Kapital-DV-23-07-2012

понеделник. 23 јули 2012 пон. max. 320 C min. 160 C

втор. max. 320 C min. 160 C

сре. max. 360 C min. 160 C

МБИ 10

1.846,20

-0,07%

Извор: Македонска Берза

МБИД 1.747,75

-0,47%

ОМБ

118,90

Што ќе донесе Бан Ки-мун во скопје? }6 сител и паланечко радио плаќаат исти казни за незаконско рекламирање?! }8

Како иселеницитеповратници се мачат со бизнисот? }4-5

-0,12%

ЕМУ

€

61,53

САД

$

50,08

Курсна листа на Народна банка на Македонија

ЗораН ДаНевсКИ ќе биде екстрадиран за една година }3

Државните функционери повторно трчаат партиски кампањи }7 www.kapital.mk

број 573 | година 3 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

саМо 7,7% оД фИрМИте Може Да аПлИцИраат За ЗеМјоДелсКИ КреДИтИ оД МБПр

Македонија троши најмногу енергија за 1.000 евра БДП }10-11

стр.

2-3

В.Британија

£

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 23.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

2 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

МЕДЛИН ОЛБРАЈТ

поранешен државен секретар на САД

понеделник 23/07/2012

КОМЕНТАР

Александра Спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

Ќе стигне ли некој до евтините кредити?

П

арите кои државата со докапитализација на Македонската банка за поддршка и развој треба да ги даде како евтини кредити за компаниите од земјоделскиот и од прехранбениот сектор нема да стигнат ниту навреме, ниту пак, кај тие на кои во моментов им се најпотребни. Сумата од 10,7 милиони евра за кредити со каматна стапка од 3% може да ја користат само мали и средни компании кои немаат долгови, кои работат со добивка и кои имаат голем имот за да го стават под хипотека. Микрофирмите со помалку од 10 вработени немаат право да аплицираат за кредит! Со оглед на тоа што според државната статистика, 7,7% од компаниите се мали и средни, односно над 92% се микрофирми, се отвора прашањето за кого, всушност, се наменети овие пари. Министерот за финансии, Зоран Ставрески, при потпишувањето на договорот за докапитализација на државната банка истакна дека владее голема неликвидност кај реалниот сектор, компаниите немаат пари за да набават суровина за производство, а тежок е и пристапот до поволни кредити и токму затоа тој ги повика компаниите веднаш да аплицираат за овие пари. Од друга страна, Владата им пропиша на компаниите услови кои ретко кој може да ги исполни во време на криза, а за завршување на процедурата којашто треба да ја помине секоја компанија и документите коишто треба да ги обезбеди за да земе кредит од МБПР (која сега за прв пат директно кредитира) ќе требаат месеци. Додека компаните талкаат по административните лавиринти, ќе заврши откупната сезона. Освен тоа, големото обезбедување коешто се бара од компаниите за да добијат кредит дополнително го усложнува процесот за брзо и ефикасно искористување на оваа кредитна линија. Во услови на криза, кога сите фирми веќе се задолжени по банките и имаат хипотеки на голем дел од имотот, МБПР бара хипотека од прв ред, што многу малку компании може да го исполнат како услов, особено компаниите од помалите градови, каде што имотот се проценува на многу помала вредност. Не знаеме што мислеле во Владата и во Министерството за финансии кога ги кроеле условите за оваа кредитна линија. Дали им било јасно дека овие барања ќе ги исполнат многу малку компании, а посебно не тие на коишто најмногу им требаат, микрофирмите?! Со оглед на тоа што тие се двигатели на економијата и нивниот раст значи и раст на целата економија, повеќе од јасно е дека Владата направила погрешна математика.

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

“

www.kapital.mk

“

За решавање на светската економска криза потребно е решението да се бара во иднината, никако во жалењето за минатото, кога било подобро. Една од задачите на институтот Аспен е да се најдат и да се развијат нови светски лидери, кои ќе успеат да го најдат патот за излез од кризата.

Ван Хоол ќе инвестира 20 милиони евра во фабрика за автобуси во Бунарџик

> БРОЈКА

180

илјади долари заштедиле 18 реновирани училишта и градинки во кои учат 5.000 деца. Тие беа обновени со 1,5 милиони долари грант од Глобалниот еколошки фонд-ГЕФ, кој беше реализиран во шест општини. Со ова е затворена првата фаза од ГЕФ проектот за одржлива енергија, со која се опфатени општините Боговиње, Газибаба, Зајас, ЧешиновоОблешево и Кавадарци.

С

о поставување камен-темелник во ТИРЗ Скопје 2 почна изградбата на фабриката за автобуси на белгиската компанија Ван Хоол, инвестиција од 20 милиони евра. „Оваа инвестиција ќе има многу позитивни ефекти за Македонија, бидејќи во новата фабрика директно ќе се вработат околу 400 до 500 луѓе, а индиректно, ќе имаат полза повеќе фирми кои ќе соработуваат со Ван Хоол и ќе ја понудат својата логистика и услуга“, истакна премиерот Никола Груевски на поставувањето на камен-темелникот. Директорот на Ван Хоол, Филип Ван Хоол, подвлече дека ова е нивна единствена најголема стратешка инвестиција надвор од Белгија. „Ме прашаа зошто инвестираме во Македонија, а не во растечките земји во светот, како Индија и Кина. Па токму Македонија е еден од тие растечки центри“, рече Ван Хоол.

Само 7,7% од фирмите може да аплицираат за земјоделски кредити од МБПР Неможноста микрокомпании да аплицираат за кредити со 3% каматна стапка ги дигна на нозе производителите и преработувачите на земјоделски производи. Се жалат дека условите и строгите критериуми што ги бара МБПР не ги исполнуваат голем дел од фирмите Александра Спасевска aleksandra.spasevska@kapital.mk

М

ногу компании од земјоделскиот се к т о р и о д п р е х р а н б е н ат а индустрија не можат да аплицираат за кредити од евтината кредитна линија од МБПР од 10,7 милиони евра бидејќи се микрофирми. Немож но с та о вие фирми д а аплицираат за кредити со 3% камата ги дигна на нозе производителите и преработувачите на земјоделски производи. Фактот што најголем дел од компаниите во овој сектор се токму микрофирми може да значи дека оваа кредитна линија, која Владата ја најави како помош за прехранбениот сектор, ќе остане неискористена или ненаменски искористена. Компаниите и земјоделците се жалат дека условите и строгите критериуми коишто ги бара МБПР не ги исполнуваат голем дел од компаниите. Според условите коишто ги пропишува Министерството за финансии, компании со помалку од 10 вработени и годишен обрт помал од два милиони евра не можат

да аплицираат за оваа кредитна линија. Според податоците од Државниот завод за статистика, 92% од вкупниот број компании во државата се со помалку од 10 вработени, односно само 7,7% од компаниите имаат од 10 до 250 вработени. Оваа состојба се пресликува и во замјоделскопрехранбениот сектор.

Стопанската комора и МБПР бараат вклучување на микрофирмите Стопанската комора на Македонија (СКМ) и Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР), која директно ќе ги пласира овие кредити, поднесоа барање до Министерството за финансии веднаш да се отстрани оваа пречка. „Како резултат на реакциите од микрофирмите и од земјоделците кои не ги исполнуваат условите за да аплицираат за оваа кредитна линија ќе поднесеме барање и тие да бидат вклучени. Најголем број од фирмите од земјоделскиот и прехранбениот сектор се микро и мали, што

значи дека повеќе од 90% од нив нема да можат да земат кредит“, вели Јелисавета Георгиева, извршен директор на СКМ. Според неа, оваа кредитна линија е наменета токму за овие компании, бидејќи на нив во моментов најмногу им се потребни свежи пари и затоа е неопходно да бидат вклучени. „Ќе видиме каков ќе биде одговорот, но очекуваме институциите да имаат слух и да го изменат овој услов, кој е клучен кредитите да се искористат наменски“, смета Георгиева. Според Александар Станојковски, директор на секорот за кредитирање во МБПР, во условите коишто ги пропишува Министерството за финансии, за оваа кредитна линија од 10,7 милиони евра, покрај останатите барања коишто терба да ги исполнат барателите, се и условот да бидат мала и средна компанија. „За да аплицираат за кредит, земјоделците и компаниите терба да обезбедат хипотека 1:2 во зависност од висината на кредитот што го бараат, да немаат достасани и неподмирени обврски кон државата, да покажат позитивни финансиски резултати од претходната година и 20% сопствено учество ако се работи за инвестиција. Но, најголем проблем е тоа што микропретпријатие со помалку од 10 вработени и обрт помал од два милиони евра не влегува во овој дел“, потенцира Станојковски. Тој вели дека како државна банка востановиле дека голем дел од компаниите во овие сектори не ги испонуваат овие услови за аплицирање и во таа насока реагирале до институциите.

РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplata@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

РЕКЛАМА И ОГЛАСИ: Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Гордана Михајловска ++389 2 3298 110/ лок:202; prilozi@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 23.07.2012

3 > БРОЈКА

> БРОЈКА

Зоран Даневски ќе биде екстрадиран за една година

4

А

лекари се дел од првата група доктори од Македонија кои заминуваат на обука во траење од еден месец во светски познатите болници на Аџибадем во Истанбул, Турција, со што почнува конкретната реализација на третата фаза од Програмата на Министерството за здравство за дообучување специјалистички кадар од македонските болници во реномирани медицински центри во странство. Целокупната организација и трошоците за обуката се покриени од страна на Министерството за здравство, а целта е овозможување нови или подигнување на квалитетот на постојните здравствени услуги во Македонија и максимално искористување на најсовремената медицинска опрема што е набавена.

пелациониот суд во Благоевград донесе одлука да го екстрадира во Македонија Зоран Даневски, за една година, откако ќе му истече условната казна во Бугарија. Сопственикот на Агрокомбинатот Џумајлија кој во Македонија е обвинет за проневера на 1,5 милиони евра од продажба на државните резерви на пченица и јачмен пред осум месеци избега во Бугарија. Тој во февруари беше фатен и приведен од страна на бугарската полиција, бидејќи користел фалсификувани лични исправи, за што доби условна казна од 1,5 години. Според одлуката на Апелациониот суд во Благоевград, тој ќе мора да биде екстрадиран во Македонија, откако ќе ја отслужи казната во Бугарија, односно за приближно една година. Даневски во моментов живее во градот Гоце Делчев во Бугарија, каде што поседува стан.

13

практиканти се дел од летната практикантска работа во ЕВН Македонија, програма која се спроведува веќе пет години. Практиката е во времетраење од еден месец, а се извршува во повеќе оддели и кориснички енерго-центри на ЕВН низ Македонија, во зависност од профилот на студентите. До крајот на летото уште триесетина студенти ќе бидат дел од програмата за практикантска работа. Таа им нуди можност на студентите да се стекнат со практично искуство во компанија. За секој практикант е определено лице - ментор кое ќе се грижи за практикантот и ќе ги следи неговите интереси, активности и достигнувања.

лидери

победник и губитник ПОБЕДНИК

+

МИЛЕ СТАНКОВСКИ

Ф

акултетот за електротехника и информациски технологии својата научна база и експертско знаење ќе го стави на располагање и на Советот за радиодифузија

92%

ДРАГАН ЃИЛАС

од вкупниот број компании во државата се со помалку од 10 вработени, односно спаѓаат во групата на микрокомпании, што значи дека и во земјоделскопрехранбениот сектор се пресликува оваа состојба.

Кредити до 500.000 евра со камата од 3%

С

поред условите, ќе се пласираат кредити до 300.000 евра за основни средства, со рок на враќање од пет години и грејс-период од една година и за обртен капитал до 300.000 евра, со 18 месеци рок на отплата и три месеци грејс-период. Ќе се даваат и кредити за купување машини за ладење и калибрирање, изградба, реконструкција и модернизација на постоечки објекти за постбербени активности. „Пративме барање до Министерството за финансии да го смени овој услов, односно да вклучи и микрофирми, бидејќи целта на кредитната линија е овие средства да се искористат и да бидат во функција на што поголем број компании. Засега имаме разбирање од Министерството, очекуваме можеби да има измени во овој дел“, истакна Станојковски.

Парите нема да стигнат навреме? „Условите за аплицирање мора да се олабават. Речиси сите фирми од агросекторот се микро и мали. Производителите и откупувачите во моментов имаат голема потреба од свежи пари, но многу тешко ќе стигнат до нив навреме“, вели Николчо Ѓорѓиев, сопственик на Мак-Млин од општина Чешиново-Облешево. Според него, иако било ветено од Владата дека оваа кредитна линија за земјоделскиот и прехранбениот сектор ќе стигне за време на откупната сезона, тоа нема да се случи. „Долгите процедури, документацијата и условите коишто се бараат се голема кочница за фирмите. Додека да заврши

Г

радоначалникот на Белград е прогласен за менаџер на годината на самит на градовите-лидери во Даблин поради вложената енергија и промените во градот

Услови за кредит од кредитната линија за земјоделскиот и прехранбениот сектор може да аплицираат само мали и средни претпријатија (од 10 до 250 вработени и годишен обрт од 10 до 50 милиони евра) учество од најмалку 20% задоволителна ликвидност и способност за сервисирање на долгот позитивен финансиски резултат во последната фискална година без достасани не сервисирани обврски за даноци и придонеси хипотека од прв ред, најмалку во однос 2:1 од износот на кредитот или банкарска гаранција во износ на одобрениот кредит целата постапка, додека банката одобри кредит ќе заврши откупната сезона. Нереално е барањето за хипотека од прв ред. За кредит од 500.000 евра треба да обезбедиме хипотека на недвижност од еден милион евра. Никој не може да ги исполни овие услови и веднаш да добие кредит. Парите наместо земјоделците ќе ги земе друг“, вели Ѓорѓиев. З емјоделците в о о пшто не се ни информирани за кредитната линија и за условите коишто им се нудат. „Ние воопшто не сме ни запознаени за можноста да добиеме евтини кредити. Слушнавме само од медиумите дека има кредитна линија за земјоделство и прехранбена индустрија, но никој не н$ информирал за условите. На примарното производство во моментов

не им беше денот

ЗОРАН СТАВРЕСКИ

министер за финансии

Од Министерството за финансии добивме нејасен одговор дали микрокомпаниите се вклучени во кредитната линија за земјоделски и прехранбени компании или во кредитната линија од Европската инвестициска банка. На прашањето зошто не се вклучени микрофирмите во кредитната линија од 10 милиони евра од докапитализацијата на МБПР, тој одговори дека Владата веќе ја променила одлуката. „За микрокомпаниите веќе излеговме во пресрет. Владата на последната седница ја дополни одлуката за финансирање со кредити од МБПР и ги вметна и микропретпријатијата. И тие ќе можат да аплицираат за кредитната линија од ЕИБ“, изјави Ставрески. најмног у им се потребни евтини кредити, кои му се неопходни за инвестиции за да подигне поголемо производство. Ако нема примарно производство, тогаш што ќе откупуваат пр ер аб от у в ач ките капацитети“, вели Ристо Велков, претседател на Здружението на земјоделци Агросојуз од Струмица. Тој потенцира дека е потребна поголема поддршка на помалите производители и компании.

СТИВ БАЛМЕР

A

мериканскиот компјутерски гигант Мајкрософт за прв пат од појавувањето на берзата, пред 26 години, има загуби во еден квартален период, во износ од 492 милиони долари

Успехот на итнернетрекламите, низата добри инвестиции и аквизиции направија американскиот технолошки гигант Гугл повторно да застане на врвот во индустријата и да постигне нов квартален раст. Најголемиот светски пребарувач во второто тримесечје од годинава ЕРИК забележа раст на прометот ШМИТ за 21%, не сметајќи го растот на неговата последна аквизиција, компанијата Моторола мобилити, со што се искачи на ниво од околу 11 милијарди долари. Успешното раководење на извршниот директор на компанија, Ерик Шмит, направи глобалниот промет во второто тримесечје оваа година да порасне на 12,21 милијарди долари, што е скок од 35%, додека нето-профитот на компанијата да изнесува 2,79 милијарди долари (11% раст). Овие бројки покажуваат дека Гугл незапирливо расте, а новите производи на компанијата, како софистицираните компјутерски Гугл очила или таблеткомпјутерот Нексус, уште повеќе ќе влијаат врз растот на компанијата.

_

ГУБИТНИК Ако на Марјан Додевски и на Филип Петровски не им беше лесно да објаснат зошто откако не успеаја да се наметнат како жестоки критичари на „режимот“ на Груевски, преминаа во ВМРО-ДПМНЕ, тоа за Наталија Ивчева од Обединети за Македонија ќе биде невозможна мисија, зашто станува НАТАЛИЈА збор за истата Ивчева ИВЧЕВА која во своите колумни најупорно го обвинуваше ВМРО-ДПМНЕ за фалсификување избори, која прашуваше до кое дереџе ја доведе државата оваа власт. „Што е многу, многу е! Ако народот и државата ви беа за експерименти, доста е, има глувци, нема потреба ние за нечии болни фрустации да трпиме и да траеме“, му пишуваше Ивчева на од денес нејзиниот партиски шеф, Никола Груевски. Да не зборуваме за тоа колку пожртвувано го бранеше претходниот лидер, Љубе Бошкоски, од процесот што го нарекуваше монтиран за да се оневозможи брат Љубе да зборува.

мисла на денот

БОРИС ЏОНСОН

Г

радоначалникот на Лондон дента пред почетокот на Олимписките игри ќе се соочи со 24-часовен штрајк на повеќе илјади вработени во Хоум офисот и во Имиграционата служба

ЕФЕКТИВНОТО ЛИДЕРСТВО НЕ Е ПРАВЕЊЕ ГОВОРИ ИЛИ НАЧИН КАКО ДА ИМ СЕ ДОПАДНЕТЕ НА ЛУЃЕТО. ЛИДЕРСТВОТО СЕ МЕРИ ПРЕКУ РЕЗУЛТАТИТЕ ОД СРАБОТЕНОТО.

Питер Дракер менаџмент-консултант

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 23.07.2012

4

WWW.KAPITAL.MK

навигатор график на денот...

фото на денот...

драстичен раст на приходите од камати на банките Извор: НБРМ

57%

58,90%

62,60%

61,80%

2005

2006

2007

2008

2009

2010

69%

57,10%

40,00%

53,80%

50,00%

46,20%

34,30%

60,00%

44%

70,00%

49,60%

(Нето каматен приход/бруто приходи)

30,00% 20,00% 10,00% 0,00%

2001

2002

2003

2004

И

2011

ако минатата година е намален уделот на приходите од камати во вкупните приходи на банките во земјава, сепак, тој е релативно висок и во изминатите 10 години бележи драстичен раст. Според податоците од Народната банка на Македонија, во 2001 година уделот на приходите од камати во вкупните приходи изнесува 34,3%, а во 2011 година дури 60%.

светот низ медиумите...

Poslovni dnevnik

За една година Хрватска има 80 илјади вработени помалку. овие фрапантни бројки, кои ги објавува загрепскиот бизнис-весник, според експертите, се уште пострашни, бидејќи се работи за период на сезонски вработувања во туризмот. вистинскиот удар ја чека земјата по завршувањето на туристичката сезона во септември.

В

о РЕК Битола е пуштен во употреба главниот транспортен систем за јаглен од површинскиот коп Брод–Гнеотино до површинскиот коп Суводол, вреден 18,6 милиони евра. Транспортниот систем за јаглен се протега на траса со должина од околу 10 километри, брзината на движење на гумената лента изнесува 4,8 метри во секунда, а неговиот капацитет е 3.800 тони јаглен на час.

Како иселениците-п се мачат со бизнисо

lll

The Times

Според лондонскиот весник, цените на недвижностите се преценети и тие мора да се коригираат. ова е барање и на ММф, бидејќи преценетите ММ недвижности најчесто се основа за лошите кредити, кои не може да се наплатат поради нереалната хипотекарна вредност на залогот.

lll

The Wall Street Journal

израел го обвинува иран за бомбашкиот напад во Бургас. американскиот весник коментира дека затегнатите односи меѓу тел вив и техеран најмалку се потребни во ситуација кога се одлучува судбината на Сирија.

lll

Jornal do Commеrcio

големите градежни зафати околу изградбата на инфраструктурата за светското првенство во 2014 година во Бразил влегоа и во собранието во Бразилија. вечната дебата се води за тоа дали компании блиски на власта биле привилегирани во однос на добивањето на тендерите.

lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 2

Откриена најголемата тајна

3

Што се крие зад драмата за избор на претседател на Врховен?

4

Личен банкар - постои ли во Македонија?

Жална и срамна е македонската интелигенција изгубена во трка по позиции и пари!

една од главните забелешки на иселениците на третата годишна конференцијата беше проблемот кој им го создава двојното државјанство при влез и излез од земјава.

Повеќето бизнисмени-повратници во земјава се соочиле со сериозни проблеми во работењето, од институционален и од инфраструктурен тип. „Капитал“ раскажува четири приказни на иселеници-повратници

Ш дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

ест години се влечкам по судови, покрај тоа што останав без пари останав и без мир, постојано сум сведок или тужител. Плаќам арач дури и на комшиите, зашто тука ми поминувале камионите, а патот до сопствената куќа, за која ми наплатија баснословни комуналии, морав сам да си го изградам. Вака ја започна својата приказна доктор Роберт Блажевски, бизнисменповратник од САД, на Бизнисфорумот на иселеници, кој се одржа во рамките на Третата годишна иселеничка конференција во Скопје. Заедно со неговиот брат Крис, Роберт во земјава има инвестирано во повеќе бизниси вредни десетици милиони евра. Хотел Дрим Струга и Јака Табак Радовиш се неговите најголеми инвестиции, за кои вели дека го чинеле нерви и пари. По 15-годишно работење,

Блажевски вели дека во моментов е пред најголемото искушение - да си оди од земјава и никогаш да повеќе да не инвестира. „Куферот ми е спакуван и навистина ќе си одам. Кажете ми која фирма може да издржи шест години со блокирана сметка и под истрага, а кој бизнисмен има време секој втор ден да е по судници. Инвестицијата во хотелскиот бизнис во Струга е друга приказна. Ако не почнам авиони да слетувам на покривот на хотелот, друг начин не гледам за да ги задржам туристите. За да ги донесам од Скопје до Струга, мора да ангажирам кола со многу добри амортизери или професионален рели-возач, зашто инаку ќе се здробите и вие и колата и туристите по патот со дупки. Контактирам со сите што се вратени и верувајте, не сакаат да ја кажат другата страна на медалот, инаку никој не е задоволен“, разочарано констатира Блажевски. На сите повратници, а особено на успешните и етаблирани бизнисмени враќањето не им е лесно. Според нив, станува

Македонското државјанство носи непотребни компликации

Е

дна од главните забелешки на иселениците на конференцијата беше проблемот кој им го создава двојното државјанство при влез и излез од земјава. Законот налага секој Македонец со двојно државјанство на територијата на Македонија да подлежи само на македонски закони. Тоа значи дека тој што ќе влезе во земјава со странски пасош, доколку не поседува македонски или пасошот му е истечен, не може да ја напушти земјата додека не го обезбеди. А казната за тоа е 1.000 евра. Пратеникот од Австралија, Милорад Додевски, вели дека власта засега е толерантна и не била изречена ниедна казна, туку само предупредувања. Иселениците веднаш го демантираа со лични примери.

збор за макотрпен процес, кој исцрпува и економски и психички и емоционално, но дел од нив кои биле најиздржливи на крај велат дека, сепак, е вредно. Благоја Сотировски, сопственик на Гарден центарот во Скопје, бил на маки два пати. „Се вратив во Македонија и во 1972 и во 1990 година. Вториот пат беше многу потешко и понесредено. Од лично искуство знам дека секој бизнисмен кој се вратил си ја чука главата многу често, но издржете,

бидејќи на долг рок навистина вреди. Многумина ми велат со тоа залагање и искуство во САД ќе беше милионер, јас велам ќе бев, ама не знам дали ќе бев жив“, вели Сотировски.

Од дијаспората се инвестира навистина малку И останатите бизнисмениповратници со кои стапивме во контакт се жалат на бавното функционирање на бирократскиот апарат,

МБИ10

3.000

WWW.KAPITAL.MK

2.800 2.600

60 Секунди Брифинг

2.400

проЦенки...

3 факти За...

10,9%

5,5 36,3

порасна суфицитот на тековните плаќања на еврозоната во мај годинава на месечно ниво

милијарди евра порасна суфицитот на тековните плаќања на еврозоната во мај годинава, соопшти Европската централна банка (ЕЦБ)

милијарди евра е суфицитот на тековните плаќања за 12 месеци, заклучно со мај годинава, во однос на дефицитот од истиот период лани од 17 милијарди евра

топ веСти...

Во Њу Џерси, колку што знам, бевме околу 15.000 Македонци, од кои повеќето се занимававме со приватен бизнис. Од нив, само јас, браќата Блажески од Струга и уште двајца-тројца кои се вратија, па повторно заминаа, не знам некој да инвестирал во Македонија. Штом се броиме на прсти и сите се знаеме, значи навистина малку се враќаме. Убаво е што има кампањи и иницијативи, но додека некој не каже дека ќе имате толку даночни олеснувања и такви и такви привилегии бидејќи носите додадена вредност создадена во странство, на прсти ќе се бројат инвеститорите-повратници. специфичниот менталитет на службениците и на катастрофалната инфраструктура. Дел од нив токму тој првичен впечаток го сметаат за главната причина зошто бројот на бизнисмени-повратници е многу мал, факт кој на иселеничката конференција го констатираа и одговорните државни институции. Нагиб Фејзи, биснисмен-повратник од Италија, сопственик на млекарница во село Беловиште, Гостиварско, вели дека од дијаспората во земјава многу малку се инвестира. „Само во градот каде што работев во Италија има 40.000 иселеници од Македонија. Од нив во земјава имаат инвестирано едвај 300. Дали од незнаење, дали од страв, дали од лоши искуства, моменталната реалност е таква“, вели Фејзи. Сепак, тој е еден од ретките кој ги повикува сите да инвестираат и да ги издржат сите искушенија кои ги нуди враќањето, бидејќи на крај враќањето се исплатува. „Да се вратиш од една земја како Италија е претешка одлука, особено ако си успешен и со фамилија. Но, велам, кога цела фамилија по неколку години овде ги пребродивме сите кризи и се адаптиравме и на

1.800 06/10 10/10 02/11 05/11 09/11 12/11 04/12

БерЗа

Банките остануваат стабилни дури и ако некоја земја излезе од еврозоната

3.000

МБи 10 2.800

Б

анкарскиот сектор во Македонија не би бил загрозен, дури и ако некоја земја излезе од еврозоната што би предизвикал потрес и би го намалил економскиот раст во Европа, оценува гувернерот на Народната банка, Димитар Богов. Според него, најзрела за излез од еврозоната е Грција. „Нашите банки не се изложени кон матичните банки во Европа, особено кон грчките банки. Во нашето законодавство има одредба која забранува нашите банки да се изложат повеќе од 10% од својот капитал кон матичните банки. Со тоа многу мал простор им се остава колку пари тие може да изнесат од Македонија.“, рече Богов.

100

пати повеќе струја од сонце произведуваат Австрија и Германија во споредба со Македонија, иако имаат 30%40% помало сончево зрачење во текот на годината. Австрија и Германија се лидери во Европа според производството на струја од сонце. Енергетските експерти порачуваат дека иднината на енергетската стабилност на една земја лежи во производството на енергија од обновливи извори.

49

Стојан диМовСки

2.000

диМитар Богов

гувернер на НБМ

повратници от? повратник од Њу Џерси, сопственик на вила Александар Охрид

2.200

роБерт БлажевСки

сопственик на хотел Дрим Струга, повратник од САД

Куферот ми е спакуван и навистина ќе си одам. Кажете ми која фирма може да издржи шест години со блокирана сметка и под истрага, а кој бизнисмен има време секој втор ден да е по судници. Инвестицијата во хотелскиот бизнис во Струга е друга приказна. Ако не почнам авиони да слетувам на покривот на хотелот, друг начин не гледам за да ги задржам туристите. За да ги донесам од Скопје до Струга, мора да ангажирам кола со многу добри амортизери или професионален рели-возач, зашто инаку ќе се здробите и вие и колата и туристите по патот со дупки. институциите и на начинот на живот и на с$ останато различно од Италија, се исплатува. Денес имам ситуација истите мои деца кои не сакаа да се вратат од Италија да ме молат с$ што имаме во странство да преселиме тука, бидејќи кога ќе се адаптираш и кога ќе стекнеш мрежа од врски, навистина овде можеш да успееш многу повеќе“, вели Фејзи. И Стојан Димовски, повратник од Њу Џерси, сопственик на еден од најелитните угостителски објекти на охридската ривиера, вилата Александар, се согласува со Фејзи. „Во Њу Џерси, колку што знам, бевме околу 15.000 Македонци, од кои повеќето се занимававме со приватен бизнис. Од нив, само јас, браќата Блажески од Струга и уште двајцатројца, кои се вратија, па повторно заминаа, не знам некој да инвестирал во Македонија. Штом се броиме на прсти и сите се знаеме, значи навистина малку се враќаме. Убаво е што има кампањи и иницијативи, но додека некој не каже ќе имате толку даночни олеснувања и такви и такви привилегии бидејќи носите додадена вредност во земјава создадена во странство, на прсти ќе се бројат инвеститорите-повратници“, вели Димовски.

илјади објекти, колку што има станбени објекти во земјава, годишно трошат енергија идентично колку што е речиси годишното производство на една термоцентрала со капацитет на РЕК Битола. За затоплување на објектите по метар квадратен Македонија троши четири до пет пати повеќе од европските земји.

ЉупЧо диМовСки

министер за земјоделство

расте извозот на вино

2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

МБИ 10

02/11

05/11

09/11

01/12

1.846,20 Max. Min.

2010/2012 2010/2012

Соларни бродови и чамци ќе пловат по македонските езера

Б

род кој ќе плови на соларна енергија беше главната тема на презентација на иновативни проекти од областа на екологијата што се одржа во хотел Милениум во Охрид, на која присуствуваше и се обрати заменик-министерот за животна средина и просторно планирање, Стево Темелковски. Соларниот брод засега е само идеја ставена на хартија, но многу брзо може да стане реалност. Инженерот Горан Ангелковиќ од Битола, кој долги години се занимава со иноваторство и проектирање и е голем вљубеник во бродовите, дошол до идеја да создаде брод кој ќе работи на соларен електричен погон. Тој изработил проект во кој опишал како бродот би изгледал и би функционирал. Бродот е многу едноставен, но истовремено сигурен и траен и многу евтин за одржување. Со ваквите бродови и чамци бенефитот ќе е повеќекратен. Од една страна ќе имаме еколошка заштита на езерата во Македонија, а од друга страна економска заштеда. Државата ги поддржува ваквите проекти од кои сите ќе имаат корист. Заменик-министерот Темелковски вели дека државата има стратегија за максимална примена на соларната енергија во сите домени на живеењето, заменувајќи ја енергијата од фосилни горива и штитејќи ја животната околина од негативни влијанија. И екологистите и риболовците ги поздравуваат ваквите новитети, бидејќи се во интерес на заштитата на езерските води. Риболовците бараат од капетанијата да формира комисија која ќе ги контролира моторите на пловните објекти, и сите оние кои не ги исполнуваат европските стандарди да бидат тргнати од употреба.

Земјоделците ќе ги легализираат своите трактори и механизација

В

ладата го усвои законот кој ќе овозможи легализација на тракторите, приколките и на останатата земјоделска механизација. Како што соопшти владиниот портпарол Александар Ѓорѓиев, исполнувањето на ова ветување значи решавање на деценискиот проблем со којшто се соочуваат земјоделците, можност тие да остваруваат дополнителна вредност и да ја засилат својата конкурентност преку добивање средства од Програмата за рурален развој. Се очекува законот да стапи на сила идниот месец, а целиот процес на легализација да се заокружи за една година. Постапката е максимално поедноставена - шест месеци ќе бидат потребни за пријавување на механизацијата и уште толку за нејзино регистрирање. Според студијата што ја изготвија тим професори од Факултетот за земјоделски науки и храна, во Македонија има околу 100.000 парчиња механизација, од кои 25.000 до 35.000 трактори, но многу мал дел, само пет до 10%, со документи за сопственост. „До август 2013 година очекуваме да бидат легализирани најмалку 25.000 трактори и уште 100.000 приколки, косилки, приклучни машини и друга механизација”, истакна Ѓорѓиев.

2.827,62 1.847,52

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК На Македонската берза е Тутинска банка остварен промет од 72.845,41 евра. Прометот од редовното МБИ 10 2.000,00 тргување со акции бележи зголемување од 36,50% како и 28,5 +1,42% тргувањето со обврзници кое 1.846,20 бележи зголемување од 254,49%.

2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Најголемо учество во вкупниот МБИ 10 2010/2012 Min. 1.847,52 дневен промет имаа акциите на Арчеломитал Комерцијална банка Скопје со НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 1.846,20 55,00 промет од 1.464.590,00 денари Тутинска банка ,најголем пораст забележаа 2010/2012 Max. 2.827,62 МБИ 10 -3,00 -5,17% акците на Топлификација 2010/2012 Min. 1.847,52 МБИ 10 2.000,00 МБИ 10 од 1,24%, а најголем пад Скопје МБИ 10 1.846,20 забележаа акците на Макстил 28,5 +1,42% НАЈГОЛЕМ DOW JONES ДОБИТНИК 1.846,20 Скопје од -0,95%. Max. 2.827,62 2010/2012 1.846,20 Тутинска банка

1.846,20 2.000,00

Min. 2010/2012 Max. 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИКMax. Min. 2010/2012 Max. 2010/2012 Min. Арчеломитал 2010/2012 ДОБИТНИКMin. НАЈГОЛЕМ

1.847,52 2.827,62 2.827,62 1.847,52 2.827,62 1.847,52 1.847,52

28,5

+1,42%

55,00 2.000,00 2.000,00 2.000,00 2.000,00 28,5 55,00 DOW JONES 28,5 28,5

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Тутинска банка НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Тутинска банка 13.000 Тутинска банка -3,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Тутинска банка 12.500 Арчеломитал 28,5 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 13.500

-5,17% +1,42% +1,42% +1,42% +1,42% -5,17%

12.000 11.500 11.000

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -3,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 07/07 21/08 05/10 19/11 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Арчеломитал Арчеломитал Арчеломитал DOW JONES

10.500

Арчеломитал 10.000 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

03/01

55,00 55,00 -3,00 55,00 55,00 -3,00

17/02

-5,17% -5,17% -5,17% -5,17%

13.500 13.000

-3,00 12.500 -3,00

DOW JONES

12.000

DOW JONES

11.500 DOW JONES 13.500 11.000 DOW JONES

12.943,40 DOW JONES

13.000 10.500 12.500 10.000

+0,27%

12.00007/07 21/08 05/10 19/11 03/01 17/02

11.500 13.500 ДРУГИ ПАЗАРИ 11.000 13.000 13.500 13.500 10.500 12.500 FTSE 100 13.000 13.500 13.000 10.000 12.000 Nikkei225 12.500 13.000 12.500 07/07 21/08 11.500 S&P 500 12.000 12.500 12.000 11.000 Nasdaq 11.500 12.000 11.500 10.500 DAX 11.000 11.500 11.000 10.000 10.500 TOPIX 11.000 10.50007/07 21/08 10.000 10.500 10.00007/07 21/08 10.00007/07 21/08

5.672,95 8.669,87 19/11 1.376,51 2.965,90 6.714,44 733,82

05/10

-0,72% -1,43% 17/02 +0,27% +0,69% -0,65% -1,78% +0,27%

03/01

12.943,40

Американските05/10 берзи19/11 03/01 17/02 05/10 19/11 03/01 17/02 продолжуваат со зелениот 05/10 19/11 03/01 17/02 07/07 21/08 05/10 19/11 03/01 17/02 ВАЛУТИ растечки тренд. Прогнозите се ДРУГИ ПАЗАРИ 12.943,40 дека добрите квартални резултати FTSE 100евро барем 5.672,95 -0,72% ќе придонесат неколку евро +0,27% долар Фунта Nikkei225 -1,43% неделен постојан 8.669,87 раст на индексите СТАПКА СТАПКА S&P 1.376,51 +0,27% што500 е доволно за акционерите да 12.943,40 Nasdaq 2.965,90 +0,69% ДРУГИ ПАЗАРИ 1,2259 1,2849 добијат позначителни добивки, 12.943,40 DAX -0,65% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,27% а компаниите да го6.714,44 набилдааат 12.943,40 FTSE 100 5.672,95 -0,72% TOPIX 733,82 +0,27% -1,78% 12.943,40 своето салдо. 8.669,87 -0,02% +0,34% Nikkei225 -1,43% +0,27% +0,27% +0,27% Nasdaq 2.965,90 +0,69% ВАЛУТИ ДРУГИ ПАЗАРИ DAX 6.714,44 -0,65% ДРУГИ ПАЗАРИ ФЈУЧЕРСИ FTSE 100 5.672,95 -0,72% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 733,82 -1,78% Nikkei225 8.669,87 -1,43% FTSE 100евро 5.672,95 -0,72% евро долар Фунта FTSE 100 5.672,95 -0,72% S&P 500 1.376,51 +0,27% Nikkei225 8.669,87 -1,43% FTSE 100 5.672,95 -0,72% ЗЛАТО Nikkei225 8.669,87 -1,43% СТАПКА Nasdaq 2.965,90 СТАПКА +0,69% S&P 500 1.376,51 +0,27% Nikkei225 8.669,87 -1,43% S&P 500 1.376,51 +0,27% ВАЛУТИ DAX 6.714,44 1,2259 -0,65% Nasdaq 2.965,90 +0,69% S&P 500 1.376,51 +0,27% 1,2849 Nasdaq 2.965,90 +0,69% TOPIX 733,82 ПРОМЕНА -1,78% DAX 6.714,44 -0,65% Nasdaq 2.965,90 +0,69% ПРОМЕНА DAX 6.714,44 -0,01% -0,65% евро долар TOPIX 733,82 -1,78% Фунта евро 6.714,44 DAX -0,65% TOPIX 733,82 -1,78% +0,34% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 -0,02% TOPIX 733,82 СТАПКА -1,78% СТАПКА ВАЛУТИ ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 Нафта Брент 1,2259 1,2849 ВАЛУТИ ВАЛУТИ ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНАевро ПРОМЕНА ВАЛУТИ евро долар Фунта S&P 500 1.376,51 ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 ДРУГИ ПАЗАРИ

други паЗари

1.580,20

VALUTI 107,52

£ €

Фунта евро +0,34% евро ЗЛАТО Фунта евро

СТАПКА Фунта

1,2849

€ $

евро долар -0,02% -0,26% СТАПКА евро долар евро долар

1,2259 1,2259 1,2259 1,2259 -0,02% -0,02% -0,02% -0,02%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА

1,2849 1.580,20 ФЈУЧЕРСИ 1,2849 1,2849 +0,34% +0,34% +0,34% +0,34%

ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,01% ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТР.10 ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ЗЛАТО ПОВЕЌЕ СТР.10 НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 ФЈУЧЕРСИ ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

1.580,20 ФЈУЧЕРСИ 107,52 FJU^ERSI ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

ЗЛАТО ZLATO ЗЛАТО Нафта Брент ЗЛАТО

1.580,20 1.580,20 107,52 1.580,20 1.580,20

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ПОВЕЌЕ СТР.11 НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ПОВЕЌЕ НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА СТР.11

107,52 107,52 107,52 107,52

-0,01% -0,26%

-0,01% -0,01% -0,26% -0,01% -0,01%

Нафта БрентBRENT NAFTA Нафта Брент

И

звозот на македонско вино лани достигна 968.002 хектолитри, што е најдобар резултат во изминатите 20 години. Таквиот тренд продолжува и во 2012 година благодарение на владините мерки за поддршка на производството и поттикот винарските визби да имаат посериозен настап на саемските манифестации, тврди министерот за земјоделство. Според него, во првата половина од годинава извозот на вино е зголемен за 14% во однос на 2011 година, која се смета за најуспешна во изминатите 20 години. Извозот на вино во 2005 година бил 655.896 хектолитри (28,9 милиони евра), а во 2011 година достигна 44,7 милиони евра.

10/10

-0,26% -0,26% -0,26% -0,26%

податоЦите Се од претХодниот ден до 15Ч

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

волфганг ШојБле

министер за финансии на Германија

“

Кипар го повлече барањето да биде исклучен од учество во Европскиот фонд за финансиска стабилност (ЕФФС).

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 0

КАПИТАЛ понеделник 23.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 политика Антонио Милошоски би бил наследникот на Никола Груевски

П

оранешниот министер за надворешни работи, Антонио Милошоски, би бил наследникот на премиерот Никола Груевски. Дури 12,5% од испитаниците на агенцијата Рејтинг вака одговориле на прашањето кој го гледаат како наследник во партијата. Како наследник на лидерот на најголемата опозициска партија, СДСМ, Бранко Црвенковски пак, со ист број гласови, 18,3%, ги гледаат градоначалникот на Струмица, Зоран Заев и пратеничката Радмила Шеќеринска. Во ВМРО-ДПМНЕ, по Милошоски, како наследник, 9,3% го гледаат министерот Зоран Ставрески, а 8,9% министерот Никола Тодоров. Во СДСМ пак, по Заев и Шеќеринска, како наследник, со 9,2%, го гледаат експремиерот Владо Бучковски. Дури 14% од испитаниците сметаат дека Црвенковски нема замена.

Рејтинг: 3% е разликата меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ

МРТ го дoнесе правилникот за новата систематизација на работните места

У

правниот одбор на Јавното претпријатие Македонска радио-телевизија донесе Правилник за систематизација на работни места на Јавниот радиодифузен сервис Македонска радио-телевизија. Во систематизацијата се предвидени работни места за сите постојни вработени во Јавното претпријатие и се обезбедува соодведно организирање и максимално искористување на работната сила во ЈП МРТ. „Со овој акт се воспоставува модерна внатрешна организација на работењето во ЈП МРТ, со што се очекува да се влијае врз зголемување на ефикасноста и ефективноста во извршувањето на работните процеси во Јавниот радиодифузен сервис. Со ова МРТ ќе може квалитетно да одговори на современите предизвици во полето во коешто дејствува како и да ги следи европските стандарди што се применуваат во медиумскиот простор. Воедно системацијата треба да обезбеди автономна и независна уредувачка политика на Куќата“, пишува во соопштението од МРТ. Ова е за првпат преку „интерен оглас“ на кој можат да учествуваат сите вработени кои ќе понудат програма и свои идеи за подобрување и унапредување на процесот на работење, се наведува во соопштението.

Д

околку утре се одржат избори за ВМРО-ДПМНЕ би гласале 21,9%,а за СДСМ 18,8%, покажува најновата анкета на Рејтинг. За ДУИ својот глас ќе го дадат 7,1%, а за ДПА 4,8%. За НДП би гласале 2,6%, за ЛДП 1,2% и за ВМРОНП 1,3%. Бројот на неопределените во оваа анкета зинесува 39% од испитаниците со кои разговарала Агенцијата за испитување на јавното мислење и комуникации Рејтинг.

Што ќе донесе Бан Ки-мун во Скопје?

Г

енералниот секретар на Обединетите нации, Бан Ки-мун во среда доаѓа во Скопје во официјална посета на Република Македонија, за која од МНР велат дека ќе биде исклучителна можност за размена на мислења за бројни актуелни прашања – од ангажманот на ОН во разрешувањето на кризните жаришта во светот, искоренување на сиромаштијата, борбата против тероризмот, непролиферацијата на оружје, одржливиот развој. Но, во сенката на сите овие теми, секако, се очекува дека првиот човек на ООН ќе го отвори прашањето за надминување на спорот за името, кој се води под покровителство токму на оваа организација, дополнително ако се има предвид дека тој доаѓа придружуван од медијаторот Метју Нимиц. Претседателот Ѓорге Иванов изјави дека штом Нимиц доаѓа во регионот, тоа укажува дека ќе ни прати некои пораки, но и дека и ние има што да му кажеме и да му пренесеме за тоа што сме го презеле. „Заедно со Бан Ки-мун доаѓа и неговиот специјален пратеник Метју Нимиц, задолжен за прашањето што го имаме со нашиот сосед. Ќе има прес-конференции и с$ што ќе биде тема на разговорите ќе можете да чуете“, рече Иванов при посетата на индустриската зона Жабени во Битола. Бан Ки-мун ќе ги има средби со највисокото македонско раководство. Посетата ќе ја почне од Охрид, каде што домаќин ќе му биде токму претседателот Иванов, а потоа ќе дојде во Скопје, каде што покрај директните средби, предвидено е и да има говор во македонскиот

Парламент. Од Кабинетот на министерот за надворешни работи информираа дека ќе зборувале за постигнувањата на Македонија од својата независност и во текот на 19-годишното членство во ОН, за изградбата на мултиетничка функционална демократија, за нашиот придонес кон регионалниот развој и соработка. „Посебен акцент ќе се стави на градењето добрососедски односи, за нашите заложби и придонесот за континуирано унапредување и почитување на човековите права ширум светот, за што потврда е нашата кандидатура за членство во Советот за човекови права за периодот 2014-2016 година, за нашата интенција за зголемено учество во мировните операции на ОН, како и голем број други активности во насока на зајакнување на соработката и партнерството на Република Македонија со Обединетите нации“, се наведува во соопштението од МНР. Оттаму велат дека фактот што во придружба на Бан Кимун ќе допатува и неговиот специјален претставник за спорот со името, Метју Нимиц, се гледа како „потврда на важноста што ја придава генералниот секретар на ОН кон што побрзо разрешување на ова прашање и наоѓање начин за интензивирање на процесот“, се вели во соопштението. Од македонското Министерство за надворешни работи потенцираат дека на генералниот секретар и на посредникот Нимиц ќе им биде повторен нашиот конструктивен приод и решителност за што побрзо наоѓање заеднички прифатливо решение во врска со спорот за името.

Бан Ки-мун

генерален секретар на Обединетите нации

Од Скопје, Нимиц ќе отпатува за Солун, каде што ќе има средба со грчкиот преговарач, Адамантиос Василакис. Македонскиот државен врв во последниот период упати синхронизирани пораки на добра волја до Атина и покани за билатерални средби, како сигнал за македонската посветеност во спорот.

Ќе одлучиме ли каква надворешна политика ќе водиме?! Водење на кампањска надворешна политика и отсуството на конзистентна стратегија се причините за ваквите промени во однесувањето на државниот врв, велат експертите. Според нив, со кампања водена од личните емоции на лидерите, само прашање на време е кога реториката повторно ќе се промени Габриела Делова

А

gabriela.delova@kapital.mk

ко само пред два месеци, ден пред одржувањето на самитот на НАТО, премиерот Никола Груевски тврдеше дека потребни се најмалку пет години да се реши спорот за името и „фрлаше со камења“ по НАТО и Европската унија за толерантноста што ја покажуваат спрема Атина, сега веќе е подготвен уште денес да седне и да разговара за дводеценискиот спор со Грција. Веќе втора недела целиот државен врв синхронизирано води проактивна политика не само во

однос на проблемот за името, туку и за затоплување на односите меѓу двете страни. Освен поканите до своите колеги за средба и тет-а-тет решавање на проблемите, Македонија уште еднаш ги активира и староновите иницијативи за меѓусебна соработка меѓу двете страни. Гранични премини, отворање на заеднички институти, соработка меѓу царината, полицијата се само дел од иницијативите кои дојдоа од наша страна. Ако поентата на македонскиот државен врв беше да го збуниме непријателот, тоа веќе им

успеа. Официјална Атина преку портпаролот на Министерството за надворешни работи, Григорис Делавекурас, јавно ја наметна дилема за тоа која е политиката што ја води земјава. „Не може еднаш да ја напаѓаш Грција со најлоши зборови, па потоа да доставуваш предлози за соработка, па потоа пак да ја напаѓаш Грција. Во целиот овој процес ниту еднаш да не покажеш некаков суштински потег за напредок, за договор во прашањето за името, очигледно ова не може да н$ одведе до решение. За да дојдеме до решение потребно е двете страни да седнат на маса, и да се реши дека сакаат да постигнат договор“, рече Делавекурас, пренесува Канал 5.

На што се должи ваквата промена?

Ваквата изненадувачка промена во реториката логично го наметнува прашањето на што се должи ваквото однесување кај државниот врв. Експертите логиката ја бараат во отсуството на стратегија за водење надворешна политика. Во ваквото однесување на државниот врв тие гледаат

кампањска политика водена од личните емоции на лидерите. „Ваквите промени се резултат на непостоење стратегија во надворешната политика. Кога имате јасно поставени цели не може да се однесувате согласно со личните емоции и моменталните чувства. Во вакви услови, само прашање на време е кога лидерите повторно ќе ја променат реториката. На тој начин се губи кредибилитетот пред меѓународната заедница. Треба да се знае дека правилата на игра надвор, не се исти како тие дома. Со јавното мислење на меѓунадоната сцена не може да владеете како со тоа дома“, вели поранешниот амбасадор во НАТО, Нано Ружин. Во таа насока оди и изјавата на професорот Денко Малески дадена во интервју за „Капитал“. „Со надворешната политика која ја води Македонија во поголемиот дел од овие изминати дваесет години се загрозува самиот опстанок на нашата држава. Едноставно, ние не умееме да си го дефинираме местото во морето на светската политика во кое пливаат и китови и сардини“, вели тој.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ понеделник 23.07.2012

политика 7 Прво со СДСМ, сега со ВМРО-ДПМНЕ - важно е да се Обединети!

П

артијата која нејзиниот основач Љубе Бошкоски ја промовираше од позиција на жесток критичар на власта на премиерот Никола Груевски, премина во ВМРО-ДПМНЕ. Причините за одлуката што ги наведе членот на претседателството на досегашната Обединети за Македонија, Наталија Ивчева, се во целосна контрадикторност со буквало довчерашаната политика на партијата. Обединети за Македонија заедно со ВМРОНародна партија до соопштувањето на одлуката беа дел од опозициската коалиција предводена од СДСМ, а сега Ивчева како повод за преминувањето во ВМРО-ДПМНЕ ја наведе токму намерата да не им се дозволи на Бранко Црвенковски и на Љубчо Георигиевски да се вратат на власт.

„Партијата Обединети за Македонија згасна и членовите преминуваат во владејачката ВМРО-ДПМНЕ. Главен мотив е да ги поразат коалициските партнери Бранко Црвенковски и Љубчо Георгиевски“, изјави Ивчева, надопонувајќи дека како партија повеќе не сакале да бидат дел од игрите на Бранко и Љубчо. За какви игри се работи кои досега Ивчева и нејзините сопартијци не ги знаеле, иако беа дел од широкиот опозициски фронт, таа не објасни. „Партијата ја згаснуваме и преминуваме во ВМРО-ДПМНЕ, коешто повторно ќе ги порази Бранко Црвенковски и Љубчо Георгиевски, кои секојдневно се залагаат за промена на името, промена на идентитетот и за поделба и размена на територијата на Македонија“, рече

Државните функционери повторно трчаат партиски кампањи

Ивчева, иако ништо од набореното не е ново – ставот на Георгиевски за името, за размената на територии е ист со години, а Црвенковски во секоја пригода се оградува од прифаќање на решение за името кое би го загрозило македонскиот идентитет. Ивчева додаде дека за приклучувањето кон ВМРО-ДПМНЕ помогнало и тоа што владејачката партија во повеќе наврати демонстрирала заштита на државните и националните интереси. Одлуката, соопшти Ивчева, е донесена во согласност со статутот на партијата и во согласност со Законот за партии, од страна на мнозинството од претседателството на ОМ, од поголемиот дел од партиските комисии, од Унијата на жени и од Унијата на младите, а згаснувањето го поддржале 95% од

општинските организации. Ивчева ги презентираше и документите за згаснување на партијата кои содржат оригинални печати и изјави од легитимните претседатели на Општинските организации на ОМ. На прашањето како реагира Бошкоски кој во моментов издржува затворска казна, Ивчева рече: „За ставот на Љубе, прашајте си го него, претседателот не е партија. Според статутот, секој кој ќе се повика од името на ОМ како поединец, лажно се претставува. Печатите не се поништени. Постои закон како се поништуваат печатите“ . Претходно во ВМРО-ДПМНЕ преминаа дел од членовите на ВМРО-Народна партија и целокупната Демократска десница.

На пуштањето во употреба на Паркот на езерата во Аеродром, проект на општината, присуствуваше целиот државен врв, предводен од претседателот Ѓорге Иванов.

Појавувањето на државните функционери во пригоди кои не се својствени за нив, иако сме далеку од кампања, како да се повторува. Тоа беше вметнато и во забелешките на мисијата на ОБСЕ/ОДИХР за предвремените парламентарни избори како несоодветно, поради отсуството на одделување на државните од партиските структури

Министерката за култура не пропушта пригода да испромовира некое случување во нејзиниот сектор, преку што е с$ повеќе и повеќе присутна во јавноста.

Марија Севриева

И

marija.sevrieva@kapital.mk

ако кампањата за претстојните локални избори е далеку од почната, активностите на терен сугерираат поинаква паралелна реалност. Претседателот на државата, премиерот, министрите и на крај, градоначалниците, кои се единствените кои ќе бараат нова поддршка од граѓаните, дневно може да бидат видени во неколку пригоди, од кои многу малку се поврзани со нивната државна функција. Спортските игралишта, кои за среќа, ги има во голем број во програмата на ВМРОДПМНЕ, се најчест изговор за премиерот и министрите да пресечат лента и воедно, да потсетат на дел од проектите кои досега се остварени. Последен ваков пример беше присуството на министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, на пуштањето во употреба на спортско игралиште во Јурумлери заедно со градоначалникот на општина Гази Баба, Тони Трајковски и градоначалникот на Скопје, Коце Трајановски. На последните двајца, можеби, местото им е таму, но за присуството на министерката не може да се најде друго објаснување освен предизборен маркетинг. Забележано беше и присуството на вицепремиерот и министер за финансии, Зоран Ставревки, на каментемелик за водовод во селото Чанаклија, отворање сувенирници низ земјава со задолжително присуство на министерката за култура Елизабета Канческа-Милевска, како и присуство на други министри на настани кои не секогаш се поврзани со нивната функција. Ваквото појавување на државните фунционери беше вметнато во забелешките на мисијата на ОБСЕ/ОДИХР

за предвремените парламентарни избори како несоодветно, поради отсуството на одделување на државните од партиските структури. „Во текот на кампањата постоеја случаи на недоволно одделување на државните од партиските структури, спротивно на став 5.4 од копенхашкиот документ на ОБСЕ од 1990 година. Ова вклучуваше злоупотреба на државни ресурси за цели на кампањата и употреба на партиска реторика во случаи кога кандидатите дејствуваа во улога на службени лица. Ова се одрази негативно на севкупниот квалитет на изборниот процес“, се вели во забелешките од конечниот извештај на набљудувачката мисија на изборите на ОБСЕ/ОДИХР. Покрај тоа, другите забелешки на набљудувачката мисија се однесуваа на целосна ревизија на избирачкиот список, како и појаснување на одредени одредби од Изборниот законик. Овие забелешки, како што информираа од Министерството за правда, се подобрени во измените на Изборниот законик, кој иако беше најавувано, тешко дека пред летните одмори ќе влезе во собраниска процедура. Спротивно, според СДСМ, Министерството не понудило решенија за имплементација на препораките на ОБСЕ/ОДИХР. Најголем дел од препораките, за чија имплементација е потребна законска измена, се игнорирани, а предлозите кои се доставени на некои од препораките се нецелосни и во функција само да се прикаже дека „нешто се работело“. „Одвојување на вршењето на државната (извршната) функција од партиската не

На поставувањето на камен-темелникот за изградба на четирите висококатници, инвестиција на турската Џеваир холдинг, освен турските претставници, на свеченоста присуствуваа и премиерот Никола Груевски, претседателот Ѓорѓе Иванов, како и повеќе градоначалници и министри. е доволно прецизно и јасно утврдено во новиот член 8. Членот не прецизира што значи техничко вршење функции. Исто така, Министерството за правда не предлага казнени мерки во случај на негово кршење“, пишува во забелешките на СДСМ за измените во Изборниот законик. Министерот за правда, Блерим Беџети, е дециден дека измените не се конечни и дека работната група с$ уште се обидува да ги

унапреди сите одредби од законот. Техничките или суштински промени на Изборниот законик, според препораките на ОБСЕ/ОДИХР, треба да бидат усвоени со консензус, ако се има предвид забелешката на набљудувачите дека иако амандманите беа дел од еден подолг консултативен процес, сите политички партии не учествуваа при донесувањето на одлуките при последната промена на законот.

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 23.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Сител и паланечкo радио плаќаат исти казни за незаконско рекламирање?! Изборниот законик предвидува единствени парични казни за радиодифузерите, кои богатите телевизии воопшто не ги чувствуваат, а поради кои локалните радиостаници прогласуваат стечај Максим Ристески maksim.risteski@kapital.mk

А

ко се погледнат казните што им ги одредиле македонските судови на електронските медиуми поради прекршоци сторени за време на предвремените парламентарни избори во 2011 година, лесно може да се заклучи дека големите играчи без око да им трепне ќе продолжат да го игнорираат Изборниот законик и на следните избори, а помалите радиодифузери дотогаш ќе престанат да постојат. Тоа е така бидејќи Изборниот законик не прави разлика меѓу, на пример, најпрофитабилната телевизија Сител (со профит во 2011 година од околку три милиони

евра, остварен со раст од неверојатни 490% во однос на 2010 година) и радиото Еко-Проект од Крива Паланка. Казната за ТВ Сител по пресуда од Основниот суд Скопје 1 донесена на 25 април 2012 година за необезбедување балансирано покривање на изборите во сите облици на изборното медиумско претставување за време на кампањата, при што се прекршени и Изборниот законик и правилниците на Советот за радиодифузија, е глоба за правното лице во износ од 1.500 евра и за одговорниот уредник од 300 евра. Парадоксално, паланечкото радио Еко-Проект со пресуда на Основниот суд во Крива Паланка од 16 јануари 2012 година е казнето со

VO SPECIJALEN PRILOG

MEDIA & ADVERTISING NA 25 JULI VO MAGAZINOT KAPITAL ]E ^ITATE: Analiza na makedonskata mediumska scena – problemi, predizvici, iden razvoj!

Advertajzing kola~ot vo Makedonija od godina vo godina e se pomal!

Koj se reklamira vo makedonskite mediumi? Kolku? Kade? [to sleduva?

Kako }e se razvivaat internet mediumite i internet oglasuvaweto vo Makedonija?

Kakvi se sostojbite na mediumskite scena na Balkanot?

Golemite svetski mediumi se vo faza na seriozna rekonstrukcija.

Kakva e idninata na tradicionalnite mediumi?

Internet VC tradicionalni mediumi!

глоба од 2.000 евра зашто не доставило ценовник за платено политичко рекламирање во кампањата, а емитувало вакви содржини, со што е прекршен Изборниот законик. За тоа колкава е разликата на влијанието што го има ТВ Сител во однос на радиото од Крива Паланка коментар не е потребен. Свесен за законскиот парадокс поради кој казните немаат никаков ефект врз големите медиуми, а се причина за затворање на помалите, реагира и Советот за радиодифузија, кој бара измена на законските решенија на начин што ќе овозможи казнени одредби, односно глоби во определен износ од приходот којшто го остварил радиодифузерот во соодветната деловна година. Во својата анализа на судските постапки против радиодифузери Советот за радиодифузија пишува: „Треба да се изврши индивидуализирање на прекршочните санкции во зависност од економската моќ на радиодифузерите, со што би се постигнала целта на казнувањето и би се придонело изречената глоба на локалните, односно на регионалните радиодифузери да не претставува основ за престанок со вршење на радиодифузна дејност“. Од друга страна, пишува Советот, за радиодифузерите што вршат радиодифузна дејност на државно ниво ова би претставувало значително зголемување на казната, со што би се обезбедило и неопходното превентивно делување во однос на извршувањето на идните прекршувања. Советот за радиодифузија во текот на 2011 година и

во првата половина на 2012 година до надлежните судови поднел вкупно 33 барања за поведување прекршочни постапки, од кои пет се за прекршувањата на одредбите од Законот за радиодифузна дејност, а 28 за прекршувања на одредбите од Изборниот законик, од Правилникот за однесувањето на радиодифузерите во периодот пред започнување на изборната кампања и од Правилникот за рамноправен пристап во медиумското претставување за време на изборната кампања. Најмногу прекршочни постапки за незаконско рекламирање во кампањата за изборите одржани лани се поведени против ТВ Сител (вкупно четири), Македонската радиотелевизија прв програмски сервис (три), Канал 5 (три) и против Алб ТВ (три). Од постапките против ТВ Сител две се завршени (со вкупна казна во износ од 2.700 евра), а две с$ уште се во тек. Против МРТ е завршена само една постапка, со вкупна казна за јавниот сервис од 1.800 евра. Од постапките против Канал 5 ниту една не е завршена, исто како и во случајот на Алб ТВ. Несразмерноста на казните доаѓа до израз и со глобата од 3.000 евра против ТВ Сонце од Прилеп, изречена за две прекршочни постапки поврзани со изборното рекламирање. Радиото Валандово пак, ќе треба да плати највисока глоба, 3.500 евра, доколку му биде одбиена жалбата на пресудата од Основниот суд Гевгелија, кој ја изрекол казната поради недоставување ценовник за платено политичко рекламирање во кампањата од страна на медиумот.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПОНЕДЕЛНИК 23.07.2012

9

Нови рокови за пругата кон Бугарија – ќе се изгради до 2017?! Ставрески најави дека со затворањето на финансиската конструкција за делницата Куманово – Бељаковце, конечно ќе почне процесот на изградба на овој клучен коридор во железничката инфраструктура на земјата. Делницата за железничко поврзување со Бугарија се очекува да биде завршена до 2017 година, но за поврзување со Албанија, пругата ќе биде изградена дури за 10 години Александар Јанев aleksandar.janev@kapital.mk

П

ругата кон Бугарија ќе почне да се гради во март идната година и ќе се заврши најдоцна за четири години, истакна министерот за финансии, Зоран Ставрески, кој објави дека обезбедени се 46,4 милиони евра од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за рехабилитација и изградба на делницата Куманово – Бељаковце. Меѓутоа, експертите коментираат дека премногу време е изгубено без воопшто да се инвестира во железничките коридори и затоа е важно да не се пролонгираат роковите за изградба. „Македонија не излегува на море и е зависна од копнената инфраструктура, особено за транспортот на стоките. Поради тоа и е неопходно постојано да се инвестира во модернизацијата на постојните патишта и пруги, но и во изградба на алтернативи“, нагласуваат експерти. Велат дека поврзувањето со албанските и бугарските пристаништа преку Коридорот 8 и намалувањето на зависноста од Солунското пристаниште требаше одамна да се случи.

Според анализата на сегашната состојба во сообраќајот и транспортот, неопходни се вложувањата во железничката инфраструктура, посебно во Коридорот 8, кој низ Македонија треба да има должина од 317 километри и да ги поврзе Драч – Тирана – Скопје – Софија – Бургас и Варна. Ставрески најави дека со затворањето на финансискиата конструкција за делницата Куманово – Бељаковце, конечно ќе почне процесот на изградба на овој клучен коридор во железничката инфраструктура на земјата. Договорот за заем, според министерот, наскоро треба да биде усвоен од пратениците во Собранието, а наесен се очекува да биде распишан и тендерот за компаниите што ќе учествуваат во процесот на рехабилитација и изградба на оваа делница. Ставрески вели дека заемот од ЕБОР од 46,4 милиони евра е исклучително поволен, со рок на враќање од 15 години и 4 години грејс-период. Каматата во моментот изнесува околу 1,7%. „Рехабилитацијата на пругата од Куманово до Бељаковце е од клучно значење за железничкото поврзување на Македонија со

Бугарија, а Владата истовремено ќе работи и на изработка на проектната документација за изгадба на пруга од Кичево до границата со Албанија. Откако ќе заврши тој процес, ќе пристапиме кон обезбедување евтини кредити од меѓународните институции за финансирање на изградбата“, потенцира Ставрески. Изградбата на пругата од Бељаковце до Крива Паланка, пак, се проценува дека ќе чини околу 145 милиони евра. Министерот Ставрески изјави дека проектната документација за оваа делница ќе биде готова до крајот на идната година, за што веќе е обезбеден грант од ЕБОР

NA 12 SEPTEMVRI VO “KAPITAL” ^ITAJTE

SPECIJALEN PRILOG

“NOVI TEHNOLOGII ZA SOVREMENO @IVEEWE” “Kapital” vo ovoj specijalen dodatok Vi gi pretstavuva najnovite tehnolo{ki usovr{eni aparati koi sovremenoto `iveewe go podignaa na nivo na sovr{enstvo!

Analiza na pazarot - {to se nudi i {to se bara na makedonskiot pazar? Koi tehnolo{ki aparati, neophodni vo sovremenoto `iveewe, se najbarani od makedonskite potro{uva~i?

Koi se kriteriumite na makedonskiot potro{uva~ pri izborot na sovremeni tehnolo{ki aparati funkcionalnosta, energetskata efikasnost ili pak dizajnot i `elbata na kupuva~ite?

Kolkavo e vlijanieto na ve}e doka`anite brendovi so inovativni tehnologii vrz odlukata za kupuvawe?

Kolku se barani energetski efikasnite aparati na na{iot pazar i kakva e informiranosta na potro{uva~ite za “A” oznakata koja ja sodr`at ovie aparati?

ZA POVE]E INFORMACII VO VRSKA SO PRILOGOT I ZA KOMERCIJALNO PRETSTAVUVAWE VO ISTIOT OBRATETE SE NA DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL prilozi@kapital.com.mk TELEFON 02 3298 110 LICA ZA KONTAKT: GORDANA MIHAJLOVSKA I BOBAN \ORGIEVSKI

од 2,5 милиони евра. Според некои проценки, изградбата на овој дел од Коридорот 8 е можно да започне во 2015 година и да биде готов за пет години. Последниот дел од железничкиот Коридор 8, делницата од Крива Паланка до граничниот премин со Бугарија, Деве Баир, според претсавници од Владата, е најтежок и најскап. Проценките покажуваат дека оваа делница ќе чини 332 милиони евра, средства кои треба да се обезбедат од ИПА, Европската банка за обнова и развој и Европската инвестициска банка.

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 23.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари измени во надзорниот одбор на капитал банка

К

апитал банка соопшти дека нејзиниот Надзорен одбор е составен од следниве членови: Иван Ненков, Станимир Крстев, Горан Анастасовски и Росица Лисичкова. Според соопштението на Капитал банка објавено на интернетстраната на Македонската берза, Петер Харолд повеќе не е независен член на Надзорниот одбор на оваа банка.

> БроЈка

пакет-мерки од 500 милиони евра за подобра капитална позиција на нЛБ Словенија

Е

100

илјади евра годишно во просек трошат млекарниците и прехранбените погони во Македонија само за енергија. Овие индустрии дневно трошат најмалку 20 тони топла вода при производството. Ако овие пари се вложат во соларен систем за затоплување на вода, инвестицијата ќе се врати за 2-3 години.

Македонија троши најмногу 4,20% 5,30% 5,00%

5,70% 8,20% 8,00%

6,00% 8,60% 8,40%

Стопанска б. Битола Капитал банка

3,80% 3,75%

4,80% 4,75%

7,40% 6,75%

7,60% 7,75%

Банка

,98% катерина попоска

М

katerina.poposka@kapital.mk

акедонија е меѓу земјитерекордери во Европа според

потрошувачката на енергија за производство на 1.000 евра брутодомашен производ. Ако се земе предвид дека зата во Сао енергенсите се многу скапи во земјава и нивните цени и на глобално ниво постојано одат нагоре, излегува дека од старт македонските компании имаат многу висока производна цена, која им ја поткопува конкурентноста на пазарот. мпании Податоците кои ги објави Државниот завод за статистика покажуваат дека во 2010 година македонските компании просечно трошеле по компании од 579.074 еквивалентни килограми (кгое) за да произведат БДП од 1.000 евра. Другите европски земји трошеле најмалку три пати помалку. На пример, турската економија за истата

,40%

3,20% 4,30% 4,00%

Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка

,48%

,32%

,42%

вредност на БДП троши 252.518 еквивалентни килограми, Грција 165.467 еквивалентни килограми, а ЕУ 27 околу 167.990 еквивалентни тони. Најмалку енергија за производство на 1.000 евра БДП трошат британските (115.469 еквивалентни килограми) и ирските компании (112.367 еквивалентни килограми). Македонија е во групата со Бугарија, Романија, Естонија и Словачка по количината на енерегија што ја троши за производство на 1.000 евра БДП. На тој начин земјите од Источниот блок се инфериорни во однос на високоразвиените Германија, Франција, Австрија, Белгија кога станува збор за конкурентно производство. Иако Македонија во изминатите четири години ја намали потрошувачката на енергија при производство на 1.000 евра БДП, тоа е недоволно за македонскиот производ да биде поконкурентен на европските пазари.

+

и на берзата

,70%

рани на

20.07.2012

Тутунска банка Топлификација РМДЕН 11 Македонски телеком 20.07.2012

Арчеромитал Макстил Комерцијална банка Гранит

+1,42% +1,24% +0,24% +0,02% пад

-

-5,17% -0,95% -0,26% -0,07%

нова цена

2.000,00 2.650,00 89,00 489,00

нова цена

55 104,00 2.395,00 471,00

Проблем е што нема алтернативи и има скапи енергенси

Голем проблем за домашното производство е и што зависи од скапи увозни енергенси, бидејќи домашни нема. И тие што ги има, како на пример струјата, с$ помалку се произведуваат. Државниот завод за статистика измери и дека Македонија има многу мало производство на електрична енергија во споредба со земјите од регионот и во ЕУ. Во 2010 година, според статистиката, во Македонија се произведени само 7.258 гигават-часови струја, а во Бугарија 46.653 гигават-часови, во Хрватска 14.105 гигават-часови, во

36м

4,00% 3,80% 3,75% 3,90%

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

Основна кам. стапка на инфлација Словенија 16.433 гигават-часови, а во часови струја, што еСтапка за речиси 85 5,20% Народна банка на Македонијапати повеќе 4,00% Грција 57.392 гигават-часови. во однос на македонското 13,40% Народна на Србија 12,00% Франција и Германија во 2010банка година производство на струја. произвеле по околу 600.000 имаат и ограничен пристап 2,50% Народнагигаватбанка на Хрватска Компаниите 6,00% 3,60% 2,20%

Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

петок- 20.07.2012

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка

3м 3,10% 3,20% 3,20%

6м 4,00% 4,05% 4,00%

24м 6,80% 6,50% 6,65%

36м 7,00% 6,90% 6,85%

Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

3,00% 4,30% 3,00% 3,20% 3,30% 3,20% 4,30% 4,00% 3,80%

4,00% 4,80% 3,80% 4,10% 4,20% 4,20% 5,30% 5,00% 4,80%

5,50% 5,50% 6,80% 6,70% 7,40% 5,70% 8,20% 8,00% 7,40%

6,00% 6,00% 6,90% 7,20% 7,60% 6,00% 8,60% 8,40% 7,60%

Капитал банка

3,75%

4,75%

6,75%

7,75%

3м

6м

24м

36м

Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

2,00% 1,80% 1,85% 1,70% 2,50% 2,20% 2,00%

2,50% 2,40% 2,35% 2,10% 3,00% 2,90% 2,50%

3,60% 3,30% 3,45% 3,40% 4,00% 3,60% 3,65%

4,00% 3,80% 3,75% 3,90% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

3,20%

4,10%

3,70%

4,00%

Уни банка

1,90%

2,40%

3,00%

3,20%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

3,50% 2,20%

4,80% 2,80%

7,50% 4,10%

8,00% 4,50%

Стопанска б. Битола Капитал банка

2,10% 2,20%

2,60% 3,00%

4,40% 3,75%

4,60% 4,50%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 3м 6м ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Euribor (EUR) 0,18% 0,46% 0,74% Отворен инвестициски фонд Libor (EUR) 0,13% 0,34% Нето вредност 0,65% 0,45% 37.469.792,55 0,73% 0,07% 23.622.068,97 0,17%

12м 1,02% 0,99% 1M 1,07% 16,28% 0,38% -6,45%

13.278.782,59

-2,88%

1 недела 45.547.746,09 1м 3,02% 20.173.216,21 4,03%

3м 1,55%

Инструмент

камата

Благајнички записи Ломбарден кредит

3,75% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ

Валута евро

Среден курс во 61,5322

САД В.Британија Швајцарија

долар фунта франк

50,0791 78,5852 51,2341

Канада Австралија

долар долар

49,7230 52,2566

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011 4% 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% -1%

-1% 01/10

04/10

06/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

12/11

Извор: Државен завод за статистика

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

11,76%

9,87%

-12,64%

11,34%

17.07.2012

-11,46%

-17,36%

-24,13%

-13,73%

17.07.2012

-7,24%

-7,05%

-18,50%

-8,62%

17.07.2012

-2,96%

-3,40%

-7,93%

1,69%

16.07.2012

-7,14%

-6,31%

-30,71%

-7,03%

16.07.2012

25.288.914,74

-0,48% 4,51% -0,33%

-1,29%

1,27%

-12,52%

1,54%

16.07.2012

49.744.940,10

0,48%

0,84%

3,13%

4,16%

3,33%

16.07.2012

47.430.889,41 0,21% Основна кам. стапка Стапка на инфлација

0,72%

1,57%

3,20%

1,70%

16.07.2012

Libor (USD) Илирика Југоисточна Европа 0,25% Libor (CHF) 0,03% Илирика Глобал-Растечки пазари Иново Статус Акции

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

КД БРИК Рочност КД Нова ЕУ СКИБОР

преку ноќ 2,05% КБ Публикум - Балансиран 2,10% МКДОНИА КБ Публикум - Обврзници

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

КБ Публикум Паричен

24м

3,60% 3,30% 3,45% 3,40%

О

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

раст

6м

2,50% 2,40% 2,35% 2,10%

Прокредит банка 2,20% 3,60% 3,80% д Стопанската комора на Македонија држава. 2,90% ТТКстане банка реалност 2,00% 3,65% апелираат гасот да „Степенот 2,50% на искористеност сега4,05% е 15% во земјава согласно договорените 3,20% од капацитетот Засега Алфасобанка 4,10% на гасоводот.

3,70% 4,00% рокови со Русија. гасот го користат неколку Уни банка 1,90% 2,40% 3,00% поголеми, 3,20% „Македонија троши исклучително мали квалификувани потрошувачи и мал број Еуростандард банка 3,50% 4,80% 7,50% 8,00% количини природен гас и има највисока исклучиво индустриски потрошувачи Халкбанк АД Скопје 2,20% 2,80% 4,10% 4,50% цена за нормален метар кубен, дури 70% (34 тарифни потрошувачи)“, велат од Битола 2,10% 4,40% 4,60% повисока од цената во Стопанска Западна б. Европа. Комората. 2,60% банка 2,20% 3,75% 4,50% Слабото користење на Капитал овој најевтин Цените на 3,00% гасот во регионот се далеку енергенс e резултат на недоволната пониски. Гасот донесен од Русија до КАМАТНИ СТАПКИ српска граница чини 360 евра, до Бугарија гасификација, односноЕВРОПСКИ немањето 1м евра, до 3мХрватска 6м 12м можност поголем број субјекти да се 390 304 евра за 1.000 приклучат на гасоводниот систем“, велат нормални 0,46% метри кубни.

Euribor (EUR) 0,18% 0,74% 1,02% од Комората. Македонија чека приклучок и кон Libor (EUR) 0,13% 0,34% 0,65% 0,99% Потрошувачката на природен гас годишно 0,25% гасоводот 0,45% Јужен поток, кој има два Libor (USD) 0,73% 1,07%крака е околу 140 нормални метри кубни. од Русија низ Бугарија, Србија, Хрватска, Libor (CHF) 0,03% 0,07% 0,17% 0,38% Актуелната цена на гасот во земјава е Словенија и Австрија и вториот преку 490 евра за 1.000 нормални метри кубни Грција и Албанија до Италија. Според МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ гас и е повисока за 44% во однос на најавите, треба да се изгради до 2015 Рочност преку ноќ 1 недела 1м 3м јануари 2011 година, што најмногу се година. Ако Македонија добие приклучок СКИБОР 2,05% 3,02% 4,03% 4,51% должи на малите количини кои увозникот на Јужен поток, тоа може да значи и 2,10% Макпетрол ги договараМКДОНИА со руски Газпром изградба на нови производствени блокови и на отсуството на гасификација на цела во ТЕЦ Неготино.

Високоразвиените западноевропски земји од година во година ја намалуваат потрошувачката за енергија при производството.

Банка

3м

2,00% 1,80% 1,85% 1,70%

банка 3,00% 4,00% 4,50% Бизнисмените Охридска бараат гасот да2,50% стане реалност во земјава

енергија кое компаниите го трошат за производство на 1.000 БДП. Имајќи предвид дека енергенсите во земјава се ,28% евра дефицитарни и многу скапи, излегува дека македонските производи во старт добиваат многу повисока производна цена од таа на конкуренцијата од Европа

а NASDAQ

Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

,02% Македонија е речиси рекордер во Европа според количеството

,79%

вропската комисија на словенечката влада & одобри привремена капитална инјекција од 382,9 милиони евра за најголемата словенечка банка, Нова Љубљанска банка Словенија (НЛБ), со што банката успешно ги комплетира активностите за да обезбеди соодветна адекватност на капиталот според барањата на Европската банкарска асоцијација (ЕБА) и Централната банка на СТАПКИ НАна ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ Словенија. ОваКАМАТНИ & овозможува најголемата словенечка банка долгорочна 3м 6м 24мбанката 36м стабилност во Банка нејзината работа. За остварување на оваа цел имаше банка 3,10% 4,00% 6,80% координирана Комерцијална активност со државата, која е и мнозински сопственик7,00% на НЛБ. НЛБвклучуваат Тутунска банка 3,20% 4,05% 6,50% на капиталот 6,90% Овие активности издавање нов заем, зголемување и преструктурирање на постојните субординирани иструменти Стопанска банка 3,20% 4,00% 6,65%на банката.

6,85% Тоа подразбира Словенија обврзници4,00% вредни 320 милиони6,00% евра, Шпаркасе банкада издаде3,00% 5,50% државните фондови КАД и СОД да издадат акции во вредност од 61 милион Охридска банка 4,30% 4,80% 5,50% 6,00% евра, а НЛБ да усвои интерни мерки за ослободување од капиталните трошоци. Прокредит банка 3,80% 6,80% 6,90% Со растот на капиталната позиција на3,00% НЛБ банката успешно ќе ги исполни ТТК банка 3,20% 4,10% 6,70% 7,20% меѓународните барања и ќе обезбеди дополнително време за да го реши Алфа банка 3,30% 4,20% 7,40% 7,60% прашањето за сопственоста.

Народна банка на Македонија Народна банка на Србија Народна банка на Хрватска Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

4,00% 12,00% 6,00%

5,20% 13,40% 2,50% 3,60% 2,20%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 23.07.2012

11 > БроЈка

Светски познатиот ладен чај Nestea доаѓа во македонија

Се дава под закуп земја во прилеп, Виница, Струмица и Велес

546

П

о летниот хит Скопско Radler, светски познатиот бренд на The Coca Cola Company, ладниот чај Nestea, пристига на македонскиот пазар. „Иновацискиот тим на Пивара Скопје а.д. во континуитет посветено работи на понуда на брендови кои на потрошувачите ќе им донесат нешто ново, поинакво, возбудливо. Оваа потрага по нови освежителни вкусови, овојпат н$ одведе до Nestea како вистински избор за луѓе кои водат активен живот и трагаат по несекојдневни и возбудливи доживувања. Со Nestea Пивара Скопје а.д. ја надополнува веќе богатата понуда на различни пијалаци за целосно уживање на нашите потрошувачи“, изјави Катерина Хаџи АнгелескаНачевска од Пивара Скопје а.д.

Nestea ќе биде достапен во малопродажбата во пакување од 0,5л и 1,5л, а во угостителските објекти ќе биде достапен и во стаклено пакување од 0,25л. Македонските потрошувачи ќе можат да уживаат во Nestea со вкус на праска и со вкус на лимон.

M

инистерството за земјоделство објави јавен повик за доставување понуди за давање под закуп државно земјоделско земјиште во Прилеп, Виница, Струмица и Велес. Повикот се однесува за катастарската парцела Никодин во Прилеп, Пекљани и Блатец во Виница, Градошорци во Струмица и за Отовица во Велес. „Земјиштето се издава на 30 години за подигање долгогодишни насади (лозја, овоштарници, хмељ). Право на учество на јавниот повик имаат домашни и странски физички и правни лица. Физичките лица треба да се регистрирани вршители на земјоделска дејност и/или запишани во единствениот регистар на земјоделски стопанства и/или да се трговец-поединец на кои земјоделското производство или преработката на примарни земјоделски производи им е претежна дејност. Странските правни лица треба да имаат регистрирано подружници во Македонија. Ним земјоделското производство или преработката на примарни земјоделски производи треба да им е претежна дејност или земјоделското земјиште да им е потребно за вршење на научно-истражувачки дејности“, соопштија од Министерството. Најнискиот износ на годишна закупнина по хектар кој може да се понуди за Прилеп е 4.250 денари, за Виница 3.000 денари, за Струмица 5.510 и за Велес 4.760 денари.

милиони денари изнесуваат приходите од вложувања на осигурителните компании во Македонија во 2011 година. Во однос на 2010 година се повисоки за 49 милиони денари. Податоците објавени од Народната банка покажуваат дека приходите на осигурителите за неживот се зголемени од 433 на 468 милиони денари, а за живот од 64 на 78 милиони денари. Најголем дел од приходите се од камати (307 милиони денари).

енергија за 1.000 евра БДП до енергенси. Дополнително што и овие енергенси воопшто не се евтини, што на крајот го поскапува крајното производство. Македонската индустрија с$ уште нема пристап до евтиниот енергенс - природниот гас. Ограничениот пристап до енергенси, кои од година во година драстично поскапуваат, е само една од причините за неконкурентноста на македонската економија. Само дел од македонските компании имат „привилегија“ да го користат природниот гас како гориво, но по цена највисока во регионот. Во отсуство на гасовод и поголемо домашно производство на електрична енергија, македонските компании бараат начини како да штедат на енергија за да бидат конкурентни на странските пазари. МАКЕДОНСКА БЕРЗА „Со константното поскапување на природниот гас или на МБИ 10 струјата с$ повеќе се зголемува 1.846,20 песимизмот за понатамошното МБИД Ако цената на овие работење.

1.747,75ја пресметаме во енергенси крајните ОМБ производи, тоа значи

118,90

-0,07% -0,47% -0,12%

апсолутна неконкурентност на европските пазари“, објаснуваат од компаниите. Проблемот добива на интензитет ако уште се земе предвид и фактот дека поскапувањето на енергенсите и ограниченоста до евтини енергетски ресурси ги зголемува и транспортните трошоци на компаниите. „Трошочниот удар од поскапувањето на енергенсите, особено за индустриите кои го користат железничкиот транспорт. Релативно високиот процент на учество на електричната енергија, особено поради фактот што голем број дизел-локомотиви се на електричен погон, во секој случај ќе ја зголеми цената и на железничкиот транспорт“, велат од Македонската енергетска асоцијација. Бизнисмените очекуваат парите од Буџетот повеќе да се инвестираат во изградба на модерна патна и железничка инфраструктура и во енергетски капацитети. СпоредЛЕСНА СУРОВА 91,51 нив, енергетскиот развој е делот во кој Македонија најмногу BRENT заостанува зад другите.

107,52

Енергетска интензивност на економијата земја ЕУ 27 Бугарија Австрија Белгија Франција Германија Грција Македонија Турција Хрватска Романија Португалија Унгарија Полска Словенија

2007 год. 2008 год. 2009 год 2010 год.

169,147 167,639 165,715 167,99 977,619 910,391 842,542 853,774 141,468 139,238 137,046 143,255 197,774 204,816 205,255 212,613 165,447 166,562 163,702 166,663 150,716 150,592 150,482 149,5 171,43 170,968 168,232 165,467 646,538 613,863 575,728 579,074 250,474 246,301 257,398 252,518 291,961 278,171 284,29 282,741 659,092 612,758 578,182 588,925 191,324 183,581 186,185 179,656 414,301 408,619 414,238 419,521 397,358 384,073 363,764 373,859 252,59 257,45 256,703 259,204 извор: Државен завод за статистика кгое/1.000 евра на БДП

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

-1,24% -0,26%

-0,07% -0,86%

ПРИРОДЕН ГАС 3,00

ЗА ЗАТОПЛ.

292

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, петок- 20.07.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 1.846,20 434,26 Главен индекс на Белградска берза МБИД CROBEX 1.747,75 1.698,82 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 118,90

SASX 10 -0,07% +0,32% 686,65

-0,47% SOFIX 303,36 -0,12% ATHEX

+0,20%

628,36

Главен индекс на Љубљанската берза

434,26 12.943,40

1580,20,$/унца

27,00$/унца

7.735,00

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградска компании котирани на Њујоршка берза

NASDAQ 2.965,90

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

3.000 3.000 3.000

-0,70%

FTSE 100 5.686,72

2.400 2.400 2.400

+0,27% -0,26% SWISS

DOW JONES

6.303,57

1.656,75$/бушел

SBITOP 516,59

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза

-0,48%

1.800 1.800 1.800

07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+4,82% 2.965,90 +0,27%

4.200,00 12.943,40

430,00

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

+0,79% S&P 500 -0,32% 1.376,51

NASDAQ 2.965,90

Телефоинија

98,00

BRAZIL BOVESPA +0,27% +1,40% 55.346,65 АЗИЈА ИНДЕКСИ 960,00

Валидус

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 3,50

CAC 40 3.240,67

+0,42%

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 8.669,87 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 19.640,80 ДЕН ДО 15Ч.

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

+0,27% +1,40% 55.346,65 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 4.000,00

TOPIX CAC 40 747,13

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

+0,90%

3.240,67

-0,70%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

401,00

-0,70%

.

DAX Сава 6.740,79 12,50

-0,48%

17.158,44 FTSE 100

5.686,72

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 6.740,79

+6,27%

-0,26%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

2.901,00

-0,70% 5.686,72БЕРЗА -0,48% ЉУБЉАНСКА .

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани Лондонска берза КДнаГроуп

5.100,00

SWISS Меркатор -0,26% -4,09% 6.303,57 421,00

+2,00%

-0,32% -2,99%

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

20.07.2012

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +1,42% 2.000,00

Тутунска банка NIKKEI 225 Топлификација +1,24% 8.669,87 РМДЕН 11Индекс +0,24% на најголемите јапонски компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании одТокиска берза Македонски телеком +0,02% котирани на

SWISS 6.303,57

швајцарскиот пазар на капитал

-0,32%

-1,43%

116116 116 112112 112 108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

91,51

BRENT 107,52

1580,20,$/унца

СРЕБРО 27,00$/унца

БАКАР 7.735,00

-1,24% -0,26%

ПРИРОДЕН ГАС 3,00

ЗА ЗАТОПЛ.

292

МЕТАЛИ

-0,01% -0,80% +0,00%

НИКЕЛ

16.187,00

АЛУМИНИУМ 1.785,00

ЧЕЛИК 405,00.$/унца

-0,07% -0,86%

+0,9% 0,0% /

+4,96%

7,08

+33,67%

120120 120

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Јадранско осигурање

Атлас туристичка агенција ЕВРОПА ИНДЕКСИ -70,29% -17,23% FTSE 100

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Истрабенз

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Единство Севојно -4,85% BRAZIL -4,67% BOVESPA

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

-1,43%

ЛЕСНА СУРОВА

ЗЛАТО

+3,12% +0,79%

124124 124

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

Главен индекс на Атинската берза

DOW JONES фабрика за Шеќер NASDAQ Шајкашка Енергопроект

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

ATHEX 628,36

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Кончар трансформатори

S&P 500 1.376,51

Главен индекс на Сараевската берза 23,23

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

Главен индекс на Љубљанската берза

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

DAX12.943,40 Заеднички индекс 30 6.740,79

2.254,00$/бушел

SASX 10 ШЕЌЕР 686,65

+0,98%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

+0,98%

Главен индекс на Белградска берза 932,75$/бушел

+1,40% -0,28%

ATHEX 2.200 2.200 2.200 628,36 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

BELEX15 ПЧЕНИЦА 434,26 CROBEX КАФЕ 1.698,82 1,91/бушел

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

+0,20%

802,75$/бушел

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 55.346,65 303,36

+0,20%

SBITOP 516,59

+3,44% SOFIX СОЈА -0,66% -0,29% 303,36

+1,08% +0,02% -0,09% -0,28% +2,17%

+0,79% +0,02% +0,32%

SASX 10 686,65

берзата, без финансиски компании

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

на пазарот на јавно поседувани друштва

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ +1,10% РЕГИОН

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

-0,66% +0,27%

CROBEX S&P 500 1.698,82 1.376,51

CAC 40 3.240,67

МАКЕДОНСКА БЕРЗА

Главен индекс на Атинската берза

+0,32% +0,27%

BELEX15 DOW JONES

2.600 2.600 2.600

-0,12%

ОМБ ОМБ ОМБ

-0,47%

3.100 3.100 3.100 НИКЕЛ 2.900 2.900 2.900 16.187,00 2.700 2.700 2.700 АЛУМИНИУМ 2.500 2.500 2.500 2.300 2.300 2.300 1.785,00 2.100 2.100 2.100 ЧЕЛИК 1.900 1.900 1.900 405,00.$/унца 1.700 1.700 1.700 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12

-0,01% +0,9% 2.400 2.400 2.400 СРЕБРО МБИ 10 -0,80% 0,0% 2.200 2.200 2.200 -0,07% 1.846,20 -0,28% 2.000 2.000 2.000 БАКАР МБИД +0,00% / -0,47% 1.800 1.800 1.800 1.747,75 06/10 06/10 06/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 12/11 12/11 12/11 04/12 04/12 04/12 ОМБ +0,98% -0,12% МБИ 10 е составен од 10 најликвидни118,90 акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

+0,02%

ЗЛАТО

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 516,59

МБИД МБИД 3.300 3.300 3.300МБИД МЕТАЛИ

-0,07%

2.800 2.800 2.800

Главен индекс на Сараевската берза

-0,66%

2006 год.

175,726 1.057.627 148,225 208,377 170,922 158,871 178,529 661,877 243,842 293,998 704,784 191,561 425,729 426,318 269,649

HANG SENG 2.650,00 19.640,80 89,00

802,75$/бушел

ПЧЕНИЦА 932,75$/бушел

КАФЕ 1,91/бушел

СУРОВИНИ

+1,10% +3,44% -0,29%

КАКАО

2.254,00$/бушел

ШЕЌЕР 23,23

СОЈА 1.656,75$/бушел

+1,08% -0,09% +2,17%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

+0,42%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

489,00

ПЧЕНКА

+4,82%

Шајкашка фабрика за Шеќер

Енергопроект

4.200,00

430,00

+3,12%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ понеделник 23.07.2012

балкан 13

Милановиќ не ги сака ПР-агенциите! Тие му отворија војна На министерствата, државните агенции и на државните компании во Хрватска им се забранува да ги користат услугите на ПРагенциите. Исклучоци од ова може да има, но тие ќе бидат во претходна согласност и одобрение од владата, одлучи премиерот Зоран Милановиќ

Х

рватската влада одлучи дека повеќе нема плаќање услуги од областа на односите со јавноста (ПР) со јавни пари. На државната управа, правните лица со јавни овластувања и на други правни лица во кои како основач или акционер се појавува државата не им се дозволува да ангажираат физичко или правно лице за да извршува работи од областа на односите со јавноста и управување со комуникацијата кон дефинирана целна група, се вели во одлуката на хрватската влада. Со други зборови, на министерствата, државните агенции и на државните компании им се забранува да ги користат услугите на ПР-агенциите. Исклучоци од ова може да има, но тие ќе бидат со претходна согласност и одобрение од владата. Хрватската влада ја донесе оваа одлука откако во јавноста излезе информацијата дека Зинка Бардиќ истовремено е вработена во агенцијата Мадисон консалтинг, но

е советничка и на премиерот Зоран Милановиќ. „Плаќање ПР-услуги со јавни пари повеќе нема. Точка!“, изјави Милановиќ, кој според хрватските медиуми, со оваа одлука сака да спречи создавање афера, слична на „Фими медиа“, за која сега се суди поранешниот премиер Иво Санадер. „Агенциите за односи со јавноста може да се ангажираат само за некои поголеми проекти, но со претходна согласност и посебна одлука на владата. За ваква одлука хрватската влада не рамислуваше претходно, меѓутоа поради притисокот во одредени кругови, членовите на владата беа поттикнати целосно јасно да дефинираат дека нема да плаќаат ПР-услуги со јавни пари. Тоа може да се направи само за големи проекти, за кои ќе знае целата хрватска јавност“, објаснува Милановиќ. к

о

м е

р

ц

и

ј

Хрватскиот премиер истакна дека има многу експерти и агенции од оваа индустрија кои сакаат да работат на кризното комуницирање на владините институции, но нивната работа би ја плаќале даночните обврзници, што не е во ред. „Партиите тоа може да го плаќаат од сопствениот буџет, како што прави СДП веќе 10 години, но државата, министерствата или премиерот, кои имаат посебни оддели за односи со јавноста во своите кабинети во кои работат луѓе кои ги плаќаат хрватските даночни обврзници, не смеат да користат надворешни ПР-соработници или маркетингагенции“, додаде Милановиќ.

ПР-агенциите шокирани од одлуката на Милановиќ

По одлуката на хрватската влада, експресно реагираше Хрватското здружение за односи со а

л

е

н

о

г л

а

јавноста. „Целата ПР-индустрија е згрозена и шокирана од одлуката на владата“, изјави Александра Колариќ, членка на здружението. Агенцијата за односи со јавноста на Анкица Мамиќ, која е и личен ПР на првиот потпретседател на владата и министер за економија, Радимир Чачиќ, има годишен договор со тоа министерство од 9.300 евра. „Тоа е многу мал износ за толку сложена и комплицирана работа. Како што знаете, потпретседателот Чачиќ многу често е во кризни комуникациски ситуации“, вели Мамиќ. „Конкретно, јас имам канцеларија од девет луѓе во одделот за комуникации со јавноста. Тие се платени да работат дневно кризно комуницирање со јавноста, а колку успешно го прават тоа зависи и од мене и од она што го правам јас“, вели Милановиќ. Од друга страна, ПР-експертите имаат сосема друго мислење за оваа одлука на Милановиќ. „Државата би работела поуспешно доколку повеќе би ги користела комуникациските експрти“, вели Виолета Чолиќ, директорка на најголемата ПР-агенција во Хрватска, Премисе. „Доволно е да се погледне практиката во некои од развиените земји. Земете ја Велика Британија, на пример, или некоја друга земја-членка на ЕУ, па ќе видите во која мера владата и јавниот сектор таму ги користат услугите на надворешните агенции“, додава таа. Во хрватската влада, агенциите и во министерствата има вкупно 150 вработени во одделите за односи со јавноста. „На ваков начин комплетно се гуши пазарот, па ние за ова ќе разговараме и со Агенцијата за заштита на пазарната конкуренција“, вели Марио Аунеди Медек од Хрватското здружение на комуникациски агенции.

с

Дали искуството може да се купи?

Дали добриот совет ќе ме чини скапо? Имате контрола и безбедни сте или имате доверба и жалите поради тоа?

Глобални предизвици – светски решенија Одлуки е потребно да се донесуваат секојдневно. ЕОЅ ви помага да ги донесете вистинските. Ние обезбедуваме финансиски услуги во полето на маркетинг, информации за ризици, раководење со побарувања и платежни услуги, и нудиме поддршка за сите прашања кои се однесуваат на профитабилни клиентски односи – со фокус и разбирање, а користејќи ја мрежата ширум светот. Повеќе детали можете да најдете на www.eos-matrix.mk.

With head and heart in finance

120215_250x191_EOS_MK.indd 1

15.02.2012 10:32:18 Uhr

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 23.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

14 свет

Ќе пропадне ли Либорот?! Многу е јасна потребата од радикални промени на системот за пресметка на каматната стапка Либор, но е можно и нејзино напуштање, поради нарушената доверба, откако беа откриени низа манипулации со пресметувањето на каматната стапка, од страна на банкарските гигатни Барклис, ЈП Морган и Дојче банк, сметаат централните банкари, кои ќе одлучуваат по ова прашање на состанокот во септември

800.000

оваа каматна стапка вчера разговараа претседателот на Банката на федерални резерви (ФЕД), Бен Бернанке, и Марк Карни, гувернер на Централната банка на Канада. „Постојат различни алтернативи ако штетата од манипулирањето со Либор не може да се поправи“, изјави Карни. Тој појасни дека се разгледува можноста за користење на камата која повеќе ќе се темели на пазарните начела, како на пример, РЕПО или СВОП каматите. Бернанке предложи да се разгледа можноста за користење на каматата на американските трезорски записи. Каматната стапка Либор се пресметува секој ден во Лондон за американскиот долар и другите валути, откако банките кои ја користат даваат проценка за трошоците за меѓусебно кредитирање. Тоа е, на еден начин, субјективен пристап, за разлика од другите мерила кои се пообјективни и со кои потешко може да се манипулира. Загриженоста околу манипулирањето со Либор доведе до преиспитување и на другите кредитни мерила во светот. Европската централна банка (ЕЦБ) побара од организаторите на системот за претсметка на Еурибор да направи с$ за да зајакне довербата во оваа европска меѓународна каматна стапка. Централните банки во Сингапур и Хонг Конг најавија преиспитување на начинот на кој се одредуваат меѓубанкарските референтни стапки на азиските финансиски пазари, а во Јужна Кореја, Агенцијата за заштита на пазарната конкуренција започна истрага поради можно манипулирање со тамошната референтна камата.

милијарди долари вредат сите финансиски производи поврзани со Либор

васе Целеска

Г

vase.celeska@kapital.mk

увернерите на САД, Канада и на Англија во септември ќе разговараат за тоа дали системот за пресемтување на меѓународната меѓубанкарска каматна стапка Либор треба да се реформира или да се напушти како основно мерило на трошоците за кредитирање поради нарушената доверба откако беа откриени низа манипулации со пресметувањето. Марвин Кинг, гувернер на Централната банка на Англија, преку писмо им порача на своите колеги дека е многу јасна потребата од радикални промени на системот за пресметка на Либор. Тој најави дека ова прашање ќе го стави на дневен ред на Економскиот советодавен одбор на светските централни банки на состанокот во Базел, Швајцарија, закажан за 9 септември. Либор (London interbank offered rate) претставува камата на меѓубанкарскиот пазар на пари, кој се користи во договорите за финансиски деривати, изведени хартии од вредност и низа други финансиски производи, од каматите на хипотеките, до тие на к

о

м е

р

ц

и

ј

кредитните картички, кои заедно вредат околу 800.000 милијарди долари. Затоа од пресудна важност е пазарот да има апсолутна доверба во оваа камата. Но, довербата во начинот на пресметка на Либор беше нарушена во последните неколку месеци, кога се откри дека банкарите со неа манипулирале за време на финансиската криза од 2007 до 2009 година. Десеттина банки, вклучувајќи ја и американската ЈП Морган, германската Дојче банк и британската Барклис, се најдоа под истрага на финансиските регулатори поради местење на каматните стапки. Банките лажно ги намалувале каматните стапки за да заработат од тргувањето, во меѓувреме криејќи ги трошоците за задолжување. Барклис веќе се договори со британските и американските регулатори и се согласи да плати 453 милиони долари поради манипулирање со Либор.

Централните банки на САД и Канада веќе бараат решенија За проблемите со одредувањето на а

л

е

н

о

г л

а

с

ɂɫɬɪɚɠɭɜɚʃɟɬɨ ɝɨ ɨɛɥɢɤɭɜɚ ɫɨɧɨɬ

˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚ ʤ̡̛̥̖̬̦̌ ʶ̷̨̣̖ – ˁ̡̨̪̠̖͕ ̡̡̨̌ ̨̨̛̬̦̯̬̐̌̌̚ ̦̌ ʫ̨̡̬̪̭̯̏̌̌ ̴̶̛̛̥̦̖̭̯̠̌̌̌ ͣʻ̨̢ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̌̏̌ ϮϬϭϮ͞ ̨̏ ʺ̡̨̛̖̦̠͕̌̔̌ ̛̬̭̪̹̱̌̏̌ ʶʽʻʶ˄ˀˁ ʯʤ ʻʤ˄ˋʻʽ-ʰˁ˃ˀʤʮ˄ʦʤˋʶʰ ʿʽˁ˃ʫˀ ʯ̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̌̏̌ ̨̔ ̛̭̯̖ ̴̨̛̛̪̬̣ ̛ ̡̛̯̖̥̯̭̌ ̨̛̣̭̯̍̌ ϭ͘ ʿ̨̬̌̏ ̦̌ ̸̨̱̖̭̯̏ ̦̌ ̡̨̡̨̦̱̬̭̯ ̛̥̌​̯̌ ̛̭̯̖ ̸̛̛̭̯̬̙̱̌̏̌ ̡̨̛ ̛̙̖̯̏̌ ̦̌ ̨̛̛̯̖̬̯̬̠̯̌̌ ̦̌ ˀ̡̛̖̪̱̣̍̌ ʺ̡̨̛̖̦̠̌̔̌͘ Ϯ͘ ʿ̨̨̭̯̖̬̯ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̨̛̪̬̣̖̖̚̚ ̨̔ ̨̨̭̪̭̯̖̦̏ ̸̨̦̱̦̌ ̨̖̣̔ ;̨̨̠̖̦̍̌̏ ̛̛̣ ̨̨̦̖̠̖̦̍̌̏Ϳ ̛ ̔̌ ̨̐ ̪̬̖̯̭̯̱̌̏̏̌ ̨̨̦̯̌̔ ̛ ̨̨̛̪̬̦̖̭̯̔ ̦̌ ̨̨̛̭̯̯ ̦̌ ̨̖̦̭̯̖̦͕̔̌̏ ̡̨̭̖̠̦̖̖̦̔̏ ̛ ̨̛̛̣̖̭̦̬̬̣̌̍̏̚ ̸̛̦̦̌͘ ϯ͘ ʿ̨̨̭̯̖̬̯ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̭̖ ̨̪̦̖̭̖̔ ̨̏ ̯̬̏̔̌ ;̴̸̡̛̛̌̚Ϳ ̴̨̬̥͕̌ ̦̌ ̡̨̡̛̥̖̦̭̌̔ ̡̛̠͕̌̚ ̨̏ ̴̨̬̥̯̌ ϭϬϬdžϭϰϬ Đŵ͕ ̶̨̦̠̦̌̔̌ ̨̔ 5 ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̨̛̦͕̐̔̌ ̸̡̨̛̛̭̣̱̏ ̦̌ ̬̖̭̯̌̔̌̌ ̦̌ ˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏͗̚ ϯ̯̌ ʺ̡̨̡̖̦̭̌̔̌ ʥ̛̬̐̌̔̌ ̍​͕̍ ϭϬϬϬ ˁ̡̨̪̠̖͕ ̨̭ ̡̦̦̌̌̌͗̚ ͣʶ̨̡̦̱̬̭ – ʻ̨̢ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̌̏̌͘͞ ϰ͘ ʯ̨̖̦̌̔ ̨̭ ̨̨̪̭̯̖̬̯͕ ̸̨̛̭̯̬̙̱̯̌̏̌ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̨̛̭̯̔̌̏ ̛ ̡̨̛̪̠̌ ̨̔ ̸̛̣̦̌ ̡̬̯͕̌̌ ̡̨̛̪̠̌ ̨̔ ̸̨̨̦̱̦̯̌ ̨̖̣͕̔ ̡̡̨̌ ̛ ̴̨̯̖̣̖̦ ̌̚ ̨̨̪̦̯̥̹̖̦̌̌ ̡̨̡̦̯̯̌͘ ϱ͘ ʿ̛̛̛̬̭̯̦̯̯̖̐̌ ̶̨̨̛̪̦̖̭̔ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̛̬̣̖̦̌̐̔̌̚ ̨̔ ̸̛̯̬̣̖̦̌ ̡̨̛̛̥̭̠̌ ̨̔ ˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚͘ ʶ̨̛̛̥̭̠̯̌̌ ̢̖ ̡̛̭̖̣̖̯̬̌ ̨̦̠̥̦̱̌̐ ϭϬ ̨̛̪̭̯̖̬ ̌̚ ̨̨̪̦̯̥̹̖̦̌̌ ̦̯̪̬̖̬̌̏̌ ̛ ̨̧̛̣̙̱̖̏̌̚ ̦̌ ʻ̨̢̯̌ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̯̖̌̏̌ ̦̌ Ϯϴ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ͘ ϲ͘ ʿ̶̨̨̛̦̖̭̯̖̔ ̡̨̛ ̦̖ ̛̐ ̨̛̭̪̣̦̱̏̌​̯̌ ̛̪̬̣̯̌̏̌̌ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̴̡̡̛̛̛̛̭̣̱̦̔̏̌̏̌͘ ϳ͘ ʶ̨̛̛̥̭̠̯̌̌ ̢̖ ̛̛̬̹̏̚ ̧̛̬̦̬̖̌̐̌ ̦̌ ̛̛̬̦̯̖̍̌̚ ̨̔ ϭϬ ̨̛̪̭̯̖̬͘ ʺ̧̨̛̭̣̖̖̯ ̦̌ ̡̨̛̛̥̭̠̯̌̌ ̢̖ ̛̯̖̙ ϱϬй͕ ̌ ̨̛̭̯̦̯̯̖̌̌ ϱϬй ̢̖ ̭̖ ̨̛̔̍̏̌​̯̌ ̨̪ ̪̯̌ ̦̌ ̧̣̭̖̐̌̌ ̨̔ ̛̛̪̬̭̱̯̦̯̖ ̨̛̭̯̐ ̦̌ ʻ̨̢̯̌ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̯̖̌̏̌ ̦̌ Ϯϴ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ͘ ϴ͘ ʤ̨̛̯̬̯̖̏ ̦̌ ̛̛̬̦̯̖̍̌̚ ̨̔ ϭϬ ̨̛̪̭̯̖̬ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̴̨̛̛̛̦̬̥̬̦̌ ̌̚ ̨̨̛̬̯̍̚ ̶̨̦̠̦̌̔̌ ̨̔ ϮϬ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ͘ ʽ̡̬̭̍̏̌ ̦̌ ̨̛̯̬̯̖̌̏ ̦̌ ̛̛̬̦̯̖̍̌̚ ̨̔ ϭϬ ̨̛̪̭̯̖̬ ̖ ̔̌ ̛̪̬̭̱̭̯̱̏̏̌​̯̌ ̦̌ ʻ̨̢̯̌ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̯̖̌̏̌ ̦̌ Ϯϴ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̛ ̔̌ ̨̐ ̶̡̨̛̛̥̱̦̬̌​̯̌ ̨̨̭̖̯̏ ̨̖̣̔ ̨̭ ̨̛̭̯̯̖̐ ̛ ̨̠̦̭̯̌̏̌͘ ϵ͘ ˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚ ̢̖ ̨̛̖̣̔̔ ̦̬̌̐̌̔̌ ̨̏ ̛̛̭̦̏̌ ̨̔ 3Ϭ͘ϬϬϬ ̛̖̦̬̔̌ ̌̚ ̸̨̡̨̛̛̪̖̦̯̍̔ ̨̪̭̯̖̬͕ ̡̡̨̌ ̛ ̨̔ ϵ ̴̶̨̛̛̪̣̦̌ ̌̚ ̨̛̭̯̦̯̯̖̌̌ ̛̛̬̦̍̌̚ ̨̛̪̭̯̖̬͘

ǁǁǁ͘ŶŽŬ-ŶĂ-ŝƐƚƌĂnjƵǀĂĐŝ͘ŵŬ ƌĞƐĞĂƌĐŚĞƌƐ͘ŶŝŐŚƚΛƵĂĐƐ͘ĞĚƵ͘ŵŬ

ʻʽʷ ʻʤ ʰˁ˃ˀʤʮ˄ʦʤˋʰ - ʺʤʶʫʪʽʻʰʵʤ

ResearchNightMK

Зошто е важна меѓународната каматна стапка Либор?

Л

ибор (London interbank offered rate benchmark) е воспоставен за да ги мери меѓународните каматни стапки според кои банките можат да си позајмуваат пари една на друга.

Oстанатие каматни стапки, како Еурибор (Euro interbank оffered rate) и Тибор (Tokyo interbank offered rate), функционираат на сличен начин. Повеќе од 800.000 милијарди долари во хартии од вредност, кредити и други финансиски инструменти се поврзани со Либор, меѓу кои и 350.000 милијарди свопови и 10.000 милијарди заеми. Дури и минималните неточни движења на каматната стапка Либор влијаат врз инвестициите и трошоците за позајмување, како за поединци, така и за компании и професионални инвеститори. к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ ПонедеЛнИК 23.07.2012

15

ФЕЉТОН

30

Почитувани читатели, Капитал Медиа Гроуп ви го претставува апсолутниот светски бестселер на Џим Колинс, „Од добри кон одлични“ (Good to great), во издание на Pub Publisher од Скопје. Со својот истражувачки тим, Колинс подредил список од речиси 1.500 глобални компании во потрага по оние што покажале исклучителни резултати со текот на времето. Конечно, списокот го свел на 11, меѓу кои Кимберли Кларк, Филип Морис, Жилет, откривајќи ги нивните заеднички карактеристики за корпоративен успех. Прочитајте зошто некои компании се вивнуваат до врвот, а други не.

Џ

им Колинс (роден 1958 година во Колорадо, САД) е американски бизнис-советник, автор и професор на Универзитетот Стенфорд, каде што предава Одржливост и раст на компаниите. Тој е редовен колумнист и советник на „Харвард бизнис ривју“, „Бизнис вик“, „Форчн“, „Инк. Магазин“, СНН други реномирани бизнис-магазини. Автор е на повеќе бестселери, како „Изградено да трае“ (1994), „Постпретприемништво: претворете го вашиот бизнис во истрајна голема компанија“ (1995), „Од добри до одлични“ (2001), „Од добри до одлични и социјалниот сектор“ (2005), „Како големите паѓаат“ (2009), „Големи по избор“ (2011).

шЕСТО пОГлавјЕ: КУлТУРа На ДИСЦИплИНаТа

Бирократијата компензира некомпетентност и недостиг од дисциплина

Компаниите вообичаено создаваат свој бирократски систем за успешно да можат да управуваат со одреден број погрешни луѓе кои се качиле во автобусот. Како последица, вистинските луѓе ќе одлучат да слезат од автобусот во првата можност. Така се зголемува потребата за бирократски средства за да се надомести недостигот од компетенција и дисциплина, што ќе ги истовари и последните квалитетни луѓе, и така во круг

В

о 1980 година Џон ратман бил соосновач на биотехнолошката компанија Амген. Во текот на следните дваесет години Амген пораснала од мало претпријатие кое се бори за опстанок до компанија вредна 3,2 милијарди долари со 6.400 вработени, кои трудољубиво работат на производството на крвни производи, со што им ги олеснуваат животите на луѓето кои се со хемотерапија или дијализа на бубрезите. Под водство на ратман, Амген станала еден од ретките биотехнолошки компании кои константно растат, како и нивната профитабилност. Оваа компанија била толку многу стабилно профитабилна што вредноста на нејзините акции рипнале 150 пати од јуни 1983 до јануари 2000 година. Акционер кој на почетокот имал само 7.000 долари во акции на Амген во тој период би се здобил со капитал од повеќе од милион долари, што е тринаесет пати повеќе од пазарниот просек. Сосема мал број компании кои имале одличен почеток успеале да се вивнат до ѕвездите, во најголем дел благодарение на тоа што регаирале погрешно на порастот и на успехот. Претприемачкиот успех е резултат на креативноста, имагинацијата, храбрите нурнувања во непознати води и на упорниот труд. Како што компанијата расте и станува покомплексна, почнува да се сопнува од сопствениот успех – премногу нови вработени, премногу нови клиенти, премногу нови порачки и премногу нови производи. Она што порано била одлична забава станува замрсено клопче од неразјаснети работи. Недостигот од планирање, книговодство, систем и постојаната грижа за растечкиот број на вработените создава судар и работите почнуваат да се закочуваат. Се појавуваат проблеми – со клиентите, со пристигањето пари, со роковите. Како одговор на таквата сит уација, некој (најчесто некој од членовите на

одборот) вели: „Време е да се прошириме. Овде ни е потребен професионален менаџмент“. Компанијата започнува да вработува познати менаџери со скапа сатница. Процеси, процедури, списоци со активности, бескрајни состаноци и слични нешта растат како плевел. Она што до вчера било опкружување на еднаквост станува место на подреденост и хиерархија. за првапт се појавува командување и одговорност. Односите на надреденост и подреденост стануваат очигледни и се кристализира класата раководители со посебни прерогативи. Се појавуваат сегментите „ние“ и „тие“ – токму како во секоја вистинска компанија. Професионалните менаџери конечно го расчистуваат нередот. Тие го претвораат хаосот во ред, но истовремено го убиваат претприемачкиот дух. Староседелците кои ја основале фирмата, почнуваат да мрморат: „Ова повеќе не е ни малку забавно. Порано работите ги завршував едноставно, а сега мора да пополнувам еден куп глупави правила и процедури. А што е најлошо од с$, минувам милиони часови на бескорисни состаноци“. Креативната магија почнува да бледее како што иновативните поединци си заминуваат, бидејќи им се смачила бирократијата и хиерархијата на сите страни. Претпријатието со возбудлив почеток и големи изгледи се претворило во уште една од низата многубројни компании кои по ништо не се разликуваат. ракот на просечноста започнува да го нагризува здравото ткиво. Џорџ ратман успеал да го одбегне овој вртлог, кој е смртоносен за претпријатието. Сфатил дека целта на бирократијата е да ја компензира некомпетентноста и недостигот од дисциплина – што е проблем кој главно го немате доколку сте ги избрале вистинските луѓе. Вообичаено, компаниите создаваат свој бирократски систем за успешно да можат да управуваат со одреден број погрешни луѓе кои се качиле во автобусот, што има за последица вистинските луѓе да

одлучат да слезат од автобусот во првата можност, со што се зголемува процентот на погрешни луѓе во автобусот, што ја зголемува потребата за бирократски средства за да се надомести недостигот од компетенција и дисциплина, што ќе ги истовари и последните квалитетни луѓе, и така во круг. ратман увидел дека постои алтернатива: одбегнувајте ја бирократијата и хиерархијата и наместо тоа, негувајте ја културата на дисциплина. Кога ќе ги споите овие две комплементарни сили – културата на дисциплината и етиката на претприемништвото – ќе ја добиете волшебната формула со супериорно дејство и одлични, одржливи резултати.

„Книговодство на одговорноста“

зошто го започнавме ова поглавје со раскажувањетото за биотехнолошкото претпријатие, наместо за некои од одличните компании? затоа што ратман најголем дел од својот претприемачки успех му го должи на знаењето кое го добил додека бил вработен во Абот, пред да ја основа Амген. „Она што го научив во Абот е тоа дека кога ќе ги одредите своите годишни цели, мора да ги изрезбате во камен. Можете да ги менувате плановите, но никогаш не менувајте го стандардот што сте го поставиле во однос на кој се мерите. На крајот од годината мора да бидете ригорозни, држејќи се точно до она што сте го зацртале. Нема менување и монтирање, нема приказна од типот „И онака немав намера да го реализирам тоа“, ниту дополнително коригирање на поставените цели со цел постигнатите резултати да изгледаат подобри. Никогаш не треба да се фокусирате на она што сте го постигнале во текот на годината, туку на она што сте го оствариле во однос на целите што сте си ги поставиле – колку и да се високи тие. Тоа е дисципината што ја присвоив во Абот и ја пренесов во Амген.“

КАКО ДА јА ИзГрАДИТе КУлТУрАТА НА КОМПАНИјАТА? Изградете култура базирана на идејата за слобода и говорност, во одредена рамка; Исполнете го таквото опкружување со луѓе кои се самодисциплинирани и подготвени да сторат многу за да ги исполнат своите обврски; Немојте да ја измешате културата на дисциплината со тиранското дисциплинирање; Држете се до концептот на ежот со апсолутна упорност и бидете фокусирани до максимум во трите круга.

Eднакво е важно да составите список со работи што „мора да престанат“ и систематски исклучувајте една по една.

1 2 3 4

Поголем дел од дисциплината на компанијата Абот датира од 1998 година, кога во неа бил вработен еден исклучителен финансиски службеник по име Бернард Х. Семлер. Семлер не ја доживувал својата работа на традиционален начин – не се гледал себеси како финансиски контролор или сметководител. Тој си поставил задача да измисли механизми кои ќе ги придвижат промените во самата компанија. Создал сосема нов вид книговодство, кое го нарекол книговодство на одговорноста и во кое секоја ставка морала да биде внесена педантно, а за секоја ставка била одговорна одредена личност. Таа идеја, многу радикална за шеесеттите години, подразбирала создавање систем во кој секој менаџер на компанијата во секој вид дејност ќе биде одговорен за финансискиот успех на инвестицијата за која е задолжен, со истата строгост со која инвеститорот го смета претприемачот одговорен. Тоа е систем во кој нема посметување, ниту резервни фондови за надоместување на неефикасното работење, ниту можност да се обвинуваат другите. Но, убавината на овој систем на компанијата Абот не е во неговата строгост, туку во начинот на којшто строгоста и дисциплината се употребени за да се овозможи развој на креативноста и на претприемнштвото. „Абот разви многу дисциплинирана организација, но не во линеарна смисла“, ни рече Џорџ ратман. Тоа се гледа од фактот што имавме и финансиска дисциплина и различни струи на мислења во креативното работење. Финансиската дисциплина ја користевме како начин за да ги обезбедиме изворите за навистина креативно работење. Абот ги намалила своите административни трошоци, изразени преку процентот од продажбата, на најмала можна мерка, така што по тој критериум биле први во рамките на својата индустриска рамка, благодарение на што 65% од заработката доаѓала од производите пласирани во претходните четири години. Оваа креативна двојност постоела во сите аспекти во компанијата Абот во текот на транзициската ера, благодарение на тоа што била вткаена во самото ткиво на нивната корпоративна култура. Од една страна, Абот ги ангажирала најдобрите претприемачи и им дала слобода до го одберат патот кон остварување на целите. Истовремено, секој поединец морал целосно да биде посветен на системот и строго одговорен за своите цели. Имале слобода, но слобода во границите на одредена рамка. Истовремено, Абот негувала и претприемачки опортунизам и флексибилност.

(Продолжува) Во утрешниот број: Одличните компании градат систем со јасни ограничувања, но истовремено, во суштината на тој систем луѓето имаат слобода. С$ што се очекува од нив е одговорност... Книгата „Од добри до одлични“, во издание на Publisher, може да ја купите во книжарница Три во ГТЦ, Скопје.

к о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а с

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с