ќе се задржи на тоа ниво до крајот на годината. Во 2013 се очекува повторно намалување во Македонија веќе „крчкаат“ нови цени. неколку години си растат во континуитет. Дури лон-производтсво, а материјалите ги набавуваат Според анализите на американската финансиска 80% од вредноста на еден производ ја сочинува странските партнери, поскапувањето на суровините институција Ситигруп, памукот до крајот на годинава суровинската база, а ние сме сосема зависни од директно ќе се одрази врз нашата работа. Партнерите ќе поскапи за 1,1% во однос на сегашната вредност увозни репроматеријали, па речиси е сигурно дека веќе ни бараат поевтин производ. Евентуалното и ќе достигне цена од 9,1 долари за 0,45 килограми. текстилните производи периодов ќе поскапат, зголемување на цената на памукот не би можеле да Дури во 2013 година се очекува враќање на старата особено ако се земе предвид и скапата нафта. Еве, го надоместиме со ништо и тоа би било поразително цена на памукот. Текстилците се засегнати и од странските партнери веќе бараат и поевтина работна сценарио. Веќе немаме каде да кратиме, на граница вртоглавото поскапување на енергенсите, па најавите сила, што е знак дека работите не одат на добро“, на рентабилност сме. Први на удар ќе бидат помалите дека нафтата „брент“ годинава ќе достигне рекордна објаснува претседателот на Текстилниот кластер, конфекции, кои ќе бидат принудени или да отпуштат цена од 124,4 долари за барел дополнително ги ФЈУЧЕРСИ Маријана Перковска. вработени или да стават клуч на врата“, објаснува заплашуваат. Потпретседателот на Организацијата на работодавачи Димитров. Дека ќе почне да поскапува и облеката и останатите НАФТА и сопственик на конфекцијата Мода, Ангел Штипските конфекционери велат дека дури и сега, текстилни производи, и домашни и увозни, ЛЕСНА СУРОВА ПРИРОДЕН ГАС Димитров, вели дека поскапувањето на памукот ќе кога памукот ја држи истата цена, дел од конфекциите потврдуваат од Текстилниот кластер.

97,39 2,45/ММБТу го почувствуваат дури и конфекциите кои работат значително го намалиле производството, затоа „Информациите со кои располагаме како индустрија исклучиво што странските нарачки за идната сезона се BRENT две години цените на покажуваат дека наредните ЗА ЗАТОПЛ. лон-производство.

296.660 македонските конфекции работат претежно „Иако намалени. суровините ќе одат нагоре.

113,40 Па тие и последните

Викторија Милановска milanovska@kapital.com.mk

ајавеното поскапување на памукот до крајот на годинава ќе биде погубно за текстилната индустрија, децидни се сопствениците на конфекции и познавачите на тесктилната индустрија во земјава. Велат, ако до пред некоја година стравувале дека поскапувањето на суровините ќе им гоБЕРЗА нагризе профитот, сега се МАКЕДОНСКА во паника дека и минимално покачување на цената МБИ 10може да им ги затвори погоните. Од на памукот 1.971,32 конфекции велат дека странските поголемите партнери МБИДвеќе почнале да се пазарат за пониски цени 1.783,59 и поевтина работна рака. Текстилците објаснуваат дека поскапувањето на ОМБпрво ќе се почувствува во малопродажните памукот,

121,77

• Април 2012 9 $/0,45кг • 2012 година 9,1$/0,45кг • 2013 година 9 $/0,45кг

+0,14% +1,22% 0,00%

+0,60% +0,18%

-0,49% -0,79%

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, среда - 10.05.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 1.971,32 487,26 Главен индекс на Белградската берза МБИД CROBEX 1.783,59 1.794,43 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 121,77

SASX 10 +0,14% +0,16% 757,29

+1,22% SOFIX 303,62 0,00% ATHEX

-2,65%

633,84

Главен индекс на Љубљанската берза

487,26 12.835,06

29.29$/унца

8.052,50

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

+0,16% -0,75%

NASDAQ 2.934,71

3.000 3.000 3.000

2.400 2.400 2.400

ATHEX 2.200 2.200 2.200 633,84 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

+0,39%

FTSE 100 5.536,88

-0,75% +0,90% SWISS

DOW JONES

5.935,10

+3,04%

1428.50$/бушел

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза

+0,12%

1.800 1.800 1.800

07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12

DOW БИП JONES 30,00 12.835,06

Телефонија +11,11% NASDAQ -0,75% 2.934,71 348,00

-0,39% S&P 500 -0,02% 1.354,58

NASDAQ 2.934,71

Енергопроект

392,00

BRAZIL BOVESPA -0,67% +1,46% 60.656,74 АЗИЈА ИНДЕКСИ 27,85

Ваба

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 30,02

CAC 40 3.130,66

-0,51%

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 9.009,65 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 20.227,28 ДЕН ДО 15Ч.

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

-0,67% +1,46% 60.656,74 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 880,00

TOPIX CAC 40 765,42

3.130,66

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

-0,05%

+0,39%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

-0,36%

16.420,05 FTSE 100

5.536,88

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 6.533,59

+32,56%

+0,90%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

42,60 .

DAX Мерката 6.533,59 0,50

+0,12%

61,25

17,55

-7,83%

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска Лука Коперберза

10,27

SWISS Сава +0,90% -50,00% 5.935,10

7.500,00

+2,65%

-0,02% -6,37%

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

10.05.2012

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +7,89% 1.110,00

Раде Кончар NIKKEI 225 Македонијатурист +3,07% 9.009,65 РЖ Услуги +1,78% Индекс на најголемите јапонски компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза Комерцијална +0,68% котирани банка на

SWISS 5.935,10

швајцарскиот пазар на капитал

-0,02%

-0,39%

116116 116 112112 112 108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

97,39

BRENT 113,40

1597,40$/унца

СРЕБРО 29.29$/унца

БАКАР 8.052,50

+0,60% +0,18%

ПРИРОДЕН ГАС 2,45/ММБТу

ЗА ЗАТОПЛ.

296.660

МЕТАЛИ

+0,20% +0,15% +1,0%

НИКЕЛ

17.222,50

АЛУМИНИУМ 1.905,00

ЧЕЛИК 490.00$/унца

-0,49% -0,79%

+0,9% -1,00% /

+22,50%

+0,39% 5.536,88БЕРЗА +0,12% ЉУБЉАНСКА +3,90%

120120 120

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Карло.банка

Инвес.фонд ЕВРОПА ИНДЕКСИ -31,57% FTSE 100

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Словенијалес

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Дунав -11,92% BRAZIL -11,38% BOVESPA

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

-0,39%

ЛЕСНА СУРОВА

ЗЛАТО

+9,09% -0,39%

124124 124

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

ATHEX 633,84

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Хотели Подгора

S&P 500 1.354,58

Главен индекс на Сараевската берза 27,25

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

DAX12.835,06 Заеднички индекс 30 6.533,59

-2,65%

Главен индекс на Белградската берза 598,50$/бушел

2356.00$/бушел

SASX 10 ШЕЌЕР 757,29

+3,04%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

SBITOP 579,45

BELEX15 ПЧЕНИЦА 487,26

+1,46% +1,12%

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

CROBEX КАФЕ 1.794,43 1.75/бушел

-2,56% SOFIX СОЈА -0,39% +0,06% 303,62

640,25$/бушел

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 60.656,74 303,62

-2,65%

SBITOP 579,45

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ -3,69% РЕГИОН

-0,39% -0,04% +0,16%

SASX 10 757,29

берзата, без финансиски компании

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

на пазарот на јавно поседувани друштва

-0,00% -0,04% +3,45% +1,12% -0,52%

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

-0,39% -0,67%

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

CAC 40 3.130,66

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

Главен индекс на Атинската берза

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградската компании котирани на Њујоршка берза

CROBEX S&P 500 1.794,43 1.354,58

1597,40$/унца

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 579,45

BELEX15 DOW JONES

2.600 2.600 2.600

0,00%

ОМБ ОМБ ОМБ

+1,22%

3.100 3.100 3.100 НИКЕЛ 2.900 2.900 2.900 17.222,50 2.700 2.700 2.700 АЛУМИНИУМ 2.500 2.500 2.500 2.300 2.300 2.300 1.905,00 2.100 2.100 2.100 ЧЕЛИК 1.900 1.900 1.900 490.00$/унца 1.700 1.700 1.700 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12

+0,20% +0,9% 2.400 2.400 2.400 СРЕБРО МБИ 10 +0,15% -1,00% 2.200 2.200 2.200 +0,14% 1.971,32 +1,12% 2.000 2.000 2.000 БАКАР МБИД +1,0% / +1,22% 1.800 1.800 1.800 1.783,59 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12 ОМБ +3,04% 0,00% МБИ 10 е составен од 10 најликвидни121,77 акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

-0,04%

ЗЛАТО

Главен индекс на Сараевската берза

-0,39%

МБИД МБИД 3.300 3.300 3.300МБИД МЕТАЛИ

+0,14%

2.800 2.800 2.800

HANG SENG 2.670,00 20.227,28 151,00

640,25$/бушел

ПЧЕНИЦА 598,50$/бушел

КАФЕ 1.75/бушел

СУРОВИНИ

-3,69% -2,56% +0,06%

КАКАО

2356.00$/бушел

ШЕЌЕР 27,25

СОЈА 1428.50$/бушел

-0,00% +3,45% -0,52%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

-0,51%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

2.662,00

ПЧЕНКА

БИП

30,00

+11,11%

Телефонија

348,00

+9,09%

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

WWW.KAPITAL.MK

12 СВЕТ

Еврозоната влегува во рецесија!

Дали ќе преживее еврото?

DOSSIER

Прво р Гр Грција, р па Ирска, Италија, Шпанија и Португалија, Порту ру еврозоната постепено влегува на еврото е несигурна, легува у во нова рецесија. р ц ј Иднината И а во прашање е доведена и стратегијата на Германија за справување со должничката криза во еврозоната. Тоа ќе ја интензивира кризата ако брзо не се постигне консензус за новите правци на монетарната унија Васе Целеска

Р

celeska@kapital.com.mk

ечиси три години европските лидери се обидуваат да ја решат најголемата економска криза која го зафати Стариот континент од формирањето на Европската унија (ЕУ), но не најдоа излез. Константно се соочуваат со една драма по друга. Кога и да се појави светло на крајот од тунелот, се појавува нова кризна ситуација, и тоа во форма на политичка нестабилност или нова земја во должничка криза. Излезот сега се чини уште помалку веројатен. По изборите во Грција и во Франција изгледите дека набрзо ќе се најде решение на должничката криза повторно се поматија, оставајќи ги европските лидери да се борат со нова политичка нестабилност во монетарниот блок. „Мислам дека најлошото штотуку следува“, вели главниот економист на ИНГ банка од Лондон, Џорџ Тејлор. Тој смета дека полтитиката за штедење, за која најмногу се залага Германија, почна да го земја својот к

о

м

е

р

ц

и

ј

данок, а тоа ќе се покаже и со стапувањето на власт на социјалистот Франсоа Оланд во Франција. Овие изборни резултати предизвикаа проблеми. Европа влегува во фаза на политичка неизвесност, која дефинитивно ќе ја предизвика сегашната стратегија на Германија за справување со должничката криза. Тоа ќе предизвика кризата да се интензивира, барем краткорочно, но можно е и подолго ако брзо не се постигне консензус за новите правци на монетарната унија. Расте и загриженоста на лидерите на Европската унија дека Грција нема да може да формира стабилна влада поради комплицираните односи на моќ меѓу политичките партии, од кои ниту една нема повеќе од 20% освоени гласови. Се стравува дека презадолжената земја подолго ќе остане без влада, што дефинитивно ќе значи пропаѓање на политиката за нејзин спас. Новиот претседател на Франција се залага за стимулирње на економскиот раст на земјите од ЕУ преку зголемување на дефицитот, а не преку политика на штедење. И во а

л

е

н

о

г л

а

с

ЖОЗЕ МАНУЕЛ БАРОСО

претседател на Европска комисија

КРИСТИН ЛАГАРД

извршен директор на Меѓународен монетарен фонд

Иако новиот претседател на Франција го бара тоа, сепак, не верувам дека ќе има нови преговори за фискалниот пакт, со кои 25-те држави од Европската унија би се обврзале да обезбедат рамномерни буџети.

Презадолжените европски земји треба да ги намалат буџетските трошоци, но само преку постепени фискални кратења, за да го избегнат понатамошното забавување на своите економии.

Грција с$ повеќе расте незадоволството од мерките за штедење наметнати од ЕУ и од меѓународните кредитори (Меѓународниот монетарен фонд и Европската централна банка) за земјата да добие тековна ликвидност. Во овој правец, економскиот нобеловец Џозеф Стиглиц неодамна изјави: „Иако европските лидери сфатија дека самото штедење нема да донесе никаков резултат ако истовремено нема и економски раст, тие не преземаат ништо во врска со тоа. Она што го договорија минатиот декември е рецепт кој ја осигурува смртта на еврото!“. Сега се чини дека ова негово предвидување почна да се остварува.

стратегија за борба против должничката криза. Аналитичарите се поделени по прашањето дали Меркел ќе соработува со Оланд толку добро како со неговиот претходник Саркози. „Ставовите на Оланд ја отежнуваат ситуацијата, бидејќи е с$ поверојатно дека напредокот во решавањето на должничките проблеми ќе продолжи како досега“, вели Марк Фостер, аналитичар во лондонски Сити. Аналитичарите сметаат дека Меркел е под с$ поголем притисок да ја одржи доминацијата во Европа. Во наредните четири седмици таа ќе води битка за „својот живот“ на сите фронтови, домашен и европски, и тоа во момент кога иднината на единствената европска валута е најранлива. „Промената во водството носи несигурност, затоа што не знаете точно во што влегувате“, вели Рајан Детрик, аналитичар на компанијата Шафир инвестмент рисирч. „Тоа нема да биде сигнал да тргне продажбата, но новата власт за Франција може да предизвика напнатост кај инвеститорите, која ќе се одрази на дел од глобалните финансиски

“

Дали Меркел ќе го научи Оланд да штеди?

Изборите од минатиот викенд покажаа дека мерките за штедење, за кои германскиот канцелар, Ангела Меркел, толку многу се залага, почнаа да ја губат поддршката и меѓу лидерите на ЕУ. Откако нејзиниот главен сојузник, Никола Саркози, изгуби на претседателските избори во Франција, сега и дел од нејзините сојузници во Германија бараат таа да ја преиспита економската

“

Без лидер, идни Грција не може да состави влада, а без влада не може да одобри нови мерки за штедење и да добие пари од ЕУ. Без парите однадвор Грција не може да функционира нормално, па финансиските експерти сметаат дека конечниот пад на оваа земја може да предизвика многу поголема криза, која ќе ја зафати целата еврозона и ќе го уништи еврото Васе Целеска celeska@kapital.com.mk

Д

ве години откако Европската унија (ЕУ) и меѓународните кредитори за прв пат ја спасија Грција од банкрот, оваа операција прерасна во дебакл, кој очигледно, е лош по здравјето на целата европска

заедница. Грција сега е на чекор до нови парламентарни избори и сосема блиску до напуштање на еврозоната, проценуваат економските аналитичари, не верувајќи дека по неуспехот на Нова демократија и на левичарската коалиција Сириза да формираат влада, ПАСОК и Евангелос Венизелос ќе може да обезбедат функционално мнозинство. Дури и Венизелос да успее во тоа, таквата влада нема да трае долго, па повторувањето на изборите од неделата, во кои немаше победник, изгледа како неминовност. Шефот на радикалниот левичарски сојуз Сириза, Алексис Ципрас, го врати мандатот за состав на нова влада. „Нашите предлози ги поддржува големо мнозинство во народот,

но само една мала партија во Парламентот“, разочарано изјави Ципрас во Атина. Тој целосно ги одбива барањата на меѓународните кредитори за реформи заради спас на Грција. Она што го прифати Атина во врска со европскиот пакет за помош за него е „рамно на нула и неважечко“, повтори тој пред почетокот на разговорите со политичките партии во Парламентот. Сега, доколку ПАСОК не успее да состави влада, новите избори во Грција истовремено ќе ја одложат исплатата на средства што ги даваат ЕУ и ММФ за одржувањето на грчката ликвидност и за спречување на банкротот на државата, затоа што нема влада за да донесе нови мерки кои ги бараат кредиторите како гаранција за парите што & ги даваат на земјата. Без парите однадвор Грција не може да функционира нормално, па финансиските експерти сметаат дека конечниот пад на оваа земја може да предизвика многу поголема криза, која ќе ја зафати целата еврозона и ќе

WWW.KAPITAL.MK

Еврото е темпирана бомба!

Д

одека кризата во еврозоната се разгорува, германските медиуми објавија тајни документи од времето на создавањето на еврото, кои покажуваат дека оваа валута од почетокот била темпирана бомба. Документите ги откриваат ставовите на тогашните европски лидери дека еврото, кое е родено во 1998 година, а воведено во 2002 година, не е баш најдобра идеја. Според тогашниот германски канцелар, Хелмут Кол, Италија претставувала најслаба алка во синџирот, покрај Грција, која уште тогаш се сметало дека претставува најголема закана за еврозоната. Гледано од денешен акспект, нивните прогнози веќе се остваруваат.

пазари“, вели Детрик. Оланд во кампањата истакнуваше дека е потребно поголемо фокусирање на економскиот раст за намалување на долгот, за разлика од штедењето, кое е главен политички рецепт во текот на трите години на

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

13

европската должничка криза. Но, многу економисти и берзански аналитичари велат дека Оланд најверојатно ќе продолжи со политиката на одржување на фискалната дисциплина и ќе настојува да ги задржи добрите односи со Германија. „Иако може да има некои првични недоразбирања со Меркел, Оланд на крајот ќе направи своја верзија со германскиот лидер“, вели Антонио Баросо, аналитичар од агенцијата за политички истражувања Евроазија груп. „Оланд е многу прагматичен. Тој знае дека Германија е негов најважен партнер. Тие ќе мора да договорат решение за кризата“, додава тој. Некои од аналитичарите не се премногу загрижени и истакнуваат дека вистинската природа на политиката на Оланд с$ уште не е позната. „Како што тврдам веќе некое време, не мислам претерано да се загрижуваме поради заминувањето на Саркози и доаѓањето на Оланд. Ние нема да ја запознаеме вистинската боја на политиката на Оланд пред парламенарните избори во Франција на 17

јуни“, вели главниот економист на Уникредит, Ерик Нелсен.

Економијата продолжува да тоне

Откако во последните три месеци од минатата година економијата на земјите од еврозоната забави, резултатите од првите три месеци од оваа година покажаа дека Европа дефинитивно влегува во нова рецесија. С$ понеизвесна станува иднината на Европскиот фонд за финансиска стабилност (ЕФСФ), од кој зависат задолжените периферни

КЕТРИН ЕШТОН

висок претставник на ЕУ за надворешна политика

ЈОЗЕФ СТИГЛИЦ

економски нобеловец

Годинава ќе биде пресудна за закрепнување на Европа и за нејзината иднина, и тоа не само во поглед на чекорите кои ќе ги преземеме во врска со економијата, туку и во поглед на нашето глобално ангажирање.

Иако европските лидери сфатија дека самото штедење нема да донесе никаков резултат ако истовремено нема и економски раст, тие не преземаат ништо во врска со тоа. Она што го договорија минатиот декември е рецепт кој ја осигурува смртта на еврото!

земји од еврозоната. Последново го потврди и шефот на Европската централна банка (ЕЦБ), Марио Драги, кој смета дека иднината на Фондот е несигурна, исто како и изгледите за закрепнување на економијата во Европа во овој квартал. С$ на с$, економските аналитичари прогнозираат дека економијата на еврозоната се движи кон трет последователен квартал во кој ќе забележи пад на брутодомашниот производ (БДП). Економиите на Шпанија и на Италија веќе од поодамна се соочуваат со тешкотии да ја одржат финансиската стабилност, посебно во банкарскиот сектор, и покрај многуте спроведени мерки за штедење и за кратење на јавната потрошувачка. Велика Британија и Франција се приклучија кон овој клуб бидејќи во првиот квартал и тие забележаа силен економски пад. Забавување на растот до крајот на овој квартал се очекува дури и во Германија, економскиот мотор на Европа. Дури и иднината на новиот Европски стабилизациски механизам (ЕСМ), кој треба да стартува од јули годинава, е доведена

во прашање по промената на политичкото водство во Франција, која заедно со Германија досега беше главен носител на одлуките во Европската унија. Времето за реагирање на европските лидери истекува. Финансиската криза во Европа владее веќе трета година по ред, банкарските и должничките проблеми остануваат нерешени, загрозена е стабилноста на повеќе држави, како и иднината на заедничката европска валута. Официјално, рецесија со двојно дно во еврозоната треба да се прогласи до крајот на овој месец. Истражувачката компанија Маркит предупредува дека „бизнисусловите во 17-те земји-членки од еврозоната се влошуваат, а економијата во овој блок опаѓа за 0,5% квартално, се очекува пад и во вториот квартал од оваа година“.

“

“

Иако треба да се види во која мера Оланд ќе го спроведува својот план за раст, тоа што се спротистави на мерките за штедење го загрижи германскиот канцелар, Ангела Меркел, која е главен заговорник за пакетот за спас на ЕУ.

ната на Грција во ЕУ е ризична! го уништи еврото. Евроскептиците пак, одат во крајност и веруваат дека тоа ќе помогне за „конечниот пад“ на „неразумниот проект“ за создавање Европска монетарна унија и единствена европска валута, но потрезвените аналитичари сметаат дека падот на еврото не е во ничиј интерес, бидејќи кризата што потоа ќе настане ќе ја погоди светската економија. Грците, сепак, гневни на целата ситуација во земјата, казнувајќи ги двете главни политички партии, предизвикаа ситуација која може само уште повеќе да им наштети, отколку да им помогне. Имено, дури 60% од гласачите на предвремените парламентарни избори гласаа за радикалните политички партии, кои се изјаснија дека ќе се откажат од мерките за штедење. Затоа, некои од социолозите овој чекор го опишаа како желба на Грција самата да излезе од еврозоната, да банкротира и да & се врати на драхмата.

Мерките за штедење се виновни за с$?!

Многу аналитичари сметаат дека моменталната ситуација во Грција е само последица на експериментот наречен „мерки за штедење“. Некои од нив почнаа гласно да зборуваат дека европските лидери се обидуваат да го одложат излегувањето на Грција од еврозоната уште од почетокот на кризата. Но, сега трпението на Европа со Грција се намалува. С$ поголем број официјални претставници на ЕУ почнаа јавно да ги поддржуваат економистите кои сметаат дека излезот на Грција од еврозоната нема да биде катастрофален. Со ескалирањето на политичката криза, драмата во Атина прераснува во трагедија. ММФ веќе

се закани дека нема да ја плати следната транша на крајот од овој месец ако не се стабилизира политичката ситуација во земјата. Истото го направи и Европската комисија, која следната недела ќе решава дали на Грција да & ги додели останатите 5,2 милијарди евра. Германскиот министер за финансии, Волфганг Шојбле, изјави дека спроведувањето на

договорените мерки со меѓународните кредитори од страна на Грција е најдобар пат на зем-јата за излез од кризата. Шојбле истакна дека Европа ги почитува овие договори и ја исклучи можноста за повторни преговори на фискалниот пакет, иако влијателни економисти од опозицијата во Германија бараат од Меркел да ја преиспита својата економска политика. Сепак, некои аналитичари сметаат дека излезот на Грција од еврозоната нема да значи и крај за еврото. Според раководителот на агенцијата за кредитен рејтинг Фич, Пол Тејлот, ризикот од евентуално излегување на Грција од еврозоната е поднослив. Тој смета

дека евентуалното излегување на Грција од еврозоната би значело и крај на заедничката европска валута. Според него, Германија, како европски економски мотор, ќе продолжи да ја поддржува еврозоната, бидејќи има значителен интерес од тоа.

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

WWW.KAPITAL.MK

14 КОМЕНТАРИ АНАЛИЗИ 10 години од основањето на Нумизматичкиот музеј во Народната банка на Македонија

Д-р Љубе Трпески Подобро е трудовите за македонските монети да се наоѓаат во странските библиотеки и

В

професор на Економскиот факултет во Скопје

о рамките на достојното одбележување на 20-годишнината од монетарното осамостојување што го направи НБМ со отворање на обновената постојана музејска поставка „Парите и паричните системи во Македонија“ се одбележа и 10-годишнината од основањето на Нумизматичкиот музеј во НБМ. Програмата предвидуваше, покрај обраќањето на гувернерот Богов, почесен говор да одржам јас, како поранешен гувернер, и академик Вера Битракова–Грозданова. Во продолжение следува моето обраќање на таа свеченост. „Најпрвин, сакам да се заблагодарам што ми е дадена можност да се обратам вечерва по повод одбележувањето на 10-годишнината од отворањето на Музејот на НБМ. Ќе ви изгледа чудно ова што ќе го речам сега, но верувајте ми, вистина е: идејата за Нумизматичкиот музеј ја носев уште од моите студентски денови. Како студент на Економскиот факултет од Скопје, преку организацијата АИЕСЕК, во далечната 1968 година бев на комерцијална практика во Англија во градот Јорк. Тоа беше моето прво одење во странство. На враќање останав три дена во Лондон. Меѓу другите знаменитости, го посетив и Нумизматичкиот музеј на Централната банка на Англија. Веројатно подолго време сум се задржал пред витрината над која стоеше натписот „Монети на македонските кралеви“ и сум предизвикал сомнеж кај вработените на музејот, па еден господин ми се приближи и ме праша зошто толку долго стојам пред таа витрина? Кога дозна од каде сум, рече дека сега му е јасно зошто толку долго стојам пред таа витрина и дека не му треба објаснување, бидејќи веројатно, јас знам повеќе од нив за македонските монети и за македонските кралеви. Од срам, не му реков дека многу малку или речиси ништо не знам. Судбината сакала она што тогаш не го знаев и за кое се срамев пред Англичанецот што не го знам подоцна да го научам и да го предавам на студентите откако бев избран за професор по монетарни финансии на Економскиот факултет. Секогаш кога го предавам делот за историјата на парите на тлото на Македонија им ја кажувам на студентите

музеи, а монетите да бидат во нашите музеи. Со формирањето на овој музеј придонесовме за еден значаен дел од нашето културно богатство да остане во Македонија

и случката од Нумизматичкиот музеј од Лондон. Судбината сакала и во април 1997 година да дојдам на чело на НБРМ. Можноста да се реализира идејата за Нумизматичкиот музеј, која ја носев во себе долги години, ми изгледаше реална. Но, не одеше така лесно. Имаше, не би рекол отпор, туку повеќе неразбирање и несфаќање дека нумизматиката треба да биде дел од активностите на НБМ. Ми требаа долги и упорни објаснувања, и внатре во НБМ и надвор од НБМ, дека нумизматичките поставки се дел од активностите на секоја централна банка. Упорноста даде резултати. Нецела година по моето именување за гувернер органите на НБМ донесоа одлука НБМ да почне со нумизматичка активност. За таа цел, во 1998 година се формира Комисија за откуп на нумизматички материјал, во која влегуваа: Никола Шелдаров, во тоа време претседател на Друштвото на нумизматичари на Македонија, Јован Кондијанов и Перо Јосифовски, кустоси–нумизматичари од Музејот на Македонија и Добри Мицковски, тогашен директор на Трезорот на НБМ. Нивната задача беше да вршат проценка на квалитетот и на вредноста на нумизматичкиот материјал што се нудеше за откуп. Нивната работа тие ја извршија и јазавршија високопрофесионално и во оваа пригода сакам да им оддадам признание. За кратко време беа откупени илјадници многу вредни монети, кои се ковале или се употребувале за плаќање во Македонија. Но, со систематска обработка на нумизматичкиот материјал во НБМ се почна по доаѓањето на Катерина Христова во НБМ. Таа со своето знаење, преданост во работата, со нејзината упорност, придонесе најмногу за НБМ да ги постави фундаментите на својата нумизматичка дејност според сите светски стандарди. Подоцна, со проширувањето на бројот на вработени во нумизматичкиот оддел, престана потребата од постоење на Комисијата за откуп, бидејќи самите вработени беа доволно стручни за таа активност, која и сега ја извршуваат, сигурен сум, со голема професионална љубов и посветеност. Во 2000 година започна систематската обработка на нумизматичкиот материјал од збирката, при што Народната банка вложуваше сериозен напор за обезбедување на сите предуслови за организирање к

о

м

е

р

ц

и

ј

а

постојана музејска дејност. Во овој период беше создаден нумизматичкиот работен кабинет, специјализираната нумизматичка библиотека, се формираше лабораторија за конзервација на метални археолошки предмети и започнаа подготовките за создавање музејски простор во кој ќе биде поставена постојаната изложба. Во 2001 година во рамките на Дирекцијата за трезорско работење се формираше Отсекот за нумизматика, а Министерството за култура истата година на Народната банка и формално & го даде правото да поседува музејска збирка, со оглед на тоа што беа исполнети условите за непречено функционирање на високопрофесионална музејска дејност. На 25 април 2002 година, во чест на одбележувањето на 10-годишнината од монетарното осамостојување, во овој простор беше отворена првата постојана музејска поставка. Јавноста за првпат доби можност да ја дознае историјата на паричните единици и паричните системи во Македонија на многу изворен начин, а тоа придонесе во обидите на државата да ги промовира своите универзални и трајни вредности, при што вистински беа подигнати и стандардите за музејското изложување на нејзиното археолошко богатство. Посветеноста во собирањето и грижата за одржувањето на монетите на вработените во нумизматичкиот отсек во НБМ, од една страна, и разбирањето на кое наидуваа кај раководството на НБМ овозможи во периодот од 1999 година, кога практички почна откупот на монети, до почетокот на 2004 година да бидат откупени или добиени по пат на донации над 16.000 примероци на монети кои биле ковани или биле во употреба во Македонија. Притоа, не можам да не споменам некои од нив кои поради својата уникатност би посакале да ги имаат и најпрестижните музеи во светот. Тука прво би ја споменал уникатната пајонска монета на кралот Тевтај од крајот на 5 век п.н.е. Потоа, секако, неодминлива е колекцијата на статери на античките македонски кралеви, колекцијата на монети на градот Стоби. Посебно сум горд што успеавме таа колекција да биде најголема јавна колекција во светот. Исто така, заслужуваат внимание и солидите на Јустин Први и Јустинијан Втори, потоа л

е

н

о

г л

а

с

сребрените денари на Волкашин, Углеша, Андреаш и Андреја Гропа. Исто така, раководството на Народната банка покажа целосно разбирање за потребата од проучување и истражување на монетарното минато на Македонија и даде голема поддршка за научноистражувачката работа на Отсекот за нумизматика, но и на значајните истражувања од оваа област што тогаш беа направени во Македонија, така што сесрдно го помогна објавувањето на повеќе студии кои се однесуваа на продукцијата, циркулацијата и употребата на парите во општествата кои минатите цивилизации ги формирале на нашата територија. Тие денес се дел од многу македонски и странски библиотеки. И да завршам, подобро е трудовите за македонските монети да се наоѓаат во странските библиотеки и музеи, а монетите да бидат во нашите музеи. Со формирањето на овој музеј придонесовме за еден значаен дел од нашето културно богатство да остане во Македонија. Се надевам дека Народната банка ќе продолжи со истиот ентузијазам кој го имавме во првите години од формирањето на музејот да го развива и да го збогатува и во иднина. И сосема на крај, да се вратам на почетокот, на Нумизматичкиот музеј од Лондон. Двајца еминентни научници-нумизматолози, д-р Вирџинија Хјуит и д-р Тим Анвин, едниот од Универзитетот во Лондон, а другиот од Музејот во Лондон, во 2002 година, по повод отворањето на Нумизматичкиот музеј на НБМ, објавија труд под наслов „Културно богатство: еволуција на дизајнот на македонските банкноти“ и меѓу другото, напишаа: „За Македонија, раѓањето на банкнотите е дел од раѓањето на самата држава и сега, кога се во секојдневен оптек, тие претставуваат амбасадори на нивната земја, агенти на економскиот раст и икони на културниот идентитет“. Ги споменувам овие двајца научници за да не излезе дека сум субјективен во тврдењето дека нашите пари се меѓу најубавите по дизајн во светот, вистински „икони на нашиот културен идентитет“. Горд сум што во изминатите 20 години придонесовме за нашата валута да биде и меѓу најстабилните валути во светот.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПЕТОК 11.05.2012

15

ФЕЉТОН

38

ХАОТИКА: МЕНАЏИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ ВО ТУРБУЛЕНТНИ ВРЕМИЊА

Почитувани П очитувани читатели, читатели дневниот весник Ка Капитал апитал ви в ја претставуа “Хаотика“, едно од најзначајните дела на светскиот маркетинг гуру, Филип Котлер, издадено из во мај, 2009 година. Котлер заедно со ссвојот војот от соработник с работник Џон Џо Каслионе ја напиш напишаа оваа ккнига во екот на светската економска криза и постави насоки за тоа како треба да се развиваат бизни бизнисите во “новата економска нормалност“. Дознајте како “Хаотика“ може да ви помогне да ги лоцират те изворите на турбуленцијата во бизнисот; како да подготвите сценарија за одговор на турбулентниот турбулентни хаос; како да развиете стратегии за долгорочна лоцирате отпорност рнос кон турбуленции; како да изградите флексибилност фл во компаниските биланси, буџети и стратегии и уште многу корисни бизнис алатки за водење бизнис во денешниот хаотичен свет!

СКИ ГЛАВА 4: ДИЗАЈНИРАЊЕ МЕНАЏМЕНТ Т ОС ЧН СИСТЕМИ НА ЕЛАСТИ

Глобализацијата бара аутсорсинг Еден од најспорните нови односи меѓу компаниите е outsourcing - префрлување на друг субјект на тие функции што некогаш се сметаа за суштински функции на компанијата. Некои фирми го проширија отстапувањето на функциите до толкав степен што сега не произведуваат ништо. Сите патики на Најки се произведени од подизведувачи. Наместо да изработуваат производи, ваквите компании сега ги диригираат марките

В

о традиционалната организациска структура одделите беа или во рамките на организацијата и како што го кажува тоа Дејвид Надлер од Мерсер Делта, „збиено поврзани“ или надвор од организацијата и воопшто неповрзани. Трансакциите со надворешните снабдувачи беа строго диференцирани. Спротивно на тоа, компаниите денес се во тесна врска со

к

о

м

е

р

огромен број заеднички партнерства и стратегиски сојузи, со некои повеќе, а со некои помалку поврзани. Линијата меѓу тоа што е внатре и тоа што е надвор од корпорацијата, која некогаш беше толку јасна, сега стана замаглена. Еден од најспорните од овие нови односи е отстапувањето одредена функција на надворешни компании (outsourcing) - префрлување на друг субјект на тие функции што некогаш се сметаа за суштински функции на

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

компанијата. Први кои требаше да се пренесат на поефикасни провајдери беа производствените операции на компаниите. Некои фирми го проширија отстапувањето на функциите функ до толкав степен што сега не произведуваат ништо. н Сите патики на Најки се произведени од поди подизведувачи. Компанијата вработува мал број луѓе директно. Наместо да изработуваат производи, произв ваквите компании сега ги диригираат мар марките. Како и диригентот, чијашто палка има само ограничена контрола врз поединечните музичари во оркестарот, една ваква компанија с$ уште може да испорачува извонреден производ. Дури и Прокт Проктер и Гембл (Procter & Gamble) - познат произв производител - се придружи на низата. „Нашиот суштински суш капацитет е да развиваме и да комерцијализираме“, комерц рече А.Џ. Лафли, главен извршен директор на Проктер и Гембл. „Ние заклучивме дека производството во голем број области не е суштински капацитет. Затоа, јас дозволив бизнисот повеќе да се отстапува на надворешни компании.“ Во текот на една криза менаџментот треба да користи пристап со повеќе аспекти за да ги одржи или дури и да ги зголеми маргините на компанијата. Еден од врвните приоритети на менаџментот треба да биде да се изгради доследност во политиката за производство и труд во целата организација. Ако променливите трошоци не се намалат во директна пропорција со намалувањата на производството, менаџментот не успева да ја врши својата работа. Суштинско при лоцирањето на вакви недоследности е дека целата операција мора да се насочи кон заедничките цели со користење заедничка методологија. Уверете се дека сте ги прегледале показателите за резултатите за да се осигурате дека се презеле соодветни мерки за вашиот прогрес кон планираните цели.

(Продолжува) Во следниот број: Колку и како менаџерите се свесни за стратегиските придобивки што може да се постигнат преку паметно менаџирање на купувањето и на набавките?

PRVA MARKETING KONFERENCIJA

БРЕНДИРАЊЕ патот до потрошувачот 8 јуни јууни 2012 2012 / хотел ALEKSANDAR PALACE Скопје Скопје ј

1

КАКО К АКО О БРЕНДОТ ДА “РАБОТИ“ З А ВАШИОТ ВАШ А ИОТ БИЗНИС? АШ ЗА

О ткри р јте ја а„ м гијата” на ма Откријте „магијата” најпознатиот најпоз оззна н тиот светски све ве в етс тск ки иб бренд, р нд, ре Coca–Cola Co oca c –C Col ola повторува Како о се с повто тору рува ууспехот спехот на еден бре бренд? Екстензија енд нд?? Ек Екст стен ензи зија ја на брендот Кафетин. Како К а о да ја зголемите ак продажбата продажбата преку менување на имиџот на брендот? Искуството на Шкода Како брендот Т’га за југ им отвори врата на останатите брендови на винарницата Тиквеш? Раѓање на нов бренд. бренд нд д. Кој и како го креи креираше еи еир ира раше аше брендот Винч Винчини? чин ини? и

2

МАРКЕТИНГОТ ВО ФУНКЦИЈА НА ВАШИОТ БРЕНД

Како се создава бренд? брендирање? Како изгледа процесот на брендира ање е? Кои К Ко ои се техники за брендирање? Која разликата меѓу производ бренд? Ко оја аер азли ика атта ам еѓу пр еѓ п оизвод и б ренд нд? нд македонските Ко Којј им помага а на на м а ед ак едон онск ск кит ите компании осмислување комп мпан ании и в во о ос осми м слувањ ње на своите бренд-стратегии? бр рен ндд ст стра рате ра т ги те гии? и? Колкава Колк кав а а е улогата а на маркетинг-агенциите маркети тинг нг-а нг -аге г нциите те нови брендови? во креирањето креирањ а ет ето о но н ви бре ренд ндов о и? компаниите Кој во ком омпа паниите е е задолжен брендови? за креирање кре реир ирање бр бре ендови? Кога е в вистинскиот истинскиот момент ис да лансирате а лан ансирате нов бренд? Можат М ожат ли македонските локални и брендови да прераснат во глобални? глоба ални и? и?

3

макБРЕНДонија макБРЕНД Донијја ЕДЕН ПОИНАКОВ ПОГЛЕД Д

Брендирање на Макед донија дон до Македонија - идеја или реалност? Како н$ гледа, а како ние ни ие сакале би ссак ака кале ал да н$ $ гледа светот? на Кое е лицето н а во Македонија ја в о светот, кој н$ претставува? пре ретс тставува? Доволни ли До Д ов во олн олн лни ни л и се само културата сспортот, сп орто то от, кул к улту ул тура р та и ра уметноста умет еттно ност с а за ст а промоција про ромо ом мо оци ција ј на а една е едн дна земја земј мја мј а или и ие ил неопходен неопхо ходе ден ен посеопфатен посеопфате по ен пристап? Каква стратегија за брендирање & е потребна на Македонија?

*Во оваа панел-дискусија д у ј ќе земат учеств уучество во пр првите рви ите е луѓе на неколку маркетинг и истражувачки истражувач чки агенции агенц нц ции и менаџери на домашни и на странски ком компании. мпан нии.

На Н ак крајот рајот на секој се екој панел е предвидена дискусија со учесниците на конфе конференцијата. ере енци ијата.

ШТО ЌЕ НАУЧИТЕ ОД Д КОНФЕРЕНЦИЈАТА? Ц Од „прва ќе слушнете како се создавале дел од „ р рака” р у најпознатите македонски и интернационални брендови Како успешниот у бренд р отвора р врата р за нови пазари, р , поголем извоз, зголемена продажба, р подобар имиџ, поголема лојалност од потрошувачите...

Што с$ е потребно за креирање успешен бренд? Која е разликата меѓу производ и бренд? Ко олк ку чини процесот на брендирање? Колку Какв Ка ква кв а стручна стру ручн ру учн чна а по п мош мо ш и поддршка р им е Каква помош потреб бна а на на компаниите к мп ко мпан ании иите те во во овој овој процес? про р цес? потребна трат ратеш ешки да р разм зми ислу слуува ате кога носите те те Како стр стратешки размислувате одлу од лука дали и кога кога да да лансирате л нсирате нов ла нов бренд? но бр рен енд? нд одлука ани ниит ите е е задолжен за а кр креи реира рање нови брендови, р р Којј во компа компаниите креирање р т на брендирање, б бре р рендирање, р , колкуу време, в вре р реме ме,, како изгледа процесот потребн б и за креирање к кре реир ирање нов бренд? енергија и средства се потребни размислуваат у менаџерските р тимови Како р на бренд ориентираните компании? ј е уулогата на маркетинг-агенциите р Која во креирањето брендови?

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА НА АМЕ ЕНЕТА Т ТА КОНФЕРЕНЦИЈА Ц АТА:: КОНФЕРЕНЦИЈАТА: мена аџери ии Генерални менаџери ком мпан нии основачи на компании Бренд-менаџери Бренд-мена аџер ри Маркетинг-дир ректор о ии ор Маркетинг-директори менаџери разво ој и Менаџери за развој о планирање пл ланир рање стратешко Маркетин инг и истражувачки истра ажувачки Маркетинг компан нии и агенции аге енц ции кои се компании занима м ваатт со ма со различни разл ра р злични аспекти занимаваат а брендирањето бре р нд дирањ ањет ањ ето о на Профес есионалц лци лц и и креативци кр реативци од Професионалци марк ркетинг и од д адвертајзингадвер ер рта т јзингмаркетинг аг агенции р то ор ри за одно оси Вработени во секто сектори односи човечк чки ресурси ресу ре суурс рси и со јавноста и човечки р Вработени во секторите за продажба Сите компании кои во своето портфолио имаат брендови и р цел да оние кои имаат стратешка ги брендираат своите производи

ГЛАВЕН ГОВОРНИК

JAS JASON JAS SON SO N ROMEYKO ROME RO MEYK YK KO Интернационален Инте тернационал ационален креативен р ативен директор дире р на агенцијата аггенцијата ј Sаatchi& Sаatchi Sаatc chi&Saаtchi Saаtch hi за Sаatchi&Saаtchi брендот ндот T-Mob T-Mobile!

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА WWW.KAPITAL.MK

Kapital Akademija...

www.kapital.mk

лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓоргиевски, Дијана Гулакова akademija@kapital.com.mk 02 3298 110